CNC TORNA TEZGAHLARI

PROGRAMLAMA KILAVUZUAnka CNC CNC SERVIS DEPARTMANI

YAZAN: TURGAY MAMUR MAK. YK. MH. (iT)

Anka CNC

OPERATR PANELINDEKI TUSLAR VE KULLANIMLARIMODE ANAHTARI

Tezgaha ne tr islem yaptirilacagi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Yapilmak istenen isleme ait uygun mod seilerek tezgaha yapilmak istenen hareket yaptirilabilir. Bu anahtar tezgahta en ok kullanilan anahtardir.

OPER_PAN

1

Anka CNC

ZERO RETURN kisminda tezgah JOG butonlarina +X ve +Z dogrultularinda basilmak suretiyle tezgah sifira gnderilir. Bu modda tezgahin kizaklarinin hareket hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir. Tezgah sifira gittiginde Sifira Gitme lambalari yanar.

RAPID modunda ise JOG butonlari vasitasiyla istenen dogrultuda hareket verilir. Bu moddaki hiz RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir. Bu modda yapilan hareketler ok hizli hareket oldugundan ve Normal olarak tezgah sifirina gidecek sekilde dahi bir hareket verdirilse dahi, bu modda sifira gitme islemi aktif olmadigindan dolayi Sifira Gitme Lambalari yanmaz ve tezgah Sifir Noktalarini da geerek eksen sinirlarini asabilir. Dolayisiyla bu modda verilen hareketler esnasinda yapilan hareketin tezgahin alisma alani iinde olmasi ok nemlidir. Aksi takdirde istenmeyen sonular dogabilir. Bu modda hareket verme esnasinda sizlere tavsiye edebilecegimiz sey bu tr bir hareket esnasinda Tezgah Hizinin RAPID OVEERIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla LOW durumuna alinmasi ve bundan sonra hareket verilmesi olacaktir.

JOG modunda ise tezgah JOG butonlari vasitasiyla seilen dogrultuda sabit hizda hareket eder. Bu modda tezgahin ilerleme hizi FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min(dak) olarak belirtilen degerlere gre yapilir. Genellikle bu mod elle tornalama yapilmasi gereken verilen hiz degerinin sabit hiz olmasi dolayisiyla para yzeyinin dzgn ikmasini sagladigindan dolayi elle tornalama islemlerinde kullanilabilir.

HANDLE Modunda ise tezgaha TAMBUR vasitasiyla hareket verdirilir. Para hazirlik islemleri esnasinda en ok kullanilan mod bu moddur. Bu mod seilmek suretiyle TAMBUR (MANUAL PULSE GENERATOR) vasitasiyla tezgaha hareket verdirilebilir. Hareket verdirilmek istenen eksen TAMBUR un yaninda bulunan ve X ve Z ile belirtilen bir anahtar vasitasiyla yapilir. Burada x100 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari on da bir(1/10), x10 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari yz de bir(1/100),

OPER_PAN

2

Anka CNC

x1 modunda tambur zerindeki iki lek arasinda verilebilecek hareket miktari binde bir(1/1000) dir.

MDI modunda klavyeyi kullanmak suretiyle tezgaha birtakim kodlar girilebilir. Biz bu modu Yari Otomatik Programlama olarak adlandiririz.

MEM (OTOMATIK) modda ise yazilan bir program alistirilir. Gerekli tm ayarlamalar yapildiktan sonra yazilmis olan bir programi bu modda alistiririz.

MEM RESTART ( TAM OTOMATIK) Bu modda yazilmis olan program tam otomatik olarak alistirilir. Bu mod ubuk srcl Tezgahlarda kullanilir. Sabahleyin tezgahin START tusuna bir defa bastigimizda islem tezgahin alismasi kesilinceye kadar devam eder.

EDIT (YAZMA) Programin yazildigi moddur. Isleme programi bu modda yazilir.

POWER ON

OPER_PAN

3

Anka CNC

Tezgahi Amada kullanilan butondur.

POWER OFF

Tezgahi Kapamada kullanilan butondur.

EMERGENY STOP (ACIL DURMA)

OPER_PAN

4

Anka CNC

Acil durumda tezgahi kapamak amaciyla kullanilir. Bu butona basildiginda Hidrolik sistem devreden ikar. Hidrolik sistemin devrden ikmasi sonucu tezgah hazir halde olmadigindan dolayi tezgah kapanmis olur. Tezgahi tezgah amak iin bu buton RESET ile gsterilen dogrultuda evrilmelidir.

ALARM LAMBALARI

OPER_PAN

5

Anka CNC

MACHINE

SPINDLE

LUB

Bu lambalar makinada ve diger mekanizmalarda bir alarm oldugu takdirde operatr uyarmak amaciyla kullanilir. MACHINE: Makinada bir alarm oldugu takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yandigi takdirde servis sorumlusu ile irtibata gemeniz gerekmektedir. SPINDLE: Tezgahta ayna devri kontrolunu yapan kontrol sisteminde bir ariza oldugu takdirde bu lamba yanar. En ok korkulan ariza budur. nk bu lambanin yanmasi demek Fener Mili kontrol sisteminde bir ariza olmasi anlamina gelir. LUB: Makinada kizaklari otomatik olarak yaglayan kizak yagi deposunda yag bittigi takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yanar ise tezgahin para isleme operasyonu bittikten sonra kizak yagi deposuna kesinlikle yagin doldurulmasi gerekmektedir. Yaglama yapmayan kizaklarda metal-metal srtnmesi dolaisiyla ok byk asinmalar olusabilir ki bu da tezgahin hassasiyeti zerinde ok byk etkisi vardir.

DOOR INTERLOCK (KAPI KILIDI)

Bu anahtar otomatik otomatik modda para islenme esnasinda olabilecek herhangi bir kazadan korunmak amaciyla kapinin kapanip kapanmadigini kontrol eder. I konumunda iken kapi aik iken program islenemez. Ekranda DOOR INTERLOCK seklinde bir alarm gzkr. Bu alarm para isleme operasyonunun yapilabilmesi iin kapinin kapatilmasi gerektigini belirtir. O konumunda ise kapi aik olsa bile programlanan para otomatik modda islenebilir.

OPER_PAN

6

Anka CNC

EDIT KEY (YAZMA ANAHTARI)

Bu anahtar EDIT(YAZMA) modunda program yazilmasi ve programda degisiklik yappilmasi islemlerini kontrol eder. I konumunda oldugu takdirde YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklikler yapilabilir. O konumunda ise YAZMA(EDIT) moduna gelinip programda degisiklik yapilamaz. Bu anahtar O konumunda iken YAZMA(EDIT) moduna gelinir ise ekranda OPEN EDIT KEY(YAZMA ANAHTARINI AIN) seklinde bir mesaj gzkr. Bu mesaj programda degisiklik yapabilmek iin EDIT KEY(YAZMA ANAHTARI) nin I konumunda olmasi gerektigini vurgulamaktadir.

QUILL IN OUT (PUNTA)

Bu buton punta butonudur. Puntanin ikartilip geri ekilmesinde kullanilir.

OPER_PAN

7

Anka CNC

SPINDLE JOG (SALGI KONTROLU)

Bu buton aynaya baglanan paranin salgili dnp dnmediginin kontrolu isleminde kullanilir. Genel olarak diger islemler zerinde bir etkisi yoktur. Aynaya para baglanip bu butona basildinda ayna yaklasik olarak 200 dev/dak lik bir hizda dner. Butona basma birakilirsa yananin dnmesi durur. Bahsedildigi gibi bu buton sadece salgi kontrolu isleminde kullanilir.

FEED HOLD (ILERLEME DURDURMA)

Bu buton OTOMATiK(MEM) modda programlanan paranin islenmesi esnasinda kullanilir. Genellikle PROGRAM KONTROL ASAMALARINDA kullanilmaktadir. Bu buton kizaklarin ilerleme hareketini dolaayisiyla Tarete baglanan takimin ilerleme hareketini kontrol eder. Bu butona basildiginda kizaklarin ilerleme hareketi durur; fakat aynanin dnmesi v.s. gibi diger islemler operasyonlarina devam eder. Genel olarak kalemin islenen OPER_PAN 8

Anka CNC

parayi kesmesi esnasinda bir aksilik var ise bu butona basilmak suretiyle kalemin ilerleme hareketi durdurulur, programin tamami ile kesilmesi ise RESET butonuna basilmak suretiyle yapilir. RESET butonuna basilmak suretiyle program kesildiginde Taret TAMBUR(HANDLE) modunda ortalara bir yere alinmali ve PROGRAM YAZMA(EDIT) moduna gelinerek kesinlikle basina alinmalidir. Basina alma islemi EDIT(YAZMA) moduna gelinip CURSOR tuslari ile kursorun program No sunu gsteren O adresinin altina alinmasi suretiyle veya en kisa yoldan YAZMA(EDIT) moduna gelinip RESET butonuna basilmak suretiyle yapilabilir.

CYCLE START (DEVAM ET)

Bu buton OTOMATIK (MEM) modda programlanan paranin islenmesini kontrol eder. Butona basildiginda programlanan paraya ait kodlar islenmeye baslanir ve DUR (FEED HOLD) butonuna basilana kadar veya M02 ve M30 komutuna gelinene kadar program islenmeye devam edilir. Kizaklarin ilerleme hareketini kontrol eden DUR (FEED HOLD) butonuna basildiktan sonra isleme devam edilebilmesi iin tekrar CYCLE START (BASLA) butonuna basilmasi gerekir. Program k odlarinin satir-satir islenmesini kontrol eden SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME) anahtari ON(I) konumunda oldugu takdirde OTOMATIK (MEM) modda parayi islemek amaciyla CYCLE START (BASLA) butonuna basildiginda; tezgah islenecek paraya ait program kodlarinin her bir satirini isledikten sonra DUR (FEED HOLD) bekle moduna geer, isleme devam edilebilmesi iin CYCLE START (BASLA) butonuna tekrar basilmasi gerekir.

SPINDLE OVERRIDE (PROGRAM DEVIR AYARI)

OPER_PAN

9

Anka CNC

Otomatik modda programin icra edilmesi sirasinda programda S ile belirtilen devir degerlerinin disaridan operatrn mdahelesi ile % olarak degistirilmesinde kullanilir. Genellikle paranin islenmesi esnasinda bir zorlanma var ise programda verilen devir degeri bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar dsrlebilir. Ayni sekilde programda verilen devir degeri az geliyor ise bu anahtar vasitasiyla % 120 ye kadar artirilabilir. SPINDLE SPEED (MANUAL DEVIR AYARI)

Bu anahtar MANUAL modda aynanin dndrlmesi esnasinda aynanin hizinin ayarlanmasinda kullanilir. Genellikle MANUAL modda elle tornalama islerinde kullanilir. Yalniz burada verilen hiz degerinin ayarinin yapilabilmesi iin sistemin hafizasinda bir devir degerinin bulunmasi gerekir. Aksi takdirde tezgah sifir devirde dnyormus gibi algilar. Tezgahin hafizasina devir girme islemi MDI modunda sabit devir komutu olan G97 ve bir hiz degerinin girilmesi (rnek: S1500) ve INPUT tusuna basilip OUTPT START tusuna basilarak girilen bu devir degerinin tatbik ettirilmesi ile olur. Bu girilen devir d egeri bu anahtar iin maksimum devir degeri olarak alinir, ve bu deger de anahtarin en son konumuna isabet eder. Bahsedildigi gibi bu anahtar yalnizca MANUAL modda devir

OPER_PAN

10

Anka CNC

ayarinda kullanilir. OTOMATIK(MEM) modunda devrin % olarak degistirilmesi ile karistirilmamalidir.

SPINDLE (FENER MILI MANUAL KUMANDA)

FWD

STOP

REV

Bu butonlar MANUAL modda ayna dns ynnn degistirilmesinde ve durdurulmasinda kullanilir. STOP butonu vasitasiyla ayna durdurulur. Bu butonlar yalniz MANUAL modda etkilidir. Bunlar vasitasiyla ayna dns yn belirtilir, aynanin devri ise MANUAL HIZ AYAR ANAHTARI (SPINDLE SPEED) vasitasiyla yapilir. Yalniz aynanin anahtar ile ayarlanan hiz degerinde dnmesi iin tezgahin hafizasinda bir hiz degerinin bulunmasi gerekir. Bu islem ise MDI modunda G97 komutunu takiben sabit bir devir degerinin girilmesi suretiyle yapilir.

COOLANT (SOGUTMA SUYU)

Sogutma suyunun ailip kapatilmasinda kullanilir. konumlu bir anahtardir. MANUAL (EL) konumunda sogutma suyu devamli akar. OPER_PAN 11

Anka CNC

NOTR(SIFIR) konumunda ise sogutma suyu kapalidir. AUTO (OTOMATIK) konumunda ise Sogutma Suyu programda verilen M08 (Suyu Ama) ve M09 (Suyu Kapama) komutlarina gre ailip kapatilir. OTOMATIK (Mem) Modda paranin islenmesi esnasinda genellikle bu anahtar AUTO (OTOMATIK) konumundadir.

CHUCK CLAMP (AYNA SIKMA YN)

Bu anahtar ayna sikma ynnn degistirilmesinde kullanilir. Yalniz sikma ynnn tezgahin ailmasi sirasinda bu anahtarin istenilen konuma alinmasi suretiyle belirtilmesi gerekir. Tezgah aildiktan sonra anahtar ile belirtilse dahi sikma yn degistirilemez. INSIDE (IERI) konumunda ayna parayi disaridan ieriye dogru sikar. Genel olarak paralarin sikilmasi isleminde bu konum kullanilir. OUTSIDE (DISARI) konumunda ise ayna parayi ieriden disariya dogru sikar. Bu konum genellikle delik aplari byk olan boru tipi paralarin islenmesinde kullanilir.

MACHINE LOCK (MAKINA KILITLEME)

OPER_PAN

12

Anka CNC

Makinada kizaklarin ilerleme hareketinin kilitlenmesini ve bu sayede yazilmis olan programda herhangi bir yanlisligin olup olmadiginin kontrolu amaciyla kullanilir. Bu anahtar CNC TEZGAHLARDA KULLANIMI EN TEHLIKELI ANAHTARLARDAN BIRIDIR. Bu anahtar ON (I) konumuna alinip tezgaha birtakim islemler yaptirildiktan sonra, OFF(O) konumuna alinip Tezgah SIFIR NOKTALARINA gnderilmedigi takdirde Tezgahta ok byk bir ihtimalle bindirme problemi ile karsilasabilirsiniz. ON(I) konumunda tezgah kizaklarinin ilerleme hareketi kilitlenir. Tezgah aynanin dnmesi, Takim agirma gibi diger fonksiyonlarini yerine getirir. ON konumunda iken Kontrol Sistemi sanki kizaklar hareket ediyormuscasina fonksiyonlarini yapar. Kizaklar kilitlendiginden dolayi Kontrol Sistemindeki pozisyon degeri ile Tezgahin mevcut pozisyon degeri arasinda bir farklilik olusur. Anahtar OFF(O) konumuna alindiktan sonra Sifir Noktalarina gnderilmek suretiyle bu farklilik ortadan kaldirilmalidir. Aksi takdirde bu farklilik dolayisiyla Sifir Noktalarina gndermeden anahtar OFF(O) konumuna alinip tezgaha hareket verdirilmeye alisilir ise Kontrol Sistemi pozisyonu ile Tezgahin mevcut pozisyonu arasindaki farklilik sebebi ile TEZGAH BINDIRME tehlikesi ile karsi karsiya kalinabilir. OFF(O) konumunda ise tezgah eski normal degerine alinir. Yani kizaklarin hareketinin kilitlenmesi iptal edilir.

BLOCK SKIP (SATIR ATLAMA)

OPER_PAN

13

Anka CNC

Bazen para islemek amaciyla yazilan programlarda, satir baslarinda / seklinde bir isaret olur. Bu isaret kullanildigi satirin islenip islenmeyecegini belirtir. Bu isaretin bulundugu satirin islenip islenmeyecegi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Anahtar I (ON) konumunda oldugunda / isaretinin bulundugu satir islenmeden geilir. O(OFF) konumunda ise / isaretinin bulundugu satir da islenir.

DRY RUN (KURU ALISMA)

Bu anahtar disaridan ilerleme verme islemini kontrol eder. ON (I) konumunda oldugu durumda, programin OTOMATIK(MEM) modunda islenmesi esnasinda programda; G00 ile belirtilen ve makina imalatcisi tarafindan verilen hizli ilerleme degerinin (GOODWAY lerde 12 000 mm/dak), ve diger G-kod- larinda F ile belirtilen ilerleme degerinin iptal edilmesini saglar. Tezgahin parayi isleyebilmesi iin gerekli olan OPER_PAN 14

Anka CNC

ilerleme degeri FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme degerleri vasitasiyla verilir. Bu anahtarin ON konumuna alinip gerekli olan ilerleme degerinin FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtari ile verilmesi, ve bu anahtar ile de ilerleme degerinin ok kolay degistirilebilmesi bize Programin Kontrolu Asamalarinda ok byk kolaylik saglar. Tm kontroller bittikten sonra paranin islenmesi esnasinda bu anahtar OFF konumundadir. OFF(O) konumunda ise yukarida bahsedilen disaridan ilerleme verme islemi etkisiz kalir.

SINGLE BLOCK (SATIR SATIR ISLEME)

Torna tezgahinda yazilan bir program alt-alta operasyonlarin belirtildigi satirlardan olusur. Programin tam olarak islemeye alinmasi ncesi bu yazilan programin her bir satirinin tektek kontrol edilmesi gerekir. Bu amala OTOMATIK(MEM) modda programin islenmesi ncesi kontrol asamasinda SATIR-SATIR ISLEME anahtarini ON konumuna almak suretiyle yazilan program adim-adim kontrol edilir. ON (I) konumunda yazilan program satir-satir isleme moduna alinir. CYLE START (BASLA ) tusuna basilarak programin her satiri ayri ayri kontrol edilir. Tezgahin her bir satiri bittikten sonra TEZGAH BEKLEME MODUNA geer ve bizden komut bekler. Devam etmek istiyorsak CYCLE START (BASLA) tusuna tekrar basilarak sonraki islenecek satir islenir. Devam etmek istemiyor isek RESET tusuna basilarak islenmekte olan program kesilir. Programin tekrar baslatilabilmesi iin kesinlikle basa alinmasi gerekmektedir. Bu amala YAZMA (EDIT) moduna gelinip RESET tusuna basilir ve bylece program basa alinir. Para isleme operasyonuna yeniden baslamak iin OTOMATIK (MEM) moda tekrar gelinmesi gerekmektedir.

OPER_PAN

15

Anka CNC

OFF(O) konumunda ise yazilan program tamami ile islenir. Programin kontrolunun tamamlanmasindan sonra tam olarak islemeye alindigi zaman bu anahtar OFF(O) konumuna alinir, ve program CYCLE START (BASLA) tusuna basilmak suretiyle sonuna kadar islenir.

OPTIONAL STOP (ISTEGE GRE DURMA)

Bu anahtar M01 komutunun icrasini kontrol eder. ON(I) konumunda iken programda kullanilan M01 (dur) komutu icra edilir. OFF(O) konumunda ise M01 komutu icra edilmez. Genellikle M01 komutu baglanan paranin her iki yznn de tek bir program ile islenecegi para programlarinda kullanilir. Paranin n yz islenip ayna durdurulduktan sonra M01 komutu kullanilir. Bu komut icra edildiginde tezgah bekleme moduna alinir ve FEED HOLD (DUR) butonu lambasi yanar. Bu komut vasitasiyla alismakta olan programa disaridan mdahele imkani verilmis olur. Operatr aynayi aip paranin diger yzn aynaya baglar, bundan sonra yazilan programa (aynaya tekrar devir verilmesi ve ayna dns ynnn programda belirtilmesi gerekmektedir) bagli olarak CYCLE START (BASLA) tusuna basmak suretiyle paranin islenmesine devam edilir.

FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEME DEGISTIRME)

OPER_PAN

16

Anka CNC

Bu anahtarin 3 kullanim alani vardir: 1. Islenecek paraya ait yazilan programda G-Kodlarinda F ile belirtilen ilerleme degerinin, para isleme esnasinda takimdaki zorlanma durumuna gre, operatr tarafindan disaridan mdahele etmek suretiyle, % olarak degistirilmesinde kullanilir. Takim para isleme esnasinda zorlaniyor ise programda bu operasyon iin verilen ilerleme degeri yksek geliyor demektir. Programda F ile verilen bu ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar dsrlebilir. rnegin programda islenecek operasyon iin F2.0 degeri verilmis, ve islem esnasinda takim zorlaniyor ise bu anahtar vasitasiyla verilen bu ilerleme degeri %80 olarak ayarlandigini farzedelim. Dolayisi ile gerek ilerleme degeri F0.16 olarak ayarlanmis demektir. Isleme esnasinda verilen ilerleme degeri az geliyor ise gerek ilerleme degeri bu anahtar vasitasiyla % 150 lik ilerleme degerine kadar artirilabilir. Genellikle yazilan programin kontrolu bittikten, ve gerek isleme operasyonuna geildiginde bu anahtar % 100 lk degerindde tutulur. Yani programda F de ne belirtilmis ise gerekte de ilerleme degeri o demektir. Dolayisi ile program kontrol asamalarinda, takimin isleme operasyonuna gre en uygun ilerleme degerinin bu anahtar vasitasiyla saptanip, saptanan bu ilerleme degerinin programda F ile belirtilen eski ilerleme degeri ile degistirilmesi tavsiye edilen yntemdir. 2. JOG (SABIT HIZDA HAREKET) modunda, JOG (yn) butonlari ile verilen kizak hareketlerinde ilerleme hizi bu anahtarda mm/min (mm/dak) olarak belirtilen ilerleme degerleri vasitasiyla belirtilir. JOG modunda genellikle elle dzgn yzey tornalama yapma isleri yapilabilir. 3. DRY RUN (KURU ALISMA -DISARIDAN ILERLEME VERME) anahtari I (ON) konumuna alindiginda programda G00 ile belirtilen hizli ilerleme orani (12 000 mm/dak), ve diger G-kodlarinda F ile belirtilen ilerleme degerleri iptal oldugundan dolayi, tezgahin istenen program noktalarina gelmesi iin gerekli olan ilerleme degeri bu anahtarda mm/min (mm/dak) ile belirtilen ilerleme orani degerlerine gre verilir. RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI)

OPER_PAN

17

Anka CNC

Bu anahtar Hizli Hareketin % olarak ayarlanmasinda kullanilir. Normalde CNC tezgahlarda iki tr hareket vardir. Birinci hareket olan Hizli Hareket te takim kesme islemi yapmaz. Bu hareket ile takimi islenecek paraya yaklastirma, uzaklastirma v.s. gibi islemler yapilir. Bu hareketteki kizaklara motorlar tarafindan verilen ilerleme hizlari ok yksektir. rnegin GOODWAY tezgahlarinda bu hiz degeri her iki eksen iin de 12 000 mm/dak lik bir ilerleme h izidir ki, bu da kizaklarin yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden bir arabanin hizina esit bir hizda ilerleme hareketi yapmasi demektir. Dolayisi ile byle bir hiz degerinde takimin parada kesme islemi yapmasi su anki takim teknolojisi iin dsrlemez. Kesme islemi yapmasi iin ayni zamanda paranin da ayna tarafindan dndrlmesi gerektigi unutulmamalidir. Bu tr sorunlar dolayisi ile CNC tezgahlarin ogunda bindirme hadiseleri ile karsilasabilirsiniz. Yukarida deginildigi gibi takimi paraya yaklastirmada v.s. gibi islemlerde kullanilan bu hizli hareketin degeri bu anahtar vasitasiyla dsrlebilir. LOW konumu Hizli Hareketteki ilerleme oraninin en dsk oldugu konumdur. Tezgahta operatrlk egitimine yeni baslayan arkadaslar iin bizim stne basa basa tavsiye edecegimiz, tezgaha iyice alisana kadar bu anahtarin LOW konumunda tutulmasidir. CNC tezgahlarda kullanilan ikinci bir ilerleme degeri de takimin parayi kesme islemi esnasinda programda F ile, JOG modunda FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/dak ile belirtilen keseme ilerlemesidir. Bu ilerleme orani degeri ise bir nceki kisimda bahsedilen FEEDRATE OVERRIDE anahtari vasitasiyla % olarak degistirilebilir. Tm CNC tezgahlarda ortak olan Hizli Hareket; durumda vardir: 1. Programda G00 ile belirtilen hareket komutunda, 2. RAPID (HIZLI HAREKET) modunda, JOG (YN) butonlari ile kizaklara hareket verilmesi esnasinda 3. ZERO RETURN (SIFIRA GNDERME) modunda JOG butonlari ile tezgahin sifira gnderilmesi sirasinda

OPER_PAN

18

Anka CNC

Dolayisi ile yukarida belirtilen konumdan herhangi birirnde TEZGAHA HAREKET YAPTIRILMAK ISTENIYOR ISE, ILK OLARAK RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtartinin Hangi Konumda olduguna Dikkat Edilmelidir. Bizim bu tr bir islemde nerebilecegimiz, tezgaha iyice alismadan kesinlikle bu anahtari % 100 lk konuma almamanizdir. nk ok tehlikeli sonular ile karsilasabilirsiniz.

JOG (YN BUTONLARI)

Bu butonlar vasitasiyla seilen eksen dogrultusunda kizaklara hareket verdirilebilir. Butonlar asagida belirtilen modda kullaninir: JOG (Sabit Hizda Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi FEEDRATE OVERIDE (ILERLEMEYI DEGISTIRME) anahtarinda mm/min olarak belirtilen degerler vasitasiyla belirtilir. RAPID (Hizli Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtarinda % olarak belirtilen degerler vasitasiyla ayarlanir. ZERO RETURN (Sifira Gnderme) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla % olarak ayarlanir. Not: Hem ZERO RETURN hem de RAPID modlarinda % 100 degerler G00 ile belirtilen hizli hareket degerine esittir. Bu da GOODWAY lerde her iki kizak iin de 12 000 mm/dak (yaklasik 80 km/saat) dir.

OPER_PAN

19

Anka CNC

STROKE END RELEASE (ASIRI GITME SALIVERME)

CNC Tezgahlarin tmnde eksen kizaklarindaki hareketleri kisitlamak ve tezgahi alisma sinirlari iinde tutmak iin eksenlerin her iki sinirina da (minimum ve maksimum sinir) tezgah ulastiginda bu blgeyi gememesi iin Limit Switch ler konulmustur. Bu limit switch ler sayesinde tezgah alisma sinirlari iinde tutulur. Limit switch ler ile iki tr alisma blgesi tanimlanmistir. Birinci sinir blge olarak adlandirilan blgede kizak eksenleri hareket esnasinda herhangi bir mekanik hasar grmeyecek sekilde alisirlar. Bu sinir blgesi tezgah alisma eksenlerini, is parasini isleyecek sekilde kisitlayan sinir blgesidir. Bu limit switch lerde kullanilan kontaklarin mekanik blok (DOG) vasitasiyla, sinir blgesine ulasildiginda kapatilmasi suretiyle saglanir. Ikinci sinir blgesinde ise tezgahin bu sinir blgesini astiginda, kizak eksenlerine mekanik zararin verdirilebilecegi blge dir. Bu sebeple tezgahin ekseninin bu ikinci sinir blgesini asmamasi israrla istenir. CNC tasarimlarinda bu ikinci sinir blgesinin asilmamasi iin Limit Switch kontaklarina ikinci bir DOG vasitasiyla bu blge sinirlayicilar konulur. Tezgah bu sinir blgesini astiginda tasarim geregi otomatik olarak EMERGENCY STOP (Acil Kapma) moduna geer ve hidrolik sistemi devreden ikarir. Hidrolik sistem devrede olmadigindan dolayi tezgah ailmayacagindan bu tr bir koruma emniyetli bir koruma yntemidir. Tezgahin tekrar ailmasi iin Hidrolik sistemin tekrar devreye sokulup, gidilen eksen dogrultusunun ters tarafinda tezgahin sinirlarin iinde kalacak sekilde HANDLE (TAMBUR) modunda elle geri alinmasi ve islem sonucunda RESET tusuna basilmasi gerekir. Burada hidrolik sistemin devreye alinmasi islemi STROKE END RELEASE butonuna devamli olarak basilmasi suretiyle yapilir. Tezgahin geri ekilmesi esnasinda da bu butona basilmasi unutulmamalidir.

OPER_PAN

20

Anka CNC

YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLERYazma modunda asagidaki islemler yapilabilir . 1-Yeni bir 2-Eski bir 3-Program 4-Program program yazma programda degisiklik yapma (Program agirma) silme numarasi degistirme

EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek iin mode anahtarini EDIT konumuna getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini ainiz ) seklinde mesaj gzkr . Bunun iin EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .

Yeni Bir Program Yazma

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz. -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis pprogramlarin listesi ikar . RNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004 Yeni bir programi girmek iin O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir . rnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir . + isaretine basmayiniz .) -Yeni program ekranin sag st ksesinde O+ Program Numarasi ile gsterilir .

Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program agirma) -MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . YAZMOD 1

Anka CNC

-ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . -Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya agirilir (ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA VEYA ALISMAK AMACIYLA AGIRILMASI) . Bunun iin O + Program Numarasi + CURSOR (ASAGI) RNEK : O + 0002 + CURSOR (ASAGI) agrilan program ekranin sag st ksesinde numarasi ile birlikte gsterilir -Bundan sonra programi grmek amaciyla PRGRM butonuna basilir. Simdi bir programda ne tr degisiklikler yapabilecegimizi grelim :

Programda herhangi bir degerin silinmesi

Burada bahsedilen deger ADRES ve Nmerik Degerden olusmaktadir. rnek : G01 de G ADRES 01 ise nmerik degerdir . rnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nmerik degerdir . i) Ilk olarak CURSOR (ASAGI) veya (yukari) vasitasiyla yanip snen isik (CURSOR) silinecek degerin altina getirilir . ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gsterilen satirda X117.67 yi silmek iin ilk olarak CURSOR (asagi) veya (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina CURSOR (yanip snen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67 degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini greceksiniz .

Programa herhangi bir degerin (Adres + Nmerik Deger ) yerlestirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla eklenecek degerden bir nceki degere gelinir . rnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini eklemek iin ilk olarak CURSOR veya yukari vasitasiyla CURSOR (yanip Snen isik) G01 in altina getirilir . ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir . rnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gsterir . Yanlislikla + ya basmayiniz ) rnek : En son yukaridaki rnekte bahsettigimiz satir G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

YAZMOD

2

Anka CNC

Herhangi bir degerin degistirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek iin CURSOR veya ile X117.67 nin altina gelinir . ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir . rnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz G01 X117.65 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

Program Silme

-MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar .rnek : O0001 , O0002 , O0003 , O0004 Burada bir programin tamamini silmek iin , O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir . Yanlislikla + ya basmayiniz . rnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT) Yukarida belirtilen rnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .

Program Numarasi Degistirme

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . YAZMOD 3

Anka CNC

Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir . (Yani ekranin sag st ksesinde gsterilmesi gerekmektedir .) Bunun iin , O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR (ASAGI) tus dizisine sira ile basilir . rnek : O 0001 CURSOR -PRGRM butonuna basmak suretiyle agrilan (Atif hafizaya alinan) program grlr . -CURSOR (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle programin basina gelinir . -Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir . O 1000 ALTER NOT : a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgl) olmalidir . Noktali virgl EOB butonuna basmak suretiyle ikarilir . b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir . RNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya zellikle dikkat ediniz .

YAZMOD

4

Anka CNC

PARAMETRE VE DIAGNOSTIC DEGERLERININ DEGISTIRILMESI

Tezgahta PARAMETRE'lerin ve DIAGNOSTIC'lerin tamaminin ve ya bir kisminin silinmesi durumunda, bu PARAMETRE'ler ve DIAGNOSTIC degerleri tezgahin alisma kosullarini tanimladigindan dolayi tezgahin normal calisma sartlari bozulur ve tezgah anormal bir sekilde davranir. Bu amala tezgahin her bir PARAMETRE'sinin ve DIAGNOSTIC degerinin zel bir nemi vardir. Bu amala belirtilen PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi esnasinda girilen degerlerin dogru bir sekilde girildigine dikkat edilmesi gerekmektedir. Simdi tezgaha PARAMETRE degerlerinin nasil girileceginden bahsedelim. Tezgahin PARAMETRE ve DIAGNOSTIC'lerinin tamami silinmis ise tm PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin yeniden girilmesi gerekmektedir. Eger PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise yalnizca bu silinen PARAMETRE'ler yeniden girilmeli, diger degerlere dokunulmamalidir. PARAMETRE'lerin bir kismi silinmis ise ilk olarak tezgahin tm PARAMETRE'lerinin bir kopyasi alinmalidir. Bir aksilik durumunda bu eski PARAMETRE degerlerinin girilmesi problemi giderebilir. Tezgaha girilecek PARAMETRE DIAGNOSTIC numaralari Tezgah Kullanim Kitaplari arasinda bulunan PMC CONTROL PROGRAM adli kitapin son sayfalarinda PARAMETER & DIAGNOSTIC olarak belirtilmektedir. rnek olarak asagida verilen tabloya bakiniz:

Number (Numara) 1 2 4 ... ...

Setting Value (Ayar Degeri) 11001000 1000011 1110101 ... ...

Remark (Notlar)

seklinde PARAMETRE degerleri tezgahin fabrika ayari esnasinda belirtilmistir. Bu degerler referans degerlerdir. Eger "REMARK" kisminda bir deger girilmis ise bu degerin ayni numarali eski PARAMETRE degerinin yerine girilecegi hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde DIAGNOSTIC degerleri de ayni blmde "DGN NO" kisminda belirtilmistir. Burada PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda dikkat edilecek husus

PARAMETR Sayfa: 1

Anka CNC

belirtilmeyen PARAMETRE ve DIAGNOSTIC numaralarinin girilmeye alisilmamasidir. Bu degerler gerekte 0 (sifir) olarak girilecek degerlerdir. Eski PARAMETRE ve DIAGNOSTIC numaralarinin birer kopyasini aldiktan sonra yeni PARAMETRE ve DIAGNOSTIC degerlerinin girilmesi konusunda asagida verilen sirayi takip ediniz: a) Tezgahi tamami ile kapayip mode anahtari MDI modunda iken ainiz. Bu modda tezgahin ailmasi ile tezgah ya MDI modunda ya da XJOG modu (tezgahtaki 900'l paramatreler silinmis ise) diye adlandirilan modda olur. Burada XJOG modunu dikkate almayiniz ve devam ediniz. YAZMA ANAHTARI'ni (EDIT KEY) ON konumuna aliniz. b) PARAMETRE degisimi iin DGNOS / PARAM tusuna basiniz ve ekranin alt kismindaki PARAM soft tusuna veya PAGE tusuna basmak suretiyle PWE= yazisinin bulundugu PARAMETRE sayfasina geliniz. PWE degeri PARAMETRE degistirme islemini mmkn kilan ayar degeridir. PWE degeri 1 INPUT yazilmak suretiyle 1 (ON) konumuna alinir ve PARAMETRE degistirme islemi aktif hale gelir. Bu esnada ekranda ikan 100 P/S ALARM seklinde bir alarm belirir. Bu alarm PARAMETRE degistirme isleminin aktif hale getirildigini ve dikkatli olmanizi hatirlatmak amaciyla konulmus bir alarmdir. Tekrar DGNOS/PARAM tusuna ve sonra PARAM soft tusuna basmak suretiyle ekranin sol st ksesinde PARAMETER yazisini grnz. c) CURSOR ve CURSOR veya PAGE ve PAGE tuslarini kullanmak suretiyle degistirilmek istenen PARAMETRE degerine geliniz. Veya No(J,Q,P,Y) ve bunun ardindan degistirilecek PARAMETRE Numarasinin girilmesi suretiyle istenilen PARAMETRE numarasina gelinebilir. d) Ilk olarak FANUC Kontol Sistemi kitaplarinda verilen Bilgisayar iktili sayfalardan ( NOT: Bunlar FANUC firmasinin tezgah kontrol sistemi ile ilgili vermis oldugu kontrol sistemi tanitan ve birtakim motor ve sistem degerlerini belirtten iki- sayfalik bir yazidir.) SPECIAL SETTING PARAMETERS olan kismi bulunuz ve buradan 900'l PARAMETRE'leri ilk olarak tezgaha giriniz. Bunlarin girilmesi sirasinda ikan 000 P/S ALARM'ini ortadan kaldirmak iin tezgahin tekrar kapatilip ailmasi gerekir. Fakat bu islemi bu 900 l PARAMETRE'lerin tamamini girdikten sonra yapiniz. rnek: 911 nolu PARAMETREyi 11000 olarak girmek iin NO 911 INPUT tus dizisi kullanilarak PARAMETRE numarasina gelinir ve 11000 yazilip INPUT tusuna basilarak deger girilir. 900'l PARAMETRE'ler girildikten sonra tezgahi kapatip ainiz ve bu PARAMETRE girme islemini su ana kadar bahsedilen sirada takip ederek diger PARAMETRE degerlerine de uygulayiniz.

PARAMETR Sayfa: 2

Anka CNC

NOT: Bu PARAMETRE degerleri iin ortaya cikan 100 ve 000 nolu alarmlari gznne almayiniz. Tm PARAMETRE degerlerinin girilmesinden sonra DIAGNOSTIC degerlerini de asagida anlatilan sirada giriniz: e) Bu amala yukarida bahsedilen sekilde tezgahi ainiz ve DGNOS/PARAM tusuna ve bunun ardindan DGNOS soft tusuna basarak Ekranin Sol st ksesinde DIAGNOSTIC yazisini grnz. Bundan sonraki islem PARAMETRE'lerin girilmesinde oldugu gibi sadece belitilen DIAGNOSTIC numaralarini giriniz. rnek: 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina 100000 degerini girmek iin No 300 ile, 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina gelinir ve INPUT tusuna basilarak deger girilir. f) Son olarak da PWE degerini sifir yaparak tezgahi tekrar kapayin ve ainiz. Eger anormal bir durum yok ise degerler dogru girilmis demektir. Aksi takdirde degerleri bir daha kontrol ediniz. NOT: 508, 700, 701, 704, 705, 743, 744, 746, 779 nolu PARAMETRE'ler tezgaha zg degerler oldugundan bu degerlerin alinabiliyorsa su anda tezgahin zerindeki degerlerin kullanilmasi tavsiye edilir.

PARAMETR Sayfa: 3

Anka CNC

CNC TEZGAHLARA BILGISAYAR BAGLANTISI HAKKINDA BILGI

FANUC-OT Kontrol sistemi standart olarak RS232C seri haberlesme protokoln desteklemektedir. Dijital sistemler arasinda bir haberlesme protokol olan seri port vasitasi ile CNC tezgahi, bilgisayar ile dogrudan haberlestirmek mmkndr. Bilgisayarda bu is iin I/O kartinda iki adet seri port sunulmustur. COM1 ve COM2 Dolayisi ile bu portlar vasitasiyla ve uygun bir bilgi aktarim kablosu ile bu tr bir haberlesme yapilabilmektedir. Sistem FANUC CASETTE (kaset) kullanimini da desteklemektedir. Fakat taktir edersiniz ki, zel olarak gelistirilen bu tr sistemler diger standart sistemlere oranla daha fazla maliyetlidir. (yaklasik 1500 $) Ayrica CASETTE kullanimi gnmz teknolojisi iin demode olmus bir sistemdir. Bu sebeple size tavsiye edecegimiz haberlesme olayi CNC tezgahin seri haberlesme portunu kullanmak suretiyle bilgisayar ile iletisimin kurulmasidir. Burada gerekli olan, bilgisayar ile CNC'nin seri haberlesmesini saglayacak bir sofware (yazilim ) programi ve maksimum 100 mt boya kadar ulasacak olan seri port haberlesme kablosudur. Fakat seri port iin gerekli olan pin baglantilarinini yapilmasi gerekmektedir. Byle bir kablo maliyeti metre basina 1 $ civarindadir. Aktarim programi iin size referans olmasi aisindan 400 $ dolayinda bir fiyat verebiliriz. Program aktarim zamani aktarilacak progam byklgne ve CNC sistemin destekledigi BAUDRATE (saniyede gnderilen bit sayisi .) degerine baglidir. Ortalama bir program 4800 Baud da yaklasik olarak 0.05 saniyede her iki tarafa da karsilikli olarak gderilir.

Bu konuda daha genis bilgi almak istiyorsaniz DEPARTMANI'yla grsebilirsiniz.

Anka CNC

SERVIS

RS232C Sayfa: 1

Anka CNC

YAZMA MODUNDA YAPILAN ISLEMLERYazma modunda asagidaki islemler yapilabilir . 1-Yeni bir 2-Eski bir 3-Program 4-Program program yazma programda degisiklik yapma (Program agirma) silme numarasi degistirme

EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek iin mode anahtarini EDIT konumuna getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini ainiz ) seklinde mesaj gzkr . Bunun iin EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .

Yeni Bir Program Yazma

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz. -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis pprogramlarin listesi ikar . RNEK : 00001 , 00002 , 00003 , 00004 Yeni bir programi girmek iin O + Yeni Program Numarasi + INSRT tus dizisine sira ile basilir . rnek : O+ 0001 + INSRT ( Burada + ile bundan sonra yapilacak islem belirtilmistir . + isaretine basmayiniz .) -Yeni program ekranin sag st ksesinde O+ Program Numarasi ile gsterilir .

Eski Bir Programda Degisiklik Yapma (Program agirma) -MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . YAZMOD 1

Anka CNC

-ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . -Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya agirilir (ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA VEYA ALISMAK AMACIYLA AGIRILMASI) . Bunun iin O + Program Numarasi + CURSOR (ASAGI) RNEK : O + 0002 + CURSOR (ASAGI) agrilan program ekranin sag st ksesinde numarasi ile birlikte gsterilir -Bundan sonra programi grmek amaciyla PRGRM butonuna basilir. Simdi bir programda ne tr degisiklikler yapabilecegimizi grelim :

Programda herhangi bir degerin silinmesi

Burada bahsedilen deger ADRES ve Nmerik Degerden olusmaktadir. rnek : G01 de G ADRES 01 ise nmerik degerdir . rnek 2 : X117.67 de X Adres , 117.67 ise nmerik degerdir . i) Ilk olarak CURSOR (ASAGI) veya (yukari) vasitasiyla yanip snen isik (CURSOR) silinecek degerin altina getirilir . ii) Ikinci asamada DELET tusuna basilir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; ile gsterilen satirda X117.67 yi silmek iin ilk olarak CURSOR (asagi) veya (yukari) tusu vasitasiyla X117.67 nin altina CURSOR (yanip snen isik ) getirilir . Ikinci asamada Delet tusuna basilir X117.67 degerinin silindigini ve yeni satirin G01 Z-80. F0.5 ; seklinde olacagini greceksiniz .

Programa herhangi bir degerin (Adres + Nmerik Deger ) yerlestirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla eklenecek degerden bir nceki degere gelinir . rnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini eklemek iin ilk olarak CURSOR veya yukari vasitasiyla CURSOR (yanip Snen isik) G01 in altina getirilir . ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir . rnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gsterir . Yanlislikla + ya basmayiniz ) rnek : En son yukaridaki rnekte bahsettigimiz satir G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

YAZMOD

2

Anka CNC

Herhangi bir degerin degistirilmesi

i) Ilk olarak CURSOR veya vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . rnek : G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek iin CURSOR veya ile X117.67 nin altina gelinir . ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir . rnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz G01 X117.65 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .

Program Silme

-MODE anahtarini EDIT konumuna aliniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar .rnek : O0001 , O0002 , O0003 , O0004 Burada bir programin tamamini silmek iin , O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir . Yanlislikla + ya basmayiniz . rnek : O0001 DELET (AMAN DIKKAT) Yukarida belirtilen rnekte 0001 numarali program tamami ile silinir .

Program Numarasi Degistirme

-MODE anahtarini EDIT konumuna getiriniz . -EDIT KEY anahtarini ON konumuna aliniz . -Klavyede PRGRM tusuna basiniz . -ikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gsterilen LIB tusuna basiniz . Bu tusa bastiginizda karsiniza daha nce kaydedilmis programlarin listesi ikar . YAZMOD 3

Anka CNC

Bundan sonra numarasi degistirilmek istenen program aktif hafizaya alinir . (Yani ekranin sag st ksesinde gsterilmesi gerekmektedir .) Bunun iin , O + Degistirilmek Istenen Program No + CURSOR (ASAGI) tus dizisine sira ile basilir . rnek : O 0001 CURSOR -PRGRM butonuna basmak suretiyle agrilan (Atif hafizaya alinan) program grlr . -CURSOR (yukari) vasitasiyla veya RESET butonuna basilmak suretiyle programin basina gelinir . -Numarasi degistirilecek programa verilecek yeni numara O + Yeni Program No + ALTER tus sirasi ile girilir . O 1000 ALTER NOT : a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgl) olmalidir . Noktali virgl EOB butonuna basmak suretiyle ikarilir . b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir . RNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya zellikle dikkat ediniz .

YAZMOD

4

Anka CNC

CNC TORNA TEZGAHININ GENEL YAPISI

Konvansiyonel torna tezgahindaki sportun hareketi bir bilyali vida & servomotor sistemi ile araba hareketinin bir baska bilyali vida & servomotor sistemi ile kontrol edilmesi sonucu torna tezgahinin ana yapisi elde edilmis olur. CNC kavrami Computer Numeric Control kelimelerinin kisaltilmis halidir ve bunun trkesi Bilgisayar ile Sayisal Kontrol anlamina gelmektedir. Tornada bulunan aynanin devrinin de kontrol edilmesi sonucu gerek bir CNC TORNA tezgahi yapisi elde edilmis olmaktadir. Simdi bir CNC TORNA TEZGAHI'ni SPORT ve ARABA hareketinin bir bilyali vida & servomotor sistemi vasitasiyla kontrol edildigi ve AYNA devrinin de ayriyeten bilgisayar ile kontrol edildigi bir tezgah olarak tanimlayabiliriz. Tezgahta kontrol edilen her bir dogrultu eksen olarak adlandirilir. Dolayisi ile bir torna tezgahinda iki adet eksen vardir. Burada bahsedilen eksen kavramina AYNA devrinin kontrol edilmesi dahil edilmez. Bazi CNC TORNA tezgahlarinda AYNA'nin dnme miktarinin da 5 derecelik veya 0.001 derecelik artimlar ile kontrol edilmesi ve bu kontrol edilen ayna zerinde tezgaha monte edilen tahrikli bir takim vasitasiyla frezeleme islemleri yaptirilmasi mmkndr.Bu ek eksen PRG_1 Sayfa: 1

Anka CNC

C ekseni olarak adlandirilir ve bu tip tezgahlar C eksenli CNC TORNA tezgahi olarak bilinir. Bir CNC TORNA tezgahinda herhangi bir eksen asagida belirtilen yapida kontrol edilir.

Tezgaha yazilan programda kontrol edilen eksene ait olan pozisyon sinyalleri bilgisayardan SERVOAMPLIFIKATR devresine gnderilir. Bilgisayardan bu devreye gelen dsk gteki sinyaller SERVOAMPLIFIKATR devresi vasitasiyla glendirilerek motora dnme miktari seklinde gnderilir. Bu sinyalleri alan motor belirli bir miktar dnerek kizagin hareket etmesi saglanir.

Bu esnada pozisyon algilayici eleman (ENCODER) vasitasiyla bu ilerleme miktari llerek kizagin dogru yere gidip gitmedigi saptanir. Eger kizak gidecegi yere tam ulasmamis ise bilgisayar vasitasiyla motor bir miktar daha dndrlr. Bylelikle motorun dogru pozisyona gitmesi saglanir. Kizagin hareket miktarinin llmesinde kullanilan pozisyon algilayicilar (ENKODER) olarak genelde ucuz olmalari dolayisi ile artimsal sistem mantigi ile alisan kodlayicilar kullanilmaktadir. Bu sebeple tezgahin kapatilip tekrar ailmasindan hemen sonra gerek pozisyonun belirlenmesi amaciyla tezgahin bir referans noktasina gnderilip bu pozisyon algilayicilarin aktif hale getirilmesi gerekir. Genelde bu referans noktasi tezgahi dizayn ederken referans alinan noktadir v bu nokta MAKINA SIFIRI olarak bilinir. Tezgahi e atiktan sonra bu noktaya gitme islemine SIFIRA GITME (ZERO RETURN) adi verilir. Herhangi bir sistemin kontrol edilebilmesi iin kontrol edilen sisteme ait bir referans noktasinin tanimlanmasi ve sonraki k ontrol islemlerinin tanimlanan bu referans noktasina

PRG_1 Sayfa: 2

Anka CNC

gre yapilmasi gerekir. Bu referans noktasi MAKINA SIFIRI olarak adlandirilir ve bu nokta genelde SIFIRA GNDERME noktasi ile aynidir. Asagidaki sekilde makina sifiri gsterilmektedir.

CNC TORNA tezgahinda SPORT hareketi Z -ekseni ARABA hareketi X-ekseni olarak adlandirlir.

CNC TORNA TEZGAHI'inda takimlar X ekseni zerinde kendileri iin ayrilmis olan yerlere baglanir. Bazi CNC TORNALARDA takimlarin baglanmasi iin X-ekseni kizagina T kanallari veya kirlangi kanallar ailmistir. takimlar bu ailan kanallara monte edilmek suretiyle baglanir. Bu esit tezgah tipleri GANG TIPI CNC TORNA tezgahi olarak bilinir. GANG tipi tezgahlarda takimlarin baglanmasi (ok sayida takimla is yapma durumunda) problem teskil edebilmektedir. Ayni sekilde her bir takim makinanin referansina gre farkli PRG_1 Sayfa: 3

Anka CNC

yerlerde bulunmaktadir. Uzunluklari ve ap isleme degerleri farkli olan bu takimlarin u noktalarinin tezgaha tanitilmasi gerekmektedir. Takim u noktalarinin tezgaha tanitilmasi TAKIM SIFIRLAMA olarak bilinir. Genel olarak ok fazla sayida takim ile alismayi gerektiren durumlarda, alismayi kolaylastirmak iin dner bir mekanizma X-eksenine baglanmak suretiyle istenen takim rahatlikla kesme pozisyonuna getirilebilir. Bunu INDEX tezgahlarinda kullanilan dner takimli mekanizmalara benzetebiliriz. Bu mekanizma CNC TORNA tezgahinda TARET olarak adlandirilmaktadir. Asagidaki sekilde bir TARET gsterilmektedir.

CNC TORNA TEZGAHLARI'inda paranin programlanmasi amaciyla para zerinde herhangi bir noktanin referans alinip bu noktaya gre programin yazilmasi gerekmektedir. Referans olarak alinan bu noktanin tezgaha tanitilmasi islemine IS PARASI SIFIRINI VERME adi verilir. PARA SIFIRI tezgaha tanitildiktan sonra btn programlama kodlari bu tanitilan noktaya gre yapilir.

PRG_1 Sayfa: 4

Anka CNC

Su ana kadar bahsedilen SIFIR kavramlarini CNC TORNA TEZGAHI yapisinda sematik olarak gsterecek olursak;

seklinde bir yapi elde edilir. Grldg gibi aslinda CNC TORNA MAKINA SIFIRINA GRE HEP NEGATIF (-) BLGEDE ALISMAKTADIR.

PRG_1 Sayfa: 5

Anka CNC

IS PARASINDA ISLENECEK NOKTALARIN CNC TORNA TEZGAHI YAPISINA UYGUN OLARAK BELIRTILMESIGenel olarak CNC tornada simetrik paralar islenmektedir.Para zerinde islem noktalarinin tarif edilebilmesi iin belli bir referans noktasi alip diger noktalari bu referans alinan noktaya gre AP ve Referans alinan noktadan uzakligi belirten BOY cinsinden belirtilmesi gerekmektedir. Simdi bu islemin nasil yapildigini bir rnek ile aiklayalim.

Nokta A B C D E F

X (ap) 150. 40. 0. 0. 30. 30.

Z (Boy) 200. 0. 0. 3. 3. 0.

Nokta G H I J K

X (ap) 36. 40. 50. 70. 80.

Z (Boy) -2. -38. -38. -64. -64.

Grldg gibi paranin alin yzeyini referans noktasi olarak alip torna iin gerekli olan geis noktalarinin AP ve referans noktasina uzaklik olan BOY cinsinden belirtilmesi suretiyle programlamaya ilk adimimizi atmis oluyoruz. PRG_2 Sayfa: 1

Anka CNC

Benzeri bir rnegi asagida verilen para iin tekrar yapalim.

Nokta A B C D E F

X (ap) 150. 63. 0. 0. 56. 56.

Z (Boy) 100. 0. 0. 3. 3. 0.

Nokta G H I J K L

X (ap) 60. 60. 57. 68. 73. 80.

Z (Boy) -2. -20. -25. -25. -45. -45.

Son bir rnek olarak da bu sefer referans yzeyi olarak ayna dayama yzeyinin alindigi bir is parasinda AP ve BOY (KOORDINAT) degerlerini tanimlayalim.

Nokta A B C

X (ap) 30. 35. 50.

Z (Boy) 50. 20. 20.

PRG_2 Sayfa: 2

Anka CNC

PROGRAMIN GENEL YAPISI

Program Numarasi Maksimum Ayna Devri Suyu Ama Takim agirma Sabit Kesme Hizi (veya Sabit devir) Ayna Dns yn ...Takima G kodlari (Hazirlik Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve islem sonrasi uygun G kodu ile takimi diger takimin agirilmasi esnasinda baska bir takima arpmayacak sekilde emniyetli bir noktaya getirme

Program Sonu, Basa Dn

O0001, G50 S3000; M8; T0101; G96 S210; (G97 S2000) M3 veya M4; ...G0 X120.Z3.; .... .... ... G0 X150. Z200.;

Baska bir takim agirma Sabit kesme hizi (veya sabit devir) Ayna Dns Yn ...Takima G kodlari (Hazirlik Fonksiyonlari) ile islemler yaptirma ve islem sonrasi uygun G kodu ile takimi diger takimin agirilmasi esnasinda baska bir takima arpmayacak sekilde emniyetli bir noktaya getirme ... ... Takim agirma ve islemler yaptirma asamasi tm takimlar ile islemler yapilana kadar devam eder. ... ... Suyu Kapama Aynayi Durdurma

T0202; G96 S180; (G97 S2100) M4; .... ... ... ... G0 X120. Z120.; .. ... ...

... ... M9;

PRG_3 Sayfa: 1

Anka CNC

M5; M30; Programin genel semasinda da belirtildigi gibi, baslangi kisminda program numarasi, maksimum ayna devri, su ama gibi komutlar belirtilir. Kesme asamasinda ise islenecek paraya uygun olan takim ile kesme islemleri yaptirilir.

Normalde kesme islemleri G0 komutu ile yaptirilan pozisyonlandirma (hizli hareket ile takim paraya yaklastirilir veya paradan uzaklastirilir. Burada kizagin ilerleme hizi daha nceden tezgahin parametre degerlerine girilmistir. Bu GOODWAY CNC torna tezgahlarinda 15 m/dak seklindedir. ve bu hiz yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden bir otomobilin hizina esittir. ) G1 komutu ile yaptirilan Dogrusal kesme (Burada kizagin ilerleme miktari ayna devri basina F ile belirtilir. rnegin F0.2 ifadesi ayna bir devri dndgnde kizagin 0.2 mm ilerleme yapacagini belirtir.

G2 veya G3 komutu ile yaptirilan dairesel kesme hareketi. (Bu harekette dairesel yzeye sahip olan paralarda kesme islemi yaptirilir. Radyus islemleri bu komut ile yaptirilir. ) seklinde farkli kategoride toplanir. Bitis asamasinda ise suyu kapama, aynayi durdurma, program sonu gibi kodlar yer alir. Suyu ama, kapama, aynayi uygun ynde dndrme v.s. gibi komutlar M komutlari vasitasiyla yapilmaktadir. M0, M1, M2, M3, M4, M5, M8, M9 ve M30 komutlari tm CNC tezgahlarda standarttir. Diger M komutlari ise tezgahtan tezgaha farklilik gsterir. Asagida GOODWAY CNC torna tezgahlarinda kullanilan M kodlari listesi verilmektedir.

M KODLARI LISTESI M kodu Kullanimi M0 Durdurma M1 Seenege Bagli Durma Aiklama M0 ile ayni; aktif hale gelmesi

PRG_3 Sayfa: 2

Anka CNC

paneldeki OPTIONAL STOP anahtarinin ON konumuna alinmasi ile mmkndr. M2 M3 M4 M5 M8 M9 M10 M11 M14 M15 M18 M19 M23 M24 M27 M28 M30 M34 M35 M37 M38 M41 M42 M68 M69 M73 M74 M75 M90 M91 M92 M93 M94 M95 M96 M97 M98 M99 Program Sonu Aynanin saat ynnde (CW) dnmesi Aynanin saatin tersi ynde (CCW) dnmesi Aynayi Durdurma Suyu Ama Suyu Kapama Aynayi Ama Aynayi Kapama Puntayi ikarma Puntayi geri ekme Ayna pozisyonlandirma iptali Aynayi pozisyonlandirma Pah kirma Pah kirma Iptali Ana Fren Ana Fren Iptali Program Sonu; basa dn Punta pimi ileri Punta pimi geri Yardimci fren Yardimci Fren iptali Dsk Sanziman Yksek Sanziman Para Tutucu ileri Para Tutucu geri Tahrikli takimin saat ynnde dnmesi tahrikli takimin satin tersi ynde dnmesi Tahrikli takimin durdurulmasi Ikinci Fener mili aynasini ama Ikinci fener mili aynasini kapama Ikinci fener milinin ikinci noktaya gitmesi Ikinci fener milinin saat ynnde dnmesi Ikinci fener milinin saatin tersi ynde dnmesi Ikinci fener milinin durdurulmasi Ikinci fener milinin birinci noktaya gitmesi Ikinci fener milinin temel noktaya gitmesi Alt program agirma Alt program sonu

C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda

C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda GCL-3 iin GCL-3 iin C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda Sanzimanli tezgahlarda Sanzimanli tezgahlarda Opsiyonel Opsiyonel C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda C eksenli tezgahlarda opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel opsiyonel

PRG_3 Sayfa: 3

Anka CNC

Kesme islemleri ise G kodlari vasitasiyla yerine getirilmektedir. G kodlari kontrol sisemine zg komutlardir ve FANUC-OTC kontrol sistemli GOODWAY CNC torna tezgahinda kullanilan G kodlari asagidaki sekildedir. (G kodlari HAZIRLIK FONKSYONLARI olarak da adlandirilir.)

G KODU SISTEMI G00 G01 G02 G03 G04 G20 G21 G27 G28 G32 G36 G37 G40 G41 G42 G50 G70 G71 G72 G73 G74 G75 G76 G90 G92 G94 G96 G97 G98 G99

GRUP 01 01 01 01 00 06 06 00 00 01 00 00 07 07 07 00 00 00 00 00 00 00 00 01 01 01 02 02 05 05

FONKSIYON Pozisyonlandirma (Hizli Hareket) Lineer Interpolasyon (Dogrusal Kesme) -Ilerleme Dairesel Interpolasyon (Saat Yn CW) Dairesel Interpolasyon (Saat Yn Tersi CCW) Bekleme In programlama Metrik programlama Referans noktasina dnme kontrolu Referans noktasina dnme Dis ekme Otomatik takim telafisi X Otomatik takim telafisi Z Takim ucu radyus telafisi iptali Sol takim ucu yariap telafisi Sag takim ucu yariap telafisi Koordinat sistemi belirleme; Maksimum Ayna Devri Girisi Finis evrimi ap dzleminde oklu talas kaldirma Alin yzeyinde oklu talas kaldirma ok pasolu kopyalama Z ekseninde kademeli delik delme X ekseninde kanal ama ok pasolu dis ekme evrimi Dis ap /I ap kesme evrimi Dis ekme evrimi Alin yzeyi tornalama evrimi Sabit kesme hizi Sabit devir Dakikadaki ilerleme Devir basina ilerleme

Aiklamalar:

PRG_3 Sayfa: 4

Anka CNC

1. Tezgah aildiginda ile isaretlenen G kodlari etkin durumdadir. 2. 00 grubunda bulunan G kodlari MODAL kodlar degildir. Sadece belirtildikleri satirda geerlidirler. 3. Ayni satir iinde farkli gruplardaki G kodlari belirtilebilir. Bununla birlikte ayni rupta olan iki G kodu da ayni satirda belirtilmis ise; en son belirtilen G kodu etkin durumdadir. 4. CNC de aik bulunmayan bir fonksiyona ait G kodu girildiginde 10 PS alarmi olusur. Bu G kodunun geersiz oldugunu belirtir. Pratik bir alisma olarak kesme islemlerinde ne tr kodlarin kullanilabilecegini gstermek amaciyla asagida verilen para zerinde finis paso alinacagi dsnlerek kesme kodlarini verelim:

1. G0 ile pozisyonlandirma (takimi paraya hizli bir sekilde 15 000 mm/dak yaklastirma 2. G1 ile F ilerlemesi (devri basina mm cinsinden ilerleme miktari) ile kesme hareketi

3. G0 ile paradan uzaklasma 4. G0 ile apa ikma 5. G1 ile alin yzeyine dalma 6. G1 ile konik isleme 7. G1 ile kesme 8. G3 ile dairesel kesme (CCW)

PRG_3 Sayfa: 5

Anka CNC

9. G1 ile dogrusal kesme 10. G2 ile dairesel kesme (CW) 11. G1 ile dogrusal kesme

12. G0 ile uzaklasma

Programda kullanilan herhangi bir satirdaki komut yapisi asagidaki sekildedir. N _ _ _ _ G _ _ X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ M _ _ S _ _ _ _ T_ _ _ _ ; Burada N____ ile Satir numarasi verilir. Eski model tezgahlarda serit okuyucular vasitasiyla satir numarasi mantigi kullanilarak program CNC'ye okutulmakta idi. Simdiki tezgahlarda satir numarasinin kullanilmasi gereginden fazla yazma islemi gerektirdiginden dolayi pek uygun olmamaktadir. Bununla birlikte bazi G kodlari tanimlama amaciyla satir numarasinin kullanilmasini gerekli kilmaktadir. Bu konu hakkinda ileriki kisimlarda detayli olarak bahsedilecektir. Simdilik aksi belirtilmedigi srece satir numarasinin kullanilmamasi program yaziliminin basitlestirilmesi aisindan uygun olmaktadir. G__ ile uygun olan G kodu belirtilmelidir. G kodlari listesinde verilen uygun olan G kodu burada kullanilir. MODAL G kodlarinin ayni gruptan bir baska G kodu belirtilene kadar aktif olarak kaldigi hatirlanirsa; bir nceki satirdaki G kodu yukarida bahsedilen satirdaki G kodu ile ayni ise ve bu kod MODAL bir kod ise G kodunun belirtilmesine gerek yoktur. nk MODAL G kodlari ayni gruptan bir baska kod belirtilene kadar aktif olarak kalirlar. X___.___Z___.___ ile TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN ap(X) ve Boy(Z) degerleri (KOORDINATLAR) bu kisimda belirtilir. Eger bir nceki koddaki AP veya BOY degeri yukarida bahsedilen satirdaki AP veya BOY degerinin aynisi ise AP veya BOY degerinin belirtilmesine gerek yoktur. T____ ile takim numarasi ve telafi numarasi belirtilir. Bu kodun ilk iki hanesindeki kisma takimin numarasi (01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12) ve son iki hanesindeki kisma ise TELAFI NUMARASI beirtilir. Genel olarak ayni takim numarasi iin ayni telafi numarasi kullanildigindan dolayi Takim Numarasi ile Telafi Numarasi ayni olur. rnegin bu

PRG_3 Sayfa: 6

Anka CNC

1 nolu takim iin T0101 seklinde belirtilir. Bazi durumlarda ayni takim ile degisik telafi degerlerinin baz alinmasi suretiyle islemler yapma durumunda Takim numarasi ile telafi numarasi farkli degerler alabilir.

rnek : T0101 ile 1 nolu takim 1 nolu telafiye gre agirilir. T0202 ile 2 nolu takim 2 nolu telafiye gre agirilir. T0214 ile 2 nolu takim 14 nolu telafiye gre agirilir. Burada Telafi degeri GEOMETRY (GEOMETRI) telafi degeri ile WEAR (ASINMA) telafi degerlerinin toplamidir.

M__ ile uygun olan M kodu verilir. S____ ile uygun olan devir veya kesme hizi belirtilir. S ile devir veya kesme hizinin belirtilecegi nceki kodlarda belirtilen G50, G96, G97 kodlarinin durumlarina gre belli olur. G50 kullanimi durumunda aynanin ikacagi maksimum devir degeri verilir. G50 S 3000 ile aynanin maksimumu 3000 devir/dak da dnecegi belirtilir. G96 kullanimi durumunda kalemin sabit kesme hizi (elmascilarin verdigi deger) belirtilir. G96 S120 ile kalemin kesme hizinin 120 m/dak oldugu belirtilir. Verilen bu kesme hizini karsilayacak sekilde bilgisayar aksaminca hesaplanan devirde dner. ap dstke bu devir artar. G97 S1200 ile ise aynanin 1200 devir /dak da sabit devirde dnecegi beirtilir.

PRG_3 Sayfa: 7

Anka CNC

PRG_3 Sayfa: 8

Anka CNC

PROGRAMLAMA KOMUTLARIArtimsal ve Mutlak Komutlar: CNC torna tezgahlarinda programda kullanilan koordinat degerlerinin (takimin gidecegi noktanin ap ve boy degerinin) belirtiminde iki farkli metod kullanilir. Bunlar Mutlak sistem ve Artimsal sistem olarak adlandirilir. Mutlak sistemde koordinatlar para programinin yazilmasinda referans alinan noktaya (is parasi sifiri) gre belirtilir ve bunlarin belirtilmesinde X ve Z adresleri kullanilir. X ve Z adresleri ile koordinat degerleri belirtildigi zaman TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN pozisyon koordinat degerlerinin Is parasi sifirina gre verildigi kabul edilir. rnek: G1 X102.345 Z-20. F0.2 ; G1 X135.02 Z-25. F0.18; kodu ile takimin is parasi sifirina gre 102.345 ap ve -20. boy degerine sahip olan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile kesme islemi yapacak sekilde gidecegi ve sonraki hareketinin ise 135.02 ap ve -25. boy degerine sahip olan noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.

Artimsal sistemde Takimin mevcut pozisyondan bir sonraki pozisyona (TAKIMIN GIDECEGI NOKTA) gitmesi iin AP ve BOY degerinde isareti ile birlikte ne kadar daha gidecegi belirtilir. Bu tip belirtim durumunda ise ap iin U ve Boy iin ise W adresleri kullanilir. G1 U20. W-10. F0.2; G1 U0.5 W-50. F.18; kodu ile takimin mevcut pozisyonundan ilk olarak apta 20. boyda -10. mm tede bulunan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme hareketi yaparak gidecegi ve sonra yeni pozisyonundan apta 0.5 mm boyda -50. mm tede bulunan noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.

PRG_4 Sayfa: 1

Anka CNC

POZISYONLANDIRMA (G00 veya G0) G00 komutu ile takim ucu is parasi koordinat sisteminde belirtilen noktaya hizli ilerleme hizi (15 000 mm/dak) ile hareket ettirilir. Is parasi koordinat sisteminde belirtilen nokta (takimin gidecegi yer) mutlak veya artimsal sistemde belirtilebilir. G0 kodunun formati (genel yapisi) su sekildedir: Format: G0 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ; mutlak sistemde G0 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ; artimsal sistemde

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak sistemde is parasi sifirina gre koordinat degerleri belirtilir. U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan gidecegi noktaya ap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile gidecegi belirtilir. rnek alisma 1:

Yukarida verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina gitmesi G0 X50.0 Z60.0; mutlak sistem G0 U-60.0 W-30.5 ; artimsal sistem

PRG_4 Sayfa: 2

Anka CNC

seklinde iki ayri sistem ile kodlanabilir.

rnek alisma 2:

Yukaridaki sekilde takimin 1 noktasinda 2 noktasina hizli bir sekilde gitmesi

G0 X60.0 Z3.0; kodu ile mutlak sistemde G0 U-80.0 W-50.0; kodu ile artimsal sistemde seklinde programlanabilir.

Burada X60.0 Z3.0 ile takimin gidecegi noktanin ap ve Boy (Is parasi sifirina gre) degerleri verilmektedir.

DOGRUSAL INTERPOLASYON (G01 veya G1) - Dogrusal Kesme Takim belirtilen noktaya F ile belirtilen devir basina ilerleme miktari degeri ile dogrusal bir sekilde kesme islemi yaparak gider. F ile belirtilen ilerleme miktari degeri yeni bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Bu sebeple kullanilacak sonraki G1

PRG_4 Sayfa: 3

Anka CNC

komutlarinda ilerleme degistirilmedigi srece kullanilmasina gerek yoktur. Bununla birlikte program basinda kullanilan ilk G1 komutunda devir basina ilerleme miktarinin F adresinde belirtilmesi gerekmektedir. Belirtilmedigi takdirde ilerleme miktari sifir olarak alinir ve 11 P/S alarmi ekranda gzkr. Format: G1 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; mutlak sistemde G1 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; artimsal sistemde

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ile takimin gidecegi noktanin mutlak sistemde is parasi sifirina gre koordinat degerleri belirtilir. U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ile takimin bulundugu konumdan gidecegi noktaya ap ve Boy degeri cinsinden ne kadarlik artim ile gidecegi belirtilir. F_ _ _ . _ _ _ ile devir basina mm cinsinden kalemin ilerleme miktari belirtilir.

rnek alisma 1:

PRG_4 Sayfa: 4

Anka CNC

Yukaridaki sekilde verilen paranin islenmesi asamasinda takimin 1 noktasindan 2 noktasina devir basina 0.2 mm ilerleme yaparak kesme islemi ile dogrusal bir sekilde gitmesi iin G1 X40.0 Z-30.0 F0.2; seklinde mutlak sistemde programlanabilir. Ayni hareket artimsal sistemde G1 U4.0 W-30.0 F0.2; seklinde kodlanabilir. Mutlak sistemde belirtilen X40.0 Z-30.0 noktasi is parasi sifirina gre takimin gidecegi noktanin koordinat degerleri belirtilmektedir.

rnek alisma 2:

A B C D E F G

X36.0 X0.0 X0.0 X34.0 X34.0 X50.0 X50.0

Z0.0 Z0.0 Z3.0 Z3.0 Z-30.0 Z-30.0 Z-36.0

PRG_4 Sayfa: 5

Anka CNC

H

X150.0

Z200.0

Yukarida verilen parada finis paso varmis gibi dsnlerek takimin A, B, C, D, E, F, G, H noktalari boyunca kesme islemi yapmasi iin programin kesme asamasi kisminin yazilmasi istenmektedir.

Kodlama ... ... T0101 ; G96 S120 M3 ; G0 X36.0 Z0.0. ; G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ; G0 X0.0 Z3.0 ; G0 X34.0 Z3.0 ; G1 X34.0 Z-30.0 F0.18 ; G1 X50.0 Z-30.0 F0.2 ; G1 X50.0 Z-36.0 F0.18 ; G0 X150. Z200. ; ... ...

Aiklama

1 nolu takimin 1 nolu telafi ile agirilmasi Sabit kesme hizi ve saat ynnde aynanin dnmesi A noktasina hizli yaklasma B noktasina keserek gitme- dogrusalC noktasina hizli hareketle ikma D noktasina hizli hareketle ikma E noktasina keserek gitme -dogrusalF noktasina keserek gitme -dogrusalG noktasina keserek gitme - dogrusalH noktasina hizli hareket ile ikma ve paradan uzaklasma

Simdi su ana kadar grenmis olduklarimiz ile rnek bir program yazalim. Bu rnekde program bir btn olarak verilmistir. Ileriki kisimlarda sadece kesme asamalari ile ilgili kisimlar verilecektir.

rnek alisma:

PRG_4 Sayfa: 6

Anka CNC

Yukarida isleme sekli verilmekte olan para yzeyinde ok az bir talasin bulundugunu kabul edelim. Takimda kullanilan elmas iin takimcinin vermis oldugu kesme hizi degerinin 180 m/dak oldugunu ve ilerleme miktarinin da 0.2 mm oldugunu kabul edelim. O5000 ; G50 S3000 ; M8 ; T0101 ; G96 S180 ; M3 ; G0 X23. Z0.0 ; G1 X0. Z0.0 F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X16.Z3. ; G1 X16. Z0. ; G1 X20.3 Z-2.0 ; G1 X23.2 Z-20.0 ; G1 X21.3 Z-22. ; G1 X33.0 Z-22.0 ; G1 X33.0 Z-40.0 ; G1 X50.0 Z-40.0 ; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ; 5000 nolu program aynanin maksimum devri suyu ama 1 nolu takimi 1 nolu telafi ile agirma 180 m/dak lik sabit kalem kesme hizi Aynanin saat ynnde dnmesi 23. ap 0. boy degerine hizli hareket 0. ap 0. boy degerine 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme ile gitme 0. ap 3. boya hizli hareketle ikma 16. ap 3. boya hizli hareketle ikma 16. ap 0. boya dogrusal kesme 20.3 ap -2.0 boya keserek gitme 23.2 ap -20.0 boya keserek gitme 21.3 ap -22.0 boya keserek gitme 33.0 ap -22.0 boya keserek gitme 33.0 ap -40.0 boya keserek gitme 50.0 ap -40.0 boya keserek gitme 150.0 ap 200.0 boya hizli hareketle Suyu kapama Aynayi Durdurma Program Sonu; Basa Dn

PRG_4 Sayfa: 7

Anka CNC

DAIRESEL INTERPOLASYON (G02 veya G03) DAIRESEL KESME

G02 (G2) veya G03(G3) komutu ile takim yariapi belirtilen yay zerinde dairesel kesme islemi yapar. Buna mukabil takim baslangi noktasindan bitis noktasina ayni yariapta iki farkli sekilde dairesel hareket yapabilir. Eger takim baslangi noktasindan bitis noktasina saatin dns yn ile ayni (CW) ynde olan bir yay izecek sekilde kesme islemi yapacak ise G2 komutu; Takim baslangi noktasindan bitis noktasina saatin dns ynnn tersi olan ynde bir yay izecek sekilde (CCW) kesme islemi yapacak ise G3 komutu kullanilir. Dairesel kesme islemi durumunda izlencek yaya ait karakteristik degerler; yariap (radyus) veya yay baslangi noktasindan yay merkezine olan uzakliklar cinsinden verilir.

Dairesel Kesme Komutunun Genel Formati su sekildedir. PRG_5 Sayfa : 1

Anka CNC

G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ I _ _ _. _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ G03 R___.___

F_.___

Burada G2 veya G3 yay isleme ynne bagli olarak seilir.

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (ap ve Boy )

I _ _ _ . _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ Yay baslangi noktasindan yay merkezine olan vektrel uzaklik R___.___ F_.___ Yay yariapi Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)

Eski model CNC tezgahlarda yay ile ilgili zellikler genellikle I ve K degerleri cinsinden belirtilmekte idi. Bununla birlikte yani model tezgahlar yay ile ilgili zellikleri yay yariapinin verilmesi suretiyle belirtmeye imkan tanimaktadir. Eski model tezgahlarla uyumluluk olmasi aisindan hala I ve K belirtimleri de kullanilmaktadir. Bununla birlikte burada sadece yariap belirtiminden bahsedilecektir. Yariap belirtimi durumunda dairesel interpolasyon komutunun genel formati su sekilde olur.

G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ R_ _ _. _ _ _ F _ . _ _ _ G03

Burada G2 veya G3 yay isleme ynne bagli olarak seilir.

X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ Yay bitis noktasi koordinatlari (ap ve Boy ) R___.___ F_.___ Yay yariapi Devir basina ilerleme degeri (mm /dev)

PRG_5 Sayfa : 2

Anka CNC

G2 veya G3 komutu ile dairesel kesme yaptirma durumunda yay bitis noktasi koordinatlari 90 derecelik yay zerinde herhangi bir noktada bulunabilir. Yani kesme isleminde yayin tam 90 derecelik bir yay olmasina gerek yoktur. Bitis noktasi yay zerinde olan herhangi bir nokta olarak verilebilir. G2 ve G3 komutu ile islenebilecek maksimum yay 90 derecelik bir yaydir. Simdi bu bahsedilenleri pratik bir rnek yaparak pekistirmeye alisalim: rnek alisma 1:

Takimin 1 noktasindan 2 noktasina 50. mm lik bir yay zerinde saat ynnde (CW) 0.18 mm /dev ilerleme ile gidecek sekilde dairesel kesme islemi yapmasi iin G2 X50.0 Z 30.0 R50.0 F0.18; seklinde hareketin kodlanmasi gerekir

PRG_5 Sayfa : 3

Anka CNC

rnek alisma 2:

Yanda verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina saatin tersi ynde bir yay boyunca (CCW) dairesel kesme islemi yaparak gitmesi iin

G3 X50.0 Z-50.0 R60.0 F0.18; komutunun kullanilmasi gerekmektedir. Burada X50.0 Z-50.0 takimin gidecegi noktanin koordinatlari R60.0 Yay yariapi F0.18 Ilerleme miktari sekilde belirtilmektedir.

Simdiye kadar G0, G1, G2 ve G3 komutlari kullanilmak suretiyle torna paralarinin nasil islenebilecegine dair rnek program kisimlari ile ugrastik. Pogramlarin yazilmasi esnasinda para yzeyinde ok az bir paso bulundugu kabul edildi. Bununla birlikte tornalanacak paralarda genelde tek pasoda alinacak trde i ler yoktur. Buna s mukabil bu kodlari kullanmak suretiyle ok paso gerektiren tornalama islemleri de rahatlikla programlanip islenebilir. Dolayisi ile bu bahsedilen tornalama komutlari ile her

PRG_5 Sayfa : 4

Anka CNC

trl tornalama islemleri program biraz uzun olsa dahi yapilabilmektedir. Bu sebeple bu kodlarin kullanilmasi suretiyle yazilmis program rnekleri zerinde biraz daha detayli durmak yararli olacaktir.

rnek alisma 1:

Yukarida sekli verilen para 150 m/dak lik kesme hizi ve 0.2 mm lik ilerleme degerleri ile islenmek istenmektedir. Para yzeyinde finis paso oldugu dsnlerek isleme programinin yazilmasi istenmektedir.

O1000 ; G50 S3000 ; M8; G96 S150 M3; T0101 ; G0 X50.0 Z0.0 ; G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X46. Z3. ; G1 X46. Z0. ; G1 X50. Z-20. ; PRG_5 Sayfa : 5

Anka CNC

G3 X60. Z-40. R40. ; G1 X80. Z-40. ; G1 X80. Z-50. ; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ; rnek alisma 2:

Yukaridaki sekilde isleme yntemi verilmekte olan is parasi iin isleme programini 2 nolu takim kabul ederek yaziniz. O3000; G50 S3000; M8; T0202; G0 X85. Z0.; G1 X0. Z 0. F0.2; G0 X0. Z3. ; G0 X77. Z3. ; G1 X77. Z-19.8 F0.25; PRG_5 Sayfa : 6 G1 X83. Z-19.8 F0.2; G1 X83. Z3. F0.3 ; G0 X74. Z3. ; G1 X74. Z-19.8 F0.15; G1 X83. Z-19.8 F0.2; G0 X83. Z3. ; G0 X68. Z3. ; G1 X68. Z0. F0.2; G1 X70. Z-2. F0.2;

Anka CNC

G1 X70. Z-20.F0.2; G1 X77. Z-20. F0.2; G1 X80. Z-22.F0.2; G1 X80. Z-30.F0.2;

G0 X150. Z200. ; M9; M5; M30;

rnek alisma 3:

Yukarida isleme sekli verilmekte olan dolu malzemenin matkap ile bosaltilip resimde verilen llere getirilmesi istenmektedir. Buna gre uygun isleme programinin yazilmasi

O3500 ; G50 S3000 ; M8 ; G97 S800 M3; SABIT DEVIR T0303 ; 18 MM LIK MATKAP G0 X0. Z5. ; G0 X0. Z2. ; G1 X0. Z-30. F0.07; G0 X0. Z5. ; G0 X150. Z50. ; G96 S180 M3 ;

T0505 ; DELIK KATERI G0 X22. Z3. ; G1 X22. Z-19.8 F0.2; G1 X17. Z-19.8 ; G1 X17. Z3. ; G0 X28. Z3. ; G1 X28. Z0. ; G1 X25. Z-2. ; G1 X25. Z-20. ; G1 X17. Z-20. ; G0 X17. Z3. ;

PRG_5 Sayfa : 7

Anka CNC

G0 X150. Z200. ; M9 ;

M5 ; M30 ;

PROGRAMLARDA YAPILAN KISALTMALAR

Simdiye kadar programlari mmkn olan en genis kod blogu ile yazdik. Bununla birlikte bilgisayarlarin bellek yapisindan kaynaklanan esaslara bagli kalinarak programlarda bir takim kisaltmalar yapabiliriz. 1. Asagida normal bir satirda kullanilan uygun olan kodlarin nasil verilecegi gsterilmistir. Kod Blogu G_ X _ Z _ F _ S _ M _ ; CNC tezgah herhangi bir satiri icra edecegi zaman o satiri okuyup satirda bulunan degerleri uygun bellek ceplerine koyar; ve eski bulunan degerler silinir. Eger bir sonraki satirda belirtilen deger bir nceki satir ile belirtilen degerin aynisi ise ayni deger uygun dsen bellek cebine yazilacagindan dolayi bu deger eski bellek cebi degeri ile ayni olacaktir. Bilgisayar satiri okurken ayni degeri okuyacagindan dolayi bir sonraki satirda degismeyen degerin tekrar yazilmasina gerek yoktur. Bunu bir rnek ile aiklayalim: ... ... G0 X100. Z3. ; G0 X100. Z0. ; ... ...

PRG_5 Sayfa : 8

Anka CNC

komutu ard-arda gelen iki satirdir. Grldg gibi birinci satirda kullanilan X100. degeri ikinci satirda da ayni kalmaktadir. Dolayisi ile ikinci satirda X100. degerinin tekrar belirtilmesine gerek yoktur. Bu aiklamaya dayanarak yukarida verilen program kismi ... ... G0 X100. Z3. ; G0 Z0. ; ... ... seklini alacaktir.

2. G0, G1, G2 ve G3 MODAL kodlardir. Modal kodlar bir defa belirtildikleri durumda ayni trden baska bir komut belirtilene kadar aktif halde kalirlar. Dolayisi ile G0 bir kez belirtildiginde baska bir G kodu (G1, G2, G3) belirtilene kadar aktif kalir ve bu sebeple bir sonraki satir eger G0 ile yapilan hareket seklinde ise bunun G0 olarak tekrar belirtilmesine gerek yoktur. rnegin; ... ... G0 X100. Z3. ; G0 X100. Z0. ; ... ... program kisminda ikinci satirda yaptirilan hareket tekrar G0 ile yaptirilan hareket oldugundan dolayi program kismi ... ... G0 X100. Z3. ; Z0.; ... ... seklini alir. Simdi yukarida bahsedilen kisaltma kurallarina uygun olarak bir rnek program yazalim.

PRG_5 Sayfa : 9

Anka CNC

rnek alisma:

Yukarida operasyon listesi verilmekte olan para yzeyinde ok az bir talasin oldugu kabul ile isleme programinin yazilmasi istenmektedir.

O1500 ; G50 S3000 ; G96 S180 M3;

PRG_5 Sayfa : 10

Anka CNC

T0101 ; G0 X59. Z0. ; G1 X0. F0.2 ; G0 Z3. ; X55. ; G1 Z0. ; X59. Z-20. ; X63. ; G2 X76. Z-45. R50. ; G1 X80. ; Z-55. ; G0 X150. Z200. ; M5 ; M9 ; M30;

Son bir rnek olarak nceki kisimlarda verilmis olan O 3000 nolu programin uzun ve kisaltilmis hallerini yan yana gstererek uzun program kisminda gereksiz olan kisimlari ortasi izilmis olarak gsterelim. O3000 ; G50 S3000 ; M8 ; G96 S200 M3; T0101 ; G0 X85. Z0. ; G1 X0. Z0. F0.2 ; G0 X0. Z3. ; G0 X77. Z3. ; G1 X77. Z-19.8 F0.25 ; G1 X83. Z-19.8 F0.18; G0 X83. Z3. ; G0 X74. Z3. ; G1 X74. Z-19.8 F0.2; G1 X83. Z-19.8 F0.2 ; G0 X83. Z3. ; G0 X68.Z3. ; G1 X68. Z0. F0.18; G1 X70. Z-2. F0.2 ; G1 X70. Z-20. F0.25 ; G1 X77. Z-20. F0.2; G1 X80. Z-22. F0.24; G1 X80. Z-30. F0.25; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ;

O3000 ; G50 S3000 ; M8 ; G96 S200 M3; T0101 ; G0 X85. Z0. ; G1 X0. F0.2 ; G0 Z3. ; X77. ; G1 Z-19.8 F0.25 ; X83. F0.18; G0 Z3. ; X74. ; G1 Z-19.8 F0.2;

PRG_5 Sayfa : 11

Anka CNC

X83. F0.2 ; G0 Z3. ; X68. ; G1 Z0. F0.18; X70. Z-2. F0.2 ; Z-20. F0.25 ; X77. F0.2; X80. Z-22. F0.24;

Z-30. F0.25; G0 X150. Z200. ; M9 ; M5 ; M30 ;

PRG_5 Sayfa : 12

Anka CNC

DIS AMA (G32)

Dz, konik v.b. vidalar G32 komutu ile kolaylikla ailabilir. G32 komutu kullanilmak suretiyle aynanin dnme devri fener mili motoruna monte edilen pozisyon kodlayici vasitasiyla llerek bu devreye uygun olarak G32 komutunda F ile belirtilen hatve miktari kadar tezgah her bir devirde ayna devri ile es zamanli olarak hareket eder. Ayna bir devir yaptiginda kizak dis hatvesi kadar ilerler ve bu sekilde dis ama islemi yapilir. Dis ama komutu verildigi zaman ilerleme miktari (F), ilerleme degistirme (FEEDRATE OVERRRIDE %) ile degistirilemez. Degistirilse idi ilerleme farkli olacagindan dolayi dis hatvesi uygun olmayacakti. Dis ama esnasinda sabit devir kullanilir. Dis Ama rnegi:

G32 X25. Z-50. F1.5 ; komutu ile yanda sekli verilen dis ekilebilir. Burada F ile dis hatvesi (ADIM) verilmektedir ve devir basina mm cinsinden ilerleme seklinde belirtilir. Genel olarak servosistemdeki gecikmeden dolayi ailan disin baslangi ve bitis noktalarinda dogru olmayan adim degerleri olusabilir. Bu problemi ortadan kaldirmak iin programda kullanilacak dis boyu gerek dis boyundan bir miktar uzun olarak belirtilir. Bu uzunluk miktari dis baslangici ve bitis kisimlarinda sirasi ile a1 ve a2 seklinde belirtilir. Bu degerler asagida ailacak bir dis kismi iin gsterilmektedir.

PRG_6 Sayfa: 1

Anka CNC

Dis ama esnasinda takim disin baslangi noktasindan a1 kadar geride ve disin bitis noktasindan a2 kadar ileride kalacak sekilde dis boyu belirtilir. Bylelikle dis basinda ve dis bitiminde hatvede olabilecek sapmalar telafi edilmis olur. a1 ve a2 degerleri asagida belirtilen sekilde hesaplanirlar.

a2=( L x R ) / 1800

mm

Burada L : Dis adimi (mm) R : Ayna Devri (dev/dak) a1= s2 x (-1- ln (a) ) mm

Burada a: Adim tleransi seklinde belirtilir. - 1- ln(a) degeri matematiksel bir iafededir ve esitli a degerleri iin asagidaki tabloda verilen sonulari verir:

a 0.005 0.01 0.015 0.02

-1 - ln (a) 4.298 3.605 3.200 2.912

PRG_6 Sayfa: 2

Anka CNC

rnek Program:

Yukarida operasyon listesi verilen parada dis ama islemi: Adim 4 mm; a1=3 mm ; a2 = 1.5 mm degerleri iin ... ... T0202; G97 S800 M3; G0 X32. Z80. ; X31. ; G32 Z40. F4.0; G0 X32. ; Z80. ; G32 Z40. F4.0 ; G0 X32. ; Z80. ; X150. Z200. ; ... ...

PRG_6 Sayfa: 3

Anka CNC

Konik dis ama durumunda adim degeri Z-eksenindeki izdsm degeri olarak belirtilir. Asagida konik dis ama islemi iin islem resmi verilen parada dis ama kodunun nasil kullanilabilecegine dair bir rnek verilmektedir.

Adim 3.5 mm a1 = 2 mm a2 = 1 mm her bir adimda 1 mm (genelde byk bir deger) talas alinacagi kabul ile iki kademelik bir dis kaldirma programi: ... ... G97 S800 M3; T0303 ; G0 X12. Z72.0 ; G32 X41.0 Z29.0 F3.5 ; G0 X50.0 ; Z72.0 ; X10.0 ; G32 X39.0 Z29.0 F3.5 ; G0 X50.0 ; Z72. 0 ; ... ...

PRG_6 Sayfa: 4

Anka CNC

DIS AP/I AP ISLEME EVRIMI (G90)G90 kodu ile alisma yzeyinde ok pasolu talas kaldirma islemleri kolayca programlanabilmektedir. Genel olarak dz talas kaldirma islemlerine ek olarak R koniklik miktari belirtilmek suretiyle konik talas kaldirmada yapilabilir. Dogrusal kesme durumunda komut

R: Hizli Hareket F: Kesme Hareketi G90 Xa Zb F_; komutu verildigi zaman takim ilk olarak baslangi noktasindan "a" apina hizli hareket (G00 ile ay-ni hiz) ile iner, sonra "b" boyuna kadar kesme islemi yapar (F ile belirtilen ilerleme ile) sonra baslangi noktasi apina keserek ikar ve sonraki adimda baslangi noktasindaki boy degerine gelir. Grldg gibi tek bir satirda 4 farkli hareket yaptirilmakta ve bylelikle isleme programi daha da kisalmis olmaktadir. Ayni komutu tekrar kullanarak "a" apindan bir ka mm (3-4) kk bir apta tekrar talas kaldirmaya gerek duyuldugu zaman sadece ap degeri belirtilir.

PRG_7 Sayfa: 1

Anka CNC

Simdi bu belirttiklerimizi sayisal bir rnekle aiklayalim;

rnek alisma 1:

Yukarida resmi verilen parayi 1 nolu kalemi kullanarak, sabit kesme hizi (150 m/dak) ve ilerleme F0.18 mm/devir seklinde isleme sartlarinda isle-mek istiyoruz. Programi yazalim: O2000 ; G50 S2000; T0101 ; M8 ; G96 S150 M3 ; G0 X73. Z3. ; (Baslangi noktasi) G90 X67. Z -20. F0.18 ; X64. ; X61. ; X60. ; G0 X150. Z200. ; (Is bittiginde kalem baslangi noktasina geri dner. M9 ; Dolayisiyla uzaklasma pozisyonumuz bu nokta reM5 ; ferans alinarak belirlenir.)

PRG_7 Sayfa: 2

Anka CNC

M30 ;

rnek alisma 2:

G90 kodu ile ilgili olarak bu sefer de bu komutun delik iinde isleme operasyonlarinda nasil kullanilabilecegine iliskin bir rnek verelim.

T0505 ; G96 S180 M3 ; G90 X43. Z -20. F0.18 ; X45.; X48.; X49.5 ; X50. ; G0 X150. Z200. ;

PRG_7 Sayfa: 3

Anka CNC

rnek alisma 3: Asagida verilen para biraz daha detayli bir rnek olarak verilmistir. Bu tr bir parada G90 kodunun nasil kullanilabilecegini ve paranin ne sekilde islenebilecegini kodlardan ikarmaya alisiniz

T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X55. Z0. ; G1 X0. F0.2. ; G0 X55. Z3. ; G90 X50. Z -39.9 ; X47. ; X44. ; X41.; G0 X42. ; G90 X36. Z -19.9 ; G0 X32. ; G1 Z0. ; X34. Z -1. ; Z -20. ; PRG_7 Sayfa: 4

Anka CNC

X38. ; X40. Z -21.; Z -40. ; X50. ; Z -45. ; G0 X150. Z200. ;

KONIK BOSALTMA ISLEMLERI VE G90 KOMUTUG90 kodu ile konik bosaltma islemleri de yaptirilabilir. Konik bosaltma islemi iin program kodu asagida verilmektedir. G90 Xa2 Zb R_ F_ ;

Koniklik R= (a1 - a2) / 2 Koniklik miktari R baslangi ve bitis aplari arasindaki farkin yarisi olarak tanimlanir ve kodda isareti ile kullanilir. Yukarida verilen sekil iin koniklik miktarinin isareti negatif (eksi) dir. R nin degisik konumlarina gre farkli isleme durumlari mevcuttur. Bunlar asagida gsterilmektedir.

PRG_7 Sayfa: 5

Anka CNC

G90 komutunun konik bosaltmada nasil kullanilacaginin daha iyi anlasilmasi iin asagida sayisal bir rnek verilmektedir.

rnek alisma 4: Koniklik= (30 - 35) / 2 = -2.5 T0303 ; G96 S150 M3 ; G0 X43. Z3. ; G90 X37. Z -30. R -2.5 F0.2 ; X36. ; X35. ; G0 X150. Z200. ;

rnek alisma 5: Benzeri bir alismayi delik iinde bosaltma islemi iin de yaparsak ;

PRG_7 Sayfa: 6

Anka CNC

Koniklik= (40 - 35) / 2 = 2.5

T0505 ; G96 S180 M3 ; G0 X27. Z3. ; G90 X30. Z -20. R2.5 F0.2 ; X32. ; X34. ; X35. ; G0 X150. Z200. ; seklinde program yapisi elde edilir.

PRG_7 Sayfa: 7

Anka CNC

DIS EKME EVRIMI (G92)Daha nceki kisimlarda G32 komutuyla dis ekme isleminin yapilabileceginden bahsetmistik. Buna mukabil G32 kodu ile dis ekme esnasinda her bir pasonun drt adet G kodu ile alt alta yazilip programlanabilecegini grmstk. Bu drt satirlik G kodunun tek bir satirda yazilan esdeger bir kod ile yazilmasi daha kolaylik saglayacaktir. Iste G92 kodu bu ise yarar. G92 kodunun genel formati su sekildedir. G92 Xa Zb FL ;

G92 Xa Zb FL ; kodu programda verildiginde, kalem ilk olarak "a" apina hizli bir sekilde iner, sonra "b-r" boyuna L ilerlemesi (hatve) ile kesme islemi yapar. Sonra 45 lik bir ai ile "b" boyuna kesme islemi ile gider ve tekrar baslangi noktasi apina hizli bir sekilde ikar ve en son olarak kalem baslangi noktasina hizli olarak gelir. A detayinda "r" ile belirtilen mesafe pah kirma mesafesi olarak adlandirilir. Pah kirma mesafesi 0.1L ... 12.7L araliginda 0.1L lik artirimlarla 5130 nolu parametrede belirtilir. 5130 nolu parametre sifir ise bu deger (pah miktari) sifir olarak alinir. G90 kodunda oldugu gibi G92 kodu ile belirtilen ap, boy, ilerleme ve koniklik degerleri modal degerlerdir. Yani bir defa belirtildikleri zaman ayni tipten baska bir G kodu kullanilana kadar aktif olarak kalirlar.

PRG_8 Sayfa: 1

Anka CNC

Simdi yukarida aikladiklarimizi sayisal bir rnek ile pekistirelim:

rnek alisma 1: T0303 ; G97 S800 M3 ; G0 X31. Z5. ; (Baslangi pozisyonu) G92 X29.6 Z -30. F1.5 ; X29.3 ; X29. ; X28.6 ; X28.2 ; X28. ; G0 X150. Z200. ; (Islem bittiginde kalem baslangi pozisyonuna geri gelir.)

Yukarida verilen parada 800 dev/dak da dis ekmek iin gerekli kod kisminin yazilmasi. rnek alisma 2:

... ... T0505 ; G0 X24. Z5. ; G92 X26.4 Z -20. F1.25 ; X26.8 ; X27.2 ; X27.6 ; X27.9 ; X28. ;

PRG_8 Sayfa: 2

Anka CNCG0 X150. Z200. ; ... ... G32 kodunda dis ekme iin belirtilen aiklamalarin hepsi G92 kodu iinde geerlidir. G32 kodunun G01 den ayrilan tek farki ILERLEMEYI DEGISTIRME (FEEDRATE OVERRIDE) anahtari G32'de fonsiyon disi kalmaktadir.Ayni farklilik G90 ile G92 kodu arasindaki farklilikta da geerlidir. Son bir rnek olarak konik dis ekmeyi gsterelim: Hatvenin Z eksenindeki izdsm degeri 1.05 olsun Koniklik R= (26-30) / 2 = -2

... ... T0707 ; G97 S800 M3 ; G0 X31. Z45. ; G92 X29.5 Z20. R-2. F1.05 ; X29.2 ; X28.7 ; X28.6 ; X28.5 ; G0 X150. Z200. ; ... ...

PRG_8 Sayfa: 3

Anka CNC

ALIN YZEYI TORNALAMA EVRIMI (G94)DZ YZEY KESME EVRIMI : G94 Xa Zb F_ ;

G94 kodu verildiginde takim ilk olarak "b" boyuna hizli hareketle gelir. Sonra "a" apina F'de belirtilen ilerleme ile kesme islemi yapar. Sonra baslangi noktasi boyuna keserek ikar ve son olarak ta baslangi noktasi apina hizli hareket ile geri dner. Ayni sekilde G90, G92 de oldugu gibi G94 kodunda belirtilen degerlerde modal degerlerdir. Bir defa belirtildiklerinde ayni trden baska bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalirlar.

rnek alisma :

... ... T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z25. ; G94 X30. Z18. F0.15 ; Z16. ; Z15. ; G0 X150. Z200. ; ... PRG_9 sayfa: 1

Anka CNC...

KONIK YZEY KESME : G94 Xa Z b R_ F_ ;

rnek alisma :

... ... T0303 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z3. ; G94 X30. Z23. R-2. F0.3 ; Z22. ; Z21. ; Z20. ; G0 X150. Z200. ; ... ...

PRG_9 sayfa: 2

Anka CNCKoniklik R=(16-20) / 2= -2 Degisik profildeki paralar iin R degerleri

G90 VE G94 KODLARININ PRATIK UYGULAMALARDA KULLANILMA DURUMLARI

PRG_9 sayfa: 3

Anka CNC

OK TEKRARLI EVRIMLERSu ana kadar grms oldugumuz komutlar programlamanin temelini teskil etmektedir. Buna mukabil bu komutlarin kullanilmasi suretiyle yazilan programlar olduka uzun olmaktadir. Bundan sonra bahsedilecek kisimlar programlamayi biraz daha basitlestiren ve programi kisaltan komutlar olacaktir. Tabi ki bu kodlar bir nceki kodlara gre biraz daha detayli olacaktir ama bu komutlarin kullanilmasi suretiyle programlamanin ne kadar basitlestigi grlecektir.

G71 TORNALAMADA STOK KALDIRMABu komut dolu malzemelerde yapilacak olan bosaltma islemlerinde kullanilir. Islenecek malzemenin finis hali G0, G1, G2 ve G3 kodlari ile tanimlanip yariaptaki dalma (paso) miktari verilmek suretiyle, tezgah verilen profile uygun olacak sekilde her pasoda verilen paso kadar dalarak bosaltma islemine malzemeye ait profil ikincaya kadar devam eder. En son olarak profil malzeme zerinde finis paso kalacak sekilde tornalanir.

G71 U(d ) R(e) ; G71 P(ns) Q(nq) U(u) W(w) F(f) S(s) T(t) ; N(ns)........ AA'B arasindaki hareket komutu bu kisimda tanimlanir ... ... N(nf).........;

PRG_10 Sayfa: 1

Anka CNC

AA'B seklinde finis malzeme sekli G00, G01, G02 ve G03 kodlari ile tanimlandigi zaman, belirtilen blge d (kesme derinligi)'lik artimlar ile sonuta W ve U/2' lik fark kalacak sekilde malzeme bosaltilir. Konuya biraz daha fiziksel yanasirsak, kalem ilk olarak apta d kadar dalar sonra boyda finise birakilan miktarda kesme hareketi yapar ve sonra apta 45lik ai ile "e" kadar yukari ikar ve baslangi boyuna tekrar hizli olarak geri dner. Bu islem finise birakilan degerlere kadar devam eder ve kalem en son finis pasosunu birakarak tanimlanan yolu izleyerek A noktasina geri dner. Simdi kodda kullanilan degerleri tek tek inceleyelim:

G71 U(d) R(e) ; G71 P(ns) Q(nq) U(u) W(w) F(f) S(s) ; N(ns) ... AA' ve B yolu sanki finis paso ile ... islem yapiliyormus gibi G0, G1, G2 ve G3 N(nq) ... kodlari ile bu kisimda tanimlanir. d : Kesme derinligi (isaretsiz olarak belirtilir.) Kesme dogrultusu AA' dogrultusuna baglidir. Bu deger modal degerdir ve baska bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Ayni zamanda program da belirtilen bu deger # 717 nolu parametresi ile de belirtilebilir. e : Kama miktari (# 718 nolu parametre) ns : Finis para seklinde programdaki ilk hareket komutunun sira numarasi nq : Finis para seklinde programdaki son kareket komutunun sira numarasi u : apta finise birakilan miktar w: Boydafinise birakilan miktar f : Ilerleme miktari (mm/dev) G71 komutu ile asagida verilen para sekilleri tanimlanabilir. Tm bu kesme evrimleri Z eksenine paralel olarak yapilir ve u ve w iin isaretler asagidaki gibi tanimlanir.

PRG_10 Sayfa: 2

Anka CNC

rnek Program 1:Yariaptaki dalma miktari 1,5 mm kalemin geri ikma miktari 0,5 mm

... ... G96 S180 M3 ; T0101 ; G0 X83. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ; N14 G0 X50. ; G1 Z0. ; X60. Z -20. ; Z -40 ; X76. ; N15 X80. Z -42. ; G0 X150. Z200. ;

PRG_10 Sayfa: 3

Anka CNC

... ...

rnek Program 2 :

... ... T0101 ; G96 S180 M3 ; G0 X83. Z3. ; G71 U2. R0.8 ; G71 P16 Q17 U0.5 W0.2 F0.2 ;

PRG_10 Sayfa: 4

Anka CNC

N16 G0 X50. ; G1 Z0. ; X56. Z -20. ; X60. ; Z -36 ; N17 G2 X80. Z -46. R40. ; G0 X150. Z200. ; ... ... rnek Program 3 :

... ... T0303 ; G96 S120 M3 ; G0 X39. Z3. ; G71 U1.5 R0.5 ; G71 P18 Q19 U -0.5 W0.1 F0.2; N18 G0 X60. ; G1 Z -20. ; X50. ; N19 X40. Z -40. ;

PRG_10 Sayfa: 5

Anka CNC

G0 X150. Z200. ; ... ... Is bittiginde kalem baslangi pozisyonuna geri dner.

FINIS TORNALAMA EVRIMI (G70)G70 komutu G71 komutunda N(ns) ve N(nq) kodlari ile tanimlanmis olan ve G71 kodunda finis miktari olarak birakilan tornalama islemini yapar. G70 N(ns) N(nq) S (s) F (f) ; komutu verildigi takdirde bir nceki G71 veya diger kaba tornalama islemleri ile N(ns) ve N(nq) satirlari arasinda tanimlanmis olan finis paso tanimlanan tornalama yoluna uygun olarak tornalanir. rnegin G71 kodunu anlatirken verilen rnek Program 1 de tornalama sekli N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanmis ve finise apta 0.5 mm ve boyda 0.1 mm paso birakilmisti. Bu birakilan pasoyu almak iin G70 komutu G70 P14 Q15 S (s) F(f); seklinde yazilir. Bu tanimlama ile rnek program 1 de tanimlanan finis miktari alinmis olur. Yukarida verilen kodda S kullanilan G koduna (G96 veya G97) bagli olarak sirasiyla sabit kesme hizi veya sabit devir olarak belirtilir. Belirtilmedigi takdirde bir nceki S degeri ne ise o deger alinir. Ayni sekilde F ile de kesme ilerlemesi verilir. rnek program 1 de N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanan torna parasinda kaba tornalama islemi yaptirildiktan sonra finis tornalama islemi ayni kalem (kaba) kalem ile veya farkli bir kalem ile yaptirilabilir. Ayni kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda N15 _ ; satirindan hemen sonraki satira G70 P14 Q15 ;

PRG_10 Sayfa: 6

Anka CNC

seklinde bir kod yazilir. Islem bittiginde kalem baslangi noktasina (X 83. Z