cnc torna programlama

7/31/2019 Cnc Torna Programlama

1/58

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS

CNC TORNADA PROGRAMLAMA

ANKARA-2006


2/58

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKarar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim

programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir(Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir veyaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerindenulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullan

lamaz ve cret kar

l

ndasatlamaz.


3/58

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 31. CNC TORNADA PROGRAMLAMA.................................................................................3

1.1. CNC Program Yaps .................................................................................................... 31.1.1. Giri Blmnn Aklanmas ..............................................................................31.1.2. Teknolojik Bilgiler ................................................................................................31.1.3. Geometrik Bilgiler .................................................................................................71.1.4. Yardmc Kodlar ve Program Sonu Aklamas ..................................................14

1.2. CNC Tornada Satr Yaps ..........................................................................................17

1.2.1. Satr Numaras ( N10, N20 vb. ) .......................................................................... 171.2.2. Adresler (G ve M Kodlar ) .................................................................................171.2.3. Satr Sonu ( ; )......................................................................................................20

1.3. CNC Tornada Koordinat Sistemleri............................................................................211.3.1. Koordinat Sistemi ............................................................................................211.3.2. Tezgh Koordinat Sistemi ...................................................................................21

UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................22LME VE DEERLENDRME ....................................................................................24PERFORMANS DEERLENDRME..............................................................................26

RENME FAALYET2 ..................................................................................................282. CNC TORNADA MUTLAK (ABSOLUTE) PROGRAMLAMA YAPMA (G90) ..........28

2.1. Mutlak Programlama Mant .....................................................................................282.2. Elle Programlama Yapma ...........................................................................................30UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................34LME DEERLENDRME...........................................................................................36PERFORMANS DEERLENDRME..............................................................................37

RENME FAALYET3 ..................................................................................................393. CNC TORNADA ARTILI (INCREMENTAL) PROGRAMLAMA YAPMA (G91) ....39

3.1. Artl Programlama Mant ......................................................................................393.2. Elle Programlama........................................................................................................40UYGULAMA FAALYET ..............................................................................................44LME VE DEERLENDRME ....................................................................................46

PERFORMANS DEERLENDRME..............................................................................47MODL DEERLENDRME ..............................................................................................49CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................52KAYNAKA.........................................................................................................................54

NDEKLER


4/58

ii

AIKLAMALAR

KOD 521MMI121

ALAN Makine Teknolojisi

DAL/MESLEK Bilgisayarl Makine malat

MODLN ADI CNC Tornada Programlama

MODLN TANIMI

CNC Torna tezghlarn standartlatrlm veya

tezgh

n kendisine zel G ve M kodlar

yla para retmekiin programlamay salayan materyaldir.

SRE 40/24

N KOULMakine imalatlnda gerekli olan i gvenlii, i

kazalarna kar gvenlik nlemleri, CNC torna tezghlar veayarlamalar ile alan ortak modllerini alm olmak.

YETERLK CNC tornada programlama yapmak.

MODLN AMACI

Genel AmaCNC tornada programlama yapabileceksiniz.

Amalar CNC torna tezghlar iin program yapabileceksiniz. CNC torna tezghlar iin mutlak programlama

yapabileceksiniz. CNC torna tezghlar iin artl programlama

yapabileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

CNC torna, bilgisayar, eitli torna takmlar, derskitab.

LME VEDEERLENDRME

Verilen program doru kodlar kullanarak yapabilmeyeterlii Her faaliyet sonunda, faaliyetle ilgili yeterlilikleri

lmek iin test uygulamalar.

AIKLAMALAR


5/58

1

GR

Sevgili renci,

Srekli gelien sanayi ortamnda firmalarn rekabet edebilmeleri iin daha ksa srede,kaliteli ve ekonomik mal retmeleri gerekmektedir. rnn kalitesinin iyi olmas byklde kullanlan makine, tehizat ve takmlara baldr. Makine paralarnn imalatndaCNC tezghlar nemli yer tutmaktadr. CNC tezghlarda retim, klasik tezghlara gre daha

hassas, kaliteli, ekonomik ve seri olmaktadr. malat sektrndeki orta ve byk leklifirmalarda artk CNC tezghlar yaygn olarak kullanlmaktadr.

CNC tezghlarn kullanabilmek iin;

yi bir talal retim bilgisine sahip olmak, Program yazmasn bilmek gerekir.CNC tezghlar G hazrlk ve M yardmc fonksiyonlar kullanlarak programlanr.

Yalnz klasik tezghlarda olduu gibi CNC tezghlarda birok deiik firma tarafndanretilmektedir. Bu yzden bir ksm G ve M kodlarnda farkllklar olabilmektedir.Yalnz bilinen G ve M kodlar standartlatrlmtr. CNC tezgh iin yazlan baz

programlar baka CNC tezghta almamaktadr.

Bunun iin program yazmadan nce CNC tezghn katalouna baknz. Buradaki Gve M kodlarna gre program yaznz. Baz sistemlerde saylarn sonuna nokta konulur,

bazlarnda ise nokta konulmaz.

Bu modlde CNC torna iin programlama yntemleri balang aamasndaanlatlmaktadr. Program yazabilmek iin, kullanlan G, M, S, T vb. komutlara yerverilmitir. Temel bilgiler basit rneklerle pekitirilmitir.

Bu modl sonucunda temel CNC torna programlamay yapabilecek ve sras geldiizaman evrim ieren programlar rahata kavrayabileceksiniz.

GR


6/58

2


7/58

3

RENME FAALYET-1

CNC torna tezghlar iin program yapabileceksiniz.

Blgenizde bulunan sanayi kurulularnda kullanlan CNC tezghlarnaratrnz.

nternet sitelerinden CNC tezgh reten firmalar inceleyiniz.1. CNC TORNADA PROGRAMLAMA

1.1. CNC Program Yaps

1.1.1. Giri Blmnn Aklanmas

CNC tezghlarda program yazm; programn kaydedilebilmesi ve sonra tekrarkullanlabilmesi iin program numaras ile balamaktadr. Bu komut tek satr halinde yazlr,satrda baka bir ifade yer almamaldr. Program numaras bata bir karakter olmak zere 4haneli bir (19999) rakamdan meydana gelir. Bu karakter deiik standartlara gre farkllkgstermektedir.

EIA standardna gre O karakteri ile, SINMERIKE gre % karakteri ile ve ISO ya gre : karakteri ile program ad/numaras balar.rnein:O0120; (EIA)

%0120; (SINMERK):0120; (ISO)

1.1.2. Teknolojik Bilgiler

Bu komutlar CNC torna tezghnda girilmesi gereken bilgilerdir. Srasyla aadakigibi;

RENME FAALYET-1

AMA

ARATIRMA


8/58

4

F Kodu (Feed- lerleme Hz Oran)Dakikada veya devirde kesicinin almas gereken tala miktardr. Dorusal ve dairesel

hareket (interpolasyon) komutlarndan (G01, G02 ve G03) sonra ilerleme komutu mutlakabelirtilmelidir. (G00) Hzl ilerleme komutunda F ilerleme deeri verilmez.

lerleme hznn birimi aadaki gibidir:A) (G94) mm/dak: Dakikada ald milimetre cinsinden ilerleme deeridir.B) (G95) mm/dv : Bir devirde ald milimetre cinsinden ilerleme deeridir.

rnein:G94 F100 (dakikada 100 mm ilerler)

G95 F0.3 (bir devirde 0.3 mm ilerler)

S Kodu (Speed- Mili Devri)Tezghn i milinin dakikada devir olarak dnme says veya sabit kesme hz

miktardr. Bu miktar komut satrnn bandaki G koduna baldr.

A) (G96) Sabit kesme hz m/dak (metre/dakika):Tezghn bilgisayar nitesi bu kesme hzna bal olarak i parasnn ap deitike

tezghn i mili devir saysn deitirir.

B) (G97) Sabit devir says dev/dak (devir/dakika)

rnein:G96 S100 (Sabit kesme hz 100 m/dak)G97 S1500 (Sabit devir says 1500 dev/dak)

T Kodu (Tools-Takm Numarasn ve Takm Geometri (Ofset) NumarasnSeme)

Kesici takm seimini ve takm mrn kontrol eder. T kodu drt haneli bir saysal

deerle ifade edilir.

Program ierisinde G00 T0202; satr okunduu zaman tezghn tareti (kesicitakmlarn bulunduu aparat) T kodunu takip eden ilk iki karakterli istasyona en ksa yoldangidecektir.

T harfinden sonraki ilk iki rakam, kesicinin bulunduu istasyonu (kesicilerin takldyer), son iki rakam ise kesici ile ilgili geometri (ofset) bilgisinin geometri ktphanesinden

bellee yklenmesini salar. Tezghn bilgisayar nitesi bu bilgileri kullanarak gereklihesaplamalar ve kaydrmalar yapar.


9/58

5

Kesici hazrlk ve ayar bilgileri

Uzunluk deerleriTaretkonumu

Geometri(ofset) no

lemeekli

Kesicitipi

Yaklamkodu

X Z

1 1 Kaba tala P20 3 0 0

2 2 Vida ama P10 6 20 12

4 4Kanalama

P10 6 -5 6

6 6 Delme - 5

Tablo 1.1: Kesici hazrlk ve ayar bilgilerirnein:G00 T0202 (stasyonda ikinci yerde ve geometri (ofset) bilgisi ikinci srada)

G04 Kodu (Bekleme ve Hz Kontrol)G04 kodu kesici takmn istenen bir noktada istenilen bir sre kadar beklemesini

salar. Bu komut satrnda P veya X kodu kullanlr. X ondalk say olarak girilir. P koduondalk say olarak girilmez.

Kesicinin bekleme sresi saniye cinsindendir. Bu komut uyguland

nda i mili,soutma svs ve yardmc fonksiyonlar hari btn eksen hareketleri duracaktr.

Bu komut genellikle matkap ile delme ileminde delik sonunun dzgn kmas iinkullanlr. Ayrca otomatik hzlanma veya yavalama neticesinde i parasnn keleriistenen ekilde elde edilemez. zellikle kelerde gei problem oluturabilir. Bunuengellemek iin kullanlr. Bu komut sayfa 14deki rnek-6da kullanlmtr.

ekil 1.1: G04 komutu ile eksendeki hareketler

rnein:N10 G04 X2.5;

N10 G04 P2500; (2.5x1000)


10/58

6

G20 Kodu (Inch-n)G20 kodu, programda girilen deerleri in (Inch) l sistemine gre deerlendirir.(25.4 mm = 1 in olarak evrim salanr.)

rnein:N10 G20;

G21 Kodu (Metrik)G21 kodu programda girilen deerleri metrik l sistemine gre deerlendirir.

Tezgh altrldnda geerli olan komuttur. Bu komut sayfa 13deki rnek-5de

kullanlmtr.

rnein:N10 G21;

G20 ve G21 komutlar aadaki deerleri deitirir; F koduyla kontrol edilen ilerleme miktarn, Pozisyon (X, Z) komutlarn, Kaydrma (ofset) deerlerini, Adm ilerlemede hareket miktarn, Elle kontroll pulse jeneratr iin lek birimini, Dier parametreler.Bu deerler in ise G21 komutu girildii zaman metrik olarak deerlendirilir.

G28 Kodu (Tezgh Referans Noktasna Gnderme)G28 komutu kesici takm hzl hareketle tezgh referans noktasna gnderir. Kesici

takm nce belirtilen X ve Z koordinatlarna buradan da referans noktasna gidecektir.G29 komutu kullanlrsa kesici takm ayn yolu izleyerek bir nceki konuma geri dner.

Kesici takmn bindirme olaslna kar X ve Z kodlarna 0 deeri verilmez.

Normal bir deer girilerek bindirme nlenebilir.

rnein;N_ G28 X_ Z_;

G50 Kodu ( Mili Devrini Snrlama)G50 komutu i mili devir saysn snrlamamz salar. Bu komuttaki S deeri iin

girilen deer, i mili devrinin maksimum kabilecei devirdir. Bu komut tezghn, aynanndurumu veya i parasnn skma ekli gibi durumlarda kullanlr.

rnein;

N10 G50 S2000; ( mili devri maksimum 2000 dev/dak olabilir.)


11/58

7

1.1.3. Geometrik Bilgiler

G00 Kodu (Hzllerleme)Komut satr:

N_ G00 X_ Z_ ;

G00 komutu kesici takmn kesme ilemi yapmadan bir noktadan dier bir noktayadorusal olarak hzl hareketini salar.

G00 komutu genellikle G01, G02 ve G03 komutlarndan nce veya sonra kesicitakmn konumlanmas iin kullanlr.

G00 komutu esnasndaki kesici takmn hz retici firma tarafndan belirlenmitir.Aadaki ekillerdeki gibi kesici takm i paras zerinden her iki eksende 45 al

olarak ve bir eksende dz hareketle ilem tamamlanacaktr.

ekil 1.2: G00 komutunun eksendeki hareketleri

RNEK1:

O0001; (Program numaras)N10 G50 S2000; ( Snrl devir says)N20 G00 T0101; (1 nolu kesici takm ve 1 nolu geometri (ofset) deeri)

N30 G00 Z30. X7.; (Kesici hzl ilerlemede Z ekseninde 30 mm X ekseninde 7 mmyol alr.)


12/58

8

G01 Kodu (Tala Alaraklerleme)Komut satr:

N_ G01 X_ Z_ F_ ;

G01 komutu F ile belirtilen ilerleme deeri ile kesici takmn dz bir hat zerinde talaalarak hareketini salar. Bu komut silindirik, aln ve konik tornalamada kullanlr. Tornalamasimetrik bir ilem olduundan izimlerde hep eksenden st taraf kullanlmaktadr.Genellikle rnekler byle verilmitir.

ekil 1.3: G01 Komutunun uygulanmas

Birbirine dik iki kenara pah krmak veya keyi yuvarlatmak bu komutla mmkndr.

rnein:

Yukardaki ekilde 5x45 (Her iki kenar 5 mm olan) pah G01 komutu ile aadakikomut satrnda ifade ettik. Eer pah kenarlar eit olmaz ise yine ayn yntem uygulanr.

G01 Z-5. X5. F0.5; ( F ilerleme hz 0.5 mm dir)


13/58

9

RNEK2

ekilde lleri verilen i parasn CNCde ilemek iin programn yaznz? (Sadeceyzeyden temizleme tala alnacaktr. Program mutlak olarak yazlacaktr.)

O0002; Program numarasN10 G50 S2000; Maksimum devir says 2000 dev/dak

N20 G95;Bir devirde mm cinsinden yol alr.(mm/dev)

N30 G00 T0101;1 nolu kesici ve 1 nolu geometri (ofset)

bilgisiN40 G00 X30. Z30; Kesicinin ilk konumuN50 G97 S2000 M03; Tezgh altrlr. mili devri dev/dak

N60 G00 X0. Z1.; Kesicinin aln noktasna getirilmesiN70 G01 X0. Z0. F0.5; Aln noktasna temas etmeN80 G01 X32. Z0. F0.5; 1 nolu paha kadar aln tornalamaN90 G01 X40. Z-4. F0.5; 1 nolu pahn ilenmesiN100 G01 Z-22. F0.5; 2 nolu paha kadar silindirik tornalamaN110 G01 X48. Z-30. F0.5, 2 nolu pahn ilenmesiN120 G01 X112. Z-30. F0.5; 3 nolu paha kadar aln tornalamaN130 G01 X120. Z-34. F0.5; 3 nolu pahn ilenmesiN140 G01 X120. Z-46. F0.5; Tornalanacak son yzey ilenir.N150 G00 X150. Z76.; Kesicinin ilk konumuna gnderilmesi

N160 M02; Tezgah durdurulur.


14/58

10

G02 Kodu-CW (Dairesel Hareket-Saat bresi Yn)Komut satr:

N_ G02 X_ Z_ R_ F_ ;N_ G02 X_ Z_ I_ K_ F_ ;

G02 komutu saat ibresi ynnde (CW - Clock Wise) hareket ile dairesel tala almailemi yapar. Dairesel hareketin yaplabilmesi iin gereken dier deikenlerunlardr.

Deikenler

X ve Z: Yayn biti noktasnn koordinatlar

R Yayn yarap deeriI Yay balang noktasnn yay merkezine X ekseninde artl olan uzakl

K Yay balang noktasnn yay merkezine Z ekseninde artl olan uzakl

F lerleme hz

Tablo 1.2: G02 ve G03 kodu deikenleri

I ve K deerlerinin pozitif veya negatif olmas, yay balang noktasna gre tespitedilir. I ve K yerine R yarap deeri girilebilir.

ekil 1.4: G02 Dairesel hareket yn ve I, K deerleri

RNEK3

N10 G02 X10. Z0 R5. F0.5; (Yay

n biti noktalar

ve yay

n yar

ap

verilmitir.) ya daN10 G02 X10. Z0 I-5. K0 F0.5;


15/58

11

G03 Kodu-CCW (Dairesel Hareket-Saat bresi Tersi Yn)Komut satr:

N_ G03 X_ Z_ R_ F_ ;N_ G03 X_ Z_ I_ K_ F_ ;

G03 komutu saat ibresi tersi ynnde (CCW - Counter Clock Wise) hareket iledairesel tala alma ilemi yapar.

Bu komuttaki ilemler G02 komutu ile ayn zelliktedir. Dairesel hareketinyaplabilmesi iin gereken dier deikenler G02 komutu ile ayndr.

ekil 1.5: G03 Dairesel hareket yn ve I, K deerleri

RNEK4

N10 G03 X20. Z-5. R5. F0.5;(Yayn biti noktalar ve yayn yarap verilmitir.)ya daN10 G03 X20. Z-5. I0 K-5. F0.5;


16/58

12

RNEK5

ekilde lleri verilen i parasn CNCde ilemek iin programn yaznz? (Sadeceyzeyden temizleme tala alnacaktr. Program mutlak olarak yazlacaktr.)

O0003; Program numaras

N10 G21; ller metrik olacak.

N20 G00 T0101;1 nolu kesici ve 1 nolu geometri (ofset)

bilgisi

N30 G00 X30. Z30; Kesicinin ilk konumu

N40 S1000 M03; 1000 dev/dak fener mili altrlr.

N50 G00 X0. Z1.; Kesicinin aln noktasna getirilmesi

N60 G01 X0. Z0. F0.3; Aln noktasna temas etme

N70 G01 X32. Z0. F0.3; Paha kadar aln tornalama

N80 G01 X40. Z-4. F0.3; Pahn ilenmesi

N90 G01 Z-16. F0.3; lk radyse kadar silindirik tornalama

N100 G02 X60. Z-30. R10. F0.3; lk radys (yay) ilenir.

N110 G01 X100. Z-30. F0.3; kinci radyse kadar aln tornalama

N120 G03 X120. Z-40. R10. F0.3; kinci radysn ilenmesi

N130 G01 X120. Z-50. F0.3; Son yzeyin ilenmesi

N140 G00 X130. Z100.Kesicinin para zerindenuzaklatrlmas

N150 M05;

Tornalanacak son yzeyin son noktas


17/58

13

RNEK6

Yukardaki ekildeki parann CNC programn yaznz? (Mutlak ve sadece yzeytemizlenecektir.)

O0004;

N10 G90; Mutlak programlama

N20 G00 T0101;

N30 G54; koordinat sistemi (Aln merkez

noktas olarak seildi.)

N40 G00 X30. Z10.; Kesicinin konumu

N50 S3000 M03; milini saat ibresi ynnde altrr3000 dev/dak olarak.

N60 G00 X0. Z2. Kesicinin aln noktasna getirilmesi

N70 G01 X0. Z0. F0.5; Aln noktasna temas etme (1)

N70 G01 X18. Z0. F0.5; Aln tornalama (1-2 aras)

N80 G01 X40. Z-50. F0.5; Konik tornalama

N90 G03 X60. Z-80. R66. F0.5; Yayn ilenmesi

N90 G03 X60. Z-80. I55. K-35. F0.5;

N90 G04 P2500; 4. nokta keskin ke

N100 G01 X100. Z-80. F0.5; Aln tornalama (4-5 aras)

N110 G01 X100. Z-90. F0.5;

N120 G00 X110. Z100.; Kesicinin i zerinden ayrlmas

N130 M30; Programn sonu kursr (cursor) programn bana geri dner.

Not: Normalde ls 0 sfr olan deerler programda yazlmazlar.


18/58

14

ekil 1.6: nceki problemdeki I ve K deerleri

1.1.4. Yardmc Kodlar ve Program Sonu Aklamas

M00 Kodu (Program Geici Durdurma)Komut satr:

N_ M00;

M00 komutu, almakta olan program geici olarak durdurur. Bu komut, programierisinde takm ya da i parasn deitirme, i parasnn lsn kontrol etme, kesicitakm ucunu kontrol etme veya i parasna ve kesici takma svanm talalar uzaklatrmakiin kullanlr.

Tezgh tekrar altrmak iin tezgh kontrol nitesindeki balama dmesinebasmak gerekir.

M01 Kodu (Programstee Bal Durdurma)Komut satr:

N_ M01;

M01 komutu, almakta olan program istee bal olarak durdurur. M00komutundan farkl olarak seenekler sunar. M01 komutunu programda kullanmak istediinizzaman, kontrol paneli zerindeki istee bal dmesi basl olmaldr. Aksi halde komutalmaz.

Tezgh tekrar altrmak iin tezgh kontrol nitesindeki balama dmesine

basmak gerekir.


19/58

15

M02 Kodu (Program Sonu)Komut satr:

N_ M02;

M02 komutu program sonunu belirler. Her ana programn (alt program hari) tek satr(blok) halinde yazlr. Tezghn kontrol nitesi M02 komut satrn okuduktan sonra btnfonksiyonlarn durdurur. Kontrol nitesi G20/G21, M kodu, S kodu, ve F kodu bilgilerinihafzasnda tutar. G kodlar tezgh ilk atnz andaki ayarlarna geri dner. Bu komutrnek2de kullanlmtr.

M03 kodu (Fener Milini Saat bresi Ynnde Dndrme)Komut satr:

N_ S_ M03;

M03 komutu i milini saat ibresi ynnde dndrr. Saat ibresi yn tezgh aynasnakardan baklarak belirlenir. Komutla beraber devir says da tanmlanmaldr.

mili ynn deitirmek iin, mutlaka i milini durdurmalsnz.

milini durdurmak iin, M00, M01, M02, M05 veya M30 komutlarndan birinikullanabilirsiniz. Komut rnek6da kullanlmtr.

M04 Kodu (Fener Milini Saat bresine Ters Ynde Dndrme)Komut satr:

N_ S_ M04;

M04 komutu i milini saat ibresine ters ynde dndrr. Dier zelliklerde M03komutuna benzer.

M05 Kodu ( Milini Durdurma)Komut satr:

N_ M05;M05 komutu i milinin dnn durdurur. M05 komutu i milini geici olarak deil,

dorudan kapatr. Bu komut rnek-5de kullanlmtr.

M06 kodu (Kesici Takm Deitirme)Komut satr:

N_ M06 T_;M06 komutu kesici takmn deitirilmesini salar. T kodundan sonra kesicinin

bulunduu istasyon numaras ve geometri (ofset) bilgisi numaras yazlmaldr.


20/58

16

M08 Ve M09 Kodu (Soutma Svsn Ama ve Kapatma)Komut satr:

N_ M08;N_ M09;

M08 komutu soutma svsnn aktlmasn salar. M09 komutu ise soutma svsnnkapatlmasn salar. Soutma svs i mili dnerken almaldr. Bunun sebebi soutmasvs i mili yataklarna girebilir, oksitlenmeye ve ya filminin bozulmasna neden olabilir.

Soutma svsnn kontrol kontrol panelinden de yaplabilir.

M10 ve M11 Kodu (Ayna Ayaklarn Skma ve Ama)Komut satr:

N_ M10;N_ M11;

M10 komutu ayna ayaklarn skar. M11 komutu ise ayna ayaklarn aar. Yani iparasn balar ve sker. Bu komut tek satrda yer alr ve ayna ayaklarnn otomatik olarakkumanda edildii zaman kullanlr. Ayna ayaklar tezgh pedal ile de altrlabilir.

M17 ve M18 Kodu (Taret ndekslemesi)Komut satr:

N_ G00 T_ M17;N_ G00 T_ M18;

M18 komutu taretin saat ibresi ynnde dnmesini, M17 komutu ise taretin saat ibresitersi ynnde dnmesini salar. Dnme yn taretin arkasndan baklarak belirlenir. Bazdurumlarda taretin belirtilen ynden dnmesi istenebilir. Bu durumda M17 ve M18komutlar kullanlr.

M25 ve M26 Kodu (Punta Mili Dar ve eri)Komut satr:

N_ M25;N_ M26;

M25 komutu punta milinin dar (ileri ) hareketini salar. M26 komutu ise puntamilinin ieri (geri) hareketini salar. Ayrca bu komut kontrol panelinden de kontroledilebilir.

Bu komutlar G04 bekleme komutu ile beraber kullanlmaldr. Punta milinin hareketi

iin tezgh milinin belirli bir sre beklemesi gerekir.


21/58

17

M30 Kodu (Program Sonu)Komut satr:

N_ M30;

M30 komutu program sonlandrr. M02 komutunda olduu gibi tek satr (blok)halinde yazlr. M30 komutunda kursr (cursor) programn bana geri dner. Baka parailemeye imkn salar. Birden fazla para iin idealdir. M02 komutunda ise kursr

programn bana sizin gtrmeniz gerekir. Komut rnek6da kullanlmtr.

1.2. CNC Tornada Satr Yaps

1.2.1. Satr Numaras ( N10, N20 vb. )

Herhangi bir kesici takma ait operasyonlar ayrt etmek iin kullanlr. Para ilemesrasn etkilemez.

Satr numaras bir sra dzeninde veya karmak olabilir. Satr numaras N ilebalayp takip eden saysal deerlerden oluur. Satr numaras kullanmak mecburi deildir.Ancak alt programlamada, programda istenilen bir satra atlanmas durumunda veya

programda herhangi satrn aranmas durumunda numara gereklidir.

1.2.2. Adresler (G ve M Kodlar

)Takmn hareketlerini salayan harflerdir. CNC program yazlmnda tm komutlar,

bir harf ve bu harfi takip eden saysal deerlerden oluur.

Bu harfe adres yanndaki saysal deere veri (bilgi) ikisinin beraber haline szckad verilir. Yan yana bir veya birden fazla szck bir satr (blou) oluturur.

Her blok ; komutu ile bitirilir.

Komut satr:

N_ G_ X_ Y_ Z_ M_ S_ T_ F_ ;

rnein:G00 X150. Z100.;Satr (Blok) yazm


22/58

18

N Blok (satr) numaras

G Hazrlk fonksiyonlarX, Y, Z Pozisyon adresleri

M Yardmc fonksiyonlar

S Devir/kesme hz fonksiyonu

T Kesici takm tanmlamas

F lerleme fonksiyonu

; Satr (blok) sonu iareti

Tablo 1.3: Adres Bilgileri

Fonksiyon Adres Aklama

Program numaras O Program numaras

Sra numaras N Sra numaras

Hazrlk fonksiyonu G Hareket tipini belirler

X, Y, Z Ana eksen hareketi

U, V, W Yardmc eksen hareketi

A, B, C Dner eksen hareketi

I, J, K Yay merkezi koordinatlar

Boyut deeri

R Yay yarap

Dakikadaki ilerlemelerleme fonksiyonu F

Devir bana ilerleme

mili devir fonksiyonu S mili devri

Kesme hz fonksiyonu S Sabit kesme hz

Takm fonksiyonu T Takm numaras

M Yardmc fonksiyonlarEk fonksiyon

B Tabla indekslemeTelafi numaras D, H Telafi numaras

Bekleme P, X Bekleme zaman

Program numaras belirtme P Alt program numaras

Tekrar says P Alt program tekrar says

Program parametreleri P, Q evrim parametreleri

Tablo 1.4: Fonksiyon aklamalar


23/58

19

G KodlarG kodlar hazrlk fonksiyonlardr. Bu kodlar kesici takmn dorusal ve dairesel

hareketini, alma dzlemi seimini, l birimi seimini, tornalama evrimlerini, beklemesresini, i mili devrini snrlama zelliklerini vb. zellikleri ierir.

Ayn satrda (blokta) birden fazla G kodu olabilir. Fakat ayn gruba ait olan kodlar birsatrda beraber kullanlamaz. rnein G00, G01, G02 ve G03 kodlar kesici takmn hareketkodlardr. Ayn grup komutlardr. Bir satrda bu komutlardan ikisi beraber kullanlamaz.

G kodlar zellik itibariyle ikiye ayrlrlar.

Modal G KodlarBaka bir G kodu kullanlncaya kadar aktif kalrlar. Yalnz bulunduu satr (blok) iin

deil dier satrlarda da aktiftirler. ptali iin ise baka bir G kodu kullanlnca veya iptalilevine sahip bir kodu varsa o kod tarafndan iptal edilirler.

Modal Olmayan G KodlarSadece bulunduklar satrda alrlar. Bulunduklar satrdan sonra iptal olurlar.rnein:

N 10 G04;

Tornalama G KodlarKod AklamasG00 Hzl ilerleme/konumlama (Kesme yapmadan)G01 Dorusal hareket/interpolasyon (Tala kaldrarak)G02 Saat ibresi ynnde dairesel hareket/interpolasyon (Tala kaldrarak)G03 Saat ibresine ters ynde dairesel hareket/interpolasyon (Tala kaldrarak)G04 BeklemeG20 n (Inch) l birimiG21 Metrik l birimiG28 Tezgh referans noktasna gndermeG40 Kesici Takm Telafisi ptaliG41 Kesici Takm Telafisi Yrngenin SolundaG42 Kesici Takm Telafisi Yrngenin SandaG50 mili devrini snrlamaG90 Mutlak llendirmeG91 Artl llendirmeG94 lerleme hz oran (dakikada mm cinsinden ilerleme-mm/dak.)G95 lerleme hz oran (devirde mm cinsinden ilerleme-mm/dev.)G96 Sabit kesme hzG97 Sabit devir says

evrim ile ilgili G kodlarna CNC tornalama evrimleri modlnde deinilecektir.

Tablo 1.5:Sk kullanlan G kodlar


24/58

20

M kodlarM kodlar kesici takmn hareketleri ile ilgili deildir. milinin dnmesi - durmas,

soutma svsnn alp - kapanmas, program balatma - durdurma ve kesici takmdeitirme gibi ileme iin gerekli olan yardmc fonksiyonlar kapsar. G kodlar gibi temelCNC kodlarndandr.

Tornalama M kodlarKod AklamasM00 Program geici durdurmaM01 stee bal olarak program durdurma

M02 Program sonuM03 milini saat ibresi ynnde dndrmeM04 milini saat ibresi tersi ynnde dndrmeM05 milini durdurmaM08 Soutma svsn aktmaM09 Soutma svsn durdurmaM10 parasn skmaM11 parasn skmeM17 Taret diskinin saat ibresi ynnde dndrlmesiM18 Taret diskinin saat ibresi tersi ynnde dndrlmesiM25 Punta pinl (mili) dar

M26 Punta pinl (mili) ieriM30 Program sonu ve tekrar baa alma

Tablo 1.6: Sk kullanlan M kodlar

1.2.3. Satr Sonu ( ; )

CNC (Computer Numerical Kontrol Bilgisayar destekli kontrol) tezghlardaprogram yazmnda; adres yanndaki saysal deere veri, ikisinin beraber halineszck ad verilir. Yan yana bir veya birden fazla szck bir satr (blou) oluturur.

Her blok iareti ; komutu ile bitirilir.

Bu iaretle satr bitirilmez ise komut satr ilem grmez.

rnein:

N01 G01 X100. Z90. F120;Bu komut satrnda;G01 gibi harfle rakam yan yana ise szck,100 gibi rakamsal ifadeler ise veri (bilgi),F gibi harfler ise adresi ifade eder.; karakteri ise satr sonunu ifade eder. Hepsi yan yana yazld zaman satr (blok)

ortaya km olur.


25/58

21

1.3. CNC Tornada Koordinat Sistemleri

CNC torna tezghlarnda yaygn olarak kullanlan iki koordinat sistemi vardr.

1.3.1. Koordinat Sistemi

Tezgh koordinat sistemi ierisinde, programc tarafndan herhangi bir yerdetanmlanr. Genellikle i paras aln merkez noktasnda veya ayna merkezinde tanmlanr.Torna tezghlarnda G54 ile G59 aras 6 adet i koordinat sistemi tanmlanabilir.

koordinat sistemini, i parasnn alnna tamak iin kesici takm parann

evresine ve alnna dedirilir. Daha salkl sonu vermesi iin, kesici yerine dokunmayaduyarl sensr (prob) kullanlabilir. O andaki X ve Z koordinatlar kaydedilir. Bu X ve Zdeerleri tezgh bilgisayarna girilir. koordinat sistemi parann aln merkezine tanmolur. Bu deerler, G54 ile G59 kodlarndan birine atanabilir. O kod yazlnca bu deerlertanmlanm olur.

Btn kesici takmlar iin ayr ayr i koordinat sistemi belirlemek gerekmez. Tezghbilgisayarnda takm ayarlar yapldnda, kesici boyutlar ve i koordinat sistemi girilir.Dier takmlar iinde i koordinat sistemi hesaplanr. Sayfa 14 rnek-6da G54 kodukullanld.

ekil 1.7: Xi ve Zi: Koordinat Sistemi, Xt ve Zt: Tezgah Koordinat Sistemi

1.3.2. Tezgh Koordinat SistemiTezgh koordinat sistemi, tezgh ilk aldnda sistemin kulland ana koordinat

sistemidir. retici firma tarafndan belirlenmitir. Yeri programc tarafndan deitirilemez.


26/58

22

UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

CNC tezghlarda kullanlanCNC kodlarn kullannz.

G ve M kodlarn ezberlemek gereksizdir.Doru kodu doru yerde kullanmalsnz.

Matematik ve geometri bilginizi kontrol ediniz Yazdnz CNC para programn tezgh kontrol

nitesindeki tu lar ardm la tez ha aktarnz. CNC tornada basit

programlama yapnz.

Koordinat dzlemi

ekildeki parann CNC torna programnyaznz. Koordinat dzlemine dikkat ediniz

Programn ismini belirtiniz.O1000; G90 artl programlama kodunu kullannz.(Tezgh aldnda aktif olan G90 kodudur.)N10 G90; F ilerleme hz G95 mm/dev seiniz.N20 G95; Kesici takm seiniz.N30 G00 T0101; Balang noktas olarak aln merkez noktasn

seiniz. G54 koduna aln merkez koordinatlaratanmtr.

N40 G54; G00 hzl ilerleme komutunu kullanarak kesiciyi

konumuna getiriniz.N50 G00 X40. Z10.; Devir saysn belirterek tezgh saat ibresi

ynnde altrnz. mili devrini hesaplayarak

UYGULAMA FAALYET


27/58

23

dev/dak olarak ayarlaynz.

N60 G97 S1500 M03; G00 hzl ilerleme komutunu kullanarak kesiciyii parasnn alnn tornalamak iinkonumlaynz.

N70 G00 X145. Z0.; G01 tala alarak ilerleme komutunu kullanarak

aln tornalaynz.N80 G01 X0. Z0. F0.05; ster alndan uzaklaarak,N85 G00 X60. Z5.;N90 G01 Z0. F0.05;

ya da alndan uzaklamadan G01 ile 5x45likpahn balangcna geliniz.N90 G01 X60. Z0. F0.05; G90 ile programlamada deeri deimeyen

koordinatlar yazlmayabilir. G01 tala alarak ilerleme komutunu kullanarak

5x45lik pah ileyiniz.N100 G01 X70. Z-5. F0.05; G01 tala alarak ilerleme komutunu kullanarak

birinci radyse kadar olan silindirik ksmtornalaynz.

N110 Z-40. F0.05; G03 (Saat ibresi tersi yn) dairesel hareket

komutunu kullanarak ilk radys ileyiniz.N120 G03 X90. Z-50. R10. F0.05;(X, Z) radysn biti noktas deerleridir. X deerine radysn ap lsn giriniz. G01 tala alarak ilerleme komutunu kullanarak

birinci radysten ikinci radyse kadar olan ksmileyiniz.

N130 Z-75. F0.05; G02 (Saat ibresi yn) ikinci radys ileyiniz.N140 G02 X110. Z-85. R10 F0.05; kinci radysten sonraki aln ksmn ileyiniz.N150 G01 X140. Z-85. F0.05; Kenin keskin ke olmas iin 5 saniye

bekletiniz.N160 G04 P5000; 140 mm lik silindirik yzey ileyiniz.N170 G01 Z-115. F0.05; Kesici takm i paras zerinden uzaklatrnz.N180 G00 X150. Z125; Tezgh durdurunuz.N190 M30;


28/58

24

LME VE DEERLENDRME

1. Aadakilerden hangisi blok numaras harfidir?A) GB) MC) FD) N

2. M yardmc komutlarndan hangisi program durdurduktan sonra tekrar programnbana dnen komuttur?

A) M00

B) M01C) M02D) M30

3. Aadaki M komutlarndan hangisi tezgh i milini saat ibresi ynnde altrr?A) M03B) M04C) M05D) M06

4. N10 G01 X80. Z45. F120; program satrndaki alt izili ifadeler neyi ifade eder?A) KelimeB) VeriC) AdresD) Sra no

5. Aadaki M komutlarndan hangisi program satrna yazld zaman, program imilini tamamen durdurur?

A) M00B) M01C) M02

D) M05

6. Kesicinin kesme ilemi yapmadan dorusal ilerleme hareketini salayan G komutuaadakilerden hangisidir?

A) G00B) G01C) G02D) G03

7. Aln ve konik tornalamada kullanlan G kodu aadakilerden hangisidir?A) G00B) G01

C) G02D) G03

LME VE DEERLENDRME


29/58

25

8. Saat ibresi tersi ynnde dairesel hareket salayan G kodu aadakilerdenhangisidir?A) G00B) G01C) G02D) G03

9. Aadaki M komutlarndan hangisi soutma svsn aar?A) M01B) M02C) M08D) M09

10. Aadakilerden hangisi program istee bal durduran M komutudur?A) M00B) M01C) M02D) M05

11. 1) G00 2) G01 3) G02 4) G03 5) G04 6) G21Yukarda verilen G kodlarndan hangileri ayn grupta yer alabilir?A) 1, 2, 3, 4B) 2, 4, 5, 6

C) 2, 4, 5, 6D) 3, 4, 5, 6

12. G04 bekleme komutunda kesici saniye cinsinden bekler.A) Doru B) Yanl

13. G20 metrik, G21 in l sistemini belirtir.A) Doru B) Yanl

14. T0101 komutundaki ilk iki rakam takmn istasyondaki yeridir.A) Doru B) Yanl

15. G02 ve G03 dairesel harekette kullanlan X ve Z deerleri yayn balangnoktasn gsterir.

A) Doru B) Yanl


30/58

26

PERFORMANS DEERLENDRME

Yukarda lleri verilen parann basit olarak CNC programn yaznz?Yukardaki parann CNC program yazlmtr.

O0005;

N10 G21;

N20 G90;

N30 G00 T0202;

N40 G00 X80. Z20.;

N50 S2000 M03;N60 G00 X0. Z1.

N70 G01 X0. Z0. F0.5;N80 G01 X32. F0.5;N90 G01 X40. Z-4. F0.5;

N100 G01 Z-40. F0.5;

N110 G02 X60. Z-50. R10. F0.5;

N120 G01 X100. F0.5;

N130 G03 X120. Z-60. R10. F0.5;

N140 G01 Z-80. F0.5;

N150 G00 X130. Z100.;

N160 M30;

40



31/58

27

Kontrol Listesi

DEERLENDRME KRTERLER Evet Ha r1 Teknolojik kurallar uygulayabildiniz mi?2 Geometri kurallarn kullanabildiniz mi?

3 Matematik bilgisi

4 G kodlarn kullanabildiniz mi?

5 M kodlarn kullanabildiniz mi?

6 Satr (blok) oluturabildiniz mi?

Toplam

erikteki ama, lleri verilen paralarn basit olarak CNC programn karmaktr.G ve M kodlarn kullanarak programlama yapabileceksiniz. Program yazmadasorunlarnz varsa ilgili konuya giderek tekrar okuyunuz. rneklere baknz.retmeninizden bilgi alnz.


32/58

28

RENME FAALYET2

CNC torna tezghlar iin mutlak programlama yapabileceksiniz.


nternet sitelerinden CNC tezgh reten firmalar inceleyiniz.2. CNC TORNADA MUTLAK (ABSOLUTE)

PROGRAMLAMA YAPMA (G90)

2.1. Mutlak Programlama Mant

Komut Satr:N_ G90;

G90 komutu, kesicinin gidecei tm hareketleri bir referans noktasna gre hesaplar.CNC torna tezghnda iki eksen vardr. Birinci eksen fener mili (i mili) ekseni olan Z

eksenidir. kinci eksen ise buna dik olan X eksenidir. Bu iki eksenin kesitii nokta ise orijinnoktasdr. Referans olarak bu nokta kullanlr.

ekil 2.1: Tornada koordinat eksenleri

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET-2


33/58

29

Bu nokta, genellikle i paras sfr noktas veya tespit edilen herhangi bir noktadr.

Mutlak lmde btn noktalar, koordinat sisteminde belirlenmi olan s

f

r (zero) noktas

nagre alnr.

Kesicinin X ekseninde yapaca hareket ap mesafesidir. Bu nedenle X eksenindenoktalarn deerleri daima pozitiftir. Z deeri ise koordinat eksenine gre pozitif (+) veyanegatif (-) olabilir.

X ekseninde deerlere mutlaka ap girilmelidir.

rnein;

X ekseninde 20 mm deeri girilirse, kesici orijinden (merkezden) 10 mm uzaklagidecek yani mesafenin yars kadar gidecektir.

20 mmlik aln tornalamas yapmak iin kesicinin X ekseninde 10 mm gitmesigerekir. ekil 2.2de gsterildii gibi.

ekil 2.2: Mutlak programlama1

Mutlak programlamada ller bir referans noktasna gre verilir. ekil 2.2degrld gibi llendirme aln merkez noktasna gre yaplmtr. 20 mm, 40 mm ve 60mm lleri aln merkez noktasna gre hesaplanmtr.


34/58

30

ekil 2.3: Mutlak programlama2

ekil 2.3de mutlak llendirme:

1 numaral yerin koordinat (X, Z) : (10, 10)2 numaral yerin koordinat (X, Z) : (20, 20)3 numaral yerin koordinat (X, Z) : (30, 30) grld gibi ller O noktasna

gre verilmitir.

Not:Mutlak llendirme, tezgh aldnda geerli olan komuttur.

2.2. Elle Programlama Yapma

Programc

teknik resmi ve teknolojik bilgileri deerlendirerek i paras

n

nilenebilmesi iin kesicinin yapmas gereken hareketleri hesaplar. Gerekli olan G ve Mkodlar yardmyla i parasnn programn yazar.

Hazrlanan bu program el ile tezgh kontrol nitesine girilir. Bir dier metot ise soru-cevap metodudur. Bu metotta istenen operasyon tipi seilir. Seilen operasyona bal olarakkullancya ilerleme, devir says, tala derinlii ve tala boyu gibi sorular sorulur. Kullanc

bu sorulara uygun cevaplar vererek program tamamlar.


35/58

31

ekil 2.4: Mutlak hareketler

Torna iin Mutlak Programlama

1 nolu hareket G00 X40 Z402 nolu hareket G00 X40 Z70

3 nolu hareket G00 X80 Z70



6 nolu hareket G00 X100 Z-110

7 nolu hareket G00 X-50 Z-30


36/58

32

RNEK7

Yukardaki parann mutlak olarak CNC programn yaznz?

O0006;N10 G00 T0101;

N20 G54; koordinat sistemi (Aln merkeznoktas olarak seildi.)

N30 S3000 M03; milini saat ibresi ynndealtrr (3000 dev/dak olarak).

N40 G00 X 0. Z1. M08;Soutma svs alr. Kesicinin alnnoktasna getirilmesi.

N50 G01 X0. Z0. F0.5; Aln noktasna temas etme .N60 G01 X20. Z0. F0.5; 1. Aln tornalama.N70 G01 X20. Z-20 F0.5; 1. Silindirik tornalama.N80 G01 X40. Z-20. F0.5; 2. Aln tornalama.N90 G01 X40. Z-40. F0.5; 2. Silindirik tornalama.N100 G01 X80. Z-40 F0.5; 3. Aln tornalama.N110 G01 X80. Z-60 F0.5; 3. Silindirik tornalamaN120 G00 X100. Z70. ; Kesici uzaklatrlr.N130 M09; Soutma svs kapatlr.N140 M30; Program sonlandrlr.


37/58

33

RNEK8

Yukardaki parann mutlak olarak CNC programn yaznz?

O0007;N10 G00 T0101;



N40 G00 X0. Z2. M08;Soutma svs alr. Kesicinin alnnoktasna getirilmesi.

N50 G01 X0. Z0. F0.5; Aln noktasna temas etme.N60 G01 X20. Z0. F0.5; Aln tornalama.

N70 G01 X20. Z-10 F0.5; Silindirik tornalama.N80 G02 X40. Z-20. R10. F0.5; 1. yayN90 G01 X40. Z-30. F0.5;N100 G02 X60. Z-40. R10. F0.5; 2. yayN110 G01 X76. Z-40. F0.5;N120 G03 X80. Z-42. R2. F0.5; 3. yayN130 G01 X80. Z-60. F0.5;N140 G00 X100. Z70.; Kesici uzaklatrlr.N150 M09; Soutma svs kapatlr.N160 M30; Program sonlandrlr.


38/58

34

UYGULAMA FAALYET


CNC tornada mutlak programlamatemellerini reniniz.

Matematik ve geometri bilginizi kontrolediniz

Bir referans noktasna gre programyazacanz unutmaynz.

Kodlamalar sk sk kontrol ediniz. Satr (blok) olutururken komutlar yerli

yerince kullannz. Yazdnz program tezgh kontrol

nitesine giriniz.

CNC tornada mutlak programlamauygulamalar yapnz.

Koordinat dzlemi

ekildeki parann CNC tornaprogramn yaznz.

Koordinat dzlemine dikkat ediniz. Programn ismini belirtiniz.O1001; F ilerleme hz G95 mm/dev seiniz.N10 G95; Kesici takm seiniz.N20 G00 T0101; Balang noktas olarak aln merkez

noktasn seiniz. G54 koduna aln

merkez koordinatlar

atanm

t

r.N30 G54;

UYGULAMA FAALYET

60


39/58

35

G00 hzl ilerleme komutunu kullanarakkesiciyi konumuna getiriniz.N40 G00 X0. Z7.;

milini saat ibresi ynnde altrnz.Devir saysn 2000 dev/dak. olarak

belirtiniz.N50 S2000 M03; Kesiciyi aln noktasna getiriniz.

Soutma svsn anz.N60 G00 X0. Z7. M08; G01 tala alma komutu ile kesici takm

alna temas ettiriniz.

N70 G01 X0. Z0. F0.01; Aln ksm tornalaynz.N80 G01 X32. Z0. F0.01; Pah (4x45) ksmn tornalaynz.N90 G01 X40. Z-4 F0.01; Silindirik (50 mmlik ksm)

tornalaynz.N100 G01 X40. Z-50. F0.01; R10 luk yay parasn tornalaynz. Saat ibresinin tersi ynne olduunu

unutmaynz.

N110 G03 X60. Z-60 R10 F0.01; Son yzeyi tornalaynz.N120 G01 X60. Z-80. F0.01; Yzeyden kesiciyi uzaklatrnz.N130 G00 X70. Z90.; parasna bindirme olmamas iin

deerleri lsnden fazla giriniz. Tezgh durdurunuz.N140 M30;


40/58

36

LME DEERLENDRME

1. CNC torna tezghnda 2 temel eksen vardr.A) Doru B) Yanl

2. X harfi ile ifade edilen boyuna tornalamadr.A) Doru B) Yanl

3.

Torna tezgh

nda simetrik paralar ilenir.

A)Doru B) Yanl

4. X ekseni daima pozitif deerdedir.A) Doru B) Yanl

5. X eksenindeki deerler daima AP olarak verilir.A) Doru B) Yanl

6. Tezgh ilk ald zaman geerli kod artl koddur.A) Doru B) Yanl

7. Boyuna olan deerler negatif ve pozitif ynde olabilir.A) Doru B) Yanl

8. X ekseninde 100 mm deeri girilirse kesici 100 mm olarak yol alr.A) Doru B) Yanl

9. Mutlak olarak G90 kodu kullanlr.A) Doru B) Yanl

10. X ve Z torna iin kullanlan iki eksendir.A) Doru B) Yanl

LME VE DEERLENDRME


41/58

37


Yukarda lleri verilen parann basit olarak CNC programn yaznz?

Yukardaki parann CNC program yazlmtr.

O0008;

N10 G21;

N20 G90;

N30 G00 T0101;

N40 G00 X 0. Z 5.;

N50 S2000 M03;

N60 G00 X 0. Z 5.

N70 G01 X 0. Z 0. F 0.5;

N80 G01 X 32. F 0.5;

N90 G01 X 40. Z -4. F 0.5;

N100 G01 Z -50. F 0.5;

N110 G03 X80. Z -70. R 20. F 0.5;

N120 G01 Z -84. F 0.5;

N130 G00 X100. Z 90. ;

N140 M02;

80



42/58

38

Kontrol Listesi


3 Matematik bilgisi




Toplam

erikteki ama, lleri verilen paralarn basit olarak CNC programn karmaktr.G ve M kodlarn kullanarak programlama yapabileceksiniz. Program yazmadasorunlarnz varsa ilgili konuya giderek tekrar okuyunuz. rneklere baknz.retmeninizden bilgi alnz.


43/58

39

RENME FAALYET3

CNC torna tezghlar iin artl programlama yapabileceksiniz.


nternet sitelerinden CNC tezgh reten firmalar inceleyiniz.3. CNC TORNADA ARTILI

(INCREMENTAL) PROGRAMLAMAYAPMA (G91)

3.1. Artl Programlama Mant

Komut Satr:N_ G91;

Mevcut pozisyonu referans kabul ederek bu nokta ile bir sonraki nokta arasndakiuzakl hesaplar. Bu koordinatta X ve Z eksenleri (+) pozitif veya (-) negatif deer alr.Artl llendirmede nokta konumlar orijine (eksenlerin kesitii yer) gre deil birnceki noktaya gre deerlendirilir.

ekil 3.1: Artl programlama1

RENME FAALYET-3

AMA

ARATIRMA


44/58

40

Artl programlamada ekil 3.1de grld gibi her nokta bir ncekini takip

etmitir.

ekil 3.2: Artl programlama2

ekil 3.2de artl llendirme:

1 numaral yerin koordinat (X, Z) : (10, 10)

2 numaral yerin koordinat (X, Z) : (10, 10)

3 numaral yerin koordinat (X, Z) : (10, 10) grld gibi ller O noktasna greverilmitir.

3.2. Elle Programlama

Programc teknik resmi ve teknolojik bilgileri deerlendirerek i parasnnilenebilmesi iin kesicinin yapmas gereken hareketleri hesaplar. Gerekli olan G ve Mkodlar yardmyla i parasnn programn yazar.

Hazrlanan bu program, el ile tezgh kontrol nitesine girilir. Bir dier metot ise, soru-cevap metodudur. Bu metotta istenen operasyon tipi seilir. Seilen operasyona bal olarakkullancya ilerleme, devir says, tala derinlii ve tala boyu gibi sorular sorulur. Kullanc

bu sorulara uygun cevaplar vererek program tamamlar.


45/58

41

ekil 3.3: Artl hareketler

Torna iin Artl Programlama

1 nolu hareket G00 X40. Z40.

2 nolu hareket G00 X0. Z30



5 nolu hareket G00 X20. Z0.6 nolu hareket G00 X-20. Z-210.

7 nolu hareket G00 X-150. Z-80.


46/58

42

RNEK9

Yukardaki parann artl olarak CNC programn yaznz?

O0008;N10 G00 T0101;


N30 G00 X0. Z1. ; Kesicinin konumu


N50 G00 X 0. Z0. M08;Soutma svs alr. Kesicinin alnnoktasna getirilmesi.

N60 G91; Artl llendirme.N70 G01 X20. Z0. F0.5; 1.Aln tornalama.N80 G01 X0. Z-20 F0.5; 1.Silindirik tornalama.N90 G01 X20. Z0. F0.5; 2.Aln tornalama.N100 G01 X0. Z-20. F0.5; 2.Silindirik tornalama.N110 G01 X40. Z0. F0.5; 3.Aln tornalama.N120 G01 X0. Z-20. F0.5; 3.silindirik tornalama.N130 M09; Soutma svs kapatlr.N135 G90 Mutlak llendirmeN140 G00 X100. Z70.; Kesici uzaklatrlr.

N150 M30; Tezgh durdurulur.


47/58

43

RNEK10

Yukardaki parann artl olarak CNC programn yaznz?

O0009;N10 G00 T0101;

N20 G54; koordinat sistemi (Aln merkez

noktas olarak seildi.)

N30 G00 X0. Z2. Kesicinin konumu

N40 S3000 M03; milini saat ibresi ynndealtrr3000 dev/dak olarak.

N50 G00 X0. Z0. M08;Soutma svs alr. Kesicinin alnnoktasna getirilmesi

N60 G91; Artl llendirmeN70 G01 X20. Z0. F0.5; Aln tornalama

N80 G01 X0. Z-10. F0.5; Silindirik tornalamaN90 G02 X20. Z-10. R10 F0.5; 1. yayN110 G01 X0. Z-10. F0.5;N120 G02 X20. Z-10. R10 F0.5; 2. yayN130 G01 X16. Z0. F0.5;N140 G03 X4. Z-2. R2. F0.5; 3. yayN150 G01 X0. Z-18. F0.5;N155 G90 Mutlak llendirmeN160 G00 X90. Z70. Kesici uzaklatrlr.N170 M09; Soutma svs kapatlr.

N180 M30; Program sonlandrlr.


48/58

44

UYGULAMA FAALYET


CNC tornada artl programlamatemellerini reniniz.

Matematik ve geometri bilginizi kontrolediniz

Her bir noktay hesaplarken bir ncekinihedef alnz. Bir nceki nokta sfrolmaldr.

Kodlamalar sk sk kontrol ediniz. Satr (blok) olutururken komutlar yerli

yerince kullan

n

z. Yazdnz program tezgh kontrolnitesine giriniz.

UYGULAMA FAALYET

60


49/58

45

CNC tornada art

l

programlamauygulamalar yapnz.

Koordinat dzlemi

ekildeki parann CNC tornaprogram

n

yaz

n

z. Koordinat dzlemine dikkat ediniz. Programn ismini belirtiniz.,O1002; F ilerleme hz G95 mm/dev seiniz.N10 G95; Kesici takm seiniz.N20 G00 T0101; Balang noktas olarak aln merkez

noktasn seiniz. G54 koduna alnmerkez koordinatlar atanmtr.

N30 G54; G00 hzl ilerleme komutunu kullanarakkesiciyi konumuna getiriniz.

N40 G00 X0. Z7.; milini saat ibresi ynnde altrnz.

Devir saysn 2000 dev/dak olarakbelirtiniz.

N50 S2000 M03; Kesiciyi aln noktasna getiriniz.

Soutma svsn anz.N60 G00 X0. Z0. M08;

Artl kodunu giriniz.N70 G91; Aln ksm tornalaynz.N80 G01 X32. Z0. F0.01; Pah (4x45) ksmn tornalaynz.N90 G01 X8. Z-4. F0.01; Silindirik (50 mmlik ksm)

tornalaynz.N100 G01 X0. Z-46. F0.01; R10luk yay parasn tornalaynz. Saat ibresinin tersi ynne olduunu

unutmaynz.N110 G03 X20. Z-10. R10. F0.01; Son yzeyi tornalaynz.N120 G01 X0. Z-20. F0.01; Yzeyden kesiciyi uzaklatrnz.N130 G90 G00 X90. Z90.; parasna bindirme olmamas iin

deerleri lsnden fazla giriniz. Tezgh durdurunuz.

N140 M30;


50/58

46

LME VE DEERLENDRME1. X harfi ile ifade edilen aln tornalamadr.

A) Doru B) Yanl

2. Torna tezghnda simetrik paralar ilenir.A) Doru B) Yanl

3. X ekseni daima pozitif deerdedir.A) Doru B) Yanl

4. Tezgh ilk ald zaman geerli kod mutlak koddur.A) Doru B) Yanl

5. Her gidilen nokta bir sonraki noktann balangc olur.A) Doru B) Yanl

6. Artl olarak G91 kodu kullanlr.A) Doru B) Yanl

7. X ve Z torna iin kullanlan iki eksendir.A) Doru B) Yanl

8. Programlar tezgh kontrol nitesinden girilir.A) Doru B) Yanl

LME VE DEERLENDRME


51/58

47



Yukardaki parann CNC program yazlmtr.

O00010;

N10 G21;

N20 G00 T0101;

N30 G00 X0. Z5.;

N40 S2000 M03;N50 G91;

N60 G00 X0. Z-5.

N70 G01 X32. Z0. F 0.5;

N80 G01 X8. Z-4. F 0.5;

N90 G01 X0. Z-46. F 0.5;

N100 G03 X40. Z-20. R 20. F 0.5;

N110 G01 X0. Z-14. F 0.5;

N120 G90 G00 X100. Z100.;

N130 M02;

80



52/58

48

Kontrol Listesi


3 Matematik bilgisi.




Toplam

erikteki ama lleri verilen paralarn basit olarak CNC programn karmaktr.G ve M kodlarn kullanarak programlama yapabileceksiniz. Program yazmadasorunlarnz varsa ilgili konuya giderek tekrar okuyunuz. rneklere baknz.retmeninizden bilgi alnz.


53/58

49

MODL DEERLENDRME1. Aadakilerden hangisi ilerleme deerini gsteren harftir?

A) G B) M C) F D) N

2. M yardmc komutlarndan hangisi program durdurduktan sonra tekrar programnbana dnen komuttur?

A) M00 B) M01 C) M02 D) M30

3. Aadaki M komutlarndan hangisi tezgh i milini saat ibresi tersi ynndealtrr?

A) M03 B) M04 C) M05 D) M06

4. N10 G01 X80. Z45. F120.; bu ifadelerin tamam aadakilerin hangisini gsterir?A) Satr (blok) B) Veri C) Adres D) Sra no

5. Kesicinin kesme ilemi yaparak dorusal ilerleme hareketini salayan komuttur.Aadakilerden hangisi bu tanma uyan G kodudur?

A) G00 B) G01 C) G02 D) G03

6. Saat ibresi ynnde dairesel hareket salayan G kodu aadakilerden hangisidir?A) G00 B) G01 C) G02 D) G03

7. Aadaki M komutlarndan hangisi soutma svsn kapatr?A) M01 B) M02 C) M08 D) M09

8. Aadakilerden hangisi program geici durduran M komutudur?A) M00 B) M01 C) M02 D) M05

9. CNC torna tezghnda 2 temel eksen vardr.A) Doru B) Yanl

10. Tezgh ilk ald zaman geerli kod artl koddur.A) Doru B) Yanl

MODL DEERLENDRME


54/58

50

11. Mutlak olarak G90 kodu kullanlr.A) Doru B) Yanl

12. Programlar tezgh kontrol nitesinden girilir.A) Doru B) Yanl

13. Torna tezghnda dikdrtgen paralar ilenir.A) Doru B) Yanl

14.

X ve Z freze iin kullan

lan iki eksendir.

A) Doru B) Yanl

15. X harfi ile ifade edilen aln tornalamadr.A) Doru B) Yanl


55/58

51



Anlatlan G, M, mutlak llendirme ve artl llendirme kurallarna greprogram yaznz. Uygulayamadnz ksmlar tekrar inceleyiniz. rneklere baknz.

De er l e iDEERLENDRME KRTERLEREvet Ha r

1 Pro ram ismini olu turdun mu?2 Satr (blok) oluturabildin mi?3 Artl lmlendirmeyi kullanabildin mi?

4 Mutlak lmlendirmeyi kullanabildin mi?5 G00 kodunu kullanabildin mi?6 G01 kodunu kullanabildin mi?7 G03 kodunu kullanabildin mi?8 M durdurma kodlarn kullanabildin mi?9 Kesici takm i parasndan uzaklatrdn m?10 Sre

Toplam



56/58

52

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARIOKTAN SEMEL

1 D2 D3 A4 B5 D6 A

7 B8 D9 C10 B11 ADORU-YANLI12 A13 B14 A15 B

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

DORU-YANLI1 A2 B3 A4 A5 A6 B7 A

8 B9 A10 A

CEVAP ANAHTARI


57/58

53

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

DORU-YANLI1 A2 A3 B4 A5 A6 A7 A8 A

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

OKTAN SEMEL1 C2 D3 B4 A5 B6 C7 D

8 ADORU-YANLI9 A10 B11 A12 A13 B14 B15 A


58/58

KAYNAKA GLESN M., GLL A., AVCI ., AKDOAN G., CNC Torna ve Freze

Tezgahlarnn Programlanmas, Asil Yayn Datm Ltd. ti., Ankara, 2005.

BACI zel, CNC Teknik, Melisa Matbaaclk, stanbul,200 AKBA mit, CNC Fanuc Programlama, GTEF lisans bitirme tezi,

Ankara, 1998.

ASLAN Hamit, CNC Teknik, Saray Matbaaclk, Ankara, 2003. Sanita A.., Fronteir-L Programlama Kitab,ubat 1995. www.ses3000.com

KAYNAKA

cnc torna programlama

Documents