base.ukgfa.kzbase.ukgfa.kz/wp-content/uploads/2014/04/РП-Рад.гиг-МПД-каз.doc · web...

ҚРДСМ «Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы» ШЖҚ РМК «Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы

044 -59/18-( )

Радиациялық гигиена

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

«Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы

«БЕКІТЕМІН»ОӘТЖ жөніндегі проректор,

м. ғ. д., профессор м. а. Анартаева М.Ұ. __________

«____» _________ 2013ж.

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Пән, пән коды: «Радиациялық гигиена», RG 3221

Мамандық: 5В110400 - «Медициналық-профилактикалық іс»

Оқу сағатының көлемі (кредит)- 90сағат/2 кредит

Оқылатын курс пен семестр: 3- курс, V- семестр

2013ж


044 -59/18-( )


Жұмыс бағдарламасы Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2011жылғы 26-қазандағы №734 бұйрығымен бекітілген радиациялық гигиена пәнінен типтік оқу бағдарламасы негізінде «Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасымен құрастырылды.

Кафедра мәжілісінде талқыландыХаттама № ____ «____» ________ 2013 ж.

Кафедра меңгерушісі м.ғ.к., доцент ________________ Долтаева Б.З.

ОҚМФА қоғамдық денсаулық сақтау және медициналық-профилактикалық пәндер бойынша жүйелік әдістемелік комиссия мәжілісінде қаралды.

Хаттама № ____ «____» ________2013 ж.Комиссия төрайымы м.ғ.к., доцент м.а. _______________ Бейсембаева З.И.

ОҚМФА Әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Хаттама № «____» ________2013 ж.


044 -59/18-( )


2. Бағдарлама:2.1 Кіріспе

Радиациялық гигиена – бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету жағдайын, түрлерін және салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағытталған шараларды зерттеп, дайындайтын ғылым.Радиациялық гигиена иондаушы сәулеленудің, иондағыш радиация көздерімен жұмыс істейтін адамдардың және бүкіл халықтың денсаулығына тигізетін әсерін зерттейді және олардың жұмыс және тұрмыс жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қорғану шараларының кешенін дайындайды. Радиациялық ластану қазіргі таңның өзекті мәселесіне айналып отыр. Қоршаған ортаның радиобелсенділігі біздің өміріміздің бөлінбейтін бір бөлшегі, сондықтан да радиациялық сәулелену заңдылықтарын толық меңгермей Қазақстандағы, дүние жүзіндегі радиация жағдайын шынайы бағалау мүмкін емес. Радиациялық гигиена профилактикалық медицинаның ғылыми бір саласы, сол себептен де «Медициналық-профилактикалық іс» мамандығының студенттері бұл саланың сұрақтарын жете білулері қажет.

2.2Пәннің мақсаты халықты жәнеәртүрлікәсіп иелерін радиациялық қауіпсіздікпен қамтамасыз ету үшін, қоршаған ортаны радиациялық ластанудан қорғау мақсатында жоғары білікті мемлекеттік санитарлық- эпидемиологиялық қадағалау мамандарын дайындау.

2.3 Оқытудың міндеттері1. Негізгі заңдылық акітілерімен танысу: «Қазақстан Республикасы

Конституциясы», ҚР «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі» заңы, «Радиациялық қауіпсіздік нормасы», ҚР Президентінің «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» үкімі».

2. Иондаушы сәулелеудің көздерін қолдануымен байланысты адамның кәсіптік іс-әрекеті жағдайындағы және де халық тұратын орта жағдайындағы және ағзаның бір-біріне тигізетін әсерін дұрыс түсіну үшін пәннің теориялық негіздерін таныстыру.

3. Нақты жағдайларда радиациялық жағдайды бағалау мен обьективті ақпарат алу үшін санитарлық-дизиметрлік бақылау жүргізу әдістерін игерту және меңгерту.

4. Радиациялық гигиена саласында ескертпелі және ағымды мемелекеттік санитарлық бақылауды жүргізу мен радиациялық қауіпті нысандарда радиациялық жағдайды жақсарту бойынша ғылыми негізделген


044 -59/18-( )


шараларды жасаудың теориялық негізі мен дағдыларды игерту.

2.4 Оқытудың соңғы нәтижесі Студентбілуі тиіс:- радиациялық гигиена және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі зандылық құжаттарын;- "Радиациялық гигиена" ғылымының шығу және даму тарихын;- МСЭҚД радиациялық гигиена бөлімі мен СЭСО радиациялық лабораториясының құрылымы мен ұйымдастырылуын;-ядролық физика элементтерін (атом құрылысын, радиобелсенді ыдыраудың негізгі заңын, ыдырау-жартылай ыдырауды сипаттайтын негізгі шамалар, белсенділікті, белсенділіктің өлшем бірліктерін);- радиобелсенді айналымдар түрлері мен олардыц сипаттамасын;- иондаушы сәулелер туралы түсінік, олардың жіктелу қасиеттерін;- иондаушы сәулелердің заттармен әрекеттесу түрлерін;- иондаушы сәулелердің сандық сипаттамасы, сәулелену дозасы түсінігі мен олардың өлшем бірліктерін, доза қуаттылығын, өлшем бірліктерін;-иондаушы радиацияның ағза мен адамға әсер ету, ағзаның негізгі арнайы емес реакцияларын және арнайы биологиялық әсерін;-радиосезімталдық түсінігін және радиосезімталдығы бойынша ағзаағзалары мен тіндерінің бүлінуін;- адамға радиациялық әсердің гигиеналық нормалануы мен болжамдау негіздерін;- дозалар шегі, сыртқы сәулеленудің дозалық шегі, ішкі сәулеленудің рұқсат етілген шегі туралы, бақылау денгейлері туралы түсініктерін;- араласу деңгей туралы түсінікті (АД);- жылдық тиімді сәулелену дозасы мен дозалық коэффициентін;- тұрғындардың бір мезеттік сыртқы және ішкі сәулеленуге ұшырау түсінігін және осы жағдайларда орындалуға қажетті талаптарды;- медициналык тексерулер кезіндегі тұрғындардың сәулеленуге ұшырауын нормалауды;- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің қорғану қағидалары, әдістері және шараларын;- радиациялық қауіпсіздікке байланысты радионуклидтердің жіктелуін;- ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс түрлерін;- иондаушы сәулелердің ашық және жабық көздерін қолданатын мекемелердің, кабинеттердің орналасуы мен жоспарлануын;- радиациялық гигиенада колданылатын зерттеу әдістерін (дозиметриялык,соның ішінде ЭПР-дозиметриялық, радиометриялық, спектрометриялық, радиохимиялық);- жұмыс істеу жабдыктарының, аспаптардың көмегімен және жағындылар


044 -59/18-( )


алумен кызметкер қолдарының радиобелсенді заттармен ластануын анықтау әдістерін;- иондаушы сәулеленуді тіркеу әдістерін;- радиациялық гигиена саласында қолданылатын аспаптар, олардың жіктелуін, құрылымын, жұмыс істеу қағидаларын, колданылу тәртібін;- радиациялық фон, табиғи радиациялық фон (ТРФ), технологиялық өзгерген ТРФ, жасанды радиациялық фон туралы түсініктерін;- қоршаған ортаның радионуклидтерімен ластану көздерін, қорғанушараларын;- атомдық және ядролық апаттар туралы түсініктерін;- атомдық апаттардың жіктелуін;- атомдық аппаттар кезіндегі аймақтарға бөлуді;- қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін ядролық қарулар сынақтарынын салдарын;- радиоактивті қалдықтарды өндеу, жою және көмудің казіргі кездегі жәнеболашактағы әдістерін;- радиациялық гигиена саласындағы ескертпелі және ағымдык мемлекеттікбакылау бойынша шаралар кешендерін;- радиациялық гигиена саласындағы ескертпелі және ағымдык мемлекеттік бакылау бойынша құжаттарды.істей алуы тиіс:- дозиметрлік аспаптар көмегімен дозиметрлік зерттеулер жүргізуді;- есептеу әдісімен сәуле кабылдау дозасын аныктауды;- есептеу әдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялык корғану шараларын аныктауды (кашықтыкпен корғау, мөлшермен корғау, уакытпен қорғау, экранмен қорғау);- радиометрлік, радиохимиялық, спектрометрлік зерттеулер жүргізу үшінқоршаған ортаның әртүрлі нысандарынан(ауа, су, топырақ, азык-түліктер)сынама алуды;- қоршаған ортаның әртүрлі нысандарынан (ауа, су, топырақ, азық-түліктер) белсенділік деңгейін аныктау мақсатында радиометрлік, радиохимиялық, спектрометрлік зерттеулер жүргізуді;- аспаптың көмегімен және жағындылар алу әдісімен жабдыктардың,жабдықтар бетінің, қызметкерлер қолдарының радиоактивті заттармен ластануын анықтауды;- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатынмекемелерге санитарлық тексеру жүргізуді;- дозиметрия, радиометрия, спектрометрия деректерін талдау мен бағалауды;- қоршаған орта нысандары мен әртүрлі материалдан жасалған жабдыктарбеттеріне дезактивация жүргізуді;


044 -59/18-( )


- радиобелсенді қалдыктарды өндеу, жою және көмуді тиімді жүрізуді бағалауды;- ескертпелі санитарлық бақылау саласында радиациялық тексеру бойынша:гамма фон және радонның болуы ескеріліп, тұрғын, коғамдық үйлерді салуға жер телімдерін бөлуге санитарлық қорытынды беруді;- радиациялық қауіпті нысандарды салуға жер телімін бөлуге санитарлыққорытынды беруді;- радиациялық қауіпті нысандарды орналастыруда санитарлық-қорғаныш аймағын анықтауды;- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелер көздерін қолданатын құрылыстар жобаларына және мекемелер реконструкциясына сараптама жүргізуді;- санитарлык ережелерге сәйкес радиациялық техниканы, аспаптарды, аппаратураларды орнатудың техникалық құжаттары бойынша шешімді қарастыруды және дайындауды;- радиоактивті заттар және басқа иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезінде қолайлы жағдай жасау мақсатында мекемелерге санитарлық-гигиеналық тексеру жүрізуді;- ағымды санитарлық бақылау саласында: мекемелер, ведомствалар немесе арнаулы территорияларда радиациялық қауіпсіздік жағдайларының қолайсыз өзгерістерін уақытылы анықтау мен жоюға бақылау жүргізуді;- жаңадан бекітілген заңдылыктарға және баска регламенттеуші кұжаттарға сәйкес радиациялық жағдайға ез уақытында бақылау жүргізуді;- сәулелік диагностиканың медициналық кабинетінде рентген сәулелерін дозиметрлік өлшеудің әртүрлі құжаттарын (хаттаманы), радиобелсенді заттарды қабылдауға, санитарлық паспорт алуға сұранысты, радиологиялық зерттеулер кезіндегі зертханалық тәжірибелер хаттамасын, азық-түліктің радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі гигиеналық шешімді құрастыруды және іс-кағаздарын толтыруды;- радиациялық кауіпсіздік жөнінде медицина кызметкерлері және барлық тұрғындар арасында гигиеналық білім денгейін жоғарылату бойынша шараларды (дәрістер, семинарлар, әңгімелесулер, жалпыға арналған акпараттар) жүргізудімашықтануы тиіс:- компьютерлік технологияны пайдаланумен тіркеу-есеп 6epv кұжаттарын жургізуге;- интернетжәнеинтранет желісінде, персоналды компьютерде жұмыска;- ғылыми зерттеулер жүргізуге;- радиологиялык нысаналарда санитарлык-дозиметрлік тексерулер жүргізуге;

2.5 Реквизитке дейінгі экология және тұрақты даму, физиология,


044 -59/18-( )


қоршаған орта және халық денсаулығы.2.6 Реквизиттен кейінгі коммуналды гигиена,еңбек гигиенасы, тағам гигиенасы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, жалпы гигиена, қоғамдық денсаулық және денсаулықты сақтау.

2.7Тақырыптық жоспар: тақырып,әр сабақтың өткізілу түрі мен ұзақтылығы (дәріс, тәжірибелік,өзіндік жұмыс)

2.7.1 Дәрістің тақырыптық жоспары№ Тақырыбы Өткізілу

түрі Сабақтың ұзақтылығы (сағат түрінде)

1кредит1 Радиациялық гигиена пәні және

мазмұны. Ғылымның негізгі даму кезеңдері. Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер. Заңдылық құжаттар. Радиациялық гигиенада қолданылатын негізгі түсініктер және олардың сипаттамасы. Радиобелсенді ыдырау заңы.

Шолу 1

2 Иондаушы сәуле көздері, олардың гигиеналық сипаттамасы. Адамның қазіргі кездегі сәуле қабылдау денгейі.

Мәселелік 1

3 Радиациялық эффектілер халықтың әртүрлі топтарындағы сәуле қабылдау денгейін реттеу мен оның салдарын бағалау негізгі ретінде.Адамға радиациялық әсерлерді гигиеналық нормалау және болжамдау


4 Ашық және жабық иондаушы сәуле көздерімен жұмыс істеу барысындағы қорғаныс қағидалары.

Шолу 1

5 Радиациялық қауіпсіздікті бақылау адам денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғаудың маңызды элементі ретінде.



044 -59/18-( )


Барлығы 1- кредит 5 2 кредит 6 ҚР санитарлық-эпидемиологиялық

мекемелерініц радиациялық гигиена саласындағы жұмысының құрылымы мен ұйымдастырылуы.

Шолу 1

7 Радионуклидтермен қоршаған ортаның потенциалды ластау көздері, тегі жасанды радионуклидтердің таралуы.


8 Қоршаған ортанырадиобелсенді ластанулардан қорғау.


9 Радиациялық және ядролық апаттардың гигиеналық аспектілері.


10 Атом электростанциялары халықтың сәуле қабылдауы мен қоршаған ортаның ластануы көзі ретінде. Атом энергетикасының даму перспективасы.


Барлығы 2- кредит 5Барлығы: 10

2.7.2 Тәжірибелік сабақтың тақырыптық жоспары№ Тақырыбы Өткізілу түрі Сабақтың

ұзақтылығы (сағат түрінде)

№1 кредит1 Радиациялық гигиенадағы ядролық

физика элементтері. Дозаларды анықтаудың және қызметкерлерді сыртқы сәулеленуге ұшыраудан қорғаудың есептеу әдісі.

Шағын топпен жұмыс, «Түймедақ» әдісі

2

2 Радиациялық гигиенада қолданылатын радиометрлік зерттеу әдістері. Эталондарды дайындау, қондырғы есебінің тиімділігін аныктау, препараттың белсенділігін аныктау тәсілі.

Шағын топпен жұмыс, құралдармен жұмыс

2

3 Иондаушы сәуле көздерімен Шағын топпен 2


044 -59/18-( )


жұмыстың санитарлық ережелері. Жұмыс жабдыктарының және кызметкерлер қолдарының радиобелсенді заттармен ластануын зерттеу әдістері.

жұмыс, «Түймедақ» әдісі

4 Қоршаған орта нысандарын санитарлықсараптау. Қоршаған орта нысандарын дезактивациялау әдістері.

Шағын топпен жұмыс,«Миға шабуыл» әдісі

2

5 Мемелекеттік санитарлық-эпидемиологиялық бақылау облыстық департаментінің радиациялық гигиена бөлімі (СЭБОД мен санитарлық эпидемиологиялық сараптаудың облыстық орталығының радиологиялық зертханасы (СЭСОО) жұмысын ұйымдастыру. Радиациялық гигиена саласындағы ескертпелі және ағымды мемлекеттік санитарлык бақылау.

Шағын топпен жұмыс, «Лото» әдісі, нормативті құжаттармен жұмыс

2

Барлығы 1- кредит 10№2 кредит

6 Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН - 99). Сыртқы қабылдаудың дозалык шектері. Ішкі сәуле қабылдаудың рұқсат етілген шектері.Радиометрлік зерттеулер үшін қоршаған орта нысандарынан сынама алу әдістері. Алынған сынамалардан препарат дайындау.

Шағын топпен жұмыс,нормативті құжаттар-мен жұмыс

2

7 Стационарлық және жылжымалы радиометрлердің көмегімен ауаның, судың, тамак өнімдері мен топырақтың радиобелсенділігін гигинелық бағалау әдістері.

Реферат, пікірталас, презентация

2

8 «Радиациялық» және «ядролық» апаттар түсінігінің анықтамасы. Әртүрлі сапасы бойынша

Теориялық сұрақтарды талқылау.

2


044 -59/18-( )


радиациялық апаттардың жіктелуі. АЭС-пен байланыссыз, оның салдары бойынша радиациялық апаттардың жіктелуі. Радиациялық және ядролық апаттарды қызметтік тексеру шараларын ұйымдастыру.

9 Радиациялық және ядролық апаттардың салдарын жою бойынша шараларды ұйымдастыру. Радиациялық апаттың ерте, аралык және қалпына келтіру сатысында аймаққа болу. Дезактивация түсінігі және оған көрсеткіш. Дезактивация әдістері.

Теориялық сұрақтарды талқылау,«Пресс- конференция» әдісі

2

10 Қоршаған ортаның радиобелсенді заттармен ластушы потенциалды көздерінің гигиеналық сипаттамасы. Қоршаған ортаны радиобелсенді заттармен ластанудың қорғау шараларының жүйесі. Санитарлық зандылықта радиациялык кауіпсіздікті камтамасыз ету қағидалары.

Шағын топпен жұмыс, «Пресс-конференция» әдісі

2


2.7.3.Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптық жоспары№ Тақырыбы Өткізілу түрі Сағат

саны№1 кредит

1 Радиациялық гигиенаның даму тарихы. Ғылымның қалыптасуының негізгі кезеңдері.

Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру, жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми-

2

2 Иондаушы сәулелерді тіркеу әдістері.

2

3 Қызметкердің жеке бас гигиенасы мен жеке қорғаныс шаралары. Жеке қорғаныс құралдырының жіктелуі мен

2


044 -59/18-( )


олардың гигиеналық сипаттамалары.

танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интелектуалды карта.

4 Ағзадағы радиобелсенді заттардың мөлшерін анықтау әдістері

2

5 Медицинада иондаушы сәуле көздерін пайдалану кезіндегі еңбек гигиенасы

6 Өнеркәсіпте иондаушы сәуле көздерін қолдану кезіндегі еңбек гигиенасы.

2

7 Әртүрлі иондаушы сәуле көздерінің заттармен өзара әсерлесуі.

2

8 Иондаушы сәулелердің жасушаға және көп жасушалы ағзаға әсері.

2

9 Биологиялық дозиметрия (электрондық парамагниттік резонанс және тағы басқалар) және олардың тәжірибеде қолданылуы.

2

10 Радиобелсенді индикаторлардың халық шаруашылығының әртүрлі салаларында қолданылуы.

2

11 Қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін Қазакстан аймактарындағы көп жылдық ядролық сынақтар салдары.

2

12 Радиобелсенді заттар мен иондаушы сәуле көздерін пайдаланатын мекемелер мен өндірістерді санитарлық тексеру тәртібі.

2

13 Медициналық және рентген кабинеттерін радиациялық-гигиеналық тексеру.

2

14 Иондаушы сәулделер көздерін пайдаланатын мекемелер мен өндірістерде жұмысты

2


044 -59/18-( )


ұйымдастыру мен радиациялық кауіпсіздікті қамтамасыз ету. Радиобелсенді заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеудің санитарлық ережелері (негізгі нормативті кұжаттар).

15 Аралық бақылау -8 апта Кеңесу, тестілеу 2Барлығы 1- кредит 30

№2 кредит16 Иондаушы сәулелер көздерімен

жұмыс істеуге арналган мекемелер мен қондырғылардың орналасуына қойылатын гигиеналық талаптар. Өнеркәсіптердің ішкі жоспарлануына, санитарлық өткізгіштер мен саншлюздер қондырғысына қойылатын гигиеналық талаптар.

Реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру, жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми- танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интелектуалды карта.

2

17 Иондаушы сәулелер көздерін әкелуге, тіркеуге, сақтауға және тасымалдауға қойылатын гигиеналық талаптар. Ашық көздермен жұмыс жасау кезінде желдетуге, шаң мен газдан тазалауға, сумен камтамасыз етуге, канализацияға қойылатын гигиеналық талаптар.

2

18 Атмосфералық ауада радиобелсенді газдар мен аэрозолдердің әрекеттері. Радиобелсенді изотоптардың жерасты суларында, беткі су қоймалары суларында таралуы.

2

19 Топыракта радиобелсенді заттардың әрекеттеріжәне олардың өсімдіктер мен жануарлар әлемінде таралуы. Дискриминация коэффициенті.

2


044 -59/18-( )


Сыртқы ортаны радиоабелсенді заттармен ластану денгейі.

20 Биологиялық тізбек туралы түсінік. Түсу жолдары мен радионуклидтердің адам ағзасына жиналу үдерістері.

2

21 Радиобелсенді қалдықтар және олардың жіктелуі. Радиобелсенді қалдыктарды жинау, уақытша сақтау, тасымалдау мен залалсыздандыру. Радиобелсенді қалдықтарды көмудің экологиялық-гигиеналық мәселелері.

2

22 Атмосфераға жіберілген кұрамында радионуклидтері бар қалдыктарды залалсыздандыру әдістері. Сүзу, абсорбция, уақытпен ұстап тұру.

2

23 Сұйық радиобелсенді қалдыктарды қайтара өндеу әдістері. Дистилляция, тұңбалау, коагуляция, ионды алмастыратын сүзгілерді қолдану, физикалық-химиялық, биологиялық әдістер.

2

24 Атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану. Радиобелсенді изотоптар мен иондаушы сәулелер көздерін медицинада қолданылуы.

2

25 Халыктың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен қоршаған ортаны радиобелсенді заттардан қорғаудағы халықаралық ұйымдардың рөлі.

2

26 Атом энергетикасы өндірісі мен басқа да радиологиялық нысандардағы апаттардың

2


044 -59/18-( )


себебінің жіктелуі және олардың салдарының масштабы.

27 Бөлмелердің радиациялық фоны. Радон мен оның өнімдерінің гигиеналық маңызы.

2

28 Радиацияның сырткы әсері кезінде фармакологиялык және биологиялық корғау.

2

29 Халыктың радиациялық қауіпсіздігін камтамасыз ету мен қоршаған ортаны радиобелсенді ластанулардан қорғау бойынша Қазакстан Республикасының негізгі заңдылық актілері.

2

30 Аралық бақылау- 15апта Кеңесу, тестілеу 2Барлығы: 2- кредит 30Барлығы: 60

2.8 Оқыту мен сабақ берудіңәдістері Дәрістер: шолу, мәселелік. Тәжірибелік сабақтар: теориялық сұрақтарды талқылау, пікір-

талас, құралдармен жұмыс, нормативтік құжаттармен жұмыс, шағын топтар, дөнгелек стөл, пресс-конференция, жұптасып жұмыс істеу, және т.б.)

Студенттің өзіндік жұмысы: реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру,

жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми- танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интеллектуалды карта.

2.9 Білім алушылардың білімі мендағдыларын бағалау әдістері: Ағымдық бақылау: тестілеу, ауызша сұрау. Аралық бақылау: әнгімелесу және тестілеу. Қорытынды бақылау: компьютерлік тестілеу және тәжірбиелік

дағдыны бағалаудан тұратын емтихан.

2.10 Ұсынылатын әдебиет: негізгі:

1. «Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу


044 -59/18-( )


барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.

2. «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

3. Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: учебник + СД.-М., 2010.-475с.

4. Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие.-М.,2009.-352с.

қосымша:1. «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению

радиационной безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.2. Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез

в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.3. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты

безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.4. Пивоваров Ю.П. и соавт. Гигиена и основы экологии человека.

Ростов н/Д: «Феникс», 2002.-512с.5. Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-

608с.6. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин

И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.

7. Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.8. Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по

улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.

2.11Қосымша:№1үлгі

Реквизитке дейінгі, реквизиттен кейінгі және бір- бірімен шектес пәндермен білім берудің келісу хаттамасы

20__ - 20___ оқу жылына жұмыс бағдарламасының басқа пәндермен келісу хаттамасы


044 -59/18-( )


Келісілетін пәндер Материалдық пропорциясын және оны баяндау ретін өзгерту туралы ұсыныстар және т.б.

Келісімге қатысқан кафедралардың мәжіліс хаттама-ларының нөмірлері және күндері

1 2 3Реквизитке дейінгі:

Экология және тұрақты даму

Тірі ағзалардың өзара және қоршаған ортамен байланысу, бір біріне әсер ету заңдылықтары. Ағзаның қалыпты физиология және морфологиясымен тығыз байланысты экология және аутоэкология сұрақтары

Хаттама №____«____»____2013жКаф. меңг.:_______

Физиология Хаттама №_____«____»_____2013жКаф. меңг.:_______

Қоршаған орта және денсаулық

Атмосфералық ауаның, судың, топырақтың, тағам өнімдерінің радиоактивті ластануы. Тірі ағзаларға иондағыш сәулелердің әсер етуі. Қоршаған ортаны радиоактивті ластанудан қорғау. Радиоактивті қалдықтар.

Хаттама №_____«____»_____2013жКаф. меңг.:_______

Жалпы гигиена Радиациялық гигиена туралы жалпы түсінік. «Радиоактивтілік». Иондағыш сәулелену түрлері, олардың сипаттамасы. Иондағыш сәулелену көздері.Доза шектері. Иондаушы сәулелердің тірі ағзаларға әсері. Радиациядан қорғау.


Реквизиттен кейінгі:Балалар және жасөспірімдер

Өсіп келе жатқан балалар ағзасына иондағыш

Хаттама №____«____»____2013ж


044 -59/18-( )


гигиенасы сәулелердің әсері. Балаларды иондағыш сәулелер әсерінен қорғау.

Каф. меңг.:_______

Еңбек гигиенасы Өндіріс жағдайында жұмысшылар ағзасына иондағыш сәулелер әсері. Иондағыш сәулеленумен байланысты кәсіби ауруларды алдын алу. Жеке қорғану құралдары. Радиациялық қорғау негіздері.


Тағам гигиенасы Қоршаған ортаның және тағам өнімдерінің радиоактивті заттармен ластануын радиациялық бақылау мәселелері


Қоғамдық денсаулық және денсаулықты сақтау

Қоршаған орта радиациялық факторларының биосфераға, адам популяциясы денсаулық көрсеткіштеріне әсері. Ядролық энергетиканың экологиялық мәселелерін шешу.


Үлгі 2

2014-2015 оқу жылының жұмыс бағдарламасына толықтырулар мен өзгерістер

«Радиациялық гигиена» пәні бойынша жұмыс бағдарламасының 2.4. бөліміне келесі өзгертулер енгізілді:

2.4. Оқытудың соңғы нәтижесі


044 -59/18-( )


Дублин дескрипторлар

ОҚМФА-да әзірленген мамандық құзыреттілігі

Пәнді оқытудың нәтижесіТұжырымдама бойынша оқытудың нәтижелері

А Зерттеліп отырған саладағы алдыңғы қатарлы білім элементтерін қоса алғанда, сол сала бойынша білімі мен түсінігін көрсете білу.

Жаратылыстану ғылымдары саласындағы құзыреттілік

- Радиациялык гигиена және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі зандылық құжаттарын біледі;- ядролык физика элементтерін (атом құрылысын, радиоактивті ыдыраудың негізгі заңын, ыдырау- жартылау ыдырауды сипаттайтын негізгі шамалар, белсенділікті, белсенділіктің өлшем бірліктерін) біледі;- радиоактивті айналымдар түрлері мен олардың сипаттамасын біледі;- иондаушы радиацияның ағза мен адамға әсер ету, ағзаның негізгі арнайы емес реакцияларын және арнайы биологиялық әсерді біледі;- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің қорғану принциптері, әдістері және шараларын біледі; - иондаушы сәулелер сандық сипаттамасы, сәулелену дозасы түсінігі және олардың өлшем бірліктері, доза қуаттылығы, өлшем бірліктері туралы біледі; - радиациялык қауіпсіздікке байланысты радионуклидтердің жіктелуі, ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс сыныптарын біледі; - иондаушы сәулелердің ашық және жабық көздерін қолданатын мекемелердің, кабинеттердің орналасуы мен жоспарлануын біледі;- коршаған ортаның радионуклидтерімен ластану көздерін, қорғану шараларын біледі;


044 -59/18-( )


Кәсіпкерлік құзыреттілігі

Радиациялық гигиена саласындағы санитарлық дәрігердің жұмысын реттеуге арналған заңды құжаттардың негізгі ережелерін біледі.

«Денсаулық адвокаты» құзыреттілігі

- Бүкіл халық пен қызметкерлердің радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ҚР заңдылықтарын жете түсінеді және біледі;- радиациялық гигиенасы аймағындағы нормативті-құқықтық құжаттарды біледі.

«Ғылыми зерттеулер дағдыларының» құзыреттілігі

- Рұқсат етілетін сәулеленуге ұшырау деңгейін гигиеналық регламенттеу теориясы мен әдістемесін және радиацияға қарсы қорғану шараларын өңдейтін санитарлық ұйымдастыру бағытын біледі;- радиациялық гигиена аумағында ғылыми зерттеу әдістемесін біледі;- радиациялық-гигиеналық зерттеу әдістерін біледі (дозиметриялық, радиометриялық, спектрометриялық, радиохимиялық талдау және т.б.)

«Компьютерлік және ақпараттық» құзыреттілігі

- Exel, Microsoft, Word, Power Point бағдармаларды пайдалана отырып, заманауи техникалардың негізгі жұмыс істеу принциптерін біледі; - радиациялық гигиена саласы бойынша желілік технология көздерінің негізгі әдістерін қолдануда, кәсіби ақпараттарды өңдеудің әртүрлі көздеріне ізденіс жүргізуде және оның ішінде қазіргі компьютерных жабдықтарды пайдалануда, желілік технологияларды қолданып дерек-тер алуда білімін пайдалана алады.

«Коммуникативтік дағдылар» құзыреттілігі

- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің


044 -59/18-( )


қорғану принциптері, әдістері және шараларын бағалау бойынша өзінің ойын ұсынады;- қоршаған адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын меңгерген, ұжымда жұмыс істей алады.

В Осы білімі мен түсінігін кәсіби деңгейде қолдана білу


- Мемлекеттік және орыс тілдерінде радиациялық гигиена бойынша іскерлік, есеп-қисаптық, медициналық құжаттармен жұмыс жасай алады;- дозиметрлік аспаптар көмегімен дозиметрлік зерттеулер жүргізе алады; - есептеу әдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялык корғану шараларын аныктай алады (қашықтықтан қорғау, мөлшермен корғау, уақытпен қорғау, экранмен қорғау);- есептеу әдісімен сәуле кабылдау дозаны аныктай алады;- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын мекемелерге санитарлық тексеру жүргізе алады;- дозиметрия анықтамалары арқылы радиациялық жағдайды бағалай және талдай алады;- радиациялык қауіпті нысандарды салуға жер телімін бөлуге санитарлык корытынды бере алады;- радиациялық қауіпті нысандарды орналастыру кезінде санитарлық қорғаныс аймағын анықтай алады;- радиациялық гигиена саласында ескертпелі және ағымды санитарлық-гигиеналық қадағалаулар жүргізе алады;- радиациялык қауіпсіздік


044 -59/18-( )


жөнінде медицина қызметкерлері және барлық тұрғындар арасында гигиеналық білім денгейін жоғарылату бойынша шаралар (дәрістер, семинарлар, әңгімелесулер, жалпыға арналған акпараттар) жүргізе алады.


Халықтың радиациялык қауіпсіздігін, радиоактивті ластанулардан коршаған ортаны қорғау мен адамдардың кәсіптік категориясын қамтамасыз ету мақсатындамемлекеттік санитарлық қадағалау органдарымен өзара қарым-қатынас механизмі кезінде білімін қолдана алады.


- Радиациялық гигиена саласындағы кәсіптік қызметті реттемелейтін нормативті-құқықтық құжаттарды қолдана алады;- қоршаған орта және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қорғау саласы бойынша ҚР заңдылықтарын қолданады.


- Халықтың және қызметкерлердің денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны радиациялық қорғау сұрақтары бойынша ғылыми әдибиеттермен жұмыс жасай алады;- әдеби мағлұматтарға сын көзбен шолу жасай алады; - өндірістерде радиологиялық зерттеулер жүргізу үшін жаңа заманауи аппараттарды қолданады;- ғылыми зерттеулер тақырыбының өзектілігін және жаңалықтарын түсінеді;- ғылыми конференцияларға таңдамалы тақырыптар бойынша қатыса алады;


044 -59/18-( )


- ғылыми зерттеулер тақырыбының жаңалығын және өзектілігін талқылайды.


Радиациялық гигиена бойынша желілік технологияларды, дерекқорларды, заманауи компьютерлік құралдарды қолданып кәсіптік ақпараттарды әртүрлі көздерде қайта өңдеудің, сақтаудың, алу құралдарын және тәсілдерінің негізгі әдісін қолдана алады.


- Әлеуметтік қызметпен, МСЭҚ қызметкерлерімен, әріптестерімен қарым-қатынас жасауда, басқару аппараттарымен және өнеркәсіптік, радиологиялық нысан жұмысшыларымен тілдесу кезінде қызметтік этика қағидаларын қолдана алады;- иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істейтін қызметкерлер мен халықтың радиациялық қауіпсіздігі сұрақтары бойынша өз ойларын еркін білдіреді;- қорытынды жасау үшін өзінің сыни ойларын білдіреді;- иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істейтін қызметкерлер денсаулығын қорғау, халық пен қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі мәселелерін талқылау бойынша халық алдында еркін сөйлей алады.

С Дәйектемелер құрастыру және зерттеп отырған саласындағы мәселелерді шешу.


- Радиобелсенді заттардың және басқа да иондаушы сәулелену көздерінің халық пен қызметкерлер денсаулығына әсерін, қауіпті және зиянды радиациялық факторлардың әсерін төмендетуге арналған алдын алу шараларының тиімділігін тұжырымдайды және дәлелдей алады.- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын мекемелерге


044 -59/18-( )


санитарлық тексеру бойынша меншікті шешімін ұсыныс, қосымша, нұсқама түрінде тұжырымдайды.


- Кәсіптік топтар мен тұрғындардың радиациялык қауіпсіздігі жағдайларын қамтамасыз ету саласында нормативті-құқықтық құжаттарды және басқа да заңнамаларды түсініп тұжырымдайды және дәлелдей алады;- дозиметрия көрсеткіштері бойынша радиациялық жағдайды бағалап тұжырымдайды;- радиоактивті қалдықтарды өндеу, жою және көмудің тиімділігін бағалайды.


Өзінің жұмысында ҚР Конституциясының сәйкес баптарында, ҚР «Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі» заңын, халық денсаулығы жайында және денсаулық сақтау жүйесі саласында бүкіл халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін нормативті-құкықтық және заңнамалық құжаттарды меңгерген және орынды қолдана біледі.


- Бүкіл халықтың және қызметкерлердің, қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі сұрақтарына жаңа шешімдерін ұсынады, өз көзқарасын дәлелдей алады, командалық жұмыста айналасындағы адамдармен жалпы тіл табыса алады.


- Өзінің ғылыми зерттеулер нәтижесін студенттерге дәлелдейді;- Ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысу үшін «Қоршаған ортаны


044 -59/18-( )


радиобелсенді ластанулардан қорғау» тақырыбына дайындалатын баяндамаға бар алған білімін қолдана алады.


Компьютерлік және мультимедиялық технологиялар білімі негізінде кәсіптік қызметте сандық білім беру ресурстарын қолдана алады, алынған ақпараттарды диаграмма және кесте түрінде көрсету, әртүрлі ақпараттық ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын меңгерген.

Д Әлеуметтік, этикалық және ғылыми көзқарастарды ескере отырып, пайымдаулар жасауға қажет ақпараттар жинауды және интерпретациялауды жүзеге асыру


- Радиациялық гигиена аймағындағы жеке ой пікірін жүзеге асырып реферат, презентация, жоба түрінде рәсімдеп тәжірибелік сабақтарда, студенттер үйірмесі отырысында, студенттік ғылыми конференцияларда іске асыра алады; - оқу зерттеу әдістерін жүргізуді жоспарлайды, байқаған көріністері мен фактілерін, олардың себеп-салдар байланысын студенттер мен оқытушыға түсіндіреді; - өз зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды береді.


- Радиациялық гигиенасы саласында мемлекеттік санитарлық-гигиеналық қадағалау басқармасының әртүрлі деңгейінде бақыланатын шешімді қабылдауды біледі;- мемлекеттік және орыс тілдерінде радиациялық гигиенасы бойынша медициналық, есеп-қисаптық, іскерлік құжаттармен жұмыс жасауды біледі;

«Денсаулық адвокат» құзыреттілігі

ҚР конституциясында айтылған санитарлық дәрігердің қызметін реттейтін, заңнамалық актілердің, «Халықтың


044 -59/18-( )


радиациялық қауіпсіздігі» туралы ҚР заңы, «ҚР халықтың денсаулығын сақтау» заңы, ҚР үкіметінің қаулылары және басқа да нормативті-құқықтық актілердің негізгі ережелерін қолдана алады.


- Радиациялық гигиена бойынша өтетін ғылыми конференцияға қатысу үшін ғылыми баяндамалар мен статьяларды өңдеу дағдыларын меңгерген;- зерттеу саласында ғылыми нәтижелердің талдауын, өзінің жеке пікірін бұқара алдында еркін айта алады;- өзінің жеке зерттеулер нәтижесін презентация, баяндама түрінде ғылыми және студенттік конференцияларда ұсынуға қабілетті.


Радиациялық гигиенасы аймағында интернет платформаларда және интернет порталдарда ақпаратты алуда, өңдеуде заманауи әдістерді меңгерген.

Коммуникативтік дағдылар

Кәсіптік мазмұнды логикалық және дәлелденген (аргументтелген) талдауларды көпшілік алдында сөйлеуге, пікір-талас жүргізуге қабілетті.

Е Ақпаратты, идеяларды, проблемаларды және шешімдерді мамандарға да, маман еместерге де жеткізе білу қабілеттерінің болуын көздейді


- PUBMED, MEDLINE, Web on science, Web on Knowledge берілген базалардан ақпараттарды хабарлай алады;- өзінің жеке зерттеу жұмыстарын презентация түрінде мамандарға да, маман еместерге жеткізуге қабілетті;- дозиметрия көрсеткіштері бойынша радиациялық жағдайды тұжырымдайды және қоршаған орта нысандарын зерттейді.


- Радиациялық гигиена саласында жаңа заңды құжаттар туралы мағлұматты хабарлайды;


044 -59/18-( )


- Радиациялық гигиена саласында заңды құжаттарға қосымшалар мен толықтырулар енгізу туралы ақпаратты хабарлайды.


- Радиациялық гигиена бойынша заманауй желілік технологияларды және білімін қолдана отырып кәсіби ақпараттарды әртүрлі көздерден алу, сақтау және өңдеудің негізгі әдіс- тәсілін хабарлайды және компьютерлейді.


Радиациялық гигиенасы бойынша практикалық және ғылыми қызметті салыстыруды, электронды және баспа түріндегі тасымалдаушылардағы ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасай алады.


Радиациялық гигиенасы бойынша заманауй желілік технологияларды, компьютерлік құралдарды және білімін қолдана отырып кәсіби ақпараттарды әртүрлі көздерден алу, сақтау және өңдеудің әдіс тәсілін хабарлайды (жеткізе алады).


- Әңгімелесушіге қажетті әсерді жасауға, онымен байланыс орнатуға, қолдау көрсетуге дайын және қабілетті- ұйымшыл жұмысшы ұжымда қарым қатынас жасайды, қақтығыстарды аурусыз жеңе біледі;- өзінің қызығушылығын сәтті қорғайды;- аудиториямен жұмыс жасай алады.

Оқытудың дербес зейінін әрі қарай жалғастыру

Магистратура пәндері

Жұмыс бағдарламасы кафедра мәжілісінде қайта қаралған және мақұлданған«19» 05. 2014ж № 11 хаттама


044 -59/18-( )


Кафедра меңгерушісі, м.ғ.к., доцент: Б.З. Долтаева

ОІБК сарапшысымен тексерілді: Б.О. Торланова

№2 үлгі20___ - 20____оқу жылына Жұмыс бағдарламадағы толықтырулар мен өзгертулер

_____________________________________________________пәні бойынша жұмыс бағдарламасына келесі толықтырулар мен өзгертулер енгізіледі ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Жұмыс бағдарламасы кафедра мәжілісінде қайта қаралған және мақұлданған«____» __________________________20____ж. №___________хаттамасы.

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІКФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

«Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология» кафедрасы


044 -59/18-( )


СИЛЛАБУС

Пән, пән коды: «Радиациялық гигиена», RG 3221

Мамандық: 5В110400 - «Медициналық-профилактикалық іс»

Оқу сағатының көлемі (кредит) - 90сағат/2 кредит

Оқытылатын курс пен семестр: 3- курс, V- семестр

2014-2015 оқу жылы

Силлабус радиациялық гигиена пәнінің жұмыс бағдарламасы негізінде гигиена-1, дене шынықтыру және валеология кафедрасымен құрастырылды

Кафедра мәжілісінде талқыланды « » 2014ж. Хаттама №


044 -59/18-( )


Кафедра меңгерушісі м.ғ.к., доцент ________________ Долтаева Б.З.

1.7.Оқытушылар туралы мәлімет:№ Аты-жөні Ғылыми,

акаде-миялық дәрежесі, атағы

Қызметі Өнертабыстық ғылыми қызығушылығы, жетістіктері

Эл. адрес

1 Долтаева Бибигуль

м.ғ.к., доцент

Кафедра меңг.

Қазіргі кездегі балалар мен жасөспірімдердің

Doltaeva 68@ mail.ru


044 -59/18-( )


Зайдуллаевна денсаулық жағдайы мен дене дамуын зерттеу. Ғылыми еңбектер саны-45,оның 1-і әдістемеліқ құрал

2 Ергебекова Гүлмира Құлынбетқызы

м.ғ.к. Доцент м.а. Қазіргі кездегі балалар мен жасөспірімдердіңденсаулық жағдайы мен дене дамуын зерттеу. Ғылыми еңбектер саны- 20.

3 Жақсыбаева ЖеңіскүлБекасылқызы

Аға оқытушы

Коллоидты химиялық тұзға және температураға тұрақты полыгорскит саз балшықтың негізіндегі жуғыш қасиетін анықтау және экологиялық мәселелерін ғылыми тұрғыда шешу. Ғылыми еңбектер саны- 10

ZZB09@ mail.ru

4 Нуралиева Гүлмира Нурпапаевна

Оқытушы ЕПМ гигиенасы, еңбек гигиенасы. Ғылыми еңбектер саны- 2.

[email protected]

1.8.Байланыс ақпараты:Кафедраның мекен- жайы:Шымкент қаласы,Әл Фараби алаңы 1, тел: 40-82-22 (4013), жаңа корпус -аудтория – 202, 203, 205, 209.1.9.Пәнің саясаты:1.Сабаққа уақтылы келу 2.Халат пен қалпағының болуы 3. Оқу үрдісіне белсенді қатысу4. Дәрістің бір сабағына себепсіз қатыспаған жағдайда айып балы 0,66%-дан аспайды және ол жіберілу рейтінгісінен алынады (қатыспаған сабақ саны көп болған жағдайда айып балы келесі жолмен есептеледі: жіберілген дәріс сабағының саны × 0,66).5. Сабақты жібермеу, ауру себебімен жіберілсе деканаттан рұқсат қағаз әкелу6. СӨЖ-сы тапсырмаларын өз уақытында орындау. Ұақытында орындамаған жағдайда айып балы 0,66%-дан аспайды және ол жіберілу рейтінгісінен алынады (айып балы келесі жолмен есептеледі: орындалмаған СӨЖ саны × 0,66).

2. Бағдарлама:2.1 КіріспеРадиациялық гигиена – бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету жағдайын,

түрлерін және салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағытталған шараларды зерттеп, дайындайтын ғылым.

Радиациялық гигиена иондаушы сәулеленудің, иондағыш радиация көздерімен жұмыс істейтін адамдардың және бүкіл халықтың денсаулығына тигізетін әсерін зерттейді


044 -59/18-( )


және олардың жұмыс және тұрмыс жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін қорғану шараларының кешенін дайындайды. Радиациялық ластану қазіргі таңның өзекті мәселесіне айналып отыр. Қоршаған ортаның радиобелсенділігі біздің өміріміздің бөлінбейтін бір бөлшегі, сондықтан да радиациялық сәулелену заңдылықтарын толық меңгермей Қазақстандағы, дүние жүзіндегі радиация жағдайын шынайы бағалау мүмкін емес. Радиациялық гигиена профилактикалық медицинаның ғылыми бір саласы, сол себептен де «Медициналық-профилактикалық іс» мамандығының студенттері бұл саланың сұрақтарын жете білулері қажет.

2.2 Пәннің мақсаты: халықты және әртүрлі кәсіп иелерін радиациялық қауіпсіздікпен қамтамасыз ету үшін, қоршаған ортаны радиациялық ластанудан қорғау мақсатында жоғары білікті мемлекеттік санитарлық- эпидемиологиялық қадағалау мамандарын дайындау.

2.3 Оқытудың міндеттері:5. Негізгі заңдылық акітілерімен танысу: «Қазақстан Республикасы Конституциясы»,

ҚР «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі» заңы, «Радиациялық қауіпсіздік нормасы», ҚР Президентінің «Семей ядролық сынақ полигонын жабу туралы» үкімі».

6. Иондаушы сәулелеудің көздерін қолдануымен байланысты адамның кәсіптік іс-әрекеті жағдайындағы және де халық тұратын орта жағдайындағы және ағзаның бір-біріне тигізетін әсерін дұрыс түсіну үшін пәннің теориялық негіздерін таныстыру.

7. Нақты жағдайларда радиациялық жағдайды бағалау мен обьективті ақпарат алу үшін санитарлық-дизиметрлік бақылау жүргізу әдістерін игерту және меңгерту.

8. Радиациялық гигиена саласында ескертпелі және ағымды мемелекеттік санитарлық бақылауды жүргізу мен радиациялық қауіпті нысандарда радиациялық жағдайды жақсарту бойынша ғылыми негізделген шараларды жасаудың теориялық негізі мен дағдыларды игерту.

2.4. Оқытудың соңғы нәтижесі Дублин дескрипторлар

ОҚМФА-да әзірленген мамандық құзыреттілігі

Пәнді оқытудың нәтижесіТұжырымдама бойынша оқытудың нәтижелері


044 -59/18-( )


А Зерттеліп отырған саладағы алдыңғы қатарлы білім элементтерін қоса алғанда, сол сала бойынша білімі мен түсінігін көрсете білу.


- Радиациялык гигиена және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі зандылық құжаттарын біледі;- МСЭҚБ радиациялық гигиена бөлімі және СЭСО радиологиялық зертханалардың құрылымы мен ұйымдастырылуын біледі;- ядролык физика элементтерін (атом құрылысын, радиоактивті ыдыраудың негізгі заңын, ыдырау- жартылау ыдырауды сипаттайтын негізгі шамалар, белсенділікті, белсенділіктің өлшем бірліктерін) біледі;- радиоактивті айналымдар түрлері мен олардың сипаттамасын біледі;- иондаушы радиацияның ағза мен адамға әсер ету, ағзаның негізгі арнайы емес реакцияларын және арнайы биологиялық әсерді біледі;- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің қорғану принциптері, әдістері және шараларын біледі; - иондаушы сәулелер сандық сипаттамасы, сәулелену дозасы түсінігі және олардың өлшем бірліктері, доза қуаттылығы, өлшем бірліктері туралы біледі; - радиациялык қауіпсіздікке байланысты радионуклидтердің жіктелуі, ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс сыныптарын біледі; - иондаушы сәулелердің ашық және жабық көздерін қолданатын мекемелердің, кабинеттердің орналасуы мен жоспарлануын біледі;- коршаған ортаның радионуклидтерімен ластану көздерін, қорғану шараларын біледі;

Р1Р9Р13Р17Р18


044 -59/18-( )



Радиациялық гигиена саласындағы санитарлық дәрігердің жұмысын реттеуге арналған заңды құжаттардың негізгі ережелерін біледі.

Р6Р19


- Бүкіл халық пен қызметкерлердің радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ҚР заңдылықтарын жете түсінеді және біледі;- радиациялық гигиенасы аймағындағы нормативті-құқықтық құжаттарды біледі.

Р20


- Рұқсат етілетін сәулеленуге ұшырау деңгейін гигиеналық регламенттеу теориясы мен әдістемесін және радиацияға қарсы қорғану шараларын өңдейтін санитарлық ұйымдастыру бағытын біледі;- радиациялық гигиена аумағында ғылыми зерттеу әдістемесін біледі;- радиациялық-гигиеналық зерттеу әдістерін біледі (дозиметриялық, радиометриялық, спектрометриялық, радиохимиялық талдау және т.б.)

Р21


- Exel, Microsoft, Word, Power Point бағдармаларды пайдалана отырып, заманауи техникалардың негізгі жұмыс істеу принциптерін біледі; - радиациялық гигиена саласы бойынша желілік технология көздерінің негізгі әдістерін қолдануда, кәсіби ақпараттарды өңдеудің әртүрлі көздеріне ізденіс жүргізуде және оның ішінде қазіргі компьютерных жабдықтарды пайдалануда, желілік технологияларды қолданып дерек-тер алуда білімін пайдалана алады.

Р2Р10


- ашық және жабык иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі қызметкерлердің

Р4


044 -59/18-( )


қорғану принциптері, әдістері және шараларын бағалау бойынша өзінің ойын ұсынады;- қоршаған адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын меңгерген, ұжымда жұмыс істей алады.

В Осы білімі мен түсінігін кәсіби деңгейде қолдана білу


- Мемлекеттік және орыс тілдерінде радиациялық гигиена бойынша іскерлік, есеп-қисаптық, медициналық құжаттармен жұмыс жасай алады;- дозиметрлік аспаптар көмегімен дозиметрлік зерттеулер жүргізе алады; - есептеу әдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялык корғану шараларын аныктай алады (қашықтықтан қорғау, мөлшермен корғау, уақытпен қорғау, экранмен қорғау);- есептеу әдісімен сәуле кабылдау дозаны аныктай алады;- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын мекемелерге санитарлық тексеру жүргізе алады;- дозиметрия анықтамалары арқылы радиациялық жағдайды бағалай және талдай алады;- радиациялык қауіпті нысандарды салуға жер телімін бөлуге санитарлык корытынды бере алады;- радиациялық қауіпті нысандарды орналастыру кезінде санитарлық қорғаныс аймағын анықтай алады;- радиациялық гигиена саласында ескертпелі және ағымды санитарлық-гигиеналық қадағалаулар жүргізе алады;- радиациялык қауіпсіздік

Р17Р20Р26


044 -59/18-( )


жөнінде медицина қызметкерлері және барлық тұрғындар арасында гигиеналық білім денгейін жоғарылату бойынша шаралар (дәрістер, семинарлар, әңгімелесулер, жалпыға арналған акпараттар) жүргізе алады.


Халықтың радиациялык қауіпсіздігін, радиоактивті ластанулардан коршаған ортаны қорғау мен адамдардың кәсіптік категориясын қамтамасыз ету мақсатындамемлекеттік санитарлық қадағалау органдарымен өзара қарым-қатынас механизмі кезінде білімін қолдана алады.

Р20


- Радиациялық гигиена саласындағы кәсіптік қызметті реттемелейтін нормативті-құқықтық құжаттарды қолдана алады;- қоршаған орта және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қорғау саласы бойынша ҚР заңдылықтарын қолданады.

Р6Р19


- Халықтың және қызметкерлердің денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны радиациялық қорғау сұрақтары бойынша ғылыми әдибиеттермен жұмыс жасай алады;- әдеби мағлұматтарға сын көзбен шолу жасай алады; - өндірістерде радиологиялық зерттеулер жүргізу үшін жаңа заманауи аппараттарды қолданады;- ғылыми зерттеулер тақырыбының өзектілігін және жаңалықтарын түсінеді;- ғылыми конференцияларға таңдамалы тақырыптар бойынша қатыса алады;

Р17Р26


044 -59/18-( )


- ғылыми зерттеулер тақырыбының жаңалығын және өзектілігін талқылайды.


Радиациялық гигиена бойынша желілік технологияларды, дерекқорларды, заманауи компьютерлік құралдарды қолданып кәсіптік ақпараттарды әртүрлі көздерде қайта өңдеудің, сақтаудың, алу құралдарын және тәсілдерінің негізгі әдісін қолдана алады.

Р2Р10


- Әлеуметтік қызметпен, МСЭҚ қызметкерлерімен, әріптестерімен қарым-қатынас жасауда, басқару аппараттарымен және өнеркәсіптік, радиологиялық нысан жұмысшыларымен тілдесу кезінде қызметтік этика қағидаларын қолдана алады;- иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істейтін қызметкерлер мен халықтың радиациялық қауіпсіздігі сұрақтары бойынша өз ойларын еркін білдіреді;- қорытынды жасау үшін өзінің сыни ойларын білдіреді;- иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істейтін қызметкерлер денсаулығын қорғау, халық пен қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі мәселелерін талқылау бойынша халық алдында еркін сөйлей алады.

Р3Р9Р26

С Дәйектемелер құрастыру және зерттеп отырған саласындағы мәселелерді шешу.


- Радиобелсенді заттардың және басқа да иондаушы сәулелену көздерінің халық пен қызметкерлер денсаулығына әсерін, қауіпті және зиянды радиациялық факторлардың әсерін төмендетуге арналған алдын алу шараларының тиімділігін тұжырымдайды және дәлелдей алады.- радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін қолданатын мекемелерге

Р8Р9


044 -59/18-( )


санитарлық тексеру бойынша меншікті шешімін ұсыныс, қосымша, нұсқама түрінде тұжырымдайды.


- Кәсіптік топтар мен тұрғындардың радиациялык қауіпсіздігі жағдайларын қамтамасыз ету саласында нормативті-құқықтық құжаттарды және басқа да заңнамаларды түсініп тұжырымдайды және дәлелдей алады;- дозиметрия көрсеткіштері бойынша радиациялық жағдайды бағалап тұжырымдайды;- радиоактивті қалдықтарды өндеу, жою және көмудің тиімділігін бағалайды.

Р6


Өзінің жұмысында ҚР Конституциясының сәйкес баптарында, ҚР «Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі» заңын, халық денсаулығы жайында және денсаулық сақтау жүйесі саласында бүкіл халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін нормативті-құкықтық және заңнамалық құжаттарды меңгерген және орынды қолдана біледі.

Р6Р19


- Бүкіл халықтың және қызметкерлердің, қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі сұрақтарына жаңа шешімдерін ұсынады, өз көзқарасын дәлелдей алады, командалық жұмыста айналасындағы адамдармен жалпы тіл табыса алады.

Р8


- Өзінің ғылыми зерттеулер нәтижесін студенттерге дәлелдейді;- Ғылыми-тәжірибелік конференцияға қатысу үшін «Қоршаған ортаны

Р27


044 -59/18-( )


радиобелсенді ластанулардан қорғау» тақырыбына дайындалатын баяндамаға бар алған білімін қолдана алады.


Компьютерлік және мультимедиялық технологиялар білімі негізінде кәсіптік қызметте сандық білім беру ресурстарын қолдана алады, алынған ақпараттарды диаграмма және кесте түрінде көрсету, әртүрлі ақпараттық ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын меңгерген.

Р2Р10

Д Әлеуметтік, этикалық және ғылыми көзқарастарды ескере отырып, пайымдаулар жасауға қажет ақпараттар жинауды және интерпретациялауды жүзеге асыру


- Радиациялық гигиена аймағындағы жеке ой пікірін жүзеге асырып реферат, презентация, жоба түрінде рәсімдеп тәжірибелік сабақтарда, студенттер үйірмесі отырысында, студенттік ғылыми конференцияларда іске асыра алады; - оқу зерттеу әдістерін жүргізуді жоспарлайды, байқаған көріністері мен фактілерін, олардың себеп-салдар байланысын студенттер мен оқытушыға түсіндіреді; - өз зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды береді.

Р20Р26


- Радиациялық гигиенасы саласында мемлекеттік санитарлық-гигиеналық қадағалау басқармасының әртүрлі деңгейінде бақыланатын шешімді қабылдауды біледі;- мемлекеттік және орыс тілдерінде радиациялық гигиенасы бойынша медициналық, есеп-қисаптық, іскерлік құжаттармен жұмыс жасауды біледі;

Р11Р20

«Денсаулық адвокат» құзыреттілігі

ҚР конституциясында айтылған санитарлық дәрігердің қызметін реттейтін, заңнамалық актілердің, «Халықтың

Р6Р20


044 -59/18-( )


радиациялық қауіпсіздігі» туралы ҚР заңы, «ҚР халықтың денсаулығын сақтау» заңы, ҚР үкіметінің қаулылары және басқа да нормативті-құқықтық актілердің негізгі ережелерін қолдана алады.


- Радиациялық гигиена бойынша өтетін ғылыми конференцияға қатысу үшін ғылыми баяндамалар мен статьяларды өңдеу дағдыларын меңгерген;- зерттеу саласында ғылыми нәтижелердің талдауын, өзінің жеке пікірін бұқара алдында еркін айта алады;- өзінің жеке зерттеулер нәтижесін презентация, баяндама түрінде ғылыми және студенттік конференцияларда ұсынуға қабілетті.

Р27


Радиациялық гигиенасы аймағында интернет платформаларда және интернет порталдарда ақпаратты алуда, өңдеуде заманауи әдістерді меңгерген.

Р2Р10


Кәсіптік мазмұнды логикалық және дәлелденген (аргументтелген) талдауларды көпшілік алдында сөйлеуге, пікір-талас жүргізуге қабілетті.

Р18Р27

Е Ақпаратты, идеяларды, проблемаларды және шешімдерді мамандарға да, маман еместерге де жеткізе білу қабілеттерінің болуын көздейді


- PUBMED, MEDLINE, Web on science, Web on Knowledge берілген базалардан ақпараттарды хабарлай алады;- өзінің жеке зерттеу жұмыстарын презентация түрінде мамандарға да, маман еместерге жеткізуге қабілетті;- дозиметрия көрсеткіштері бойынша радиациялық жағдайды тұжырымдайды және қоршаған орта нысандарын зерттейді.

Р2Р10Р17


- Радиациялық гигиена саласында жаңа заңды құжаттар туралы мағлұматты хабарлайды;

Р19


044 -59/18-( )


- Радиациялық гигиена саласында заңды құжаттарға қосымшалар мен толықтырулар енгізу туралы ақпаратты хабарлайды.


- Радиациялық гигиена бойынша заманауй желілік технологияларды және білімін қолдана отырып кәсіби ақпараттарды әртүрлі көздерден алу, сақтау және өңдеудің негізгі әдіс- тәсілін хабарлайды және компьютерлейді.

Р10


Радиациялық гигиенасы бойынша практикалық және ғылыми қызметті салыстыруды, электронды және баспа түріндегі тасымалдаушылардағы ғылыми әдебиеттермен жұмыс жасай алады.

Р9


Радиациялық гигиенасы бойынша заманауй желілік технологияларды, компьютерлік құралдарды және білімін қолдана отырып кәсіби ақпараттарды әртүрлі көздерден алу, сақтау және өңдеудің әдіс тәсілін хабарлайды (жеткізе алады).

Р2Р10


- Әңгімелесушіге қажетті әсерді жасауға, онымен байланыс орнатуға, қолдау көрсетуге дайын және қабілетті- ұйымшыл жұмысшы ұжымда қарым қатынас жасайды, қақтығыстарды аурусыз жеңе біледі;- өзінің қызығушылығын сәтті қорғайды;- аудиториямен жұмыс жасай алады.

Р4Р8

Оқытудың дербес зейінін әрі қарай жалғастыру

Магистратура пәндері

2.5 Реквизитке дейінгі: экология және тұрақты даму, физиология, қоршаған орта және халық денсаулығы.


044 -59/18-( )


2.6 Реквизиттен кейінгі: коммуналды гигиена, еңбек гигиенасы, тағам гигиенасы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, жалпы гигиена, қоғамдық денсаулық және денсаулықты сақтау.

2.7 Пәннің қысқаша мазмұны: Радиациялық гигиена пәні және мазмұны. Ғылымның негізгі даму кезеңдері. Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер. Заңдылық құжаттар. Радиациялық гигиенада қолданылатын негізгі түсініктер және олардың сипаттамасы. Радиобелсенді ыдырау заңы. Иондаушы сәуле көздері, олардың гигиеналық сипаттамасы. Адамның қазіргі кездегі сәуле қабылдау денгейі. Радиациялық эффектілер халықтың әртүрлі топтарындағы сәуле қабылдау денгейін реттеу мен оның салдарын бағалау негізгі ретінде. Адамға радиациялық әсерлерді гигиеналық нормалау және болжамдау. Ашық және жабық иондаушы сәуле көздерімен жұмыс істеу барысындағы қорғаныс қағидалары. Радиациялық қауіпсіздікті бақылау адам денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғаудың маңызды элементі ретінде.

2.8 Тақырыптық жоспары (дәрістердің, тәжірибелік сабақтардың):тақырыптар, өткізу түрі мен ұзақтығы. 2.8.1. Дәрістің тақырыптық жоспары№ Тақырыбы Өткізу

түріҰзақтылығы

1кредит1 Радиациялық гигиена пәні және мазмұны.

Ғылымның негізгі даму кезеңдері. Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер. Заңдылық құжаттар. Радиациялық гигиенада қолданылатын негізгі түсініктер және олардың сипаттамасы. Радиобелсенді ыдырау заңы.

Шолу 1

2 Иондаушы сәуле көздері, олардың гигиеналық сипаттамасы. Адамның қазіргі кездегі сәуле қабылдау денгейі.


3 Радиациялық эффектілер халықтың әртүрлі топтарындағы сәуле қабылдау денгейін реттеу мен оның салдарын бағалау негізгі ретінде.Адамға радиациялық әсерлерді гигиеналық нормалау және болжамдау


4 Ашық және жабық иондаушы сәуле көздерімен жұмыс істеу барысындағы қорғаныс қағидалары.

Шолу 1

5 Радиациялық қауіпсіздікті бақылау адам денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғаудың маңызды элементі ретінде.


Барлығы 1- кредит 5 2 кредит 6 ҚР санитарлық-эпидемиологиялық

мекемелерініц радиациялық гигиена саласындағы жұмысының құрылымы мен

Шолу 1


044 -59/18-( )


ұйымдастырылуы. 7 Радионуклидтермен қоршаған ортаның

потенциалды ластау көздері, тегі жасанды радионуклидтердің таралуы.


8 Қоршаған ортаны радиобелсенді ластанулардан қорғау.


9 Радиациялық және ядролық апаттардың гигиеналық аспектілері.


10 Атом электростанциялары халықтың сәуле қабылдауы мен қоршаған ортаның ластануы көзі ретінде. Атом энергетикасының даму перспективасы.



2.8.2 Тәжірибелік сабақтың тақырыптық жоспары№ Тақырыбы Өткізу түрі Ұзақтылы-

ғы №1 кредит

1 Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтері.Дозаларды анықтаудың және қызметкерлерді сыртқы сәулеленуге ұшыраудан қорғаудың есептеу әдісі.

Теориялық сұрақтарды талқылау

2

2 Радиациялық гигиенада қолданылатын радиометрлік зерттеу әдістері. Эталондарды дайындау, қондырғы есебінің тиімділігін аныктау, препараттың белсенділігін аныктау тәсілі.

Теориялық сұрақтарды талқылау,

құралдармен жұмыс

2

3 Иондаушы сәуле көздерімен жұмыстың санитарлық ережелері. Жұмыс жабдыктарының және кызметкерлер қолдарының радиобелсенді заттармен ластануын зерттеу әдістері.


нормативті құжаттармен

жұмыс

2

4 Қоршаған орта нысандарын санитарлық сараптау. Қоршаған орта нысандарын дезактивациялау әдістері.

Кіші топпен жұмыс,

пікір-талас

2

5 Мемелекеттік санитарлық-эпидемиологиялық бақылау облыстық департаментінің радиациялық гигиена бөлімі (СЭБОД мен санитарлық эпидемиологиялық сараптаудың облыстық орталығының радиологиялық зертханасы (СЭСОО) жұмысын



жұмыс

2


044 -59/18-( )


ұйымдастыру. Радиациялық гигиена саласындағы ескертпелі және ағымды мемлекеттік санитарлык бақылау.Барлығы 1- кредит 10

№2 кредит6 Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН

- 99). Сыртқы қабылдаудың дозалык шектері. Ішкі сәуле қабылдаудың рұқсат етілген шектері. Радиометрлік зерттеулер үшін қоршаған орта нысандарынан сынама алу әдістері. Алынған сынамалардан препарат дайындау.

Кіші топпен жұмыс,


жұмыс

2

7 Стационарлық және жылжымалы радиометрлердің көмегімен ауаның, судың, тамак өнімдері мен топырақтың радиобелсенділігін гигинелық бағалау әдістері.

Теориялық сұрақтарды талқылау, құралдармен жұмыс

2

8 «Радиациялық» және «ядролық» апаттар түсінігінің анықтамасы. Әртүрлі сапасы бойынша радиациялық апаттардың жіктелуі. АЭС-пен байланыссыз, оның салдары бойынша радиациялық апаттардың жіктелуі. Радиациялық және ядролық апаттарды қызметтік тексеру шараларын ұйымдастыру.

Дөңгелек үстел 2

9 Радиациялық және ядролық апаттардың салдарын жою бойынша шараларды ұйымдастыру. Радиациялық апаттың ерте, аралык және қалпына келтіру сатысында аймаққа болу. Дезактивация түсінігі және оған көрсеткіш. Дезактивация әдістері.

Пресс- конференция

2

10 Қоршаған ортаның радиобелсенді заттармен ластушы потенциалды көздерінің гигиеналық сипаттамасы. Қоршаған ортаны радиобелсенді заттармен ластанудың қорғау шараларының жүйесі. Санитарлық зандылықта радиациялык кауіпсіздікті камтамасыз ету қағидалары.

Пікір-талас 2


2.8.3 Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар № Тақырыбы Тапсыру түрі Бақылау

кестесі Сағат саны


044 -59/18-( )


(мерзімі көрсетіледі)

1 Радиациялық гигиенаның даму тарихы. Ғылымның қалыптасуының негізгі кезеңдері.

Реферат, презентация,

тақырып бойынша

глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын

құрастыру, жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми- танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интелектуалды карта.

2-7апта 2

2 Иондаушы сәулелерді тіркеу әдістері.

2-7апта 2

3 Қызметкердің жеке бас гигиенасы мен жеке қорғаныс шаралары. Жеке қорғаныс құралдырының жіктелуі мен олардың гигиеналық сипаттамалары.

2-7апта 2

4 Ағзадағы радиобелсенді заттардың мөлшерін анықтау әдістері

2-7апта 2

5 Медицинада иондаушы сәуле көздерін пайдалану кезіндегі еңбек гигиенасы

2-7апта 2

6 Өнеркәсіпте иондаушы сәуле көздерін қолдану кезіндегі еңбек гигиенасы.

2-7апта 2

7 Әртүрлі иондаушы сәуле көздерінің заттармен өзара әсерлесуі.

2-7апта 2

8 Иондаушы сәулелердің жасушаға және көп жасушалы ағзаға әсері.

2-7апта 2

9 Биологиялық дозиметрия (электрондық парамагниттік резонанс және тағы басқалар) және олардың тәжірибеде қолданылуы.

2-7апта 2

10 Радиобелсенді индикаторлардың халық шаруашылығының әртүрлі салаларында қолданылуы.

2-7апта 2

11 Қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін Қазакстан аймактарындағы көп жылдық ядролық сынақтар салдары.

2-7апта 2

12 Радиобелсенді заттар мен иондаушы сәуле көздерін пайдаланатын мекемелер мен өндірістерді санитарлық тексеру тәртібі.

2-7апта 2

13 Медициналық және рентген кабинеттерін радиациялық-гигиеналық тексеру.

2-7апта 2

14 Иондаушы сәулделер көздерін 2-7апта 2


044 -59/18-( )


пайдаланатын мекемелер мен өндірістерде жұмысты ұйымдастыру мен радиациялық кауіпсіздікті қамтамасыз ету. Радиобелсенді заттар мен иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеудің санитарлық ережелері (негізгі нормативті кұжаттар).

15 Аралық бақылау Әңгімелесу, тестілеу

8 апта 2

16 Иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істеуге арналган мекемелер мен қондырғылардың орналасуына қойылатын гигиеналық талаптар. Өнеркәсіптердің ішкі жоспарлануына, санитарлық өткізгіштер мен саншлюздер қондырғысына қойылатын гигиеналық талаптар.

Реферат, презентация,

тақырып бойынша

глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын

құрастыру, жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми- танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интелектуалды карта.

9-14апта 2

17 Иондаушы сәулелер көздерін әкелуге, тіркеуге, сақтауға және тасымалдауға қойылатын гигиеналық талаптар. Ашық көздермен жұмыс жасау кезінде желдетуге, шаң мен газдан тазалауға, сумен камтамасыз етуге, канализацияға қойылатын гигиеналық талаптар.

9-14апта 2

18 Атмосфералық ауада радиобелсенді газдар мен аэрозолдердің әрекеттері. Радиобелсенді изотоптардың жерасты суларында, беткі су қоймалары суларында таралуы.

9-14апта 2

19 Топыракта радиобелсенді заттардың әрекеттері және олардың өсімдіктер мен жануарлар әлемінде таралуы. Дискриминация коэффициенті. Сыртқы ортаны радиоабелсенді заттармен ластану денгейі.

9-14апта 2

20 Биологиялық тізбек туралы түсінік. Түсу жолдары мен радионуклидтердің адам ағзасына жиналу үдерістері.

9-14апта 2

21 Радиобелсенді қалдықтар және 9-14апта 2


044 -59/18-( )


олардың жіктелуі. Радиобелсенді қалдыктарды жинау, уақытша сақтау, тасымалдау мен залалсыздандыру. Радиобелсенді қалдықтарды көмудің экологиялық-гигиеналық мәселелері.

22 Атмосфераға жіберілген кұрамында радионуклидтері бар қалдыктарды залалсыздандыру әдістері. Сүзу, абсорбция, уақытпен ұстап тұру.

9-14апта 2

23 Сұйық радиобелсенді қалдыктарды қайтара өндеу әдістері. Дистилляция, тұңбалау, коагуляция, ионды алмастыратын сүзгілерді қолдану, физикалық-химиялық, биологиялық әдістер.

9-14апта 2

24 Атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану. Радиобелсенді изотоптар мен иондаушы сәулелер көздерін медицинада қолданылуы.

9-14апта 2

25 Халыктың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен қоршаған ортаны радиобелсенді заттардан қорғаудағы халықаралық ұйымдардың рөлі.

9-14апта 2

26 Атом энергетикасы өндірісі мен басқа да радиологиялық нысандардағы апаттардың себебінің жіктелуі және олардың салдарының масштабы.

9-14апта 2

27 Бөлмелердің радиациялық фоны. Радон мен оның өнімдерінің гигиеналық маңызы.

9-14апта 2

28 Радиацияның сырткы әсері кезінде фармакологиялык және биологиялық корғау.

9-14апта 2

29Халыктың радиациялық қауіпсіздігін камтамасыз ету мен қоршаған ортаны радиобелсенді ластанулардан қорғау бойынша Қазакстан Республикасының негізгі заңдылық актілері.

9-14апта 2

30 Аралық бақылау Әңгімелесу, тестілеу

15апта

Барлығы 60

2.9. Негізгі және қосымша әдебиет:


044 -59/18-( )


негізгі:1.«Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.2. «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып

пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.



қосымша:5. «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной

безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.6. Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез в регионе

влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.7. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности

населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.8. Пивоваров Ю.П. и соавт. Гигиена и основы экологии человека. Ростов н/Д:

«Феникс», 2002.-512с.9. Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-608с.10. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А.

Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.

11. Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.12. Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по улучшению

состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.

2.10. Оқытудың және сабақ берудің әдістері: Дәрістер: шолу, мәселелік. Тәжірибелік сабақтар: теориялық сұрақтарды талқылау, пікір-талас,

құралдармен жұмыс, нормативті құжаттармен жұмыс, кіші топпен жұмыс, дөнгелек стөл, пресс-конференция.

Студенттердің өз бетінше атқаратын жұмысы: реферат, презентация, тақырып бойынша глоссарий, сөзжұмбақ, тест тапсырмаларын құрастыру, жағдайлық есептерді құрастыру, сөз жұмбақ, ғылыми- танымал мақалаларға талдау жасау, тақырыптық альбом, интелектуалды карта.

2.11 Білімдерін бағалау белгілері және ережелері: әр деңгейде білімдерін бағалау (ағымдық, аралық, қорытынды бақылау) шкаласы және белгілері, білімдерінің барлық түрлерін (аудиториялық, СӨЖ) бағалау ережелері.

Ағымды бағалау: тестілеу, ауызша сұрау. Аралық бақылау: әнгімелесу және тестілеу.


044 -59/18-( )


Қорытынды бағалау: компьютерлік тестілеу және тәжірбиелік дағдыны бағалаудан тұратын емтихан.

Білімдерін бағалау шкаласы және белгілері, білімдерінің барлық түрлерін (аудиториялық, СӨЖ) бағалау ережелері

Ағымдық бақылау:-ауызша сұрау

Бақылау түрі

Бағалау Бағалау белгілері

Ауызша сұрау

Өте жақсыБағалауға сай:А (95-100); А- (90-94)

Егер студент жауап беру кезінде ешқандай қате және түсінбеушілік жібермесе қойылады. Пән бойынша теориялар, концепциялар мен бағыттарға сүйене отырып, оған критикалық бағалап, басқа пәндердегі ғылыми жетістіктерді қолданса қойылады.

ЖақсыБағалауға сай:В+( 85-89); В (80-84); В- (75-79).

Егер студент жауап беру кезінде дөрекі қате жібермесе, қағидасыз түсінбеушіліктер не болмашы қате жіберіп, оны студенттің өзі жойса, оқытушының көмегімен бағдарламаны материалдарды жүйелендірсе қойылады.

ҚанағаттанарлықБағалауға сай:С+ (70-74);С (65-69); С-( 60-64); D+(50-54)

Егер студент жауап беру кезінде қағидасыз түсінбеушіліктер не қате жіберіп, тек оқытушы ұсынған оқу әдебиеттерімен шектелсе, материалдарды жүйелендіруде үлкен қиындықтарға тап болса қойылады.

ҚанағаттанарлықсызБағалауға сай:Р (0-49)

Егер студент жауап беру кезінде қағидалы түсінбеушіліктер жіберіп, тақырып бойынша тақырыпқа сай негізгі әдебиеттермен жұмыс жасамаса, пән бойынша ғылыми терминологияны қолдана алмай, дөрекі стилистік және логикалық қателермен жауап берген жағдайда қойылады.

-тестілеуБақылау түрі Бағалау Бағалау белгілері

Тест тапсырмаларын орындау Өте жақсы

86-100% дұрыс жауап Жақсы

75-85% дұрыс жауапҚанағаттанарлық

50-74% дұрыс жауапҚанағаттанарлықсыз 50%-дан кем дұрыс жауап

-студентің өзіндік жұмысын бағалау:


044 -59/18-( )


Пән 2 кредитті құрайды, онда студент 2 СӨЖ орындайды. СӨЖ-на максималды балл – 100, тапсырманы толығымен, қойылатын талапқа сай және белгіленген мерзімде тапсыруы тиіс.

СӨЖ-ді орындау түрлеріне қойылатын талаптар: 1. Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі, сұрақтар,

кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 5-8 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;

Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.

2. Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - Рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерилері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.

3.Тест сұрағын құрастыруға қойылатын талаптар: адекваттылық,мәтіні түсінікті, қарапайым, күрделілігі бірінші деңгейдегі, бір дұрыс жауап болу қажет. Тест сұрақтар түрінде құрастырылмайды. Тақырып бойынша 20 тест тапсырмасын құрастыру керек.

Рефераты дайындау және қорғауБақылау түрі Бағалау Бағалау белгілері

Рефераты дайындау және қорғау безендірілуі


Қорғау кезінде ешқандай қателер, түсінбеушіліктер жібермесе қойылады. Пән бойынша теориялар, концепциялар мен бағыттарға сүйеніп, оларды бағалап, басқа пәндердегі ғылыми жетістіктерді қолданса. Текстті компьютерде басып, тақырып бойынша глоссарий жазса, мазмұны мен


044 -59/18-( )


безендірілуі рефератты жазу талаптарына сай, қолданылған әдебиеттер көлемі жеткілікті және соңғы жылғы шығарылымдағы болса қойылады.

ЖақсыБағалауға сай:В+(85-89); В (80-84); В- (75-79).

Студент қорғау кезінде дөрекі қате жібермей, қағидасыз түсінбеушіліктер не болмашы қате жіберіп, оны студенттің өзі жойса, оқытушының көмегімен бағдарламаны материалдарды жүйелендірсе қойылады. Текстті компьютерде басып, тақырып бойынша глоссарий жазса, рефератты жазуда мазмұны мен безендірілуінде болмашы қателіктер жіберілген болса қойылады.

ҚанағаттанарлықБағалауға сай:С+ ( 70-74);С ( 65-69); С-(60-64); D+( 50-54)

Егер студент жауап беру кезінде қағидасыз түсінбеушіліктер не қате жіберіп, тек оқытушы ұсынған оқу әдебиеттерімен шектелсе, материалдарды жүйелендіруде үлкен қиындықтарға тап болса қойылады. Рефератты жазуда мазмұны мен безендірілуінде айтарлықтай қателіктер жіберілсе, текстті қолмен жазса, реферат мазмұны алынған тақырыбына мүлдем сай келмесе және пайдаланылған әдебиеттер тізімі өте аз немесе интернет желісінен дайын материалды алған болса қойылады.


Реферат мазмұны алынған тақырыбына мүлдем сай келмесе пайдаланылған әдебиеттер тізімі өте аз немесе интернет желісінен дайын материалды алған болса қойылады.

Тақырып бойынша презентация

Бақылау түрі Баға Бағалау белгілері

Тақырып бойынша презентация

безендіру

Өте жақсы:

А (4,0; 95-100%);

А- (3,67; 90-94%)

бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студент презентация кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бере білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Мазмұны мен безендірілуі презентацияға қойылатын талапқа сай болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.

Жақсы:

В+(3,33; 85-89%);

Баға қойылады: егер де студент

Презентация кезінде айтарлықтай емес


044 -59/18-( )


В (3,0; 80-84%);

В- (2,67; 75-79%).


қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.

Қанағаттанарлық:

С+ (2,33; 70-74%);

С (2,0; 65-69%);

С-(1,67; 60-64%);

D+(1,0; 50-54%)


Баға қойылады: егер де студент

презентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде, материалды жйелей алмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай келмегенде. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.

Қанағаттанарлықсыз

F (0; 0-49%)


Баға қойылады: егер де студент презентация кезінде айтарлықтай қағидалық қателік жіберіп, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.

Тест тапсырмасын дайындау

Бақылау түрі Баға Бағалау белгілеріТест

тапсырмасын дайындау

Өте жақсы:

А (4,0; 95-100%);

А- (3,67; 90-94%)


Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. 1Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Берілген жауаптары бір типті және адекватты. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.

Жақсы: Баға қойылады: егер тест


044 -59/18-( )


В+(3,33; 85-89%);

В (3,0; 80-84%);

В- (2,67; 75-79%).


тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.

Қанағаттанарлық:

С+ (2,33; 70-74%);

С (2,0; 65-69%);

С-(1,67; 60-64%);

D+(1,0; 50-54%)


Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мазмұнды қате. Тест тапсырмалары дұрыс емес, әрі нақты құрастырылмаған. Кейбір берілген жауаптары бір типті емес. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленбеген.

Қанағаттанар-

лықсыз

F (0; 0-49%)


Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20 аз болғанда, тест тапсырмасы дұрыс құрастырылмаған, мазмұнсыз, жауап варианттары бір типті емес, жауап алгоритмі жоқ. Дұрыс жауаптың 50% дұрыс белгіленбеген.

-Аралық бақылау:Бақылау түрі Бағалау Бағалау белгілері

Сұқбаттасу және тестілеу


Егер студент жауап беру кезінде ешқандай қате және түсінбеушілік жібермесе қойылады. Пән бойынша теориялар, концепциялар мен бағыттарға сүйене отырып, оған критикалық бағалап, басқа пәндердегі ғылыми жетістіктерді қолданса қойылады. Тест бойынша 86-100% дұрыс белгіленген.

ЖақсыБағалауға сай:В+(85-89); В (80-84); В- (75-79).

Егер студент жауап беру кезінде дөрекі қате жібермесе, қағидасыз түсінбеушіліктер не болмашы қате жіберіп, оны студенттің өзі жойса, оқытушының көмегімен бағдарламаны материалдарды жүйелендірсе қойылады.


044 -59/18-( )


Тест бойынша 75-85% дұрыс белгіленген.

ҚанағаттанарлықБағалауға сай:С+ ( 70-74);С ( 65-69); С-(60-64); D+( 50-54)

Егер студент жауап беру кезінде қағидасыз түсінбеушіліктер не қате жіберіп, тек оқытушы ұсынған оқу әдебиеттерімен шектелсе, материалдарды жүйелендіруде үлкен қиындықтарға тап болса қойылады. Тест бойынша 50-74% дұрыс белгіленген.


Егер студент жауап беру кезінде қағидалы түсінбеушіліктер жіберіп, тақырып бойынша тақырыпқа сай негізгі әдебиеттермен жұмыс жасамаса, пән бойынша ғылыми терминологияны қолдана алмай, дөрекі стилистік және логикалық қателермен жауап берген жағдайда қойылады. Тест бойынша дұрыс жауабы 50%-дан кем.

-Қорытынды бақылау: Емтиханға тек қана пән бағдарламасын толық меңгерген және жіберу рейтингін

жинаған студенттер жіберіледі. 20 сәүір 2011жылы бекітілген №152 «Кредиттік технология бойынша оқу үдерісін ұйымдастыру ережесіне» сай білім алушылардың қорытынды оқу жетістіктері 100 балдық шкаламен бағаланады, балдың цифралық эквиваленті 4 балға теңеледі.Әріп жүйесі бойынша баға

Балдың цифралық эквиваленті

%-дық құрылымы

Дәстүрлік жүйе бойынша баға

А 4,0 95-100 Өте жақсы А- 3,67 90-94В+ 3,33 85-89

ЖақсыВ 3,0 80-84В- 2,67 75-79С+ 233 70-74 ҚанағаттанарлықС 2,0 65-69С- 1,67 60-64D+ 1,33 55-59D 1,0 50-54F 0 0-49 Қанағаттанарлықсыз

Жіберу рейтингін есептеу мысалы: ЖРБ (жіберу рейтингін бағалау) = 80 +90 + 95 = 88,3

мұндағы 80 – тәжірибелік сабақтың орта бағасы;90 – аралық бақылаудың орта бағасы;

95 - СӨЖ орта бағасы.Жіберу рейтингінің пайызын мына жолмен анықтайды:

88,3х60% = 52,8 % (максимум 60%, минимум 30%)


044 -59/18-( )


ҚБ (қорытынды баға)

ЖРБ+ҚББ50( 40%) – қорытынды бақылау бағасы (пән бойынша компьютерлік тестілеу).

Қорытынды баға құрамының пайызын мына жолмен анықтайды:52,8%+ 40% = 92,8%

Барлығы:1. қорытынды бақылау пайыздық құрамы 92 %2. балдың сандық баламасы 92 3. балдың әріптік баламасы А-4. дәстүрлік жүйе бойынша бағалау өте жақсы

Білім алушылардың оқу жетістіктерін тексеру үшін білімін бақылаудың келесі түрлері мен үлгілері қарастырылған:• Ағымдық бақылау - бұл білім алушылардың оқу жетістіктерін жүйелі түрде тексеріп

отыру, оны оқытушы пәннің силлабусына сәйкес күнделікті сабақ үстінде жүргізіп отырады. Онда сабақтың барлық түрлері мен үлгілері ескеріледі (аудиториялық, ОЖСӨЖ, СӨЖ, тәжірибелік дағдылары және т.б.). Студенттердің үлгерімін ағымдық бақылау барысында оқу жетістіктері әрбір

орындаған тапсырмасы 100 балдық шкала бойынша бағаланады (ағымдық сабақтарда жауап беруі, үй тапсырмасын орындауы, СӨЖ, аралық бақылау) және студенттер үлгерімін ағымдық бақылаудың қорытындысы академиялық кезең бойына жинаған бағаларының орта балымен есептеледі.

Білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың мұндай әдісі аралық және қорытынды аттестация кезінде қолданылады. • Аралық бақылау – бұл бір оқу пәні шеңберінде бір академиялық кезеңде кемінде екі рет ОЖСӨЖ уақытында (теориялық оқытудың 8 және 15 апталары) жүргізіледі, аралық бақылау қорытындысы пән бойынша үлгерім және қатысу журналына және электронды журналға қойылады. Аралық бақылау қорытындысы деканатқа баянат түрінде аттестациялық аптадан кейінгі келесі дүйсенбіден кешіктірмей тапсырылады. Аралық бақылау саны пәннің силлабуста және ОЖСӨЖ кестесінде көрсетілген. Аралық бақылау қорытындысы бойынша орта балл шығарылып, ол жіберу рейтінгісін есептеу барысында ескеріледі.

• Қорытынды бақылау - компьютерлік тестілеу. Емтиханға тек қана пән бағдарламасын толық меңгерген және жіберу рейтингін жинаған студенттер жіберіледі.

рейтингін жинаған студенттер жіберіледі.

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ АКАДЕМИЯСЫ


044 -59/18-( )


«Гигиена-1, дене шынықтыру және валеология»кафедрасы

ДӘРІСТЕР КЕШЕНІ

Пән: «Радиациялық гигиена»Мамандық: - 5В110400 «Медициналық профилактикалық іс» Оқу курсы мен семестр: 5-курс, V-семестр

Шымкент 2014-15ж Дәрістер кешені «Гигиена-1,дене шынықтыру және валеология» кафедрасы мәжілісінде талқыланып, бекітілді.


044 -59/18-( )


Хаттама № _______ «____» ____________2014ж.

БекітемінКафедра меңгерушісі м.ғ.к., доцент _______________ Долтаева Б.З.

Дәріс №1


044 -59/18-( )


1. Тақырыбы: Радиациялық гигиена пәні және мазмұны. Ғылымның негізгі даму кезеңдері. Заңды құжаттар.

2. Мақсаты: Радиациялық гигиенаның өз бетінше ғылым ретінде шығу және даму кезеңдерімен, осы сала бойынша ҚР-ның заңды құжаттарымен студенттерді таныстыру.

3. Дәріс тезистері: Радиациялық гигиена- бұл иондаушы сәулелердің адамға әсер ету

жағдайын, түрлерін және салдарын зерттейтін және адам денсаулығын қорғауға бағытталған шароаларды зерттеп, дайындайтын ғылым.

Негізгі төрт бағыты бар:1. Дозиметрлік, бұл иондаушы сәулелердің көздерін және сәулеленуге

ұшырау әсерінің деңгейлерін зерттеумен байланысты.2. Радиобиологиялық, бұл эксперименталды және эпидемиологиялық

зерттеулер кезінде, ИС-дің адам денсаулығына тигізетін әсерінің эффектілерін және салдарын зерттеу.

3. Қызметкерлер мен халықтың сәулеленуге ұшырауының рұқсат етілген деңгейлерін гигиеналық регламенттеудің теориясы және методологиясы.

4. Санитарлық-ұйымдастырушылық, бұл ИС қорғаудың тәжірибелік шараларын дайындаумен байланысты.

Радиациялық гигиенаның негізгі екі бөлімі:1. Иондаушы сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыс жағдайын

зерттейтін және қызметкердің қауіпсіздігі шараларын дайындайтын еңбек гигиенасы.

2. Бүкіл халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған коммуналды радиациялық гигиена.

Радиациялық гигиенаның міндеттері:1. ИС көздерімен жұмыс істейтін адамдардың жұмыс жағдайы мен

денсаулық жағдайын зерттеу.2. ИС қолайсыз әсерінен қорғанудың жеке адамдық және жалпы

шарапларының кешенін жасау.3. Қоршаған ортаның негізгі нысандарының ( ауаның, судың, топырақтың,

тағамның) радиологиялық тазалығына бақылау жүргізу.4. Қоршаған ортаның белсенді қалдықтармен ластануының алдын-алу

жөнінде шаралар дайындау.


044 -59/18-( )


1895ж- Вюрцбург университетінің физика ғылымының профессоры Вильгельм Конрад Рентген қатты денелерден өтетін ауада бірнеше метрге таралатын қабілеті бар рентген сәулесін ашты.

1896ж- Анри Беккерель уранның өздігінен көзге көрінбейтін сәулелер шығаратынын тапты. Бұл құбылыс белсенділік деп, ал сәулеленудің өзі иондаушы сәулелену деп аталды.

1899ж- Эрнест Резерфорд белсенді заттардың ыдырауы кезінде шығатын альфа- және бета- сәулеленулерді ашты.

1930ж- Фредерик Жолио-Кюри нейтрондық сәулеленуді ашты.

Радиациялық гигиена XX ғасырдың 40-шы жылдарының басында, салыстырмалы түрде беретін ғана, өз бетінше гигиеналық ғылым ретінде дами бастады. Бұл иондаушы сәулелер көздерімен жұмыс істейтін адамдар мен сол елді мекен тұрғындарының денсаулығына иондаушы радиацияның әсерін зерттейтін және еңбек пен тұрмыс жағдайының радиациялық кауіпсіздігін қамтамасыз ететін, ғьлыми негізделген қорғану шаралары кешенін жасайтын ғылым.

Рентген сәулелері мен радиоактивті ыдыраудың ашылуының алғашқы жылдарында радиобиологиялық сипатты теориялық және экспериментальдық зерттеулер басталды, сондай-ақ бір мезгілде иондаушы сәулелердің зақымдаушы әсерінен адамдарды қорғау мәселелері де қарастырылды.

Ары қарай осы ғылымның дамуына жаңадан пайда болған сәулелерді ғылымда және тәжірибеде жедел қолдану, сондай-ақ олардың ағзаға зақымдаушы әсерінің аныкталуы өз себебін тигізді.

Әсіресе медицинада рентген және радий сәулелерінің кеңінен қолданылуы, олардың биологиялык әсері жөніндегі жеткілікті көп мәліметтер, иондаушы сәулелерден қорғау мәселелерімен айналысатын, көптеген елдердің күшін біріктіретін фуңдамент болып табылады.

Әскери және бейбітшілік мақсаттағы уран өндіретін өнеркәсіптер мен атомдық энергетиканың дамуы, жасаңды радионуклидтерді алу және оларды халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен қолдану радиациялық гигиенаның дамуына үлесін қосты.

XX ғасырдың 50-ші жылдарында денсаулық сақтау Министрлігі құрамында республикалық, қалалык СЭС-ің базасында радиациялық қауіпсіздік бөлімдері мен радиологиялық топтардың құрылуы тарихтағы маңызды кезең болып табылады.


044 -59/18-( )


Қазіргі кездегі ҚР ДМ-ің мемлекеттік санитарлық эпидемиологиялық бакылау комитетінің жанындағы республикалық СЭС-те, сондай-ак, 14 облыстағы облыстық және Астана, Алматы, Степногорск қалаларының санитариялық эпидемиялық бақылау басқармасы жанында радиациялық гигиена бөлімдері жұмыс істейді, ал санитариялық-эпидемиологиялық сараптау орталығының құрамында радиациялық бақылау зертханасы жұмыс істейді.

Пәннің негізгі бағыттары дозиметрлік, радиобиологиялық бағыттар, рұқсат етілетін сәулеленуге ұшырау деңгейін гигиеналық регламенттеу теориясы мен әдістемесі және радиацияға қарсы корғану шараларын өңдейтін санитарлық ұйымдастыру бағыты болып табылады.

Радиациялық гигиена бойынша негізгі қағидалар Қазақстан Республикасы Конституциясының сәйкес баптарында, ҚР «Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі», «Тұрғындардың санитариялық-эпидемиологиялық қолайлы жағдай жөнінде», заңдарында көрсетілген, осылардың негізінде Республиканың барлық тұрғындарының радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін «Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН-99), СЕ 2.6.1.758- 99» және басқа нормативтік актілер өңделді және бекітілді.

Медициналық-профилактикалық факультетте радиациялық гигиенаны оқыту жекеленген кәсіптік топтар мен тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жағдайлары бойынша объективті ақпарат алу үшін пәннің теориялық негізін меңгеруге, санитарлық-дозиметрлік зерттеулерді игеруге, сондай-ақ радиологиялық объекгілердегі алдьн-ала және ағымдық санитарлық бақылау жүргізу дағдыларын үйренуге бағытталған.

5. Әдебиет1. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты

безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.2. Кенесариев Ү.И., Бекмағамбетова Ж.Ж., Жоламанов М.Е., Рузуддинова

Г.Т. Радиациялық оқу құралы. Оқу құралы.-Алматы, 2004.-160б.3. Гигиена: жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық/ Ү.И. Кенесариев

және т.б.-Алматы:2010ж-656б.

6. Қорытынды сұрақтары (кері байланыс):1. Радиациялық гигиена дегеніміз не?2. Радиациялық гигиенаның негізгі бағыттары, міндеттері қандай?3. Осы ғылымның дамуына үлес қосқан қандай ғалымдарды білеміз?4. Радиациялық гигиена саласы бойынша ҚР-да қандай заңды құжаттарды

білеміз?


044 -59/18-( )


Дәріс №21. Тақырыбы: Радиациялық гигиенада пайдаланылатын негізгі

түсініктер және олардың сипаттамасы. Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер.

2. Мақсаты: Радиациялық гигиенада қолданылатын терминдер мен анықтамаларды жете ұғу, оларға сипаттама бере білу.

3. Дәріс тезистері:Иондағыш сәулелену- зарядталған және зарядталмаған бөлшектерден

және фотондардан тұратын сәулелену, олар ортасымен әсерлескен кезде белгілері әртүрлі иондар түзеді.

Сәулеленудің келесі түрлері бар:α-сәулеленуі – оң зарядталған гелий ядроларының ағыны, иондандырғыш

қабілеті үлкен, енгіштік қабілеті аз, ауада таралу ұзындығы 3-11см, ағза тіндерінде бірнеше микрон.

β-сәулеленуі – оң зарядталған электрондардың немесе теріс зарядталған позитрондардың ағыны, иондандырғыш қабілеті аз, енгіштік қабілеті басым, ауада таралу ұзындығы 10-15м, ағза тіндерінде бірнеше мм.

γ-сәулеленуі- радиоактивтілік айналым кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны, енгіштік қабілеті өте үлкен, ауада таралу ұзындығы жүздеген метр, иондағыш қабілеті үлкен емес.

Рентген сәулеленуі- табиғаты жағынан гамма-сәулеленуге ұқсас, бұл заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны.

Нейтрондық сәулелену- нейтрондар ағыны., ядролық реакторларда уран, плутоний ядроларының бөліну реакциясы кезінде пайда болады. Енгіштік қабілеті үлкен, себебі нейтрондардың заряды жоқ.

Иондағыш сәулелену көзі- иондағыш сәулелену шығаратын немесе шығаруға қабілетті радиоактивті зат немесе қондырғы.

Табиғи сәулелену көзі- табиғи текті иондағыш сәулелену көзі.


044 -59/18-( )


Техногенді сәулеленуге ұшырау – пациенттердің медициналық сәулеленуге ұшырауынан басқа қалыпты да және апат жағдайларындағы техногендік сәулелену көздерінен сәулеленуге ұшырауы.

Жабық көздері- пайдалануы және тозуы алдын ала болжамдалған жағдайларда құрылғысы радиобелсенді заттарды қоршаған ортаға түсірмейтін кез келген иондаушы сәулелену көздері.

Ашық көздер- мұндай иондаушы сәулелену көздерін пайдаланған кезде, белсенді заттар қоршаған ортаға түсуі мүмкін. Бұл кезде тек сыртқы сәулелену ғана емес, сонымен қатар персонал қосымша ішкі сәулеленуге ұшырауы да мүмкін.

Радиобелсенділік- бұл өздігінен бір элементтің атом ядроларының иондаушы сәулелер (α-бөлшектер, β-бөлшектер, γ-квант, т.б.) шығарып, басқа элемент атомының ядроларына айналуы.

Радиобелсенділіктің айналу түрлері:α-ыдырау- реттік номері үлкен,табиғи белсенді элементтерге тән.

Электрондық β-ыдырау- табиғи да, жасанды да белсенді элементтерге тән.Позитрондық β-ыдырау- кейбір жасанды радиобелсенді зотоптарда байқалады.

Сәулеленуге ұшырау- иондағыш сәулеленудің адамға әсері.Табиғи сәулеленуге ұшырау- ИС табиғи көздерінен шығатын

сәулеленудің әсеріне ұшырау.Техногенді сәулеленуге ұшырау- пациенттердің медициналық

сәулеленуге ұшырауынан басқа, қалыпты жағдайларда да және апатқа ұшыраған жағдайларда да, техногенді көздерінен сәулеленуге ұшырауы.

Қызметкер- сәулеленудің техногенді көздерімен жұмыс істейтін (А-тобы) немесе жұмыс жағдайы бойынша сәулеленудің әсері бар жерде жұмыс істейтін (Б -тобы) адамдар.

Халық- иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін, жұмыстан тыс кезіндегі қызметкерді қоса алғандағы барлық адамдар.

Доза- радиациялық гигиенада иондаушы сәулеленуді сандық бағалауы үшін қолданылатын түсінік.

Доза қуаты- уақыт аралығындағы дозаның (сіңірілген, эквивалентті, эффективті) өсуінің сол уақыт аралығына қатынасы.

Доза шегі- қалыпты жұмыс жағдайында орнатылған шегінен аспауы тиіс техногенді сәулеленудің жылдық эффективті немесе эквивалентті дозасының мөлшері.


044 -59/18-( )


Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер:1. Дозиметриялық 2. Радиометриялық 3. Спектрометриялық 4. Радиохимиялық

5.Әдебиет4. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты

безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.5. Кенесариев Ү.И., Бекмағамбетова Ж.Ж., Жоламанов М.Е., Рузуддинова

Г.Т. Радиациялық оқу құралы. Оқу құралы.-Алматы, 2004.-160б.6. Гигиена: жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық/ Ү.И. Кенесариев

және т.б.-Алматы:2010ж-656б.

6.Қорытынды сұрақтары (кері байланыс) 1. Радиациялық гигиенада жиі қолданатын қандай терминдер мен

анықтамалар білеміз?2. Радиациялық гигиенада жиі қолданатын қандай зерттеу әдістерін

білеміз?


044 -59/18-( )



Гигиена-1,дене шынықтыру және валеология кафедрасы

Пән: «Радияциялық гигиена»

ТӘЖІРБИЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

Мамандық:05110400-«Медико-профилактикалық ісі»

Курс:3


044 -59/18-( )


ШЫМКЕНТ 2014Әдістемелік өңдеу кафедраның әдістемелік семинарында талқыланды

Хаттама № « ____ » ___________ 2014ж

Кафедра меңгерушісімен бекітілген ___________ Долтаева Б.З.


044 -59/18-( )


№11. Тақырыбы: Радиациялық гигиенаның профилактикалық медицинада

алатын орны. Радиациялық гигиена пәні, мақсат, міндеттері. Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтері.

2. Мақсаты: Радиациялық гигиенаның профилактикалық медицинада алатын орны туралы, радиациялық гигиена пәні, мақсат, міндеттері туралы студенттерге білім беру.

3. Оқыту мақсатыСтудент білуі керек:

1. Радиациялық гигиена пәнінің анықтамасы;2. Пәннің мақсаты, міндеті;3. Радиоактивтілік, радионуклидтердің өлшем бірліктері;4. Радиоактивті айналымдарды.

Студент істей алуы керек: 1. Радиациялық гигиенаға ғылым ретінде анықтама бере білулері керек;2. Алынған мәліметтерді алдын алу медицинасында қолдану;3. Алған білімдерін денсаулық сақтау саласында қолдану.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радиациялық гигиенаға дегеніміз не?2. Радиациялық гигиенаның мақсат, міндеттері қандай?3. Радиоактивті айналым дегеніміз не?4. Радиациялық гигиенаның алдын- алу медицинасындағы алатын орны

қандай?5. Радиоактивтілік дегеніміз не?6. Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?

5 Білім берудің және оқытудың әдістері: Тақырыптық семнар ауызша сұрау


044 -59/18-( )


6. Әдебиет негізгі

1. Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж

2. Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.

3. Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4. Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М.,

2004ж. 5. Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу

құралы. – Алматы, 2008ж.7. Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8. Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям:

учеб.пособие. – М.,2009ж.қосымша

1. Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж.

2. Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).

7. Бақылау – сұрақтары1. Радиациялық гигиена дегеніміз не, қандай ғылым?2. Радиациялық гигиенаның басқа гигиеналар арасында алатын орны

қандай?3. Радиациялық гигиенаның мақсат, міндеттері қандай?.4. Радиоактивтіліктің қандай алмасу түрлерін білесіздер?5. Ядролық сәулелену түрлерінің негізгі қасиеттері туралы не айтар

едіңіз?6. Рентген сәулесінің қасиеттері туралы не айтар едіңіз?7. Радиоактивті заттардың өлшем бірліктері қандай?

№21. Тақырыбы: Радиациялық гигиенада қолданылатын радиометриялық

зерттеу әдістері.

2. Мақсаты:Студенттерге радиометриялық зерттеу әдістерін жүргізуді, керекті нысаналардан сынамалар алуды үйрету.


044 -59/18-( )



1. Ортаның негізгі нысаналарын радиометриялық бақылауды;2. Радиометриялық зерттеулердің жалпы принциптерін;3. Ауа радиоактивтілігін гигиеналық бағалау әдістерін;4. Тағамдық өнімдердің радиоактивтілігін бағалау әдістерін;

Студент істей алуы керек: 1. Препараттың белсенділігін есептеуді (қондырғы фонын және есептеу

тиімділігін анықтауды);2. Ауадағы радиоактивті газдарды анықтауды;3. Тағамдық өнімдердің радиоактивтілігін анықтауды;4. Спектрометрлік өлшеу әдістерін жүргізуді.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радионуклидтердің ағзаға түсуінің қандай жолы бірінші дәрежелік

болып табылады?2. Ауаның радиоактивті ластануын зерттеудің қандай әдістері бар?3. Тағамдық өнімдердің белсенділігін зерттеудің қандай кезеңдері бар?4. Су қоймалары суының, топырақтың, техногенді радионуклидтермен

ластануының маңызы неде?5. Дискриминация коэффициенті дегеніміз не?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: Шағын топпен жұмыс1-шағын топ

1. Препараттың белсенділігін қалай анықтаймыз (қондырғы фонын және есептеу тиімділігін)?

2. Препараттың белсенділігін анықтау әдістері қандай?3. Жұқа қабат дегеніміз не?

2- шағын топ1. Ауа радиоактивтілігін бағалау әдістері қандай?2. Радиоактивті газдарды идентификациялау үшін қандай әдістер

қолданылады?3. Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?

3- шағын топ1. Тағам өнімдерін радиоактивті бағалау әдістері қандай?2. Тағам өнімдеріне радиациялық бақылау жүргізу үшін қандай шаралар

орындалуы керек?3. Тағам өнімдерінен сынамаларды қалай аламыз?

6. Әдебиет


044 -59/18-( )


негізгі 1. Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М,

Медицина 1999ж2. Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник.

– М., 2004ж.3. Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4. Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М.,

2004ж. 5. Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу

құралы. – Алматы, 2008ж.7. Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8. Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям:

учеб.пособие. – М.,2009ж.қосымша

1. Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж.

2. Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).

7. Бақылау – сұрақтары1. Радиомериялық талдау дегеніміз не?2. Радиохимиялық талдау дегеніміз не?3. Радиоактивті заттармен жұмыс істеу дегенді қалай ұғасыз?4. Радиациялық қауіпсіздік талаптарына тағамдық өнімдердің сәйкестігін

қалай анықтаймыз?5. Әртүрлі орта нысаналарының белсенділігін бағалау үшін қазіргі кезде

қандай аспаптар мен аппараттар қолданылады?

№31. Тақырыбы: Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтері.

2. Мақсаты: Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтеріне қандай ұғымдар кіретіні туралы студенттерге білім беру.


1. Радиобелсенділік анықтамасын;2. Радиобелсенді айналым түрлерін;


044 -59/18-( )


3. Радиоактивті ыдыраудың негізгі заңдарын;4. Радиобелсенділіктің өлшем бірліктерін.

Студент істей алуы керек:1. Ядролық физика элементтері туралы алған білімдерін тәжірибеде

қолдана білулері қажет;2. Радиациялық гигиена саласында қажетті заңды құжаттарды қолдана

алулары керек;3. Радиоактивті айналу түрлерін ажырата білулері керек.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:1. Радиобелсенділік дегеніміз не?2. Радиобелсенді ыдыраудың қандай негізгі заңдылықтарын білесіздер?3. Радиобелсенді заттардың белсенділігі мен салмағының арасында

қандай байланыс бар?4. Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: Шағын топпен жұмыс, «Түймедақ» әдісі.

1- түймедақ сұрақтары: Радиациялық гигиена дегеніміз қандай ғылым? Иондағыш сәулелену дегеніміз не? Сіңген доза дегеніміз не? Сіңген дозаның өлшем бірліктері қандай? Сәулеленуге ұшырау дозасы дегеніміз не? Эффективті доза дегеніміз не? Эффективті дозаның өлшем бірліктері қандай? Доза дегеніміз не? Альфа сәулеленуі дегеніміз не?

2- түймедақ сұрақтары: Ауада таралуы ең үлкен иондағыш сәулелену түрі қандай? Бета сәулеленуі дегеніміз не? Доза қуаты дегеніміз не? Доза шегі дегеніміз не? Эквивалентті доза дегеніміз не? Эквивалентті дозаның өлшем бірлігі қандай? «Персонал» категориясы деген кімдер? «Халық» категориясы деген кімдер? Радиобелсенділік дегеніміз не?


044 -59/18-( )



1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж. 5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.

қосымша 1.Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж. 2. Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).

7. Бақылау – сұрақтары1. Радиобелсенділіктің қандай айналу түрлерін білесіздер?2. Альфа ыдырау дегеніміз не?3. Электрондық бета ыдырау дегеніміз не?4. Позитрондық бета ыдырау дегеніміз не?5. Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?6. Жартылай әлсіздендіру қабаты дегеніміз не?7. Радиобелсенді заттардың белсенділігі туралы не білесіз?8. Минимальды маңызды белсенділік дегенді қалай түсінесіз?9. Минимальды маңызды меншікті белсенділік дегенді қалай түсінесіз?10.меншікті (көлемдік) белсенділік дегенді қалай түсінесіз?11. Радиобелсенді заттардың белсенділігінің өлшем бірліктері қандай?

№4 1. Тақырыбы: Қоршаған орта нысаналарын санитарлық сараптау. Қоршаған орта нысаналарын дезактивациялау әдістері.


044 -59/18-( )


2. Мақсаты: Әртүрлі беттердің радиобелсенді ластану деңгейін бағалауды, дезактивация әдістерін студенттерге үйрету.

3.Оқыту мақсаты

Студент білуі керек:1. Ашық және жабық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу

кезіндегі қорғаныс шараларын;2. Қоршаған орта нысаналары мен әртүрлі материалдан жасалған

жабдықтар беттеріне дезактивация жүргізуді;3. Дезактивация дәрежесін бақылай білулері;4. Радиобелсенді қалдықтарды өңдеу, жою, және көмуді тиімді бағалай

білулері.

Студент істей алуы керек: 1. Стационарлық радиометрлермен жұмыс жасай білу;2. Тасымалданатын типтік радиометрлермен жұмыс жасай білу;3. Ластанған беттерден қандай да бір материалмен сынама алып, оның

радиобелсенділік деңгейін анықтай білу;4. Радиометрлік талдау жасай білу.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радиометрлік талдау дегеніміз не?2. Радиохимиялық талдау дегеніміз не?3. Дозиметрлік аспаптың қаттылықпен жүруі дегеніміз не?4. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу дегенді қалай түсінесіз?5. Радиобелсенді заттармен жұмыс істеу дегенді қалай түсінесіз?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топпен жұмыс, «Миға шабуыл» әдісі.


1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж. 5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.


044 -59/18-( )


7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.


7. Бақылау – сұрақтары1. Дезактивация әдісі қалай жүргізіледі?2. Радиациялық гигиенада қолданылуына байланысты барлық аспаптар

қандай топтарға бөлінеді?3. Рентгенометрлер дегеніміз не үшін қолданылатын аспаптар?4. Радиометрлер дегеніміз не үшін қолданылатын аспаптар?5. Жеке адамдық дозиметрлер дегеніміз не үшін қолданылатын

аспаптар?6. Ішкі сәулеленуге ұшырау дозалары қалай бағаланады?7. Материалдар беттерінің дезактивацияланатын қабілеттілігі дегеніміз

не?8. Қалдық белсенділік дегеніміз не?9. Жеке адамдарға арналған дозиметрлік аспаптарға қандай аспаптар

жатады?10.Радиометрлік зерттеу қандай мақсатпен жүргізіледі?

№51.Тақырыбы: Мемелекеттік санитарлық-эпидемиологиялық бақылау облыстық департаментінің радиациялық гигиена бөлімі (СЭБОД) мен санитарлық-эпидемиологиялық сараптаудың облыстық орталығының радиологиялық зертханасы (СЭСОО) жұмысын ұйымдастыру. Радиациялық гигиена саласында алдын- ала және ағымдық мемлекеттік санитарлық бақылау.

2.Мақсаты: Алдын-ала және ағымдық санитарлық бақылау жүргізу бағдарламасы мен әдістері, радиологиялық нысаналарды санитарлық тексеру ерекшеліктері туралы студенттерге білім беру.


044 -59/18-( )


3.Оқыту мақсатыСтудент білуі керек:

1. Радиациялық гигиена саласында қолданылатын заңды құжаттарды;2. Радиациялық гигиена саласындағы мемлекеттік санитарлық қадағалау

міндеттерін;3. Алдын- ала санитарлық бақылаудың негізгі міндеттерін;4. Ағымдық санитарлық бақылаудың негізгі міндеттерін.

Студент істей алуы керек: 1. Радиациялық гигиена саласындағы алдын-ала және ағымдық

мемлекеттік бақылау бойынша әртүрлі шаралар кешенін дайындау.2. Радиациялық гигиена саласындағы алдын-ала және ағымдық

мемлекеттік бақылау бойынша әртүрлі құжаттарды толтыру.3. Радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелену көздерін

қолданатын мекемелерге санитарлық тексеру жүргізуді.4. Радиоактивті заттар мен басқа иондаушы сәулелер көздерін

қолданатын құрылыс жобаларына және мекемелер реконструкциясына сараптама жүргізуді.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радиациялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік бақылау

ұжымдарының негізгі міндеттері қандай?2. Алдын-ала мемлекеттік санитарлық бақылауға қандай шаралар

жатады?3. Ағымдық мемлекеттік санитарлық бақылауға қандай шаралар жатады?4. Радиациялық бақылау дегеніміз не?5. Критикалық топ деп қандай топты айтамыз?

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: шағын топпен жұмыс, «Лото» әдісі

Бұл әдісті қолдану үшін, ішінде кемі он бес допшасы бар қорапша қажет. Допшалар өсу ретімен, сандармен белгіленеді. Әр санға алдын- ала бір сұрақ даярланады. Қорапша ішінде он бес допша болса, он бес сұрақ белгіленеді. Студенттер екі топқа бөлінеді, екі топтан кезекпен келіп қорап ішінен допша алады, белгіленген санға сәйкес келген сұраққа жауап беруі керек. Егер сұраққа дұрыс жауап берсе тобына бір ұпай жеңіп алады, ал егер дұрыс жауап бере алмаса, тобынан бір ұпай алынып тастайды.

Ойынның соңында қай топта ұпай көп болса, жеңіс сол топ студенттерініңкі болып саналады, және оларға жақсы бағалар қойылады.


044 -59/18-( )


Бұл әдіс студенттерді ұйымшылдыққа, ұжымда жұмыс істеу қабілеттерін шыңдауға, тосыннан келген сұрақтарға тобы үшін дұрыс жауап беруге ынталандырады.

Допшалардағы сандарға сәйкес келетін сұрақтар:1. Радиациялық қауіпсіздік дегенді қалай ұғасыз?2. Иондағыш сәулелену дегеніміз не?3. Табиғи сәулелену көзі дегеніміз не?4. Техногендік сәулелену көзі дегеніміз не?5. Сәулеленуге ұшырау дегеніміз не?6. Радиобелсенділік дегеніміз не?7. Иондағыш сәулеленудің жабық көздері дегеніміз не?8. Иондағыш сәулеленудің жабық көздері дегеніміз не?9. Жабық көздер әсер ету сипаты бойынша қанша топқа бөлінеді?10. Санитарлық қорғаныс зонасы дегенді қалай түсінесіз?11.Иондаушы сәулелерді тіркейтін және анықтайтын қандай әдістер бар?12.Қандай нормативтер класы бар?13.Доза шегі дегеніміз не?14.Килігу деңгейі дегеніміз не?15.Радиациялық бақылау дегеніміз не?





044 -59/18-( )


7. Бақылау – сұрақтары1. Мемлекеттік санитарлық қадағалаудың радиациялық гигиена

саласындағы негізгі міндеттері қандай?2. Алдын ала санитарлық бақылаудың радиациялық гигиена саласындағы

негізгі міндеттері қандай?3. Ағымдық санитарлық бақылаудың радиациялық гигиена саласындағы

негізгі міндеттері қандай?4. Радиациялық гигиена саласындағы орталық жұмыстарының негізгі

міндеттері қандай?5. Қоршаған ортаның радиобелсенділігіне бақылау жүргізумен қандай

орталықтар айналысады?

№61.Тақырыбы: Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН – 99). Сыртқы қабылдаудың дозалық шектері. Ішкі сәуле қабылдаудың рұқсат етілген шектері.

2.Мақсаты: Сыртқы сәуле қабылдаудың дозалық шектерін және ішкі сәуле қабылдаудың рұқсат етілген шектерін анықтау әдістерін студенттерге үйрету.


1. Иондағыш сәулеленулердің кеңістікте таралу заңдылықтарын, олардың әртүрлі заттармен өзара әсерлесу заңдылықтарын;

2. Радиациядан қорғану принциптерін;3. Гамма, рентген сәулелерінің ерекшеліктерін;4. Дозиметрлік бақылау жүргізу кезіндегі қойылатын жалпы талаптарды.

Студент істей алуы керек: 1. Радиометрлік және радиохимиялық зерттеу жұмыстарын ұйымдастыра

білу;2. Қоршаған ортаның әртүрлі беттерінің радиоактивті ластану деңгейіне

баға беру;3. Ішкі сәулеленуге ұшырау дозаларын анықтайтын әдістерді;4. Сыртқы сәулеленуге ұшырау дозаларын анықтайтын әдістерді.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:


044 -59/18-( )


1. Персоналдың ішкі сәулеленуге ұшырауын бағалаудың қандай әдістері бар?

2. Ішкі сәулеленудің әсерін анықтаудың тікелей әдісін жүргізу принципі қандай?

3. Ішкі сәулеленудің әсерін бағалаудың жанама әдісі қалай жүргізіледі?4. Иондаушы сәулеленудің сыртқы көздерінен персоналды қорғаудың

есептеу әдістері неге негізделген?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топпен жұмыс пікір талас Студенттер шағын үш топқа бөлінеді, әр топқа тақырыпқа сай

сұрақтар бөлініп беріледі. Дайын болған топ сұрақтарға жауап береді, қалған екі кіші топ студенттердің берген жауаптарын тыңдап, талқыға салады, пікір алмастырады.

1- топ сұрақтары: Стационарлық радиометрлік аспаптар не үшін қолданылады? Жағынды әдістер не үшін қолданылады? Заттардың ластануға қабілеттілігі дегеніміз не?

2-топ сұрақтары: Ішкі сәулеленуге ұшырау дозаларын анықтау үшін қандай әдістер

қолданылады? Тікелей әдісі не үшін қолданылады? Заттардың радиоактивті ластанғыштығы дегеніміз не?

3-топ сұрақтары: Радиометрлерге қандай аспаптар жатады? Ағзадағы радионуклидтерді анықтаудың жанама әдісін жүргізу кезінде,

талдаудың қай түрі қолданылады? Жағындылар әдісінің көмегімен зерттеулер қалай жүргізіледі?


1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж. 5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.


044 -59/18-( )


8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.


7. Бақылау – сұрақтары1. Радиохимиялық талдау үшін биоматериалды зерттеу неден басталады?2. Радиохимиялық талдау қандай анықтау мақсатымен жүргізіледі?3. Жұмыс беттерінің, терінің, қолдың радиобелсенді заттармен ластануы

қандай өлшем бірліктерімен анықталады?4. Сыртқы сәулеленудің әсерін дозиметрлік бақылау қай жерде, қандай

мақсатпен жүргізіледі?5. Персоналдың ішкі сәулеленуге ұшырауын бағалаудың қандай әдістері

бар?

№71.Тақырыбы: «Радиациялық» және «ядролық» апаттар түсінігінің анықтамасы. Түрлі сапасы бойынша радиациялық апаттардың жіктелуі. АЭС-пен, оның салдарымен байланыссыз радиациялық апаттардың жіктелуі.

2.Мақсаты: Атомдық және ядролық апаттар, атомдық апаттардың жіктелуі, атомдық апаттар кезіндегі аймақтарға бөлу принциптері туралы студенттерге білім беру.


1. Қоршаған ортаның радионуклидтермен ластану көздерін, қорғану шараларын;

2. Қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін ядролық қарулар сынақтарының салдарын;

3. Ядролық қаруға сынақ жүргізетін мемлекеттерді;4. Радиациялық апаттарды тексерудің жалпы принциптерін;5. Радиациялық апаттар кезіндегі әсерлер алгоритмін.


044 -59/18-( )


Студент істей алуы керек: 1. Радиациялық апаттарды қызметтік тексеру кезінде шаралар

ұйымдастыру;2. Тұрғындар үшін радиоактивті қалдықтардың нақты қауіптілігін

бағалай білу;3. Дезактивация әдістерін жүргізе білу;4. Қоршаған орта обьектілерін дезактивациялау тиімділігін бағалай білу.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радиациялық апат дегеніміз не?2. Ядролық апат дегеніміз не?3. Әртүрлі белгілері бойынша радиациялық апаттар қалай жіктеледі?4. АЭС байланысты емес, олардың салдары бойынша радиациялық

апаттар қалай жіктеледі?5. Радиациялық бақылау дегеніміз не?6. Радиациялық талдау дегеніміз не?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: пресс-конференция «Чернобыль» деректі фильмін көру, талқылау.6.Әдебиет

негізгі 1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж. 5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.



044 -59/18-( )


7. Бақылау – сұрақтары1. АЭС-пен, оның салдарымен байланыссыз радиациялық апаттар қалай

жіктеледі?2. Радиациялық апат дегеніміз не?3. Радиациялық апаттар қалай жіктеледі?4. Килігу деңгейі дегеніміз не?5. Радиациялық бақылау аймақтары дегенді қалай түсінесіз?6. Радиациялық қауіп қатер дегенді қалай түсінесіз?7. Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі дегенді қалай ұғасыз?

№81.Тақырыбы: Радиациялық және ядролық апаттардың салдарын жою бойынша шараларды ұйымдастыру. Дезактивация түсінігі және оған көрсеткіш. Дезактивация әдістері.

2.Мақсаты: Қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығын сақтау мақсатында, ядролық қарулар сынақтары салдарын алдын алу үшін, арнайы профилактикалық шаралар кешенін ұйымдастыруды студенттерге үйрету.

3.Оқыту мақсаты Студент білуі керек:

1. Қоршаған ортаны ластаушы радиациялық заттарға гигиеналық сипаттама беру;

2. Медицина тәжірибесінде кездесетін газ тәріздес сұйық және қатты радиоактивті қалдықтарды анықтау,

3. Радиологиялық бөлімнің радиоактивті қалдықтарына сипаттама беру.

Студент істей алуы керек: 1. Қоршаған ортаны ластаушы радиациялық заттарға гигиеналық

сипаттама беру; 2. Медицина тәжірибесінде кездесетін газ тәріздес сұйық және қатты

радиоактивті қалдықтарды анықтау,3. Радиологиялық бөлімнің радиоактивті қалдықтарына сипаттама беру.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:1. Радиациялық апат дегенді қалай түсінесіз?2. Ядролық апат дегенді қалай түсінесіз?3. Дезактивация әдісі не үшін қолданылады?4. Дезактивация дегеніміз не?


044 -59/18-( )


5. Дезактивация жасау үшін қандай көрсеткіштер қажет?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: пікірталас




7. Бақылау – сұрақтары1. Радиациялық гигиена саласында қандай қолданылатын аспаптарды

білесіз?2. Радиациялық қауіпсіздік дегенді қалай түсінесіз?3. Қоршаған ортаның радионуклидтермен қандай ластану көздерін

білесіздер?4. Атомдық апат кезінде санитарлық қорғану аймағы қанша аймаққа

бөлінеді?

№91.Тақырыбы: Қоршаған ортаның радиоактивті заттармен потенциалды ластаушы көздердің гигиеналық сипаттамасы.


044 -59/18-( )


2.Мақсаты: Студенттерді қоршаған ортаны ластаушы радиациялық заттардың гигиеналық сипаттамасымен таныстыру.

3.Оқыту мақсатыСтудент білуі керек:1. Ядролық қару сынақтары туралы;2. Жасанды радионуклидтерді шығаратын, өңдейтін және алатын өндіріс

орындары туралы;3. радионуклидтерді өндіріс технологиясында қолданатын зертханалар,

мекемелер, өндіріс орындары туралы.

Студент істей алуы керек: 1. Қоршаған ортаны ластаушы радиациялық заттарға гигиеналық

сипаттама беру; 2. Медицина тәжірибесінде кездесетін газ тәріздес сұйық және қатты

радиоактивті қалдықтарды анықтау;3. Радиологиялық бөлімнің радиоактивті қалдықтарына сипаттама беру.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Ядролық қару сынақтарын доғару туралы келісім шарттың мағынасы

туралы не білесіз?2. Бөліну жарықшақтары дегеніміз не, олардың мағынасы қандай?.3. Жасанды радионуклеидтерді шығаратын, өңдейтін және алатын қандай

өндіріс орындарын білесіз?4. Радионуклеидтерді өндіріс технологиясында қолданатын қандай

зертханалар, мекемелер, өндіріс орындарын білесіз?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: пресс- конференция

«Пресс- конференция» әдісіБұл әдіс алдын-ала студент тарапынан да, оқытушы тарапынан да

дайындықты талап етеді. Оқытушы қосымша кеңес сағатында пресс- конференция әдісінің сценарийімен, тақырыпқа қатысты негізгі сұрақтармен таныстырады. Пресс-конференцияға қатысатындар оқытушының жұмыс столына жайғасады, сонда отырып берілген сұрақтарға жауап береді. Пресс- конференцияны жүргізуші тағайындалады. Жүргізуші конференцияға қатысушы студенттерді ұйымдастырады, берілетін сұрақтарды жүйелейді, алынған жауаптарды қорытындылайды. Оқытушы сырттан пресс- конференцияны бақылап отырып, берілген сұрақтардың, жауаптардың ішіндегі қызықты, нақты дегендерін белгілеп отырады.


044 -59/18-( )





7. Бақылау – сұрақтары1. Адамзат үшін маңызы зор ғаламдық жылуға әкелетін

радионуклеидтердің сипаттамасы туралы не айтар едіңіз?2. Атом жарылысының салдары дегенді қалай түсінесіз?3. Уран кен орындарын өндіру барысында пайда болатын қалдықтардың

гигиеналық сипаттамасы жөнінде не білесіз?4. Гидрометаллургия зауытының қалдықтары, олардың гигиеналық

сипаттамасы туралы не білесіз?5. АЭС ның радиоактивті қалдықтары дегенді қалай түсінесіз, олардың

гигиеналық сипаттамасы жөнінде не айтасыз?6. Медициналық мекемелер мен зертханалардың радиоактивті

қалдықтары деп нені айтамыз?

№101.Тақырыбы: Қоршаған ортаны радиоактивті заттармен ластанудың қорғау шараларының жүйесі. Санитарлық заңдылықта радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидасы.


044 -59/18-( )


2.Мақсаты: Қоршаған ортаның радиобелсенді заттармен ластанудың қорғау шараларын құруды, радиациялық қауіпсіздік қамтамасыз ету қағидалары мен ережелері туралы студенттерге білім беру.


1. Радиациялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік санитарлық бақылаудың міндеттері туралы;

2. Радиациялық гигиена және қоршаған ортаны қорғаудың негізгі заңды құжаттарын;

3. Радиациялық гигиена саласындағы алдын ала және ағымдық мемлекеттік бақылау бойынша әртүрлі құжаттарды.

Студент істей алуы керек:1. Есептеу әдісімен және арнайы кестелер көмегімен радиациялық

қорғану шараларын анықтауды (қашықтықпен қорғау, мөлшермен қорғау, уақытпен қорғау, экранмен қорғау).

2. Қоршаған ортаның әртүрлі нысандарынан (ауа, су, топырақ, азық түлік) белсенділік деңгейін анықтау мақсатында радиометрлік, радиохимиялық, спектрометрлік зерттеулер жүргізу әдістерін;

3. Радиациялық қауіпсіздік жөнінде медицина қызметкерлері және барлық тұрғындар арасында гигиеналық білім деңгейін жоғарылату бойынша шаралар жүргізу.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары: 1. Радиациялық қауіпсіздік дегенімізді қалай түсінесіз?2. Радиоактивті қалдықтар дегеніміз не?3. 1-санаттағы радиоактивті қалдықтарды қандай қайта өңдеу әдістері

бар? 4. 2-санаттағы радиоактивті қалдықтарды қандай қайта өңдеу әдістері

бар? 5. Құрамында радионуклидтері бар, атмосфераға бөлінген

қалдықтарды қандай зиянсыздандыру әдістері бар?

5.Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топен жұымыс 6.Әдебиет

негізгі 1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж


044 -59/18-( )


2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж. 4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж. 5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж. 6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.


7. Бақылау – сұрақтары1. Санитарлық қорғаныс аймақтары дегеніміз не?2. СҚА мөлшерін орнату критерийлері қандай?3. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі принциптері

қандай?4. Радиациялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік бақылау

ұжымдарының негізгі міндеттері қандай?5. Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету шаралары қандай?


044 -59/18-( )



«Гигиена-1, денешынықтыру және валеология» кафедрасы

СТУДЕНТТІҢ ӨЗ БЕТІНШЕ АТҚАРАТЫН ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУЛЕР

КЕШЕНІ

Пән: -Радиациялық гигиена

Мамандық- «Дәрігерлік емдеу ісі »

Курс: ІІІ


044 -59/18-( )


ШЫМКЕНТ-2014-15жӘдістемелік өңдеулер кафедраның әдістемелік семинарында талқыланды.

Хаттама № 2014 ж

Кафедра меңгерушісімен бекітілген _____________ Долтаева Б.З


044 -59/18-( )


№-11. Тақырыбы: Радиациялық гигиенаның даму тарихы. Ғылым

қалыптасуының негізгі кезеңдері.

2. Мақсаты: Радиациялық гигиенаның даму кезеңдерін, осы ғылым саласының дамуына үлес қосқан отандық және шетелдік ғалымдар туралы мәлімет жинап, оны өңдеп, талапқа сай мазмұнды, өзіндік жұмыс жасау.

3. Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу, электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмыс, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.

4. Орындау түрі:Реферат, презентация, тест тапсырмаларын құрастыру және жағдайлық

есептер шығару.

5. Орындау критерийлері:


044 -59/18-( )


Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі, сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмір тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, оның мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі. Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пунктен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талаптар: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, нақты фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Рефератты бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.

Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлемдер қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аударатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасуы керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес; ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.

Тест тапсырмаларын құрастыру барысында адекваттылық, мәтіні түсінікті, қарапайым, күрделілігі бірінші деңгейдегі, бір дұрыс жауап болу қажет. Тест сұрақтар түрінде құрастырылмайды. Тақырып бойынша 20 тест тапсырмасын құрастыру керек.

Жағдайлық есептерді құрастыруға қойылатын талаптар:


044 -59/18-( )


жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.

6. Тапсыру мерзімі: 2-апта7. Бағалау критерийлері:

Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі

СӨЖ реферат түрінде:

Өте жақсы:А ( 95-100%); А- ( 90-94%)бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бергенде, ғылыми жетістіктер келтіргенде. Мәтінді компьютерде тергенде, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуі рефератқа қойылатын талапқа сай болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.

Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- (75-79%)бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.

Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%);

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен


044 -59/18-( )


D+(50-54%) бағаға сәйкес

шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.

Қанағаттанар-лықсыз F (0-49%)бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.

Бақылау түрі Баға Бағалау критерийіСӨЖ тест тапсырма түрінде


Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Берілген жауаптары бір типті және адекватты. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.

Жақсы:В+( 85-89%);

Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем


044 -59/18-( )


В ( 80-84%); В- (75-79%).бағаға сәйкес

емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.

Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес


Қанағаттанар-лықсыз F ( 0-49%)бағаға сәйкес


Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі СӨЖ презентациятүрінде


Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бере білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Мазмұны мен безендірілуі презентацияға қойылатын талапқа сай болғанда.Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.

Жақсы: Баға қойылады: егер де студент


044 -59/18-( )


В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес

Презентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.


Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде, материалды жйелей алмағанда, Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай келмегенде. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.


Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай қағидалық қателік жіберіп, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.

Бақылау түрі Баға Бағалау критерийіСӨЖ алдын алу шаралар

Өте жақсы:А ( 95-100%);

Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын


044 -59/18-( )


түрінде А- ( 90-94%)бағаға сәйкес

баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.

Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- (75-79%).бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Құрастырған алдын алу шараларында сәл ғана қателік жіберілсе. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.


Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.


Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-


044 -59/18-( )


генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.

8. Әдебиет: негізгі



қосымша:9. Радиационная гигиена. Ильин А.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П.,

М., 1999.-384с.10.«Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6,1.758-99»-

Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999-79с.11.Закон РК «О радиационной безопасности населения».-Акмола,

23.04.1998г.12.Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского

испытательного ядерного полигона». Алма-Ата, 29 августа 1991г.13. Радиационная гигиена. Книжников В.А., Кириллов В.Ф., Коренков

И.П., М., «Медицина»1988.-335с.14.Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к

лабораторным занятиям по радиационной гигиене/ Под ред. Кроткова Ф.Г.-М.: Медицина, 1980.-173с.

15.«Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.

16.Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.

17.Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.

18.Пивоваров Ю.П. и соавт. Гигиена и основы экологии человека. Ростов н/Д: «Феникс», 2002.-512с.

19.Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-


044 -59/18-( )


608с.20.Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин

И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.

21.Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.22.Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по

улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.23.Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов.- Алматы, 1998.-172с.24.Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева.-М.,

«Медицина»,1989.-169с.25.Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл (перевод с англ. М.И. Харченко).- М.,

«Медицина»,1989.-284с.26.В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд.,

перераб. и дополн. Энергоатомиздат.-М.,1991 С.352Қазақ тілінденегізгі:

1. «Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.


9. Бақылау сұрақтар:1. Радиациялық гигиенаның мақсаты мен міндеттері қандай?2. Радиациялық ғылым қандай сұрақтарды қамтиды?3. Радиациялық гигиенаның негізгі бағыттары қандай?4. Осы ғылымның дамуына ат салысқан қандай отандық ғалымдарды

білесіз?5. Осы ғылымның дамуына ат салысқан қандай шетелдік ғалымдарды

білесіз?6. Осы ғылымның даму кезеңдері туралы не білесіз?

№-2


044 -59/18-( )


1.Тақырыбы: Иондаушы сәулелердің жасушаға және көп жасушалы ағзаға әсері.

2.Мақсаты: Ашық және жабық иондаушы сәуле көздерінің адам ағзасының жасушалары мен тіндеріне әсерін, соның салдарынан пайда болатын ағзадағы өзгерістер туралы ақпараттар жинап, өңдеп, талапқа сай реферат жазу.

3.Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.

4Орындау түрі:Реферат, презентация, тест тапсырмаларын құрастыру және жағдайлық


5Орындау критерийлері:Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі,

сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмір тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, оның мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі. Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пунктен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талаптар: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, нақты фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;

Рефератты бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.

Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету;


044 -59/18-( )


Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлемдер қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аударатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасуы керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;

Ақпараттар үшін – 18 кем емес; ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек.

Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.


Жағдайлық есептерді құрастыруға қойылатын талаптар:Жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды

қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.8. Тапсыру мерзімі: 3-апта9. Бағалау критерийлері:




Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бергенде, ғылыми жетістіктер келтіргенде. Мәтінді компьютерде тергенде, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуі рефератқа қойылатын


044 -59/18-( )


талапқа сай болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.



Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С (65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.


Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық


044 -59/18-( )


қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда.




Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- (75-79%).бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.

Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+(50-54%)бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20 аз болғанда, тест тапсырмасы дұрыс құрастырылмаған, мазмұнсыз, жауап варианттары бір типті емес, жауап алгоритмі жоқ. Дұрыс жауаптың 50% дұрыс


044 -59/18-( )


белгіленбеген.Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі СӨЖ презентациятүрінде



Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.


Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде, материалды жйелей алмағанда, Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай келмегенде. Дайындалған слайдтар


044 -59/18-( )


саны 15-тен кем болғанда. Қанағаттанар-лықсыз F ( 0-49%)бағаға сәйкес


Бақылау түрі Баға Бағалау критерийіСӨЖ алдын алу шаралар түрінде


Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.



Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай


044 -59/18-( )


С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес

дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.


Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.


1Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: учебник + СД.-М., 2010.-475с.2Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие.-М.,2009.-352с.

қосымша:3Радиационная гигиена. Ильин А.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П., М., 1999.-384с.4«Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6,1.758-99»-Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999-79с.4Закон РК «О радиационной безопасности населения».-Акмола, 23.04.1998г.


044 -59/18-( )


5Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского испытательного ядерного полигона». Алма-Ата, 29 августа 1991г.6 Радиационная гигиена. Книжников В.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П., М., «Медицина»1988.-335с.7Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к лабораторным занятиям по радиационной гигиене/ Под ред. Кроткова Ф.Г.-М.: Медицина, 1980.-173с.8«Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.9Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.10Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.11Пивоваров Ю.П. и соавт. Гигиена и основы экологии человека. Ростов н/Д: «Феникс», 2002.-512с.12Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-608с.13кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.14Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.15Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.16Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов.- Алматы, 1998.-172с.17Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева.-М., «Медицина»,1989.-169с.27.Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл (перевод с англ. М.И. Харченко).- М.,




4. «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын


044 -59/18-( )


анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

10.Бақылау сұрақтар:1. Иондандырғыш сәулеленудің биологиялық әсерінің негізгі

заңдылықтары қандай?2. Иондандырғыш сәулеленудің біріншілік әсерінің механизмі неден

тұрады?3. Иондандырғыш сәулеленудің биологиялық әсерінің сәулеленуге

ұшырау дозасына, сәулелену түріне, дозаның уақыт бойынша бөлінуіне, сәулеленуге ұшырайтын нысанның түріне, сәулелену әсер ететін тіннің сипатына байланысты қалай білінеді?

4. Сәулелік зақымданудың пайда болуында тінге, адамның жасына байланысты және индивидуалды радиосезімталдығының маңызы қандай?

№-31.Тақырыбы: Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен қоршаған ортаны радиоактивті ластанулардан қорғау бойынша Қазақстан Республикасының негізгі заңды актілері.

2.Мақсаты: Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде, радиациялық қауіпсіздік принциптері туралы, қоршаған ортаны радиоактивті ластанулардан қорғау туралы Қазақстан Республикасының негізгі заңдары туралы реферат жазу.


4.Орындау түрі:Реферат, презентация, тест тапсырмаларын құрастыру және жағдайлық


5.Орындау критерийлері:Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі,

сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмір тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады,


044 -59/18-( )


онда тақырып, оның мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі. Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пунктен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талаптар: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, нақты фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;

Рефератты бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.

Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлемдер қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аударатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасуы керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;

Ақпараттар үшін – 18 кем емес; ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек.

Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.




044 -59/18-( )


Жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.

10.Тапсыру мерзімі: 4-апта11. Бағалау критерийлері: СӨЖ бағалау критерийіБақылау түрі

Баға Бағалау критерийі




Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%)бағаға сәйкес


Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С (65-69%);

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп,


044 -59/18-( )


С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.


Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе

қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері


044 -59/18-( )


аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.


Өте жақсы:А ( 95-100%); А- (90-94%)бағаға сәйкес









044 -59/18-( )










044 -59/18-( )









Қанағаттанар-лық:С+ (70-74%);С ( 65-69%);

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық


044 -59/18-( )


С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес

қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.






қосымша:29.Радиационная гигиена. Ильин А.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П.,





044 -59/18-( )









39.Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-608с.

40.Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.







6. «Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау


044 -59/18-( )


№5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

11.Бақылау -сұрақтар:1. Радиациялық гигиена саласынан қандай заңдарды білесіз?2. «Радиациялық қауіпсіздік нормалары» туралы не білесіз?3. «Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитарлық-

эпидемиологиялық талаптар» санитарлық ережелері туралы не айтар едіңіз?

4. «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы» ҚР Заңы қашан қабылданған?

№-41.Тақырыбы: Қоршаған орта мен тұрғындар денсаулығы үшін Қазақстан аймақтарындағы көп жылдық ядролық сынақтардың салдары.

2.Мақсаты: Радиациялық сынақтардың салдарынан қоршаған ортада, адам ағзасында болып жатқан өзгерістер туралы деректі материалдар жинап, өңдеп, реферат презентациясымен жасау.

3.Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.4.Орындау түрі:

Реферат, презентация, тест тапсырмаларын құрастыру және жағдайлық есептер шығару.5.Орындау критерийлері:Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі,

сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;


044 -59/18-( )


Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.

Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.


Жағдайлық есептерді құрастыруға қойылатын талаптар:жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.

12.Тапсыру мерзімі: 5-апта13. Бағалау критерийлері:



Өте жақсы:А ( 95-100%);

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде ешқандай


044 -59/18-( )


А- ( 90-94%)бағаға сәйкес

қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бергенде, ғылыми жетістіктер келтіргенде. Мәтінді компьютерде тергенде, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуі рефератқа қойылатын талапқа сай болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.



Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+(50-54%) бағаға сәйкес


Қанағаттанар- Баға қойылады: егер де студент


044 -59/18-( )


лықсыз F ( 0-49%)бағаға сәйкес

рефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.


Өте жақсы:А (95-100%); А- ( 90-94%)бағаға сәйкес




Қанағаттанар-лық:С+ (70-74%);

Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің


044 -59/18-( )



мазмұнды қате. Тест тапсырмалары дұрыс емес, әрі нақты құрастырылмаған. Кейбір берілген жауаптары бір типті емес. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленбеген.









044 -59/18-( )









Жақсы:В+( 85-89%);

Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын


044 -59/18-( )


В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес

баяндау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Құрастырған алдын алу шараларында сәл ғана қателік жіберілсе. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.

Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+(50-54%)бағаға сәйкес





044 -59/18-( )




10.Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: практикум: учебное пособие.-М.,2009.-352с.
















«Медицина»,1989.-169с.


044 -59/18-( )


63.Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл (перевод с англ. М.И. Харченко).- М., «Медицина»,1989.-284с.

64.В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд., перераб. и дополн. Энергоатомиздат.-М.,1991 С.352

Қазақ тілінденегізгі:



12.Бақылау -сұрақтар:1. Ядролық сынақ дегеніміз не?2. Радиациялық апат дегеніміз не?3. Қазақстанда қандай ядролық сынақ полигондарын білесіз?4. Ядролық сынақтар мен радиациялық апаттардың қоршаған орта мен

адамзат ағзасына тигізетін әсері қандай?5. Радиациялық ластану дегенді қалай түсінесіз?

№-51.Тақырыбы: Әртүрлі иондаушы сәуле көздері түрлерінің заттармен өзара әсерлесуі.

2.Мақсаты:Иондағыш сәуле көздері туралы, олардың сипаттамасы, радиациялық қаіуптілік ерекшеліктері, олармен жұмыс істеу кезіндегі қорғану шаралары туралы мәліметтер жинап, өңдеп, мазмұнды реферат жазу.


4.Орындау түрі:


044 -59/18-( )


Реферат, презентация, тест тапсырмаларын құрастыру және жағдайлық есептер шығару.


сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.



044 -59/18-( )




14.Тапсыру мерзімі: 6-апта

15. Бағалау критерийлері:Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі





Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер


044 -59/18-( )


жаңа әрі жеткілікті болғанда.Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес






Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Берілген


044 -59/18-( )


жауаптары бір типті және адекватты. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.



Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес






Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бере білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Мазмұны мен безендірілуі презентацияға қойылатын талапқа


044 -59/18-( )


сай болғанда.Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.



Қанағаттанар-лық:С+ (70-74%);С (65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай қағидалық қателік жіберіп, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан ауытқушылық


044 -59/18-( )


болғанда. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.




Жақсы:В+(85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес






044 -59/18-( )



құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.


11.Ильин Л.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная гигиена: учебник + СД.-М., 2010.-475с.












044 -59/18-( )












10.«Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

13.Бақылау сұрақтар:1. Иондандырғыш сәулеленудің түрлері және олардың сипаттамалары

қандай?2. Адамның сәулеленуге ұшырауы дегеніміз не?3. Сәулеленуге ұшырау дозасы дегеніміз не?4. Иондағыш сәулеленудің негізгі сапалық және сандық сипаттамалары

қандай?


044 -59/18-( )


5. Әртүрлі иондағыш сәулелену түрлерін сипаттау үшін қандай түсінік қолданылады?

№-61.Тақырыбы: Атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану. Радиоактивті изотоптар мен иондаушы сәуле көздерін медицинада қолдану.

2.Мақсаты: Атом энергиясын бейбіт мақсатта қандай салаларда қолданылатыны туралы, радиобелсенді изотоптардың, иондаушы сәуле көздерінің медицинада қолданылуы жөнінде толық мазмұнды реферат жазу.

3.Тапсырма:Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.





Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон


044 -59/18-( )


таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.







Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларға баға бергенде, ғылыми жетістіктер келтіргенде. Мәтінді компьютерде тергенде, глоссарий


044 -59/18-( )


құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуі рефератқа қойылатын талапқа сай болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.



Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С (65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса,


044 -59/18-( )


жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.









044 -59/18-( )







Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес


Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+(50-54%)

Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде,


044 -59/18-( )


бағаға сәйкес материалды жйелей алмағанда, Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай келмегенде. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.






Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- (75-79%).бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей


044 -59/18-( )


білсе. Құрастырған алдын алу шараларында сәл ғана қателік жіберілсе. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.







14.Архангельский В.И., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Радиационная


044 -59/18-( )


гигиена: практикум: учебное пособие.-М.,2009.-352с. қосымша:

83.Радиационная гигиена. Ильин А.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П., М., 1999.-384с.

84.«Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6,1.758-99»-Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999-79с.

85.Закон РК «О радиационной безопасности населения».-Акмола, 23.04.1998г.

86.Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского испытательного ядерного полигона». Алма-Ата, 29 августа 1991г.

87. Радиационная гигиена. Книжников В.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П., М., «Медицина»1988.-335с.

88.Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к лабораторным занятиям по радиационной гигиене/ Под ред. Кроткова Ф.Г.-М.: Медицина, 1980.-173с.










«Медицина»,1989.-284с.100. В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд.,

перераб. и дополн. Энергоатомиздат.-М.,1991 С.352Қазақ тілінде


044 -59/18-( )


негізгі:11.«Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу

барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.


14.Бақылау -сұрақтар:1. Атом энергиясын бейбітшілікте қай салада қолдануға болады?2. Медицинада қолданылатын иондағыш сәуле көздері қандай?3. Дозиметрлік және радиометрлік бақылау дегеніміз не?4. Рентген кабинетін ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар

қандай?5. Иондаушы сәуле көздерін қолданып, медицинада жүргізілетін қандай

зерттеу әдістерін білесіз?

№-71.Тақырыбы: Атом энергетика өндірісі мен басқа да радиологиялық нысандардағы апаттардың себебі, олардың жіктелуі және салдарының көлемі.

2.Мақсаты:Радиациялық апаттар, олардың себептері, жіктелуі, қоршаған ортаға, адамзатқа тигізген әсерлері туралы деректі материалдар жинап, реферат жазу.

3.Тапсырма:Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.



5.Орындау критерийлері:


044 -59/18-( )


Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі, сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 10-15 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.





044 -59/18-( )


жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.






Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- ( 75-79%)бағаға сәйкес


Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%);

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен


044 -59/18-( )


D+( 50-54%) бағаға сәйкес

шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.






Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%);

Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде.


044 -59/18-( )


В- (75-79%).бағаға сәйкес

Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.








Жақсы:В+( 85-89%);

Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай


044 -59/18-( )


В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес

емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.






Өте жақсы:А ( 95-100%); А- ( 90-94%)

Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік


044 -59/18-( )


бағаға сәйкес пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.



Қанағаттанар-лық:С+ (70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны


044 -59/18-( )


қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.




қосымша:101. Радиационная гигиена. Ильин А.А., Кириллов В.Ф., Коренков

И.П., М., 1999.-384с.102. «Нормы радиационной безопасности (НРБ-99), СП 2.6,1.758-99»-

Агентство РК по делам Здравоохранения, 1999-79с.103. Закон РК «О радиационной безопасности населения».-Акмола,

23.04.1998г.104. Указ Президента Казахской ССР «О закрытии Семипалатинского

испытательного ядерного полигона». Алма-Ата, 29 августа 1991г.105. Радиационная гигиена. Книжников В.А., Кириллов В.Ф.,

Коренков И.П., М., «Медицина»1988.-335с.106. Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к


107. «Санитарно-гигиенические требования по обеспечению радиационной безопасности». СанПин.-Астана, 2003.-210с.

108. Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Бекмагамбетова Ж.Д., Туберкулез в регионе влияния ракетно-ядерного полигона.- Алматы, 2002.-328с.

109. Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.

110. Пивоваров Ю.П. и соавт. Гигиена и основы экологии человека. Ростов н/Д: «Феникс», 2002.-512с.


044 -59/18-( )


111. Гигиена. Под.общ.ред. Г.И. Румянцева.-М.: ГЭОТАР-МЕД, 2001.-608с.

112. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.


улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.115. Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов.- Алматы, 1998.-172с.116. Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева.-

М., «Медицина»,1989.-169с.117. Радиация и жизнь. Э.Дж. Холл (перевод с англ. М.И. Харченко).-

М., «Медицина»,1989.-284с.118. В.Ф. Козлов/Справочник по радиационной безопасности, 4-е изд.,


13.«Пациенттерге медициналық рентгенологиялық тексеріс жүргізу барысында алынатын сәуле соққысының тиімді дозасына жүргізілетін бақылау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.012.03.- Астана қаласы, 2003.-28б.


15.Бақылау -сұрақтар:1. Радиациялық апат дегеніміз не?2. Радиациялық апат қалай жіктеледі?3. Килігу деңгейі дегеніміз не?4. Ядролық сынақ дегеніміз не?5. Радиациялық апатты зерттеу деңгейі дегеніміз не?6. Радиациялық апат кезінде араласу деңгейі дегеніміз не?

№-81. Тақырыбы: Иондағыш сәулеленудің әйелдер мен балалар ағзасына

тигізетін әсері.


044 -59/18-( )


2. Мақсаты: Иондағыш сәулелену көздерінің әйелдер мен балалар

ағзасына тигізетін зиянды әсерінің алдын алу, радиациялық қауіпсіздік шараларын ұйымдастыру шаралары туралы студенттерге білім беру.

3. Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу, электрондық

таспалардағы әдебиеттермен жұмыс, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды ұйымдастыру.



5. Орындау критерийлері:Реферат - тақырыбы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, өзектілігі,


Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек,


044 -59/18-( )


атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.








Жақсы:В+( 85-89%);

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде


044 -59/18-( )


В ( 80-84%); В- ( 75-79%)бағаға сәйкес

айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.

Қанағаттанарлық:С+ (70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен


044 -59/18-( )


дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.






Қанағаттанар-лық:С+ (70-74%);С (65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20 аз болғанда, тест тапсырмасы дұрыс құрастырылмаған, мазмұнсыз, жауап варианттары бір типті емес, жауап алгоритмі жоқ. Дұрыс жауаптың 50% дұрыс


044 -59/18-( )


белгіленбеген.Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі СӨЖ презентациятүрінде






Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде, материалды жйелей алмағанда, Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай келмегенде. Дайындалған слайдтар


044 -59/18-( )


саны 15-тен кем болғанда. Қанағаттанар-лықсыз F ( 0-49%)бағаға сәйкес







Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай


044 -59/18-( )



дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.










044 -59/18-( )


















16.«Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана


044 -59/18-( )


отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

16.Бақылау - сұрақтар:1. Иондағыш сәулелену дегеніміз не?2. Сәулеленуге ұшырайтын адамдардың қанша санатын білесіздер?3. Қандай мақсатпен бақылаудағы деңгей орнатылады?4. Доза шегі дегеніміз не?5. Персонал санатының А және Б топтары үшін эффективті дозалардың

шегі қандай?6. Халық санаты үшін эффективті дозаның жылдық шегі неге сәйкес

болуы керек?7. Ортаның қандай нысандары үшін халық санаты ішіндегі адамдардың

ағзасына радионуклидтердің жылдық түсу шегі орнатылған?8. Ортаның қандай нысандары үшін персонал санаты ішіндегі

адамдардың ағзасына радионуклидтердің жылдық түсу шегі орнатылған?

№-91.Тақырыбы: Радиациялық гигиенаның іргесін қалаушы ғалымдар.

2.Мақсаты: Осы ғылым саласының іргесін қалаушы ғалымдар туралы, олардың еңбектері туралы студенттерге білім беру.

3.Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық

таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.




сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 5-8 бет,


044 -59/18-( )


Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.



Жағдайлық есептерді құрастыруға қойылатын талаптар:жағдайлық есеп берілген тақырыпқа сай, қосымша материалдарды қолдануға мүмкіндік беретін, өзекті, қойылған сұрақтар (3-4) нақты әрі толық болуы


044 -59/18-( )


шарт. Жағдайды сипаттау, берілген сандар мен фактілер түсікті, нақты болуы керек. Құрастырылатын жағдайлық есептің саны 5-тен кем емес.


Бақылау түрі Баға Бағалау критерийіСӨЖ реферат түрінде:





Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны


044 -59/18-( )


мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.







Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір


044 -59/18-( )


берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.









Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны


044 -59/18-( )


студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.







Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды


044 -59/18-( )


талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.






Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын


044 -59/18-( )


алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.
















148. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке


044 -59/18-( )


загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.








17.Бақылау - сұрақтар:1. Радиациялық гигиенаның пайда болуы мен дамуының негізгі алғы

шарттары туралы не білесіз?2. Радиациялық гигиенаның бағыттары мен міндеттері қандай?3. Радиациялық гигиена саласында қолданылатын қандай заңды

құжаттарды білесіз?4. Радиациялық гигиенаның жеке ғылым саласы болуына ат салысқан қай

ғалымдарды атар едіңіз?5. ҚР-да осы ғылым саласында еңбек еткен қандай ғалымдарды білесіз?

№-101. Тақырыбы: Иондағыш сәулеленудің жылу қанды жануарлардың

ағзасына әсер ету ерекшеліктері.


044 -59/18-( )


2. Мақсаты:Иондағыш сәулелену көздерінің жылу қанды жануарлар ағзасына әсер ету ерекшеліктері туралы студенттерге білім беру.

3. Тапсырма:

Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық таспалардағы әдебиеттермен жұмысы, реферат жазу, презентациялар дайындау, тестік тапсырмаларды орындау, жағдайлық есептер құрастыру және талдау, санитарлық-гигиеналық шараларды құрастыру.





Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;


044 -59/18-( )


Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.








Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- ( 75-79%)

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе


044 -59/18-( )


бағаға сәйкес немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.




Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері


044 -59/18-( )








Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С (65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%)бағаға сәйкес






044 -59/18-( )


СӨЖ презентациятүрінде









044 -59/18-( )



презентация кезінде айтарлықтай қағидалық қателік жіберіп, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.


Өте жақсы:А (95-100%); А- (90-94%)бағаға сәйкес




Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%);

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы


044 -59/18-( )


D+( 50-54%)бағаға сәйкес

айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.











044 -59/18-( )

















20.«Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын


044 -59/18-( )


анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

18.Бақылау -сұрақтар:1. Иондандырғыш сәулеленудің биологиялық әсерінің негізгі

заңдылықтары қандай?2. Иондандырғыш сәулелену көздерінің жылу қанды жануарларға әсер

ету ерекшеліктері қандай?3. Біршама биологиялық эффективтілік дегеніміз не?4. Иондандырғыш сәулеленудің біріншілік әсерінің механизмі неден

тұрады?5. Детерминденген эффектілер дегеніміз не?6. Стохастикалық эффектілер дегеніміз не?7. Генетикалық мәні бар доза дегенді қалай түсінесіз?

№-111.Тақырыбы: Радиоактивті қалдықтардың топыраққа тигізетін әсері. 2.Мақсаты: Радиоактивті қалдықтардың топыраққа түскеннен кейін, ары қарай жер беті флорасы мен фаунасына жылжу ерекшеліктерімен студенттерді таныстыру.






сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 5-8 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда


044 -59/18-( )


логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.







044 -59/18-( )







Қанағаттанарлық:С+ (70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып,


044 -59/18-( )


Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.









044 -59/18-( )










Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана


044 -59/18-( )


ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.







Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды


044 -59/18-( )


құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес





Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық


044 -59/18-( )


қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.

















185. Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.


044 -59/18-( )


186. Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.

187. Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов.- Алматы, 1998.-172с.188. Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева.-






19.Бақылау - сұрақтар:1. Жер қыртыстарының радиобелсенділігі және олардан пайда болатын

сәулелену дозалары туралы не білесіз?2. Топырақтың радиоактивтілігі дегеніміз не және олардың адамның

сәулелік жүктемесіндегі маңызы қандай?3. Радиоактивті заттармен қоршаған ортаның ластануындағы техногенді

сәулелену көздерінің маңызы қандай?4. Дискриминация коэффициенті дегеніміз не?5. Топырақтың техногенді радионуклидтермен ластануының маңызы

неде?6. Топырақтың радиоактивтілігін зерттеу әдістері қандай?7. Әртүрлі орта нысандарының радиобелсенділігін бағалау үшін қазіргі

кезде қандай аспаптар мен қондырғылар қолданылады?

№-12


044 -59/18-( )


1.Тақырыбы: Қоршаған орта нысандарының радиациялық деңгейін анықтаудың жаңа әдістері.

2.Мақсаты: Қоршаған ортаның негізгі нысандарының радиоактивті ластануы, санитарлық- гигиеналық бағалануы, оларды зерттеу әдістері туралы студенттерге білім беру.

3.Тапсырма:






Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен


044 -59/18-( )


орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.








Жақсы: Баға қойылады: егер де студент


044 -59/18-( )


В+( 85-89%); В (80-84%); В- ( 75-79%)бағаға сәйкес

рефератты қорғау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.

Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+(50-54%) бағаға сәйкес



Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны


044 -59/18-( )


толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып СӨЖ уақытылы өткізілмегенде.









Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20 аз болғанда, тест тапсырмасы дұрыс құрастырылмаған, мазмұнсыз, жауап варианттары бір типті емес, жауап алгоритмі жоқ. Дұрыс


044 -59/18-( )


жауаптың 50% дұрыс белгіленбеген.







Баға қойылады: егер де студентпрезентация кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, оқытушы айтқан негізгі әдебиттермен ғана шектелгенде, материалды жйелей алмағанда, Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан айтарлықтай ауытқушылық болғанда. Презентацияның мазмұны тақырыпқа сай


044 -59/18-( )


келмегенде. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.








Қанағаттанар-лық:

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын


044 -59/18-( )


С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%); D+(50-54%)бағаға сәйкес

баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.










044 -59/18-( )


















24.«Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана


044 -59/18-( )


отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау №5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

20.Бақылау - сұрақтар:1. Иондаушы сәулеленуді анықтайтын және тіркейтін қандай әдістер бар?2. Адамның тіршілік ету ортасының радиобелсенділігі және оның

гигиеналық маңызы қандай?3. Ядролық жарылыстар мен атомдық апаттардан болатын қоршаған

ортаның радиоактивті ластануы туралы не айтар едіңіз?4. Ортаның негізгі нысандарын радиометрлік бақылау дегенді қалай

түсінесіз?5. Радиометрлік бақылаудың жалпы принциптері қандай?6. Ауа радиоактивтілігін гигиеналық бағалау әдістері қандай?7. Тағамдық өнімдердің радиоактивтілігін бағалау әдістері қандай?

№-131. Тақырыбы: Радиоактивтік қалдықтарды залалсыздандырудың

экологиялық мәселелері.

2. Мақсаты: Қоршаған ортаны ластаушы радиоактивті қалдықтарды залалсыздандырудың қазіргі таңдағы экологиялық мәселелері туралы деректі материалдар тауып, реферат жазу.

3. Тапсырма:





сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 5-8 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда


044 -59/18-( )


тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.





044 -59/18-( )


6. Тапсыру мерзімі: 12-апта

7. Бағалау критерийлері:Бақылау түрі Баға Бағалау критерийі






Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны


044 -59/18-( )


мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып, Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.







Баға қойылады: егер тест тапсырмаларының саны 20-дан кем емес, мерзімге сай өткізілгенде. Тесттің мәні мазмұнды. Тест тапсырмалары нақты, дұрыс, әрі дәл құрастырылған. Кейбір


044 -59/18-( )


берілген жауаптары бір типті және адекватты емес. Алайда студент өз қателігін өзі анықтады. Жауабының алгоритмі бар, жауабы дұрыс белгіленген.








Жақсы:В+( 85-89%); В (80-84%); В- ( 75-79%).бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны


044 -59/18-( )


студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.







Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды


044 -59/18-( )


талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.






Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын


044 -59/18-( )


алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.
















220. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж., Бекмагамбетова Ж.Д., Снытин И.А. Методические рекомендации по комплексной оценке


044 -59/18-( )


загрязнения окружающей среды в регионах испытательных ракетно-ядерных полигонов Казахстана (на примере региона испытательного ракетно- ядерного полигона «Капустин Яр»).- Астана, 2000.-20с.








21.Бақылау - сұрақтар:1. Радиоактивті қалдықтарды залалсыздандырудың қандай әдістерін

білесіз?2. Сұйық және қатты радиоактивті қалдықтар қалай жіктеледі?3. Атмосфералық ауаға түскен радионуклидтерді залалсыздандырудың

қандай әдістері бар?4. Дистилляция әдісі не үшін қолданылады?5. Радиоактивті қалдықтарды биологиялық қайта өңдеу әдістері туралы

не айтар едіңіз?6. Радиоактивті қалдықтарды көму әдістері қандай?

№-141.Тақырыбы: Радиометриялық және дозиметриялық бақылау.


044 -59/18-( )


2.Мақсаты: Радиациялық гигиена саласында қолданылатын бақылау түрлері, олардың міндеттері, қолданылу бағыты туралы деректер жинап, өңдеп, реферат жазу.







Презентация - оған қойылатын талаптар: Стиль - безендірудің бір тұтас стилі, презинтациядан көңіл аударатын стиль болмау керек және қосымша ақпарат мәтін мен суреттен көп болмау керек; Фон - салқын тон таңдалу керек (жасыл, қара көк); Түсті қолдану- бір слайдта үштен артық түс қолданылмау қажет; Анимациялық эффектілер - мүмкіндігінше компьютерлік анимацияны қолданыңыз, бірақ ол слайдтан көңіл аудармайтын болу керек, ақпаратты көрсету; Ақпараттың мазмұны - қысқа сөз бен сөйлем қолдану, тарау аттары аудиторияның көңілін аудартатындай болуы керек; Бетте орналасу тәртібі -ақпарат көлденеңінен орналасу керек, негізгі ақпарат экранның ортасында орналасуы керек, атаулар суреттердің астында орналасуы керек; Шрифтер- тараудың атаулары үшін – 24 кем емес;


044 -59/18-( )


Ақпараттар үшін – 18 кем емес, Ақпаратты бөлу үшін қалың шрифт, курсив қолданылады; Бөлу әдістері - рамкалар, шекаралар қолданылады: Әртүрлі түсті шрифтер, белгі, сурет, диаграмма, сызбалар қолданылады; Ақпарат көлемі - бір слайдты көп ақпаратпен толтырудың қажеті жоқ; Слайд түрлері - әртүрлі слайд жасау үшін мәтін, кесте, диаграммалар қолдану қажет. Бір тақырыпқа 15 слайд дайындау керек. Мультимедиалық презентацияны бағалау критерийлері: мазмұны СӨЖ-дің мақсатын ашуы қажет, анықтамалар, түсініктер қысқа, нақты, толық мәлімет беретіндей болу керек. Презентация мәтіні - қатесіз, ғылыми терминдерді қолдану, кейінгі ақпарат пен қамтамасыз етілуі тиіс.








Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- ( 75-79%)

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай қателік жібермесе, айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе


044 -59/18-( )


бағаға сәйкес немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білсе. Мәтінді компьютерде теріп, глоссарий құрастырғанда, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан сәл ауытқу болғанда. Қолданылған әдебиеттер жаңа әрі жеткілікті болғанда.




Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істеменгенде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай стилистикалық және логикалық қателіктер жібергенде. Мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда Қолданылған әдебиеттер мөлшері


044 -59/18-( )














044 -59/18-( )


СӨЖ презентациятүрінде









044 -59/18-( )



презентация кезінде айтарлықтай қағидалық қателік жіберіп, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Дайындалған слайдтар саны 15-тен кем болғанда.






Қанағаттанар-лық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-( 60-64%);

Баға қойылады: егер де студентқұрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы


044 -59/18-( )


D+( 50-54%)бағаға сәйкес

айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда. Небәрі 3 заңды құжатты қолданғанда.










испытательного ядерного полигона». Алма-Ата, 29 августа 1991г.


044 -59/18-( )


231. Радиационная гигиена. Книжников В.А., Кириллов В.Ф., Коренков И.П., М., «Медицина»1988.-335с.

232. Голиков В.Л., Кириллов В.Ф., Коренков И.П. Руководство к лабораторным занятиям по радиационной гигиене/ Под ред. Кроткова Ф.Г.-М.: Медицина, 1980.-173с.













28.«Дозаның аумаққа көбейтіндісін өлшейтін құралдарды қолдана отырып пациенттерді рентгенологиялық тексерістен өткізу барысында қабылдаған жеке тиімді сәуле соққысының дозасын анықтау». Бақылау әдістері бойынша әдістемелік нұсқау


044 -59/18-( )


№5.05.011.03.- Астана қаласы, 2003.-14б.

22.Бақылау - сұрақтар:1. Қаттылықпен жүру дегенді қалай түсінесіз?2. Топтық радиациялық бақылау жүргізудің негізгі ерекшеліктері қандай?3. Қолданылуына байланысты барлық аспаптар қандай топтарға бөлінеді?4. Жеке адамдық дозиметрлер не үшін қолданылады?5. Зат беттерін ластану деңгейлерін қалай анықтаймыз?6. Дозиметрлік бақылаудың қандай түрлері бар?7. Топтық бақылауды жүргізу неден тұрады?8. Рентгенометрлерге қандай аспаптар жатады9. Дозиметрлік бақылау жүргізу кезіндегі жалпы талаптар қандай?

№-151. Тақырыбы: Радиациялық гигиена саласындағы мемлекеттік

санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау.

2. Мақсаты: Радиациялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік санитарлық бақылаудың негізгі міндеттері туралы деректі материалдар жинап, өңдеп реферат жазу.

3. Тапсырма: Негізгі және қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу,электрондық





сұрақтар, кортынды мен ұсыныстан тұрады. Реферат көлемі 5-8 бет, Мазмұны - кіріспе, нөмер тізбесі және бөлімдер атаулары, қорытынды, ұсыныс, қолданылған әдебиеттер беріледі. Кіріспе 1-2 беттен тұрады, онда тақырып, мақсаты, міндеттері, өзектілігі көрсетіледі.Әдебиетке шолу 3-5 бет, онда студент авторлар айтқан ой пікір, ұсыныстарды өзі бағалайды. Қорытынды міндеттерге сәйкес 2-5 пункттен жасалады. Реферат жазуға


044 -59/18-( )


қойылатын талап: сауаттылық, нақтылық, материалды баяндауда логикалық ойлау реттілігі, фактілер келтіріліп, нұсқа әрі дәлділік болу керек. Формат А4 Times New Roman, шрифт 14, шеті жоғары, төмен, оң жағы- 2 см, сол жағы - 3 см;Реферат бағалау баяндаудың нұсқалығы, нақтылығы, реттілігі, мәселені жақсы білуі, кәсіби дайындығы, сұрақтарға жауап беруі бағаланады.




6. Тапсыру мерзімі: 14- апта7. Бағалау критерийлері:


044 -59/18-( )


Бақылау түрі Баға Бағалау критерийіСӨЖ реферат түрінде:





Қанағаттанарлық:С+ ( 70-74%);С ( 65-69%); С-(60-64%); D+( 50-54%) бағаға сәйкес

Баға қойылады: егер де студентрефератты қорғау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, тек оқытушы айтқан әдебиттермен шектелсе, материалды қиыншылықпен жүйелей білсе. Мәтін қолмен жазылып, мазмұны мен безендірілуінде рефератқа қойылатын талаптан ауытқушылық болғанда. Тақырыптың мазмұны толық ашылмағанда. Қолданылған әдебиеттер мөлшері аз болып,


044 -59/18-( )


Интернеттен дайын материалды пайдаланғанда.









044 -59/18-( )










Баға қойылады: егер де студентПрезентация кезінде айтарлықтай емес қателік пен айтарлықтай емес дәлсіздік жіберсе немесе қағидалық қателік жіберіп, оны студент өзі түзесе, материалды оқытушының көмегімен жүйелей білгенде. Мазмұны мен безендірілуінде презентацияға қойылатын талаптан сәл ғана


044 -59/18-( )


ауытқу болғанда. Тақырып бойынша дайындалған слайдтар саны 15-тен кем емес болғанда.







Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде ешқандай қателік пән дәлсіздік жібермесе. Тақырып бойынша теорияларды, концепция мен бағыттарды білсе және оларды талдай білсе, ғылыми жетістіктерді келтіргенде. Қойылған міндетке сай құрастырған алдын алу шараларын нақты және ғылыми тұрғыдан негіздеп бергенде. Заңды


044 -59/18-( )


құжаттарды дұрыс пайдаланғанда.Жақсы:В+( 85-89%); В ( 80-84%); В- (75-79%).бағаға сәйкес





Баға қойылады: егер де студент құрастырған алдын алу шараларын баяндау кезінде айтарлықтай дәлсіздік жібергенде немесе қағидалық қателік жіберіп, негізгі әдебиттермен жұмыс істемен-генде, ғылыми терминологияны қолдана алмаса, жауап бергенде айтарлықтай логикалық қателіктер жібергенде. Құрастырылған алдын алу шаралары берілген тақырыпқа сай емес, мазмұны жағынан айтарлықтай қатесі бар болғанда.Құрастырылған алдын алу шаралары тақырыпты толық


044 -59/18-( )


қамтымаған. Заңды құжаттарды дұрыс пайдаланбағанда.

















257. Рыскулов С.Т.Экология и радиация. Алматы, 2000.-40с.


044 -59/18-( )


258. Указ Президента РК №3956 «О первоочередных мерах по улучшению состояния здоровья граждан РК».- 18.05.1998г.

259. Часников И.Я. Эхо ядерных взрывов.- Алматы, 1998.-172с.260. Контроль радиационной безопасности. Под ред. Е.И. Воробьева.-






23.Бақылау -сұрақтар:1. Алдын ала мемлекеттік санитарлық бақылауға қандай шаралар

жатады?2. Радиациялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік бақылау

ұжымдарының негізгі міндеттері қандай?3. Ағымдық мемлекеттік санитарлық бақылауға қандай шаралар жатады?4. Қандай нысандар міндетті түрде радиобиологиялық бақылауды қажет

етеді?5. Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі дегенді қалай түсінесіз?



044 -59/18-( )


Гигиена-1,дене шынықтыру және валеология кафедрасы

Пән: «Радияциялық гигиена»

БАҚЫЛАУШЫ-ӨЛШЕГІШ ҚҰРАЛДАР

Мамандық:05110400-«Медико-профилактикалық ісі»

Курс:3

ШЫМКЕНТ 2014-15ж «Қоғамдық денсаулық» мамандығы 4-курс студенттеріне «Радиациялық гигиена»

пәні бойынша емтихан тест сұрақтары

~ ... сәулелену бөлшектері ауыр салмақ ты, бірақ заряды жоқ| Нейтрондық+| Бета


044 -59/18-( )


| Нейтрондар ағынының | Рентген-сәулеленуінің ~ ... + зарядына ие.| Позитрондар, протондар+| Альфа-сәулелену, позитрондар | Электрондар, позитрондар| Нейтрондар, электрондар | Электрондар, протондар ~ ... зарядтары бар, бірақ атомдық салмақтары жоқ. | Электрондардың, позитрондардың+| Альфа–бөлшектерінің, нейтрондардың | Электрондардың | Нейтрондардың, позитрондардың | Позитрондардың ~ ... кезінде нейтрондар пайда болады. | Ядролардың өзіндік бөлінуі, термоядролық реакция+| Альфа-ыдырау, бета-ыдырау| Бета-ыдырау, термоядролық реакция| К-ұстап алу, β-ыдырау| Термоядролық реакция ~ β –сәулеленуден қорғау үшін экранды ... жасайды. | пластмасса, алюминийден+| қорғасын, алюминийден | алюминий, кадмийден| бор, кадмийден| табиғи ураннан~ γ –сәулеленуден қорғау үшін экранды ... жасайды.| қорғасын, табиғи ураннан+| органикалық шыны, жеңіл темірлерден | бор, кадмийден| табиғи ураннан| жеңіл металлдар, табиғи ураннан~ Биологиялық нысандар сәулеленген кезде ...| суда бос радикалдар пайда болады, глюкозаның анаэробты ыдырауы бұзылады, липидтерден асқын тотықтар пайда болады.+| глюкозаның анаэробты ыдырауы бұзылады, хромосомдық абберация туындайды. | липидтерден асқын тотықтар пайда болады, хромосомды абберация туындайды.| гендік мутация пайда болады, хромосомды абберация туындайды.| хромосомды абберация туындайды.~ ... иондағыш сәулелену әсеріне төзімдірек.| Диплоидты жасушалар, стационарлық сатыдағы жасушалар+| Гаплоидты жасушалар, стационарлық сатыдағы жасушалар | Өсу жылдамдығы жоғары жасушалар, диплоидты жасушалар | Фосфорлы тотықтандырғыш деңгейі жоғары жасушалар, диплоидты жасушалар | Стационарлық сатыдағы жасушалар


044 -59/18-( )


~ ... адамға иондағыш сәулеленудің детерминденген биологиялық эффектісі әсерінен пайда болады.| Жедел сәуле аурулары, созылмалы сәуле аурулары, гемопоэз бұзылуының клиникалық тіркелімі+| Созылмалы сәуле ауруы, өкпе қатерлі ісігі| Өкпе қатерлі ісігі, гемопоэз бұзылуы | Гемопоэз бұзылуының клиникалық тіркелімі, өкпе қатерлі ісігі | Ұрпақта тұқым қуалаушылықтың бұзылуы, жедел сәуле аурулары ~ ... адамның радиациялық сәулеленуінің стохастикалық салдары.| Ішек қатерлі ісігі, тұқым қуалаушылықтың өзгеруі+ | Жедел сәуле аурулары| Созылмалы сәуле аурулары | Тұқым қуалаушылықтың өзгеруі, жедел сәуле аурулары | Жыныс стерильдігі, жедел сәуле аурулары~Сәулеленген адамдар үшін ... категориялары бекітілген. | персонал, бүіл халық+| АЭС операторлары| медицина қызметкерлері| бүкіл халық| халық ішінен алынған жеке адамдар ~ ... персоналдың «А» тобына жатады. | Дәрігер-радиологтар, радиациялық апат кезінде құтқару жұмысына халық ішінен алынған жеке адамдар+| Радиология бөлімінің тазалықшылары| «Критикалық» топтың адамдары | Радиациялық апат кезінде құтқару жұмысына халық ішінен алынған жеке адамдар, «критикалық» топтың адамдары| бүкіл халық ~ Изотоптың радиоуыттылығы ... байланысты. | радионуклидтің радиобелсенді айналу түріне, бір ыдырау кезеңінің орташа энергиясына, радионуклидтің адам денесінде болған уақытына, радионуклидтің ағзаға түсу жолына+| бір ыдырау кезеңінің орташа энергиясына, ағзаның иммундық күшіне| радионуклидтің адам денесінде болған уақытына, ағзаның иммундық күшіне | ағзаның иммундық күшіне ~ Аралас γ-β-нейтрондық сәулелену аймағында доза бірлігі ... бағаланады.| бэр, зивертпен+| рад, зивертпен| рентген, зивертпен| зивертпен| кулон/г~ Жабық иондаушы сәулелену көздері әсерінен физикалық қорғау принциптері:| сан арқылы қорғау, уақыт арқылы қорғау, арақашықтық арқылы қорғау, экран арқылы қорғау+| уақыт арқылы қорғау, экран арқылы қорғау | арақашықтық арқылы қорғау, бекіту (герметизация) арқылы қорғау| қымтау,бекіту (герметизация) арқылы қорғау| экран арқылы қорғау, қымтау арқылы қорғау


044 -59/18-( )


~ Үздіксіз әсер ететін сәулелену көздеріне ... жатады.| γ –дефектоскопия аппараты, телегамматерапия қондырғылары, радиоизотопты деңгей өлшегіштер, қалыңдықты өлшегіштер (толщимеры)+| телегамматерапия құрылғылары, зарядталған бөлшектер үдеткіші | радиоизотопты деңгей өлшегіштері, қалыңдықты өлшегіштер, рентген аппраттары| телегамматерапия қондырғылары, рентген аппараттары | радиоизотопты деңгей өлшегіштері, қалыңдықты өлшегіштер ~ Телегамматерапия бөлімінде радиациялық қауіпсіздікпен қамтамасыз ету үшін ... техникалық шаралары қолданылады. | қабырға қалыңдығы, лабиринт принципі, басқару пультін бөлек бөлмеге шығару, механикалық немесе қолмен ашылып жабылатын болаттан жасалынған есік орнату+| механикалық немесе қолмен ашылып-жабылатын болаттан жасалынған есік орнату, лабиринт принципі| басқару пультін басқа бөлмеге шығару, лабиринт принципі | ауруларды бақылауға арналған болат шынылы терезе орнату| механикалық немесе қолмен ашылып-жабылатын болаттан жасалынған есік орнату~ Рентгенрадиологиялық бөлімдерде дозиметриялық зерттеулер ... жүргізіледі.| персоналдың жұмыс орнында, қорғау экрандары қосылған және жалғанған жерлерде, қабырғада, іргелес бөлмелер мен аймақтарда, еденнен 150см, 90см және 10см биік деңгейде+| қорғау экрандары қосылған және жалғанған жерлерде, қабырғаларда| терезелерде, технологиялық тесіктерде , терезе және есік ойықтарында | еденнен 150см, 90см және 10см биіктікте | іргелес бөлмелер мен аймақтарда~ Жұмыс аймағы радионуклидтермен ... ластануы мүмкін.| ашық иондаушы көздерді жоспар бойынша өнеркәсіптерде, ауыл шаруашылығында, медицинада қолданағанда, радиоактивті кен орындарын қазып, өңдеу барысында+ | медицинада әртүрлі үдеткіштерді қолданғанда | γ-қондырғыларды пайдаланғанда | рентген аппараттарын қолданған кезде | радиоактивті кен орындарын қазып, өңдеу барысында ~ Ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналды қорғауға қойылатын гигиеналық талаптар: | қорғау шараларының физикалық қағидасын сақтау, жеке қорғау құралдарын пайдалану, ғимараттардың дұрыс жоспарлануы, өнерәсіптік қондырғылардың және өнерәсіптік үрдістердің қымталуы (герметизация)+ | өнеркәсіптік қондырғылардың және өнеркәсіптік үрдістердің дұрыс қымтылуы ( герметизация)| ғимараттардың дұрыс жоспарлануы| ластанған аймақта ауаның сорылуынан енуінің жоғары болуы| жеке қорғау құралдарын пайдалану~ Рентгендиагностикалық емдік шаралар кезінде персоналда доза жүктемесінің құрылуы ... байланысты. | рентген аппараттың физико-техникалық сипаттасымен, диагностика бойынша


044 -59/18-( )


жалпы жұмыс жүктемесімен, персоналдың біліктілігімен, жеке қорғау құралдарын пайдаланумен+ | ашық сәуле көздерін пайдаланумен | персоналдың біліктілігімен | жеке қорғау құралдарын пайдаланумен | диагностика бойынша жалпы жұмыс жүктемесімен ~ Медициналық мекемелерде санитарлық-дозиметриялық бақылау ... қарастырады. | сыртқы сәулеленудің доза қуатын өлшеуді, радиобелсенді қалдықтарды жинауды, сақтауды, залалсыздандыруды, жоюды бақылауды, жеке дозимтриялық бақылауды, ауадағы радиобелсенді газдар мен аэрозольдер концентрациясын анықтауды+ | жеке дозиметриялық бақылауды| ауадағы радиобелсенді газдар мен аэрозольдер концентрациясын анықтауды | радиобелсенді қалдықтарды жинауды, сақтауды, залалсыздандыруды, жоюды бақылауды| радиобелсенді қалдықтарды және ластанған беттерді дезактивациялауды ~ Иондаушы сәулелену көздерін қолданатын кәсіпорындарда жоспарлы радиациялық бақылау ... қарастырады. | технологиялық үрдіс ұзақтығын бағалауды, жұмыс аймағында ауадағы радионуклид мөлшерін анықтауды, жұмыс орнындағы доза қуатын анықтауды+| табиғи радиациялық фон деңгейін анықтауды | жұмыс орнындағы доза қуатын анықтауды| жұмыс аймағында ауадағы радионуклид мөлшерін анықтауды| персоналды медициналық бақылауды~ Радиациялық фон ... түрлеріне бөлінеді. | табиғи, технологиялық өзгерген, жасанды+ | технологиялық өзгерген, ғарыштық | технологиялық өзгерген | медициналық жасанды | жасанды, ғарыштық~ Табиғи радиациялық фон ... көздерінен пайда болады. | жер қыртысында болатын радионуклидтер, тағам өнімдері, судағы, ауадағы табиғи радионуклидтер, жер бетіндегі ғарыштық сәулелену+ | жер бетіндегі ғарыштық сәулелену | теледидар мен компьютерлерден пайда болатын иондаушы сәулелену | тағам өнімдеріндегі, судағы, ауадағы табиғи радионуклидтер | органикалық отынды жағу кезінде түсетін табиғи радионуклидтер ~ Технологиялық өзгеріске ұшыраған табиғи радиациялық фон ... пайда болады. | ұшақпен ұшу кезінде ғарыштық сәулеленуден, жанып болғаннан кейінгі күлден, бөлмелердің құрылыс материалдарынан, пайдалы қазбалар мен минералды тыңайтқыштармен биосфераға түсетін радионуклидтерден+ | пайдалы қазбалар мен минералды тыңайтқыштармен биосфераға түсетін радиобелсенді инертті газдардан | ядролық реакторлардың жұмысы кезінде атмосфераға түсетін радиобелсенді инертті газдардан | отын жанып болғаннан кейінгі пайда болатын күлден


044 -59/18-( )


| бөлмелердің құрылыс материалдарынан ~ Жасанды радиациялық фон ... пайда болады. | радиациялық апат кезінде, атомдық реакторлардың жұмысы кезінде қоршаған ортаға түсетін радионуклидтерден+ | радиациялық апат кезінде ортаға түсетін радионуклидтерден | уран кен орындарын қазу және өңдеу барысында қоршаған ортаны радиобелсенді ластаудан | жер жыныстарынан қоршаған ортаға түсетін радий, торий, актиноуран туындыларынан | ғарыштық сәулеленуден атмосферада пайда болатын «екінші» радионуклидтерден ~ Атмосфералық ауадағы радон құрамын азайтатын жағдайларға ... жатады. | топырақтың қатуы, су деңгейінің көтерілуі, су тасқыны+ | атмосфералық қысымның төмендеуі | жер аудару | сел, тасқын | су деңгейінің көтерілуі ~ Медициналық мекемелердегі радиобелсенді қалдықтарға ... жатады. | сору шкафтары мен бокстарынан алынатын, радиобелсенді аэрозольдер, аурулардың нәжістерінен бөлінетін радиобелсенді қалдықтар, ашық иондаушы сәулелену бөлімдеріндегі қолданылып біткен құрал-саймандар, арнайы киім, жеке қорғау құралдары+ | құрал-жабдықтарды дезактивациялау салдарынан пайда болған сұйық радиобелсенді қалдықтар | аурулар нәжістерінен бөлінетін радиобелсенді қалдықтар | рентген бөлмелерінен шығатын қатты және сұйық радиобелсенді қалдықтар | ашық иондаушы сәулелену бөлімдерінде қолданылып біткен құрал-саймандар, арнайы киімдер, жеке қорғау құралдары~ Қоршаған ортаны радиобелсенді ластанудан қорғау ... қамтамасыз етіледі. | аз мөлшерде радиобелсенді қалдықтар бөлетін, жаңа өндіріс технологиясын қолданумен, санитарлық қорғау аймақтары мен жоспарлы іс-шаралар ұйымдастырумен+ | биосфераның табиғи радиобелсенділігін бақылаумен | радиобелсенді қалдықтарды жинауды, дезактивациялауды, көмуді тиімді өткізумен | санитарлық қорғау аймақтары мен жоспарлы іс-шараларды ұйымдастырумен | радиологиялық нысандардағы персоналды медициналық бақылаумен ~ Кәсіпорындардағы сұйық қалдықтардан ұзақ өмір сүретін радионуклидтерді алу және дезактивациялау әдістері: | дистилляция, иондық алмасу, коагуляция, тұндыру әдісі+ | тұндыру әдісі, ұстамдылық | тұндыру әдісі, коагуляция | ұстамдылық, дистилляция | иондық алмасу, тұндыру әдісі~ Радиобелсенді қатты қалдықтарды көму алдында ... әдістерімен өңделеді. | шынылау, битумдау, цементтеу, өртеу+ | нығыздау, өртеу | өртеу, еріту | ұсақтау, өртеу


044 -59/18-( )


| нығыздау, ұсақтау~ Халықтың сәулеленуіне едәуір үлесін қосатын иондаушы көздер: | табиғи радиациялық фон, медицинадағы рентген және радиологиялық диагностика, технологиялық өзгеріске ұшыраған табиғи радиациялық фон+ | технологиялық өзгеріске ұшыраған табиғи радиациялық фон | ғаламдық радиобелсенді заттардың түсуі | медицинадағы рентген және радиологиялық диагностика | штат жұмыс жағдайындағы АЭС~ Медициналық персоналды сыртқы сәулеленуден қорғаудың негізгі қағидалары: | уақыт арқылы, арақашықтық арқылы, экран арқылы, сан арқылы қорғау+ | арнайы қорғау киімдерін қолдану | жеке қорғау құралдарын қолдану | арақашықтық арқылы қорғау, жеке қорғау құралдарын қолдану | сан арқылы қорғау, қорғау киімін қолдану~ Элементтердің радиобелсенді айналуының салдарынан ... пайда болады. | γ,β,γ нейтрондық сәулеленуі+ | β –сәулеленуі | γ –сәулеленуі | нейтрондық сәулеленуі | ультракүлгін сәулеленуі ~ ... ең жоғарғы енгіштік қабілетке ие. | γ, нейтрондық, рентген сәулеленуі+ | α –сәулеленуі | β-сәулеленуі | Нейтрондық сәулеленуі | Рентген сәулеленуі~ ... ең төменгі енгіштік қабілетке ие. | α –сәулеленуі+ | β-сәулеленуі | γ –сәулеленуі | Нейтрондық сәулелену | Рентген сәулеленуі~ Радиобелсенді заттардың белсенділігі ... өлшеу бірліктерімен белгіленеді. | беккерель, грей, мг/экв, рад+ | грей, рентген | мг/экв, рад, кюри | мг/экв , рад | грей, мг/экв, рад ~ Сәулеленудің белсенділігі мен дозасын тіркейтін әдістер: | ионизациялық, люминесценттік, сцинтилляциялық, фотохимиялық, химиялық+ | люминесценттік, химиялық | люминесценттік, сцинтилляциялық | фотохимиялық, химиялық | химиялық, сцинтилляциялық~ Сыртқы сәулелену дозасын өлшеу үшін .... дозиметрлер қолданылады. | ионизациялық, фотохимиялық, химиялық, термолюминесценттік+ | фотохимиялық , химиялық | химиялық, сцинтилляциялық


044 -59/18-( )


| химиялық , термолюминесценттік | сцинтилляциялық, ионизациялық~ Табиғи радиациялық фон құрамы: | ғарыштық сәулелену, ауадағы, судағы, жер қыртысындағы табиғи радиобелсенді заттардың сәулеленуі+ | ауадағы, судағы, жер қыртысындағы табиғи радиобелсенді заттардың сәулеленуі | адам ағзасындағы, жануарлар мен өсімдіктер әлемінде кездесетін радиобелсенді элементтердің сәулеленуі | ядролық қаруды сынақтан өткізген кезде пайда болатын сәулелену | жасанды радиобелсенді изотоптардың сәулеленуі~ Медицина тәжірибесінде қолданатын радиобелсенді изотоптар: | радиоизотопты диагностика, қуысішілік, тіндік және аппликациялық радиотерапия, телегамматерапия+ | қуысішілік, тіндік және аппликациялық радиотерапия | телегамматерапия, флюораграфия | флюорография, қуысішілік радиотерапия | радиоизотопты диагностика, флюорография~ Радиобелсенді заттар ... түрінде қолданылады. | ашық, жабық+ | концентрациялы | құрамдастырылған, аралас | құрамдастырылған | ерітілген~ Радиобелсенді заттардың жабық түрлерімен жұмыс жасауды қорғаудың негізгі қағидалары: | уақыт, арақашықтық , сан, экран арқылы қорғау+ | арақашықтық арқылы қорғау | сан арқылы қорғау | жеке қорғау құралдарын пайдалану | экран арқылы қорғау~ Радиобелсенді заттардың ашық түрлерімен жұмыс жасағанда қорғаудың негізгі қағидалары: | жеке қорғау құралдарын пайдалану | арақашықтық арқылы қорғау | сан арқылы қорғау | уақыт арқылы қорғау | экран арқылы қорғау~ Сыртқы сәулелену доза мөлшері ... байланысты. | сәулелену уақытына, сәуле көзіне дейінгі арақашықтыққа, сәуле өтетін орта тығыздығына+ | сәулелену энергиясы мен түріне | сәулелену көзінің белсенділігіне | сәуле көзіне дейінгі арақашықтыққа, сәулелену энергиясы мен түріне | сәуле өтетін орта тығыздығына ~ Ашық радиобелсенді заттарды қолданғанда ... жұмыс сыныбын анықтаймыз. | үш+ | бір


044 -59/18-( )


| мг/экв | электорн/вольт | рентген~ҚР «Халықтың радиациялық қауіпсіздігі » туралы заңын негізге алатын, талаптарын регламенттейтін құжат ... болып табылады. | радиациялық қауіпсіздік нормалары РҚН-99+ | ҚР конституциясының баптары | тұрғын жерлердегі атмосфералық ауаға арналған Мемлекеттік стандарт | рентген және радиология бөлімдеріне арналған санитарлық ережелер мен нормалар | азаматтарды міндетті медициналық сақтандыру заңы ~ Халыққа топтық сәулелік жүктеме беруде ... көп үлесін қосады. | флюорография+ | рентген диагностикасы | рентген терапиясы | изотопты диагностика | радиотерапия~ ... радиациялық қауіпсіздік нормасы бойынша «Б» категориясына жатады. | Әйелдер+ | Балалар | Қарт адамдар | Радиобелсенді заттармен жұмыс жасаушылар | Радиобелсенді заттармен жұмыс істейтін орындарға жақын тұратын жеке адамдар~ Медициналық мекемелерде жұмыс істеу ... қауіпті әсер етуімен байланысты. | рентген сәулеленуі мен радиолнуклидтердің+ | дәрілер мен медициналық газдардың | микробты және биологиялық факторлардың | өндіріс мекемелерінің қолайсыз микроклиматы | дененің ұзақ уақыт еріксіз қалпы~ Қол басы және білек «критикалық» мүшелердің ... тобына жатады. | 2+ | 1 | 3 | 4 | 5~ Гамма – сәулеленуінен қорғау үшін ... қолданылады | қорғасын+ | органикалық шыны | бетон, парафин | алюминий | кадмий~ Иондаушы радиацияның әсерінен ... табалдырықсыз (стохастикалық) эффектілерге жатады. | радиациялық апат кезіндегі өлімдер+ | жалпы аурушаңдықтың өсуі, туудың төмендеуі, сәуле күйіктері | ерте қартаю, патологиялық сынықтар, липидтердің асқын тотығы үрдісінің бұзылуы | сәулелік ұрықсыздық, ұрық дамуының кемістігі, сәуле аурулары | қатерлі ісіктер, лейкоз, тұқым қуалаушы аурулар ~ Радиациялық қауіпсіздік нормасы бойынша … «В» категориясына жатады.


044 -59/18-( )


| табиғи және антропогенді факторларды зерттеу+ | аурудың даму тарихын зерттеу | жұқпалы ауруларды зерттеу | қоршаған ортаны қорғауды бақылау | әлеуметтік – тұрмыс жағдайын зерттеу~ Экспозициялық дозаның өлшем бірлігіне ... жатады. | рентген, кулон/кг+ | беккерель, кюри | зиверт, бэр/ сағ | мР/сек, бэр/сағ | грей, рад~ Альфа сәулелену –бұл ... | оң зарядталған гелий ядроларының ағыны.+ | радиобелсенділі айналым кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. | оң зарядталған электрондар немесе теріс зарядталған позитрондар ағыны. | заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. | ядролық реакторларда уран ядроларының бөліну реакциясы кезінде пайда болатын нейтрондар ағыны.~ Нейтрондық сәулелену – бұл ... | ядролық реакторда уран ядроларының бөліну реакциясы кезінде пайда болатын нейтрондар ағыны.+ | радиобелсенді айналым кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. | оң зарядталған электрондар немесе теріс зарядталған позитрондар ағыны. | оң зарядталған гелий ядроларының ағыны. | заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны.~ Дозиметрлер ... үшін тағайындалған. | иондағыш сәулеленудің дозасын өлшеу+ | иондаушы сәулеленудің сәулелену сапасын өлшеу | нысандардағы радиобелсенді заттардың санын анықтау | жарық жарқылының санын анықтау | радиолиз құбылысын анықтау~ ... ағзаның сезімтал мүшелері мен тіндердің 1- тобына жатады. | Қызыл сүйек кемігі+ | Май тіндері | Сүйек тіндері | Қалқанша безі | Қабіршақ тіні~ Қорғау шекараларын ұйымдастыру және нысандарды дезактивациялау кезінде ... зерттеу әдісі қолданылады. | радиометриялық+ | химиялық | физико-химиялық | физикалық | дозиметриялық


044 -59/18-( )


~ ... эквивалентті дозаның өлшем бірлігі болып табылады. | Зиверт, Рад+ | Беккерель, Кюри | Грей, рад | Рентген, Кулон/кг | Мр/сек, мбэр/сағ~ Бета – сәулелену –бұл... | оң зарядталған электрондар немесе тері зарядталған позитрондар ағыны.+ | оң зарядталған гелий ядроларының ағыны. | радиобелсенді айналым кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. | заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын электормагниттік энергияның кванттар ағыны. | ядолық реакторларда уран ядоларының бөліну реакциясы кезінде пайда болатын нейтрондар ағыны.~ Изотоп ... | бұл атомдық нөмірлері бірдей, бірақ салмақтық саны әр түрлі радионуклидтер.+ | бұл өзіне тиесілі протондар мен нейтрондар санымен, атомның кез-келген түрі. | бұл оң зарядты электрондар. | бұл гелий атомының ядросы. | бұл гамма-квант фотонның элементарлық бөлшегі.~ РҚН-99 бойынша «критикалық » мүшелердің 2-тобына ... жатады. | май тіні+ | ұйқы безі | сүйек тіні | қызыл сүйек кемігі | бүкіл дене~ Рентгенологиялық зерттеуді өткізуге ... жауапты. | дәрігер – рентгенолог+ | дәрігер -терапевт | дәрігер - оташы | дәрігер - фтизиатор | дәрігер – онколог~ ... сіңірілген дозаның өлшем бірлігіне жатады. | Грей, Рад+ | Беккерель, Кюри | Зиверт, Рад | Рентген, кулон/кг | Мр/сек, Мбэр/сағ~ Гамма – сәулелену –бұл... | радиобелсенді айналым кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны.+ | оң зарядталған гелий ядроларының атомы. | теріс зарядталған электрондар немесе оң зарядталған позитрондар ағыны. | заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын, электромагниттік энергияның кванттар ағыны. | ядролық реакторларда уран ядроларының бөліну реакциясы кезінде пайда болатын нейтрондар ағыны.


044 -59/18-( )


| Гр | Бк | Зв | Эв ~ ... бір жартылай ыдырау кезеңіндегі радиобелсенді заттардың ыдырау үлесі. | 50 %+ | 10 % | 20 % | 30 % | 40 %~ Белсенділіктің өлшем бірлігі беккерель (Бк) секунд ішіндегі ... айналуды құрайды. | 1+ | 10 | 1000 | 1 млн | 37млрд~ ... сандық мөлшері оның радиобелсенділігін білдіреді. | Радионуклидтердің+ | Иондағыш сәулеленуінің | Энергия сәулеленуінің | Альфа-бөлшектердің | Бета -бөлшектердің ~ ... биологиялық детерминденген эффектілерге жатады. | Жедел және созылмалы сәуле аурулары, күйіктер, ойық жаралар, шел басу+ | Шел басу, күйіктер, ойық жаралары | Шел басу, созылмалы сәуле ауруы | Хромосомдық абберрация, жедел сәуле ауруы | Гендік мутация, шел басу ~ ... биологиялық стохастикалық эффектілерге жатады. | Хромосомдық абберация, гендік мутация+ | Жедел және созылмалы сәуле аурулары | Гендік мутация, күйіктер, ойық жаралары | Шел басу, созылмалы сәуле аурулары | Гендік мутация, жедел сәуле аурулары~ Қалқанша безі «критикалық» мүшелердің ... тобына жатады. | 2+ | 1 | 3 | 4 | 6~ Асқазан жолдары, өкпе «критикалық» мүшелердің ... тобына жатады. | 1+ | 2 | 3 | 4 | 6 ~ Көрсетілген биологиялық эффектілердің ішінен ... соматоскопиялық эффектіге


044 -59/18-( )


| экран арқылы, сцинтилляциялық | сцинтилляциялық, биологиялық | биологиялық , атомды- абсорбциялық | биологиялық, сцинтилляциялық~ Иондаушы сәулелерден қорғау әдістері: | экран арқылы+ | ионизациялық | сцинтилляциялық | атомды-абсорбциялық | биологиялық~ Ионизациялық әдіс қағидасы: | ортаның иондағыш дәрежесін өлшеу+ | иондағыш сәулеленуі фотоэмульсияның қараюына әкеледі | кейбір заттарға иондандырғыш сәулелену әсер еткен кезде, жарық шығару қасиеті пайда болады | жылу энергиясын өлшеу | тіндердегі өзгерістерді анықтау~ Сцинтилляциялық әдіс қағидасы: | кейбір заттарға иондағыш сәулелену әсер еткен кезде, жарық шығару қасиеті пайда болады+ | иондағыш сәулеленуі фотоэмульсияның қараюына әкеледі | ортаның иондағыш дәрежесін өлшеу | жылу энергиясын өлшеу | тіндердегі өзгерістерді анықтау~ Калориметриялық әдіс қағидасы: | жылу энергиясын өлшеу+ | фотоэмульсияның жарқырауын анықтау | ортаның иондағыш дәрежесін анықтау | иммундық жүйедегі өзгерістерді анықтау | тіндердегі өзгерістерді анықтау ~ Биологиялық әдіс қағидасы: | тіндердегі өзгерістерді анықтау+ | фотоэмульсияның жарқырауын анықтау | ортаның иондағыш дәрежесін анықтау | жылу энергиясын өлшеу | иммундық жүйедегі өзгерістерді анықтау~ РҚН-99 сәйкес сынып нормативтеріне ... жатады. | негізгі доза шегі, бақылау деңгейі, халық+ | бақылау деңгейі, жылдық түсу шегі, рұқсат етілген ортажылдық белсенділік көлемі (ДОА), ортажылдық белсенділік үлесі (ДУА) | халық, бақылау деңгейі | персонал, бақылау деңгейі | орта жылдық белсенділік көлемі (ДОА), халық~ РҚН-99 сәйкес сәулеленген адамдар ... категориясына жатады. | халық , персонал+ | негізгі доза шегі, халық | түсу шегі, (ЖТШ), рұқсат етілген ортажылдық белсенділік көлемі (ОБК) | халық , бақылау деңгейі


044 -59/18-( )


| персонал, бақылау деңгейі~ РҚН-99 сәйкес ... персонал категориясына жатады. | жұмыс орнындағы рентгенолог, иондғыш сәулелену көзі бар бөлмемен көршілес бөлмеде жұмыс істейтін маман+ | иондағыш сәулелену көзі бар бөлмемен көршілес бөлмеде жұмыс істейтін маман, жұмыс істеуден тыс уақытындағы рентгенолог | жұмыс істеуден тыс уақытындағы рентгенолог | иондағыш сәулелену көзі бар мекемеге жақын жерде тұратын адамдар | жұмыс орнындағы рентгенолог, рентгенге түсуге келген науқастар ~ РҚН-99 бойынша ... халық категориясына жатады. | жұмыс істеуден тыс уақытындағы рентгенолог, иондағыш сәулелену көзі бар мекемеге жақын жерде тұратын адамдар, рентгенге түсуге келген науқастар+ | жұмыс орнындағы рентгенолог, иондағыш сәулелену көзі бар бөлмемен көршілес бөлмеде жұмыс істейтін маман | иондағыш сәулелену көзі бар бөлмемен көршілес бөлмеде жұмыс істейтін маман, жұмыс істеуден тыс уақытындағы рентгенолог | иондағыш сәулелену көзі бар мекемеге жақын жерде тұратын адамдар | жұмыс орнындағы рентгенолог, рентгенге түсуге келген науқастар ~ РҚН-99 сәйкес персонал «А» тобы үшін эффективті доза шегі ... болып табылады. | 20 мЗв/жыл+ | 10 мЗв/жыл | 30 мЗв/жыл | 1 мЗв/жыл | 5 мЗв/жыл~ РҚН-99 сәйкес «халық» үшін эффективті доза шегі ... болып табылады. | 1 мЗв/жыл+ | 10 мЗв/жыл | 20 мЗв/жыл | 30 мЗв/жыл | 5 мЗв/жыл~ Тұрақты атомдардың ядроларына ... ену нәтижесінде туындаған (наведенная) радиация пайда болады | нейтрондардың+ | электрондардың | протондардың | альфа-бөлшектердің | бета-бөлшектердің~РҚН-99 сәйкес персоналдың «Б» тобы үшін эффективті доза шегі ... болып табылады. | 5 мЗв/жыл+ | 10 мЗв/жыл | 20 мЗв/жыл | 30 мЗв/жыл | 1 мЗв/жыл~ РҚН-99 сәйкес персоналдың «Б» тобы үшін эквивалентті доза шегі ... болып табылады. | 150 мЗв/жыл+ | 100 мЗв/жыл | 50 мЗв/жыл


044 -59/18-( )


| 10 мЗв/жыл | 15 мЗв/жыл~ РҚН-99 сәйкес халық категориясы үшін көз хрусталигіне эквивалентті доза шегі ... болып табылады. | 15 мЗв/жыл+ | 50 мЗв/жыл | 100 мЗв/жыл | 150 мЗв/жыл | 10 мЗв/жыл~ РҚН-99 сәйкес персоналдың «А» тобы үшін тері мен табанда эквивалентті доза шегі ... болып табылады. | 500 мЗв/жыл+ | 100 мЗв/жыл | 200 мЗв/жыл | 50 мЗв/жыл | 300 мЗв/жыл~ РҚН-99 сәйкес халық категориясы үшін тері мен табанда эквивалентті доза шегі ... болып табылады. | 50 мЗв/жыл+ | 100 мЗв/жыл | 200 мЗв/жыл | 300 мЗв/жыл | 500 мЗв/жыл~ ... радиациялық гигиена нормативтеріне жатады. | Доза шектері, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі, орта жылдық белсенділік үлесі+ | ШРЕК, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі | Орта жылдық белсенділік үлесі, ШРЕК | Заттардың шамалап алынған қауіпсіз деңгейі, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі, ШРЕК | Доза шектері, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі ~ ... жалпы гигиена нормативтеріне жатады. | ШРЕК, заттардың шамалап алынған қауіпсіз деңгейі+ | Доза шектері, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі, орта жылдық белсенділік үлесі | Орта жылдық белсенділік үлесі, ШРЕК | Заттардың шамалап алынған қауіпсіз деңгейі, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі | Доза шектері, рұқсат етілген орта жылдық белсенділік көлемі~ РҚН-99 сәйкес техногенді иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс істейтін адамдар ... тобына жатады. | А+ | Б | В | Г | Д~ Жұмыс жағдайы бойынша техногенді иондағыш сәулелену көздері маңындағы адамдар ... тобына жатады.


044 -59/18-( )


| энергия сәулеленуі, егінштік қабілеті~ Иондағыш сәулеленуді сипаттайтын белгілер: | белсенділік, егінштік қабілеті+ | жартылай ыдырау кезеңі, секундына ядролық айналу саны | энергия сәулеленуі, жартылай ыдырау кезеңі | секундына ядролық айналу саны | энергия сәулеленуі, егінштік қабілеті~ Радионуклидтер түгелімен өз белсенділігін ... жартылай ыдырау кезеңі (Т) өткеннен кейін жоғалтады. | 10 + | 5 | 1 | 20 | 0,5 ~ Жартылай ыдырау кезеңі - бұл ... | радиобелсенді заттардың белсенділігі жартылай азаятын уақыт аралығы.+ | радиобелсенді заттардың белсенділігі түгелімен жойылатын уақыт аралығы. | радиобелсенді заттардың белсенділігі 0,25 – ке азаятын уақыт аралығы. | химиялық әсер етуіне байланысты әр изотоп үшін тұрақсыз шама. | физикалық әсер етуіне байланысты, изотопты сипаттайтын шама.~ Радиациялық гигиенада «белсенділік» деген түсінік ... үшін пайдаланады. | радионуклидтерді сандық бағалау+ | радионуклидтерді сапалық бағалау | ядролық айналу санын анықтау | иондағыш қабілетін анықтау | радионуклидтердің егінштік кабілетін анықтау~ Иондағыш сәулеленудің егінштік қабілеті ... байланысты. | сәулелену энергиясына+ | радиобелсенді заттардың белсенділігіне | эквивалентті дозасына | эффективті дозасына | уақытына~ Радиобелсенді заттар бұл ... | химиялық элементтердің атом ядроларының иондағыш сәулелену шығарып, басқа элементтердің атомына айналуы.+ | кез келген химиялық элементтер. | атомдары тұрақты химиялық элементтер. | үлкен реттік нөмірі бар химиялық элементтер. | үлкен емес реттік нөмірі бар химиялық элементтер.~ Персоналдың (50 жыл) еңбек өмірі кезеңінде эффективті доза ... мЗв аспауы керек. | 1000+ | 500 | 300 | 200 | 100~ Изотоптардың жартылай ыдырау кезеңі ...дейін созылуы мүмкін. | бір секундтан миллиард жылға+ | бір секундтан бірнеше сағатқа


044 -59/18-( )


| байланыстық | респираторлық | тері қабаты арқылы | ауыз қуысының, мұрын жұтқыншағының, көздің шырышты қабығы арқылы. ~ Персоналдың рентген кабинетінде қолданатын жеке қорғау құралдары : | қорғасындалған резеңкелі алжапқыш пен қолғап+ | резеңкелі қорғау костюмдері | сүзгі респираторлары | органикалық шыныдан жасалған көзәйнек пен қолғап | пластикті және резеңкелі бахилдар мен қаптар (чехол)~ β- бөлшектердің ауадағы таралу ұзындығы … құрайды. | 10-15 м+ | 3-10 м | бірнеше см | жүздеген метрді | бірнеше км~ Радиобелсенді қалдықтар – бұл … | кез – келген агрегатты күйдегі, құрамында радиобелсенді заты бар, ары қарай қолдануға жарамайтын заттар.+ | құрамында радионуклидтер бар биологиялық нысандар. | қолданылып болған ядролық отындар. | құрамында радионуклидтер бар, әртүрлі құрал – жабдықтар, өнімдер. | медициналық мекемелерден шығатын қалдықтар. ~ Ашық иондағыш сәулелену көздеріне жататын радионуклидті көздер: | қоршаған ортаға пайдалану кезінде түскен радиоизотоптар.+ | гамма – дефектоскопияда қолданатын радиобелсенді заттар. | гамма – терапияда қолданылатын радиобелсенді заттар. | радионуклидтерді қоршаған ортаға түсірмейтін арнайы қондырғылар. | техногенді радионуклидтер.~ Жабық иондағыш сәулелену көздеріне жататын радионуклидті көздер: | радионуклидтерді қоршаған ортаға түсірмейтін арнайы қондырғылар.+ | қоршаған ортаға пайдалану барысында түсуі мүмкін радиоизотоптар. | радионуклидтерді қоршаған ортаға жартылай түсірмейтін арнайы қондырғылар. | иондағыш сәулеленуді шығаруға қабілетсіз радионуклидтер. | ішкі ағзаларды радиоизотопты түсіру (сканирование) үшін қолданылатын радионуклидтер.~ Сәулеленудің детерминденген эффектісі –бұл ... | доза табалдырығы жоқ эффектілер, ал одан жоғары болса біліну ауырлығы дозаға байланысты.+ | доза табалдырығы жоқ биологиялық эффектілер. | табалдырығы бар, бірақ біліну ауырлығы дозаға байланысты емес эффектілер. | біліну ауырлығы дозаға байланысты емес эффектілер. | доза табалдырығы бар эффектілер, ал одан жоғары болса біліну ауырлығы дозаға байланысты.~ Сәулеленудің стохастикалық эффектілері – бұл ... | доза табалдырығы жоқ, пайда болу ықтималдығы дозаға пропорционалды және олардың біліну ауырлығы дозаға байланысты емес.+ | доза табалдырығы бар, бірақ эффекттің біліну ауырлығы дозаға байланысты емес.


044 -59/18-( )


| Жоғарғы жиілікті толқын сәулеленуі | Инфрақызыл сәулеленуі | Ультракүлгін сәулеленуі | Лазерлік сәулелену~ Иондағыш сәулеленудің түрін сипаттау үшін … қолданылады. | енгіштік қабілеті+ | белсенділік қабілеті | ластану қабілеті | шағылыстыру қабілеті | бейтараптау қабілеті~ Б категориясы үшін негізгі доза шегі ... болып табылады. | жұмыс орнындағы рұқсат етілген доза қуаты+ | рұқсат етілген фотондар ағынының тығыздығы | ағзаға радионуклидтің жылдық түсу саны | рұқсат етілген бөлшектер ағынының тығыздығы | жылдық эффективті және эквивалентті доза~ Топтық эффективті доза ... | сәулеленудің топ адамға әсер етуін сипаттайтын мөлшер.+ | адамның сәулеленуге ұшырауынан кейінгі, қашық уақыттардағы салдарының пайда болу қатерінің өлшемі ретінде қолданылатын мөлшер. | радионуклид ағзаға түсіп болғаннан кейінгі уақыттағы мөлшер. | уақыт бірлігіндегі сәулелену мөлшері | адамға иондағыш сәулеленудің әсері.~ Жылдық эффективті доза - ... | жыл ішінде сыртқы және ішкі сәулеленуге ұшыраудан алған эффективті дозалар қосындысы.+ | адамның сәулеленуге ұшырауынан кейінгі, қашық уақыттардағы салдарының пайда болу қатерінің өлшемі ретінде қолданылатын мөлшер. | радионуклид ағзаға түсіп болғаннан кейінгі уақыттағы мөлшер. | уақыт бірлігіндегі сәулелену мөлшері. | адамға иондағыш сәулеленудің әсері.~ ... детерминделген эффектілерге жатады. | Сәуле күйігі, жедел сәуле ауруы+ | Рецессивті және доминантты гендік мутациялар | Қатерлі ісіктер және лейкоздар | Терратогенді эффектілер | Қатерлі ісіктер және лейкемия~ Стохастикалық эффектілерге тән белгілер: | ұзақ жасырын мерзім, доза табалдырығы жоқ+ | сәулелену табалдырығы бар, аурудың қатты өтуі | зақымдану ауырлығының сәулелену дозасына тәуелділігі | сәулеленудің үлкен доза диапазонында зақымданудың дамуы | зақымдану ерекшелігі, қысқа жасырын (латентный) мерзім~Жабық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі сәулелену ерекшеліктері: | тек сыртқы сәулеленуі мүмкін, жоғары енгішті сәулеленулер ғана есептеледі+ | ішкі де, сыртқы да сәулеленуі мүмкін | тек ішкі сәулеленуі мүмкін | иондалатын тінге дейінгі арақашықтық аз болғандықтан, ішкі сәулелену дозасы бірден


044 -59/18-( )


көбейеді | әртүрлі белсенді заттар таңдаулы жеке мүшелерге шоғырланады ~ Ашық иондағыш сәулелену көздерімен жұмыс кезіндегі сәулелену ерекшеліктері: | ішкі де, сыртқы да сәулелену мүмкін+ | тек ішкі сәулеленуі мүмкін | тек сыртқы сәулеленуі мүмкін, жоғары енгішті сәулеленулер ғана есептеледі | иондалатын тінге дейінгі арақашықтық аз болғандықтан, ішкі сәулелену дозасы бірден көбейеді | әртүрлі белсенді заттар таңдаулы жеке мүшелерге шоғырланады~ Ашық көздермен 1-сынып жұмысы кезінде жайдың (помещение) III аймағы … арналады. | персоналдың әрдайым болуына+ | персоналдың уақытша болуына | жөндеу жұмыстарын орындауға | камералар мен бокстарда ашық көздермен тікелей жұмыс істеуге | шикізат жеткізу үшін және дайын өндірілген затты түсіруге ~ Жеке қорғау құралдары құрылымы және пайдалану ерекшеліктеріне қарай … түрге бөлінеді | 5+ | 2 | 4 | 6 | 3 ~ Иондағыш эффектісін тіркеу үшін … әдісі қолданылады. | ионизациялық+ | фотографиялық | люминесценттік | химиялық | биологиялық~ Дезактивация – бұл ... | кез-келген беттен, адам ағзасынан радиобелсенді заттарды алу.+ | радиобелсенді заттарды кейбір беттерден ғана алу. | адам ағзасынан ғана радиобелсенді заттарды шығару. | радиобелсенді заттарды тек механикалық жолмен алу. | уақыт факторын қолдана отырып қана, радиобелсенді заттарды алу немесе азайту.~ РҚН – 99 сәйкес радиациялық бақылау аймағы … дейінгі аралықты құрайды. | 1мзв-тен 5мзв-ке+ | 5мзв-тен 20мзв-ке | 20 мзв-тен 50 мзв -ке | 20 мзв-тен 30 мзв-ке | 50 мзв-тен жоғары~РНҚ-99 сәйкес тұрғындардың өмір сүруін шектеу аймағы … дейінгі аралықты құрайды. | 5мзв-тен 20мзв-ке+ | 1мзв-тен 5мзв-ке | 20 мзв-тен 50 мзв -ке | 20 мзв-тен 30 мзв-ке | 50 мзв-тен жоғары~ РНҚ-99 сәйкес көшіру аймағы … дейінгі аралықты құрайды.


044 -59/18-( )


| Киілігу деңгейі | Доза шегі | Жылдық түсу деңгейі | Ортажылдық белсенділік үлесі~ сәулелік диагностика бөлмесінің ауа температурасы ... төмен болмауы керек. | 20 0С+ | 30 0С | 40 0С | 50 0С | 15 0С~ Сәулелік диагностика бөлмесінде рентген пленкалар мен рентгенограммаларды ... сақтауға рұқсат. | 2 кг+ | 3 кг дейін | 4 кг кем емес | 5 кг | 10 кг дейін~ Персоналды сәулеленуге әкелмейтін апаттар ... топқа жатады. | I+ | II | III | IV | V~ Персоналды сыртқы сәулеленуге әкелетін апаттар ... топқа жатады. | II+ | I | III | IV | V~ Өндірістік немесе қоршаған ортаның ластануына әкелетін апаттар ... топқа жатады. | III+ | II | I | IV | V~ Персоналдың сыртқы және ішкі сәулеленуіне әкелетін апаттар ... топқа жатады. | IV+ | III | II | I | V~ Персоналдың сыртқы және ішкі сәулеленуіне, қоршаған ортаның ластануына әкелетін апаттар ... топқа жатады. | V+ | IV | III | II | I


044 -59/18-( )


~ Гигиенаның зерттеу нысанына ... жатады | қоршаған орта және халық денсаулығы+ | өсімдіктер және жануарлар әлемі | су ресурстары | қоршаған ортадағы ғимараттар | табиғи құбылыстар~ Санитарлық бақылау түрлері: | ескертпелі, ағымды+ | айлық, жылдық | қорғаныс, жылдық | ағымды, мерзімді | мерзімді, күнделікті~ Гигиенаның бөлімдері: | радиациялық+ | патологиялық | физиологиялық | шаруашылық | санитарлық ~ ... критикалық мүшелердің үшінші тобына жатады. | Тері, сүйек ұлпасы, қол басы, аяқ басы, тобық , білек+ | Көз бұршағы, бауыр, бүйректер, сүйектің қызыл кемігі, көкбауыр | Ет тіні, тері-асты май клетчаткасы, бастың миы, өкпе, ішек | Ұйқы безі, қуық, асқазан, жүрек, гонадалар | Жоғарғы тыныс алу жолдары, қалқанша безі, қан, шыны тәріздес дене~ ІІІ сыныпты жұмыс жасайтын зертханаларды жоспарлауға қойылатын негізгі талаптар: | химиялық зертханаларға қойылатын талаптарға сай жеке бөлмелерде радиациялық сәулелермен жұмыс жасау+ | басқа бөлмелерден бөлек оқшауланған бөлмеде зертхана орналасуы қажет | зертханалық бөлме құрамында санитарлық өткізгіш, шлюз немесе себезгі, радиациялық бақылау бекеті болуы тиіс | зертхана бөлмелері жеке ғимаратта орналасуы тиіс | зертхананың құрамында қызмет көрсетпейтін бөлмелер және қызметкерлердің үнемі болатын бөлмелерінен тұруы қажет~ ... тәжірибе жасау гигиенасының негізін қалаушы. | М. Петтенкофер+ | Э. Геккель | Б. Коммонер | А.П. Доброславин | Ф.Ф. Эрисман ~ ... қоршаған ортаның нысаны болып табылады. | Ауа+ | Микроағзалар | Бейнелер | Атмосфералық қысым | Химиялық элемент~ Тұрғын үйлердің, басқа нысандардың ғимараттарын жобалау мен салу үдерінде ... санитарлық бақылау жүргізіледі.


044 -59/18-( )


| азотты қосылыстардан ~ Санитарлық қорғау аймағы – бұл ... | сумен қамтамасыз ету көздернің айналасындағы жерлер.+ | ұлттық саябақ территориялары. | құрылысқа арналған жерлер. | су құбырларының айналасындағы жерлер. | қорғалатын аймақтар.~ ... ауадағы таралу ұзындығы ең үлкен сәулелену. | Гамма+ | Альфа | Бета | Протонды | Электронды~ ҚР санитарлық ережелеріне сай, бөлмелердегі радонның рұқсат етілген концентрациясы ... Бк/м3 тең. | 200+ | 300 | 400 | 500 | 100~ Барлық радионуклидті зерттеулер ... үлкен топқа жіктеледі. | 2+ | 3 | 4 | 5 | 6~ Радий мен полонийдің радиобелсенді қасиеттері ... жылы ашылды. | 1896+ | 1899 | 1895 | 1930 | 1935~ Рентген сәулелері ... жылы ашылды. | 1895+ | 1896 | 1899 | 1930 | 1935~ Альфа және бета сәулелері ... жылы ашылды. | 1899+ | 1895 | 1896 | 1930 | 1935~ Нейтрон сәулелері ... жылы ашылды.| 1930+| 1899| 1895


044 -59/18-( )


base.ukgfa.kzbase.ukgfa.kz/wp-content/uploads/2014/04/РП-Рад.гиг-МПД-каз.doc · web...

Documents