· web viewgünümüzde cnc bir çok alanda yaygın olarak...

GİRİŞ

Takım tezgahlarının amacı, hammadde halinde bulunan bir malzemeye belirli bir şekil vermektir. Teknikte önemli bir yer tutan talaş kaldırarak şekil veren takım tezgahlarında, şekil verme işlemi parça ile takım arasındaki izafi hareketlerle gerçekleştirilir. Bu bakımdan hareketler: ana (kesme), ilerleme ve yardımcı olmak üzere üç gruba ayrılabilir. Ana veya kesme hareketi esasen talaş kaldırma hareketidir; ilerleme hareketi parçanın uzunluk veya genişlik yönünden belirli kısımlarının işlenmesini sağlayan harekettir. Yardımcı hareket ise, takımın parçaya yaklaşması, talaş kaldırmak için gereken konuma girmesi, talaş kaldırdıktan sonra başlangıç noktasına geri dönmesi gibi çeşitli ayar hareketlerinden meydana gelmektedir.

Takım tezgahlarında genel olarak ana kesme hareketi dönme veya doğrusal olabilir; ilerleme ve yardımcı hareketler doğrusal hareketlerdir. Bu hareketlerin parça veya takım tarafından yapılmasına bağlı olarak tornalama, frezeleme, matkapla delme, planyalama-vargelleme ve taşlama gibi çeşitli talaş kaldırma yöntemleri oluşmaktadır.

A) B) C)

Tezgah 1. Kesme Hareketleri 2. İlerleme Hareketleri 3. Talaş DerinliğiA) TornaB) VargelC) Freze

Parça: DÖNMEParça: ÖTELEMEParça: ÖTELEME

Takım: ÖTELEMETakım: ÖTELEMETakım: DÖNME

Takım: ÖTELEMETakım: ÖTELEMETakım: ÖTELEME

Yukarıda talaş kaldırarak şekillendirme yapan bazı takım tezgahlarında, takım ve iş parçasının birbirine göre izafi hareketleri gösterilmiştir.

CNC TEZGAHLARIN UYGULAMA ALANLARI

Günümüzde CNC bir çok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. CNC sistemler en çok talaşlı imalatta kullanılmaktadır. Tipik uygulama alanı CNC torna ve freze tezgahlarıdır. CNC birden fazla

1

operasyonu hassas olarak tek ayarda yapabilmektedir. Başka bir iş için hafızadaki program silinerek yenisi yazılabilmekte ve yeni iş parçası işlenebilmektedir.

CNC , elektro-erezyon, lazerle kesme gibi özel alanlarda da kullanılmaktadır. Boru bükme işlemleri, CNC sistemi ile yapıldığında karmaşık bükme işlemleri, optimum malzeme kullanımı ile hızlı ve hassas olarak yapılabilmektedir. Otomotiv sanayisinde egzos borularının bükme işlemlerinde kullanılmaktadır.

Ayrıca kaynak yapma, zımba ile delik delme, kesme gibi pres işlemlerinde de kullanılmaktadır. Birçok delik desenleri içeren metal levhalar CNC için ideal bir uygulama alanıdır. Bu işlem X ve Y eksenlerinde konumlama gerektirir. CNC zımba tezgahları, standart zımbaları otomatik olarak değiştirir ve istenilen konuma gelip delikleri 100 vuruş/dak’lık hızla delebilir.

CNC TEZGAHLARIN ÜSTÜNLÜKLERİ

A) Konvansiyonel tezgahlara göre;

● Yardımcı ve hazırlık zamanların çok düşük olması, prodüktivitenin önemli şekilde artması ve maliyetin azalması.

● Daha yüksek ve özellikle sabit kalite elde edilmesi.

● Daha az ve basit tutturma tertibatlarına gereksinme ihtiyaç olması.

● Çok karmaşık parçaların, yüksek bir doğrulukla işlenebilmesi.

B) Mekanik otomat tezgahlara göre;

● Çok daha esnek olması, yani işleme koşullarının çabuk değiştirilebilmesi.

● Ayar zamanının çok daha kısa olması.

CNC TEZGAHLARIN MAHSURLARI

● Daha hassas olması ve dolayısıyla çevre etkilerine karşı daha iyi muhafaza edilmesi.

● Bozulma ihtimallerinin daha büyük olması ve ayrıca tamirat için uzmanlaşmış elemanlara ihtiyaç duyulması.

● Programlama için kalifiye elemanlar istemesidir.

Bu nedenle özellikle ilk olarak CNC tezgahları kullananlar, aşağıdaki hususlara dikkat etmelidirler:

● Tüm bölümlerin ve özellikle CNC tezgahı ile yakın ilişkili olan personelin,CNC tezgahlar hakkında bilgi edinmesi ve bu hususta personelin eğitilmesine önem verilmelidir.

● Konstrüktörler ve ressamlar imalat resimlerini CNC tezgahların özelliklerine göre hazırlamalıdırlar.

● Takım ve tutturma tertibatların CNC tezgahlarda kullanılmak üzere bir organizasyon yapılmalıdır.

2

● Tezgahların bakımı için özel önlemler alınmalıdır.

CNC TEZGAHLARIN ÖZELLİKLERİ

A) Konstrüksiyon Örnekleri

CNC tezgahların konstrüksiyonu hakkında bir fikir vermek için, aşağıda 1'de bir CNC torna tezgahı verilmiştir. Mekanik otomat tezgahlarla karşılaştırıldığında CNC tezgahlar konstrüksiyon bakımından çok daha basit olarak görülmektedir. Ayrıca Şekil 2'de CNC freze tezgahı gösterilmiştir.

Şekil 1 Şekil 2Delikli plakalar üst ve alt yüzeyleri çok iyi işlenmiş, üzerinde delikler bulunan, boyutları 250 mm

x 500mm’ye kadar parça bağlanabilen dökme demirden yapılan elemanlardır. Plakalar çok hassas ve güvenilir şekilde tezgah tablasına bağlanır ve plaka üzerinde parça tutturulur. Deliklerin bazıları sırf delik, bazılarında vida vardır. Çok iyi işlenmiş (taşlanmış) olan sırf deliklere parçanın konumlandırılması için pimler yerleştirilir.B) Tezgah gövdeleri

Tezgah tipine göre, tezgah gövdeleri birbirinden oldukça farklıdır. Ancak bir genelleştirme yapılırsa tezgahların gövdesi, banko ve kolon'lardan meydana gelir. Banko tezgahın bulunduğu zemine göre yatay; kolon bu zemine göre dikey vaziyette bulunan gövde kısmıdır. Buna göre bazı tezgahlar örneğin torna, sadece bankodan, bazıları örneğin freze sadece kolondan meydana gelirler. Tezgah gövdeleri; yüksek rijitliğe ve kütleleri azaltmak için hafif konstrüksiyona sahip olmaları; başka bir deyişle rijitlik / kütle oranı yüksek olması gerekir. Ayrıca malzeme seçiminde sönümleme özelliği de dikkate alınır. Rijitlik/kütle oranı üzerinde yapılan teorik ve deneysel incelemelere göre, bu bakımdan en uygun kesitin içi boş kesit olduğu anlaşılmıştır. Boş kesitler eğilmeve burulma gibi zorlamalarda, kesitteki gerilmelerin dağılımını eşitlemekle beraber eylemsizlik momentini de artırırlar. Ancak bu durumda elemanın dış boyutu da artar. Boş kesitli elemanların rijitliklerini artırmak için kaburgalar veya özel şekillendirmeler yerleştirilir. Gövdelerin burulma rijitliği, gövdeyi oluşturan kısımların birbirine bağlama şekline bağlıdır. Genellikle cıvatalarla ön gerilme şeklinde yapılan bu bağlamalar, bir yandan veya iki yandan olabilir. Genelde iki yandan yapılan bağlama, burulma rijitliğini arttırır. Tezgahların rijitliği, tasarım sırasında günümüzde geliştirilmiş bir hesap yöntemi olan sonlu elemanlar yöntemi ile kontrol edilir.

3

Şekil 3. Tezgahın rijitliği ve tablanın hareketleri Şekil 4. CNC Torna tezgahıC) Hareket iletim elemanları

CNC tezgahlarında kullanılan iletim elemanları vida mekanizması, dişli çarklar, dişli kayış kasnak mekanizması, kaplin veya kavrama gibi elemanlardır. Bu elemanların konstrüksiyonunda: yüksek rijitlik, minimum boşluk, düşük sürtünme ve yüksek verim gibi faktörler dikkate alınmalıdır.İletim elemanlarının en önemlisi vida mekanizmasıdır. Bu elemanlardan istenilen; yüksek rijitlik, düşük sürtünme, yüksek verim, helis açışı 3...4° gibi faktörler, konvansiyonel tezgahlarda kullanılan normal trapez vida ilekarşılanamaz. Bu nedenle CNC tezgahlarda bilyalı vida mekanizması kullanılmaktadır (Şekil 3.6). Bu elemanların rijitliği çok yüksek olmakla beraber, sürtünmesi çok düşük ve verimi çok yüksektir. Ayrıca vida ile somun arasındaki boşluklar kolayca ayarlanabilir ve bir ara bilezikle, rijitliği büyüten ön gerilmeli hale getirilebilir.

Şekil 5. Bilyalı Somun ve Vida Sistemi Şekil 6. Bilyalı Kayıt Kızak Sistemi

D) Yataklar ve kızaklarKızak yolları ve yataklar tezgahın hareketli elemanlarını desteklemekle beraber, bunların belirli

bir doğrultuda hareket etmelerini sağlarlar. Kızak yolları, destekledikleri kızakların bir tek doğrusal yönde hareket etmelerini sağlarlar (Şekil 5). Yataklar destekledikleri millerin sadece kendi eksenleri etrafında dönmelerini sağlarlar. Pek tabi ki hem dönme hem de doğrusal hareket imkanı sağlayan kızak yatak sistemleri de vardır.Yataklar ve kızaklar çalışma ilkesi bakımından (Şekil 6), kaymalı ve yuvarlanmalı olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Yuvarlanmalı yataklara rulman da denilir.

Yatak ve kızaklarda meydana gelen en önemli olay sürtünmedir. Sürtünme bu elemanlarda: aşınma, enerji kaybı ve sıcaklığının yükselmesine neden olur. Bu bakımdan sürtünmeyi ve onun neden olduğu menfi olayları azaltmak için yatak ve kızaklar yağlanır. Yağlama bakımından yatak ve kızaklar kuru, sınır, hidrodinamik , hidrostatik sıvı , hidrostatik hava olabilirler. Yüzeylerin arasında yağ bulunmayan sürtünme hali olarak açıklanan kuru sürtünme, büyük konum hataları, dinamik karasızlık, enerji kaybı aşınma meydana getirir. Bu nedenle CNC sistemlerde kuru sürtünme halinde çalışan yatak ve kızaklar kullanılmaz. Sınır sürtünmesi, yüzeylerin arasında yağ bulunmasına rağmen sıvı sürtünmenin meydana gelmediği sürtünme halidir; burada önemli olan yağın yapışma kabiliyetidir. Sıvı sürtünmesi yüzeylerin tamamen bir yağ tabakası tarafından ayrıldığı ve sürtünmenin yağ molekülleri arasında meydana geldiği sürtünme halidir. Sıvı sürtünme hidrodinamik ve hidrostatik olmak üzere iki gruba ayrılır. Hidrodinamik sıvı sürtünmede yüzeyleri ayıran yağ tabakası, yüzeyler arasında kama şeklinde bir boşluk olduğu durumda, belirli bir izafi hızda kendiliğinden oluşur. Mil yatağa göre eksantrik bir konum

4

alır (Şekil 6). Bu nedenle bu sistemler CNC tezgahlarında kullanılmaz. Hidrostatik sıvı sürtünmesinde yağ tabakası, sistemin dışında bulunan yüksek basınçlı bir yağ pompası ile oluşturulur. Özetlenirse tezgahlarda;

● Yataklar: hidrostatik sıvı ve yuvarlanmalı; ● Kızaklar: sınır, yuvarlanmalı ve ender hidrostatik sıvı şeklinde kullanılırlar.

E) Kontrol Devreleri

CNC tezgahlarını konvansiyonel tezgahlardan ayıran ilk özellik; program girişini ve çalışmasını sağlayan bir kontrol ünitesi ve bunu temsil eden bir kontrol panosunun bulunmasıdır. Bu panoda komutların girilmesini sağlayan düğmelerin yanı sıra; girilen veya işlenen komutları gösteren ve talaş kaldırma işleminin simülasyonunu yapan ekran vardır. İkinci olarak talaş kaldırmak için kullanılan güç motorunun yanı sıra; takım veya parça hareketlerini gerçekleştiren ve eksen adını taşıyan her hareket yönünde birer ilerleme motorları vardır. Şöyle ki program sinyalleri önce amplifikatörde bulunan kontrol ünitesine ve sonra motora gönderilir. Ayrıca kontrol sisteminden alınan program sinyallerini yükselten bir amplifikatör daha bulunur.Bunun yanı sıra takım veya parça hareketlerini kontrol etmek için her eksen yönünde birer sezgi elemanı (sensör) kullanılır.

Kontrol panosu veya başka bir ortamdan gelen sinyaller, kontrol ünitesinin CPU denilen lojik bölümünde işlenmektedir. Burada bilgiler konum ve teknolojik (ilerleme, hız) bilgiler olarak ayrılmakta ve tezgaha G- (X, Y, Z) – F, S, T, M kodları şeklinde bunları deşifre eden tezgah ara yüzünden geçirilerek gönderilmektedir. Hareketler sezgi elemanları tarafından kontrol edilmekte ve gerçek değerler kontrol ünitesine gönderilmektedir. Burada teorik değerlerle karşılaştırıldıktan sonra, hareket sinyalleri olarak tezgaha gönderilmektedir.Yukarıda açıklanan sistem kontrol devresi adını taşır ve bunlara kapalı kontrol devresi denilir. Az da olsa sezgi elemanı bulunmayan devrelerde vardır. Bunlara da açık kontrol devresi adı verilir.

CNC Tezgahlarda Otomatik Takım Değiştirme

CNC takım tezgahlarında takımlar otomatik olarak değiştirilir. Bu amaç için çeşitli takım değiştirme sistemleri kullanılmaktadır. CNC torna tezgahlarında takım değişimi taretler aracılığıyla yapılır. CNC freze tezgahlarında ise takım magazinleri kullanılır. Magazinlere kapasitesine göre 12-200 arasında takım bağlanabilir. Program içinde takım numarası verildiğinde fener milindeki takım yerine konur ve çağrılan takım değişme konumuna gelerek fener miline takılır. Takım magazinleri farklı konfigürasyonlarda olabilir. En yaygın olarak kullanılan dört farklı takım magazin tipi vardır.

a) Karoselb) Tamburc) Kutud) Zincir (palet)

5

Şekil 7. Takım magazinleri CNC TEZGAHLARIN ÇALIŞMA ORTAMI

Makineden yüksek performans elde etmek için oda sıcaklığı toz titreşim v.b. etkilere dikkat etmek gerekir. Oda sıcaklığının büyük miktarda değiştiği bir ortamda yüksek hassasiyetin elde edilemeyeceğini söylemek gerekmez. Makinenin direkt güneş ışığı, havalandırma ve ısıtıcı cihazların etkisinden korunmasına dikkat edilmesi gerekir.Toz, soğutma sıvılarının buharı ve demir tozları ile kirlenmiş hava, makinenin kızak ve elektronik kartlarının ömrünü büyük ölçüde azaltır. Özellikle elektronik cihazlar toz ve nemden çok etkilenirler. Makine mümkün olduğu kadar temiz bir yerde kurulmalıdır.Ayrıca tezgah diğer makineler tarafından meydana getirilen titreşimlerden ve yüksek frekanslı elektrik sinyalleri üreten makine ve cihazlardan korunmalıdır. Yüksek frekanslı elektrik sinyali gürültü üreten cihazlar:a- Ark kaynak makinelerib- Direnç kaynak makineleric- Yüksek frekanslı kurutma makinelerid- Transdüksiyonla ergitme ve sertleştirme cihazlarıPeriyodik Bakımlar 1. Günlük BakımlarA- Her gün iş bitiminde tezgah operatörü, aşağıdaki işlemleri yapmalıdır:a) Tezgahın enerjisini kapatın,b) Tezgahta birikmiş talaşların temizlenmesi,c) Tezgahların uzak gibi çalışan kısımlarının koruyucu yağ ile yağlanması. Bu işlem özellikle suda çözünen soğutma sıvısı kullanıldığında önemlidir.B- Tezgah operatörü, her gün işe başlamadan önce aşağıdaki kontrolleri yapmalıdır.a) Yağlama tankındaki yağ seviyesi,b) Operatör paneli ve elektrik panosunun temizliği,c) Yağ ve hava kaçakların olup olmadığı,d) Tezgahın aynası (torna için), paleti (işlem merkezlerinde) ve takım magazininin temizliği,e) Kızaklarda talaş olup olmadığı, f) Hidrolik tankındaki yağ seviyesi,g) Hidrolik basınçların kontrolü,h) Elektrik panosundaki havalandırma fanlarının çalışıp çalışmadığı,i) Anormal ses ve titreşim olup olmadığı, j) Kumanda ünitesinin ekranında alarm olup olmadığı, k) Takımların bağlantılarının sağlamlığı.

6

2. Haftalık BakımlarA- Bütün ikaz lambalarının bozuk olup olmadığı,B- Hidrolik yağ seviyesi,C- Basınç momentleri,D- Kağıt bant şerit okuyucunun temizliği.3. Aylık BakımlarA- Elektrik panosu ve hava filtresinin temizliği,B- Tezgah limit sviçleri,C- Buton ve anahtarların çalışıp çalışmadığı.4. Üç Aylık Bakımlar A- Tezgahın seviye kontrolü,B- Sonsuz vida ile dişli arsında boşluk olup olmadığı, C- Soğutma sıvısı takının temizliği, D- Elektrik panoları ve hava filtresinin temizliği.5. Altı Aylık BakımlarA- Hidrolik yağın değiştirilip, tankın temizlenmesi,B- Hidrolik yağ filtresinin temizlenmesi, C- Ayna dişlisi yağının değiştirilmesi.6. Elektrik Panosunun Temizliği

Elektrik panosu soğutma ünitesi ve fan motorları periyodik olarak temizlenmelidir. Eğer soğutma ünitesi ve fanlar toz, nem veya diğer maddelerle kirlenir ise görevlerini yapamazlar. Temizleme aralığı ortamın kirlilik derecesine göre değişir.7. Hava Filtresinin Temizliği:

Elektrik panosunun alt tarafındaki hava fîltresi kirlenirse filtrenin toz tutma fonksiyonu azalır ve aynı zamanda panonun içerisindeki hava sıcaklığı yükselir. Bunun için fîltreler temiz tutulmalıdır. Filtreyi tutan koruyucu kapaklar sökülür ve temizlenir. CNC’DE İŞ YÜKLENMESİ VE İŞ BAĞLAMAHerhangi bir iş bağlama düzeneği aşağıdaki şartları yerine getirmelidir.

● İşi sıkı olarak bağlamalı, ● Pozitif yerleştirme sağlamalı, ● Hızlı olmalı ve kolay kullanılmalı,

Geleneksel tezgahlarda denenmiş, kullanılmış bir çok iş bağlama düzeneği vardır; mengene, ayna, pens bunların en bilinen örnekleridir ve bunlar nümerik kontrollü tezgahlarda da kullanılmaktadır. Bu iş bağlama düzenekleri, mekanik, hidrolik veya pnömatik olarak çalışabilir. Mekanik olarak çalışanlar, iş paçasının yüklenmesi ve sıkılmasında el becerileri gerektirir. Bu nedenle, hidrolik ve pnömatik sıkma özellikle de ikincisi tercih edilir. Hidrolik ve pnömatik sıkma, tezgah kontrol ünitesi tarafından elektronik olarak kolaylıkla kontrol edilir ve hızlı bir çalışma ve düzgün sıkma basıncı sağlar. Bu çeşit geleneksel iş bağlama düzenekleri;dikdörtgen, köşeli, hegzagonal gibi üniform şekilli stok malzemesi veya iş parçasının işlenmesinde daha uygundur. Düzensiz şekiller, bazen pnömatik veya hidrolik sıkılma düzenlemeleriyle birlikte özet tasarlanmış kolaylıklar ile geleneksel işlemeye uyarlanabilir. Genel bir uygulama olarak, iş parçası işleme sırasında hareket etmeyecek şekilde pozitif olarak yerleştirilmelidir. Her iki durumda, iş parçası sabit çenelere karşı yerleştirilmiştir. Herhangi bir işleme sürecinde iş parçasının hareket olanağı, emniyetle ilgili nedenlerle istenmez.Nümerik kontrollü işleme sürecinde de az

7

olsa iş parçasının hareket etmesi problemi olabilir. Bunun anlamı, iş parçası boyutu işleme sırasında sürekli izlenmediğinden, iş parçasının boyutsal hassasiyetinin kaybolmasıdır.PROGRAMLAMA

İş Akışı CNC tezgahı kullanarak parça işlemek için parçanın NC programını yapmak ve bu programdaki

komutlara göre tezgahı çalıştırmak gereklidir.İş Akışı:1. Parçanın teknik resmi tezgah koordinatlarına göre hazırlanır.2. Parçanın teknik resmine göre operasyon planı yapılır.3. Operasyon planı ve resme göre parça programı yazılır. Program delikli şerit, kaset veya diskete kaydedilir. Bunların olmadığı durumda yazılan kağıtta kalır.4. Program direk kablo bağlantısı yada elle tuşlayarak tezgahın kontrol ünitesinin hafızasına aktarılır.5. İş parçası ve takımlar tezgaha bağlanır.6. İş parçası ve takımların ölçümleri yapılır.7. Programdaki komutlara göre tezgah çalıştırılır ve parça işlenir.

KOORDİNAT SİSTEMİ

CNC tezgah ve sistemlerde takım yolları bir koordinat sistemi referans alınarak matematiksel bağıntılarla ifade edilir. bu nedenle gerek programlamada gerekse tezgahların çalışmasında koordinat sistemi önemli yer tutar. Koordinat sistemi tek bir düzlemi ifade eden iki eksenli veya üç düzlemi gösteren üç eksenli olabilir. İki eksenli koordinat sisteminin eksenleri (x,y), (y,z) veya (x,z) üç eksenli sisteminin eksenleri (x, y, z) şeklinde ifade edilir. CNC sistemlerde koordinat sisteminin orijinine sıfır noktası denir. Bunun yanı sıra iki düzlemde, nokta konumunu uzunluk ve açı ile veren polar; üç boyutlu sistemlerde silindirik ve küresel koordinat sistemleri kullanılır.

Şekil 8. CNC freze tezgahının sıfır noktaları

8

Şekil 9. CNC torna tezgahının sıfır noktaları

CNC tezgah ve sistemlerde; tezgah, parça ve takım olmak üzere üç ayrı koordinat sistemleri vardır. Bu koordinat sistemlerinin orijinlerine; tezgaha ait olanına tezgah sıfır noktası; parçaya ait olanına parça sıfır veya program referans noktası; takıma ait olanına takım sıfır noktası denilir. Bu noktaların yanı sıra genellikle parçadan en uzak noktada bulunan takım değiştirme noktası ve genel bir referans noktası bulunur. Bu son noktalar sadece nokta olup esasen belirli bir koordinat sisteminin orijinini temsil etmezler. Bir çok sistemde referans noktası ile takım değiştirme noktası aynı noktadır.

CNC TEZGAH EKSENLERİ

2 Axis Turning (Lathe): 2 Eksen standart torna. Burada XZ eksenlerinde hareket vardır. Tornada X ekseni çap, Z ekseni ise parçanın boyuna olan hareketi temsil eder.

9

Şekil 10. İki eksenli ( X, Z ) torna tezgahı

2 ½ Axis Milling(2 ½ eksen freze): CNC FrezeTezgahında aynı anda XY, XZ veya YZ eksenleri hareket eder. Üçüncü eksen hareketi ardından gelir . Örnek Delik delme, klavuz çekme, sabit derinliklerde cep boşaltma.3 Axis Milling(3 eksen freze): 2 ½ eksen harekete ilave olarak aynı anda XYZ eksenleri hareket edebilir. Örnek vida takımı ile helisel hareket ile erkek veya dişi vida açma.

Şekil 11. Üç eksen düşey freze tezgahı Şekil 12. Üç eksen yatay freze tezgahı

4 Axis Turning (Lathe): 4 Eksen torna olarak adlandıran bu tür tezgahlarda, torna aynasına bağlanan parçayı aynı anda iki takım birden keser. Her bir takım karşılıklı duran ayrı bir tarete bağlıdır ve taretler senkronize olarak çalışır.4th/5th axis milling, position only: 4. ve 5. eksenlerde tezgah tablasının veya iş milinin döneme hareketidir. X ekseni etrafında dönme A, Y ekseni Etrafında dönme B, Z ekseni etrafında dönme C olarak adlandırılır. Bu tür tezgahlarda tezgah istenilen açı konumuna geldikten sonra XYZ eksenlerinde kesme işlemi başlar.

10

4th/5th axis milling, position only

5 axis milling, full contouring: Tezgahın aynı anda 5 ekseninin birden hareket edebilme yeteneğidir. Bu hareketlerin tamamı iş milinden olabileceği gibi, iş mili ve tabladan beraberce olabilir.

5 axis milling, full contouring

Beş dönme ekseni: üç temel dönme ekseni (A, B ve C) ve iki özel eksenden (D ve E) meydana gelir.

11

C&Y Axis Turning (Lathe): Standart 2 eksen torna özelliklerine ilave olarak iş milinin belirli açılara kendini konumlayabilmesi C eksenidir. Y ekseni ise taret üzerine takılabilen canlı freze çakısı (freze çakısı dönüyor) ile silindirik parça üzerinde frezeleme işlemidir.

C&Y Axis Turning (Lathe)

B axis Machining (Lathe): C&Y eksen özellikli tornada canlı freze çakısının bağlı bulunduğu iş milinin aynı zamanda açısal olarak hareket edebilmesidir. Belirtilen bu harekete ilave olarak bu tür tezgahlarda parçaları tek bağlamada işleyebilmek için "Sub-Spindle" olarak adlandırılan ve Z ekseninde ileri geri hareket edebilen bir karşı ayna bulunur.

12

Parça Koordinat Sistemi

CNC tezgahlarında parçayı işlemek için programda takım yolu denilen parça üzerinde takım konumlarının tayin edilmesi gerekir. Takım yolu parça üzerinde önemli noktaların koordinatlarını belirterek tayin edilir.Parça üzerinde takım yolunun koordinatlarını belirtmek için, tezgah koordinatlarından bağımsız bir parça koordinat sistemi seçilir. Bu koordinat sisteminin orijini parça üzerinde veya dışında herhangi bir nokta seçilebilir.

Şekil 13. CNC torna tezgahında iş parçası koordinat

sistemi örneği (W)

Şekil 14. CNC freze tezgahında iş parçası koordinat sistemi örneği (W)

Takım Koordinat Sistemi

Şekil 15’te freze ve Şekil 16’da torna takımlarına ait koordinat sistemi verilmiştir. Sıfır noktası için takım tutturma tertibatı üzerinde herhangi bir nokta seçilmekle beraber genellikle uygun bir nokta seçilir. Genelde bu orijin takım tutturma tertibatının alın yüzeyinde seçilir. Takımların boyutları bu orijine göre Z ve X şeklinde verilir. Freze takımlarında Z ekseni takımın uzunluğunu ve X ekseni takının d çapını veya r yarıçapını ifade eder. Torna takımında X ve Z koordinatları takım ucunun yerini gösterir; ayrıca takım ucunun r yarıçapı da verilir. Takım sıfır noktasının yeri tezgahın imalatı sırasında belirlenir; ancak konumu hareket ettiği için değişkendir.

Şekil 15. Frezede takım sıfır noktası Şekil 16. Torna kesici

takımının sıfır noktası

13

ISO (G-KODU) SİSTEMİNİN PROGRAMLAMA ESASLARI

Programın Yapısı

NC tezgah ve sistemlerde programlama ASCII kod esasına göre oluşturulan ISO, EIA ve DIN gibi aynı içerikli kod sistemine dayanmaktadır. Bununla beraber NC sistemleri için kontrol ünitelerini üreten firmalar arasında yani kontrol sistemleri arasında bazı farklılıklar vardır. Burada Sinumerik sistem anlatılacaktır.

ISO Kod sistemine dayanan bir program;● Programın adını temsil eden program numarası,● Programı oluşturan ve satır şeklinde yazılan bloklar.● Blokları oluşturan sözcüklerden oluşur. Örneğin,

: 0001¶ Programın adı (numarası)N01 G90 G54 G40¶ 1. BlokN05 G00 X45 Z1 T01¶ 2. BlokN10 G01 Z-20 F200 S600 M06¶ 3. Blok....................N40 G00 G40 X150 Z40¶ 8. BlokN45 M30¶ Program sonu bloğu.

a. Programın adı bir sayıdan oluşur ve programın numarasını belirtir. Sayının önüne ISO’ya göre (;) işareti, EIA sisteminde O harfi; sinumerik’te ¶ işareti konulur veya hiçbir işaret konulmaz. Sayılar 1’den 9999’a kadar dört dijitten oluşur, sayının önündeki sıfırlar sayılmaz. Eğer program numarası yoksa birinci bloğun numarası (N...) program numarası sayılır; ancak N0 kabul edilmez.

b. Programın esasını oluşturan bloklar satır şeklinde yazılır. Bloklara göre takım doğrusal veya eğrisel bir hareket yapar, iş mili çalışır veya durur, kesme hızı ve ilerleme hızı tayin edilir. Her bloğun başında bir blok numarası bulunur; blok numarası N ve ondan sonra bir sayıdır.

Örneğin N1, N01 vb; sayılar 1’den 9999’a kadar 4 dijitli olabilir. Sayıların düzeni ard arda değil de keyfi alınır; örneğin N01, N02, N03 veya N01, N06, N10. Yukarıdaki örnekteki gibi aralıklı alınırsa, programa başka blokların eklenmesi kolaylaşır. Kontrol ünitesinde işlem görmedikleri için blok numaralarının konulması mecburi değildir; konulursa programın kullanılması bakımından daha iyi olur. Blok numarası olarak N0 kullanılmaz. Her blok bir blok sonu ile işaretlenir. Bu işaret EOF, ISO, (;), (Fanuc), (*), (sinumerik) olabilir.

c. Bloklar örneğin N01, G90, X30, F200 vb. gibi kelimelerden oluşur. Kelimeler komuttur; yani bir işlemi temsil ederler. Görüldüğü gibi her kelime adres adını taşıyan bir harf ve bir sayıdan oluşur; sayı kod veya değer olabilir. Örneğin;

G 01 X 35 F 200 M O6 ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑

Adres Kod Adres Değer Adres Değer Adres Kod

Kelime Kelime Kelime Kelime

14

Adresli kelimelerden oluşan bloklara adresli blok formatı denilir.

Bu açıklamalara göre bir programın yapısı aşağıdaki şekildeki gibidir:

Blokların Yapısı

CNC tezgahlar ve sistemlerde işlemler blokların içerdiği bilgilere göre yapılır. Genelde bir blok şu bilgileri içerir:

● Takım yolu ile ilgili bilgiler (geometrik bilgiler)● Kesme hızı, ilerleme hızı, kullanılan takım gibi teknolojik bilgiler● İş milinin çalışması, kesme sıvısının açılması, programın durdurulması gibi yardımcı bilgiler .

Takım yolu şu bilgileri içermektedir:

● Takımın gideceği hedef konum; bu konum X, Y, Z koordinatları ile açıklanır● Hedef konuma nasıl gidecek; G00, G01, G02, G03 gibi seçenekler vardır.

Bu bakımdan bir blok şu kelimelerden (komutlardan) oluşur.

● Blok numarası (N)● Hazırlık fonksiyonu (G)● Hedef noktası (X,Y,Z,A,B,C)● Varsa yay merkezini gösteren kelime (I,J,K)● İlerleme hızı (F)● Kesme hızı (S)● Takım numarası (T)● Hazırlık fonksiyonları (M)

G kodları modal ve modal olmayan iki gruba ayrılır. Modal G kodları bir bloğa yazıldıktan sonra, iptal edilinceye kadar, ondan sonra gelen bloklarda da geçerli olurlar. İptal işlemi aynı gruptan bir başka G kodun veya o işlemi iptal eden bir kodun yazılması ile gerçekleştirilir. Örneğin G00 kodu G01, G02, G03 veya G33 kodları ile iptal edilir. G41, G42 takım telafisi kodları G40 kodu ile iptal edilir. Çok az olan modal olmayan kodlar sadece bulunan blokta geçerlidir. Bunlara satır aktifte denir.

Hazırlık Fonksiyonları

G adresi ile ifade edilen hazırlık fonksiyonları blok içinde komutların anlamını tayin eder. ISO sisteminde kullanılan hazırlık fonksiyonları aşağıdaki gibidir.

ISO kod sistemine göre adresler(harfler) ve anlamları, G kodları

ADRES ANLAM

G00 Pozisyona hızlı hareketG01 Doğrusal yavaş hareket (talaş kaldırarak ilerleme), F kesme hızı ile,G02 Saat yönünde dairesel hareket, radyus yaparak talaş kaldırma (CW)G03 Saat yönü tersinde dairesel hareket, radyus yaparak talaş kaldırma (CCW)G04 Bekleme

15

G17 X-Y çalışma yüzeyiG18 X-Z çalışma yüzeyiG19 Y-Z çalışma yüzeyiG25 İş mili devir sınırlamasıG26 İş mili devir sınırlaması (S ile birlikte)G33 Vida çekme(sabit hatveli) fonksiyonuG34 Vida çekme(artan hatveli) fonksiyonuG40 Takım çap telafisi iptaliG41 Takım işin solunda (izleyeceği yolun(konturun)solunda)G42 Takım izleyeceği yolun sağındaG54 İş parçası sıfır noktası(birden fazla sıfır noktası için 55,56,57,58,59……)G70 İnç sistem programlamaG71 Metrik sistem programlamaG90 Mutlak (absolute) ölçülendirmeG91 Artımsal (incrimental) ölçülendirmeG94 İlerleme (mm/dk)G95 İlerleme (mm/dev)G98 İlerleme (döner eksenler için) dev/dk

Yardımcı Fonksiyonlar

M kodu CNC tezgah ve sistemlerinin çalışmasını kontrol eder. Ve bu kodun etkisi genellikle aç/kapa şeklindedir. ISO sisteminde kullanılan M kodları ve anlamları aşağıdaki gibidir.

ISO kod sistemine göre adresler(harfler) ve anlamları, M kodları

ADRES ANLAM

M00 Programı şartsız durdurma. Tezgah tam otomatikte olsa bile M00’ı görünce durur. Programın başlaması için CYCLE START tuşuna basılır.

M01 İsteğe bağlı durdurma.M02 Program sonu komutu.M03 İş milinin saat yönünde dönmesi (CW)M04 İş milinin saat yönü tersinde dönmesi (CCW)M05 İş mili stopM06 Takım değiştirme komutuM08 Soğutma sıvılarını program dahilinde açma komutuM09 Soğutma sıvılarını program dahilinde kapatma komutuM19 İş milini (aynayı) pozisyonlama.M24 Ayna çenelerini açma.M25 Ayna çenelerini kapatma.M30 Ana program sonu, talaş temizleyiciler 30sn çalışır.M74 Makineyi referansa gönderme (C eksenlerde)M86 Talaş konveyörü ileri.M87 Talaş konveyörü stop.M96 İş mili dönmeksizin eksenlere hareket verme.M97 M96' nın iptali.

16

İlerleme Hızı Kodu

Çabuk (rapid) harekette ilerleme hızı verilmez. Bu hız tezgahın sahip olduğu en yüksek hızıdır ve tezgahın imalatında belirlenir. Bazı tezgahlarda bu hız kontrol panosunda %25-50-75 gibi değerlere düşürülebilir. F doğrusal yada dairesel hareket belirlendikten sonra verilir. İlerleme hızı mm/dak veya mm/dev olarak verilebilir. Bunu belirlemek için ise G94 (mm/dak) ve G95 (mm/dev) kullanılır.

Kesme Hızı Kodu

Siemens kontrol sisteminde kesme hızının değişimlerini tespit eden kodlar: örneğin G25 ve G26 kullanılır. Burada G25 tespit işlemini açan, G26 kapatan koddur.

Takım Kodu

T adresi ile ifade edilen takım kodu 2 ya da 4 haneden meydana gelebilir. İki hanelide ilk değer takımın taretteki yerini ikinci değer ise takım dosya numarasını ifade eder. Dört hanelide ise ilk iki değer takımın yerini ikinci iki değer ise takım dosya numarasını ifade eder. T02 ya da T0209 gibi. Siemens te ise bu tek hanelidir.

Elle hareket (JOG)

Jog işlemi takım veya tezgah tablasını, operatörün makine panelindeki JOG düğmesine basarak adım adım ilerlemesini sağlar.

G KODLARININ ANALİZİ

Çabuk (rapid) Hareket (konumlama) G00

G00, çabuk hareket yani takımı belirli bir noktaya konumlandırmak için kullanılır, hareket genelde takımı parçaya yaklaştırmak veya uzaklaştırmak için uygulanır. Tezgahın maksimum hızı ne ise o hızla ilerleme yapar. G00 X……. Z………

Doğrusal Enterpolasyon G01

G01, F kodu ile belirtilen bir ilerleme hızı ile doğrusal bir kesme hareketi gerçekleştirir. Bloğun formatı:

G01 X……. Z……… F…….. S………. T………. M………şeklindedir. F, S, T ve M değerleri daha önceki bloklarda da verilebilir. Mutlak Programlama G90

Mutlak programlamada kesicinin hareketi hep sıfır noktasına göre yapılır.

P1 den P2 ye

G90 G00 X30 Y40

P2 den P3 e

17

G90 G00 X50 Y20

Artışlı (eklemeli) Programlama G91

Artışlı programlamada kesicinin hareketi bir önceki konuma göre yapılır.

P1 den P2 ye

G91 G00 X20 Y30

P2 den P3 e

G91 G00 X20 Y-20

Siemens programlamada aynı satırda mutlak ve artışlı koordinat verilebilir.

IC Incrimental Coordinate AC Absolute Coordinate

G90 X20 Y=IC(……..)G91 X-200 Y=AC(……)

Örneğin; yukarıda P1 den P2 ye giderken,

G90 X=IC(20) Y40

Dairesel Enterpolasyon G02/G03

Saat ibresi yönünde veya tersi yönde, talaş alarak dairesel hareketlerin programlanmasında kullanılır.

G02 G03

X: Yayın bittiği X koordinatıY: Yayın bittiği Y koordinatıI: X ekseni yardımcı değişkeni (Yay merkezinin yay başlangıç noktasına olan X mesafesi)J: Y ekseni yardımcı değişkeni (Yay merkezinin yay başlangıç noktasına olan Y mesafesi)K: Z ekseni yardımcı değişkeni

P1 den P2 ye G03 X20 Y50 I -40 J -10

18

G03 X20 Y50 I=AC(30) J=AC(10)

P2 den P1 e G02 X70 Y20 I 10 J -40 G02 X70 Y20 I=AC(30) J=AC(10)

Dolayısı ile tornada (G02/G03) dönme hareketleri X ve Z eksenlerinde olduğu için G02/G03 hareketleri için I ve K değerleri olacaktır. Frezede X ve Y eksenlerinde (G02/G03) dönme hareketleri olacağından I ve J değerleri olacaktır. Aşağıdaki örneklerde olduğu gibi.

CR Metodu (C:Circle R:Radius)

P1 den P2 ye G03 X30 Y45 CR=45 P2 den P1 e G02 X70 Y20 CR=45

● CR metodu ile tek satırda tam bir daire hareketi yapılamaz.AR Metodu (A:Angle R:Radius)

P1 den P2 ye G03 X20 Y45 AR=85 P2 den P1 e G02 X70 Y20 AR=85 G02 I=AC(30) J=AC(10) AR=85

Geçici Durdurma Kodu (Bekleme) G04Bazı durumlarda programın durması istenebilir. Durdurma süresi saniye yada devir ile belirlenebilir.

G04 F10 10 saniye bekleme yapar.G04 S100 100 devir kadar bekleme yapar. Örneğin delik dibindeki çapakları almak için bekleme yapılabilir. Birim Komutları G70/G71

G70 İnç ölçü sistemi ile çalışma,G71 Metrik ölçü sistemi ile çalışma. Düzlem Seçimi Kodları G17/G18/G19

G17 : X/Y çalışma düzlemi,

19

G18 : Z/X çalışma düzlemi, G19 : Y/Z çalışma düzlemi.

Takım Yarıçap Telafisi Kodları G40/G41/G42Kesici takım, takım yolunu takip ederken takımın solundan,sağından veya takım yolunun tam

üzerinden takip edebilir. Bunu aşağıdaki örneklerde daha iyi anlayabiliriz. Yandaki torna kaleminin takip edeceği yatay ve dikey takım yolları için problem

olmaz iken eğik ve yay şeklinde yuvarlatılmış yüzeylerde takım yolundan farklı bir yörünge izler. Bir miktar talaş kalır. Bunun için takım telafisi ile uç merkezi takım yolundan kaydırılır ve gerçek takım yolu oluşturulur.

Yanda ve yukarıda takım yolu ile frezede takım yarıçap telafisi görülmektedir. G40 : takım telafisi iptal, G41 : sol takım telafisi, G42 : sağ takım telafisi.

Sıfır Noktası Kaydırma Kodları G500/G54/G55/G56/G57/G505…..G599G500 Base Zero Ofset (her zaman aktif)G54 1. Z0G55 2. Z0 StandartG56 3. Z0

20

G57 4. Z0 G505 5. Z0G506 6. Z0. . Opsiyon. .G598 98. Z0G599 99. Z0

Sinümerik ile programlamada:WPD (Workpiece Directory): İş Parçası KlasörüMPF (Main Program File): Ana Program DosyasıSPF (Subprogram File): Alt Program Dosyası TRANS/ATRANS

Bir programda istediğimiz kadar sıfır noktası tanımlayabiliriz. Aşağıdaki örnekte kare adlı bir alt program vardır. Sırasıyla K1, K2, K3, K4, K5 için sıfır noktaları kaydırılmıştır.

TRANS: İlk sıfır noktasına göre kaydırma,ATRANS: Son sıfır noktasına göre kaydırma.

Kare.spf

.

.

Kare

TRANS X20 (K2 için sıfır noktası ilk referans noktasına göre kaydırılmıştır)

Kare

TRANS X40 (K3 için sıfır noktası ilk referans noktasına göre kaydırılmıştır)

Kare

TARNS X60 yada ATRANS X20

Kare

TRANS X0 Y30 yada ATRANS X-60 Y30

ROT/AROT (Rotasyon=Döndürme)..

ROT Z15abcTRANS X70 Y60

21

ROT Z45 yada AROT Z30 abc

SCALE/ASCALE (Ölçekleme)X1 Y1 Z1SCALE X2 Y2abcdSCALE X0,5 Y0,5ASCALE X….. Y…..

MIRROR/AMIRROR (Aynalama) .

.

I aaa

MIRROR X

II aaa

AMIRROR Y yada MIRROR XY

III aaa

MIRROR Y yada AMIRROR X

IV aaa

RND/CHF/CHR (Radyus/Pah uzunluğu/Pah)FRC (Feed Radius Chamfer) : Radyus yada pah ilerleme hızı

.

.N50 G00 G90 X20 Y20N60 Z5N70 G01 Z-5 F500N80 X100 RND=2 FRC=20 N90 Y70 CHF=3 FRC=3N100 X20 CHR=4 FRC=50

FRCM (Feed Radius Chamfer Model)Bütün programdaki radyus ve pahları

istenen değerde ilerleme ile dönmesini sağlar. Yukarıdaki örnekte FRC yerine FRCM yazılabilir. Komutun iptali için FRCM=0 kullanılır.

RNDM Bütün modelde her köşede radyus yapar. Komutu iptal etmek için RNDM=0 kullanılır.

22

.

.X100 RND=2Y70X20RNDM=0

LABEL (Etiket – İşaret koyma)N30 …………….. ; Tarih 01/01/2006N40 AAA:N50 G01 Z-5 F200N60 X100 Y50 F2500 ; Kontur başlangıcıHerhangi bir satıra ; koyduktan sonra istediğimiz açıklamayı yapabiliriz.

GOTOB / GOTOF (İleriye yada geriye atla)

GOTOB GO TO BACKGOTOF GO TO FORWARD

G00 G90 X10 Y10 Z50T1 D1

M6 (Tezgaha göre değişebilir)S1500 M3R1=0 AAA:KAREATRANS X30R1=R1+1IF R1=10 GOTOF ABCGOTOB AAAABC:TRANS

23

M30

TTC-630 CNC TORNA TEZGAHI HAKKINDA GENEL BİLGİLER ve

SHOP-TURN 1. KUMANDA PANELİ

Tezgah kontrol elemanlarını içeren kumanda paneli üç ana bölümden oluşur.A) LCD operatör paneliB) Makine kontrol paneliC) Kontrol plakası

LCD operatör paneli Kontrol plakası

24

Makine kontrol paneli

A) LCD Operatör paneli

1. Ekran2. Ekran tuşları3. Yatay soft key

tuşları4. Dikey soft key

tuşları5. Alfabetik tuş takımı6. USB ara yüz (TTC-

630 tezgahında usb aktif değildir.)

Standart makine softkey menüsüne dönmek için kullanılan butondur. Basıldığında makinenin ilk açıldığı andaki menüler ekrana gelir.

Bir önceki menüye dönüş butonudur.

Bir sonraki menüye geçiş butonudur.

Önceden seçilmiş bulunan softkey'e ait menüleri gösteren butondur. Bilgisayarda F10 tuşudur.

KEYBOARD: Yazım ile ilgili butonların olduğu bölümdür.

25

Kursor kaydırma butonlarıdır. Birer birer karakter atlatabilirler. Hareket yönleri ise ok yönündedir.

Sayfa seçme butonlarıdır. Aşağı ok yönü ile gösterilen butona basıldığında sonraki sayfaya, yukarı ok yönü ile gösterilen butona basıldığında önceki sayfaya geçiş yapılır.

Keyboard üzerinde çift karakter taşıyan butonlar bulunmaktadır. Üst karakterlere geçiş bu butonla sağlanır.

Değiştirme butonu, yazılmış herhangi bir karakter yada bir bloğu yenisiyle değiştirmek için kullanılır. Kursör değiştirilmek istenen komutun önüne getirilir. Değiştirilmek istenen yeni komut yazılır ve bu tuşa basılır.

Yazılım satırında bulunan ve henüz hafızalanmamış olan komutları girmek için kullanılır. Yani programa girilmek istenen her komut yada blok, yazılım satırına yazıldıktan sonra bu buton kullanılmaktadır. Enter tuşu gibi düşünülebilir.

Program içerisinde yazılmış olan karakterleri silmek için kullanılır. Kursör silinmek istenilen karakterin sağına getirilir ve butona basılır.

Açıklama butonudur. Ekranda beliren alarmın detaylı açıklaması, ilgili parametre ve yapılması gereken işlemlerin bulunduğu sayfaya geçiş imkanı sağlar. Bilgisayarda F12 tuşudur.

Aktif/Deaktif butonudur. Seçilmiş olan pencereleri etkin hale getirir. Tekrar basıldığında etkin olan pencere etkinliğini kaybeder. Bilgisayarda Shift+5 tuşudur.

B) Makine kontrol paneli26

1. Acil stop butonu2. Mod ve makine fonksiyonları3. Inkrimental hareketler 4. Program kontrolü5. Torna için eksen tuşları6. İş mili kontrolü7. İlerleme kontrolü

Bütün modlarda önceden set edilen yada program içerisinde seçilmiş olan ilerleme hızları %0 dan itibaren %120 oranında artırıp azaltmaya yarayan seçici anahtardır.

JOG, MDI, AUTO modlardan herhangi birinde yapılacak olan iş mili devirlerini %50 - %120 oranlarında artırıp eksiltmeye yarayan seçici anahtardır. Örneğin, program içerisinde iş mili devri “S 1000” olarak verilmişse override anahtarının konumuna göre gerçekleşecek iş mili devirleri şöyle olacaktır:

%120 ------------ 1200%100 ------------ 1000%50 ------------- 500%10 -------------- 100

Herhangi bir acil durumda çalışma modu ne olursa olsun tezgahı durdurmak için kullanılacak butondur. Basıldığı zaman tezgahın bütün fonksiyonları stop eder. Butona basılınca, buton basılı olarak kalır. Buton üzerindeki ok yönünde çevirmekle buton yeniden set edilir.

Reset butonudur. Sistemde oluşan bazı alarm yada mesajlar bu buton yardımıyla silinebilir.

Programı otomatik olarak çalıştırarak, parça işleme modudur.

Manuel / Otomatik çalışma modudur. Bu modda sürekli program haline dönüşmesine gerek olmayan işlemler yaptırılabilir.

27

İlgili butonları kullanarak tezgaha manuel hareket verme modudur. Bu modda program çalıştırılmaz, sadece butonlar etkindir.

Referans noktasına gönderme metodudur. Tezgah açıldığında mutlaka referansa gönderilmelidir. Referansa göndermek için ref. point tuşuna ve sonra +T tuşuna basmak yeterlidir. Bu işlem yapılmadan önce eksenlerin referans noktasından en az 100 mm. aşağıda olduğu kontrol edilmelidir. Referans noktalarına gönderme için (+) yön tuşları kullanılır.

Takım kırılması veya buna benzer program dışı sebeplerden dolayı programın kesilmesi gerektiği durumlarda, tekrar programa istenilen pozisyondan başlamak için kullanılır.

(INC) : Eksenleri seçilen adım büyüklüğünde ilerletmeyi sağlar. Bu butona basmakla birlikte aşağıdaki ilerleme miktarını gösteren butonlardan da birisi mutlaka seçilmelidir.

Inkrimental mod seçili iken el çarkı veya eksen hareket yönlerini gösteren butonlara basmakla eksenin ilerleme miktarının seçimini sağlar. Burada gösterilen rakamlar µm ( mikro metre ) yi ifade eder.

AUTO veya MDI modda çalışan programı blok blok işletmeye yarar. Single block'un iptali için aynı butona tekrar basmak yeterlidir.

AUTO ve MDI modda seçilen programı çalıştırmak için kullanılır.

AUTO ve MDI modda seçilen programı durdurmak için kullanılır.KONVEYOR İLERİ: JOG modda talaş konveyorünün ileri yönde çalıştırılmasını sağlar. Butona bir defa basmakla hareket başlatılır. Durdurmak için aynı butona tekrar basmak gerekir. Biriken talaşın atılması için kullanılır.

KONVEYOR GERİ: JOG modda talaş konveyorünün geri yönde çalıştırılmasını sağlar. Butona basıldığı müddetçe hareket devam eder. Bırakılınca hareket durur.

PUNTA İLERİ: Punta pinolünü ileri çıkartmaya yarayan JOG butonudur. Butona basıldığında pinolün ileri çıkabilmesi için çalışma kapısının açık ve puntalı/puntasız çalışma anahtarının puntalı konumda olması gerekir.

28

PUNTA GERİ: Punta pinolünü ileri çıkartmaya yarayan JOG butonudur. Butona basıldığında pinolün geri çekilebilmesi için çalışma kapısının açık ve puntalı/puntasız çalışma anahtarının puntalı konumda olması gerekir.

+T : JOG modda takım değiştirme butonudur. Takım taretini ileri yönde bir takım artıracak şekilde döndürülmesini sağlar.

-T : JOG modda takım değiştirme butonudur. Takım taretini geri yönde bir takım azaltacak şekilde döndürülmesini sağlar.

PUNTA GÖVDESİ İLERİ: Punta gövdesini ileri yönde, aynaya doğru hareket ettirmeyi sağlar. Butona basılı olduğu sürece hareket devam eder.

PUNTA GÖVDESİ GERİ: Punta gövdesini geri yönde hareket ettirmeyi sağlar. Butona basıldığı sürece hareket devam eder. Punta gövdesinin ileri yada geri hareketinden önce punta gövdesini tezgah kızaklarına bağlayan cıvataların sıkılmış olmasına dikkat ediniz.

MANUAL YAĞLAMA: Gresle yağlama butonudur. Tezgahın ilk açışlında butona bir kez basılması yeterli olacaktır.

AYNA ÇÖZME: Parça bağlama çözme için kullanılan manual butondur. Parça sıkma şeklini belirleme anahtarının pozisyonuna bağlı olarak açma yapar. Çalışma kapısı açık değilse açma/kapama yapmaz.

AYNA SIKMA: Parça bağlama çözme için kullanılan manual butondur. Parça sıkma şeklini belirleme anahtarının pozisyonuna bağlı olarak sıkma yapar. Çalışma kapısı açık değilse açma/kapama yapmaz.

AYDINLATMA LAMBASI: Çalışma lambası butonudur. Butona basmakla aydınlatma lambası yanar, aynı butona tekrar basmakla lamba söner.

AUTO SOĞUTMA: Soğutma sıvısı akışının sadece M fonksiyonları ile olması istenen durumlarda kullanılan butondur. Takım soğutma ve iş mili soğutma valflerini etkin hale getirir yada devreden çıkarır. Otomatik modda mutlaka basılı olmalıdır. Basılı değilse otomatik modda verilen soğutma komutları gerçekleşmez. Program içerisinde verilen soğutma komutları bu butona basılarak kesilip tekrar basmakla aktif hale getirilebilir.

İŞ MİLİ SOĞUTMA: Taret üzerinde bulunan ve iş miline doğru soğutma sıvısı akışını sağlayan valfi kontrol eden butondur. Butonun aktif olabilmesi için çalışma kapısının kapalı ve iş milinin dönüyor olması gereklidir. Otomatik modda Auto soğutma butonuna basılarak soğutma sıvısı akışı

kesilip tekrar açılabilir. butonu aktif olmalıdır, yada iş mili dönmelidir. TAKIM SOĞUTMA: İş mili üzerinde bulunan ve taret üzerine doğru soğutma sıvısı akışını sağlayan butondur. Otomatik modda Auto soğutma butonuna basılarak soğutma sıvısı akışı kesilip tekrar açılabilir. Feed Start butonu aktif olmalı yada iş mili dönmelidir.

29

PROB AŞAĞI/YUKARI: Takım ölçme prob kolunun JOG modda aşağı ve yukarı hareketini sağlayan butondur. İlk basıldığında prob kolu aşağı hareket eder. Tekrar basıldığında prob kolu yukarı hareket eder. Tezgah referansa gönderilmiş olmalıdır.

C) Kontrol plakası

DİSKET SÜRÜCÜ: Tezgaha program yüklemek, parametre girmek, yazılı olan programları ve parametreleri diskete almak için kullanılan ünitedir.

PARÇA SIKMA ŞEKLİNİ BELİRLEYEN ANAHTAR BUTONU: İş parçasının şekline göre iki ayrı bağlama tipi mevcuttur. Bu bağlantı şekillerinden hangisinin kullanılacağını sisteme aktaran butondur. ● İçe sıkma (anahtar sol konumda)● Dışa sıkma (anahtar sağ konumda)

PUNTALI/PUNTASIZ ÇALIŞMA MODU SEÇME ANAHTAR BUTONU:Punta ile çalışmak için kullanılan anahtar butonudur. Emniyet açısından, puntalı çalışma yapılmadığı zaman bu anahtar butonun “puntasız” konumda bırakılması gerekir.

KONTROL ON BUTONU:Eksen sürücülerini ve sistemin hazır hale gelmesini sağlayan butondur. Sistemin ON edilmesi için basılarak ışığın söndürülmesi gereklidir. Tezgah açıldığında veya sürücülerin devre dışı kalması durumunda ışığı yanarak ikaz verir.

HANDWHEEL (EL ÇARKI):Inkrimental modda eksenleri hareket ettirmeyi sağlar. El çarkı softkeyine basılarak hareketi istenen eksen seçilir. INC ilerleme kademelerinden herhangi biri seçilir ve el çarkının – ve + yönde döndürülmesi ile eksen hareket ettirilir.

TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI

● Elektrik dolabı üzerindeki ana şalteri açarak tezgahı enerjilendirin. Şalt dolabının yüzeyindeki yeşil sinyal lambası yanar.

● Kumanda panelinde kontrol plakası üzerindeki mavi ışıklı “Power On” butonuna basarak ışığını söndürün. Kontrol devresine enerji verin.

● Acil stop butonunu basılı ise kaldırın, bir müddet sonra ekrana standart pozisyon sayfası gelecektir.

30

● Herhangi bir alarm mesajı yoksa ilk yapılacak işlem tezgahı referansa göndermek olmalıdır.

Bunun için:

butonuna ve daha sonra butonuna basmak yeterlidir. Ancak WCS/MCS tuşunun aktif olmadığına dikkat edin. Referansa göndermeden önce taretin pozisyonuna dikkat ediniz. Herhangi bir alarm varsa reset butonunu kullanınız. Sadece X ekseninde ilerleme olacaktır.

● Manuel yağlama butonuna basın, 2 saatten kısa sürelerde tezgah kapatılıp açılıyorsa yada 24

saatten fazla enerjisiz kalıyorsa, her açışta bu butona basmak suretiyle kızak yolları ve ballscrew'ların yağlanmasını sağlayın.

Artık tezgah çalışmaya hazırdır.

TEZGAHIN KAPATILMASI

● Tezgahta çalışmamız bittiğinde acil stop butonuna basarak, tezgahın ana şalterini kapatmamız yeterlidir.

SHOP-TURN

Operatör Arayüzü

1. Aktif operasyon modu

31

2. Alarm ve mesaj satırı3. Program ismi4. Programın bulunduğu klasör5. Kanal durumu ve program kontrolü6. Kanal operasyon mesajları7. Eksen pozisyonları8. T,F,S

● Aktif takım T● Aktif ilerleme F● Aktif devir S

9. Aktif work ofsetleri10. Çalışma penceresi11. Diyalog satırı12. Yatay softkey tuşları13. Dikey softkey tuşları14. Softkeys15. Ekran tuşları

Kanal Durumu: Reset Kanal Operasyon Mesajları: Dur

Aktif Bekle Aktif değil

Makine sayfası dönüş tuşu Ana menü tuşu

PROGRAM ARAYÜZÜ

T,S,M

32

Program açıldığında karşınıza gelecek ilk sayfa budur. Buradaki ilk buton T,S,M dir. Bu sayfada dikkat edilmesi gerekenler.

● T ile takım numarasını kendiniz girebilirsiniz yada takım listesinden seçebilirsiniz.

●S: Devri dev/dk yada m/dk verebilirsiniz. Bu değişimi bilgisayarda yada Shift+5 tuşu

ile yapabilirsiniz. Tezgahta ise tuşu ile yapabilirsiniz.●Dönüş yönünü saat ibresi yönünde/saat ibresi tersi yönünde/off/pozisyonlama(açısal) şeklinde

seçebilirsiniz. Eğer dönüş yönü seçilmiş ise M fonksiyonu seçilmez yada tam tersi geçerlidir.●Birimi mm yada inç ölçü sistemi seçilebilir. Bu seçim sadece bu sayfadaki X ve Z değerlerini mm

yada inç olarak gösterir, program birimlerini değiştirmez. Ayrıca shop-turn ve shop-mill programlarında inç ölçüsünün kısaltması in olarak ifade edilir. inc (inkrimental yani artışlı programlamayı ifade eder) abs ise (absolute yani mutlak programlamayı ifade eder) dikkat edilmelidir.

●Uygun değerler yazıldıktan sonra tuşuna basılırsa verilen devir değerinde döner.

SET WORK OFFSET

33

Bu buton ile takım sıfırlaması yapılırken iş parçasına çapta değdirilerek (yani X ekseninde) değdirdiğimiz çaptaki değer hassas bir kontrol aleti ile ölçülerek okunan değer yazılır. MEASURE WORKPIECE

34

Bu buton ile iş parçasını sıfırlarken alından (yani Z ekseninde) kesici değdirilir. Bu

noktada Z0 ile gösterilen haneye sıfır değeri yazılır ve butonuna basılır. Bu

işlem tezgahta yapılırken makine kontrol panelindeki WCS/MCS tuşunun aktif olmasına ve work

ofsetine (G54, G55 …) dikkat ediniz. İleride bu konu detaylı olarak anlatılacaktır.

35

MEASURE TOOL

Bu buton ile sıfırlamış olduğumuz ilk kesici takıma göre yani master takıma göre (master takım

en çok kullandığımız ve 1 numarala tarete taktığımız takımdır, genelde kaba talaş kalemi seçilir)

diğer takım boylarının ölçülmesi için kullanılır. X ve Z değerleri dikey softkey butonlarında

karşımıza gelir. X ve Z eksenlerinde aynı sıfırlama işlemini yaptıktan sonra

butonuna basılarak değerler hafızaya alınır. X ekseninde iş parçasına

36

değdiğimiz noktadaki çap değeri yazılır. Z ekseninde alından değdiğimiz yerde ise sıfır değeri

yazılır ve set lenght butonuna basılır. Uygulamalarda anlatılacaktır.

POSITIONING

Bu buton ile pozisyonlama işlemi yapılır. Yukarıdaki örneğe bakılacak olursa X te 200 (mutlak) Z

de 500 (mutlak) değerlerine 2000 mm/dk ilerleme ile git anlamındadır. Tabii bunu tezgahta

uygularken feed override anahtarının pozisyonu da önemlidir. Cycle start tuşuna bastığımızda

37

X200 Z 500 konumuna gider. Eğer F (ilerleme) değeri yerine butonuna

basarsanız bunun anlamı şudur. X 200 Z 500 konumuna G00 ile git yani tezgahın hızlı ilerleme

hızı ne ise o hızla git anlamındadır. Güvenlik açısından ilk etapta rapid traverse

kullanılmamalıdır.

STOCK REMOVAL

Bu buton yardımı ile iş parçamızın alnından yada boyundan temizlik talaşı kaldırabiliriz. Yalnız yapılan bu işlemin simülasyonu yoktur. Eğer bilgisayarda F12 tuşuna basarsanız

yada tezgahta butonuna basarsanız ekran aşağıdaki gibi değişecektir.

BU SAYFADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER:

38

● Yeşil renkli oklar talaş kaldırma yönünü ifade eder.● Kırmızı renkli oklar ise kesici kalemin kalkış hareketlerini ifade eder.● F : İlerleme (mm/rev)● V : Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: Devir (rpm)● Machining : İşlem (Tek ters üçgen kabayı, üç ters üçgen ise hassas işlemeyi simgeler)● Position : Pozisyon (Alternatif tuşu ile değiştirilebilir)

Face : Alından (Alternatif tuşu ile değiştirilebilir) Long : Yüzeyden ● Sarı nokta ise kesmeye başlama noktasını ifade eder yani X0 ve Z0. abs yani mutlak ölçü değerleri

olduğu ve iş parçası sıfır noktasına göre ifade edilir.● X1 : X ekseninde gideceği konum● Z1 : Z ekseninde gideceği konum● FS : 1,2,3 numaralı pah değeri, hangisinde pah isteniyorsa● R: 1,2,3 numaralı radyus değeri, hangisinde radyus isteniyorsa● D: Her seferde alacağı talaş miktarı● UX : X ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı● UZ : Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı

butonu ile onaylama yapılır. Yada butonu ile işlem iptal edilir.

TAILSTOCK (PUNTA)

39

Bu buton ile punta ayarları yapılır. Alternatif tuşu ile park pozisyon değeri yada

çalışma pozisyonu değeri yazılabilir ve tuşu ile onaylanır.G function

Programdaki G fonksiyonlarını gösterir.

Auxiliary function ve All G functions

Programdaki diğer M ve H fonksiyonlarını gösterir. All G functions ise bütün G fonksiyonlarını gösterir.

40

SHOP-TURN SETTINGS

İlerleme ayarlarının yapıldığı kısımdır.

41

Machine

Bu butona basmakla makine sayfasına dönüş yapılır. Yani T,S,M nin olduğu sayfaya geçiş yapılır.

Program Manager

42

WPD: Workpiece Directory (İş Parçası Klasörü)MPF: Main program File (Ana Program Dosyası) SPF: Sub Program File (Alt program Dosyası)Bu kısım program yöneticisi kısmıdır. Burada yeni bir klasör ve bu klasörün içindede ana program dosyamızı oluşturabiliriz. İstersek disket sürücüden de önceden hazırlanmış bir dosyayı da çağırabiliriz.

NEW: Yeni bir WPD klasörü oluşturmamızı sağlar.

RENAME: Oluşturulan bir klasörün yeniden adlandırılması için kullanılır.

MARK: Bu butona tıklayarak ok tuşları ile hareket ederek istediğimiz klasörleri seçebiliriz. Yani mark işaretleme anlamındadır.

COPY: Kopyalama işlemine yapar.

PASTE: Yapıştırma işlemini yapar.

CUT: Kesme işlemi yapar. Ayrıca bir klasör seçili iken CUT yaparsanız onu silmiş olursunuz.

CONTINUE: Devam etmek anlamındadır. Diğer menüye geçer. TOOL LIST (Takım Listesi)

43

Bu sayfada takım listesi karşımıza gelir. Measure tool u daha önce görmüştük.

Delete tool: Kursor hangi kesici takımda ise o takımın silinmesini sağlar.

Unload: Seçilen bir takımı sonra kullanmak üzere yedek alınıp daha sonra load ile yüklenebilir.

Cut. Edges: Kesme kenarını gösterir. 1. kesme kenarı yada 2. kesme kenarı gibi.

Sort: Sıralama anlamındadır. 1) Kesicileri tipine göre sıralar. 2) Kesicileri magazin numarasına göre sıralar. 3) Kesicileri ismine göre sıralar.

44

Loc: Lokasyon anlamındadır. Takımın magazindeki yerini ifade eder.

Type: Takımın tipini ifade eder. Zaten şekilden de anlaşılıyor.

Tool name: Takım ismi demektir. Eğer istersek bu haneyi silip takıma kendimizde isim verebiliriz.

DP: (Duplo Number) Eş takım numarası yada öncelik sırası olarak ifade edilir. Örneğin iki tane aynı takımı aynı anda magazine bağlayabiliriz. Biri körelince diğerini kullanmak isteyebiliriz. Bu durumda ilk tanımlanan takım DP1 ikinci takım ise DP2 olur.

Lenght 1 (X) Takım tutucu referansı ile takım ucu arasındaki mesafe.

Lenght 2 (Z) Takım tutucu referansı ile takım ucu arasındaki

mesafe.

Radius: Takım uç yarıçapı

: Takımın kesme yönü

α : Takım uç açısı (80) β : Takım yanak açısı (95)

45

Insert Lenght: Maksimum kesebileceği talaş derinliğidir.

İş mili dönüş yönüdür. Alternatif tuşu ile değiştirilebilir.

Birinci ve ikinci soğutma sıvılarının açık yada kapalı olması. Birinci soğutma sıvısı iş mili üzerindeki ikinci soğutma sıvısı magazin üzerindeki soğutma sıvısıdır.

TOOL WEAR (Takım Aşınması)

46

Takımın X mesafesindeki aşınması.

Takımın Z mesafesindeki aşınması.

Takımın uç radysundaki aşınması.

ÖRNEK1: Yukarıdaki sayfada 1 no'lu takım 90 dk. çalışır ve ön ikaz verir. 100dk. çalıştıktan sonra ömrünü tamamlar ve çalışmaz.

T Tool life (min): Takım ömrü (dak.) Prewarn Limit: Ön ikaz limiti Quanty: Takımın çalışmaz duruma gelmesi

ÖRNEK2: Yukarıdaki sayfada 2 no'lu takımın 245 adet parça işleyip ön ikaz verir, 250 adeti tamamladıktan sonra işlem yapmaz hale gelir.

C Tool Changes: Takım değişimi Prewarn Limit: Ön ikaz limiti

47

Quanty: Takımın çalışmaz duruma gelmesi

MAGAZINE

Loc. Disable: Bu haneyi işaretlerseniz o takımı magazinde iptal etmiş olursunuz. Magazin o takımı artık yokmuş sayar. Tool state kısmı frezede daha ayrıntılı olarak anlatılacaktır.

WORK OFFSET Bu sayfada bütün sıfır noktalarını görebilirsiniz.

48

İŞ PARÇASI SIFIRLAMA YÖNTEMLERİ

1. Master Takım yöntemi ile sıfırlama2. Probe ile sıfırlama

1. Master Takım yöntemi ile sıfırlama

Master Takım: Genelde magazinde 1 numaralı takımdır ve en çok güvendiğimiz, en sağlam olan takım seçilir. Mesela kaba talaş kalemi. Dikkat edilmesi gereken önemli bir hususta magazindeki tek numaralı takımlar dış yüzey tornalama kalemleri, çift numaralı takımlar ise iç yüzey tornalama kalemleri yada matkap uçları olmalıdır. Sebebi ise konumlarıdır. Tezgahta anlatılacaktır.

● T,S,M sayfasından master takım çağrılır. ● Tezgaha sıfırlama yapabilmek için uygun bir devir verilir.● JOG modda iken el çarkı ile iş parçasının alnından değdirilir, gerekirse bir temizlik talaşı alınır.

● butonuna basılır. Z0 hanesine sıfır değeri yazılır. butonuna basılır. Makine kontrol panelindeki WCS/MCS tuşu aktif ise ekranda Z değerinin 0 olduğu görülecektir.

● X ekseninde sıfırlama yapabilmek için JOG modda el çarkı ile iş parçasına çaptan çok az bir temizlik

talaşı alarak değeri ölçün ve butonuna basınız. Ekranda X hanesinin olduğu kısma oklar yardımıyla çıkarak ölçtüğünüz değeri yazınız ve input tuşuna basınız. Yapmış olduğunuz master takım sıfırlamasını kontrol etmek için pozisyonlama yapabilirsiniz. Şimdi ise diğer takımların takım boylarının master takıma göre sıfırlaması yapılmalıdır.

49

● butonuna basılarak X'te ve Z'de aynı yukarıda anlattığımız gibi sıfırlama

işlemleri yapılır ve butonuna basılarak hafızaya alınır.

● Takım sayfasından da kontrol yapılabilir.● Eğer takımlar sökülmezse başka bir iş parçası için sadece master takımı Z de sıfırlamak yeterlidir.

2. Probe ile sıfırlama

● Bütün takımlar probe yardımı ile X'te ve Z'de sıfırlanır. Daha sonra bir takım ve

basamaklarında yaptığımız gibi iş parçası sıfır sıfır noktasına göre sıfırlanır. Yine bu kesici takım master takım olarak seçilmelidir. Bu konu uygulamalarda anlatılacaktır. Matkap uçlarında yarıçap dikkate alınmalıdır.

SHOP-TURN PROGRAMI DETAYLARI

Kütüphaneden takım seçilir

Doğrusal hareketler yapılır

G2 ve G3 hareketleri yapılır

X, Z, Yarıçap ve F ile yay çizilir

Kutupsal işlemler yapılır

Yaklaşma ve uzaklaşma ayarları yapılır

Merkeze delik delme

50

Merkeze diş çekme

Raybalama ve puntalama

Derin delik delme

Kılavuz çekme

Diş kesme

Pozisyonlama

Pozisyon tekrarlama

Kaba talaş kaldırma

Kanal açma

Diş dibi boşaltma

Diş çekme

Keski kalemi ile koparma

Yeni kontur oluşturma

51

Kaba talaş kaldırma

Artık talaş kaldırma

Konturu kanal açarak işleme


Konturu part yöntemi ile kanal kalemi ile işleme


Alında dikdörtgen veya dairesel paket açma

Alında dikdörtgen veya dairesel ada oluşturma

Alında kanal açma

Alında çokgen oluşturma

Alında yazı yazma

52

Kontur frezeleme Yeni kontur oluşturma

Yol frezeleme

Ön delik delme

Paket frezeleme

Paketten artık talaş kaldırma

Ada frezeleme

Adadan artık talaş kaldırma

Etiket oluşturma

Tekrarlama

Alt-program

Ekipman (punta…)

Ayarlar

53

Transformasyonlar (ölçekleme, aynalama…)

ÖRNEKLE RLE SHOP-TURN PROGRAMI

New komutu ile yeni bir WPD klasörü açın.

54

Yeni klasöre bir isim verin ve ok tuşuna basın. Oluşan shuftguide klasörünün üstünde iken sağ ok tuşu yada enter ile klasörün içine girin ve new komutu ile yeni MPF dosyanıza demo ismini verin.

55

Demo isimli dosyanızı isterseniz G kodlarıyla yada Shop-Turn ile programlayabilirsiniz. Ok tuşuna basarak Shop-Turn ile programlamayı onaylayınız. Yukarıdaki sayfayı onayladığınızda simülasyonu görebilmeniz için sizden ham malzemenizi tanımlayacağınız sayfa karşınıza gelir. Resmi daha iyi anlamak için bilgisayarda F12 tuşuna basınız.

WO: İş parçası sıfır noktasını ifade eder. (G54, G55, G56, G57, G505,G506…………..G599)mm: Birimin milimetre olacağını ifade eder.Blank: Malzeme türü (silindir, boru, dikdörtgen, çokgen olabilir. Alternatif tuşu ile değiştirilir)X0: İşlenecek olan hammadde çapı (abs)Z0: Parça alnı (genelde “0” dır. Alından temizlik talaşı almak için örnekte 1 verilmiş)ZI: Hammaddenin tam boyu (aynanın içine giren kısmı dahil)ZM: İşleyeceğimiz tornalama boyu (aynada kalan parça hariç)Retract: Her talaştan sonraki kaçma mesafeleri XRO: X ekseninde kaçma mesafesi (abs veya inc)ZRO: Z ekseninde kaçma mesafesi (abs veya inc)Tool Change pt: Takım değiştirme noktası (WCS ye göre) X te ve Z deSafety distance: Güvenli çalışma mesafesi (SC): 1≤SC≤3Speed limits: Devirler S1 ve S3 (rpm)Units of meas: Birim WCS: İş parçası sıfır noktası / MCS: Makine sıfır noktasıAccept tuşu ile onaylayabilirsiniz. Onaylama işleminden sonra alından temizlik talaşı almak için:

56

işlemini gerçekleştiriniz.

ALINDAN KABA TALAŞ KALDIRMA

T: Takım F: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: Devir (rpm) Machining: İşlem (Tek ters üçgen kabayı simgeler)Position: Pozisyon (Alternatif tuşu ile değiştirilebilir, Face : Alından, Long: Boydan)X0: X ekseninde başlayacağı konum Z0: Z ekseninde başlayacağı konum X1: X ekseninde gideceği konum

57

Z1: Z ekseninde gideceği konum D: Her seferde alacağı talaş miktarıUX: X ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarıUZ: Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı Accept tuşu ile onaylayabilirsiniz.

Yaptığınız işlem(Stock removal) üzerinde iken klavyeden sağ ok tuşuna yada enter tuşuna basarsanız o sayfa içinde değişiklik yapabilirsiniz. Yani yukarıda açıklamasını yaptığımız sayfaya erişirsiniz.Yaptığınız işlemin simülasyonunu simulation tuşuna basarak görebilirsiniz.

Cycle Start Merkezle ekrana sığdır

BüyültReset

Üç görünüş KüçültSimülasyon

Ekranda Görülen Sağa doğru döndür

AlındanGörüntü Sola doğru döndür

KatıModel Görüntü Kesiti döndür

Detaylar Kesit görünüş

GeriSimülasyona son verAlından 1 mm talaş aldığımız için iş parçası sıfır noktasını Z de 1 mm ofsetleyelim.

İlk önce resimdeki kırmızı renkli konturu oluşturup boşaltma yapalım.58

Kontura Kırmızı ismini verin.

Konturun başlangıç noktası değerlerini yazarak kontur çizimine başlayın.

59

tuşu ile Z de hareket edin ve onaylayın.

tuşu ile X te ve Z de hareket edin.

60


61

tuşu ile X te ve Z de hareket edin.

62


63

Konturun oluştuğunu gördükten sonra onaylayın.

Oluşturulan konturdan kaba talaş kaldırma işlemi yapabilmek için.

64

işlemini gerçekleştirin.

T: TakımF: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: DevirS: Devir (rpm)Machining: Tek ters üçgen kaba işlem içindir (Alternatif tuşu ile değişir)Long: Uzunlamasına (Alternatif tuşu ile değişir)Face: AlındanContour paralell: Çizilen konturu takip ederOuts: Dışardan talaş alma (Alternatif tuşu ile değiştirilebilir)● : Kalemin kontura göre hangi yönde kesme yapacağını gösterir

D: Kaçar kaçar talaş alacağıUX: X ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarıUZ: Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı DI: Talaş kırmak için kaç mm sonra beklesin yada hiç bekleme yapmasın

65

BL: Cylinder: Silindiri tanımlıyor.XD: Silindir X ekseninde ne kadar büyük olabilirZD: Silindir Z ekseninde ne kadar büyük olabilirLimit: SınırlamaReleif Cuts: Konturda küçük kanal v.b. dalma olup olmadığını belirtir FR: İlerleme (mm/rev)İsterseniz simülasyonda bu işlemi görebilirsiniz.

Yandaki resimdeki sarı alanı boşaltmak için yeni bir boş kontur oluşturalım. Yapılacak ilk işlem yukarıda yapmış olduğumuz konturu kapalı kontur olarak

oluşturmak. Aşağıdaki resimde olduğu gibi.

Kontura KAPALI_KONTUR ismini verin.

66

Başlangıç Noktası

67

Boş kontur mutlaka kapatılması, yani bitiş noktasının başlangıca geri gelmesi gereklidir.

Şimdi resmin ana hattını yani esas konturu oluşturalım.

Kontura ESAS_KONTUR ismini verin. Başlangıç Noktası

69

FS: Pah (Alternatif tuşu ile değiştirilip R: Radyus yapılabilir)

X eksenine paralel bir çizgi çizmemiz gerekiyor ama Z de ne kadar gideceğimizi bilmiyoruz. Sadece sonunda 4 mm lik bir radyus olduğunu biliyoruz.

70

tuşu ile yayımızın oluşacağı yeri seçelim. Doğru seçim soldaki yay olmalıdır. Yani

mavi renkli yay solda olmalıdır. ile seçimi yapıp onaylayalım.

I ve R değerleri girilerek işlem tamamlanır.

71

DIŞ KONTURUN KABA TORNALAMA İŞLEMİ (ROUGHING)

72

Bilgisayarda F12 tuşu ile sayfadaki resmi daha anlaşılır hale getirebiliriz. Tezgahta ise bunu help(yardım)

tuşu ile yapabilirsiniz.

73


D: Kaçar kaçar talaş alacağıUX: X ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarıUZ: Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı DI: Her 10 mm de bir talaş kırıcı için beklesin. Eğer 0 yazılırsa talaş kırıcı için hiç beklemezBL: CONTOUR: Konturu tanımlıyor.Limit: SınırlamaReleif Cuts: Konturda küçük kanal v.b. dalma olup olmadığını belirtir

● Her satırda üstteki sarı yardım yazılarına dikkat ediniz.

74

● Takım yolu ilk kaba tornalamada hesaplanır, hafızaya alınır ve sürekli kullanılır. Sadece parametreleri

veya çevrimler değiştiğinde takım yolu tekrar belirlenir. Aksi halde takım yolu diğer işlemlerde hep aynı kalır.

● Talaş kaldırırken kontura paralel optimum takım bilgilerini giriniz. ● Programı ne kadar iyi yazarsanız, parça işleme operasyon zamanınız o kadar düşer.

SİMÜLASYONUN DİĞER DETAYLARI

Detaylar

75

İş parçasını alın referans olacak şekilde sağa doğru döndürür.

İş parçasını alın referans olacak şekilde sola doğru döndürür.

İş parçasının kesitini döndürür.

İş parçasının kesit görüntüsü elde edilir. Ayrıca simülasyon zamanını Total time olarak görebilirsiniz.ARTIK TALAŞI BOŞALTMA (STOCK REMOVAL)

76


D: Kaçar kaçar talaş alacağıUX: X ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarıUZ: Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarıDI: Talaş kırıcı için beklesin. Eğer 0 yazılırsa talaş kırıcı için hiç beklemez Limit: SınırlamaReleif Cuts: Konturda küçük kanal v.b. dalma olup olmadığını belirtir FR: İlerleme (mm/rev)

FİNİŞ KESME (FINISHING)

77

T: TakımF: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: DevirS: Devir (rpm)Machining: Üç ters üçgen ince işlem (finiş) içindir (Alternatif tuşu ile değişir)Long: Uzunlamasına (Alternatif tuşu ile değişir)Face: AlındanContour paralell: Çizilen konturu takip ederOuts: Dışardan talaş alma (Alternatif tuşu ile değiştirilebilir)● : Kalemin kontura göre hangi yönde kesme yapacağını gösterir

Allowance: Taşlama için emniyet payıLimit: SınırlamaReleif Cuts: Konturda küçük kanal v.b. dalma olup olmadığını belirtir

78

RADYAL KANAL AÇMA OPERASYONU (RADIAL GROOVING)

T: TakımF: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: DevirS: Devir (rpm)Machining: Bir ters üçgen + üç ters üçgen, kaba işlem + ince işlem (finiş) içindir. (Alternatif tuşu ile değişir)Position: Başlangıç noktası (Alternatif tuşu ile değişir)X0: X ekseninde başlayacağı konumZ0: Z ekseninde başlayacağı konumB1: Kanalın genişliği (Alternatif tuşu ile B2 değiştirilebilir)T1: Kanalın derinliği (inc. veya abs oluşuna dikkat edin)α1: Sol kanal açısıα2: Sağ kanal açısıR1: 1. kanal köşe radyusu

79

R2: 2. kanal köşe radyusuR3: 3. kanal köşe radyusuR4: 4. kanal köşe radyusuD: Kaçar kaçar talaş kaldıracağıU: Finiş için bırakılması gereken miktarN: Aynı kanaldan aynı mesafelere kaç adet yapılacağıBOYUNA DİŞ ÇEKME (THREAD LONG)

T: TakımP: Hatve – adımG: Özel dişlerde kullanılır. P var iken genelde sıfırdırV: Hız (m/min), (Alternatif tuşu ile değişir)S: Devir (rpm)DEGRESSIVE: Yandan yandan dişi boşaltıyor. Her tarafta talaşı eşit kaldırıyor veya LINEER merkezden giriyor ve her seferinde talaş kaldırma miktarı artıyor.Machining: Bir ters üçgen + üç ters üçgen, kaba işlem + ince işlem (finiş) içindir.Alternatif tuşu ile değişirExternal thread: Dış diş çekmeX0: X ekseninde başlayacağı konumZ0: Z ekseninde başlayacağı konum

80

Z1: Z ekseninde gideceği konumW: Diş çekmeye ne kadar dışardan başlayacağı nokta, emniyet noktasıR: Diş çıkış radyusuK: Diş derinliği (diş yüksekliği, tek taraflı) α : Diş açısıAS: Kaçar kaçar talaş alacağı veya kaç seferde talaş alacağı ( D: Talaş miktarı )U: Finiş miktarıNN: Temizlik pasosuV: Yukarıya çıkış mesafesiQ: Dişe hangi açıdan başlayacağı

ALIN FREZELEME ALINDA DİKDÖRTGEN PAKET AÇMA (RECTANGULAR POCKET) NOT: Alın frezeleme işlemleri sadece C eksen tornalar için mümkündür.

T: TakımF: İlerleme (mm/tooth(diş))

81

V: Hız (m/min) Alternatif tuşu ile S: DevirS: Devir (rpm)Face: C alın yüzeyiMachining: Tek ters üçgen kaba işlem için, alternatif tuşu ile değiştirilebilir.Single Position: Tek pozisyon veya çoklu pozisyonX0: X ekseninde başlayacağı konumY0: Y ekseninde başlayacağı konumZ0: Z ekseninde başlayacağı konumW: Kanal genişliğiL: Kanal uzunluğuR: Radyus veya pahα0 : Paketin açısıZ1: DerinlikDXY: Çakının yana kayma miktarı (mm olarak veya çakı çapının % değeri olarak verilebilir)DZ: Z de talaş miktarıUXY: Duvarlarda finiş için bırakılacak miktarUZ: Z de finiş için bırakılacak miktarInsertion: Helical – Helisel Centric Helical Oscillat

EP: Kanala gireceği adımER: Kanala gireceği radyus

PUNTALAMA (CENTERING)

82

T: TakımF: İlerleme (mm/tooth(diş))V: Hız (m/min) veya S: Devir (rpm)Face: C alında işlem yapılacağını bildirir. Diameter: Çapa göreØ : Çapın değeri DT: Delik dibinde bekleme süresi (sn.)DERİN DELİK DELME (DEEP HOLE DRILLING)

83

T: Takım F: İlerleme (mm/min) yada (mm/rev)V: Hız (m/min) veya S: Devir (rpm)Face: C alında işlem yapılacağını bildirirChipbreaking: Talaş kırıcılı delik delme (gagalayarak delik delme)Shank: Matkap ucuna göre, alternatif tuşu ile değiştirilebilirZ1: Z ekseninde gideceği konum● Dinamik hat derinlik değerini (örnek: Z1 – 15.000abs) koordinat olarak hesaplayamaz. Bu yüzden

değeri inc olarak girin.D: Kaçar kaçar talaş alacakDF: Eğer bu değer %100 ise, verdiğiniz D değerinin % si kadar artar yada azalır.V2: Geri kaçma miktarıDT: Delik dibinde bekleme süresi (saniye)

84

KILAVUZ ÇEKME / DİŞ KESME (TAPPING)

T: TakımP: Diş hatvesi – adım (thread pitch)● Diş hatvesi mm/rev, inc/rev, turns/inch veya modül olarak girilebilir. Alternatif tuşu ile uygun

girişi yapınV: Hız (m/min) veya S: Devir (rpm)Face: Alından işlem yapılacağını belirtir1 cut: Tek seferde kılavuzu çekip çıkacağını ifade eder Z1: Z ekseninde gideceği konum

DELİK POZİSYONLARININ TANIMLANMASI (PATTERN)

85

Face: Alında işlem yapılacağını bildirirCentric: Merkezden, Alternatif tuşu ile değiştirilebilirFull circle: Tam daire, değiştirilebilirZ0: Z ekseninde başlayacağı konumα0 : Başlangıç açısıR: YarıçapN: Adet● İş parçasını işleme sırası: İlk önce puntalama, sonra derin delik delme ve daha sonra diş çekme

şeklinde olmalıdır.

86

İstenilen satırda sağ ok tuşu ile veya enter tuşu ile yapılan işleme girilerek o sayfada düzenleme yapılabilir. Eğer takım sıfırlamaları yapıldıysa programı tezgahta çalıştırmak için:

tuşuna basıldığında aşağıdaki ekran görüntüsü karşımıza gelir.

87

tuşuna basarsak, yaptığımız program çalışmaya başlar.

tuşu ile program satırlarına geri dönüp düzenleme yapabiliriz.

tuşu ile program çalışırken aynı anda simülasyonu ve satır satır yapılanları görebiliriz.

88

tuşu ile satır satır G kodlarını görebiliriz. Yalnız bunun çıktısını almak mümkün değildir.

CAD READER

Cad-Reader ara programı ile AutoCad'de çizilmiş DXF uzantılı çizimleri shop-turn veya shop-mill programlarında kullanabilirsiniz. Yani AutoCad'de çizilmiş bir konturu bu programda yeni kontur oluşturmadan kullanabiliriz. Tabii AutoCad'de çizilen resimde açık olmaması gerekir.

Daha önceden çizilmiş DXF uzantılı çizimimizi cad-reader programında açalım. Eğer çizimimizi C:\SI_TRAIN\dh\wks.dir klasörüne kaydedersek, Program manager içinde DXF uzantılı dosyamızı görebiliriz. Karşımıza gelen çizim

gelişigüzel çizildiği için

89

ilk işlem sıfır noktasını belirlemektir.

Resmin sıfır noktasını belirtmek için kullanılan ikon.

Element Center Otomatik çizgi ortasınaElement Start Otomatik çizgi başlangıcınaElement End Otomatik çizgi sonuFree Input X ve Y değeri girerek Örnek: X100,Y100Mouse Position Mouse ile seçerek

Otomatik sıfır noktasını seçmek için.

90

Şekilde görüldüğü gibi Mouse ile çizginin başlangıç noktası üzerine geldiğinizde yeşil renkte değiştiğini görün ve tıkladığınız zaman soldaki resimde +900 un +0 olduğunu görün.

Resmin sıfır noktası belirlenmiştir.

Konturun başlangıç ve bitiş noktalarını belirten ikondur.

Element Center Otomatik çizgi ortasını yakalar.Element Start/End point Otomatik çizginin başlangıç ve bitişini yakalar.Mouse Position Mouse ile seçerek.

91

Konturun başlangıç ve bitiş noktalarını seçmek için.

Oluşacak yeni kontur için isim vermeniz isteniyor. Yeni bir isim verin mesela demo gibi.

Sıfır noktası üzerine Mouse ile geldiğinizde sarı renge dönüştüğünü görün ve tıklayın.

Yandaki resimde görüldüğü gibi kırmızı bir ok karşınıza gelir. Mouse ile kırmızı oka tıklayın ve konturun sonunda mavi bir okun çıktığını

92

görün. Aşağıdaki gibi.

Konturun son noktasını belirten ikondur.

Element Center Otomatik çizgi ortasını yakalar.Element End Point Otomatik çizgi son noktasını yakalar.Mouse Position Mouse ile seçerek.Current Position Pozisyona göre.

Konturun son noktasını belirtmek için.

Konturun sonuna Mouse ile geldiğinizde sarı renge dönüştüğünü görün ve tıklayın daha sonra konturun oluştuğunu göreceksiniz. Aşağıdaki gibi.

93

tuşuna basarak dosyanıza bir isim vererek MPF uzantılı bir dosya oluşturursunuz. Yine bu dosyayı C:\SI_TRAIN\dh\wks.dir klasörüne kaydederseniz, program manager'da görebilirsiniz.

Mesela KONTUR ismini verin ve Cad-reader programını kapatın.

tuşuna bastığınızda GUIDESHUFT.DXF ve KONTUR.MPF yi görebilirsiniz.

94

KONTUR dosyasının içine girerseniz.

95

Konturunuzun çizilmiş olduğunu görürüsünüz. Başlangıç noktasının X0 ve Z0 olduğunu görün. İsterseniz üzerinde değişiklik yapabilirsiniz. İstediğiniz tornalama işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

ÖRNEKLERTaper Shaft:

96

Drive Shaft:

97

Sphere:

98

2. KUMANDA PANELİ TMC-500/700V 3. CNC FREZE TEZGAHI HAKKINDA GENEL BİLGİLER ve

4. SHOP-MILL5.

Tezgah kontrol elemanlarını içeren kumanda paneli üç ana bölümden oluşur.A) LCD operatör paneliB) Makine kontrol paneliC) Kontrol plakası

LCD operatör paneli

Makine kontrol paneli

102

D) LCD Operatör paneli

7. Ekran8. Ekran tuşları9. Yatay soft key tuşları10. Dikey soft key tuşları11. Alfabetik tuş takımı12. USB ara yüz (TMC-500 tezgahında usb aktif değildir.)

Standart makine softkey menüsüne dönmek için kullanılan butondur. Basıldığında makinenin ilk açıldığı andaki menüler ekrana gelir.

Bir önceki menüye dönüş butonudur.

Bir sonraki menüye geçiş butonudur.

Önceden seçilmiş bulunan softkey'e ait menüleri gösteren butondur.

KEYBOARD: Yazım ile ilgili butonların olduğu bölümdür.

103

Kursor kaydırma butonlarıdır. Birer birer karakter atlatabilirler. Hareket yönleri ise ok yönündedir.

Sayfa seçme butonlarıdır. Aşağı ok yönü ile gösterilen butona basıldığında sonraki sayfaya, yukarı ok yönü ile gösterilen butona basıldığında önceki sayfaya geçiş yapılır.

Keyboard üzerinde çift karakter taşıyan butonlar bulunmaktadır. Üst karakterlere geçiş bu butonla sağlanır.

Değiştirme butonu, yazılmış herhangi bir karakter yada bir bloğu yenisiyle değiştirmek için kullanılır. Kursör değiştirilmek istenen komutun önüne getirilir. Değiştirilmek istenen yeni komut yazılır ve bu tuşa basılır.

Yazılım satırında bulunan ve henüz hafızalanmamış olan komutları girmek için kullanılır. Yani programa girilmek istenen her komut yada blok, yazılım satırına yazıldıktan sonra bu buton kullanılmaktadır. Enter tuşu gibi düşünülebilir.

Program içerisinde yazılmış olan karakterleri silmek için kullanılır. Kursör silinmek istenilen karakterin sağına getirilir ve butona basılır.

Açıklama butonudur. Ekranda beliren alarmın detaylı açıklaması, ilgili parametre ve yapılması gereken işlemlerin bulunduğu sayfaya geçiş imkanı sağlar.

Aktif/Deaktif butonudur. Seçilmiş olan pencereleri etkin hale getirir. Tekrar basıldığında etkin olan pencere etkinliğini kaybeder.

E) Makine kontrol paneli

104

Bütün modlarda önceden set edilen yada program içerisinde seçilmiş olan ilerleme hızları %0 dan itibaren %120 oranında artırıp azaltmaya yarayan seçici anahtardır.

JOG, MDI, AUTO modlardan herhangi birinde yapılacak olan iş mili devirlerini %50 - %120 oranlarında artırıp eksiltmeye yarayan seçici anahtardır. Örneğin, program içerisinde iş mili devri “S 1000” olarak verilmişse override anahtarının konumuna göre gerçekleşecek iş mili devirleri şöyle olacaktır:

%120 ------------ 1200%100 ------------ 1000%50 ------------- 500%10 -------------- 100

Herhangi bir acil durumda çalışma modu ne olursa olsun tezgahı durdurmak için kullanılacak butondur. Basıldığı zaman tezgahın bütün fonksiyonları stop eder. Butona basılınca, buton basılı olarak kalır. Buton üzerindeki ok yönünde çevirmekle buton yeniden set edilir.

Reset butonudur. Sistemde oluşan bazı alarm yada mesajlar bu buton yardımıyla silinebilir.

Programı otomatik olarak çalıştırarak, parça işleme modudur.

Manuel / Otomatik çalışma modudur. Bu modda sürekli program haline dönüşmesine gerek olmayan işlemler yaptırılabilir.

İlgili butonları kullanarak tezgaha manuel hareket verme modudur. Bu modda program çalıştırılmaz, sadece butonlar etkindir.

105

Takım kırılması veya buna benzer program dışı sebeplerden dolayı programın kesilmesi gerektiği durumlarda, tekrar programa istenilen pozisyondan başlamak için kullanılır.

(INC) : Eksenleri seçilen adım büyüklüğünde ilerletmeyi sağlar. Bu butona basmakla birlikte aşağıdaki ilerleme miktarını gösteren butonlardan da birisi mutlaka seçilmelidir.

Inkrimental mod seçili iken el çarkı veya eksen hareket yönlerini gösteren butonlara basmakla eksenin ilerleme miktarının seçimini sağlar. Burada gösterilen rakamlar µm ( mikro metre ) yi ifade eder.

AUTO veya MDI modda çalışan programı blok blok işletmeye yarar. Single block'un iptali için aynı butona tekrar basmak yeterlidir.

AUTO ve MDI modda seçilen programı çalıştırmak için kullanılır.

AUTO ve MDI modda seçilen programı durdurmak için kullanılır.

LONG COOL: JOG modda uzun takımların soğutulması için kullanılır. Aktif edildiği zaman üzerindeki LED yanar. İş mili muhafaza kapağı yanında bulunan nozullardan soğutma sıvısı akmaya başlar. Kapatmak için tekrar aynı butona basmak gerekir.

SHORT COOL: JOG modda uzun takımların soğutulması için kullanılır. Aktif edildiği zaman üzerindeki LED yanar. İş mili muhafaza kapağı yanında bulunan nozullardan soğutma sıvısı akmaya başlar. Kapatmak için tekrar aynı butona basmak gerekir.

CHIP CLEAN: JOG modda, tabla etrafında biriken talaşların temizlenmesi için kullanılır. Aktif edildiği zaman üzerindeki LED yanar. Sağ ve sol kanatçıklarda bulunan nozullardan soğutma sıvısı akmaya başlar. Kapatmak için tekrar aynı butona basmak gerekir.

PROGRAM: Shop-mill seçili iken Memory'de kayıtlı olan ve aktif durumdaki parça programını gösterir.

TOOL: Shop-mill seçili iken takım değerlerini listeleyen butondur.

+T : JOG modda takım değiştirme butonudur. Takım magazininin ileri yönde bir takım artıracak şekilde döndürülmesini sağlar.

106

-T : JOG modda takım değiştirme butonudur. Takım magazininin geri yönde bir takım azaltacak şekilde döndürülmesini sağlar.

TOOL CLAMP: JOG modda takım çözmek yada bağlamak için kullanılır.

Sürücü modülleri aktif etmek için kullanılır. Tezgah ilk açıldığında bu butona basılarak buton LED'i yakılmalıdır. Eksenlere hareket verebilmek için bu LED'in devamlı yanık olması gerekir.

TOOL REF: Magazinde bulunan takımı CNC ye referans takım olarak tanıtmak için kullanılır. Bunun için magazin döndürülerek 1 no'lu takım iş mili hizasına getirilir. REF moduna geçilerek TOOL REF ve RESET butonuna birlikte basılır. Bundan sonra magazindeki takım no'su ile CNC deki takım no'su eşitlenir. Bu işlem genellikle magazinde yapılan bakım sonrası veya yanlış takım alınması gibi durumlarda yapılır. Normal durumlarda kullanılmasına gerek yoktur.

AYDINLATMA LAMBASI (Work Light): Çalışma lambası butonudur. Butona basmakla aydınlatma lambası yanar, aynı butona tekrar basmakla lamba söner.

MAGAZİN SAĞA: JOG modda magazinin sağa hareket etmesi için kullanılır. Fakat magazinin sağ tarafa gelebilmesi için Z ekseninin referans noktasında (TMC 500 için takım değiştirme noktasında) ve iş milinin takım değiştirme pozisyonunda (açıda) olması gerekir.

MAGAZİN SOLA: JOG modda, sağ tarafa gelmiş olan magazinin sol tarafa hareket ettirilmesi için kullanılır.

CW: Shop-mill aktif edilmiş iken manual modda iş milinin döndürülmesini kontrol eder. Bu butona basıldığında iş mili daha önce set edilen hızda saat yönünde (M3) dönmeye başlar.

CCW: Shop-mill aktif edilmiş iken manual modda iş milinin döndürülmesini kontrol eder. Bu butona basıldığında iş mili daha önce set edilen hızda saat yönün tersi yönde (M4) dönmeye başlar.

Shop-mill aktif edilmiş iken manual modda iş milinin döndürülmesini kontrol eder. Butona basılınca iş mili durur.

TOOL RESET: Shop-mill seçili iken istenmiş olan takımın iptali için kullanılır.

F) Kontrol plakası

DİSKET SÜRÜCÜ: Tezgaha program yüklemek, parametre girmek, yazılı olan programları ve parametreleri diskete almak için kullanılan ünitedir.

107

KONTROL ON BUTONU:Eksen sürücülerini ve sistemin hazır hale gelmesini sağlayan butondur. Sistemin ON

edilmesi için basılarak ışığın söndürülmesi gereklidir. Tezgah açıldığında veya sürücülerin devre dışı kalması durumunda ışığı yanarak ikaz verir.

HANDWHEEL (EL ÇARKI):Inkrimental modda eksenleri hareket ettirmeyi sağlar. El çarkı softkeyine basılarak hareketi

istenen eksen seçilir. INC ilerleme kademelerinden herhangi biri seçilir ve el çarkının – ve + yönde döndürülmesi ile eksen hareket ettirilir. 0 konumunda kapalıdır.

TEZGAHIN ÇALIŞTIRILMASI

Tezgahı çalıştırmadan önce tezgah gövdesinin sol tarafında bulunan izleme penceresinden bakarak yağlama yağının dolu olduğunu kontrol edin. Ayrıca yine aynı noktadan bakarak takım magazini ve takım bağlama çözme için gerekli olan hava basıncının var olduğunu (6 bar) kontrol edin. Bu kontrolleri yaptıktan sonra: ● Elektrik dolabı üzerindeki ana şalteri açarak tezgahı enerjilendirin. ● Kumanda panelinde kontrol plakası üzerindeki mavi ışıklı “Power On” butonuna basarak ışığını

söndürün. Kontrol devresine enerji verin. ● Acil stop butonunu basılı ise kaldırın, bir müddet sonra ekrana standart pozisyon sayfası

gelecektir. ● Herhangi bir alarm mesajı yoksa ilk yapılacak işlem tezgahı referansa göndermek olmalıdır.

Bunun için:

● Sürücüleri yetkilendirme butonuna basarak sürücüleri aktif hale getirin.

Artık tezgah çalışmaya hazırdır.

TEZGAHIN KAPATILMASI

● Tezgahta çalışmamız bittiğinde acil stop butonuna basarak, tezgahın ana şalterini kapatmamız yeterlidir.

SHOP-MILL

Operatör Ara yüzü

108

1. Aktif operasyon modu2. Alarm ve mesaj satırı3. Program ismi4. Programın bulunduğu klasör5. Kanal durumu ve program kontrolü6. Kanal operasyon mesajları7. Eksen pozisyonları8. T,F,S

● Aktif takım T● Aktif ilerleme F● Aktif devir S

9. Aktif work ofsetleri ve rotasyon10. Çalışma penceresi11. Diyalog satırı12. Yatay softkey tuşları13. Dikey softkey tuşları14. Softkeys15. Ekran tuşları

Kanal Durumu: Reset Kanal Operasyon Mesajları: Dur

Aktif Bekle Aktif değil

109

Kırmızı: Makine sabit Yeşil: Makine çalışıyor Sarı: Makine operatörün işlem yapması için bekliyor Gri: Diğerleri

CNC FREZE TEZGAHINDA KOORDİNATLAR

Makine koordinat sistemi ve sağ el kuralı:

PROGRAM ARAYÜZÜT,S,M

110

T: TakımS: Devir (rpm)Dönüş yönünü saat ibresi yönünde/saat ibresi tersi yönünde/off/pozisyonlama(açısal) şeklinde seçebilirsiniz. Eğer dönüş yönü seçilmiş ise M fonksiyonu seçilmez yada tam tersi geçerlidir.Work offs: G500, G54, G55…Unit of meas: Birim (mm yada inç olabilir. Alternatif tuşu ile yada Sfift+5 tuşu ile değiştirilebilir)Tool axis: Takım ekseni (Z)

tuşu yardımı ile makine sıfır noktasını ayarlayabiliriz. Örneğin kalıpçılıkta genelde prizmatik bir parçanın tam ortası sıfır kabul edilir. Yani makine sıfır noktası ile iş parçası sıfır noktalarının çakışık olması gerekir.

111

X=0 ile X ekseninde sıfır alınır.

Y=0 ile Y ekseninde sıfır alınır.

Z=0 ile Z ekseninde sıfır alınır.

Delete tuşu ile bütün WO ler sıfırlanır.

X=Y=Z=0 ile X, Y ve Z eksenlerinde sıfırlama yapılır. Eğer iş parçanızı sıfırladıysanız ve iş parçanızın konum olarak X, Y ve Z de tam sıfır, sıfır, sıfır noktasında iseniz sadece X=Y=Z=0 tuşuna basarak tek tuşla üç eksende sıfırlama yapabilirsiniz. Uygulamalarda anlatılacak. MEASURE WORKPIECE (İŞ PARÇASINA DOKUNMA, İŞ PARÇASI SIFIRLAMA)

112

BİR KENARA GÖRE İŞ PARÇASINI SIFIRLAMA: İş parçasını X,Y ve Z de sıfırlama. Her üç eksende takım değdirilerek sıfır pozisyonu kaydedilir.

BİR KÖŞEYE GÖRE İŞ PARÇASINI SIFIRLAMA: Bir köşeye göre iş parçasını dört nokta ile sıfırlama yapılır, sıfırlama yapılan köşe noktasına göre iki kenar arasındaki açı 90 ise üç nokta yeterlidir.

, Store P2, Store, Store P3 ve Store P4 ile dört nokta kaydedilerek sıfırlanır. 113

BİR DELİĞE GÖRE SIFIRLAMA: Sırası ile P1, P2, P3, P4 noktalarından değdirilerek , Save P2, Save, Save P3 ve Save P4 ile dört nokta kaydedilerek sıfırlanır ve merkez bulunur. Delik tam bir daire ise üç nokta yeterlidir.

SİLİNDİRİK BİR PARÇAYA GÖRE SIFIRLAMA: Sırası ile P1, P2, P3, P4 noktalarından

değdirilerek , Save P2, Save, Save P3 ve Save P4 ile dört nokta kaydedilerek sıfırlanır ve merkez bulunur. Silindir tam bir daire ise üç nokta yeterlidir.

114

BİR KENARA GÖRE İŞ PARÇASINI SIFIRLAMA:

Sırası ile X ve Y de takım yada probe iş parçası kenarlarına dokundurularak, Z ekseninde ise üst yüzeyden dokundurularak, tuşuna basılarak sıfırlama yapılır.

BİR KÖŞEYE GÖRE İŞ PARÇASINI SIFIRLAMA:

115

Sırası ile P1,P2,P3 ve P4 noktalarında takım yada probe iş parçası kenarlarına dokundurularak save edilir.

tuşuna basılır. Eğer köşe noktasına göre iki kenar arasındaki açı 90 ise üç nokta yeterlidir.

BİR DELİĞE GÖRE SIFIRLAMA:

116


tuşuna basmak yeterlidir.

SİLİNDİRİK BİR PARÇAYA GÖRE SIFIRLAMA:

117


tuşuna basmak yeterlidir.

MEASURE TOOL (MASTER TAKIMA GÖRE DİĞER TAKIMLARI ÖLÇME)

118

tuşu ile takım boyları manuel olarak ölçülür. Master takım sıfırlandıktan sonra diğer takımların boy farkları ölçülmelidir. Bu işlem bu sayfada yapılır. Master takım ise ilk sıfırlaması yapılan ve en güvenilen takımdır. Master takım haricindeki diğer takımlar sadece Z ekseninde ölçülür.

tuşu ile kaydedilir.

119

tuşu ile takım çapları manuel olarak ölçülür ve tuşu ile kaydedilir.

POSITION (POZİSYONLAMA)

120

Bu buton ile pozisyonlama işlemi yapılır. Yukarıdaki örneğe bakılacak olursa X te 200 (mutlak) Y

de 200 (mutlak) ve Z de 200 (mutlak) değerlerine 2000 mm/dk ilerleme ile git anlamındadır. Tabii

bunu tezgahta uygularken feed override anahtarının pozisyonu da önemlidir. Cycle start tuşuna

bastığımızda X200 Y 200 ve Z 200 konumuna gider. Eğer F (ilerleme) değeri yerine

butonuna basarsanız bunun anlamı şudur. X 200 Y 200 Z 200 konumuna G00 ile

git yani tezgahın hızlı ilerleme hızı ne ise o hızla git anlamındadır. Güvenlik açısından ilk etapta

rapid traverse kullanılmamalıdır.

121

FACE MILLING (ALIN FREZELEME)

tuşu ile alından temizlik talaşı alınabilir, fakat simülasyonu yoktur.

T: Takım (Takım kütüphanesinden seçilebilir)F: İlerleme (mm/tooth yada m/min)V: Hız (rpm yada m/min)Machining: İşlem (Tek ters üçgen kabayı, üç ters üçgen ise hassas işlemeyi simgeler)X0: Frezelemenin başlayacağı X eksenindeki noktaY0: Frezelemenin başlayacağı Y eksenindeki noktaZ0: Frezelemenin başlayacağı Z eksenindeki nokta, yani iş parçasının üst yüzeyiX1: Frezelemenin eni, X teki bitiş noktasıY1: Frezelemenin boyu, Y deki bitiş noktasıZ1: Frezelemenin derinliği, Z deki bitiş noktasıDXY: Freze çakısının yana kayma miktarı (mm yada çakı çapının yüzdesi)DZ: Her seferde alacağı talaş miktarıUZ: Z ekseninde finiş için bırakılacak talaş miktarı

122

Frezeleme yönleri:

SHOP MILL SETTINGS (SHOP MILL AYARLARI)

Retract plane: İş parçası üzerinde alın frezeleme işlemlerinde, hızlı ilerlemede için çıktığı düzlemdir.

Safety distance: İş parçası yüzeyine ve takım tipine göre güvenli yaklaşma mesafesidir.

Set-up feedrate: Manuel modda eksenlerin hızlı ilerleme oranı.

Variable increment: Manuel modda eksenlerin hızlı ilerleme oranını artışlı ayarlayabilirsiniz.

123

G FUNCTION

Programdaki G fonksiyonlarını gösterir.

AUXILIARY FUNCTION VE ALL G FUNCTIONS

Programdaki diğer M ve H fonksiyonlarını gösterir. All G functions ise bütün G fonksiyonlarını gösterir.

124

MACHINE

Bu butona basmakla makine sayfasına dönüş yapılır. Yani T,S,M nin olduğu sayfaya geçiş yapılır.

125

PROGRAM MANAGER

WPD: Workpiece Directory (İş Parçası Klasörü)MPF: Main program File (Ana Program Dosyası)

126

SPF: Sub Program File (Alt program Dosyası)

Bu kısım program yöneticisi kısmıdır. Burada yeni bir klasör ve bu klasörün içindede ana program dosyamızı oluşturabiliriz. İstersek disket sürücüden de önceden hazırlanmış bir dosyayı da çağırabiliriz.

NEW: Yeni bir WPD klasörü oluşturmamızı sağlar.

RENAME: Oluşturulan bir klasörün yeniden adlandırılması için kullanılır.

MARK: Bu butona tıklayarak ok tuşları ile hareket ederek istediğimiz klasörleri seçebiliriz. Yani mark işaretleme anlamındadır.

COPY: Kopyalama işlemine yapar.

PASTE: Yapıştırma işlemini yapar.

CUT: Kesme işlemi yapar. Ayrıca bir klasör seçili iken CUT yaparsanız onu silmiş olursunuz.

CONTINUE: Devam etmek anlamındadır. Diğer menüye geçer.

EDIT PROGRAM

Bu tuş yardımı ile yaptığınız programda değişiklik yani düzenleme yapabilirsiniz.

127

ALARM LIST

Programda oluşan hatalarda verilen alarm mesajlarını buradan görebilirsiniz.

128

TOOL LIST (Takım Listesi)

Bu sayfada takım listesi karşımıza gelir. Tool measure daha önce görmüştük.129

Delete tool: Kursor hangi kesici takımda ise o takımın silinmesini sağlar.

Unload: Seçilen bir takımı sonra kullanmak üzere yedek alınıp daha sonra load ile yüklenebilir.


Sort: Sıralama anlamındadır. 1) Kesicileri tipine göre sıralar. 2) Kesicileri magazin numarasına göre sıralar. 3) Kesicileri ismine göre sıralar.

İş milinin çalışma eksenini gösterir.

Loc: Lokasyon anlamındadır. Takımın magazindeki yerini ifade eder.

Type: Takımın tipini ifade eder. Zaten şekilden de anlaşılıyor.

Tool name: Takım ismi demektir. Eğer istersek bu haneyi silip takıma kendimizde isim verebiliriz.

DP: (Duplo Number) Eş takım numarası yada öncelik sırası olarak ifade edilir. Örneğin iki tane aynı takımı aynı anda magazine bağlayabiliriz. Biri körelince diğerini kullanmak isteyebiliriz. Bu durumda ilk tanımlanan takım DP1 ikinci takım ise DP2 olur.

Lenght: Takım boyu.

: Takımın çapını ifade eder.

N: Kesicinin ağız sayısı.

İş mili dönüş yönüdür. Alternatif tuşu ile değiştirilebilir.

Birinci ve ikinci soğutma sıvılarının açık yada kapalı olması.

130

TOOL WEAR (Takım Aşınması)

: Takımın boyundaki yani Z mesafesindeki aşınması.

● : Takımın çapındaki aşınma miktarı.

T: Takım ömrü (min), takım belli bir süre (dakika olarak) çalıştıktan sonra ön ikaz verir ve çalışma süresi dolunca artık çalışmaz.

131

C: Takım değiştirme (adet olarak), örneğin bir takım 240 adet iş parçası işledikten sonra ikaz verir ve 250 parça işledikten sonra artık çalışmaz.


Sort: Sıralama anlamındadır. 1) Kesicileri tipine göre sıralar. 2) Kesicileri magazin numarasına göre sıralar. 3) Kesicileri ismine göre sıralar.MAGAZINE

Disable Tool: Takımı bloke eder. Artık o takım çalışmaz. Yada magazini bloke eder. Magazinde bir takım çalışmaz duruma geldiğinde onu iptal ederek diğer takımlarla çalışma imkanı sağlanır.

132

Tool oversize: Bunun anlamı takım büyük demektir. Örneğin magazine birtarama taktınız ve takım magazinin dışına taştı, yanındaki takımlara zararvermemek için bu takımı tool oversize ile tanımlayıp, o takımın sağına ve soluna başka bir takım gelmemesini sağlayabiliriz.

WORK OFFSET

Bu sayfada bütün sıfır noktalarını görebilirsiniz.

SHOP-MILL PROGRAMI DETAYLARI Kütüphaneden takım seçilir

Doğrusal hareketler yapılır

G2 ve G3 hareketleri yapılır

X, Z, Radyus ve F ile yay çizilir

Helis oluşturma

Kutupsal işlemler yapılır

Merkezleme, puntalama, havşalama

Delik delme, raybalama

133

Derin delik delme

Delik genişletme

Diş açma ve kılavuz çekme

Pozisyonlama

Pozisyon tekrarlama

Alın frezeleme

Cep oluşturma

Ada oluşturma ( Bir paketin içine maksimum 12 ada oluşturulabilir. )

Kanal oluşturma

134

Yeni kontur oluşturma

Bir yol frezeleme

Merkezleme

Paket boşaltma


Etiket oluşturma

Tekrarlama

Alt-program

Work ofsetleri set edilebilir

Ayarlar

135

Transformasyonlar (ölçekleme, aynalama…)

ÖRNEKLERLE SHOP-MILL PROGRAMI

ile yeni bir WPD klasörü açın,

136

Yeni klasöre bir isim verin ve ok tuşuna basın. Oluşan DEMO klasörünün üstünde iken sağ ok

tuşu yada enter ile klasörün içine girin ve new komutu ile yeni MPF dosyanıza isim verin.

ORNEK isimli dosyanızı isterseniz G kodlarıyla yada Shop-mill ile programlayabilirsiniz. Ok tuşuna basarak onaylayınız. Yukarıdaki sayfayı onayladığınızda simülasyonu görebilmeniz için sizden ham malzemenizi tanımlayacağınız sayfa karşınıza gelir. Resmi daha iyi anlamak için F12 tuşuna basın.

137

Corner Point 11 . noktanın X0, Y0 ve Z0 değerleri.Corner Point 2 2 . noktanın X1, Y1 ve Z1 değerleri.Unit of meas: Birim (mm)Tool axis: Takım ekseni (Z)RP: Güvenlik düzlemiSC: Güvenli yaklaşma mesafesiMachining sense: Down-cut: Saat yönünde kesme, Up-cut: Saat yönünün tersinde kesmeRetract pos.-patt: Yaklaşma pozisyonu seçimi Accept tuşu ile onaylanabilir.

PUNTALAMA

138

T: TakımF: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min)Diameter: Çap 5 olasıya kadar deliği del anlamındadır.

Tip:

DT: Delik dibinde bekleme süresi (sn.)

DERİN DELİK DELME (GAGALAYARAK DELME)

139

T: TakımF: İlerleme (mm/rev)V: Hız (m/min)Chipbreaking: Talaş kırmalı kesmeZ1: Delik derinliği (inc), mümkünse bu değeri inkrimental girinizD: Her seferde alacağı talaş miktarı (D>Z1) olamaz, hata mesajı belirirDF: Her seferde D miktarının % kaçı kadar geri çekilsinDT: Delik dibinde bekleme süresi (sn.)Accept tuşu ile onaylayabilirsiniz.

KLAVUZ ÇEKME (TAPPING)

140

T: Takım P: Diş hatvesi, adım (mm/rev) (mm/dev, inç/dev, tur/inç, yada modul olarak girebilirsiniz)V: Hız (m/min)Z1: Kılavuz çekilecek derinlik

DELİK POZİSYONLARININ TANIMLANMASI (POSITION PATTERN)

Rectangular: Dikdörtgensel141

Z0: Z düzlemi X0: İş parçası sıfır noktasına göre X mesafesiY0: İş parçası sıfır noktasına göre Y mesafesi DELİK POZİSYONLARININ TANIMLANMASI (POSITION PATTERN)

Full circle: Tam daireZ0: Deliğin başlangıç düzlemi değeriX0: Resimdeki sarı noktanın X değeri Y0: Resimdeki sarı noktanın Y değeriα0: Deliğin başlangıç açısıR: Yarıçap değeri N: Delik sayısıPositioning: Pozisyonlama

142

SİMÜLASYON İZLEME

tuşu ile programın simülasyonu izlenebilir.

Top view: Üst görünüş anlamındadır. Yukarıdaki ekranda görüldüğü gibi simülasyonu izleyebiliriz. Total time: Toplam işleme zamanı

Üç Görünüş:

Katı Model:

143

Ayrıntılar:

144

Merkezle, ekrana sığdır

Büyült

Küçült

Otomatik küçült Geri

PAKET KONTUR OLUŞTURMA (KONTUR1)

Yeni kontura KONTUR1 adını verin ve OK tuşuna basın.

145

Karşınıza bu sayfa gelir. Başlangıç noktası değerlerini girip onaylayın.

tuşu ile saat ibresinin tersi yönünde büyük konturun çizimine başlayın.

146

tuşu ile hareket edin. tuşunun aktif olduğuna dikkat edin.

147

tuşu ile saat ibresinin tersi yönünde büyük konturun çizimine devam edin.

148

tuşunun aktif olduğuna dikkat edin.



149



150


151




152


153

tuşu ile onaylayıp, konturu tamamlayın.

ADA KONTURU OLUŞTURMA (KONTUR2)

Yeni kontura KONTUR2 adını verin ve OK tuşuna basın.

154

tuşu ile onaylayın ve küçük konturun çizimine başlayın.

155

Başlangıç noktası değerlerini girerek bu sayfayı onaylayın.

tuşu ile sağa doğru çizimi çizmeye başlayın.

156

tuşu ile aşağıya doğru çizime devam edin.

157

tuşu ile sola doğru çizime devam edin.

158

tuşu ile yukarıya doğru çizime devam edin.

159

tuşu ile sağa doğru çizime devam edin ve çizimi tamamlayan.

tuşu ile onaylayın ve kontur2 yi tamamlayın.

Bir paketin içine maksimum 12 ada oluşturulabilir.

PAKET BOŞALTMA (KABA İŞLEME)

160

T: Takım (25 mm'lik parmak freze takımı)F: İlerleme (mm/diş)V: Kesme hızı (m/dak)Machining: Tek ters üçgen kaba işlemeyi ifade ederZ0: İş parçası üst yüzeyi (abs)Z1: İşlenecek derinlik (inc)DXY: Takımın yana kayma miktarı (takım çapının %' si kadar, yada mm olarak ifade edilir)DZ: Her seferde alacağı talaş miktarı UXY: Dik duvarlarda bırakılacak talaş miktarı (mm)UZ: Tabanda bırakılacak talaş miktarı (mm)Starting pt.: Başlangıç noktası (otomatik olarak, yada manuel belirttiğimiz bir noktadan)Insertion: Centric, helical yada oscillat Centric Helical Oscillat

161

FZ: Diş başına ilerleme (mm/diş)Lift mode: Geri çekilme modu (To return plane)

RP: Geri çekilme düzlemi

SC: Güvenli yaklaşma mesafesi

● Frezeleme yolunun %50'sinden fazlası üst üste geliyorsa, paket komple boşaltılmaz. Bu simülasyon tarafından tanınır ve bildirilir. Frezeleme yolunun üst üste gelmesi %50'den küçük olmalıdır.

● İşleme 25 mm freze takımı ile çoklu dalma yapılarak başarı ile gerçekleştirilir. Ada ile paket arasındaki küçük alana bu takım giremez. Burada, ada formu bozulmadan bu takımın girebileceği yerlere kadar parça işlenir. Arada kalan talaş daha küçük bir takım ile sonraki adımda “Kalan Malzemeyi Tanıma” fonksiyonu ile işlenir.

● Frezeleme yolu talaş boşaltmadan önce bir defa hesaplanır ve geçici alt program içine yüklenir. Sadece kontur formu yada boşaltma çevrim parametreleri değiştirilirse, frezeleme yolu sistem tarafından tekrar hesaplanır.

KALAN MALZEMEYİ TANIMA

162

T: Takım (10 mm'lik parmak freze takımı)F: İlerleme (mm/diş)V: Kesme hızı (m/dak)Machining: Tek ters üçgen kaba işlemeyi ifade ederDXY: Takımın yana kayma miktarı (takım çapının %' si kadar, yada mm olarak ifade edilir)DZ: Her seferde alacağı talaş miktarı

PAKET BOŞALTMA (FİNİŞ İŞLEME TABAN)

163

● Finiş paso miktarı finiş işlemede de girilmeli, çünkü takım pozisyonlamada yaklaşık olarak bu değere göre pozisyonlar.

PAKET BOŞALTMA (FİNİŞ İŞLEME DİK DUVARLAR)

164

● Cep yada adanın yan kenarının finiş paso işlenmesi yol frezeleme (path milling) fonksiyonu olarak ta gerçekleştirilebilir. Yol frezelemede çok sayıda serbest hareket tanımlanabilir. Mesela takımın konumuna göre forma giriş-çıkış stratejisi belirlenebilir.

Straight Quadrant Semicircle

Yaklaşma ve uzaklaşma mesafeleri: bir doğru boyunca, çeyrek ve yarım daire biçiminde. L1: Yaklaşma mesafesi, L2: Uzaklaşma mesafesi, R1: Yaklaşma yarıçapı, R2: Uzaklaşma yarıçapı.

● Program başında ayarlanan işleme yönü standart geometri (freze) ve boşaltma da (form frezeleme) etkindir. Yol frezeleme işlemede takımın konumuna göre konturu işleme yönü belirlenir.

Yapılan işlemleri satır satır aşağıdaki gibi görebiliriz.

165

tuşuna bastığımızda aşağıdaki sayfa karşımıza gelir.

Eğer kesici takımlarımızı magazine yerleştirip, iş parçamızı bağlayıp, sıfırlama ve takım boylarını ölçme işlemini gerçekleştirdiysek artık tezgahımızı çalıştırabiliriz. Bunun için yapılması gereken makine

kontrol panelindeki tuşuna basmak yeterlidir.

tuşu ile program çalışırken aynı anda simülasyonu ve satır satır yapılanları görebiliriz.

tuşu ile yapmış olduğumuz programda düzeltmeler yapabiliriz.

166

tuşu ile satır satır G kodlarını görebiliriz. Yalnız bunun çıktısını almak mümkün değildir.

SATIR ARAMA

Kursörü N30 satırı üzerine getirin, zaten gri renge dönüşecektir.

tuşlarına basınız.

Kursörü N20 satırı üzerine getirin, Tapping (Kılavuz çekme) Accept ile onaylayın.

Delmeye başlanacak delik no. 6

Accept ile onaylayın.

Satır arama çalışıyor.

Block Search finished – Intiaete NC start mesajını bekleyin.

Kontrol ünitesi makineyi parça işlemeye hazırlıyor (gerekirse takım değiştirme) CAD READER

Cad-Reader ara programı ile AutoCad'de çizilmiş DXF uzantılı çizimleri shop-turn veya shop-mill programlarında kullanabilirsiniz. Yani AutoCad'de çizilmiş bir konturu bu programda yeni kontur oluşturmadan kullanabiliriz. Tabii AutoCad'de çizilen resimde açık olmaması gerekir.

167

Daha önceden çizilmiş DXF uzantılı çizimimizi cad-reader programında açalım. Eğer çizimimizi C:\SI_TRAIN\dh\wks.dir klasörüne kaydedersek, Program manager içinde DXF uzantılı dosyamızı görebiliriz. Karşımıza gelen çizim gelişigüzel çizildiği için ilk işlem sıfır noktasını belirlemektir.

Resmin sıfır noktasını belirtmek için kullanılan ikon.

Element Center Otomatik çizgi ortasınaElement Start Otomatik çizgi başlangıcınaElement End Otomatik çizgi sonuFree Input X ve Y değeri girerek Örnek: X100,Y100Mouse Position Mouse ile seçerek

Otomatik sıfır noktasını seçmek için.

Şekilde görüldüğü gibi Mouse ile çizginin

168

orta noktası üzerine geldiğinizde yeşil renkte değiştiğini görün ve tıkladığınız zaman soldaki resimde +580 in +0 olduğunu görün.

Resmin sıfır noktası belirlenmiştir.

Konturun başlangıç ve bitiş noktalarını belirten ikondur.

Element Center Otomatik çizgi ortasını yakalar.Element Start/End point Otomatik çizginin başlangıç ve bitişini yakalar.Mouse Position Mouse ile seçerek.

Konturun başlangıç ve bitiş noktalarını seçmek için.

Oluşacak yeni kontur için isim vermeniz isteniyor. Yeni bir

isim verin mesela kkk gibi.

169

Konturu belirtmek için konturun istediğimiz bir yerinden başlayabiliriz. Çizimin herhangi bir elementi üzerine geldiğimizde sarı renge dönüş- tüğünü görün ve tıklayın. Yandaki resimde görüldüğü gibi kırmızı bir ok karşınıza gelir. Mouse ile kırmızı oka tıklayın ve konturun bir sonraki elemente geçtiğini görün.

Artık konturun kırmızı renge dönüştüğünü görün ve kontura devam etmek için mavi renkli oka tıklayın.

Bu noktadan sonra konturun nerede bittiğini belirtmek için mor renkli element üzerinde Mouse ile bir kez daha tıklayın ve konturun kapandığını görün.

170

Konturun son noktasını belirten ikondur.

Element Center Otomatik çizgi ortasını yakalar.Element End Point Otomatik çizgi son noktasını yakalar.Mouse Position Mouse ile seçerek.Current Position Pozisyona göre.

Konturun son noktasını belirtmek için.

Konturu tamamlamak için mavi renkli oka tıklayın ve konturun aşağıdaki gibi kapandığını görün.

tuşuna basarak dosyanıza bir isim vererek MPF uzantılı bir dosya oluşturursunuz. Yine bu dosyayı C:\SI_TRAIN\dh\wks.dir klasörüne kaydederseniz, program manager'da görebilirsiniz.

171

Mesela ccc ismini verin ve Cad-reader programını kapatın.

tuşuna bastığınızda bbbb.dxf ve ccc.mpf 'yi görebilirsiniz.

ccc dosyasının içine girerseniz.

172

Konturunuzun çizilmiş olduğunu görürüsünüz. Konturun başlangıç noktası ve diğer elementleri üzerinde istediğiniz değişiklikleri yapabilirsiniz. İstediğiniz frezeleme işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

ÖRNEK KONTUR ÇİZİMLERİ

173

Kontur çizimine saat ibresi yönünde devam ediniz.

ELEMENT GİRİŞ

Saat ibresi yönünün tersine dönüş, R=9.5, I=0 abs, diyalog seç,takip eden elemente geçiş R=2α1= -30

Saat ibresi yönünde dönüş, bir önceki elemente teğet, R=2, J=4.65 abs

Saat ibresi yönünün tersine dönüş, bir önceki elemente teğet, R=3.2, I=11.5 abs,J=0 abs, diyalog seç, diyalog seçSaat ibresi yönünde dönüş, bir önceki elemente teğet, R=2, J= -4.65 abs, diyalog seç

Bir önceki elemente teğet, Y= -14.8 abs, α1= -158

All parameters (bütün parametreler açık), X= -5 inc

174

Y= 5.7 abs

X=0 abs

Kontur çizimine saat ibresi yönünde devam ediniz.

ELEMENT GİRİŞ

Y= -104 abs.

Saat ibresi yönünde dönüş, R=79, I=0 abs, diyalog seç, all parameters (bütün parametreler açık), β2=30

Saat ibresi yönünde dönüş, bir önceki elemente teğet, R=7.5 , all parameters (bütün parametreler açık), β2=180

175

Saat ibresi yönünün tersine dönüş, R=64, X= -6 abs, I= 0 abs, diyalog seç, diyalog seç, takip eden elemente geçiş R=5

All parameters (bütün parametreler açık), α1=90, takip eden elemente geçiş R=5

Saat ibresi yönünde dönüş, R=25, X=0 abs, Y=0 abs, I=0 abs, diyalog seç, diyalog seç

Kontur çizimine saat ibresinin tersi yönünde devam ediniz.

ELEMENT GİRİŞ

α1=180

X= -43.972 inc, all parameters (bütün parametreler açık),X= -137.257 abs, α1= -125,X= 43.972 inc,α1= -55X= 5.67 abs

Saat ibresi yönünde dönüş, R=72, X= 5.67 abs, Y= 0 abs, diyalog seç

ÖRNEKLER

176

TORNA İÇİN TAKIM KÜTÜPHANESİ

KABA TALAŞ KALEMİ

FİNİŞ KALEMİ

KANAL - KESKİ KALEMİ

VİDA KALEMİ

FREZE ÇAKISI

MATKAP

YUVARLAK UÇLU KALEM

DAYAMA

KILAVUZ

DELİK İÇİ KALEMİ

182

3 BOYUTLU PROBE

FREZE İÇİN TAKIM KÜTÜPHANESİ

FREZE ÇAKISI

MATKAP

HAVŞA MATKABI

3 BOYUTLU TAKIMLAR

KÜRESEL TAKIM

KÜRESEL DÜZ TAKIM

KÖŞE RADÜSLÜ TAKIM

KONİK TAKIM

KONİK KÖŞE RADÜSLÜ TAKIM

KÜRESEL KONİK TAKIM

KENAR BULUCU ( SARHOŞ )

3 BOYUTLU PROBE

183

· web viewgünümüzde cnc bir çok alanda yaygın olarak...

Documents