epİlepsİ İle İlİŞkİlİ uyku...

59
EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARI Uzm. Dr. Gonca Özyurt Nevşehir Devlet Hastanesi

Upload: phamduong

Post on 29-Jun-2019

268 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARI

Uzm. Dr. Gonca Özyurt

Nevşehir Devlet Hastanesi

Page 2: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

SUNUM AKıŞı

Epilepsi-Epilepsi çeşitleri

Uyku-Uyku Evreleri

Uyku-Epilepsi İlişkisi

Epilepsi-Uyku ilişkisi

Antiepileptiklerin uyku üzerine etkileri

Epilepsi Uyku Bozuklukları ilişkisi

Güncel çalışmalar

Page 3: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI

Antik Yunan dilinde ‘’Epilambanien‘’

‘’Ele geçirme’’ veya ‘’tutma’’

“Kutsal Hastalık”

Kötü ruhların uzaklaştırılması için ayinler

Page 4: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI

Bilinç kaybı

Anormal sensöriyel veya motor aktivite.

Vejetatif, entellektüel davranışta fonksiyon bozukluğu şeklindeki nöbetler

Tekrarlayıcı nitelikte

Toplumdaki insanların % 1.5-5’i herhangi bir zamanda nöbet geçirebilir.

Doğum komplikasyonları ve enfeksiyon riski artırmaktadır.

Page 5: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 6: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 7: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU

Aktif, kompleks, organize, farklı nöron

gruplarını içeren, esansiyel bir durumdur.

Uykunun esansiyel olduğu, uyku yoksunluğu

sonrasında rebound uyku gözlenmesi ve daha da

çarpıcı olarak, aşırı uyku yoksunluğu sonucu

deney hayvanlarında ölüm gözlenmesi ile

kanıtlanmıştır.

Page 8: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU EPİLEPSİ İLİŞKİSİ

Santral sinir sisteminin aktif iki süreci

Karşılıklı etkileşim

4.yy Aristo ve Hipokrat uyku epilepsi ilişkisini

ortaya koymuştur.

Page 9: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 10: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU VE EPİLEPSİ

Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

yollarla etkiler.

Uyku ve evreleri; interiktal epileptiform deşarjların

aktivasyonunda, epileptik nöbetlerin artma veya

azalmasında rol oynar

Vaughn, B.V.,Ali, I. (2012) Sleep and epilepsy: opportunities for diagnosis and treatment. Neurol Clin, 30 (4), 1249-1274.

Bazil, C.W. (2003) Epilepsy and sleep disturbance. Epilepsy Behav, 4 Suppl 2, S39-45.

Manni, R.,Terzaghi, M. (2010) Comorbidity between epilepsy and sleep disorders. Epilepsy Res, 90 (3), 171-177.

Page 11: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Nöbetler uykuda, uyanıklıkta , hem uykuda hem

uyanıklıkta görülebilir

Nöbetlerin %15’i sadece uykuda

Uyku yoksunluğu sonrası nöbet gelişmese de

EEG’de değişiklikler

Page 12: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Nokturnal özellik gösteren nöbetlerin, yattıktan

iki saat sonra ve sabaha karşı gerçekleştiği

Uyanıklıkta meydana gelen jeneralize nöbetlerin

ise, çoğunun uyandıktan sonra ilk iki saat içinde

olduğu

Dinner D.S, L., H. (2001). Epilepsy and sleep : physiological and clinical relationships. San Diego: Academic Press.

Fernandez, L.B.,Salas-Puig, J. (2007) Pure sleep seizures: risk of seizures while awake. Epileptic Disord, 9 (1), 65-70.

Page 13: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU EVRELERİ

Uyku başlıca iki dönemden oluşur: REM uykusu (rapid eye movements-hızlı göz

hareketleri) ve nonREM uykusu (evre 1-4).

Page 14: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU EVRELERİ

NREM ve REM uykuları dönüşümlüdür

Yaklaşık 90-100 dakika süren döngüler içinde

birbirlerini takip ederler.

Normal uyku içerisinde bu döngü 4-6 kez

tekrarlar.

İlk döngülerde yavaş dalga uykusu (Evre 3 ve 4

NREM uykusu) baskındır; ilerleyen döngülerde

bu evreler kısalırken REM uyku evresi giderek

uzar .

Normal bir uykunun ilk üçte birlik bölümünde

yavaş dalga uykusu; son üçte birlik bölümünde

ise REM uykusu baskındır Harris, C.D. (2005) Neurophysiology of sleep and wakefulness. Respir Care Clin N Am 11 (4), 567-586.

Page 15: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU EVRELERI

Page 16: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 17: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

NREM UYKUSU

NREM; 4 evreden oluşur.

NREM evre 1 ve 2 = Yüzeyel uyku

NREM evre 3 ve 4 = Derin uyku

Nöronal aktivite düşüktür.

Beyin sıcaklığı ve metabolik hız düşüktür.

Sempatik aktivite azalır, kan basıncı ve kalp hızı

azalır, parasempatik aktivite artar.

Kas tonusu ve refleksler normaldir.

Page 18: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

REM UYKUSU (PARADOKS UYKU)

EEG’de düşük voltajlı hızlı aktivite gözlenir.

Bu evrede görülen rüyalar hatırlanır.

90 dakikada bir 5-30 dakikalık süreçler halinde

ortaya çıkar.

Tüm vücutta kas tonusu azalır.

Kalp atımları ve solunum düzensizleşir.

Bazı düzensiz kas hareketleri (göz har.) oluşur.

Beyin aktivitesi ve metabolizması artar.

Page 19: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

NREM

Senkronizasyon ve kortikal uyarılabilirliğin

artması

Epileptiform deşarjlar

NREM özellikle ikinci evresinde interiktal

epileptiform deşarjlarda artış

İğciklerin nöbetlerin gelişiminde ve jeneralize

olmasında rol oynayabileceği

Minecan, D., Natarajan, A., Marzec, M.,Malow, B. (2002) Relationship of epileptic seizures to sleep stage

and sleep depth. Sleep, 25 (8), 899-904.

Nobili, L., Baglietto, M.G., Beelke, M., De Carli, F., De Negri, E., Gaggero, R. ve diğerleri. (2001)

Distribution of epileptiform discharges during nREM sleep in the CSWSS syndrome: relationship with

sigma and delta activities. Epilepsy Res, 44 (2-3), 119-128.

Page 20: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

REM

İnteriktal EEG’de epileptiform aktivitelerin ve

nöbetlerin azaldığı gösterilmiştir

REM davranış bozukluğu (RDB) olanlarda REM

uykusunun azalması geç başlangıçlı epilepsi

REM evresinde gözlenen desenkronizasyonun

endojen olarak antiepileptojenik etkisi

Manni, R.,Terzaghi, M. (2005) REM behavior disorder associated with epileptic seizures.

Neurology, 64 (5), 883-884.

Manni, R., Terzaghi, M.,Zambrelli, E. (2006) REM sleep behavior disorder and epileptic

phenomena: clinical aspects of the comorbidity. Epilepsia, 47 Suppl 5, 78-81.

H., J. (2004). Purpose of REM sleep: endogenous anti-epileptogenesis in man -- a hypothesis. Med

Hypotheses (c. 62 (4),, s. 546-548)

Page 21: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Absans nöbetlerinde 3 Hz jeneralize diken-dalga

deşarjları uyanıklık EEG’lerinde % 81, uyku

EEG’lerinde % 89

Frontal lop nöbetler NREM uykuda daha fazla

Temporal lop nöbetlerinin uykuda sekonder

jeneralize olma olasılığının daha yüksek olduğu

Gibbs, F.A.,Grass, A.M. (1947) Frequency Analysis of Electroencephalograms. Science, 105 (2718), 132-134.

Crespel, A., Coubes, P.,Baldy-Moulinier, M. (2000) Sleep influence on seizures and epilepsy effects on sleep

in partial frontal and temporal lobe epilepsies. Clin Neurophysiol, 111 Suppl 2, S54-59.

Page 22: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Ekstratemporal lop kaynaklı nöbetlerin %

41’inin,

Temporal lop nöbetlerinin ise % 19’unun

uykuda başladığı saptanmıştır

Sekonder jeneralize nöbetlerin ise genellikle

NREM’de geliştiği gösterilmiştir

Pavlova, M.K., Shea, S.A.,Bromfield, E.B. (2004) Day/night patterns of focal seizures. Epilepsy Behav, 5 (1),

44-49.

Crespel, A., Baldy-Moulinier, M.,Coubes, P. (1998) The relationship between sleep and epilepsy in frontal

and temporal lobe epilepsies: practical and physiopathologic considerations. Epilepsia, 39 (2), 150-157.

Page 23: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

ÖZETLE

Uykunun özellikle NREM dönemi nöbetlerin

sekonder jeneralize hal almasında ve bazı fokal

nöbetlerin ortaya çıkmasında rol oynayabilirken

REM dönemi endojen olarak antiepileptojenik

etki göstermekte

Page 24: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 25: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPİLEPSİ VE UYKU

Epileptiform aktiviteler ve nöbetler de uykunun yapısını

bozarlar.

Epilepsi hastalarında; REM döneminde parçalanma ve

azalmaya, uyanmalarda artmaya sıklıkla rastlanılır

Bazil, C.W. (2000) Sleep and epilepsy. Curr Opin Neurol, 13 (2), 171-175.

Herman, S.T., Walczak, T.S.,Bazil, C.W. (2001) Distribution of partial seizures during the sleep--wake cycle: differences

by seizure onset site. Neurology, 56 (11), 1453-1459.

Terzaghi, M., Sartori, I., Mai, R., Tassi, L., Francione, S., Cardinale, F. ve diğerleri. (2008) Coupling of minor motor events

and epileptiform discharges with arousal fluctuations in NFLE. Epilepsia, 49 (4), 670-676.

Page 26: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPİLEPSİ VE UYKU

İnteriktal epileptiform aktivitelerin yoğunluğu

nöbet geçirilmeden de özellikle temporal lop

epilepsilerinde (TLE) ve idiyopatik jeneralize

epilepsilerde (İJE) uyku etkinliğinde azalmaya

neden olabilir

Vaughn, B.V.,Ali, I. (2012) Sleep and epilepsy: opportunities for diagnosis and treatment. Neurol Clin, 30 (4), 1249-1274.

Bazil, C.W. (2003) Epilepsy and sleep disturbance. Epilepsy Behav, 4 Suppl 2, S39-45.

Manni, R.,Terzaghi, M. (2010) Comorbidity between epilepsy and sleep disorders. Epilepsy Res, 90 (3), 171-177.

Page 27: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Epilepsi hem nöbetler ile hem de interiktal

epileptik aktivite yoluyla uyku yapısını bozar.

Sık nokturnal nöbetler ise uykuyu bölerek uyku

düzeninin değişmesine sebep olabilir.

Gündüz nöbetleri olan hastaların uykuya

dalmakta güçlük çektiği, NREM evre 1-2’de

artma ve NREM evre 3-4’de azalma olduğu

Vaughn, B.V.,D'Cruz, O.F. (2004) Sleep and epilepsy. Semin Neurol, 24 (3), 301-313.

Mendez, M.,Radtke, R.A. (2001) Interactions between sleep and epilepsy. J Clin Neurophysiol, 18 (2), 106-

127.

Page 28: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Nokturnal nöbetler ve epileptik deşarjlar

uykunun düzenlenmesini ve sürdürülmesini

etkilemektedir.

Nöbet oluşumu beynin nörokimyasal dengesinde

akut değişikliklere sebep olmaktadır. Bu

değişiklikler uyku ve uyanma ile ilişkili

semptomları ortaya çıkarabilir.

Uykuda gelişen jeneralize ve tekrarlayan

parsiyel nöbetler toplam uyku süresini azaltır,

REM yüzdesini yarıya indirerek uyku

bozukluğunu kötüleştirir Touchon, J., Baldy-Moulinier, M., Billiard, M., Besset, A.,Cadilhac, J. (1991) Sleep organization and

epilepsy. Epilepsy Res Suppl, 2, 73-81.

Page 29: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Nöbetler epilepsinin en önemli göstergesidir, ancak epileptik odak nöbetler arasında, yani interiktal dönemde de aktif haldedir.

Epilepsi hastalarında nöbetsiz gecelerde de uykunun bozulduğu gösterilmiştir.

Uyku veriminde düşme, uyku evrelerinde kayma ve uyanıklık periyodunda artma saptanmıştır

Sonuçta epilepsi hastalarında sık uyanma ve uyku evrelerinde kaymalar gözlenir.

Touchon, J., Baldy-Moulinier, M., Billiard, M., Besset, A.,Cadilhac, J. (1991) Sleep organization and

epilepsy. Epilepsy Res Suppl, 2, 73-81.

Page 30: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

ANTİEPİLEPTİKLER:

Ayrıca epilepside kullanılan ilaçlar da beyni

etkileyerek uyku evrelerini ve uyanıklığı bozar.

Touchon tarafından epilepsi hastalarının uyku

düzeninin özellikle antiepileptik tedaviye bağlı

olarak çok sık spontan uyarılmalar ve

uyanmalar ile önemli ölçüde değişikliğe

uğradığı gösterilmiştir .

Touchon, J., Baldy-Moulinier, M., Billiard, M., Besset, A.,Cadilhac, J. (1991) Sleep organization and epilepsy. Epilepsy

Res Suppl, 2, 73-81.

Page 31: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

ANTIEPILEPTIK İLAÇLARıN (AEİ)UYKU

ÜZERINE ETKISI

Nöbet, eşzamanlı uyku bozukluğu ve polifarmasi

gibi çok fazla etkenin bir arada olması nedeniyle

AEİ’lerin uyku üzerine doğrudan etkisini

belirlemek zordur

AEİ sayısı arttıkça uyku kalitesinin kötüleştiği

bildirilse de, bu iki durum arasında istatistiksel

olarak anlamlı ilişki bulunamamıştır.

Xu, X., Brandenburg, N.A., McDermott, A.M.,Bazil, C.W. (2006) Sleep disturbances reported by refractory partial-

onset epilepsy patients receiving polytherapy. Epilepsia, 47 (7), 1176-1183

Page 32: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

ANTIEPILEPTIK İLAÇLARıN (AEİ)UYKU

ÜZERINE ETKISI

Yeni kuşak AEİ kullanan hastalarda eski

kuşak AEİ kullananlara göre uyku

problemlerinin daha az olduğu rapor edilmiştir.

Benzer bir çalışmada epilepsi cerrahisinden

sonra hipersomni ve yaşam kalitesinde belirgin

düzelme ve nöbet kontrolünde iyileşme olduğu

görülmüştür.

Carrion, M.J., Nunes, M.L., Martinez, J.V., Portuguez, M.W.,da Costa, J.C. (2010) Evaluation of sleep quality in

patients with refractory seizures who undergo epilepsy surgery. Epilepsy Behav, 17 (1), 120-123.

Page 33: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

ANTIEPILEPTIK İLAÇLARıN (AEİ) UYKU

ÜZERINE ETKISI

Nöbet kontrolünü sağlayarak uykuyu

iyileştirebilir

Sersemlik hissi ve uykululuk

Fenobarbital, fenitoin ve karbamazepinin REM

uykusunu baskıladığı

Tachibana, N., Shinde, A., Ikeda, A., Akiguchi, I., Kimura, J.,Shibasaki, H. (1996) Supplementary

motor area seizure resembling sleep disorder. Sleep, 19 (10), 811-816.

Salinsky, M.C., Oken, B.S.,Binder, L.M. (1996) Assessment of drowsiness in epilepsy patients

receiving chronic antiepileptic drug therapy. Epilepsia, 37 (2), 181-187.

Wolf, P., Roder-Wanner, U.U.,Brede, M. (1984) Influence of therapeutic phenobarbital and

phenytoin medication on the polygraphic sleep of patients with epilepsy. Epilepsia, 25 (4), 467-475.

Karacan, I., Orr, W., Roth, T., Kramer, M., Thornby, J., Bingham, S. ve diğerleri. (1981) Dose-

related effects of phenobarbitone on human sleep-waking patterns. Br J Clin Pharmacol, 12 (3),

303-313.

Page 34: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Karbamazepinin REM uykusunu kısalttığı ve

evre kaymalarını artırdığı gösterilmiştir.

Gabapentin, levetirasetam ve lamotriginin REM

ve yavaş dalga uykusu yapısı üzerinde olumlu

etkisi olduğu bildirilmiştir .

Foldvary, N., Perry, M., Lee, J., Dinner, D.,Morris, H.H. (2001) The effects of lamotrigine

on sleep in patients with epilepsy. Epilepsia, 42 (12), 1569-1573.

Foldvary-Schaefer, N., De Leon Sanchez, I., Karafa, M., Mascha, E., Dinner, D.,Morris,

H.H. (2002) Gabapentin increases slow-wave sleep in normal adults. Epilepsia, 43 (12),

1493-1497.

Placidi, F., Diomedi, M., Scalise, A., Marciani, M.G., Romigi, A.,Gigli, G.L. (2000) Effect of

anticonvulsants on nocturnal sleep in epilepsy. Neurology, 54 (5 Suppl 1), S25-32.

Bazil, C.W., Battista, J.,Basner, R.C. (2005) Effects of levetiracetam on sleep in normal

volunteers. Epilepsy Behav, 7 (3), 539-542.

Page 35: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPİLEPSİ UYKU İLİŞKİSİ

Nöbetlerin REM uykusu düzensizliği ve

süresinde azalma

Toplam uyku süresinde kısalma ve uyku

etkinliğinde düşme, sık uyku bölünmeleri, uyku

latasında uzama

Evre kaymaları ve uyanmalara neden olduğu

gösterilmiştir.

Malow, B.A. (2007) The interaction between sleep and epilepsy. Epilepsia, 48 Suppl 9, 36-38.

Baldy-Moulinier, M. (1992). sleep organization in benign childhood partial epilepsies. D. F. Degen

R, eds. (Ed.). Benign Localized and Generalized Epilepsies of Early Childhood (s. 121-124).

Amsterdam: Elsevier Science Publishers

A., B. (1982). İnfluence of generalized seizures on sleep organization. S. M. Stermna MB,

Passouant P, eds. (Ed.). Sleep and epilepsy (s. 339-346). New York: Academic press

Page 36: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Epilepsi hastalarında uyku yapısının bu şekilde

bozulması ile ilişkili gelişen primer uyku

bozukluklarının, sağlıklı kişilere göre 2-3 kat

daha sık görülebileceği bazı çalışmalarda

bildirilmektedir

Jain, S.V.,Glauser, T.A. (2014) Effects of epilepsy treatments on sleep architecture and daytime sleepiness:

an evidence-based review of objective sleep metrics. Epilepsia, 55 (1), 26-37.

van Golde, E.G., Gutter, T.,de Weerd, A.W. (2011) Sleep disturbances in people with epilepsy; prevalence,

impact and treatment. Sleep Med Rev, 15 (6), 357-368.

Page 37: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

UYKU BOZUKLUKLARı

Page 38: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE PARASOMNILER

Geçici, epizodik, uyku yapısını bozmadan uykuda

ve uykudan uyanma sırasında görülen anormal

hareket ve davranışlardır.

Uyanma bozuklukları (NREM uykusundan)

REM uykusu ile ilişkili parasomniler

Diğer parasomniler

Page 39: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE PARASOMNILER

Parasomniler ve epileptik nöbetler, eşzamanlı

veya farklı zamanlarda ortaya çıkabilir.

Çocukluk döneminde epilepsi ile NREM uyanma

parasomnileri (uykuda yürüme, gece terörü,

konfüzyonel uyanmalar), enürezis, uykuda

ritmik hareket bozukluğu (başını çarpma, vücut

sallama) arasında ilişki gösterilmiştir.

Manni, R.,Terzaghi, M. (2010) Comorbidity between epilepsy and sleep disorders. Epilepsy Res, 90 (3), 171-177.

van Golde, E.G., Gutter, T.,de Weerd, A.W. (2011) Sleep disturbances in people with epilepsy; prevalence, impact and

treatment. Sleep Med Rev, 15 (6), 357-368.

Page 40: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

NREM uykusundan uyanma parasomnileri ile

TLE ve NFLE (Nokturnal Frontal Lop Epilepsisi

) arasındaki ilişki çok sık rapor edilmiştir

İnteriktal EEG ve hatta iktal EEG, NFLE’lerde

epileptiform anomalileri göstermeyebilir.

NREM parasomnilerinin, ailesel NFLE’lerinin

yanısıra sporadik NFLE’si olan hastalarda da sık

olduğu gösterilmiştir

NFLE’lerini klinik özelliklerinin yanısıra,

yüzeyel EEG’nin yeteri kadar bilgi verici

olmaması nedeniyle NREM uykusundan uyanma

parasomnilerinden ayırt etmek güçtür Manni, R.,Terzaghi, M. (2010) Comorbidity between epilepsy and sleep disorders. Epilepsy Res, 90 (3), 171-177.

Page 41: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE REM PARASOMNILERI

Artan yaşla birlikte epilepsi ile birlikteliği sık

görülmektedir.

Video-EEG ile yapılan prospektif bir çalışmada

seçilmemiş, epilepsisi olan 60 yaşın üzerindeki

hastalarda birlikteliğinin % 12,5 olduğu

gösterilmiştir .

Manni, R.,Terzaghi, M. (2010) Comorbidity between epilepsy and sleep disorders. Epilepsy Res, 90 (3), 171-177.

van Golde, E.G., Gutter, T.,de Weerd, A.W. (2011) Sleep disturbances in people with epilepsy; prevalence, impact and

treatment. Sleep Med Rev, 15 (6), 357-368.

Page 42: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE İNSOMNI

Epilepsi hastalarında insomni prevalansının

yüksek (>% 52) olduğunu gösteren çok sayıda

ankete dayalı çalışma

Khatami, R., Zutter, D., Siegel, A., Mathis, J., Donati, F.,Bassetti, C.L. (2006) Sleep-wake habits and disorders in a

series of 100 adult epilepsy patients--a prospective study. Seizure, 15 (5), 299-306.

Piperidou, C., Karlovasitou, A., Triantafyllou, N., Terzoudi, A., Constantinidis, T., Vadikolias, K. ve diğerleri. (2008)

Influence of sleep disturbance on quality of life of patients with epilepsy. Seizure, 17 (7), 588-594.

Page 43: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE İNSOMNI

Tekrarlayan nöbetler nedeniyle uyku

bölünmeleri

Lamotrijin, felbamat ve levitirasetam gibi

AEİ’lerin etkisi

Eşlik eden anksiyete ve depresyon

İnsomniye neden olacak uyku bölünmeleri NFLE

ve TLE’de daha sık bildirilmiştir

Page 44: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE HIPERSOMNI

Kötü veya yetersiz uyku,

Nokturnal nöbetler,

Antiepileptikler

Depresyon ve

OUAS gibi uyku bozuklukları.

Manni, R.,Tartara, A. (2000) Evaluation of sleepiness in epilepsy. Clin Neurophysiol, 111 Suppl 2, S111-114.

Page 45: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE UYKUDA HAREKET

BOZUKLUKLARı

Prevalansı bilinmemektedir.

158 epilepsi hastasının 68 epilepsisi olmayan

nöroloji hastalarıyla karşılaştırıldığı bir

çalışmada hareket bozuklukları semptomları

açısından iki grup arasında (% 35 ve % 29)

anlamlı fark bulunmamıştır .

Malow, B.A., Bowes, R.J.,Lin, X. (1997) Predictors of sleepiness in epilepsy patients. Sleep, 20 (12), 1105-1110.

Page 46: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

EPILEPSI VE SIRKADIYAN RITIM UYKU

BOZUKLARı

Sirkadyan ritim ve epilepsi arasında etkileşim olduğu iyi

bilinmektedir ve sirkadiyan ritim uyku bozuklukları,

epilepsisi olan nörogelişimsel hastalıkları olan bireylerde

sık görülür .

Nöbetlerin ortaya çıkmasında endojen kaynaklı sirkadiyan

paternin rolü olduğu sürekli karanlıkta tutulan farelerle

yapılan hayvan çalışmalarında gösterilmiştir .

Ancak epilepsi hastalarında sirkadiyan ritim uyku

bozukluklarının prevalansını gösteren çalışmalar yoktur. van Golde, E.G., Gutter, T.,de Weerd, A.W. (2011) Sleep disturbances in people with epilepsy; prevalence,

impact and treatment. Sleep Med Rev, 15 (6), 357-368.

Hofstra, W.A., Spetgens, W.P., Leijten, F.S., van Rijen, P.C., Gosselaar, P., van der Palen, J. ve diğerleri.

(2009) Diurnal rhythms in seizures detected by intracranial electrocorticographic monitoring: an

observational study. Epilepsy Behav, 14 (4), 617-621.

Page 47: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 48: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Çalışmaya altta yatan uyku bozukluğuna neden olabilecek herhangi nörolojik veya sistemik hastalığı olmayan 208 epilepsi tanılı olgu ve bunlarla uyumlu 212 sağlıklı kontrol grubu alınmıştır Hastalarda uykuya başlama zorluğu (p<0.01), uyku bölünmeleri (p=0.01), uyandıktan sonra tekrar uykuya dalma zorluğu (p=0.04) ve kronik insomni belirtileri (p<0.01) kontrollere göre daha sık saptanmıştır. Berlin Uyku Anketi’ne göre hastalarda hipersomni riski (p<0.01) ve uyku apnesi riski (p=0.07) daha yüksek saptanmıştır

Kontrollere göre hastaların uyku kalitesi daha kötü (p<0.01) ve major depresyon bulguları hastalarda daha sık (p<0.01).

Aşırı Gündüz Uykululuk her iki grupta benzer sıklıkta saptanmıştır.

Page 49: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Epilepsi hastalığının uyku bozukluğu üzerine

etkisi incelendiğinde gece nöbetlerinin varlığı,

elektroensefalografide (EEG) epileptiform

aktivitenin varlığı, kullanılan antiepileptik ilaç

(AEİ) sayısının uyku bozukluğu gelişiminde

etkili olduğu görülmüştür.

Sonuçta epilepsi hastalarının uyku kalitesinin

kötü olduğu, özellikle kronik insomni ve uyku

apnesi riskinin yüksek olduğu dikkati çekmiştir.

Bunu etkileyebilecek faktörler içerisinde

nöbetsizlik süresinin, EEG‘de epileptiform

aktivite varlığının ve çok sayıda AEİ

kullanımının olduğu saptanmıştır.

Page 50: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 51: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

DIMS:Uyku başlatma ve sürdürmede zorluk

DA:Sık sık uyanma/kabuslar

DES:Sommolans

SBD:Uykuda solunum bozukluğu

SBD:Uykuda aşırı terleme

SWTD:Uyku uyanıklık geçiş bozukluğu

Page 52: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 53: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Time in bed (TIB)-Yatakta geçirdiği süre

Sleep period time (SPT): the time from sleep onset to sleep end-Uyku periodunun süresi

Total sleep time (TST): the time from sleep onset to the end of the final sleep epoch minus time awake-Toplam uyku süresi

Sleep latency (SL): the time from lights out to sleep onset, defined as the first of two consecutive epochs of sleep stage 1 or one epoch of any other stage, in minutes-Uykuya geçiş

REM latency (RL): the time from sleep onset to the first REM sleep:İlk REM uykusuna geçiş

Page 54: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 55: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

Uyku ve epilepsi arasında ilişki bulunmazken;

uyku sorunlarının epiplepsiden bağımsız bilişsel

sorunlarla ilişkili olduğu bulunmuştur.

Page 56: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

SONUÇ:

Uyku ve epilepsi çok çeşitli yollara ile birbiri ile

etkileşim halindedir

Epilepsi tanılı çocuklarda uyku sorunları sık

görülmektedir

Epilepsi tanılı çocuklarda uyku bozuklukları

rutin olarak taranabilir

Uyku bozukluğunun tanısını doğru koyulması

esas tedavi amaçlarından biridir ve yanlış tanı

koymayı önler

Epilepsi ve uyku sorunlarına multidisipliner

yaklaşım önerilmektedir.

Page 57: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 58: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı
Page 59: EPİLEPSİ İLE İLİŞKİLİ UYKU SORUNLARIergengunleri.com/21/pluginAppObj_15_11/goncaozyurt.pdf · UYKU VE EPİLEPSİ Uyku ve epilepsi birbirini çeşitli nedenlerle ve farklı

TEŞEKKÜRLER…