ArmorykaArmoryka

EDDA EDDA

MŁODSZAMŁODSZAPROZAICZNAPROZAICZNA

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,e-booki .

1

NOWA EDDAczyli

EDDA M£ODSZA

2

3

NOWA EDDAczyli

EDDA M£ODSZAalbo

PROZAICZNA

w przek³adzie Joachima Lelewela

Wstêp historyczny Andrzeja Sarwy

ArmorykaSANDOMIERZ

4

Redaktor: Marta SarwaProjekt ok³adki: Juliusz Susak

Na pierwszej stronie ok³adki: Frigg spinning the clouds (licencja publicdomain), �ród³o Internet: http://en.wikipedia.org/wiki/FriggNa czwartej stronie ok³adki: Oden (Odyn) (licencja public domain), �ród³oInternet: wikipedia.org/wiki/Oden.

Tekst Eddy prozaicznej wydano na podstawie edycji: Joachim Lelewel, Edda:to jest Ksiêga religii dawnych Skandynawii mieszkañców, Wilno 1828.

Pisowniê uwspó³cze�niono w niewielkim zakresie.Autorem ilustracji na stronach 67-94 jest Frederik Sanders (1983) (licencja

public domain), �ród³o: runeberg.org/eddan

© Copyright by Wydawnictwo Armoryka 2006, 2007

Wydawnictwo ARMORYKAul. Krucza 16

27�600 Sandomierztel (0�15) 833 21 41

e�mail: mandrago@vip.interia.plhttp://www.mandrago.vip.interia.pl/

Druk: Drukarnia Diecezjalna Sandomierzul. ¯eromskiego 4

27-600 Sandomierz

ISBN 978-83-60276-25-9

5

Zak³osz¹ siêzbo¿a na nieobsianych polach,

zniknie bezprawie,Baldr powróci,

¿yæ bêdzie wraz z Hödemw Walhali,

w pomieszkaniu bogów �do�æ wam tego?

Edda Starsza, 60

6

7

SNORRA-EDDA, PRÓSAEDDAczyli

EDDA SNORRI STURLUSONAEDDA PROZAICZNA

Najdalej na pó³noc wysuniêty skrawek Europy,wyspa lodowców i wulkanów, staro¿ytna Ulthima Thule �Islandia, czyli dos³ownie Ziemia Lodu, przeciêtnemucz³owiekowi mimowolnie kojarzy siê z tajemniczym �wia-tem starogermañskich bogów i bohaterów. A to za spraw¹dwu wybitnych dzie³ literatury �redniowiecznej � Eddy star-szej, poetyckiej i Eddy m³odszej, prozaicznej, na kartachktórych opisano �wiat, który ju¿ dawno pogr¹¿y³ siêw mroku pradawno�ci, ale jednak � dziêki owym ksiêgom� nie zosta³ zapomniany.

Islandia zosta³a zasiedlona bardzo pó�no. Dopierow VII wieku zaczynaj¹ na ni¹ przybywaæ pierwsi osad-nicy, mnisi chrze�cijañscy z Irlandii. Zamieszkuj¹ oniw tym spokojnym, oddalonym od zgie³ku i problemówdoczesno�ci ustroniu, aby nie zaprz¹taj¹c sobie g³ów¿adnymi �wiatowymi sprawami, móc lepiej s³u¿yæ Bogu.I przez oko³o dwa stulecia ¿yje siê im na Islandii spokoj-

8

nie i zapewne � wedle �redniowiecznych standardów �wygodnie.

Wiek IX, a w³a�ciwie jego druga po³owa,sprowadzaj¹ na wyspê norweskich wikingów, którymw ojczy�nie pod rz¹dami króla Haralda Piêknow³osego1

nie zawsze ¿yje siê bezpiecznie. Wikingowie wypieraj¹mnichów � dla tych dwu grup narodowo�ciowych i reli-gijnych za ciasno jest na tej ziemi. I � paradoksalnie, wyspaktóra zosta³a skolonizowana przez chrze�cijan staje siêna nowo pogañska i jest t¹ ostoj¹ pogañstwa jeszcze d³ugielata.

Islandia od tej pory na sta³e ju¿ wypada ze strefywp³ywów irlandzkich, a zostaje wpisana w strefê wp³ywówskandynawskich. I taki stan rzeczy trwa do dzi�. A chocia¿sama wyspa znajduje siê z daleka od Skandynawii, tow³a�nie tutaj rodzi siê skandynawska literatura.

Literatura owa powsta³a w jêzyku islandzkim, którywyodrêbni³ siê z jednego z dawnych narzeczy norweskich.Bardzo interesuj¹ce i godne podkre�lenia jest to, i¿ literackijêzyk islandzki � podobnie jak i pismo oparte na alfabecie³aciñskim � powsta³ bardzo wcze�nie, bo ju¿ w wieku XII/XIII. I co nie mniej ciekawe � od tamtej pory, po dzi� dzieñ,nie uleg³ ¿adnym zasadniczym zmianom i prze-obra¿eniom,dlatego wspó³cze�ni mieszkañcy Ziemi Lodu nie maj¹ na-jmnieszego problemu ze zrozumieniem swojej �redniowiecz-nej narodowej literatury.

1 Harald I Harfagre (855-933).

9

Pierwszym i najstarszym dzie³em tej ostatniej jestEdda starsza, zwana tak¿e Edd¹ poetyck¹. Jej powstaniedatuje sie na okres miêdzy rokiem 900 a 1050 i uwa¿a, ¿enie wysz³a spod pióra jednego autora, lecz stanowi zbiórutworów ró¿nych poetów. �redniowieczny manuskrypt tejEddy odnaleziono bardzo pó�no, bo dopiero w XVII wie-ku. Trafi³ on oko³o 1640 roku w rêce biskupa BrynjolfuraSveinssona, który podarowa³ go królowi Danii.

Nastêpnym dzie³em jest nosz¹ca islandzki tytu³SNORRA-EDDA, PRÓSAEDDA czyli Edda Snorriego,Edda prozaiczna autorstwa islandzkiego poety i historykaSnorriego Sturlusona (1179-1241). Ta Edda jest jakby po-drêcznikiem dla poetów, w której autor wielokrotnie cytu-je obszerne fragmenty Eddy poetyckiej, starszej. To w³a�niedziêki Snorriemu Sturlusonowi zachowa³a siê pamiêæ o tejostatniej.

Uwa¿a siê, ¿e Edda Snorriego zosta³a napisana miêd-zy rokiem 1215 a 1223. Sk³ada siê ona z trzech czê�ci:pierwsza z nich nosi tytu³ Gylfaginning. Jest - to mitologianordycka, druga � zawiera obja�nienia obrazów poetyckich,u³o¿one w formie pytañ i odpowiedzi. Wreszcie na koniecczê�æ trzecia, która stanowi zbiór regu³ poetyckich. Naj-starszy rêkopis dzie³a Snorriego, nosz¹cy tytu³ Bók thessiheitir Edda, przechowywany jest w bibliotece w Uppsali,w Szwecji.

Na koniec kilka s³ów na temat postaci autora Eddyprozaicznej. Snorri Sturluson urodzi³ siê w roku 1179, zmar³za� dnia 23 wrze�nia 1241. Od roku 1206 mieszka³ w Rey-

10

kholt. By³ nie tylko poet¹, historykiem, ale i politykiem.Dzia³a³ czynnie w islandzkim Althingu � parlamencie,któremu nawet dwukrotnie przewodniczy³. W roku 1218popar³ norweskiego króla Haakona IV Starego2 , który chcia³Islandiê podporz¹dkowaæ swemu ber³u. Niestety - Snorripó�niej zmieni³ zdanie i ostatecznie opowiedzia³ siê prze-ciw w³adcy. Ten ostatni, w odwecie, kaza³ go zamordowaæ.Sta³o siê to 23 wrze�nia 1241 w domu poety w Reykholt.

W niniejszej ksi¹¿ce zaprezentowany zosta³ niekom-pletny przek³ad Eddy m³odszej autorstwa Joachima Lele-wela, stanowi¹cy drug¹ czê�æ dzie³a: Edda: to jest Ksiêgareligii dawnych Skandynawii mieszkañców / star¹semundiñsk¹ w wielkiej czê�ci t³óm., now¹ Snorrona skróci³Joachim Lelewel, Wilno 1828.

Andrzej Sarwa

2 Hakon IV Hakonsson (1217 � 1263).

11

WSTÊP T£UMACZA

Pó�niejsza, czyli druga, czyli nowa Edda, prozaiczn¹czyli snorronow¹ zwana, napisana jest w wieku XIII, ko³or. 1215 przez znamienitego Islandczyka Snorrona, w za-mieszkach domowych roku 1241 zabitego. Zbiera³ on i pisa³tê Eddê dla wygody poetów, a¿eby mieli pod rêk¹ zgro-madzone staro¿ytno�ci, które im ju¿ w owe wieki do poez-ji coraz mniej potrzebnemi siê stawa³y, które wiêc stawa³ysiê staro¿ytno�ciami i przedmiotem uczonej ciekawo�ci.Pierwsza czê�æ tej Eddy obejmuje DÄMESAGI czyli my-thologiczne powie�ci, w niej Gylfe ginning sk³ada siê z roz-mów omamionego Gylfa z Odinem, który z nim w troistej,Hara, Jafnhara i Trediego postaci, rozmawiaj¹c, naucza gow 49. (albo 33) powie�ciach, o stworzeniu �wiata, i rzeczy,o dzie³ach i rodzie bogów, oraz o koñcu wszystkiego.Odwo³uj¹ siê te powie�ci, do Woluspy, Wafthuidnismal,Grimismal, Hindluliod. - W drugiej czê�ci tych dämesa-gów, Braga rädr to jest w Braga opowiadaniach, w trzyna-stu (od 50 do 62-giej) powie�ciach, jest kilka szczególnych

12

anegdot o bogach, które siê do ¿adnych dawnych �pie-waków nie odwo³uj¹ i wcale ich po imieniu nie przytaczaj¹.Oprócz tych, wiêcej jest powie�ci o rycerzach, z przymie-szaniem mythów, które jako historyczne, choæ w fikcjeuwik³ane i fikcjami upstrzone, nie s¹ ju¿ tak dalece rzeczy-wistym mythologicznym przedmiotem. - Drugi oddzia³Eddy KENNINGARA stanowi. jest to skarbnica poezji,czyli s³ownik poetycki, w którym znajduj¹ siê poetyckietermina, synonymy nazwisk tak bogów, jak ró¿nych rze-czy, oraz ró¿ne wiadomo�ci mythologiczne powtarzanei notowane. - Naostatek trzeci oddzia³ jest: LIODSGREI-MIR czyli SKALLDA, zawiera, ogólne poezji prawid³a,licencje poetyckie, wady wierszowania. - To obejmuje Eddanowa, czyli Edda Snorrona.

Joachim Lelewel

13

DÄMESAGÓW CZÊ�Æ PIERWSZA.

G Y L F E � GINNING.

G y l f a o m a m i e n i e.

14

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,e-booki .