RIZAÇOLPAN

DESTANA DÎROKAA.

KURD U KURDISTAN

Weşanên Dersim

Weşanên Dersim

Çapa Yekem

Adres:

Rıza Çoı pan33 Villîers Str.Merrylands 2160

Sydney/AUSTRALIA

:4: Çıleyê Paşîn 1995

NAVEROK

P~gotma mviskar ....•..•.••.••.•••••.•.••••••••••••.•••• 5

DewletaHasnewîûŞadadi ••••••••••••••••••••••••••••••••Dewleta l(ıurCl a ~ef1Vauoi•••••••••••••••••••••••••••••••••

Dewleta Kurd a Eyûbî .••••••••••••••••••••••••••••••••••••Derketına dewleta Osına.nIı •••••••••••••••••••••••••••••••

Çîroka bav û dayika gelê Kurd, ewên herikevn, Kurdo ûWerdê 23Pêxamberê KurdZerdşû Ol'a Zerdeşt 32Kurê ku.rd Rustem'ê Zal •••••••••••••••••••••••••••••••••• 37Çîroka Memê Alan ûZina Zêdan ••••••••••••••••••••••• 38Femat û Şirin •••••••••••.••••••••••••••••••••••••••••••••••• S6Derketma hukma Asûr û Kawa êhesınkar •••••••••••• 57Deketma qıralê Yewnan, İskender'êmezm ••••••••••• 64Derketına Ol'a İslam ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 67Hukıımdariya Eba Mıslum .•••••••••••••••.•••••••••••••• 72

7780

Derketına TIrkan........ 818387

Çend wêjevanên Kurd, ewên diroki •••••••••••••••••••• 90929496

~erêlteıe~I)~~ ...................•.•..•••.••..•••••••.•Serih.ılda.na ş~'X 'Ubed.ullah. ••••••••••••••••••••••••••••••••Ş " ih ,,, k .ere c an e ye eıııııı ••••••.•••••••••••••••••••••••••••••••Derketına l\1ıstefa Keınal •••••••••••••••••••••••••••••••••l00Peym.ana Sem 102Komelên Kurd û serîhIldana Qoçkiriyê •••••••••••••••• 106~eym.ana Ijozauıê •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 1~PırsaKurdlımeclisa Tırkde ••••••••••••••••••••••••••••• 111Lı qurna bîstan de çend tevgerênKl1rdısta.n'a İııın û Iıııq •••••••••••••••••••••••••••••••••••116Serihıldana şêx Mahmût Benenciooooocoocooeeeooe.ee •• 121Serih.ılda.na sêx Said'ê ı>irn.n••••••••••••••••••••••••••••• 123Serih.ılda.na çiyay Agır'ê ••••••••••••••••••••••••••••••••••• 131Tevkuştma Dêrsım •.••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 137

Siû sêguleyên dıjmın •.••••••••••.••••••..••••••.••..• 170Komara Mehabadê û xurandma komarê •....... 173Bûyera Çıl neh (49)ronakbirên Kurd 181

AGADARİ

Xwendevavê bırêz,beri ku tu destpêka xwendma ev pırtûkê bıki, dıvê ez te, wepiçeki lı ser babeteki de serwext bıkım. Mm lı ev pırtûkaxwe de lı şûna tipa î a bı kulık de, İ a bı rawestok, ango îa wek î a Tırki, lı şûna tipa bêt kulık de ji, mm disa ıawekıa Tırki, ango bêt rawestok bı kar ani, ku bı taybeti jı bonaKurdên perçeyê Kurdıstan' a Bakûr hêsa bıkım. Jı bona evji dıv~ hûn mm bıborinm. Ez bawerım jı bona Kurdeki ji,kulik û rawestok ewqas ji gIring ninın.

PÊŞGOTINA NIViSKAR

Xwedevanê hêja,Beri hemû tışt ez dıxwazıın hina ku tu neketiyê nav xwen-dma rûpelên ev "Destana Diroka Kurd û Kurdıstan" xwe lıte bıdıın naskırm.

Belê, bêt pesn û derew ez ne mıroveki ku lı dıbistanên bılmdde xwendiye û zaningehên mezm kuta kıriye bûye xudan bu-runti -ango diploma- ew kes ez ninıın. Mın wexta ku çavênxwe lı ev cihan de vekır, lı cihanê nıhêriyam, mm dit ku ezkureki Kurd,lawê mıroveki hejar, belengaz, kedkar ûzametkêşıın. Bavê mm lı herêma Dêrsıın, qeza Mêzgır, lıwaMoxmdi, lı gundê kûpıkê'de jı seyidan ra colegti dıkır.Malbata me, malbatek lı eşira İzolane. Bapirê mm lızaroktiya xwe de sêwi maye, ew lı qeza Depê -ku iro dıjmmnavê ew bajari kıriye Karakoçan- lı gundê Xelanê Gazê de-ku disa dıjmın navê ew gundi ji kıriye -Koçyiğitler- rabûyehatiye lı gundê Kûpıkê, cem seyidan de ciwar bûye, lı ewgundi de bûye xudan zar û zêç. Lı pey bapirê mın de, bavênun ji lı ew gundi de maye û ew karê bavê xwe berdewamkıriye. Bı kurtasi bavê nun ji debara mala xwe a malbatimina bavê xwe bı colegti berdewam dıkır û em xwedidıkırın.

Lı sala 1946'an de -ku ez lı ew heyamê de 9-10 salıni debûm- cendermeyên Roma Reş hatm gundê me, jı bavêmınra gotın" ya tu lawê xwe dışini dıbistanê û yan ji 150

5

pangmot drav ceza dıdi". Bavê mınê hejar û reben nedıka-nbû ku ew 150 pangmot drav ceza bıde hukma Roma R~,mın n~ine dıbistana dljmın. Lê bavê mınê reben bêt havılma û wi ez şandım dıbistana dljmm, bêt pırtûk, bêt lênûsk- defter - û bêt pênûs.

Mın dıbistana ewlin, a dljmın heya dawiyê, bı gelek zametû dljwari va xwend. Lê lı dawiya rojên kutabûna polapêncan de, jı bona xwenas, ango nıfûs derxıstmê, wêneyênjı bona buruntiyê, bavê mın 50 qurışê wi zemani nedit kubıde mın, ez buruntiya dıbistana ewlin bıstinım. Jı bonasedema xızaniya abori, mm burunti nestand. Eve, ew bûsedema nexwedma mme

Lı pIŞti ew rojê de ez bûm terkî welat û ketım kûçeyênbajarên dewleta Tırk. Lê ez lı wan bajarên dljmın de valanesekmiyam û mm Çı pirtûk ditm û Çı pirtûk ketm destênmın, mm ew hemû bı zewq û kêf, bêt westan xwendm.

Ez lızaroktiya xwe de bengiyê xwendınê bûm, heya roja iroji ew bengiya mm berdewame. Çı dıxwazım bıbêjım, angomm perwerde û zanyariya xwe lı dıbistanan de, lıgelmamosteyên nav û deng de nedit. Lê mm perwerde ûzanyariya xwe lı nav gel û kesên zana de dit û ev herdufaktorana bûn mamosteyên mm.

Çawa ku tête zanin, lıTırkiyê de hebûna gelê Kurd qedexebû. Mm ji lıhemû jiyana xwe a Tırkiyê de, qet xetek nıvisazımanê Kurdi neditıbû û mın qet ji nedlZanıbû ku dirok,çand, zargotın û wêje a gelê Kurd ji heye, ev gela ji xudanhebûnên xweyên dirokiye, mina hemû gelên cihan, felan, bêvan.

6

Belê, mın heya sala 1962'yan de, qet iıderheqa dirok, çand,zargotm û wêje a gelê xwe de çu tIŞtek nedızambû. Lı pIŞtiwan salan de, ez hêdi-hêdi hişyar dıbûm; lê disa ji ının jıxwera riyek heri qenc, rast û dırlSt nedıdit. Ango iıew salande, ez iı ser diroka gelê xwe de nezan bûm.

Lı sala 1966'an de, ez çûm Elmanya bajarê Hambûrgê. Ewcara yekem bû ku mın LIHambûrgê pirtûka diroka Kurd bızımanê Elmani dıdit. Lê sed mıxabe ku mı zımanê Elmaninedızambû, iro ji ez mzamm. Bêt pesn û bêt derew çekûçêyekem LIwê salê de iı serê mın ket û ez piçeki zêde LIxwehesiyam. Ez LIElmanya de nêzıka sê, çar mehan mam ûdûra dageriyam Tırkiyê.

Lı sala 1970, meha çIle ê paşm de, mın sê zarokên xwe ûxêzana xwe -ango bermaliya xwe- şuva hiştm û ez reviyamhatım LIAwıstûralya de ciwar bûm. Lı pışti heft mehan dekarbıdesta Awıstûralya jı mınra arikari kır û zarokên mmji anin ba mme Ez êdi LI welateki aza û demoqrat dedıjiyam, jı bona xwendm û mvisandınê, jı bona mabest ûramanên mırov ji qet qedexe û astengek ji tunebû û tune ji.Ew ji, jı bona mm navçeek heri baş û heri gıring bû.

Belê, lê ez vala nesekıniyam. Lı Awıstûralya de, LI serlêgerandın û lêkolina diroka gelê Kurd de, bergehên ınınbêtır fereh bûn. Mın êdi xebata xwe a Netewi ji kır navxebatên xweyên çinayeti û bı bızavi destpêka kar û berênkomeleti kır. Ez bûm ew kesê yekem ku LIAwıstûralya de,karkerên Tırk û Kurd lı ser rêça çinayetiyê de rêzkır.

7

Lê dıvê mırov bı dırısti rast bıbêje, beri ku em xwe nasbıkınbıbm Kurd, rewşa gelê xwe bıbinm, doza gelê xwe bızanınû xwedi derkevm, em bûn Sosyalist, em bûn Kominist. Lıberi azadbûna Kurdıstan'ê, lıberi şıkandına olqên -zmcirên-bmdestiyê û rızgariya welêt, me kar û berên tekoşina şoreşaLiProleterya Li dıkır. Me kar û xebata felatbûna bmdestiyê,xebata RIzgariya Kurdıstan, Kurdıstanek azad û demoqratjı xwe birkırıbû û me jı bona gelê xw.e û welatê xwe karnedıkır; em lı doza welêt gelek dûrva mabûn, em bûbûn-Enternasyonalist, me dıxwast ku em cîhanek nû çêbıkın.Ango me Enternasyonalizm, lıgor felsa xwe analiz dıkır, şi-rovekırma Enternasyonalizm'ê ji, bı rasti me bı zanıstinedıkır. Wexta ku em piçeki lı xwe hesiyan ji, me xebataRızgariya welêt kıre bernama rojeva xwe a duwemin.

Herwaha, lı pışti sala 1977'an de ez bêtır hatım guhartm ûez bûm hevalê hêzên Kurdıstan. Ewên ku mina mın lıxwenû hesiyabûn; ewên ku lı Ewrûpa hatıbûn damezrandın ûiro ji gelek hêzên welatparêz lı Ewrûpane, jı bona dozawelêt kar dıkın û karên wan her berdewame.

Lı pışti gelek hewl dayinê de, mm dit ku lıAwıstûralya de,şoreşa "Proleterya" xem û xeyale û jı bona Tırkiyê ji herusa wergeye. Lı ew salê de mm kar û berên lı tev Tırkanhêdi-hêdi berda û ez êdi ketım nav cıvata Kurdên Sydney,mm destpêka xebata rêzkırma gelê xwe kır. Jı bona ew karû xebatên mm ji, gelek bûyer lı serê mm qewımin. TırkênFaşişt û nıjadperest jı IDınra ducar kuştınxwazi çêkırın,karbıdesta Awıstûralya lıser ev tışt agadar bû, gelek teşqeleçêbûn, ez ketım bm parast ma polêsên Awıstûralya û polêsênCommonwealth.

8

Belê roj hat gihişt sala 1979'an. Lı roja 29-1-1979'an de,mm "Komela Kurdên AwlStûralya" lı tev gelek Kurdper-werên Kurdıstan sazkır. Lı pışti damezrandma komelê meseri lı karbıdesta AwlStûralya xıst û dewleta AWlStûralyacıvata Kurdên ku lı welatê wan de dıjin, ew ji mina hemûetnikên dm, etnikek pejırand û çanda gelê Kurd ji kete navpırr çandiya AwlStûralya.

Lı pışti ew rojê de, peywendiyên mm bêtır lı hêzên Kur-dıstan va hate gırêdan û ez bûm hevalê hêzên KurdIStan.Minak: Lı Elmanya wek "Federasyona komelên karkerênKurdıstan, KOMKAR" kovara ew federasyonê DengêKOMKAR, kovara rêkxıraba Mala gelê Kurd, GazinaWelat,Roja Nû, Rızgariya Kurdıstan, her mehe dıgihiştmdestê mm û mm ew dıxwendm Û belav dıkırm.

Ew cara yekem bû ku mm nıvisa zımanê Kurdi lı ewkovaran de dıdit û ez her dılşa dıbûm. Jı bona ew ji mmhewl da ku ez rojeki bı zû xwendm û nıvisandma zımanêdayika xwe û gelê xwe fêr bıbım, zımanê xwe serast bıkımû roj bı roj pêşva bıbım. Lê ez bêt pesn û bêt derewbıbêjım, mm ew kara kır û mm zımanê dayika xwe tıştekibêtır hmkır, ez fêre xwendm û nıvisandma zıınanê dayikaxwe bûm. Lı pey ew ji, êdi çıqas ku pırtûkên zıınanê Kurdigihiştm destê mm, mm ew hemû bêt westan, dubar-dubarxwendın û lı ber çav derbaz kırm.

Çı pırtûkên ku bı zımanê Kurdi û Tırki lı ser diroka gelêKurd û Kurdıstan hatme nıvisin û mm ew ditıne, ew ji mmxwendm û ez lı ser dirok, çand, zargotm, wêje û hemûkevneşopiyên gelê xwe serwext û agadar bûm. Ez nıkanbım

9

bıbêjım, zımanê mm pırr başe, an ji ez mıroveki zımanza-nım. Na. Lê ez dıkarıbım bıbêjım Xwedê Şıkır, iro ez lıduhu bêtır zımanê dayika xwe dızanım, bûme nasê dirokagelê xwe, bı zımanê dayika xwe dıxwinım û dıvisinım. Ahaev pırtûka mın a amator. Helbest nıvisandma mm ji, lızaroktiya mın de destpêdIke. Lı nav helbestvanên gelê xwede, ez helbestvaneki pıçûkım. Ez bawerım lı bm her kevır,dar û tûmeki Kurdıstan de, helbestvaneki Kurdê mina mmheye. Ev kar bı taybbeti ketiye nav xwina gelê Kurd, rengêxwinê her sor kıriye. Jıber ku her zılmek dıjmman, bısedan helbestvan afırandiye.

Ez ji lı nav zılma dıjmın Û xwina heftê hezar cangoriyênKurdıstan de hatıme cihan. Ev ruhê helbestvaniyê, ew axasor û bı xwin daye mm. Ew axa Dêrsım, Qoçkiri, Piran,çiyayê Agır, Zilan û Helebce û her ciyên dm.

Xwendevanê delal,Ev pırtûka ku lı destê tedaye, ango ev "Destana dirokaKurd û KurdlSta~" xebatek mına dûr û dırêje. Gelek zemanbû ku lımêjoyê mın de xebatek usa hebû. MIn dıgot, geloez çawa bıkım ku helbesta "Destana diroka Kurd û Kurdıs-tan" bınıvisinım. Lı dawiyê de mın bıryar stand, ku ez qasazanina xwe, qasa ku mın diroka Kurd û KurdIstan xwen-diye, qasa ku ew serihıldan û bûyerên ku lıwelatê mm deqewımiyane dızanım, qasa ku ez hozan û helbestvanên gelêxwe -ewên kevn û kılasik- nasdıkım, lı derheqa ewana ûhemû tıştan de, yek û yek bmıvisinım. Mın werge ji kır ûdestpêka nıvisandma ev "karpêka" xwe kır.

10

Jı bona ev xebata mın ji, ez bawerım kesek nıkanbe kubıbêje, ev xebat, ango mvisandın û naveroka ev "karpêkê"bêt qısûr û bêt kêmasiye, her başe, felan, bêvan. Na, ez bıxwe ji tışteki usa nabêjım. Çawa ku mın lıjor de ji got, ezlı nav gelê Kurd de, hozaneki heri pıçûkım. Mın ev "kar-pêk" ango aferındına xwe, qasa zanin û perwerde a xweamade kıriye û mvisandiye. Hêviya mın ewe ku, lıpêşerojande, KurdIStanek azad, demoqrat, serbıxwe û şareza de,newiyên me Kurdên bındest, bIi lı ser ev kêmasi û qısûrêmeyên mvisi dın û hemû kêmasi, qısûr û çewtiyên me, bızımaneki zil û zelal va serast û nûjen bıkın.

Mın lıdılda pırr dıxwast ku ez bı xweji wê rojê bıbimm. LêÇıkêre ku jina mırov lınav jina ev "Xweza" de pırr kıne ûjina mırov qet têra ditına hemû tıştan nake. Lı gor rewşairoyin de ez dıfıkırım û dıbinım ji, ku jina mın jı bona evhêviyê û ditınê, werqas dırêj nine. Jı lewra dıjmınê me gelekxurt Û bı hêzın. Ew jı bona pırsa Kurd û KurdIStan ji, hertım jı hevra hevparın. Hêzên gelê Kurd ji -hêzên rêzani,ewên ku dıxwazın bı rojeki zû Kurdıstanê rızgar bıkın û similyon gelê xwe lı bın destan de felat bıkın- perçe-perçeneû lıwan her yekji, jı bona birûbaweri û rêzaniya xwe xebatdıkın, guh nadın hevûdu, jı bona rawestên -nuxteyên- hev-par de nayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek bırati,yekitiyek rêk û pêk, pêk naymn. Helbet ev hêzên "NetewaKurd" her tım usa nasekımn, wê rewş ji usa nemeşe; wê rojbê hemû serok û rêberên hêzên rızgariya Kurdıstan ji xwebıguhêrinın, guhdare hevûdu bıkın, serê wan ji lı darêntırbên wankeve û ew ji, jı bona maf û berjewendiya gelêxwe bêne ba hev û wê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wêyekitiya bırati pêk hinın û Kurdıstana bındest azad, dılê gel

11

xwe ji şad û geş bıkın.

Lı aliya dın de, rêzkırına babetan û rêzkırına qewıınandınû bûyerên diroki de, disa bıbe ku kêmasiyên mın hebın; ezbawerım hene ji. Jı bona ev ji, lê dıvê lı pêşerojan dedirokzan, mviskar û rewşenbirên Kurdıstan, ev kêmasiyandisa bı zıınaneki dewlemend, bı zıınaneki zil û zelal vaserast bıkın.

Xwendevanên dılsoz,çawa ku hûn ji dızanın, diroka Kurd û Kurdıstan, dirokekheri kevne, koka diroka gelê Kurd ji dıgihêje çend hezarsalên bIhuri. Lê sed mıxabın ku, lı derketına Ola islam,êrişên barbar artêşên -ordiyên- islam de, derketına Cengiz-xanê Moxol, bırayên Moxol Tırkên har û hov de, hemûhebûna gelê me, hemû hêjayiyên me, ewên diroki hatınşewıtandın Ûhatın şêlandın, hatın pelçıqandın. Wana welatême talan, diroka me betal, pergala me ji belav kırın. Çı kugelê kurd û diroka gelê Kurd dıda naskınn, dıda temaşe-kırın û dıani ber çavan, wana ew hemû şewıtandın, wendakırın, şıkandın, kırın rewşek heri xırab û nenaskıri. Jı bonaev ji mırov nıkanbe, ku bıbêje sedi-sed ev raste, ew derewe.Lê tıştê ku sedi sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde ûhejmara xwenasiya, ango mfûsa gelê kurd ji gihiştiyesi (30)milyoni. Ev ji rewşek objektif û berbı çave. Ev milyonanaji dıbên "em ne Farıs, ne Ereb û ne ji Tırkın". Lê bIlaTırkên mjadperest çıqas dıbêjın, çıqas dıqirın bIla bıqirınû bıbêjın, ku Kurd Tırkên çiyanın û bınkoka nıjada gelêKurd, lı bınkoka nıjada Tırk tê; bınkoka çanda Kurd lıbınkoka çanda Tırk de derketiye. Ereb bIla bıbêjın, eslêKurd lı eslê Ereb tê. Farıs ji bıbêjın, gelê Kurd lı eşirek

12

Fars de peyda bûye, felan, bêvan. Bı van gotınan kûçik ûrefên roviyan bile dıkenın û qet guhdare wan mjadperestan,wan xwinmij û wan faşistan nakın.

Dirokzanên cihan jı bona diroka gelê Kurd, du (2) ditm ûraman anine ber çavan. Ditm û ramana yekemin eve. Yek:Lı gor hm dirokzanan, Kurd LIbakûra Ewrûpê, LI naveşirên cermenan -Elman- LIaliya welatên İskandmavya dederketme hatme aliya Qafqasya û LIwê ji hatme RojhIlataNavin, LIser erdê Mezopotamya, LInavbera çemê Dicle ûFırat de ciwar bûne.

Raman û raya duwem:Disa hm dirokzan dıbêj m ku Kurd dimatiyên erdê Mezopo-tamyane, qet iı ciyeki dm de derneketme nehatme ser erdêKurdIStana iroin. Ev gel mina reşıkên AwlStûralya "Abori-gine" çerm sorên Emriki, dimatiyên wi erdine, felan, bêvan.Ango ditm û ramanên heri gıring evm. PIşti hemû ev ramanû ditman de, bı rasti mırov mkarıbe ku bıbêje sedi-sed evraste, ew ne raste, derewe. Lê tıştê ku her raste, ew ji -çawaku mm iı jor de ji got- iro hebûna gelê Kurde, hebûnaNetewek si (30) milyone; a rasti ji eve.

Lı gor birûbaweriyên mmji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezo-potamya, hevdemê Asûr, Sumer û Babil'e. Ango LIberiEreb û Pers, iıser ew erdı de jiyaye' bı mjad û bmkoka xweva ji Ariye, newiyê Gûti, Kassit û Mede. Tırk ji mjadek eslMoxole; iı qurna yanzdeh, iı Asya Navin de derketiyehatiyê, bı saya gelê Kurd de derbaze Anadolûyê bûye û LIser erdê Yewnan de bmgeh girtiye; ew kara ji bı barbaridest xwe xıstiye.

13

Lı aliya dın de, lı nav gelê Kurd de tête gotm ku, navê bavû dayika gelê Kurd -ewên pêşm- Kurdo û Werdê'ye, jızarokên wanra ji gotme "keç û kurên Kurdo û Werdê". Jıbona ev ji, jı gelê Kurd ra gotme "Kurd". Jı bona evbaweriyê ye ku, mın lı destpêka ev "karpêk" ango aferınekaxwe de, Kurdo û Werdê kıre rêz û babeta yekemin. Lı gorgotmên bav û kalan, ew lı ser erdê Cizra Botan de welıdineû lı ser ew erdi de hevûdu ditme, lı ser ew erdi de zewıci-yane û newiyên wan em ji hatme gihiştme ev roja iroin ûdawiya qurna bistan. Ango ev tışt wek çiroke, mırovnıkanbe, ku bıbêje ev sedi-sed raste. Jı ber ku çu çavkani-yên objektü û rast lı holê de tunenm.

Lı bıli ev, diroka cihanê qenc dıde zanin û xuyakırın ku, lıdestpêka derketma çin ja çinayetiyan de, serdest û bmdestande, mırov jı xwera gelek ji "Xwedê" afırandiye. Çı ku lı xwehêztır û xurttır ditiye, ew jı xwera kıriye "Xwedê" an jiziyaretgeh. Ango mırov bı sedan jı xwera Xwedê afırandiye.Lı pışti sedhezar salên bIhuri de, mırovatiya ev cihan lı seryek Xwedê ki de bıryar standiye û gotiye "Xwedê yeke" ûyek Xwedê jı xwera afırandiye. Mırov lı Cihan, Gerdûn ûXweza nIhêriye, dûra gotiye "gelo ev esman, ev cihan,gerdûn, erd û deryayên cihan, ev çem, kani, deşt, ba ûbahoz, berf û baran û bırûsk, hemû hebûnên darmgi- maddi- kê afırandiye?".

Belê, lı pışti ev pırs, ditın û hışaninên ev tIŞtana de, aqılêmırov negihiştiye afırandm û hebûna ev tıştên berbı çav. Lıpışti sedhezaran sal şuva mırov gotiye, hebûneki ev cihan ûev tıştana afırandme, navê ew afermkar ji Xwedê ye; Xwedêji yeke, ne duduye. Dûraji bona ev raman û baweriyan, hm

14

kes derketme Û xwe kırıne dılqê balyozê Xwedê, xwepêxamber aşıkar kırıne, xwe iı gel û cıvatan werge danenaskırm. Wan kesan bîrûbaweriyên xwe ji, jı bona cıvakaxwe û cihanê rêzkırme û bı zora şûr, mertal, kêr û xençerû kuŞtID;êdane pejırandm. Ew roj, ev roj, Ollı destên ser-destan de bûye şûr iı ser stuyê hejar û belengazan de ûgelên reben û paşdamayi de maye.

Lı mIlê dın de, mırov dıkarıbe bıbêje, ku, Ol'an kar ûberên heri qenc ji, jı bona mırovatiyê kırıne. Pêxamberê~Ol'an Iıgel barbari û kuştman de, zagonên baş ji, jı bonamırovatiyê derxlStme û gel rêz kırıne, iı gor şert û şûrtênzemanên xwe û berjewendiyên xwe, kar û xebat kırıne.

Xwendevanên del~l,ez dıxwazım piçeki ji iı ser bêje a " Pêxamber " rawestım.Bıbe ku hûn hm kes lı ser ev peyvıkê de serwext û agadarnebm. Peyva Pêxamber, peyvıkek Kurdiye; ango pê-xwe-bır. Ew kesên ku gel û gelan rêz dıkm, gellı pey xwe dıbm,gelê Kurd ji lımêj de jı ew kesan ra " Pêxamber " gotiye.Ew ji lı serdema Zerdeşt de destpêkıriye û ev peyva ketiyeser zara hm gelê RojhIlata Navin. Peyva Pirtiyê û Rayber-tiyê ji, her usa peyvıkên Kurdine, qet peywendiyên xwe jızımanê Tırki ra tunm. Lı pışti ev agadariyê de ez disadagerım ser naveroka pırtûkê.

Lı nav hemû Ol'ên cihan de, Ol'ek ji, Ol'a "Zerdeşt" e.Zerdeşt bı xwe ji mıroveki Kurdê eşira Magiye. Wi hemûbîrûbaweriyên xwe yên Ol'i ji -gor ku tête gotm- lı serdanzdeh hezar (12. 000) çermên heywanan de mvisiye, lıgelê xwe û hın gelên RojhIlata Navin daye pejırandm. Lê

15

wi bı kuştmê xwe lı gel û gelan nedaye pejırandm û ewçucaran nebûye Şah, Xelîfe û Padişah. Lê sed mıxabm kulı destpêka derketma Ora Xaçparêzan û êrişên wan de, bıtaybeti ji, lı derketma Ol'a islam û êrişên wanên barbaride, lıderketma qıralê Moxol Cengizxan, kok nıjadên MoxolTırkên har û hov de, Ol'a Zerdeşt, pırtûka Zerdeşt "ZendAVESTE" hemû hatm şewıtandm Û gelê Kurd ji bı zora şûrkırm Xaçparêz, kırm Mûsewi, kırm islam. Lê lı dawiyê de,gor erdnîgariya -coxrafya- gelê Kurd, pıraniya gelê Kurdbêt havIl man û bûn islam. PIşti ew ji, gelê Kurd Ol'a xwea kevn, a bav û kalan jı xwe birkır, serda ji bû dıjmmê Ol'axwe, pêxamberê xwe Zerdeşt û Yezidixan. Ew herdu jinewiyê Kurdo û Werdê bûn. Bı kurtasi lı pIşti Ol'a islamde, gelê Kurd bı taybeti bû dıjmınê xwe û bedena xwe; bûqûl û nokerê biyaniyan. Mın lı rêza duwem de ji, qasazanina xwe, bı kurtebıri cih da pêxamberê Kurd Zerdeşt;qal û behsa wi kır.

Rêza sêyem de, mm bı kurti mêrxwas û pelewanê gelêKurd, ew ê dirokî Rustemê ZAL daye naskırm. RustemêZal pelewan û lehengeki Kurde. Lê sed mıxabm ku RomaReş, ango Tırkên har û hov lı wi ji xwedi derketme û ewnewiyê Kurdo ji Tırk dane naskırm û gotme û dıbêjın ji"Rustemê ZAl pelewaneki Tırke". Lı ser hêz û mêrxwasiyawi pelewanê gelê kurd pırtûk ji mvisandme, Rustemê Kurdkırme Tırk. Lê bı rasti çu peywendiyê Rustemê Zal lı mja-da Tırk ra tune, ew kureki Kurde, lı Mezopotamya hatiyecihan, ne lı Asya Navin. Wi jılı dewra xwe de jı gelê xwe rekar nekıriyê, jı bona gelê Farıs kar kıriye, bûye pelewanekîFarıs, navê dıjmınê xwe bIlınd kırlye. Selahaddini Eyûb jimina wi kıriye, bûye xulam û fanatikeki Ol'a islam.

16

Babeta çaran de, mm çiroka " Memê ALAN û Zîna zÊ-DAN" aniye ber çavan; bı vebıri lı ser evîne wan nemırênKurd de sekmiyame, mm ew evina wan aniye zıman ûnıvisandiye. Ez bawerım gelê Kurd ew evina "Mem û Zinê"baş dızane. Ew herdu bêt mırazên Kurd, lınav gelê xwe debûne kesên nemır û her jindar, ketme ser zara gelê Kurd,bûne çirok. Strana evina wan ji, disa jı bona gelê Kurdbûye destanek diroki û kılasik, bı hezaran sale ku ew evînawan hêjayên Kurd lı nav gelê kurd de birnebûye, wêbirnebe ji, her berdewam be.

PIşti çiroka "Mem û Zinê" mın çend xet ji, jı bona evîna-"Ferhat û Şirin" nıvisiye û ew hêjayên Kurd dane naskırm.Ez lı ser çiroka evina wan herdu nemırên Kurd werqasagadar ninım. Jı bona ev e ku ez lı ser evîna wan kesan bıkıni sekıniyame. Jı bona ew keç û kurê Kurd, lê sedmıxabın ku, Tırkên faşişt û bêt fedi lı wan ji xwedi derke-tıne, gotme "Ferhat û Şirin keç û kurê Tırk'm". Jı bonawan ji pırtûk nıvisandıne.

Lı pey ev babetana de, mın derketına hukma Asûr û qıralêAsûr Dehaq'ê xwimnıj, mêrxwasê Kurd "KAWA" ê hesm-kar, tevgera mêrxwasiya wi û "NEWROZ" kıriye babetaxwe, lı ser wê mitelojiya diro ki sekınime. PIşti ev, ezdageriyame ser derketma qıralê Yewnan, ewê nav û dengiskenderê mezın û êrişên Farıs'ên bêbext, xurandmadewleta Kurd, İmparatoriya "MED" û lı holê rakırma ewdewlet. Dûra ez dageriyame ser derketma Ol'a islam ûbarbariyên Ol'a islam; islam'i bı Çı rengi û bı Çışıkli va lıgelê Kurd dane pejırandm û gelê Kurd Çıtobûye islam. Ezhêvi dıkım xwendevanên ev pırtûka mm lı ew bêbextiyên

17

aı1êşên Ol'a İslam bawer bOOn. Jı ber ku ew bêbextiya bıbarbari û şıkleki ne mırovi va anine serê gelê Kurd û Kurdbı ew şıklê barbari va kırıne islam. Lı pey pejırandına Ol'aislam ji, hemû islam'ên dorbera erdnigariya gelê Kurdbûne dıjmınê gelê Kurd, nehiştıne ku gelê Kurd ji serê xwerake û welatê xwe azad bıke, lı bın destan de felat bıbe,heqê xwe ê çarenûsi blStine û dewleta xwe sazbıke.

Xwendevanên hêja,lı çapa yeke~ de mın qal û behsa Serdarê Kurd EbaMıslım nekırıbû. Bı rasti ji ev kêmasiyek bû. Jı bona ev,mın lıev çapa duwem de çend xet ji lıser tevger û tekoşinênew Kurdê hêja û hukumdariya wi a Xorosanê kıriye. Gorku tête gotın navê wi Avdılramane, kurê Mıslıme. Hozanêmezın Cigerxwin lı pIrtûka xwe a nav "Tarixa KurdIstan"de dıde xuyakırın ku, ew endameki eşira Rewandiye. LızIkê zeman de hukumdariya xwe iıXorosanê êlan kıriye ûbûye aligırê Abasiyan, iı hember Emewiyan şer kıriye;hukma Emewiyan wi iı holê rakıriye û bûye hevalê XelifeEba Caferi Mansûri. Lı ew heyamê de apê Eba CaferiMansûr iı Şamê hukumdariya xwe êlan kıriye û dıji Xelifederketiye. Jı bona ew ji, Eba Caferi Mansûr, Eba Mıslımşandiye ser apê xwe; Eba Mıslım ji êriş daye ser hêzên apêwi, apê wi Abdullah kuştiye, lê balam qet tışteki talanênedaye Xelife Eba Caferi Mansûr. Jı bona ev ji, Xelifetırsiyaye û dafIk jı Eba Mıslım ra çêkıriye û bı namerdi EbaMıslım daye kuştın. Lı ınıIê dın de Dr. Cemşid Bender dıdexuyakırın ku, her çıqas ku Eba Mıslım Ola islam pejıran-diye ji, lê lı ser ew Kurdê hêja de, tesira Ola Zerdeşthebûye. Jı bona ew ji, ew bûye aligırê EIi û kurên wi Hesenû Husên; jı bona ew malbatê şer kıriye. Lı diroka Ola islam

18

de, cara yekem wi hima Olperweriya mistisizm'a Îslamdaniye. Ango tasavvuf a Ola Îslam. Lı pey wi Ebû'l Wefa,Hallaç Mansûr, Baba İhsaq, Nesêmi û kesên dın ew bawe-riya meşandıne heya ev roj anine. Jı bona evana bû ku, ezlı ev çapa duwem de, lı ser ew kesên hêja ji sekıniyam ûmın çend xet ji, jı bona wan kesan nıvisand.

Lı pey ev babetana, mın bı kurtasi qal û behsa dewletaKurd a "MERW ANİ" kıriye. Lı dû ew ez dageriyame serderketına Tırkan. Lı pey qal û behsa derketma Tırk'an de,ez dageriyame ser ew dewletên Kurd "Zengi û Eyûbi,Hesnewi û Şadadi". Mm bı kurtasi qal û behsa wan kıriye.Disa lı pey ewana mm qal û behsa derketına dewletaOsmanli kıriye, lıser derketına dewleta Osmanli sekıniyameû mın ew dewlet daye naskırın, qasa zanina xwe.

Lı pIŞti evana mın çend xet ji, jı bona wêjevanên Kurd,ewên diro ki û kIlasik nıvisandiye û ew hêjayên gelê Kurddane naskırın. Lê ne bı dırêji, bı kurti. Lı wêji ez daketımeser tevgera kela "DIMDIM" û barbariya hukma İran, ŞahAbasê' ê hov, mêrxwasiya Xano' ê Cengzêrin. Mm çend xetji lı ser wê serihIldanê nıvisandiye. Lı dû ev ez hatıme serserîhIldana "Şêx Ubeydulla û Yêzdan Şêr". Lı wê ji ez lıserderketına şerê ci.l:mn'êyekemin û derketma MIstefa Kemal'êhar û hov sekıniyame; mm dek û dolavên dewleta Tırk ûMIstefa Kemal bı kurti aniye ber çavan.

Disa lıpey ev, ez lı ser peymana "Sewrê" sekıniyame û mmqal û behsa nûnerê Kurd, Şerif Paşa kıriye. Lı dû ev babetêde ez dageriyame ser damezrandma komelên Kurd -lı qumabîstan de- tevkuştma Qoçkiri'yê, peymana Lozanê, pırsa

19

Kurd lı rojev'a meclisa Tırk de, tevger û serihıldanênKurdIStana İran û Iraq'ê. Mın ew mıjarana -konu- kıimerojev'a xwe.û lıser wan sekmiyame. Lı pey evana,ez hatımegihiştıme serihıldana Şêx Said, Çiya ê Agır, tevkuştmaDêrsım, Komara Mahabat, Si û sê guleyên dıjmın, bûyeraÇıl û Nehan. Lı pey hemû ev babetana de, ez lı ser ewbûyerên ku lı pIşti salên 1950'i de lı Kurdıstana İran ûIraq'ê de qewımiyane, lı ser wan bûyer û qewımandınansekıniyame, mın ew bûyer û qewımandmana qasa zaninaxwe anine zıman û qal û behsa ew tevger û qewımandmankıriye û dûra ji piçeki lı ser peymana Cezayirê sekıniyameû mm dawi daye babetên diroki û pırtûkê. '

Mın ew tevkuştma "HELEBCE" û bûyerên pIşti şerê Xaliçê-Delava Basra- nekır nav ev babetên ev pırtûkê. Jı ber ku,mm jı bona wan herdu bûyer û qewımandmên diroki,barbariya Saddam'ê Faşist, bı cûdayi nıvisandiye û ez hêvidıkım lı pêşerojan de, ez wan helbestên xwe bı pirtûkekcûdayi de bıdım w~andm û bıgihijinım destê xwendevanênKurd.

Xwendevanên delal,Lı saya rojname a "AZADÎ" û heval Latif EPOZDEMİR,mm lista ew 49 Kurdperwerên Kurdıstan dest xISt. Lı gorlista rojname a "AZADÎ" hejmara wan KurdperwerênKurdIStan pênce û çar (54) kesm. Jı bona wan Kurdper-werên Kurdıstan heval Latif usa dıbêje:- Lı ev demê de rewş û kar û berên wan kesan, Çıdıbe bıla

bıbe, lê ew kesana mêrxwasên tekoşina nzgariya Kurdıs-tan'm, mêrxwasên demoqrat a Netewa Kurdın. Rêzani,zanin, kar û ber û armancên wan Çı dıbm bıla bıbm, ew

20

kesana kesên qedırbılındın, dıvê hemû KurdperwerênKurdıstan gırami bıdın wan kesan, wan kesan birbinın ûçucar birnekın.

Belê, ez bı xwe ji lı ev baweriyêdame û ev gotmên kek Latiflı cih de dıbinım û dıpejırinım, dıbım hevparê ev gotman.Bı rasti ji dıvê em ew kesên qedırbılınd birnekın û ew karênwan pıçûk nebinm.

Naha ji ez lista navên ew Kurdperwerên Kurdıstan jı wexwedevanên ev pırtûka xwe ra bınıvisİnım û ew navana lırûpelê ev pirtûka xwe de jı wera rêzbıkım. Navên ewKurdperwerên Kurdıstan evm: M. Emin Batû - ku evKurdperwerê KurdIStan lı ew heyama bedbext de, lıgırtigeha dıjmm de cangori bûye - Koço ElbIStan, SıtkiElbıstan, Şewket Tûran, Naci Kûtlay, Ali Karahan, EdipKarahan, Yawûz Çamlıbel, M. Ali Dinler, Yûsûf Kaçan,Ziya Şeretbanoxlû, Medet Serhat, Kenan Akkoç, OrfiAkkoyûnlû, Salim Kılıçoxlû, Sabahattin Septioxlû, Sait Elçi,Sait Kırmızitoprak, Yaşar Kaya, Faik Savaş, Haydar Aksû,Ziya Acar, Fadıl Bûdak, Halil Demirel, &at Cemiloxlû,Ferit Bilen, M. Nûri Dilekçigil, Fewzi Kartal, NecatiSiyahkan, Hasan Akkûş, Nazmi Balkaş, Cezmi Balkaş,İsmet Balkaş, H. Oxûz Ûçok, M. Mazlûm Çixdem, MehmetAydemir, A. Rahman, Efem Dalak, Mûsa Anter, CampYıldırım, Emin Kotan, Okkeş Karadax, Mûhsin Şavata,Tûrxût Akm, Şerafettin Elçi, Mıstefa Ramanlı, MehmetOzer, Feyzullah Demirtaş, Halis Yokûş, Sait Bingol,Nûrettin Yılmaz, FetûUah Kakioxlû, Fewzi Avşar, CewdetAdabax.

21

Belê, mın ev navana lı rojname a "AZADİ" de standın, lê lıgor hejmara ev navana, ew kesana S4 Kurdperwenn. Ez jıkesên mayî û xweşan ra saxî, serfırazî, jı êm mıri ra jîXwedê rama xwe lı wan ke, bıla ew lı nav nûr de razındıbêjım û ew kesana bı dıi de bir tinım.

RIZA ÇOLPAN

22

çİROKA BAV Û DAYİKA GELÊ KURDEWÊN HERÎ KEVN, KURDO Û WERDÊ

Hezar salên bıhuri deNe kêm dıbêm, ne ji zêde

Lı ser erdê RojhIlatêTunebû Mıhamed, Xetê "

Xwedê afırand keç û kurekHerdu bedew, herdu jirek

Navê lawık danin KurdoEve, ew bû bavê Medo

Keçıkê ra gotm "Werdê"PIrr bedew bû lı ser erdê

Zû derbaz bûn mehe û salBav û dayik ew ji bûn kal

Kurdo, Werdê mezm dıbûnXwarma wan şir, toraq, rûn

Rojek herdu derketm derMeşiyan bm roja sor, zer

Lı navbera du çeman daSer erdeki şin çiman da

23

24

Kurdo, Werdê rasthev hatınHev fıkırin "tu kiy?" gotın

Pırsa yekem a Kurdo bûZımanê wan bı Kurdi bû

Lı hevûdu mêzekınnDûra hevra qlSekınn

Bı dılda bûn bengiyên hevNedıxwastın bê êvar, şev

Nêzi hev bûn bı lez û revHev maçkırın bı lêv û dev

GotIn " em hev bışêwırınBıryar bıgrın bızewıcın"

PIşt ra dageriyan çûn malNûçe bIhîst dayikên kal

Nav de rabırt tIŞtek zemanBı mabest û soz û raman

Çendek dûra bû xwazginiDestpêkır şahi, dilani

Keç, xortan bıne gerandınDılê kesi nezêrandın

25

Werdê canık, Kurdo egitDermal danin herkes hev dit

Def û zurne hatın ba hevBı dilani heft roj û şev

Diya Werdê dani şİniKurdo rabû çû ser xêni

KIr destê xwe sêvek reng sorAvıt kumê pembe û mor

Werdê hat jêr lı ser hespêHêram lı ser sêri, gepê

Lıngên Werdê ser zenguyêHerkes kete bêdengiyê

Kevçiyek ser lıngên WerdêHat şIkandın kete erdê

Werdê lıng zenguyê derxIStDawetvanan çepik hevxISt

Berbûk ket bm mıIê WerdêHêdi-hêdi bır paş perdê

Zava, şoşpan, refên xortanLı ser erdê Cızra Botan

26

Xortan kurdo tandan hmdırDeri dadan iıwê bûn sır

Berbûkê dest kırm serhevPiroz kır çû, êdi bû şev

Du can iıhev hatm badanSer nivînê hevra paldan

Şev taribû der û hmdırŞoşpan pırs kır "tu rovi, gur?"

Kurdo bersiv da, got "bıraKarê rovi Çı iı vır?"

Lı wê ew bûn jın mêrên hevSıbe zû hat, derbaz bû şev

Sal û mehe hatın û çûnLı wan gelek keç û kur bûn

Ewın bav, dayika KurdanNişana canık û merdan

Roj hat mırın bûn dIlovanHiştın nav û rûmet û şan

***Newiyên Kurdo û WerdêHer zêde bûn iı ser erdê

27

Roj hat ew ji hev cûda bûnLı RojhIlat de belav bûn

Ew bûn xudan navên cûdaLı wan derket 4eng û seda

Her yek ciyek xwera kır warXwedi kInn pez û dewar

Ew bûn ezbet, ew bûn eşirBûn hukumdar, axa û mir

Hezaran sal beri İsaBeri Dawûd, beri Mûsa

Kurdan çêkır kelpiç, bendavHer pêşve çûn avıtın gav

Matamatik, AstronomiBeri Mısır, beri Romi

Ditın Kurdên Guti, KasitEw gernasên şêr û egit

Bıjîjki û derman û qeysHer tışt pivan dIl û hewes

Teleskopa kevneyariKıfşkırın dan agadari

28

Bı nıftê wan qetran çêkırJı Fırawûn ra şand, rêkır

Eve, ew bûn kurên mêranHer mêrxwas bûn weka şêran

Kaldahar û Med û K;ardûkWana çêkır bendav û sûk

Nanen, Lûlû, Elam û MarWan kon danin ser avên sar

Keliske û çerx çêkırmBorani her hêsa kırm

Sazkırm dezgeh û dewletBûn dewlemend, xudan serwet

Cot ajotm, erd şin kırmÇand û zıman pêşva bırm

Cara yekem wan cot ajotDayin, gırtm, kırin, fırot

Ev tışt wan nûvedan kırmLı cihan de belav kınn

Hemû leheng şêr û baz bûnBı destên wan pırr tışt sazbûn

29

Ew bûn xudan war û dewletXudan hêz û şan û rûmet

Wan belavkır ınırovatiKar û xebat, jîr jêhati

Şarezayi lı wan derketJiyan nûjen bû lı serket

Ew bûn neynika jiyanêŞarweri dan ev cihanê

Rojek derket Pers û HititMısır, Akad, Yewnan, İskit

Bı êriş çûn ser Lûlû, MarZar, zêç kuştın wek gurên har

Çar aliyên şêr û bazanGırtın, guran, gırtın dızan

Lê Çı bıkın çerxa cihanDızıvıre lı her ciyan

Roj hat yên jor daketın jêrŞêr bûn bındest, rovi bûn mêr

Şêr û pdıng ew bûn berdestPırr hejar bûn, ketın bındest

30

Lê disa ji wenda nebûnXwe parastm, eve şabûn

Ne Sumer ma, ne ji HititNe Akad ma, ne ji Îskit

Ew wenda bûn, çûn qet nemanHat guhartm heyam-zeman

İro hene Kurmanc, SoranTev Zaza û lı tev Lûran

Xwedê şıkır lê Kurd heneSi milyon ser erdên xwe ne

Rojek bê, wê kurd azad bmXudan dezgeh û dewlet bm

Lê ew roja pırr dûr nineGelê Kurd ew roj bıbine.

31

PÊYXAMBERÊ KURD ZERDEŞT ÛOL'A ZERDEŞT. 600 SAL B.Z.

Kurdek derket afırand OLBû xudan nav, bû xudan dol

Bawer ani Roja ZeriRamanên xwe bırın seri

Du tIŞtên qenc da pêş çavanTemaşekır keç û lawan

Yek tari bû, yek ji rohniEw zagona wi qenc dani

Ronahi kır pey tariyêSerkevtın da hevkariyê

Serbıxwe qet tıştek neditXwedê, Şeytan, kesên ifrit

Hev cûda kır qenci, bediAr û namûs, şenn û Cedi

Her hebûnek dit du aliZarokti û pir û kali

Bûyin, jiyan, yek ji mırınTehl û tırş û tûj û şirin

32

Pêxamberê Kurd Zerdeşt

33

Wi dit dubendiya jiyanMIrov, heywan, dar û giyan

Dit cıwanti, wi dit kaliDawiyê de ax û xali

Dıbm, hemû dıkevm erdJı xwaşan ra ew dıbm derd

Tina agır, tesira avHemû jiyan ani ber çav

Dûra rûnışt lı ser kursiGot " dıvê gel bıbıhisi

Zor pêwiste bımvisinımCihanê pê bıhesinım"

Bı hezaran heywan aniSerjêkır çerm cûda dani

Lı ser danzdeh hezar çermanNıvisand beyan kır raman

Beri isa, beri ŞamanJı cihan ra kıre ferman

Wi got" rojê bawer bineEw tunebe jiyan nine"

34

Pırtûka wi Zend AVESTEEw bû pıspor, ew bû hoste

DerxISt gelek zagonên başTemaşe kır rê dırbên xwaş

Lı bedena mırovan deçıqas organ hene têde

Jı bo her organek pİr'ekAfırand, da ser muhurek

Dani gune, dani xêr-bêrGelê Kurd ra bû pêxamber

Navê wi ê xwaşık ZerdeştKom nedıkır wi bac û geşt

Ew pıspora kurê kurd bûYêzidixan lı dû wi çû

Pırtûka wi " Mısafa REŞ "Kurd pê şabûn, Kurd bûn dIlgeş

Wi ji gelek tışt nûjen kırQend, bedi temaşe kır

Şeytan ra got " ew MelekeDıvê mırov ~awer bıke

35

Lewra Xwedê ew afırandJı qûlan ra rêkır Û şand "

Wi werge got bawer aniEw ferman nav gel de dani

KIre sembol Tawûs MelekBawer ani Xwedê, Felek

Ew ji mır çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê

Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê lıwan bike ramet

Kurdên dIlsoz wan birnekmNavên wan zarokên xwe km

Lewra ew kalıkên meneDirok û rûmeta mene

Usa dıbêm bawer dıkımJı Kurdan ra hosi dıkım.

36

KURÊ KURD RUSTEMÊ ZAL

Ducan bû dayikek delalHat cihanê Rustemê ZAL

Ew mêrxwasê şêr pelewanNavi wi ket hemû cihan

MILû baskên wiyên bı hêzÇiya, zinar, dıkır hembêz

Xwedê Rustem bı taybetiÇêkırıbû bı heybeti

Bejna wi a wek sıpindarDırêj, bIlınd, bedew, kûbar

Lê wi jı bo Kurd kar nekırCIlên Farıs her tım xwe kır

Rakır navê Farıs'ê harBû lehengê ew koremar

Pelewan bû, hım ji xwaşmêrDıket şeran wek pılıng, şêr

Roj hat ew ji bû dılovanMa cihan de, ew nav û şan.

37

çİROKA MEMÊ ALAN ÛZİNA ZÊDAN. MİTOWJİYEKHEZAR SALAN.

Lı mêj de sê bıra hebûnXudan mal mılk, xudan erd bûn

Ew axa bûn, ew beg û mirBıaqIl bûn, jêhat û jîr

Yek Eli, yek Emer, ElmazWek pılıng bûn, wek şêr û baz

Lê mıxabe bêt zarok bûnJı bo ew ji, zef xemgîn bûn

Rojek hatın hersê gelhevHev şêwırîn bı roj û şev

Bıryar gırtın ew bûn DerwêşKu bîrbıkın derd, xem û êş

Ew serokên eş'ra AlanDerketın çûn ketın çolan

Rê dırban de pêrişan bûnXwe birkırın ken û şabûn

Rewşek wer de ew rûnıştınSol goreyên xwe derxIStın

38

Mem Û Zin û Ahmedê Xani

39

Yekcar derket ınırovki kalPırsiur rewş dem, ew bû heval

Kalo, da Eli sêvek sorTill dırêj kır, rakır jor

Got " ev sêvê tu bıbe malBıde jma xwe a delal

BIla bıxwe ev sêv tamkeBıbe ducan tu dIl şake

Roj bê kurekî we bıbeDıvê bêt mm nav lênebe"

Kalo werge got wenda bûGotm " ew Xızır bı xwe bû "

Sê bıra dagerîyan çûn malEw sêva dan jmên delal

PIştî neh mehe û neh rojJmık raza vekır bıjkoj

Hat cihanê kurek wek nûrDilan çêbû bı def bIlûr

ÇIl roj û şev şahî, dilanDılşa bûbûn eşîra Alan

40

Mir Eli Û eşira wiDıIşa bûn tev bırayên wi

Eli beg şadıbû bı dılNema bû qet derd, xem û kul

Roj bı roj kur inezm dıbûLê qet navek lıwi nebû

Mir belav dıkır xêr û bêrPıtık bedew wek pılın, şêr

Rojek gıregır rûnıştmListek navan berçav xıstm

Ku naveki bıdme kurYekcar derket ew kalê sır

Got " navê kur Memê AlanPîroz be bav, ap û xalan"

Werge got û kal wenda bûEli beg tev bıran şabû

Roj bı roj Mem mezm dıbûBıaqIl û kamIl dıbû

Lıgel zanan û ferzananWi dit perwerde bı salan

***

41

Masigır çûn bo masiyanTor derneket ew westiyan

Dûra wan nûçe dan MemêMem cih rabû lı ew demê

Memê xwekır cIlên renginDerket bı lez çû gel Dengin

Mem û Dengin bûbûn bıraHmdava wan mina çıra

Memê ew şol wira deng kırJı bo torê ew serwext kır

Derketm der Mem û DenginKomkırm xortên cIl rengin

Çûn ber behrê tor kışandmTor derxıstm, dest êşandm

Hespek derket lı ber çavanJêre gotm " Bozê Rewan"

Bınn kırm ciki tariKu kedi km, ew hov, hari

Şeş mehan de hesp kedi bûZin dan ser pışt, Mem sıwar bû

42

Emer begê xalê MemêGot " xarziyo bıgır gemê

Bozê Rewan liyaq teyeKedi bûye weka ba'ye

Mina teyran ew dıfıreDike qirin, fıre-fıre"

***Keçên Padişay pêriyanEw sê xwişk bûn, pırr geriyan

Keça mezın nav TavbanoHêyvbano û Stêrbano

Stêrbano got " xwişkınoHûn mın dıkın gêj û dino

Jıber ku hûn her bedewınMina rojê, weka tavın "

Tavbano got " xwişka delalÇavên te nabinın zelal

Tu nasnaki mirê BotanKeça wi a Zina Zêdan

Tu bıbine ew ÇıkeçeBedewya me gel wê hêçe

43

Ew bedewa keçên cihanNav xortan de Memê Alan"

Sê xwişk bûn kevok fıriyanQesra Zinê hêwıriyan

Zin kırın xew, cıl rakırmBırın gel Mem, hişyar kırm

Mem hişyar bû, dor mêzekırZina Zêdan dit, xwe şaş kır

Got" lê-lê tu EhrimaniDıdi mm derd û xemani

Çıra hati tu mala mm?Rabe bıçe zû lı cem mm"

Zinê got "ev mala mmeBang berdestan kım bıbine "

Zinê bang kır, kesek nehatHer zêde kır gazi feryat

Ew demê de Mem qîriyaBang Bengin kır hılfıriya

Bengin derket kuta deriŞaş metal bû, Zina Zerî

44

Got " lo-lo tu bıborîneNızam ev Çırewş û jine

Nızam kê ez anim vıraLê nlZanIIDçıra, çıra"

Memê got " lê tu xem mekeİşev raze lı vır xewke "

Hev fıkırin ew bûn benginKurê Eli, Zina xemgin

Gulistikên xwe wan dan hevKetm xewê tarî bû şev

Pêriyan Zin şûn rakırmŞuva bırm qenc cikırm

Lı sıbê de ew hişyar bûnHev neditm zef xemgin bûn

Kesek tunebû lıgel wanXwe şaş kırm, her ecêb man

Gulistik bii derxıstmNavên hevdu berçav xlStm

Ew bûn bengi, nexwaş ketmŞev û roj qet raneketm

45

Byijk kombûn lı dor MemêKu dûrkeve Mem lı xemê

Derman û Remıl û mv~tAram lıMemê de nehişt

Bêt havIl man bav, dê û mamKet dIlê wan qend û ram

Gotın " bıçe bıbin ZinêQenc, şirin ke xwera jinê "

Mem sıwar bû Bozê RewanLı rêda dit kalê rêwan

Ew kalo Xızır bı xwe bûJı Memê ra ew heval bû

Rê lıMemê temaşe kırGot " balkêş be " wi şiret kır

Werge got û ew wenda bûBozê Rewan bı rewan çû

Memê xwe gihand BotanêKu bibine Zin sultanê

Rêda keça Eızûl BekoDit, wê got " ezbeni, Keko

46

Ezım Zina Zêdan, ZeriTera vekım sing û deri

Memê lıwê guhdar nekırXwe lı ava çem derbaz kır

Memê Bozê Rewan ajotEw hêrsket, bû xemgin, dılsot

Hesen, Çeko, QeretacinSê bırayên şêr û wek cm

Zin destgırtiya Çeko bûGel hêviya dawetê bû

Mem bû mivanê sê bıranLı dor kombûn der û cîran

Ew rewşa dit berdesta ZinJı bo Memê ew bû gêj din

Çû mızgin da Zina ZêdanZinê şıkır kır lıYezdan

Sê bıra rûnıştm lımalRewşa Memê kırm zelal

Gotm " ev bırayê meyeBengine, xema wi heye

47

Dıvê em wira arikarDIkm, jêra bıbm dost, yar

Ev Mem kurê Şahê KurdeHer çelenge, çak û merde

Kijan keçê ew dıxwazeEm wê binın, wêra raze "

Rûnıştm wer bıryar gırtmDûra rabûn mal derketm

Zina Zêdan tev keç bûkanDerket pêş çavê lawikan

Rêket çû kaniya QestelBûn temaşvan der-ciran, gel

Memê pencerê de Zin ditDIlşewat bû xortê egit

Lı hevûdu mêzekırmBı çav hevra qısekırm

Ew rewşa Çeko dit lı wırHer dexes bû, xwast ku bımır

Wi sonda xwe lı wê birkırŞûr gırêda, deng bılınd kır

48

Xwast ku bIkuje, ew MemêHesen ew rewş dit wê demê

Ew ber bıray xwe geriyaDIlê wi gIrt vegeriya

Hesen got " lo Memo bıraDe tu rabe zû lı vıra

Sıwar be tu Bozê RewanQet mebêje felan, bêvan

Bıçe ser kaniya QestelLı wê te bıbine ev gel "

Qeretacin hesp kışand derGem kıre dev, zin ji da ser

Mem sıwar bû, lımal derketBervı kaniyê çû rêket

Hesp aj ot çû ser kaniyêKu bıbine Zin Banûyê

Keç û bûkan hmdav vekırMemê lıwan qenc mêzekır

Zinê lıwê rûyê xwe gIrtQet deng nekır, sIlav negırt

49

Memê got " rûyê xwe vekeDıl bırîndar, ev dıi şake

Zîna Zêdan hmdav vekırDılê Memê Alan şakır

Ew rewşa dit Fızûl BekoŞık nebırm Hesen, Çeko

Beko çêkır dek û dolavÇû ba Ezîn, wi da sılav

Got" mirê mm bang Memê keBine qesrê wi mivan ke

Wira bıliz tu şetrencêBıkeve hucet û lecê

Bı hile û bı fêlbaziWina bınxîn bIke razi

Lı hember pencera ZînêTev Mem danış lı cıvinê

Bıla Mem Zînê mêzekeTu ji şertenc gor xwe rêzke

Hoya xwe wira bıbêjeBavê zîndan wi bIkuje

50

Lewra ew dıjmınê teyeBawenm haya te heye"

Mir Ezin guhdar Beko kırEw plan ji werge çêkır

***Hersê bıra çûn seferêMir gazi kır, Mem çû qesrê

Qeretacin, Hesen, ÇekoŞuva h~tın Fızûl Beko

Mir Ezin û Mem rûnıştmŞertenc lı ~ xwe raxIStm

Berê Mem dan pencera ZinMemê Zin dit, lı wê bû din

Bı hile Mir Ezin serketMemê wenda kır, ew bınket

Fızûl Beko Mem gırêdaAvıt zindan deri dada

Wi ji dIl berda bû ZinêŞık nedıbır Mir û jınê

51

Beko mêrê meta ZînêBû dıjmınê ew evînê

Wi bırayê Zînê xapandOcaxê Mir Eli xurand

***Keça Fızûl Beko ê harRabû kır destê xwe Hmar

Jehr kıre nav ew hmarêBır da Zînê wê mırdarê

Zînê ra got " bıde MemêBIla bıxwe neke xemê

Bavê mm bı hilebaziLı ew rewşê Mem kır razi

BIla ew berxwe nekevePIşti çend roj ew derkeve"

***Mem ket xewê wi xewnek ditZef berxwe ket xortê egit

Xewna xwe de, wi Hmar xwarLı tev jehr û axûya mar

52

Ew demê de Zin çû ba wiDeri vekır ew kete ci

Zin giriya Mem hembêz kırLı ser erda şılda rakır

Hınar kıre destê MemêGot " tu bıxwe lı ev demê

Piçek zikê xwe tu têrkeEz Çıdıbêm qenc guhdar ke"

Memê Hınar gIrt û gezkırÇend gez xwar û Zin mêze kır

Lı pışti çend hûrdeman deMem mır çû lı ew zindan de

Zina Zêdan daııi şiııiDengvedan da, diwar, xêııi

Derxıstın meyitê MemêBırın çalkırın ew demê

Zinê diyax nekır lı Wir

PIşti heft rojan de ew mır

Ew çalkırın lıgel MemêXwedê lı wan bıke ramê

53

FızCilBeko bû EhrîmanHevşanebûn ew herdu can

Nehişt ku ew herdu bengiLı hev şabm, bı qenc rengi

PIrr berxwe ket QeretacinHesen, Çeko bûn gêj û din

Ew Sıtiya xwişka ZinêQet manek neda jiyinê

Bo Mem û Zin şini daniHerdu çavên wê bûn kani

Tacin rabû şûr gırêdaFızûl Beko dit lı rêda

Şûr kışand serê wi jêkırRuhê Mem û Zinê şakır

DIlopek xwina wi hariPıjıqi gihişt wi wari

Ew dIlop ket nav du goranBû darek wek smcê maran

Ew cihan de ji, bû astengTev jehra xwe, tev &XÛ, jeng

***

54

Hesen, Tacîn, bang Mir Şem kırRamanên xwe wan beyan kır

Gotın " tu ev Bozê RewanSıwar be tu bıbe rêwan

Berê xwe bıde MıxırbêBavê Mem ra ev rewş bıbê

Şem sıwar bû, Bozê RewanGihişt Mıxırbê, bû mivan

Dê û bavê ew nûçe reşGırtın, giryan kesên keleş

Reş gırêdan berxwe ketınBı şev rojan raneketın

Roj hat ew ji bûn dIlovanDIlê kurdan kınn kovan

Zina Zêdan, Memê AlanBûn destana hezar salan

Riza ev çirok vebıriKıre helb~ bı çav giri

Xwendevan mın bıborinınŞaşiyan têda derlnın.

55

FERHAT Û şİRİN

Lı nêzi Dıcle û FIratWelıdin Şirîn û Ferhat

Ew ji bûn dılbengiyên hevNeketm xew ew roj û şev

Ehrimanan nehiştın ewBı hev şabın werm ba hev

Evîna wan kete dirokEw bûn stran, ew bûn çîrok

Ketın zara keç, xort, kalanMina Zin û Memê Alan

Ew ji keç û kurên Kurd bûnHev şanebûn bêt mıraz çûn.

***

56

DERKETINA HUKMA ASÛR, TEVGERAKAWA Ê HESINKAR Û " NEWROZ "

600 SAL B.Z

Hezaran sal beri İsaBeri Dawûd, beri Mûsa

Cemşit bûbû Şahê cihanMina şêrê serê çiyan

Vivahvant bû bavê CemşitEw kalıkê Kurdên egit

Dewra wi de pırr tışt çêbûEv cihana xweş û geş bû

Cemşit Şiraz kıre paytextHer dexes bûn gelên bêbext

Bın erdê de bajar çêkırBervı esman deri vekır

Wina bist û yekê AdarKıre sersal, roja bIhar

Ew rojê ra gotın "NEWROZ"Kurdan ew roj kırın piroz

Ew roj bû sersala KurdanHım sersal, hım cejna merdan

57

Ka wa ê Hesınkar

58

Yekcar derket hukma AsftrTirek avıt birin kır kûr

Qıral Dehaq ew ê xwinnujRojhIlat kır dûman û ımj

Lı ser p~ wi de, du kulDerketm, canê wi bû qul

Lı ber êş û lıber janêNûçe belavkır cihanê

Remılvan û bıjijk kombûnEw rewş ditm hemû din bûn

Ew kulan de serên du marMaran xwina Dehaq dıxwar

Remılvaneki har ŞeytanGot " serjêke tu du xortan

Mêjo'yên wan bıde maranWê jan nemine çucaran"

Dehaq destpêka ew kar kırHer roj wi du Kurd serjêkır

Mêjo'yên Kurdan kır dermanEw bêbexti wer bû ferman

59

Aliki zılm Û barbariAliya dm de ew xwinxwari

Dom dıkır ser gelê AriGel hevce bû, bo hevkari

Hukma Asûr gel kır nokerŞêland û şewıtand her der

Hukma Dehaq Kurd, Pers kuştmZarok sêwi, jm bi hiştm

Gelê Ari tev ket bmdestAsûr, Babil ew bûn serdest

Zef zor bûbû ew bmdestiKesek nedıdit serbesti

Bı taybeti gelên AriCihan wan ra bûbû tari

Wan zılm û zor dıkışandmDehaq ew pır dıêşandm

Kurdeki qebila KussiTev kunnamên xwe'ên Persi

Lı şûn rabû ew weka şêrZılm û zorê ew bûbû têr

60

Êdi sebra wi nemabûMalan de dernedıket dû

Ew mêrxwasê Kurd Kawa bûŞûr çêdıkır hesınkar bû

Şeş kurên wi seri jêbûnJı Dehaq ra, ew qurban bûn

Tewat nekır Apê KawaEw zılm gelra nedit rewa

Bû rêzkar ki heri rûmetKete nav gel kıre şiret

Kawa got" ev zılma beseBıgırm şûr, mertal dase

Zılm û zorên ber çav rastiKêr goşt bıri, gihişt hesti

Dij derkevm em wek şêranBımırm lo mina mêran "

Serihılda wi kedkariRêzkır hemû gelên Ari

Hevra ketm tekoşinêKu bıgırm pêş'ya xwinê

61

Ew kalê mêrxwas hesmkarGelên Ari xwera kır yar

Derketm ser kaş û çiyanAgır dadan lı her ciyan

Apê Kawa çırûsk vêxıstBı hezaran gel dû xwe xıst

Roja bist û yekê AdarApê Kawa ew bû Serdar

Roja cejna serê salêHerkes derket hmdır malê

Gırtm agır, tir û kevanLı pêş gel Kawa ê sekvan

Êriş dan ser kela DehaqŞûr mertalan kır reqe-req

Kele hemû şewıtandınSerê dehaq pelçıqandm

Hukma Asûr holê rabûGelê Ari her dIlşa bû

Lı her der de bû dilaniNEWROZ'ê azadi ani

62

Apê Kawa bang miran kırSoz ramana xwe beyan kır

Rûnıştın hev şêwıriyanBıryar gırtın ser her riyan

Gotın " em dewletek sazkınÇı pêwiste, ew daxwaz kın

Mıroveki em bIkın ŞahKu ev gela bıbe dIlşa "

Tacê zêrin dan FêridûnPiroz kırın belav bûn çûn

Lı wê sazbû dewleta MedMala Kurd bû ew sedi sed

Ew dewlet bû İmparatorÇêkır bendav, kele û sûr

Bû xudanê RojhIlatêŞan û şeref tev rûmetê

Ew roj bû cejna NetewiNav "NEWROZE" qet birnabi

Wê bimebe ji çucaranEw strane lı ser zaran

63

DERKETINA QRALÊ YEWNANİSKENDERÊ MEZIN600 SAL B.Z

İskender'ê MekedonyaWi dıxwast Mezopotamya

Leşkerên wi gelek xurt bûnKal tunebûn hemû xort bûn

Rojek derket hat İskenderXurand, şêland, welat her der

Gelek erd lı dest Med'an çûDewleta Kurd her qels bû zû

Hêzên Medya herçûn jar bûnPers bûn bêbext, bı êriş çûn

Tevda şewıtandın welatMedya nema lıRojhIlat

Kardûk ketın serê çiyanWan şer domand lı her ciyan

Lê çıbıkın sed mıxabınDljmın pırr û bêt hejmar bûn

Qet kêr nedit rımên KardûkDljmın xurand bendav û cok

64

Hemû erdê Kurd-KurdıstanDıjmınan kır gor, gorıstan

Kardûk, Zaza, Kurmanc û LorPIrr rıjandm xwîna reng sor

Pers û Yewnan, Ereb û RomŞewıtandm gund, mezre, gom

Nehş:m Kurd seri rakmAzad bıbm dılan ~km

Wan deman de mirên KurdanDıjmınan ra hş:m meydan

Bona bostek erdê XwedêHevdu kuştm kurên Werdê

Eşîrên Kurd bûn dıjên hevŞer dıkırm bı roj û şev

Lı RojhIlat Moxol û ÇinLı Rojavê Neron'ê Din

Tev Saıniyan, Gurc û RûsanÊriş dıdan ser KurdIstan

Wan nehş:m kurd ji dewletÇêkm, bıbm hêz û rûmet

65

..

Dıjının ne yek, ne ji çar bûnKurd ji hevra dost, yar nebûn

Ew heyam ji werge hat çûTevgera Kurd pêşva neçû

Kurd ketm bm destên dıjınınJehr û axû bû cihan, jin

İro ji Kurd azad ninmDost dıjınınan qenc nabinm

Bêvi dıkım Kurd azad bmBm destan de, zû felat bmo

66

DERKETINA OL' A iSLAM, REWŞAGELÊ KURD Û PEJIRANDINA OL' AİSLAM P.Z 612

Rojek derket Memê ErebBı dek û dolav û derew

Got " ezım balyozê XwedêÇı ZERDEŞT'ê, kiyê Werdê?

Ez cihanê, axıretêLı cenemê, lı cenetê

PIrsiyarê qûlan eZımReb ferman kır, ez balyozım

Eve, wera soz û ramanBawer bimn mın û QURAN"

Ebûbekır, Omer, OsmanTev Memê bûn, wan dan ferman

Gotm "hemû Ol'ên cihanDıvê birbm lıher ciyan"

Pêkanin artêşên barbarÊriş kırm wek gurên har

Ketm deşt û darıstananLı bajar ci şarıstanan

67

i,1

Zılma Ol'a islam

68

Tev şûr, xençer, bıvır û merrBı bêbextî dıkırın şer

Dıxurandın xanî û malNedıgotın jın, zarok, kal

Serî hemû jêdıkırınÇı dıdîtın ew dıbırın

Wana dıkuşt dewar û pezDışewtandın bostan û rez

Dıgotın " bêj eşed-ennaLê ku tu bıbêjî na-na

Em yekser serê te jêkınBedena te du perçe kın "

Kurdên hejar û belengazQîrîna wan dıbû awaz

Nedıxwastın bıbın İslamLı MIhemed bînın iman

PIŞtî ne pejırandınêSerjêdıbûn rengê xwînê

Axa KurdIstan sor dıkırEreb bêbextî zor dıkır

69

Zıınanên Kurd kaşdıkınnBı meqesan jêdıkırın

Dûra dıdan ber şûr, kêranTev zarok û jm û mêran

Serê sedhezaran jêbûnLı ser kelan de gıldêr bûn

Mina gowan, mina topanGund û bajar kırın xopan

Gelê Kurd wan werge kuştmMal, mılk talan kırın mıştm

Bı zorê Kurd kırın islamGotm " mera bıbm xulam "

Ol'a islam werge derketBı zora şûr, ew OL~erket

Bırayê Kurd ev a rasteLı ser dirok tu raweste

Ez bawerıın tu bıbiniDılê teda xem nebîni

Jı bo xwîna sedhezaranTu qenc naske wan neyaran

70

Çiye İslam, çiye QuranBin ber çavan meqes, şûran

Ruhê Kurdi, tu her gurr keBlXwine bı xwe bawer ke

Lê ku tera OLhevceyeDager Zerdeşt, kal'kê teye

Bawer bike ev her qenceBer Ereb mebe dest pence

Bese êdi dıjmın naskeMebe xulam xwe serastke

Destê Ereb naçi bıhiştEv gotm mm kurdan re hişt.

71

HUKUMDARİYA EBA MlSLUMP.Z 719 - 755

Lı nav eşira RewandiDerket şêreki efendi

Kurê Mıslım AvdılremanWerge dıgotm ew zeman

Bav û kalên wi Zerdeşt bûnNav eşirê de serdest bûn

Lı pIŞti mırma bavêEw rabû çû Iraq Kufê

Bû sevkanê isa, İdrisBûn dıji wi kesên İblis

İdris ew gırt da İbrahimKu pIŞta wi bıbe qewim

Ewana begên Ereb bûnSerokê êl, eşiran bûn

Ew şervana Eba MıslımDostê kesên hejar, mazlûm

Bû Waliyê XorosanêNavê wi derket cihanê

72

Dıji zılm, zora EmewiEw derket, gel kombû ba wi

Lı Falûca şer destpêkırEba Mıslım leşker rêkır

Êriş da ser hêzên MervanEw lehengê şêr û servan

Bmketm hêzên EmewiAbasi dılşabûn hemi

Xelîfe Cafer MansûriNalel wi be hezar cari

Lı Şam apê Cafer MansûrMekkê, Medinê dıma dûr

Lı Şam bandûrek êlan kırDıjberiya xwe beyan kır

Cafer Mansûr gelek hêrs ketLı cih rabû bı lez derket

Wi gazi Eba Mıslım kırSoz ramana xwe beyan kır

Got " êriş bıde ser ŞamêApê mm xm, meke xemê

73

Wina bIkuj holê rakeEm hevalın tu mın şake "

Eba Mıslım leşker komkırSedema şer wi beyan kır

Beridan bajarê ŞamêAbdullah ra nehat ramê

Kuşt Abdullah holê rakırDIlê Cafer Mansûr şakır

Lê neda Cafer mal, talanXelîfe ket nav teşqelan

Tırs ket dIlê Cafer MansûrRûnışt hênıjiya kûr-kûr

Plana kuştmê çêkırBalyozek Mıslım ra rêkır

Got LI bIla bê ba rom rûneXwastekên wi gelo çme

Em rûnm hevra qısekmRewş çawaye em mêzekm"

Mıslım çû jı bo wi hawiQet bediyek nat bira wi

74

Lı dêri de wi hember gırtMıslım sIlav da wi ragırt

Got " keremke şûr bıde mınBı ev şûr te kuşt apê mın

Bıde mın ez ev şûr maçkımKu dıl, kezewa xwe şakım

Eba Mıslım şûr da CaferYekser derketın sed nefer

Gırtın dora Eba MıslımEw şervanê gelê mazlûm

Bı şûr kêran ew şêr kuştınSerjêkırın beden hiştın

Ew aligırê Eli bûBı bêbexti ew qurban bû

Wi hima Elewi daniEw hat kuştın, çû bû fani

Lı pey Mıslıın Ebû'l WefaOlperweri wi gırt dest xwe

Baba İlısaq, Hallaç MansûrNesêmi lı wan nema dûr

75

Ew kesana hemû Kurd bûnMırın çûn lê ew birnebûn.

76

DEWLETA HESNEWİ Û şADADİP.Z 941-951

Xanedanê Kurd HesnewiLı Cibel'ê bmgeb dani

Lı wê sazkır wi dewletekPIrr bıaqIl bû, bIlDji jirek

Hukma xwe lı wê ilan kırDrav derxISt kar pêşve bır

Pêkani arteşek gewreTlXubên xwe wi kır febre

Roj bat Farıs êriş da serDewlet xurand, şêland ber der

Ew dewlet ji bolê rabûDIlê neyar gelek şabû

***Derket Mıhamed ŞadadiLı doza Kurd ew bû xwedi

Rewandûzê wi bim daniDewlet çêkır, hêz pêkani

TlXubên xwe berfebre kırPaşnavê xwe iı-dewlet-kır

77

Farıs Û Tırk, zef bêt kêf bûnWek gurên har lı şûn rabûn

Wan êriş dan ser êrişanKurd tenê bûn man pêrişan

Ew dewlet ji hat xurandınDoza Kurd qet nat temırandın

Balam Kurd ketm bm destanDıjmınan gırtm Kurdıstan

***Mîrên Erdelan, BedinanYên Hekari, Botan, Baban

Wana ji dewlet çêkırmQesr û kele avakırm

Huner, wêje gelek pêşketDayikek Kurd iı wê derket

Ew canıka Nestûre bûZana, pıspor, helbestvan bû

Ew hım jm bû, ew hım ji mêrPênûs hêja, xudan xêr, bêr

78

Lê ew dem ji pır neajotRoj hat dılên Kurdan bû sot

Ew dewlet ji holê rabûnTırk û Farıs her dılşa bûn

79

DEWLETA KURD A MERWANÎP.Z 984

Lı qurne a neh û dehanAmed, Bitlis, Tatvan, Silvan

Lı wê sazbû hukma MerwanKurdên gernas, şêr û şervan

Padişahê Kurd Bad BostıkDıjmın dıxıst tir û xıştık

Kurdan çêkır kele, pıreQers û bendav, malên fehre

Awaz û çand her pêşva çûZımanê Kurd dewlemed bû

Lê Yewnan û Ereb, İranTev şûr, mertal, xençer kêran

Bı hoviti êriş kırınDewleta Kurd dagirkınn

Werge hat xurandın dewletRoja çûyi şuva nehat.

80

DERKETINA TIRKAN. P.Z 1071

Yekcar derket Tırkên bêbextLı dest wan de şûr, mertal, zext

Mina gurên bırçi Û harÊriş dan ser gelên hejar

Ew ji ketın RojhılatêTev QURAN û sılawetê

Cengizxanê Moxolê ÇînXwin vedıxwar ew bûbû din

Tırk û Moxol herdu bıraTemırandın şewq û çıra

Şewıtandın hebûna meNehiştın qet diroka me

Kete Mûşê qıralê TırkHar û hov bû, tunebû şık

Navê qıral Alparslan bûWek toriyê darıstan bû

Bı xwînê ew têr nedıbûMırov dıkuşt her ~dıbû

Wi got " Tırk, Kurd İslam bıraKarê kafır nine vıra

81

Em dıxwazm arikariBıkın, birbm rojên tari"

Gelê Kurd ew soz bawer kırTev Tırkan, Bizans ra şer kır

Ew şer, şerê MalazgêrtêBizans nema Mûşê, Sêrtê

Tırk derbaz bûn çûn Qonya'yêSelçûk çêbû lı dmyayê

Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm, nema war, sûk.

82

DEWLETA EYÛBİ P.Z 1174

Sal hat gihişt qurna donzdehXaçan teng kır war û bergeh

Lı derdora Kerkûk, MısûlBı nıftê ve ew erda şıl

Lı wê mir Nûreddin MamûdZef xêrxwaz bû, nebû şerûd

Wî dewletek lı wê sazkırHeq, zagonên gel mêzekır

Navê dewlet danî ZengîJı bo islam bûbû bengî

Ew qurnê de Xaçp~rêzanTev barbaran, tev nezanan

Êriş dıdan ser islam'anNedıdan kesekî eman

Bı şûr, mertal, kêr û xençerislam dıkuştın iı her der

Du OL bûbûn dıjmınên hevŞer dıkırın bı roj û şev

Fransız û İngiliz'anRojhhılat dıkınn xızan

83

Selahaddini Eyûbî

84

DlXwastın ku bıçın QutsêBajar bıgnn, leşker vêsê

Padîşahê Kurd NûreddinBo ew şeran dıbû gêj, din

Bûbû bengiyê MıhamedDıgot " ew e bedew, semend "

Wina arteşek Kurd komkırLı cih rabû sert ferman kır

Got " dıvê em XaçparêzanNekın Qutsê, rêzkın hêzan"

PIsmamê xwe wi kır SerdarGot" İslam ra tu bıbe yar"

PIsmamê wi rabû serxweRiya Qudsê zû da ber xwe

~ira wan nav RewandiPIsmam jir bû, şêr, efendi

Bı mêrxwasi rabû rêketDeh hezaran leşker pêket

Ew ket hember XaçparêzanBı şev û roj kes ranezan

85

Şerkır hember Fillip, RiçhartŞer zana bû, ew lı serket

Eve, ew bû SelahaddînWelat fırot bo Ol û din

Bû Padişah, İmparatorNavê islam wi rakır jor

Wi tlXUbên dewleta xweFehre kır tev dorbera xwe

Filistin û Mısır, HicazYemen, Sûrye kıre daxwaz

Ew erd ketın bın destên wiLê mıxabın, Kurd man sêwi

Neanî navê Kurd zımanVala i çû ew xwin, zeman

Wi hebûna Kurd, KurdıstanDa Mısır û Erebıstan

86

DERKETINA DEWLETA OSMANLI P.Z 1300

Lı Bûrsa' ê derket OsmanWi Yewnan xISt neda eman

Nûva çêkır wi dewletekçerxa Tırkan rakır Felek

Osman navê xwe dewlet kırDIlê har û hovan şakır

Navê Tırkan bû OsmanlîEw kedxwarên şeşsed salî

Roj hat gihişt Sultan YawûzBar gıran bû, gel bû pışt xûz

Yawûz Şêx İslam rûnıştmKi dij wan bû, hemû kuştm

Barbar ketm ÇaldıranêXwin rıjandm wek baranê

Şêşt hezar kes bûn cangorîNahlel Yawûz sed hezarî

Textê zêrîn nebû qayilWi gırt jma Şah İsmail

Wan salan de Kurd, KurdIStanNeketıbû bm lmg, destan

87

Her eşirek lı nav xwe deWek dewlet bûn, cihên xwe de

Destelatek xurt navendîEw tunebû mir, efendi

Lı dıji hev kar dıkınnDIlê neyar şadıkınn

Hember dıjmın nedıbûn yekDestelatek nedıhat pêk

Xwe bı xwera dıbûn şêr, dikHember dıjmın nedıbûn tik

Carna stu xardıkınnBı ew rengi kardıkırm

Dıjmın lı ew ji kêr dıdîtWek qırni xwina Kurd dımit

Axa, mir lı tev dıjmınanKar dıkınn dıdan ferman

Dıxwastm welat bıfroşmGel bıkm çêlek bıdoşm

Dawiyê de werge kınnDIlê gelê Kurd dax kınn

88

Yawûz rûnışt lı tev miranTev İdris û caş namerdan

Qesri Şirîn peyman çêbûKurdIStan ji du perçe bû

Doz fıroşan, welat fırotGel bmdest bû, ma tazi, rût.

89

ÇEND WÊJEV ANÊN DİRoKİ

EIi Heriri, Feqi ê TeyranJı bo welêt, jı bo yaran

Nıvisandın wan hışên xweBo Kurd hiştm karpêkên xwe

Pey wan Mele, Ahmed XaniAhmed ruhki teze ani

MIjûl bû ser pırsa NetewBerxwe dıket, nedıket xew

Dıgot" çıra lı nav medaHevgırtmek tune cih da?

Dıvê em ji serfıraz bmBlXwinm û şareza bm

Rabm serxwe çavan vekmLı dorbera xwe mêzekm

Heke ku em bıbme yekSazkm dewletek rêkûpêk

Bêt guman wê Ereb û TırkMera bıbm xulan bêt şık

Lê çıbıkım iro ev rewşMir ketme ser riyek şaş

90

Bo neyaran ew kar dıkınErdê evrar par-par dıkm

Tev dıjmınan gel dıkojınŞeran de xortan dıkujın

Lê nızanım ev rewş çıbeHêvi dıkım gel xew rabe

Bıbine dost, dıjmınên xweZû sazbıke dewleta xwe

Lê mın nedit Kurd bıbinın,Wê rojê bındest neminın LL

Belê, xANİ werge dıgotEw hêviyê dIlê wi sot.

91

ŞERÊ KELA DIMDIM P.Z 1608

Çû ser Dımdım Şahê İranTev arteşek heri gıran

Ket çeperê kela DımdımDest Kurdan de şûr, mertal, rım

Bı mêra ni hember dıjmınKetın nav şer keç, mêr û jın

Ew Xano ê şêr CengzêrinBı mêrxwasi dıkır qirin

Dıgot " heya em yek hebınQet radeste dıjmın nabın "

Şah Abas'ê bêbext û harSer hespê de nedihat xar

Ferman da pasdar barbaranKele da ber gulebaran

Kurdan nexwast radest bıbınDil bên gırtın, xulam bıbın

Rûnıştın hevra sond xwarınJehr kırın av, av vexwarın

Hemû iı wê bûn cangoriKurdperweran kırın lori

92

Dıvê gelê kurd wê rojêQet birneke tol û dozê.

Kele a DIMDIM:

93

SERİHILDANA ŞÊX UBEDULLAHP.Z 1800

Ubedullah Û Yezdan ŞêrHun zana bûn, ew hun ji mêr

Şêxê dılsoz, kalê mêrxwasEw pıspor bû, bêt tırs, gernas

Wi lı hember Tırk û FarısBerxwe dıda bêt xof û tırs

Osmanli arteşek gewreAmade kır, şer kır fehre

Farıs ji ket hmdırê şerHevra şewıtandın her der

Sed ınıxabm Şêx gırtm dilTorî, rovi lıwê bûn nI

Romê Şêx şand İstembolêEw tevger rakır h holê

Şêx reviya ew şuva hatDerbaz bû Dıcle û fırat

Heştê hezar leşker komkırDisa wi destpêka şer kır

94

Lê sed beyfe ew serneketRomê Şêx gırt, bêz lıbınket

Dûra d.ijmın Şêx şand MekkêLı wê ew mır tu bimeki.

95

ŞERÊ CİHAN Ê YEKEMİNP.Z 1914

Yekcar derkket şerê cihanXwin henki lı her ciyan

Çar aliyên Romê de şerBed dom dıkır jiyanek jehr

Lı Rojavê, lıRojhılatRomê nedît riyek felat

Roma Reş zef jar ketıbûHer ciyan de bınketıbû

Hukma Şeytan û hilebazKete dılqê hêzek xêrxwaz

Kurdan ra got " em bıraneWenn hember kafırane

Em şer bıkın jı bo welatKu, hûn û em bıbın felat "

Lı ser ew xwasteka RomêDılê Kurdan hate ramê

Serokên Kurd hev şêwırînLı tev peyvên tehl û şirin

96

Abdulqedir'ê GeylanîPêşneyarek nebaş anî

Got " rewşa Romê ne başeBervı têkçûnê dımeşe

Dıvê em ji mıi Romê dınEm dılsozm, ne namerdın

Pışti şer Rom wê heqê meBıde, hemû daxwazên me

Heke ku Rom usa nekeWêca xali serê xweke

Em bı hêza mıi baskên xweBı zor bıstinın heqê xwe"

Mirên Kurdam mıl dan RomêLeşker şandın Yemen, Şamê

Lı Yemenê, iıRojavêMeyitên Kurd man bm tavê

Sed hezaran Kurd cangoriBûn, dayikan kırm lori

Sırp û Romen, BûlxarıstanLı Rojhılat Erebıstan

97

Bm destan de ew nzgar bûnÊlan kınn wan Serxwebûn

Romê derxıst destûr, fennanBo kuştma gelê Ennen

Du milyon Enneni kuştmKevır ser kevır nehiştm

Ewqas ji Kurd cangori bûnLı şeran de bo Romê çûn

Lê disa ji Kurd-KurdıstanRızgar nebû lıbm destan

Werqas xwin bı vala i çûPırr malan de derneket dû

Romê mala Kurd şewıtandBo mafê xwe ew xwin rIjand

Lê disa ji Rom serneketŞer wenda kır ew lı bınket

Padişah text û tacê xweCihişt, felat kır canê xwe

Lı dawiya şerê cihanNe Sultan ma, ne Qıral, Xan

98

Hukma Romê lıholê deWek kev~k lı golê de

Wenda bû çû, Sültan nemaHat guhartm, nû bû şema.

99

DERKETINA MISTEFA KEMAL ÛSAZBÛNA KOMARA TIRK

P.Z 1920-1923

Lı ser fermana VatetinSerbazekî har derewçin

Derket, ew LIİstembol'êÇû Samsûnê, Anadolê

Erzuromê civin çêkırNûçe Sêvazê re rêkır

Lı wê rabû çû SêvazêKu LIwê ji bıgre sozê

Eve, ew bû MIstê KemalJı xwera dit gelek heval

Wi gazi şêx mirên Kurd kırArikar xwast peyman çêkır

Wi ji got" em islam bıraKarê Gawır tune Vira

Jı bo Eli, bo MıhamedHûn Ari ne, newiyên Med

Werın hûn bıdın me destanDûra sazkın Kurd-KurdIStan"

100

Usa xapand wi axa, mirBıaqıl bû, bı rasti jir

Dûra rabû çû AnqarêGel şer dıkır lıher derê

Mir begên Kurd I~ker şandınBı nezani gel xapandın

Ew mêrxwas û xortên egitHukma Romê xwina wan mit

Kurd ketın şereki gıranTev pısmam û lı tev bıran

Êriş kırın weka şêranZû serketın mina mêran

Artêşên Yewnan bınketınEw reviyan Kurd dûketın

Heya İzmir fılıtandınLı behrê de xenıqandın

Rızgar kınn erdê RomêRom Kurdan ra nehat ramê.

101

PEYMANA SEWRÊ P.Z 1920

Lı Fransa kombû cihanBona pırsa Kurd û FIlan

Şerif Paşa Kurdê dIlsozBo pırsa Kurd wi stand soz

Ew nûnêrê gelê kurd bûMıroveki Kurdevin bû

Hat mvisin peymana SewrDin û har bûn Tırkên Gurgewr

Tırk rûnıştm hev şêwırinWek çûkreşan, Tû hêwırin

Gotm " em planek çêkmMirên kurdan lıdU hevkm

Hmekan bıkın NewêrgerBên meclisê gelek nefer

Ruh û canê wan em mlSdmEw çav bırçi, doxm sıstm

Em bıdm wan drav, jm, malKu çareser bıbe ev hal

Wana usa bıxapinınDûra qıra wan em binm

102

Dıvê iro em hırçê raBıbm " xalo " ser pırdê ra"

Ketm nav dek û dolavanNavê Xwedê bı sılavan

Balyoz şandm ba mir, axanBa seyidan, lıba şêxan

Gotm " werm em bı hevraÇêkm Kurdıstan jı wera

Meclisa nû awe, a meEm dest hevdm, Xwedê rame

Lmgên kafır nekm welatKu, Ol'a me bıbe felat

Usa nebe kafır wê bênOl'ê rakm, jm, zar nebên

Bıkujm ew gelên İslamEm, hûn, wanra bıbm xulam

Ev ji bo şana me nabeÇıra Ol'a İslam rabe?

Xwedê ev tışt qebûl nakeKi bıbê "na" efû nake

103

Jı bo Mıhamed Û XwedêHêz bıdın me kurên Werdê

Çendsed sale em cİranınWek pıdî û dev dıranın

Ol û welatê me yekeKafır dıxwaze me cêke

Ev ji nabe bo we û meKu bıbên "na" wera şerme".

***Lı Anqarê meclis kombûKomara Tırk lıwê sazbû

Romê xapand heftê du kesEw anin meclis bı hewes

Werge Kurd ketm meclisêMirên Ahmed, Mûş, Bitlisê

Heftê du Kurdên NewêrgerDozfıroş bûn bêt dıl, ciger

Diyab Axa, Hesen XêyriDıvê kes bo wan negiri

Ew Newêrgerên Dêrsım bûnBêt raya gel bı xwe çûbtin

104

Rojek MIstefa Kemal gotWenn meclisê seri qot

Bı bêdengî lı şûn rûnınNewêrgerên Kurdan hûnın"

Dîyab Axa zef şadıbûHerkes lı ber wî radıbû

MIstê kor ew qenc nasdıkırDestên wî dıgirt maçdıkır

Wira dıgot " bavo, babaCanê mın jı tera heba"

Roj hat ew jî kuşt wenda kırHebûna Kurd qedexe kır

Eve, ewm ew Tırkên xasLeheng, şareza û mêrxwas

Rovî çıwext ku bıbe şêrTırk jî ew dem dıbe xwaşmêr.

105

KOMELÊN KURD, SERİHILDAN ÛTEVKUŞTINA QOçKİRİ YÊ

P.Z 1920

Komelên Kurd 4'şad, HêviLı dıj wan bûn Tirkên rovi

Ew komelên gelê kurd bûnBo wan Kurd serbılınd dıbûn

Karên qenc û baş dıkırınGelê xwe şiyar dıkırın

Lı hember dek û dolavanKurdperwerên Kurd dılkovan

Dıbûn, ew berxwe dıketmŞev û roj ranedıketm

Şêr û dılsozên kurdIStanGotm " dıvê em bêt westan

Bıkevm nav kar xebatanBinm berçav her babetan

Ew kesên bêbext, dozfıroşBo gel nakm karên her baş

Bı lez û bez em asteng bmHin ku zûye em rê nedm"

106

Serokên Kurd hatm ba hevHev şêwırin bı roj û ~v

Dawiyê de gırtm bıryarKu şer bıkm hember neyar

Nûrî Dêrsımi, Ali ŞêrTev Ali Şan, ew her sê mêr

Ew bûn berpırsiyarê şerTIfmg gırtm derketm der

Şerê Qoçkiri destpêkırHukma Romê leşker rêkır

.Serdarê Tırk Topal OsmanLı MIstê gırtıbû feıman

Wi şewıtand war û baniXwin herıkand weka kani

Negot zarok, qet negot jınBo xwina Kurd ew bûbû din

Laz Osman, MIstefa KemalNe can hiştın, ne dewar mal

Temırandın ew serhıldanTalan kırın warên merdan

107

RIj 'ya xwina çıl hezaranKurd birnekın qet neyaran.

108

PEYMANA WZANÊP.Z 1923

Emperyalên cihan kombûnKurdên xewok şiyar nebûn

Rûıııştın bajarê LozanKetın nav gengeşa sozan

Lı wê peyman mvisandınDûra rabûn bı deng xwendın

Gotın " heftê du mîrên KurdBıryar dane, bıryarek rınd

Naxwazın Kurd û KurdıstanXwe nabimn qet bın destan

Dıbên " Kurd û Tırk bıraneEslê me yek, kok Tûrane "

Bınhêrın hûn name awanAha eve, em qurban can

Em mkann tIŞtek bıkınÇıto em wan lı hev cêkın?"

***Be~~,ew caşên dozfıroşDerew kırın vala-û-boş

109

Bo mafên xwe'yên gemarinGel fırotm, jehr kınn jin

Welatê Kurd bû çar perçeHeftê du kes bûn dest pençe

Bûn xulamê hukma RomêWek pez dewar ketm gomê

Gelê Kurd wana birnekeNavên wan zarokan neke

İro disa Iıgel RomêGelek Kurd ketme gomê

Esl, gelê xwe fırotmeEm "Tırkm" her der gotme

Hikmet Çetin, Kamran İnanEw ji Xlv,eTırk d}dm nişan

Bûne dıjmmê gelê xweJı bona şan û mafên xwe

Kurdmo hûn evan kesanBirmekm qet wan teresan

110

PIRSA KURDÎ LI ROJEV' AMECLÎSA TIRK DE

P.Z 1920-1923

Pırsa Kurdan bı carek dınKet rojev'ê Mıst bû har, din

Meclis kete nav gotbêjanEw babetê da Mıstê jan

Pırr hêrsket Mıstefa KemalWi got " bıra, bınhêr heval

,Ev welat, welatê TırkeLı şûn rûne, kuro şermke

Lewra Kurd, Tırk yek nıjadınRûnın ahengeki xwedın

Welat yeke perçe nabeKi dıbê "na" bıla rabe

Ez bıbinım bejn, bala wiLı vır jêkım ez serê wi

Jı wera ez bıbêm disaQet naxwazım peyvên usa

Carek dın ku bıbihisımKu nekujım bêt namûsım

111

MIStefa Kemal û Diab Axa

112

Usa dıbêm ev fermaneEv welat warê Tırkane".

***Hesen Xeyri rabû serxwePênûs, lênûsk dabû berxwe

Got" bırano Paşa rasteGelê kurd, Tırk wek dew, maste

Havin û koka me yekeHeqê kêye ew me cêke?"

Kemal Paşa xwe şûn rakırÇû eniya Hesen maçkır

Got" bı rasti tu dılsoziXwedê jı te bıbe razi

Ez dıxwazım sıbe bıraBı cIlên Kurd weri vıra"

Rojtıra dın Hesen XêyriXwe xemIland vekır deri

Bı lez û bez rabû rêketQet çekûçek seri neket

~e!!ledan û şapık û şalKet mecıiSê Hesenê Kal

113

Roj hat gazi Hesen kınnDest gırêdan, gırtm bınn

Dadger'ê Serxwebûn pırskır"Çıra cı1ên Kurd te xwekır?"

Got" Paşa ê ının ferman kırJı bona ev ının kınc xwekır"

Dadger got " wi tu cenbandDerewên te lı hember xwend

Lê ku rasti tu Tırk banaBersiva te dıbû na-na"

Dadger qet guh neda HesenCelat kır stu şirit, ben

Hesen Xêyri kıre hawarQet guh nedan Tırkên neyar

Got " cangoriyên KurdistanVekın mmra mıl û destan

İro ez têm nav refên weBıborinın ez canê we"

Hesen Xêyri dereng mabûCelat hêrs ket lı şûn rabû

114

Bm Iıngan de kışand kursiQet hawara wi nepırsi

Benê bı rûn gewri şıdandKar û berên Hesen qedand

Ew ji lıwê werge kuştmLı dıjên xwe kes nehiştm

Yên ku man ji ew reviyanKetm bmerd, serê çiyan.

115

LI QURNA BİsTAN DE ÇENDTEVGERÊN KURDISTAN' A IRAQÛ İRAN'Ê. 1920-1922

Lı pışti şerê cihanêTevgera Kurd lı İranê

Rabû ser lıng hember dıjmınKetm nav şer, mêr, xort û jm

Serokê eşira Şikak '.\..Rızaliyê heya Şırnak

Rêzkır hêzek heri gewreHer tışt ani berçav fehre

Eve, ew bû Simko ê şêrTırs nezan bû, gernas û mêr

Emperyalên har û kedxwarLı şûn rabûn wek gurên har

Ew xwinmıjên çav bırçi harŞandm İran Olperest MAR

Mar Şemûr keşişê AsûrHesabê xwe dıkır hûr-hûr

Wi ji dıxwast bıbe DehaqBıgre İran, bıgre Iraq

116

Simko -Axa-ê Şikaki

117

RAs, İngiliz p~ dıdan wiLı pey wi de ew dıbûn si

Sımko Axa plan hınkırHember plan, plan çêlqr

Xwast ku Mar Şemûr bıbineKONEŞAR'ê tev wi rûne

Sed 6. çıl leşkerên AsûrKetm riyek dıjwar û dûr

Simko Axa dorbera wanBırriya kuşt, lıwê sed can

PIşti ew ku~ma KeşîşFılan, Asûr kır ~e-~

Berê xwe dan KoneşarêKu binm cih ew bıryarê

Bı hevra wan êriş kırmGund şewtandm talan kırm

Bı hezaran wan Kurd ku~mLı gundan de can neh~m

Lı p~i ew tekoşinêJı bo tolê, jı bo xwinê

118

Simko ê~ da ser AsQrBirin lıwan her kıre klÎr

Hêzên AslÎr blÎn tarûmarRfts LÎ İran ew blÎn din har

Leşkerên Rfts lı tev İrançlÎn ser Kurdan mina guran

Lê disa ji serneketmHêz kışandın şuva hatm

Hukma Farıs plan çêkırBalyozek Sımko ra rêkır

Bı derew LÎ dek dolavanSonda "QURAN" tev sIlavan

Gotm " dıvê em ZLÎ rlÎnmDu gel bıran lı hev binm"

Simko Axa ew bawer kırQet guhdare kesi nekır

RablÎ rêket bı sıwariçlÎ ba dıjmm, bo ew kari

Farıs kır dafikê ew kuştTevger werge bêt seri hişt

119

Simko Axa ê dıIovanDd kezewa Kurd bii kovan

Ew şêr lehengê NetewiKurd birnekın çucaran wi.

Koneşar:gundeki Kurdıstana İrane.

120

SERİHILDANA ŞÊX MAMÛDBERZENCİ P.Z 1919

Lı ba~ûrê Şêx BerzencîXwast daxwazên gel bine ci

Ew rabû doza welat kırKete nav gel, gel qenc rêzkır

Hukma Iraq a hov û harJı İngiliz xwast arikar

İngiliz'ên por kej, çav sûtBı êr~ çûn ser Şêx Mahmût

Lı tev top û tank fırokanNenhêriyan jın, zarokan

Bombe lıjor de barandınGund û bajar ~ewıtandın

Bı hezaran mırov ku~ınGelê kurd pêr~an h~ın

Biritanya bû dij KurdanLı ser neket ew serhıldan.

121

Şêx Mahmût Berzenci

122

SERİHILDANA ŞÊX SAİD'Ê pİRANP.Z 1925

Hezar nehsed bist û sısêWexta giyan, kax û kêsê

Kurdperwer lı ciki kombûnHevdu ditm zef dIlşa bûn

Rûnıştm lıhev şêwırinWeka bıran, peyvên şirin

PIşti gelek gotûbêjanKesên zana, kesên rêzan

Gotm " em komelek sazkmGel bêt rêze, em gel rêzkm

Bese êdi ev razandmBıbe ku xwin bê rıjandın

Çendsel sale zılma RomêHukmek hove, naye ramê

Rom naxwaze Kurd şiyar bmXudan dewlet, xudan war bm

Ev erd, erdê me KurdaneNavê welat kurdıstane"

123

Şêx Said'ê Piran

124

Lı nav xwe de gIrtın bıryarRewşa welêt kırın diyar

Lı wê rêbaz mvisandınDeq û deq bı hevra xwendın

Sazbû komela AZADİBı dılxwazi, bı dı1şadi

Bû serok Xalıt'ê CıbranPiroz kırın hemû bıran

Komelê riçal da nav gelWeka koka kewli, nefel

Rêzanan gel rêzdıkırınSerwext û şiyar dıkırın

Romê şik bir xew lê reviBû Şeytanek, bû wek rovi

Bı drav û malê dınêBêbext ditın, jı bo xwinê

Lı ser bêbextiya caşanEw tevger ket bın jan êşan

Eşirên Kurd xwe fırotınXalıt beg ji hate gırtın

***

125

Lı Paliyê eşir ko~bûnBona Xalıt zef xemgin bûn

ÛSIV Ziya rabû serxwePênûs, lênûsk wi da ber xwe

Till rakır ÛSIV lı wırTemaşe kır Şêxê nemır

Got " ez dıbêm ku Şêx SaidBıbe serok kalê egit "

Hemû kesan bı dıI û canGotm " b~e, qence raman"

Kalê leheng ew pêşneyarPejırand wi, dest avıt kar

Lı wê rabûn çûn PiranêTe dıgot " dıçın dilanê "

***Hezar nehsed û bist û pêncLı Paliyê, Hûn'ê û Gênc

Tevgera Kurd zef geş dıbûLı nav gel de xurt, baş dıbû

Rojeki leşkerên RomêTev tümg û şılf û nmê

126

Rabûn ew çûn gundê PiranWek toriyan, weka guran

Serbazeki dljmınê harYeki bêbext, hov û mırdar

Wi liztıkek lı gund çêkırYekser lı wê şer destpêkır

Çend leşkerên dljmın mırınMayin rev'yan nûçe bırın

Ser ew bêbextiya serbazLı Anqarê, Toqat, Sêvaz

Artêşên Tırk lez rêketınÇiyan, deştan de daketın

Lı tev top û tev fırokanNenhêriyan jın zarokan

Hêzên Kurd bêt havIl mabûnBist hezar kes hevra rabûn

Serokê Kurd kal Şêx SaidMêrê zana, pıspor, egit

Hemû kurdên azadixwazLı cih rabûn wek şêr û baz

127

Ketm nav şerekî gıranLı Xarpıtê, Mêrdin, Piran

Serdarê şer leheng YADOEw newiyê Werdê, Kurdo

Kalo ra got " bıde fennanEz bı gori, ez bı qurban "

Fennan da kalo ê pısporGot " bıgırm Ala kesk, sor

Êriş bıkın weka şêranEm bımırm mina mêran"

Kurd şûn rabûn ketm nav şerXwin hat rljandm lıher der

Hate gırtm Amed, XarpıtRom ji dıbû har û ifrit

Wê beri dan çapaxçûrêErzurum, çemê Xabûrê

Lê eşira Xonnek, LolanDızi ketm kort û çalan

Paşve kuştm bırayên xweDan dest dljmm namûsên xwe

128

Jı bona OL û mesebanBûn hevalê can qeseban

Ew tevger werge şıkandınMızgîn jı Romê ra şandın

Dil hat gırtın kal Şêx SaidRomê xwîna hezaran mit

Sazbû " Dadigeh Serxwebûn "Tırkên Faşist gelhev kombûn

Dıjmın çIl heşt sêpi danînŞêx Abdulqedir ji anin

Tev Şêx Said dardakırınMeyitên wan gırtın bırın

Abdulqedir'ê GeylaniRomê ew kuşt dawi ani

Şirit kırın gewriya wanCangori bûn çIl û heşt can

Lı ser kursi kalo bangkırJıbo gelê xwe hosi kır

Got " Kurdıno hûn tola meBıstinın şakın ruhê me

129

HER BOİ KURD Û KURDISTANWÊ FELAT BE EW BIN DESTAN"

***Wi şeri de dljmmê harKuşt gelê Kurd pênce hezar

Hm ronakbır reviyan çûnLı Şamê wan sazkır Xoybûn

P~ngkar mala BedirxanWan ji wenda kır gelek can

Derxıstm " Ronahi Hawar"Tev Cigerxwin, kesên bijar

Zıman, wêje pêşve bırmRoj hat ew ji hemû mırm

Xwedê rama xwe lıwankeKu bıhişt hey, wan wê cike.

130

SERİH" .nANA İHSAN NÛRÎ PAŞALI ÇİYAY AGıım P.Z 1926-1929

Hezar nehsed bist ~-nehanHemû kulilk, Nêrgız, Reyhan

Vebûbûn ser çiyay Agırpırr bêdeng bûn dar û kevır

Lı wê derket Nûrî SaitHer zana bû, rewş qenc didit

Ew serbazê leşkerî bûZana, pıspor, azadixwaz bû

Wi zef dıxwast Kurd azadbmBlXwinm û şarezabm

Derket lı arteşa RomêXwedê wira nehat ramê

Wina tevgera Kurd rêzkırAzadi bo gel daxwaz kır

Got " ya mınn, ya KurdıstanEw dayike lı bm destan

Dıvê em wê felat bıkınBm destan de azad bıkm

131

İhsan Nûrî Paşa

132

Êdi bese ev bındestiKêr goşt bıri gih~t hesti

Bıgırın tıfing û şûranŞer bıkın em weka mêran

Em can bıdın jı bo welatKu ev welat bıbe felat "

Eşira Şakan û CibranTev Celali, tev Heyderan

Hemû hevra ketın nav şerKu dIjmın welêt bavên der

Kurdên Mûş, Amed û SêrtêYên Mêrdinê, Malazgêrtê

Hatın yarmetiya bıranKu ceng bıkın dıj neyaran

Ferzende, Kazım û XalisHeskê Tello xortên mılis

Şêr canfida Hed BeroTev Mûsê Berki û Mıho

çerxo, Yado, Temırê ŞemkiŞêr pılıng bûn hemû, gişti

133

Lı dorbera İhsan kombûnFerman standm belav bûn

Ew sekvanên bêt tırs lehengKetm nav şer, ketm nav ceng

Şadeye çiyayê AgırDestpêkır şereki her gır

Kurd û Tırk hatm hember hevŞerkırm wan bı roj û şev

Kurdên leheng, Kurdên şervanTırk lı pêş xwe kırm rewan

Bı sedan leşkerên TırkanWeka golık, berx, karıkan

Kuştm, dil gırtm wan şêranNewiyên Med, Guti mêran

Lı hember top, tank, fırokanDırbên mezm dıdan Tırkan

Dûra İran, fırokên RûsBûn yarên Tırk, rewş kıno pûs

Bı artêşên heri gewreMeydana şer kıno fehre

134

Çar aliyên ew tevgerêDorvebırin ket çeperê

Lê disa jî serneketmPIrr ciyan de ew bmketm

PIŞt ra wan hêz zêde kırmTev top û tank êriş kırm

Şewıtandm gund û bajarKuştm kesên reben, hejar

Sê dewletên namerd û harWelatê Kurd kırm tar, mar

Bı hezaran xort û jm, mêrDan ber gullan, şılfan û kêr

Kuştm, xwîna Kurd rıjandmMal hebûna gel şêlandm

Bı ew şıklê bêt namûsîEw tevger jî wer fetısî

Nûrî Saît tev hevalanKetm şikeft, kort newalan

Berê xwe dan RojhılatêÇûn Seqızê, Mehabadê

135

Lı wan deran ew ciwar bûnRoj hat ew ji mırın Û çûn

Gelê Kurd qet wan birna keXwedê rama xwe LIwanke.

Gûrûbek kesên malbata Bedirxan'an

136

TEVKUŞTINA DÊRSIM Û çİROKAPÊŞREWÊ EW TEVGERA KURDİSEYİT ALİ RIZA. P.Z 1937-1938

Sala si û heft û heyştanLı ser çiyan, lı nav deştan

Çiya, war û deştên DêrsımMina Zilan, mina Dımdım

Der-dor ketın nav çeperêRoma bêbext lıher derê

Wê çêdıkır dafıkên xweTev dozfıroş, caşıkên xwe

Xebat dıkır bı roj û şevEşirên Kurd dıkır dij hev

Mıstê Kor û Celal bayarBona Dêrsım dabûn bıryar

Serok-komar bû Mıstê KorSerok-wezir Celal Bayar

Wan dıgot " lı ev cihanêJı bo Ol û bo imanê

Qetla Kurdan her helaleKi bıkuje ew delale

137

Seyit Ali Rıza

138

Dıvê kurd lıholê rabmKu ranebm, Tırk şanabm

Mebên zarok, mebên pir, kalMebên seqet, mebên kerr, lal

Ki ku kurde wan bıkujmHeya nexwaş, pıtık û jm

Çêle ê mar bêt jehr nabeSeri jêkm dereng nebe "

Ferman mvisandm usaYekser dan Avdılah paşa

Generalê awerte bûFerman stand ew rabû zû

Bı tirênê çû XarpıtêLeşker komkır MÛ¥, Sêrtê.

***Kalê mêrxwas Seyit RızaPIrr dıxwast Kurd bıbm aza

Rıza gazi mir axan kırSoz ramana xwe beyan kır

Wi got " hemû kurd bıraneDIlsozî şana mêrane

139

Wenn em hêzên xwe yek kmYek bedenbm, hevra şerkm

Bo Kurdıstan'ek SerbıxweEm kar bıkm bo doza xwe

Armanc ev e em qêret kmGel guhneye zû felat km".

Mir û axan guhdar nekırDıjmm bihist pırr dıl şakır

Eşir hevra nebûn dost, yarLı ew kêr dit Roma neyar

***Seyit Rıza, hm kesên dmRabûn çûn ber gola bêt bm

Ew gol, gola kal Xızır bûNav ava çemê Mızûr bû

Rûnıştm kêleka golêHer tışt gengeş bû hat holê

Gotm " dıvê em qêret kmKu ev dayka xwe felat km "

Sond xwarın ser ziyaretanKesên xudan kırametan

140

Destên xwe dan ser Quran'êJı bona Kurd-Kurdıstan'ê

Sond vexwarın dubar kIrınRabûn mılên hev maçkırın

Lı wê rabûn çûn ser hêzanKu Tırk Dêrsım neke xızan

Lê mıxabe hınek eşirBûn dıj tevger, ewên bêt şir

Xormek, Lolan û BamasûrEv eşîran dıman lı dûr

İzol, Aryan, Xeran, ŞadîLı dozê ew nebûn xwedî

Bêt ali man, mêzekırınCaşan Çıgot, guhdarkırın

Lı Lodekan Husên DoxanBû hevalê Tırk Alpdoxan

Husên dıgot " Mırşûd, Pirım "Tev caşık Ali YIldırım

Jı bo dljmın kınn xebatLı Mêzgırê, Pêrteg, Xozat

141

Pırr geriyan nav eşiranTev namerd û tev bêt şiran

Rûnıştm û gel xapandmHêza tevger dışıkandm

Dıgotm " Mıstefa KemalEw bıde we, mılk, war û mal

Hûn guh medm Seyit RızaEw dinıke nine aza

Çiye lo-lo Kurd-Kurdıstan?Em ketme qurna bistan

Tırk û Kurd em yek bıraneNavê Xwedê bar gırane "

Husên dıgot " Pirê wemeLı 8Xıret, ez gel weme

Heke hûn guhdar mm nekınNıfır bıkım dIl şanekm

Bawerkm roja maşherêMm bıbinm lı ew derê

Ceddê mm Mansûr, MıhamedAxıriyên we bıkm bed

142

Sonda mm Eli, MıhamedEz nedım we şefat, irşad "

Wi navê pısmamê xwe jiDa Romê ku, Rom bıkuji

Xortê delal Ali BarûtRonakbir bû, doz dıajot

Leşker lı pey Ali ketmDeşt û kaşan de daketm

Ali dihn lıSorpiyanKelepçe kırm dest pêyan

Xortê delal lı wê bû dilBû nêçira dıjmm gam

Cenderman Ali dan pêş xweRiya Xarpıtê dan ber xwe

Bervı çiyay MercimekêBırm kurê Apê Kekê

Rêva Ali gelek ti bûLêv qeışt, zıman zıwa bû

Gihiştm ser kaniyekiKurdo fêrbe tu birneki

143

Ali lı leşker tika kırGot " kereınkın tıştek lıVir

Destûr bıdın bo qılmek avVexwım ku ez bavêjım gav"

Cenderman got " fermo vexweXarbe zûke rabe serxwe "

Ali xar bû lêv da avêLı ew hûrdem, lı ew gavê

Cenderman tıfing kışandınTeqandın çiya hêjandın

Gule berdan ser serê wiPıjıqi mêjo, xwina wi

Ava kaniyê bû reng sorRojê mêzedıkır lıjor

Ew nûça reş zû belav bûDıjmın bıhist zef dIlşa bû

Bavê Ali Apê KekêElif, Mırcan, tev Çiçegê

Dê, bav, xwişkan lı xwe xıstınPor lı serên xwe nehiştın

144

Danin şini, kıno hawarGotın " Kurmê darê, dar xwar "

Bı ew rengi, bı ew tehriBı bêbexti, bı nokeri

Dljmınan ra ew bûn hevalPIrr dan kuştın kesên delal.

***Aliya dın de lı XarpıtêMêrdîn, Amed, Mûş û Sêrtê

Romê gelê kurd komdıkırLı dlji hev qenc rêzdıkır

Dıgot " ki ku deh ElewiBıkuje Xwedê lı ba wi

Ew danışe lı cenetêGel Mıhamed axıretê "

Tırkên Faşîst, Kurdên ŞafiTev Hambeli, tev Hanefi

Bo kuştına ElewiyanLı tev dljmın ketın riyan

Kêr, şûrên xwe dan ser hesanKu serjêkın dehe kesan

145

Riya bıh~t xwera vekınBa Mıhamed dılan şakın

Tev hori û tev melekanRûnın bıxwın hevyar, hêkan

Ew perwerde dıjmın dıdaLûl dıkır û lûl aj dıda

Lı Sêvazê, Mûş û WanêQers, Heqari, lı Tatvanê

Kurd dıhatın hember KurdanDışewtandın warê merdan

Bona Ereb, bona TırkanBı şılfan zıkên dayikan

DıqeIışandın dıkuştınJin lıDêrsım nedıh~tın

Romê dıgot " bıkuj KafırKu Xwedê we bıbine vır "

Kurdên xeşim û OlperestDıçûn ser bıran raste-rast

Bo OL, meseb, bıra dıkuştKu rojek zû bıçe bıhişt.

***

146

Seyit Rıza û Ali ŞêrEw mêrxwas bûn, gernas û mêr

Tev Şahan û Beytar NûriDaxwazên wan neçûn seri

Beri şer de Tırk'ên casûsHewa kınn dûman û pûs

Gelek caşên Kurd kıriyanRaz -sır- standın dageriyan

Bıraziyê Seyit RızaŞev û roj ew ranedlZa

Navê ew bêbexti RayberEw dıjmın ra bûbû rêber

Casûs cem Rayber rûnıştınZêr û ziv dan, rê derxıstın

Gotın "kuro tu Ali ŞêrBıkuj bıstin heqibek zêr

Seri jêke mera bineKesek dıji Tırk nemine

Em bıdın te mal, dewar, erdLı cihan de nebini derd "

147

Rayber çend caş gIrtın ba xweWi xwaş çêkır planên xwe

Tev Zeynel Kop ew rêketınGaz û tatan de daketın

Çûn lıAli Şêr bûn mivanRûnıştın ser kursi, diwan

Gotın " bıra em bırçineMera piçek xwarın bine "

Zarife zû rabû serxwePêşmala xwe wê da berxwe

Ani toraq, gırar û nanSer sıfrê de çend nefer can

Yekcar yeki rakır tIfingTeqand lı ser kezew, dIl, sing

Ali Şêr ket ser erda sarZarife kır qirin, hawar

Wê şeşar gırt lez çû ser wanWan bêbextan nedan eman

Lı wê wan ew du can kuştınSer jêkırın, beden hiştın

148

Wana têr xwar nan û şorbeKırın dest xwe çal û torbe

Herdu seri kınn torbeNêzik bûbû, şev mıxurbe

Tariyê de rabûn serxweRiya Xarpıt lez dan berxwe

Bınn dan Avdılah PaşaStandın zêr, ziv û yaşa (bıji)

***Dûra ew dor hate ŞahanRanezabû roj û mehan

Bıraziyê wi nav PIrçoLı dest wi de tümg û ço

PIrço got " Apo tu razeEz dıdım te sond û soze

Qet teyreki derbaz nekımBınhêrım dorberê sekım

Ev çend roje tu ranaziTu Apê mm, ez bırazi

Palde piçek tu hêsa beEv Çıxeme, Çıhesabe?"

150

Şahan palda ket xewa kûrPırço kışand tıfmg û şûr

Kuşt Apê xwe seri jêkırDIlê hukma Romê şakır

***Hesenê kurmamê ŞahanBı lez û bez, bı dIl kovan

Çû ku ew Şahan bıbineJêra bêje wır nemine

Dit ku pısmam lıwê tuneGot ez pırs kım gelo kune

Got" Pırço ka Şahan Axa?"Pırço got "ew çû mala xwe"

Hesen got " em bıçme gund'Rewş xırabe, qet nine rmd "

Pırço, Hesen lı rê ketmHewraz, tıran de daketm

Pırço lı pey dım~iyaHesen lı xwe nehesiya

Lı geliyek kûr tarida-Pirço-tıt'ing -h-Hesen-da

151

Hesen ji kuşt seri jêkırRûnışt dora xwe mêzekır

Herdu seri anin ba hevXwinê de bûn sımbêl û dev

Porên wan lı hev gırêdaAvıt ser mıl tırs xofê da

Rêket ku bıçe XarpıtêSeran bıde hukumatê

Ew bêbexti lı nav gel daZû belav bû gelek jan da

Kurdperweran pêşi gırtınEw seg kuştın rewş guhartın

Goştê wi dan teyr û tûranBû xwanna hırç û guran

Serdarên şer bı ew tehriHatın kuştın jêbûn seri

Bı ew rewşê tevger jar bûHukma Romê hırç û har bû

Leşker berida XozatêGot n radest bm hukumatê"

152

Kurdperweran guhdar nekırQet kesekî ser xarnekır

Lı cih rabûn derketın derHember dıjmın ew ketın şer

Sevkanên Kurd berxwe dıdanJı bo welêt, wan can dıdan

Şerdıkırın weka şêranJın û keç jî, lı tev mêran

Jıbo KurdIStanek azaEw fermana Ali Rıza

Bı hezaran şêrên bêt navHatın kuştın bın roj û tav

***Dıjmın ket newala QutîHember şêrên jîr, jêhatî

Gernas, mêrxwasên DemenanDıgotın " Ya mayîn, neman "

Destpêkır şerekî gewreMeydana şer bû her fehre

Dest dıjmın de çekên gıranÊriş-kırıii-mina-guran-

153

Lı erdê tank, jorde fırokBarandm bombeyên gIlok

Şewıtandın dar, darıstanAgır ket erdê KqrdlStan

Jm û mêr xortên DemenanQet wenda nekırm zeman

Ketm hember dıjmınê harQernê Demen dikır hawar

Dıgot " berxwe bıdm bıraLmgên dıjmm mekın vıra "

Qem û Mem tev Bes û FatanDerketm ser zinar, tatan

TIfing gırtm ketm nav şerKuştm gelek leşker, nefer

Bı hezaran dıjmın kuştmÇekan de gule nehiştm

Kurd iı wê şuva kışiyanBeri-dan geli û çiyan

Çûn ketm newala LaçêKu zû wenda bıkın rêçê

154

tcar dıjmın lı dû wan çûRêça Kurdan wenda nebû

Disa şer lıwê destpêkırBı şev û roj berdewam kır

Dawiyê de Kurd bınketmHêzên Romê ew serketm

Zar, zêç, mêr ketm şikeftanLı tev keç û lı tev xortan

Lewra qırşûn, gule nemanDıjmm wenda nekır zeman

Kır şikeftan jehra amKu Kurd têda bımırm zû

Dûra derên ew şikeftanBı beton va hemû dadan

Ew kesana werge kuştmQet kesek wan sax nehiştm

İcar ketm gund û gomanNedan jindewarki eman

Zar û zêç, jm, mêr komkırmDest gırêdan gırtm bırm

155

Kınn xanan, kınn aşanAgır dan ber bihn da la~~m

Şewıtandin zar, zêç û jmLı Dêrsım de ne~iştm jin

Ew kes werge cangori bûnKetm dirok ew birnebûn

***Dorbera çiya'yê TûjikDljmın negot" mezm, qıçIk"

Dest dljmın de tıfing û ~ûrSerjêdıbûn zarokên hûr

Keç, jm, bûk ji, ber neyaranDıçûn ser kevır, zinaran

Jor de xwe dıavıtın jêrKu namûs qet nebe qılêr

Romê zar, zêç dıkır çalanDıavıt gol, çem newalan

Bı hezaran xenıqandınÇı ku ditm ew ~êlandm

156

Zıkên jınan bı şılf, kêranDıqel'şandın lı pêş mêran

Gelo kure, gelo keçeWere kuştın dıj Tırk neçe

Çêleyê mar bêt jehr nabe <-

Hin pıçûke seri jêbe

Ew pızızên çend mehiniBeden çılmok sor û xwini

Perçe-perçe dıkır dıjmınDıgot " Kurde neyarê mın "

***Seyit Rıza nûçeyên reşStand ew bû xemgin, dIlêş

Wi wenda kır hevalên xweÇar şêr, pIlıng lehengên xwe

Şahan Axa û Ali ŞêrLı dIl ket xençer, şûr û kêr

Kalo êdi tenê mabûTev zarokan lı şûn rabû

Çûn ketın nav danstananDftiketın gund, şarıstanaiı

157

Dljmın dit ku tevger nemaZeman wenda nekır hema

Nûçe şand pê Ali RIzaGot " were vır bıbe aza

Bı hevra em çêkın peymanNavê Xwedê soz û raman "

Seyit RIza bı dılsariPejırand ew pêşneyari

Hêvi nedit lt cihanêBerê xwe da Erzınganê

Seyit Rıza tev hevalanDerbaz bû çem û newalan

Çû ser pırd a MamaxatûnPird lt ser lenger û stûn

Qaymeqam, Serdar û WaliLeşker gırtıbûn her ali

Ew şêrên Kurd lt wê bûn dilDafik bed bû, tori bûn Fil

Dest û ltngên wan gırêdanBı peyvên pis, dûra lêdan

158

Dıjmın ew bınn XarpıtêBervı ben, agır, şiritê

Bêt pırsiyari, bêt pırsinKIrın zindan wek har û din

PIşti çend roj bang wan kırınDest gırêdan gırtın bınn

Şev tari bû, esman sayiRewş Romê ra bûbû şayi.

***Rayber dıjmın ra bû rêberKet pêşiya leşker yekser

Ku ew hemû wê malbatêBıde destê hukumatê

Lı nav darıstan geriyanBın her kevır, dar nêhriyan

Ditın zar û zêçên RızaLı nav bêdengiya Xweza

Dıjmın lı wan bombe barandEw ocax bınde temırand

Sêzdeh kesbûn ew lı hemberLı nav-wan de xWijka Raytier

159

Ew ji tev zar û zêçên xweBûn nêçira xal, bıra ê xwe

Ew bêbextê har û heywanBû mêrkujeki sêzdeh can.

***Leşker berida MêzgırêKet çarsancax, lıwa Pêrê

Ê~ dan ser gund û gomanSer kesên reben bêt guman

Dıgırtm gundiyên hejarLı tev gelek kesên bIjar

Nedıgotm zar, zêç û jmJehr û &xû dıkırm jin

Hezaran kes kom dıkırmBarbari dıgırt dıbırın

Dıdan pêş xwe wek nokeranDımeşandm wan xwinxwaran

Kurd dıkırın gırtixananDıdan ber ço û lêdanan

Dûra ew derdıxıstm derMina kesên dil û noker

160

Selef, selef dımeşandınSer, çavên wan dışıkandın

Dıbmo newala SmdamWan leşkerên Roma bêt ram

...Lı bm çiyay Aşıl BawaK~m Kurd ra dıbû rewa

Grûp, grûp rêzdıkınnDûra ew gule dıkınn

Kurd dıdan ber şılf, qırşûnanWeka haran, weka dinan

Hm leşker çûn AxkılisêMoxmdi, Mastan, Kolmisê

Dil gırtm du lawên BıloLı Moxmdi, Apê Sılo

Sılêman lı tev Axa BegHatm gırtm, yekser, bêdeng

Herdu bıra gırtm bmoLiyaq ditm wanra mınn

Bırm kırın gırtixanêDan ber êşkence, lêdanê

161

Rojtıra dın derxıstm derNir dan ser wan, bınn bênder

Sami kınn stuyê wanGırêdan mina heywanan

Ser bênder kereng raxıstmSol lmgên wan de derxıstm

Tazikınn, pêxas kınnGam dan paş wan, ew zext kınn

Serbaz rûnışhbû hemberD~a dıbû, dıda xewer

Herdu bıra dan ber zextanWan neyaran, wan bêbextan

Ew bırana werge kuştmKês û ka xwinê de hiştm

Perçe-perçe bû canê wanEw kês sor bû, bı xwina wan

SIlêman Sûdi'ê dadgerLı Kûpıkê Seyid Heyder

Ew ji dil gırtm gırêdanLı tev çêr û lı tev lêdan

162

Sılêman Sûdi Beg'ê kalXebıtibû ew gelek sal

Wi karguzari bo RomêKırıbû, Qers, Erzurumê

Lê disa ji Roma bêbextEw kala nêçîr girt bêt wep

Ew ji bı şılf, xençer kuştmDêrsım de jiyan nehiştm

Dûra mala Husên DoxanSırgûn bûn tev gelek axan

Hukma Tırk gelek mal da wiPırsa Dêrsım ji dit dawi

***Lı meydanê sêpi daninKurê Seyît Rıza anin

Navê ew xort Husên ReşıkMina şêr bû, pırr ji xweşık

Ew lı hember çavên bavêDardakırm lı wê gavê

Romê yek-yek dardakırınrrûra gaiî Rıza kırın

163

Seyit RIZa çû bmê benBêt tırs û xof, bı rûki ken

Got " rojek bê ev gelê mınLı we bıgre tol xwina mın

HER BUİ KURD Û KURDISTANBIMRE HUKMA TIRK-TIRKISTAN"

Serê xwe kır helqa bı rûnLmg kursi xISt, neyar mat bûn

Lı wê ew ji bû cangoriTeyr û tûran kırm lori

Dûra dıjmın lodek êzmgAvıt serhev, kır dorê smg

Meyit danin ser êzmganCelat rabû lı ser lmgan

Ferman stand agır da berŞewıtandm beden, lmg, ser

Bedenên wan bûn ax, xaliAx dan ber ba, çû her ali

Armanc ew bû ku tırbên wanJıbo Kurdan nebm nişan

164

Kesek tırbên wan nebinePırsnekın û nebên "kine"

Ew ji werge hatın kuştınTevger nema, kes nehiştın

Tenê kesek felat bûbûEw ji Beytar Nûri xwe bû

Can felat kır ew çû ŞamêXwedê lıwi bıke ramê.

***icar dor hat bo hevparanQet guh nedan dost û yaran

Memık axa ê AriyanMina segê ber deriyan

Miroveki bej kın jar bûHukma Tırk ra dost û yar bû

Rojek Romê gazi wi kırÇıl neferên malê komkır

Bırın cihki ew rêzkınnLeşker hemû gule kırın

Du bûkên wi ji du can bûnPıtık--zıkan-de peFÇe-bûn

165

Nişana zordestiya dewleta Tırk

166

Ew jm, zarokên bêt tawanHatm kuştm dıl bûn kovan

Lı wê ji çûn CıvankêXwedê' 0 tu qebûl nekê

Bo neferên Bertal AxaZû bıgırm nêçirên xwe

Bertal Axa ê XormekiDıda dıjının nan, ka, fêki

Dıjının ew ji pırr xeter ditDerê wi xıst koç û kilit

Şêşt û şeş neferên malêLeşker komkır bıre holê

Pir û kal tev zar û zêçanKip gırêdan hevra pêçan

Hemû dan ber şılf, qırşûnanKuştm mina har û dinan

Hemû hevpar wenda kırmMal şewtandm, talan kırm.

***Dıjmm gazi bêbext Rayber-K~,-got "-were mne hember _

167

Te dılsozi mera kar kırDılê Kemal Paşa şakır

Nema êdi şer û tevgerBo te tune çûyin û ger

Ew kesên ku gelê xwe raNebm yar bav, diya xwe ra

Xeriban ra qet nabm yarDıvê nejin ew kes çucar

Te jı bo zêr, zivên cihanKuşt Ali Şêr, PIrço Şahan

Êdi nema kar û xebatLı Anqarê fermanek hat

Dıvê ferman êdi bê ciXwedê ji bê ew nabe si "

Serbaz ferman da leşkeranGot " gırêdm bıgrm zêran "

Leşker rabûn ew gırêdanTev kıfıri, leqem, lêdan

Şara reş dan ser çavên wiDan ber diwêr qenc pIŞta wi

168

Qirin, hawara wi caşiMınn dıdit berçav, xwqi

Gule berdan ser dılê wiPerçe-perçe bû canê wi

Zarokên wi hemû kuştmQet keseki wi nehiştm

Dıjmm dıgot " ev kes nejinKu bımİnın rojek bêjm

Kar-berên me neyên zaninBedelên kar neyên dayin "

Romê zêr, ziv şova standKar û berên xwe qenc qedand

Gelê Kurd Rayber bimekeNavê wi zarokan neke

Ev hosiya KurdperweranDıvê bimebe çucaran.

169

st Û sÊ GULEYÊN DUMINP.Z 1943

LI Kurd.ıstan'a RojhılatDeng Û bahs lıwê qenc dıhat

Kurdperwerên ew perçeyiHatm gelhev rewş bû sayi

Dıxwastm çêkın komelekBıran ra şandm reşbelek

Jı bona ew Kurdên BakûrNedıxwastm rawestm dûr

Gelek kesên hêja, dılsozRûnıştm ew, dan hevdu soz

Ku rêkevm bıçın İranKar, xebat bık~ tev bıran

Si û sê kesên bijar bûnBıryar standm cih rabûn

Bı lez û bez ew rêketmKaş û çiyan de daketm

Berê xwe dan RojhılatêKu ew bıçm Mehabadê

170

Bıkevm tev refên bıranŞerbıkm hember neyaran

Lı tev Barzan~ lı tev QaziKarbıkm gel bıkm razi

Faşîst generan MûxlaliŞık bır ser ew rewş û hali

Leşker şand pêşiya KurdanWan mêrxwasên kurên merdan

Ew kesana Kurdperwer bûnLı ser dozê her şiyar bûn

Leşker ketm pêşiya wanLı wê dil bûn si û sê can

Dest û pêyên wan gırêdanŞuva anin kırm zindan

Dûra derxIStın meydanêJı bona kuştın~ lêdanê

Ferman da Faşîst MûxlaliTev Qaymeqam~ lı tev Wali

Si û sê kes dan ber diwarTıfmg gırtm leşkerên har

171

Nişan gırtm, gule kınnLı wê ew cangoıi kınn

Hozanê Kurd Ahmed AnfBı helbest kır sa4x, tarû

Jı bo wan si û sê kesanKu Kurd birnekm qesasan

Cangoıi bûn ew h WanêKurdo birbinın ew janê

Ev bûyeran hûn birmekmBıkm gar, guh de dardakm.

172

KOMARA MAHABADÊ Û XURANDINAEW KOMARA KURD P.Z 1946-1947

Hezar nehsed û çıl û şeşLı Mehabad rojek xweş, geş

Hezaran Kurd ketın meşanTev Qazi'ê leheng, rêşan

Wana xwastın war cihên xweÇand, zargotın, zımanên xwe

Gotın " ev erd warê meyeMırata bav-kalên meye

Em naxwazın bıjin bındestEv e daxwaz, ev e mabest "

Lı wê sazbû komarek nûDıjmın şuva kışiya çû

Hat bıjartın Serok-KomarTev wezîran rabû sond xwar

Ew kes Qazi Mıhamed bûZana, pıspor, ew rêşan bû

Mêrxwas Mıstefa BarzaniHeyşt-sed mêr wi xwera ani

173

"'\. 1

ı

Qazi Mıhamcd

174

Hemû pêşmerge, leheng bûnLı Mehabad amade bûn

Serok Barzan lı wê kar gırtHer tIŞt qenc dit piva dagırt

Ew bû wezirê leşkeriBı dIl ew erk gırt, wi mêri

Wan salan de leşkerên SorAla xwe rakırıbûn jor

Soviyet ketıbû İranBûbûn dıjmın herdu ciran

Şah, Îngiliz hatID ba hevHev şêwırin bı roj û şev

Dûra bang Soviyet kınnNav xwe de peyman çêkırID

Soviyet kışand hêzên xweJı bo maf berjewenda xwe

PIrr dılşa bû dıjmınên harŞahê Faşist, ew koremar

Ew rojê de ferman derxIStTop, tank bervı KurdIStan xISt

175

Ê~ da ser Mehabad'êNûçe gihişt Mûşê, Sêrtê

Gund û bajar şewıtandmXwina hezaran rıjandm

Şah xurand ew Komara nûGot " bıkujm serokan zû "

Lı meydana çar çıran dePêş çavên xwişk, bav-bıran de

Serokên Kurd dardakırmKomar lıholê rakırın

Sedem ji Îngiliz, SovyetBı destên wan tevger bmket

Evana gişt mera dersmDljmm Tırk, Ereb, Fars'm

Dıvê Kurd dost û dljmmanHev cûdake, birke xeman

Beri her tIŞt xwe bawer keKu welatê xwe rızgar ke.

" PIşti salên 1950' an de, rewşaKurdıstan'a İran û Iraq "

176

Rewş xıra bû Iraq, İranLı welatê bav, bapîran

Du dewletên har û barbarÇûn ser kurdan wek gurên har

Lı tev top û tev fırokanKetm xwîna jm, zarokan

Sê xwinımjên hov koledarLı nav xwe de gırtm bıryar

Patkê Bexdat, Patkê SentoWek Warşowa, weka Nato

Ew lı hember pırsa kurdanDamezrandm wan namerdan

Rewşa Kurdan ket xeterêXwin henki lı her derê

Dıjmın xurt bûn, lıgel hev bûnDost û yarên Kurd tune bûn

Dıjmman nedıdan emanPêşmerge ji bêt havıl man

Ditın ku qet sernakevınGotm "dıvê em bırevın"

177

Pênc sed şervan ketm riyanDerbaz bûn ser kaş û çiyan

Yar ditm wan hukma SovyetDljmın tev caşan pey wan ket

Pênce du roj ew meşiyanLı Sovyet de xwe hesiyan

Stalln ew belav kırmYek û yek hev cûda kırın

Serok Mele Mıstefa bûDıxwast dagere welat zû

Danzdeh salên dûr û dırêjLı Sovyet de ew kınn gêj

Dûra dageriyan welatDisa şer bû wan re xelat

Mêrxwas MIstefa BarzaniTev Qasımlo, Talabani

Ketm nav gel, gel rêzkırınBı milyonan şiyar kırm

Gotm " erdê me KurdistanEm felat km wê bın destan"

178

~ .... r

Pêşmerge derketm çîyanGund û mezre, lıher cîyan

Canfidayên mina ~êranDoz parastm weka mêran

Lı nav dŞan, lı nav ka~anHember dıjmın, hember ca~an

Wana gelek erd azad kırHemû Kurdan her dılşa kır

Roj hat hêz lı hev cûda bûnBûn dıjên hev bı salan çûn

Bıran xwîna hev rıjandınKurdistan tev de hêjandm

Bı ew tehri, ew hewayîDıbûn nêçîr bı hêsayî

Wana nexwast hêz bıbın yekGelê Kurd d~abe carek

Bı ramanên hev cûdayîQet lı hevdu nebûn xweyî

Hınek bûn çep, hınek bûn rastŞa~ıti nekınn serast

179

Hina ku nebûn humanistBûn Sosyalist, bûn Koıninist

Ki Maoist, ki LeninistGel sIfte ew nav dıbıhişt

Sazûmanek nû itopikXwastm çêkm ew binm pêk

Her yeki cûreki welatDit, tehm kır, tev Rojhılat

Bona ditmên hev cûdaXwin rıjandm, can bûn fida

Ders bûyeran dernexıstmBêt ~enn, fedi hevdu xıstm

Dirok evan bmıviseDawi bıdım evqas bese.

180

BÛYERA ÇIL NEH RONAKBİR ÛREWŞENBİRÊN KURDISTAN

P.Z 1959

PIşti ewqas zılm û kuştınGelek kes gelhev runıştın

Jı bo hın pırs û alozanKesên zana, kesên rêzan

Xwastın ku bo gel kar bıkınHêdi-hêdi gel rêzbıkın

Lewra gel xewê de mabûDIlan de aram nemabû

Hukma Romê şık bır ser wanHatın gırtın çIl nehe can

Naci Kûtlay, Ziya AcarSait Elçi kesên bıjar

Şêrê bêt tırs Mûsa EnterDıjmın ew ji kır dil, noker

Hatın gırtın bûn tawanbarKetın destê Roma xwinxwar

Mın dıxwast navên wan yek-yekBınıvsinım bı rêk û pêk

181

Lê mıxabe ew keys nebûList a navan gelmın nebû

DlXwazım mm bıborinınHûn bırayên eziz, şirin

i

Dem sala pênce û nehanEw bûyera çıl û nehan

Çıl neh kesên zana, serwextHemû komkır Roma bêbext

Kır zindan û gırtîxananBı salan û roj û mehan

Bın êşkence zılm û lêdanÇend kes kuştın, yên dın berdan

Romê ew kırın bın çavanTev lı xwişk û dê û bavan

Nehiştın ku Kurd ji rêzbınSer doza xwe şiyar bıbın

Lê disa ji Rom serfırazNebû, nehat cih, ew daxwaz

Lı her der de kurd qenc rêzbûnGelek komel, Parti sazbûn

182

Bı roj û şev xebat kınnDiplomasi ~va bınn

Ew çIl nehe kesên bijarPûç kırın kar-berên neyar

Doza Kurd ket encamek nûCihanê ji Kurd naskır zû

Xebatên wan KurdperweranVala neçû qet çucaran

Dirok wan kesan birııekeRûpelên xwe wan ra veke.

DAWİ

183

Mıstefe Barzanİ

184