BANKOWO

INWESTYCYJNA

prowadz cy: dr Pawe Niedzi ka podr czniki: (na kartce) materia y: notatki zaliczenie przedmiotu: test jednokrotnego wyboru, bez punktw ujemnych; na 1 pytanie 1 min 1) zerwka na ostatnim wyk adzie, 2 tury; pozytywna ocena jest ostateczn (wyniki od r ki) konsultacje: pn 19.00-20.00 3 pa dziernika 2011 r. system finansowy = instrumenty finansowe + rynki finansowe + instytucje finansowe + normy zasady obrotu instr./rynkami/instyt. finansowymi (prawo) system finansowy mechanizm wsp tworzenia i przep ywy si y nabywczej mi dzy podmiotami niefinansowymi Instrument finansowy - > (z ust. o obrocie instrumentami finansowymi) 29. lipca 2005 r. - > (oglnie) z ust. o rachunkowo ci 29. wrze nia 1994 r. 1) instrumenty finansowe dziel si na a) papiery warto ciowe b) reszta papiery warto ciowe: akcje, prawa poboru, prawa do akcji, gwaranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne papiery zbywalne, ktre wiadcz o prawie do danego maj tku; zbywalne prawa maj tkowe, ktre powstaj w wyniku emisji (rozliczane, np. w formie pieni nej rozliczenie r nicowe) papierami warto ciowymi nie s : tytu y uczestnictwa w instytucjach wsplnego inwestowania (fundusze otwarte), opcje, swapy, forwardy, kontrakty terminowe (futures) instrumenty pochodne, dla ktrych baz s papiery, indeksy lub wska niki finansowe, waluty, stopy procentowe, wska niki rentowno ci, rwnie towarowe instrumenty pochodne (np. opcje na pszenic ); kredytowe instrumenty pochodne (baz jest ryzyko kredytowe) inne derywaty (instrumenty pochodne) dot. zmian klimatycznych, uprawnie do emisji, zmian inflacji (po co - > aby zabezpieczy si przed inflacj (zarwno wzrostem jak i spadkiem) 2) instrumentem finansowym jest kontrakt, ktry powoduje powstanie aktyww finansowych u jednej ze stron, a zobowi zania finansowego lub instrumentu kapita owego u drugiej; z kontraktu wynika jednoznaczne zdarzenie gospodarcze, bez wzgl du na to, czy kontrakt ma charakter warunkowy czy bezwarunkowy w szerszej def, mieszcz si instrumenty finansowe z 1. def. oraz kredyty, akredytywy Za: - akceptowanie przenoszenia si y nabywczej - zbli ona funkcjonalno kredytu i obligacji Instrumenty finansowe podzia 1. Funkcje a. lokacyjne - depozyty b. wierzycielskie obligacje, kredyty 1

c. w asno ciowe akcje d. rozliczeniowe - weksle e. pochodne - derywaty opcje kupna call opcje sprzeda y put 2. Czas a. krtkoterminowe - 5 lat (bonds) 3. a. bezpo rednie akcje, obligacje, kredyty b. po rednie opcje na indeks 4. a. bazowe b. pochodne 10 pa dziernika 2011 r. Polskie regulacje prawne w niejednolity sposb traktuj poj cie instytucji finansowej dwa rd a prawa odmiennie traktuj to poj cie a. W ska definicja prawo bankowe instytucja finansowa instytucja nie b d ca bankiem ani instytucj kredytow , ktrej podstawowa dzia alno , b d ca rd em wi kszo ci przychodw, polega na wykonywaniu dzia alno ci w nast puj cym zakresie - nabywanie, zbywanie akcji - udzielanie po yczek ze rodkw w asnych - udost pnianie sk adnikw maj tkowych na podstawie umowy leasingu - wiadczenie us ug w zakresie nabywania i zbywania wierzytelno ci -us ugi zwi zane z transferem rodkw pieni nych - emitowanie instrumentw p atniczych i administrowanie nimi - udzielanie gwarancji, por cze , zaci ganie innych zobowi za , nieuj tych w bilansie - obrt na rachunek w asny lub innej osoby fizycznej, prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadaj cej osobowo ci prawnej (o ile posiada ona zdolno prawn ) terminowymi operacjami finansowymi, instrumentami rynku pieni nego oraz papierami warto ciowymi - uczestnictwo w emisji papierw warto ciowych i wiadczeniu us ug zwi zanych z t emisj - zarz dzanie aktywami -doradztwo finansowe (rwnie inwestycyjne) - wiadczenie us ug, ktre polegaj na wykonywaniu zlece na rynku pieni nym b. kodeks sp ek handlowych - Bank - Fundusz inwestycyjny - Narodowy fundusz inwestycyjny - Zak ad reasekuracji - Zak ad ubezpiecze - Fundusz powierniczy - Towarzystwo emerytalny 2

- Fundusz emerytalny - Dom maklerski W wietle ustawy prawo bankowe bank jest instytucj kredytow Bank dzia alno polegaj ca na przyjmowaniu depozytw (pasywna str dzia alno ci) oraz udzielanie kredytw i emisja pieni dza elektronicznego Funkcje systemu finansowe y Pomocnicza do sfery realnej (produkcji, sprzeda y) dzi ki pomocy systemu finansowego, sfera realna mog a si lepiej rozwija , przej cie z gospodarki barterowej na pieni n pieni dz u atwia wymian , jest rodkiem gromadzenia warto ci /podstawowa funkcja SF/ y Dzisiaj s odmienne zdania: SF jest komplementarny do sfery realnej oraz SF jest ca kowicie oddzielony od sfery realnej (przejaw: np. obrt papierami warto ciowymi) y Przeszli my ze sfery subsydiarno ci, poprzez komplementarno , a obecny kryzys dowid , e pewne segmenty SF funkcjonuj zupe nie niezale nie od sfery realnej SF ma nie tylko usprawni sfer realn , ale jest tak e gama instrumentw na SF, ktre istniej same dla siebie (-> mwi si , ze rozd wi k miedzy sferami poprowadzi wiat do kryzysu) y obni anie kosztw transakcyjnych (zwi zane z pozyskiwaniem, przetwarzaniem, monitorowaniem, analiz , przygotowaniem informacji) y kojarzenie strony, ktra wykazuje si nadwy k finansow i tej, ktra ma niedobr rodkw pieni nych y zapewnienie (tworzenie) skutecznych metod i procedur zarz dzania ryzykiem modele zarz dzania ryzykiem implementowane w instytucjach finansowych (identyfikacja, kwantyfikacja, dostosowania instrumentw zabezpieczania przed ryzykiem, controlling) s implementowane p niej rwnie w przedsi biorstwach y rozliczenie i dokonywanie p atno ci y informowanie o cenie instrumentw finansowych dokonywanie ich wyceny y informowanie o kondycji uczestnikw systemu rating, spread y transformacja terminw, kwot i ryzyka zarwno przez mechanizm kredytu jak i rynek kapita owy je eli nie by oby banku, spotka yby si dwie ufaj ce sobie osoby, jedna by chcia a zainwestowa na 30 dni, druga by chcia a po yczy , ale na 5 lat pewnie by si nie dogada y Bank reguluje stosunki mi dzy klientami, bank dokonuje transformacji kieruje atrakcyjn ofert do osb ktre chc po yczy od banku i ulokowa nadwy k w banku sekurytyzacja wi e si ze skrceniem okresu rotacji aktyww y integrowanie gospodarki y zapewnianie sposobw pokonywania problemu niedostatku motywacji w sytuacji wyst powania asymetrii informacyjnej y kreacja pieni dza y funkcja kapita owa y gromadzenie rodkw i inwestowania rodkw w aktywa s u ce tezauryzacji y pobudzanie poodk adania oszcz dno ci y przep yw wolnych rodkw pieni nych y umo liwienie sprawowania kontroli nad rodkami, ktre zosta y po yczone i zainwestowane Typologia systemw finansowych Corporate governance zesp dzia a , systemw, procedur, za pomoc ktrych organ nadzoruj cy dany podmiot weryfikuje dzia ania organw zarz dzaj cych, w taki sposb, aby nie zosta pomini ty interes akcjonariuszy

3

Modele nadzoru korporacyjnego - > angloameryka ski zewn trzny kwesti priorytetow jest interes akcjonariuszy oraz wszelkiego typu kwestie finansowe, mierzone za pomoc warto ci rynkowej sp ki - > kontynentalny-japo ski wewn trzny ukierunkowany na zaspokajanie celw grup udzia owych Cele udzia owcw w modelu zew. - zapewnienie korzy ci z zyskw, czyli z inwestycji w poszczeglne sp ki - dywersyfikacja udzia owcy nie znaj tak dobrze firmy od wew. wi c buduj du e portfele (z wielu sp ek) - brak koncentracji w asno ci - silne, dobrze uregulowane rynki papierw warto ciowych - lu ne relacje mi dzy przedsi biorstwami i udzia owcami - udzia owcy zwracaj uwag na p ynno inwestycji - Arm s length financing staramy si tak okre li warunki cenowe, aby ka da transakcja przynios a okre lony dochd Cele udzia owcw w modelu wew. - zapewnienie korzy ci z relacji (d ugoterminowej) - > udzia owcy dobrze znaj sp k , jej problemy, szanse i zagro enia - przej cie kontroli nad sp k - wysoka koncentracja w asno ci - s abiej uregulowane rynki papierw warto ciowych - cis e relacje przedsi biorstw i udzia owcw (oglniej: interesariuszy) - optymalizacja kontroli i dost pu do informacji - relationship financing (banking) bankowo relacyjna staramy si maksymalizowa dochd, ale nie z pojedynczej transakcji; ca e spektrum produktw, z ktrych korzysta partner ma nam przynosi jak najwy szy dochd 17 pa dziernika 2011 r. - dochd odsetkowy -> mar a (okre la premi za ryzyko) =/= prowizje (od np. zaanga owania; rodki do podj cia, stand-by) - odnosimy do zaanga owania kapita u - arm s length financing tylko jedno zaanga owanie, ocenia si tylko jedno! - czasami jest jedyn mo liwo ci ! Np. telekomunikacja Model wewn trzny: y Pojedyncza transakcja mo e by niedochodowa, wa na jest ca a relacja z klientem y Co to do dochd z relacji? Jak go okre li ? Dochd z transakcji jest atwo wyznaczy y Trzeba zdefiniowa okres za jaki okre lamy dochd z relacji y Mimo trudno ci, model ten jest lepszy -> mniejsze wahania w finansowaniu podczas ci kich czasw (bo: dobra, stabilna relacja przedsi biorstwo bank) y Nadmierna konkurencja w bankowo ci nie jest po dana! Bardzo silna presja na ceny i liberalizacji ogranicze kredytowych mog prowadzi do upadkw (oblanie stress-testw) bankw y Umowy o wy czno wsp pracy Warunki funkcjonowania wierzycieli Model zewn trzny: y Znaczna zmienno powi za kredytowych 4

y Korzystne dla d u nika prawo upad o ciowe Model wewn trzny y Trwa o powi za kredytowych y Korzystne dla wierzyciela prawo upad o ciowe *Polsce bli ej do modelu wewn trznego Podzia systemu finansowego na: 1. rynek finansowy model anglosaski -> rynek papierw warto ciowych 2. system bankowy model kontynentalny (niemiecki, re ski, japo ski) model anglosaski model niemiecki system oparty o kontrol zewn trzn ma bardzo podobnie; analiza koncentruje si na bie cej du o podobie stw z systemem opartym o rynek ocenie kredytobiorcw, perspektywa finansowy krtkoterminowa interesuje nas przysz o , analiza projekcji trudno oceni projekcje finansowe, interesuje finansowych, jak sp ka b dzie wygl da za 5, 10 nas raczej zarwno przesz o jak i przysz o lat * trudno projekcji: okres i czy jest realna? (im d u szy tym trudniej); tempo wzrosty np. przychodw (sk d wiemy, czy rynek b dzie ci gle wzrasta , np. w telekomunikacji -> rynek abonentw), zmiana mar y -> EBITDA (wynik operacyjny + amortyzacja) nast puje weryfikacja mar y czy ta mar a nie przyrasta zbyt szybko lub jest zbyt du a w projekcji?; jakie nak ady inwestycyjne? > nak ady na odtworzenie maj tku, jaki moment cyklu koniunkturalnego? (jest to bardzo trudne!), analiza wp ywu ryzyka rynkowego: kurs walutowy i stopa procentowa, kwestie podatkowe, ryzyko prawne (regulacyjne), stress-testy dla cykli: nale no ci, zapasw, zobowi za ! (wyd u np. cykl nale no ci o 1 dzie /rok i skr o 1 dzie /rok cykl zobowi za ) teraz mo na stworzy macierz wra liwo ci analiza w stylu anglo-saskim! W Polsce interpretujemy rwnie przesz o : jak d ugo funkcjonuje sp ka, kto ni zazradza, jaka jest jej pozycja atwiej o kapita na tzw. start-upy; wi ksza konserwaty ci, pesymi ci korelacja zysk-ryzyko; optymi ci wi ksza p ynno ; akcje/obligacje d ugoterminowe projekty finansuj banki (np. kredytowanie) up ynnienie ryzyka kredytowego sekurytyzacja zaaran uj finansowanie i trzymaj je do wykupu zale y im na p ynno ci zorganizuj finansowanie i pozb d si ryzyka kapita p ynny; w a ciciele sp ek zmieniaj si kapita trwale zaanga owany; stabilno relatywnie cz sto, rozproszony akcjonariat, akcjonariatu, wzajemne powi zania, du a liczba zdywersyfikowany portfel, * redni czas transakcji pakietowych, znaczny wp yw trzymania akcji firmy w porfelu 1 rok, 9 w a cicieli na funkcjonowanie sp ki, wycena nie miesi cy (przyk ad z lat 90 XX w.; fundusz odgrywa znacz cej roli inwestycyjny); dobrze rozwini ta informacja publiczna * z jakim modelem mamy do czynienia? y metoda poziomw (zasobowa): badamy udzia poszczeglnych instrumentw finansowych w maj tku/kapitale banku y metoda przep yww netto: r nica (nap yw-sp ata) zobowi za w ca o ci inwestycji rzeczowych y metoda nap yww brutto: nie uwzgl dnia si sp at; z czego finansowano inwestycje rzeczowe y metoda ponadprzeci tnych inwestycji: badamy okresy ponadprzeci tnej aktywno ci inwestycyjnej danej firmy

5

y

y y y y

skala emisji danego instrumentu a PKB (w 2004 r. w USA akcje stanowi y 114%) - rynek kapita owy w USA rozwija si zdecydowanie szybciej ni system bankowy - u Niemcw odwrotnie je li chodzi o struktur , ale je li chodzi o dynamik , to tak samo dynamika rynku obligacji nie koresponduje z dynamik PKB -> nie s u zatem one sferze REALNEJ -> papiery d u ne, jako handel ryzykiem, a nie sposb finansowania w rzeczywisto ci modele te oczywi cie si przenikaj (USA corporate governance, ocena zarz dzaj cych Niemcy ochrona inwestorw na rynku kapita owym ) klasyczna teoria po rednictwa: koszty transakcyjne, asymetria informacji nowoczesna teoria po rednictwa Scholters; kreacja innowacji na rynku, transformacja instrumentw (np. translowana emisja), kreacja produktw

24 pa dziernika 2011 r. Rynek finansowy: - rynek kapita owy - rynek pieni ny - rynek walutowy s to rynki spot (natychmiastowe) -rynek instrumentw pochodnych rozliczenie nast puje po czasie d u szym ni 2 dni robocze - rynek pierwotny emitent i inwestor - rynek wtrny inwestor i inwestor, rodki nie przeznaczane na cele emisji Zakres podmiotowy emisji: - rynek prywatny (okre lona liczba inwestorw) i publiczny (nieoznaczony adresata, wymogi informacyjne lub oferta do wi kszej ni max. dla oferty prywatnej) Zasi g terytorialny: - rynek regionalny, lokalny - rynek oglnokrajowy - rynek kontynentalny - rynek globalny Skala obrotu: - rynek detaliczny - rynek hurtowy Banki inwestycyjne a banki depozytowo-kredytowe (d-k): - sposb finansowania dzia alno ci: bank d-k opieraj si na depozytach, inwestycyjne (g ownie USA, okres po 1933 r., akt Glass-Steagall) g ownie emisja kapita u (akcji) oraz papierw d u nych, ale nie na przyjmowanie depozytw RYNEK PIERWOTNY - bankowo inwestycyjna aktywno przedsi biorstw na rynku finansowym (definicja oglna); sfery bankowo ci inwestycyjnej przeprowadzanie i organizowanie emisji akcji, instrumentw d u nych na rynkach krajowych i mi dzynarodowych i strukturyzacja emisji (warunki brzegowe emisji), po czy oczekiwania emitenta z celami inwestorw cele nie s to same; bank musi ustrukturyzowa , by by e te cele pogodzone (np. podzieli p atno na transze); wycena papierw warto ciowych; przygotowuje prospekt emisyjny; gwarantuje powodzenie emisji; rozliczenie emisji i stabilizowanie ceny po debiucie; gwarantowanie wykupu papierw - gwarant emisji us uga na rzecz emitenta - gwarant wykupu us uga na rzecz inwestorw 6

RYNEK WTRNY - Broker kojarzy strony BUY/SELL, wyszukuje dla nich najlepsze oferty, przyjmuje zlecenia maklerskie, umo liwia sk adanie zlece za po rednictwem wyspecjalizowanych platform internetowych, oferuje us ugi w zakresie mechanicznych/informatycznych systemw sk adania zlece ; podejmuje si rozliczania transakcji - Dealer obraca papierami warto ciowymi na w asny rachunek, organizuje sekurytyzacj wierzytelno ci: bankowe-kredyty, karty p atnicze; trudne: restrukturyzacja, windykacja, tak e podmioty niefinansowe, np. sektor farmaceutyczny

Operacje us ug bankowo ci inwestycyjnej - walutowe instrumenty pochodne -pozyskiwanie finansowania dla podmiotw krajowych i zagranicznych optymalizacji struktury finansowania ile procent powinien by finansowany kapita em w asnym - doradztwo w zakresie fuzji i przej bank inwestycyjny stoi po stronie naje d cy i stara si ustali sposb na przejecie sp ki, albo stoi po stronie firmy przejmowanej i stara si nie dopu ci do przejecia albo wywalczy jak najlepsze jego warunki - poszukiwanie inwestorw mergers&acquisitions - doradztwo w zakresie prywatyzacji i obs uga transakcji prywatyzacyjnych - doradztwo w zakresie restrukturyzacji przedsi biorstw - wycena przedsi biorstw i przedsi wzi inwestycyjnych (r nica przedsi biorstwo-przedsi wzi cie > sposb: opcje realne) - doradzanie przy nabywaniu i sprzeda y du ych pakietw akcji - uczestnictwo i doradztwo na rynku towarowym - zarz dzanie aktywami (asset management)

Bankowo inwestycyjna III wykluczenie obszarw zwi zanych z obs ug klienta detalicznego Bi nale y wi za z wymienianymi us ugami, ale tylko w odniesieniu do klientw instytucjonalnych Wykluczenie: Marketing detaliczny, po yczki na zakup papierw warto ciowych, detaliczna sprzeda papierw warto ciowych, sprzeda ubezpiecze Bankowo inwestycyjna IV odrzucenie operacji zwi zanych z inwestowaniem na w asny rachunek us ugi dla klientw instytucjonalnych z wy czeniem zaanga owania kapita u w asnego Bankowo inwestycyjna V gwarantowanie i organizacja emisji papierw warto ciowych najw sza i najstarsza definicja, tak BI charakteryzowano historycznie Instytucja wiadcz ca us ugi bankowo ci inwestycyjnej =/= bank inwestycyjny Obok bankw depozytowo-kredytowych pojawi y si banki uniwersalne, ktre wiadczy y us ugi bankowo ci inwestycyjnej. Te us ugi mog by rwnie wiadczone oczywi cie przez banki inwestycyjne, ale takich niewiele powsta o (nie op aca o si tworzy a tak wyspecjalizowanych bankw) Us ugi bankowo ci inwestycyjnej wiadczone s nie tylko przez banki uniwersalne (komercyjne, TFI, OFE, firmy inwestycyjne, domy maklerskie) UBI wiadczone s w ramach domw maklerskich, wyspecjalizowanych firm inwestycyjnych, w Polsce s sp ki, ktre zajmuj si tylko bankowo ci inwestycyjn Szereg us ug zwi zanych z fuzjami i przej ciami wiadczone s przez departamenty bankw, OFE, agencje ubezpieczeniowe 7

W USA model dualny banki depozytowo-kredytowe i oddzielne inwestycyjne w Polsce nie ma takich rozr nie , st d banki uniwersalne Nie mo na postawi znaku rwno ci mi dzy bankiem inwestycyjnym i bankowo ci inwestycyjn Geneza bankowo ci inwestycyjnej 1 . USA 1791 r. powsta pierwszy nadzorowany przez pa stwo bank BANK OF UTDSTATES ale 20 lat p niej straci licencje ze wzgl du na s abe zarz dzanie Na pocz tku XIX w. nie wyst powa w USA bank, ktry by ci le kontrolowa emisje pieni dza i nadzorowa sektor bankowy Pocz tki bankowo ci w USA wi si z rozwojem w kolejnictwie i konieczno ci finansowania du ych inwestycji Banki brytyjskie wielkie kwoty Cecha odr niaj ca b ameryka skiej i europejskiej na pocz tku XIX w. przes anka dla dynamicznego rozwoju Bi wi ksza otwarto na innowacje 2 . 1816 druga prba powo ania banku centralnego Bank of UTDSTATES straci znowu licencj po 20 latach (1836 r.) brak przychylno ci prezydenta Przeniesienie centrum finansowego z Filadelfii do nowego Yorku - 1863 dzika bankowo ka dy mo e za o y bank i ka dy mo e emitowa pieni dz W katach 40. XIX w pa stwo nie zdo a o si wywi za z e zobowi za -> nap yw kapita u do utd Aby wzmocni zaufanie inwestorw zagranicznych 1863 pierwsza ustawa National Banking Act aby bank chcia prowadzi dzia alno konieczna by a licencja w adz federalnych bank mia te p aci podatek od emisji pieni dza 1861-1865 w czasie wojny secesyjnej finansista James zdo a sprzeda bardzo du liczb papierw rz dowych (na du kwot ) Po zako czeniu wojny bankierzy inwestycyjni koncentrowali si w g wnej mierze na sprzeda y obligacji sp ek kolejowych nabywane przez inwestorw brytyjskich 1873 pierwsza panika w sektorze bankowym bankructwo sp ki Lata 90. Koncentracja na rynku bankw inwestycyjnych JP Morgan, - przyczyni y si do konsolidacje w sektorze pozafinansowym Powodem wielkiego kryzysu by a hossa na gie dzie spekulacyjna hossa 1924 r., Wiele podmiotw nie mia o do wiadczenia i wiedzy, aby uczestniczy na rynku finansowym Na poczta ku wieku XX problemem by brak jednolitego prawa, dopiero p niej najlepsze rozwi zania zosta y wdro one - zakaz obiecywania niedo wiadczonym inwestorom niebotycznych zyskw (promising bluesy) bluesky law Rz d federalny pod wp ywem kryzysu, staraj c si ograniczy jego skutki i powstania nowego kryzysu wprowadzi na pocz tku kat 30. Szereg regulacji - ustawa federal securities act 1933 t. emitent mia przedstawi w prospekcie emisyjnym wszystkie wa ne informacje odno nie emisji i niego samego pe ne ujawnienie wszystkich danych, ktre wp ywaj na ryzyko inwestora; emisja musia a by zarejestrowana przedstawiona SEC, dopiero komisja mog a zaaprobowa emisj , b d nie. -> nurt ukierunkowany na ochron inwestorw - ustawa banking act 1933 Glass steagall act uchwalona w ko cowej fazie kryzysu, Ce: uniezale nienie warto ci rodkw z o onych w formie depozytw od sytuacji na gie dzie ochrona deponentw, aby nie ponosili ryzyka zwi zanego ze zbyt niebezpieczn polityk banku depozyty mia y by oddzielone od koniunktury gie dowej 8

W konsekwencji wprowadzono zakaz prowadzanie dzia alno ci depozytowo-kredytowej i inwestycyjnej pod jednym dachem Fed nadzorowa dzia alno DK, a banki inwestycyjne podlega y nadzorowi ze strony SEC i mog y inwestowa na gie dzie Banki DK b d ce cz onkami rezerwy federalnej nie mog y inwestowa , gwarantowa emisji, by uczestnikami obrotu na rynku kapita owym, ale by y wyj tki w zakresie inwestycji (zaanga owanie w papiery skarbowe oraz papiery agencji rz dowych) GS act zabrania tworzenia holdingw, czyli grup kapita owych pomi dzy bankami DK i Inwestycyjnymi Inne konsekwencje powo anie instytucji gwarantowania depozytw; sterowanie maksymalnym poziomem oprocentowania przez FED W konsekwencji wdro enia ustawy na pocz tku lat 30. Niektre instytucje finansowe musia y ulec rozbiciu house of morgan -> morgan Stanley i morgan 07 listopada 2011 r. 1933 r. ustawa Federal Securities Act kszta tuje zasady publicznych emisji papierw warto ciowych - opiera a si na zasadzie pe nego ujawnienia informacji istotnych z punktu widzenia inwestora; informacje o emisji, oraz, przede wszystkim o emitencie, o ryzyku, ktre wi za o si z zaanga owaniem rodkw w dan emisj - ujawnianie informacji mia o by wystandaryzowane oraz podlega o akceptacji SEC; po akceptacji przez SEC dokumentacja mia a by przedstawiona wszystkim zainteresowanym inwestorom stanowi o to ochron przed nierzetelno ci emitentw 1933 r. - Ustawa Banking Act znana szerzej pod nazw Glass Steagall Act uchwalona pod koniec wielkiego kryzysu, stawia a za podstawowy cel: wyra ne wyodr bnienie sfery bankowo ci inwestycyjnej od sfery bankowo ci depozytowo-kredytowej; poza USA te dwa obszary przez 10lecia nie by y tak szczelnie od siebie oddzielone G wna przes anka, ktra by a argumentem za separacj sfer ochrona rodkw z o onych przez deponentw rodki od tego momentu wydawa y si bezpieczne, bo banki nie mog y anga owa tych rodkw na rynku kapita owym, wyj tkami by y: - inwestycje w papiery skarbowe - inwestycje w papiery rz dowe Banki DK kontrolowane przez FED, banki I nie Od tego momentu rozpoczyna si era bankowo ci inwestycyjnej i depozytowo kredytowej jako dwie rozdzielne sfery; moment od ktrego zaczyna si podzia na dwa modele bankowo ci biznesowej Bankowo DK zasilana depozytami oraz kapita ami w asnym Bankowo Inwestycyjna emisja papierw warto ciowych oraz inwestycje na rynku kapita owym Podzia tworzy dwa odr bne modele finansowania, a nie tylko odr bne sposoby inwestowania GSA zabrania tworzenia powi za kapita owych mi dzy Bankami Inwestycyjnymi oraz Depozytowo-Kredytowymi -> nie mo na by o tworzy holdingw, w ktrych wyst powa y banki z obu sfer Powodem wprowadzenia tak dok adnej kontroli - utrata zaufania Konsekwencje uchwalenia ustawy: - utworzenie FDIC system gwarancyjny, gwarantuj cy depozyty - zakaz p acenia odsetek od rodkw zgromadzonych na rachunkach awista (na danie) - nadanie FED kompetencji do ustalania maksymalnego poziomu oprocentowania depozytw bankowych -> sprzyja stabilno ci sektora bankowego --- gdy nie ma tyhc kompetencji, banki mog ostro konkurowa o deponentw, a im oferuj wy sze stopy, tym wy szy koszt pozyskania rodkw, a spectrum inwestycji staje si coraz w sze 9

- podzia wielu instytucji na instytucje wiadcz ce us ugi inwestycyjne i komercyjne Do lat 60. XX wieku mieli my do czynienia z okresem stabilizacji na rynku emisji papierw warto ciowych oraz na rynku gwarantowania emisji tych papierw W latach 60. XX wieku obserwowany by dynamiczny wzrost wolumenu us ug bankowo ci inwestycyjnej, jak rwnie spadek zainteresowania tradycyjnymi produktami bankowymi (depozytowo-kredytowymi) Lata 70. To czas finansowania licznych fuzji i przej emisjami papierw warto ciowych; czas, kiedy bankructwo og osi y niektre banki DK a tak e du e korporacji: u.s. steal, Continental Illinois W latach 70. Uelastyczniono stawki prowizyjne firm brokerskich Irmy brokerskie musia y zmierzy si z konkurencj -> uelastycznienie stawek wymusi o konsolidacje (przy ni szych stawkach prowizyjnych) Lata 80. XX wieku dalsza ekspansja rynku fuzji i przej ; wtedy to powstaj typy transakcji jak LBO oraz MBO; coraz wi ksze znaczenie zyskuj transakcje pakietowe wykupy du ych pakietw akcji; czas kiedy bankowo Inwestycyjna zajmuje si po rednictwem przy sprzeda y zorganizowanych cz ci przedsi biorstw (nowy typ us ugi); czas, gdy na rynku pojawia si coraz wi cej transakcji crossboarder dana firma jest nabywana przez firm z innego kraju; boom na rynku obligacji hipotecznych; czas realizacji du ych programw prywatyzacyjnych we Francji i Wielkiej Brytanii wymagaj one doradztwa ( wiadczonych przez banki inwestycyjne dla sp ek kupuj cych jak i dla pa stwa); pocz tek procesu polegaj cego na substytucji tradycyjnych produktw bankowych, produktami bankowo ci inwestycyjnych spada rola kredytu bankowego na rzecz rynku kapita owego jako dostawcy rodkw; X 1986. dokona a si rewolucja na brytyjskim rynku kapita owym BIG BANG banki zyska y mo liwo stania si cz onkami gie dy uelastyczniono stawki po rednikw, otwarto rynek kapita owy dla zagranicznych inwestorw (gie da brytyjska); dual capa city wyst powanie zarwno w roli brokera jak i dealera; uelastyczniono regulacje dot. tworzenia holdingow -> mocny sektor bankw inwestycyjnych punkt ci ko ci zacz przesuwa si z USA ku Wielkiej Brytanii Lata 90. proces wzmocni si , bo rewolucja zacz a przechodzi do innych krajw europy Uelastycznienie regulacji w Europie konieczno zmiany modelu systemu finansowego, ktry w stanach funkcjonowa ju od 1933 r. Od 1988 r. banki ameryka skie (DK) za zgod s du najwy szego mog y gwarantowa emisje krtkoterminowych papierw warto ciowych oraz niektrych rodzajw obligacji emitowanych przez w adze lokalne; 1994 Riegle-Neal interstate Banking and Branding Efficiency Act znosi akt z 1954 r (bank holding act) Adekwatnie skapitalizowane I dobrze zarz dzane Od 1988 r. stopniowe kroki prowadz ce do demonta u GSA Gramm-Leach- Bliley Act Dlaczego chciano uchyli GSA? - Struktura portfeli osb fizycznych zmienia si w zale no ci od fazy cyklu koniunktualnego w czasie dobrej koniunktury, wieje optymizmem, osoby fizyczne ch tniej kupuj akcje, obligacje, bo my l , e 10

ta koniunktura b dzie trwa . W czasie s abszej koniunktury dochodzi do radykalnego obni enia ryzyka inwestycji, te rodki deponowane s w bankach Aby system finansowy by stabilny to stabilne powinny by instytucje tworz ce ten system (marginalizowano ryzyko systemowe) - mamy do czynienia z coraz szersz grup na styku bankowo ci I i DK Regulatorzy dopu cili mo liwo wiadczenia us ug ubezpieczeniowych w ramach holdingw; jednak e ka dy holding mia by od tej pory nadzorowany przez FED Wprowadzenie GLB w 1999 uwa ane jest jedn z przyczyn globalnego kryzysu finansowego odt d banki I zacz y wykorzystywa depozyty do spekulacji na rynku kapita owym Koniec pierwszej dekady XXI nazywany jest ktresem bankowo ci inwestycyjnej w Ameryce 5 bankw Inwestycyjnych upad o, 4 z nich we wrze niu 2008 r. (upad o to nie tylko bankructwo fuzja, przej cie) 1 ) Lehman Brothers 15.09 2 ) Merry Linch - 14.09 przej cie przez Bank of America 3 ) Goldman Sachs - 22.09 za zgod FED przyj status banku uniwersalnego (podda si nadzorowi FED, aby mc ewentualnie skorzysta z programu ratunkowym), z pomoc nadchodzi Warren Buffet 4 ) Morgan Stanley 22.09 otrzymuje status banku uniwersalnego, udzia owcem staje si Mitsubishi UFG 5 ) marzec 2008 przej ty przez JP Morgan Od 2009 roku prowadzone s dzia ania na rzecz przywrcenia tych zasad, ktre przez dziesi ciolecia chroni y ameryka ski system finansowy przed destabilizacj . Nie mo na ponownie wprowadzi , na tych samych zasadach GSA; ale takie pomys coraz cz ciej si pojawiaj W styczniu 2010 Barrack Obama zaproponowa wprowadzenie regulacji, ktre by cz ciowo reaktywowa y regulacje o podziale sfer bankowo ci inwestycyjnej i dk zakaz inwestowania depozytw, zakaz obrotu papierami warto ciowymi na cudzy rachunek ten pakiet nazwano zasad Folckera Dyskusje dalej trwaj , przez wielu ta zasada uznawana jest za niewystarczaj c , 14 listopada 2011 r. Patrz c w przysz o : Im bardziej kryzys b dzie si pog bia (b dzie dotyka coraz to innych sfer finansowych), tym pomys y b d si radykalizowa sentyment do rozwi za , ktre przez lata funkcjonowa y w USA (z powodzeniem) Geneza bankowo ci inwestycyjnej w innych krajach europejska bankowo Brytania, Niemcy, Francja, Holandia inwestycyjna Wielka

WB geneza ba kowo inwestycyjna wi e si z funkcjonowaniem bankw kupieckich (tzw.), zwane rwnie domami akceptacyjnymi Zadaniem tych bankw by o wspieranie handlu mi dzynarodowego, zwanego wtedy zamorskim. W XVIII w. rozliczenia handlowe odbywa y si bardzo cz sto z wykorzystaniem weksli kupuj cy wystawia weksel, potwierdzaj cy wierzytelno Trudno sprzedaj cym by o kontynuowa dzia alno maj c same weksle pojawi a si potrzeba up ynnienia weksli, trzeba by o weksle zdyskontowa . Weksle by y dyskontowane przez sprzedaj cych w domach akceptacyjnych, poniewa te instytucje nale a y do zamo niejszych kupcw, ktrzy postanowili zdywersyfikowa rd a dochodw. Dyskontowanie wyp ata gotwki, pomniejszone o dyskonto (zysk dla kupuj cego weksel) 11

Bogaci kupcy zacz li si para t dzia alno ci , poniewa w adali potrzebn wiedz do tego typu transakcji znali bowiem sytuacje innych kupcw, ich mo liwo ci itp. Geneza faktoringu dyskontowego Kupcy sami zak adali domy akceptacyjne, samodzielnie rwnie decyduj c, ktre weksle przyjm , a ktrych nie przyjm . Nie mieli p ynno ci w wymiarze niesko czonym, wiec pojawi si rynek wtrny weksle by y odsprzedawane dalej, aby up ynni rodki Kto potrafi lepiej oceni ryzyko, ten osi ga wy sze zyski, porzuca wi c pierwotn dzia alno kupieck Czasem, przy du ych transakcjach jeden bank kupiecki nie jest w stanie wyp aci ca ej kwoty, powstaj syndykaty Underwriting gwarantowanie emisji Z czasem pojecie banku kupieckiego (zacz y oferowa wiele r nych us ug) uleg o zmianie zaczeto nazywa bankami prywatnymi, bo nie przyjmowa y depozytw, ani nie udziela y kredytw, wiec nie podlega y nadzorowi ze strony pa stwa Podstawowym kapita em kapita intelektualny (umiej tno oceny ryzyka kredytowego oraz ryzyka rynkowego) Bankowo inwestycyjna jest ci le zwi zana z rynkiem kapita owym

1698 r. powsta a gie da o nazwie London Stock Exchange pojawi y si pierwsze publiczne dost pne kwotowania papierw warto ciowych-> przyczyni o si to do rozwoju bankowo ci inwestycyjnej Banki James Morgan, The Bariys, Walter Boyd(?) W okolicach XIX w. powsta Bank Centralny Anglii pocz tkowo by on prywatn w asno ci Williama Pattersona, ktry w zamian za po yczk udzielon rz dowi uzyska zgod na finansowanie brytyjskich przedsi biorstw. Pod koniec XIX w. Londyn sta si centrum finansowym wiata House of Morgan, House of Rotchild House of Morgan zmieni nazw na JP Morgan w a ciciele po o yli nacisk na inwestycje za oceanem tam powsta wielki bank inwestycyjny, zajmuj cy si finansowaniem dzia alno ci na wschodnim wybrze u USA Bankowo inwestycyjna w WB by a zbli ona funkcjonowaniem do USA do czasw wielkiego kryzysu, ktry nie przynis tak negatywnych konsekwencji co w USA Bankowo inwestycyjna w Niemczech i Francji Pewne wzorce zosta y przej te w europie kontynentalnej, co nie oznacza, e modele bankowo ci inwestycyjnej s identyczne -> jakie r nice - nabywcy papierw warto ciowych w WB to inwestorzy instytucjonalni, na kontynencie indywidualni - spektrum us ug w WB by o zdecydowanie szersze ni w Europie kontynentalnej na kontynencie banki ogranicza y si jedynie do gwarantowania emisji - Europa kontynentalna wypracowa a nowy model bankowo ci bankowo uniwersalna (w USA podzia by o jednoznaczny, klarowny), w WB nie by o bod cw regulacyjnych, jedynie kulturowe, w przypadku Niemiec i Francji nie by o negatywnych do wiadcze ze stratami osb fizycznych klientw indywidualnych zwi zanych ze spekulacjami bankw nie trzeba by o wprowadza tak rygorystycznych regulacji oddzielaj cych bankowo ci inwestycyjn od bankowo ci depozytowokredytowej 12

Geneza bankowo ci inwestycyjnej w Holandii jedna z 4 kolebek bankowo ci inwestycyjnej w Europie Rozwj us ug z pewno ci wynika z tego, e na poczta ku wieku XVII funkcjonowa a w Amsterdamie gie da na ktrej oferowano udzia y holenderskiej kompani wschodnio indyjskiej-> dosz o do spekulacji tymi walorami (spekulacja mo liwa dzi ki temu, e Holandia szczyci a si szczeglnie wysok poda pieni dza) Tam wdro ono po raz 1. Obrt walorami gie dowymi - sprawdzone metody by y skuteczniejsze ni finansowanie kredytami Powsta w Holandii tzw. Kodeks maklera jak si zachowywa , ktre oferty wybiera Zapamieta : - USA, WB, Francja, Niemcy, Holandia najwcze niej pojawi y si instytucje specjalizuj ce si w bankowo ci inwestycyjne - regulacje bankowo ci inwestycyjnej mocno wp yn y na kszta t bankowo ci inwestycyjnej USA mocne regulacje, Europa mo liwo tworzenia bankowo ci uniwersalnej, czenie inwestycji i dzia alno ci depozytowo-kredytowej - podzia z wykorzystaniem kryterium corporate governance model zewn trzny i wewn trzny dlaczego spectrum us ug jest szersze w modelu anglosaskim i w sze w japo skim (niemieckim)

INSTRUMENTY FINANSOWE Rynek kapita owy inwestycji d ugoterminowych Rynek pieni ny inwestycje krtkoterminowe bon pieni ny, bon skarbowy, krtkoterminowy papier d u ny, depozyt mi dzybankowy Rynek walutowy forex transakcje walutowe Rynek kredytowy - finansowanie bilateralne, lub syndykowane przez banki Rynek instrumentw pochodnych transakcje forward, futures, opcje, swap ceny zale ne od ceny innych instrumentw *rynek instrumentw ustrukturyzowanych Deponent 100 PLN 1) 100 PLN 2) >1000 PLN -> 115 PLN Stopa wolna od ryzyka 11% cz wcze niej wymienione segmenty

10 -> opcja call, strike 900 (950 -> bank zyskuje 50, nic nie wisi deponentowi, 1000-> bank zyskuje 85, deponent otrzyma 15, jak700 bank nie wykorzystuje opcji, nie zyskuje nic, ale deponent-inwestor te nic nie zyska ) 90 -> obligacje skarbowe Instrumenty reprezentuj ce w asno , prawo do w asno ci: Akcja emitowane przez sp ki akcyjne, komandytowo akcyjne - min. Warto nominalna akcji to 1 gr - nie mo na obj akcji poni ej ceny nominalnej 13

- je li akcje przejmowane s powy ej ceny nominalnej, to op ata musi by uiszczona przed wpisaniem sp ki do rejestru - s niepodzielne, ale mog by przedmiotem wsp w asno ci - akcje w danej sp ki charakteryzuj si t sam warto ci nominaln - akcje mog by umorzone obligatoryjne, je li sp ka sama nabywa akcje w celu umorzenia Buy Back (Buyback) 4 rodzaje warto ci: - warto nominalna kapita zak adowy/liczba akcji - warto emisyjna cena sprzeda y akcji (wynikaj ca z przeprowadzonej subskrypcji) jest wy sza od ceny nominalnej je li jest wy sza, to r nica jest odnoszona w kapita zapasowy - warto ksi gowa warto aktyww netto sp ki/ liczba akcji Warto aktyww netto - (suma bilansowa-pasywa bie ce pasywa d ugoterminowe) (?) - warto rynkowa akcji Z akcjami wi si prawa maj tkowe i korporacyjne Prawo maj tkowe prawdo do dywidendy; prawo do udzia u w podziale maj tku, w momencie gdy sp ka jest likwidowana; prawo poboru akcji nowej emisji (mo e by , je li jest to w interesie sp ki, ograniczony) Prawo korporacyjne prawo g osu (na jedn akcj przypada standardowo 1 g os; prawa uprzywilejowane na jedn akcj przypadaj maksymalnie 2 g osy, do 2003 roku mog o przypada a 5 g osw prawo nie dzia a wstecz, wiec na akcje uprzywilejowane nabyte przed 2003 roku nadal przypada 5 g osw); bierne prawo g osu mo liwo zostania cz onkiem rady nadzorczej sp ki, walnego zgromadzenia; prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu oraz zaskar ania uchwa walnego zgromadzenia akcjonariuszy Rodzaje akcji - imienne mog by wydane przed pe n wp at - na okaziciela nie mog by wydane przed pe n wp at Obie mog by wzajemnie zamieniane, ale jest kilka wyj tkw ograniczaj cych swobod takich konwersji (akcje niepe ni op acone, nie mo na wymieni akcji, ktre by y finansowane wk adem niepieni nym czyli aportem; nie mo na zamienia akcji uprzywilejowanych na akcje na okaziciela;) - aportowe pokryte wk adem niepieni nym aportem nie mo e by niezbywalne prawo oraz wiadczenie pracy musz by pokryte w ci gu roku od zarejestrowania sp ki, tak jak w przypadku innych rodzajw cena nadwy ka warto ci emisyjnej nad nominaln musz by wniesione przed zarejestrowaniem; s akcjami imiennymi do czasu raportu - gotwkowe zap aty wniesione w formie pieni nej - uprzywilejowane w zakresie g osw, dywidendy, udzia w w podziale masy likwidacyjnej -nieme nie przys uguje im prawo g osu, ale s uprzywilejowane pod wzgl dem dywidend - na w a cicielu ci y obowi zek powtarzaj cych si wiadcze niepieni nych - za o ycielskie wiadectwa za o ycielskie forma wynagrodzenia, ktra przys uguje osobom, ktre za o y y sp ki Wska niki 1) Cena/zysk = P/E (price-earning ratio) warto ci powinni my konfrontowa na tle bran owym na tej podstawie oceniamy niedowarto ciowanie i przewarto ciowanie dodatkowym zastosowaniem jest regu a 21 istotne z punktu widzenia inwestorw instytucjonalnych je li dodamy do siebie poziom inflacji w punktach procentowych i wska nik cena/zysk dla ca ej gie dy je li sma tych dwch wielko ci wykroczy poza 21, to wskazuje to na hoss (a nawet przegrzanie rynku e rynek jest przewarto ciowany) 2) Cena/warto ksi gowa nie ma warto ci absolutnej, ktra pozwala na ocen trzeba porwna do innych wska nikw z bran y 14

3) Stopa dywidendy dywidenda przypadaj ca na 1 akcje nie zawsze wysoka dywidenda jest postrzegana przez inwestorw pozytywnie (-> ograniczenie przysz ych mo liwo ci inwestycyjnych sp ki) 21 listopada 2011 r. Akcje kupowane na rynku podstawowym i rwnoleg ym W systemie ci g ym: 9-14.35 Poziom kapitalizacji sp ki Segment -5 Segment 5+ Segment 50+ Segment 250+ Kapitalizacja na podstawie redniej arytmetycznej cen z 3 miesi cy i 4 razy w roku nast puje przypisanie do segmentu Oprcz segmentw wyst puje na GPW lista alertw lista sp ek groszowych, ktrych kurs charakteryzuje si du zmienno ci , albo sp ki, ktre og osi y upad o , nie s zaliczane do indeksw, notowanie w systemie jednolitym z podwjnym fixingiem (o 11 i 15) Us uga krtkiej sprzeda y sprzeda walorw, ktrych inwestor nie posiada (inwestor ma 3 dni od daty sprzeda y na pozyskanie papierw, je li ich nie ma, po ycza je od domu maklerskiego, w ktrym ma rachunek) - nie wszyscy klienci z automatu mog z tej us ugi korzysta musi by odpowiednia umowa z domem maklerskim - lista papierw warto ciowych, ktre w krtkiej sprzeda y mo na wykorzystywa jest ograniczona Krtka sprzeda ma na celu mo liwo osi gni cia zysku w czasie bessy spadku warto ci indeksw Je li mamy do czynienia z bess , to zastosowanie tego instrumentu pog bia spadek. w adze nadzorcze decyduj czasem o zawieszaniu instrumentu krtkiej sprzeda y, aby nie pog bia bessy Krtka sprzeda wi e si rwnie z problemami natury etycznej -> interes inwestora prowadz cy do pogorszenia sytuacji firmy Inne papiery warto ciowe emitowane przez sp ki akcyjne - wiadectwa tymczasowe zapisy w ksi dze dot. wp at zaliczek na akcje - wiadectwo za o ycielskie wydawane osobom zas u onym dla za o enia sp ki mog funkcjonowa nie d u ej ni 10 lat - wiadectwo u ytkowe nie posiada warto ci nominalnej, mog by na okaziciela lub imienne, uczestnicz na rwni z akcjami w podziale dywidendy i podziale nadwy ki rodkw, ktre zostaj uzyskane z emisji akcji - prawo poboru nowych akcji - notowany na gie dzie, w przypadku nowej emisji to przywilej, ktry otrzymuj dotychczasowi akcjonariusze chodzi o to, aby przy nowej emisji nie dosz o do rozwodnienia kapita u (ci, ktrzy mieli wi kszo nadal mog j mie ) Papiery prawa poboru podlegaj obrotowi na gie dzie, tzn. mog zosta przez ich w a cicieli zosta sprzedane a cena emisji z prawem poboru b- cena emisyjna nowej emisji n liczba akcji z prawem poboru m liczba akcji nowej emisji TPB = (a-b)/1+n/m teoretyczna warto prawa poboru Gdy intencj jest zmiana zarz dzaj cych sp k jest mo liwo wy czenia akcjonariuszy z prawa poboru, ale wymagana jest zgoda 80% akcjonariuszy na takie dzia anie. 15

- prawo do akcji (PDA) funkcjonuje w okresie pomi dzy dat zapisu na akcje i wp aty za te akcje a dat podwy szenia kwoty w KRS (wpis do KRS) mo e by przedmiotem obrotu gie dowego; ryzyko polegaj ce na tym, e dana emisja nie dojdzie do skutku - > emitent ma obowi zek odkupi PDA za cen emisj , niezale nie od tego ile zap acono za PDA - kwit depozytowy instrument, ktry u atwia zaanga owanie w walory notowane na innych gie dach (w innych krajach); emitowane przez bank b d cy depozytariuszem akcji; certyfikat daje takie samo prawo, jak inwestorom w kraju, ktry wyemitowa akcje; kurs kwitu jest bardzo podobny do kursu akcji 1) GDR global depositary receipt 2) ADR American depositary re - ETF exchange traded fund otwarty fundusz inwestycyjny na gie dzie, ktry ma odzwierciedla zachowanie danego indeksu gie dowego; mamy do czynienia z codzienn wycen , kreacj i umarzaniem waloru; tytu y uczestnictwa nie podlegaj obrotowi na rynku wtrnym (trzeba odsprzeda jednostk funduszowi, ktry j umarza); najbardziej znan w Polsce jest etf na wig20 jeden tytu uczestnictwa odznacza si warto ci 1/20 warto ci wig20 Dax Standard&poor s 500 ETF jest odpowiednikiem, cieniem indeksu fundusz replikuje zachowanie indeksu, b d ledzenia nie przekracza zazwyczaj 0,1% ETF jest papierem warto ciowym wszelkie szczeg y musz by zawarte w prospekcie emisyjnym, jak rwnie musi by okresowo podawana informacja o aktywach netto funduszu - jednostka indeksowa w PL od 2001 r. na indeks WIG20 (miniWIG20) mno nik wynosi 1/10 (warto indeksu mno ymy przez 10 gr i otrzymujemy warto jednostki indeksowej); ch stworzenia papieru, ktry odzwierciedla kurs indeksu, a jest dost pny dla ludzi o ni szych dochodach Nabywca JI mo e w dwojaki sposb up ynni papier (jest w d ugiej pozycji) 1) Wykona jednostk indeksow , czyli sprzeda j spo rd wszystkich losowo wybierana jest jednostka, z ktr inwestor dokona transakcji 2) Zaj cie pozycji przeciwstawnej je li dzi naby em JI, a po kilka dniach cena wzros a, mog wystawi JI na sprzeda -> r nica stanowi zysk Wystawca JI (jest w krtkiej pozycji) 1) Zaj cie pozycji przeciwstawnej odkupienie JI 2) Bycie wylosowanym -> trzeba liczy na to, e zostanie si wylosowanym Drugim mankamentem konieczno wp aty kapita u zabezpieczaj cego Plusy: Je li warto indeksu obni y si , to zyskamy - certyfikat inwestycyjny r ni si od funduszy otwartych tym, e spektrum inwestycji, ktre mog anga owa rodki jest du o szersze; fundusze zamkni te odznaczaj si du o wy szym ryzykiem dla bardziej zaawansowanych inwestorw; emitowane na okaziciela mog by lokowane na gie dzie; je li s notowane na gie dzie, to podlegaj bie cej, codziennej wycenie, ale nie jest to jedyna wycena nie rzadziej ni raz na 3 miesi ce fundusz musi wyceni certyfikaty inwestycyjne Notowane na gie dzie publiczne certyfikaty inwestycyjne; nienotowane niepubliczne certyfikaty inwestycyjne; certyfikaty publiczne MUSZ by na okaziciela (musz istnie w postaci zapisu ksi gowego), niepubliczne mog by certyfikatami imiennymi albo przybra form dokumentw; mog podlega obrotowi na rynku regulowanym ale te alternatywny system obrotu (wyj tki w ustawie) - jednostki uczestnictwa emitowane przez fundusze otwarte, nie s notowane na gie dzie, nie s papierami warto ciowymi; s niezbywalne, s podzielne, a ich wycena (aktyww netto funduszu) polega na tym, e warto aktyww netto dzieli si przez liczb przydzielonych i zarejestrowanych jednostek uczestnictwa; fundusz kreuje codzienne jednostki uczestnictwa a tak e odkupuje je - warrant subskrypcyjny certyfikat do czony do akcji/obligacji daj cy ograniczone lub nieustaj ce prawo kupna papierw wart. danego emitenta po sta ej ca ej albo prawo uczestnictwa w subskrypcji do przysz ych obligacji/akcji 16

- warrant opcyjny funkcjonuje na GPW w Warszawie warranty wyemitowane przez BRE Bank by y jako pierwsze; posiada prawie wszystkie cechy takie jak opcja, zasadnicz r nic jest to, e opcja nie ma emitenta, warrant ma emitenta; mo na wyr ni 2 style warrantw opcyjnych - europejskie daj prawo do nabycia akcji emitenta po okre lonej cenie, ale wy cznie w dacie wyga ni cia instrumentu - ameryka skie daj prawo do nabycia po okre lonej cenie ale w dowolnym momencie ycia warrantu P ynno jest wspierana przez animatora (emitenta warrantw) Na GPW wszystkie warranty rozliczane s wy cznie pieni nie Na rynku w PL mo na wyr ni nast puj ce instrumenty strukturyzowane - depozyty indeksowe - obligacje indeksowe warto kuponu jest funkcj zachowania si cen akcji, obligacji, tytu u uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych - strukturyzowane obligacje walutowe rentowno funkcj kszta towania si kursw walutowych - walutowe depozyty strukturyzowane (DCD dual currency deposit) depozyt, ktry mo e by z o ony w jednej walucie a zwrcony w innej, w zale no ci od kszta towania si kursu walutowego (po czenie opcji i klasycznego depozytu) deponent sk ada rodki w banku, jednocze nie sk ada bankowi opcje walutow -> dostaje wy sze ni rynkowe oprocentowanie (np. je li kurs nie przekroczy jakiego poziomu, to dostaje oprocentowanie 12%) Dcc dual currency credit konstrukcja specjalnie dla tych, ktrzy z jednej strony nie chc p aci zbyt wysokich odsetek w walucie krajowej, z drugiej strony boj si deprecjacji z otego Strukturyzowane papiery notowane na GPW ka dy instrument musi opublikowany prospekt emisyjny mog by r ne instrumenty w jednym prospekcie; Musz by podane warunki ko cowe emisji o emisji i emitencie Trackery profil ryzyka i wyp aty jak w instrumencie bazowym Produkty z cz ciow ochron kapita u mniej ryzykowne ni trackery zdecydowanie wi ksza cz kapita u jest lokowana w bezpiecznych aktywach (np. obligacje) Produkty z pe n gwarancj kapita u najmniejszy obiecywany dochd

Instrumenty d u nePodstawy prawne emisji obligacji - obligacja jest papierem warto ciowym emitowanym w serii, w ktrym emitent stwierdza, e jest d u nikiem w a ciciela obligacji (obligatariusza); - emitent zobowi zuje si do wiadcze na rzecz obligatariusza wiadczenia pieni ne i niepieni ne - zasadniczo emitent za swoje zobowi zania odpowiada ca ym maj tkiem, za wyj tkiem obligacji przychodowych Kto emituje obligacje - podmioty prowadz ce dzia alno gospodarcz , posiadaj ce osobowo prawn - sp ki komandytowo akcyjne - gminy - powiaty - wojewdztwa - zwi zki jednostek samorz du terytorialnego - miasto sto eczne Warszawa - inne podmioty posiadaj ce osobowo prawn na podstawie odpowiednich ustaw (np. PKO) - instytucje finansowe, ktrych cz onkiem jest RP, NBP, czy pa stwa nale ce do NBP 17

Ustawa o obligacjach nie dotyczy - obligacji emitowanych przez skarb pa stwa i NBP Trzy rodzaje cen obligacji: - nominalna - emisyjna - rynkowa Obligacje mog przybra form dokumentu albo zapisu ksi gowego Podmioty upowa nione do ewidencji obligacji - KDPW - sp ka zale na od KDPW - Bank - firma inwestycyjna Obligacje - imienne - na okaziciela - zamienne (hybrydowe) nie mog by wydawane poni ej warto ci nominalnej oraz przed uiszczeniem ca kowitej wp aty Istnieje mo liwo emisji z prawem pierwsze stwa Obligacje przychodowe precyzyjnie okre lamy rd o obs ugi 1) ca e lub cz ciowe przychody z przedsi wzi cia, ktre zosta o sfinansowane z obligacji 2) ca y lub cz ciowy nowopowsta y maj tek 3) przychody/maj tek z innych przedsi wzi 4) cz lub ca o maj tku Nie ka dy, kto mo e emitowa obligacje mo e emitowa obligacje przychodowe! Obligacje przychodowe emitowane przez: - jednostki samorz du terytorialnego (jst) - zwi zek jst - m. st. Warszawa - sp ka, ktra ma prawo emisji na podstawie umowy; umowa nie krtsza ni czas wykupu - koncesjonariusz ustawa o autostradach Wierzytelno ci - nie mog by przedmiotem zastawu lub cesji (faktoring) 28 listopada 2011 r. Emisja obligacji - oferta publiczna skierowana do minimum 100 podmiotw, lub do nieoznaczonego adresata -> musi im by przedstawiona odpowiednia informacja zarwno o emitencie, jak i o emisji (prospekt emisyjny, memorandum informacyjne musz by zatwierdzone przez Komisj Nadzoru Finansowego); przeprowadzenie wymaga podpisania umowy z domem maklerskim, ktry pe ni funkcj oferuj cego przygotowuje, przeprowadza emisj , kontynuuje wsp prac z podmiotami wspomagaj cymi (koordynuje); oferuj cy przyjmuje rwnie zapisy na obligacje (sie placwek/kana y dystrybucyjne), mo e stworzy te konsorcjum, ktre b dzie oferowa emisj obligacji 18

- oferta prywatna proponowanie nabycia papierw warto ciowych skierowanych imiennie do nie wi cej ni 99 podmiotw -> nie ma potrzeby sporz dzania prospektu ani memorandum, trzeba stworzy tylko dokument o nazwie warunki emisji , ktry jest przedstawiany podmiotom; przyjecie oferty nast puje wtedy, gdy 1) Z o y o wiadczenie woli 2) Dokona wp aty na wydzielony rachunek subskrypcyjny Obligacje w ofercie prywatne mog by w formie materialnej lub zdematerializowanej po dokonaniu wp aty obligatariusza otrzymuje obligacje w formie materialnej, a je li nie maj , to powstaje odpowiedni zapis na rachunku lub w rejestrze KDPW (?) Prowadz cy ofert jest odpowiedzialny rwnie za rozliczenie transakcji (obs uga kuponw odsetkowych i wykupu obligacji) W Polsce obrt obligacjami odbywa si na rynku bankowym (oferty prywatne), obrt gie dowy ma miejsce na rynku Catalyst przedmiotem obrotu s obligacje korporacyjne, bankw sp dzielczych, listy zastawne Catalyst obejmuje dwa segmenty: - detaliczny prowadzony przez GPW - hurtowy Bondspot Ze wzgl du na rozliczenia kuponw obligacje dzieli si na : - sta o kuponowe - zmienno kuponowe chroni przed inflacj obligatariusza; w krajach anglosaskich do niedawna by y innowacj 1) FRN Floating Rate Notes wysoko kuponu jest funkcj stopy referencyjnej kupuj c, obligatariusza nie wie, jakie b d przep ywy; zale ne od kszta towania si stopy; powinno by tak, ze stawki koresponduj z okresami, w ktrych wydawane s kupony (1 miesi czny kupony -> 1 miesi czny WIBOR) 2) Invers Floaters warto kuponw jest zmienna, ale formu a jest nast puj ca: 10% - 3 miesi czny WIBOR; W obu przypadkach obligatariusz ponosi ryzyko zmian stp procentowych - zero kuponowe mamy jedynie wskazany moment wykupu obligatariusz ma jasn sytuacj co do zysku Junk Bonds papiery, ktre s emitowane w dwch celach 1) Start-up, nowa inwestycja powstaje sp ka, ktra ma pomys , ma niewystarczaj cy kapita reszta rodkw pochodzi z emisji obligacji; najcz ciej jest to pomys innowacyjny ryzyko jest wysokie, a zatem tak e oczekiwana stopa zwrotu jest wysoka 2) Emitowane w procesie restrukturyzacji, ju istniej cego przedsi biorstwa - Bill Gates finansowa si z obligacji mieciowych - PTC Konstrukcja junk bonds - obligacje standardowe o podwy szonym kuponie - z karencj p atno ci kuponowych - z rosn c wysoko ci kupony (step up bonds) - hybrydowe z kuponem hybrydowym polega na wysokim oprocentowaniu, ale jedynie cz p atno ci kuponowej jest wyp acana, reszta jest kapitalizowana

19

Obligacje mo na podzieli ze wzgl du na pozycj podporz dkowania: 1) Senior Debt 2) Mezzanine 3) Equity Tranche transza obligacji o najni szej randze 4) K Kolejno obs ugi w pierwszej kolejno ci finansowana jest cz Senior Debt Zwykle w przypadku emisji bardzo precyzyjnie okre lona jest skala p atno ci co zrobi ze rodkami, ktre pozostan do wykorzystania po sp aceniu wierzycieli (rwnie w przypadku upad o ci) Najwi ksze ryzyko ponosi transza equity wi c wi e si to z najwi kszym oprocentowaniem obligacji Super SENIOR Debt po co 1) gdy ca y kapita ma by jeszcze bardziej zdywersyfikowany 2) ? Obligacje zamienne uprawniaj do zamiany obligacji na akcje Obligacje wymienne uprawniaj do zamiany na akcje innego emitenta emitent obligacji oferuje mo liwo ich zamiany na akcje, ktre akurat ma w portfelu Listy zastawne Geneza: wi e si z Francj (pomys i wdro enie przez Polaka) i Niemcami Emitowane wy cznie przez banki hipoteczne ! Nazwa jest zastrze ona Mamy dwa rodzaje list zastawnych 1) Hipoteczne emitowane imiennie lub na okaziciela; podstaw emisji s wierzytelno ci zabezpieczone hipotek 2) Publiczne emitowane przez banki hipoteczne, ktre bazuj na nast puj cych rodzajach wierzytelno ci - kredytowych bankw hipotecznych, zabezpieczonych gwarancjami lub por czeniem NBP, EBC, rz dw lub BC pa stw UE, pa stw OECD, z wy czeniem pa stw, ktre w ci gu ostatnich 5 lat restrukturyzowa y swoje zagraniczne zad u enie - kredytowych udzielonych takim podmiotom jak: NBP, EBC, rz dw lub BC pa stw UE, pa stw OECD, z wy czeniem pa stw, ktre w ci gu ostatnich 5 lat restrukturyzowa y swoje zagraniczne zad u enie - z tytu u kredytw udzielonych jednostkom samorz du terytorialnego Listy zastawne traktowane jako bardzo bezpieczne rodki pozyskane w ten sposb mog by przeznaczone wy cznie na akcje kredytow Przy ka dej transakcji jest powiernik i jego zast pca Powiernik nadzoruje prawid owo wpisw do rejestrw listw zastawnych (czy ma prawid owe zabezpieczenie); czy wycena zabezpieczenia dokonana zosta a zgodnie z regulaminem, zatwierdzonym przez KNF; sprawdzenie zgodno ci zabezpiecze z wymogami ustawy o listach zastawnych i bankach hipotecznych Listy zastawne emitowane w formie materialnej i zdematerializowanej Certyfikat depozytowy Emisja tych instrumentw ma zneutralizowa wad depozytw bankowych deponent musi czeka do terminu zwrotu kapita u alternatywn jest nabycie certyfikatu, je li rodki b d potrzebne, mo emy odsprzeda certyfikat i odzyska kapita , nie trac c odsetek 20

Krtkoterminowe papiery d u neBony skarbowe Emitowane na 1-52 tyg. Najcz ciej spotykana emisja 13- i 52-tygodniowe; s to instrumenty na okaziciela emitowane po cenie dyskontowej (odkupowane po cenie nominalnej.) Warto nominalna to 10 000 z (10 tys.) Na rynku pierwotnym ofert mog sk ada tylko banki posiadaj ce status dealera skarbowych papierw warto ciowych musz poda ilo bonw, ktre chc naby oraz cen przetargow . Podana przez uczestnika warto nominalna oferty (liczba bonw x cena), nie mo e by ni sza od okre lonej w li cie motywacyjnym (przygotowywana przez Ministra Finansw). Bon pieni ny Krtkoterminowy papier d u ny, emitowany z dyskontem przez NBP na maksymalnie 365 dni. W przetargu mog uczestniczy banki posiadaj ce status dealera skarbowych papierw warto ciowych Papiery d u ne mog by emitowane przez jst- emisja municypalna (zarwno obligacje, jak i krtkoterminowe) Niekiedy takie emisje s u pozyskaniu ratingu w rd przedsi biorcw, kredytodawcw Krtkoterminowe papiery d u ne przedsi biorstw Istnieje wiele nazw: CP Commercial Paper, KDP Krtkoterminowy papier d u ny, Bon komercyjny, KWIT krtkoterminowy weksel inwestycyjno terminowy Papiery emitowane w oparciu o ustaw o obligacje, prawo wekslowe, kodeks cywilny (st d r ne nazwy). CP emitowane imiennie lub na okaziciela; emitowane na okres 7 dni 1 rok; instrumenty na bazie dyskontowej lub na bazie kuponowej; najcz ciej emisja ma miejsce w formie programu emisji obligacji program wieloletni, w jego ramach emitowane s papiery krtkoterminowe (czyli jest kilka emisji); zabezpieczone gwarancj wykupu przez bank (zabezpieczenie dla obligatariuszy); Bank dba rwnie o emitenta dwa inne gwarantowania - Agent emisji gwarantuje uplasowanie CP subemisja us ugowa lub inwestycyjna Subemisja inwestycja umowa zawarta przez emitenta lub wprowadzaj cego umowa: zobowi zanie nabycia przez subemitenta inwestycyjnego na w asny rachunek ca o ci lub cz ci emisji papierw, ktre by y oferowane w obrocie pierwotnym lub 1 ofercie publicznej, na ktrej nie z o ono zapisw w terminie przyjmowania (niezakupione papiery) Submisja us ugowa umowa zawarta przez emitenta lub wprowadzaj cego umowa: przedmiotem jest nabycie przez subemitenta us ugowego na w asny rachunek ca o ci lub cz ci papierw warto ciowych w celu ich dalszej sprzeda y w ofercie pierwotnej lub pierwszej ofercie publicznej (wszystkie papiery) CP cz sto podlegaj ocenie ratingowe zew. ocena ratingowa; mog by w formie materialnej lub nie, wyst puje jako dodatkowy produkt silnie zwi zany z programem emisji papierw CP liquidity provider kredyt, ktry mo e by wykorzystany na wypadek gdyby sp ka mia a problem z wykupem lub rolowaniem papierw CP 5 grudnia 2011 r. Depozyt mi dzybankowy tak jak ma to miejsce na ka dym rynku, kwotowania s dwustronne (oferta kupna i sprzeda y); oferta sprzeda y odwo uje si do ceny za po yczenie przez bank rodkw; oferta kupna stawka za depozyt Wed ug stawek kupna WIBID Wed ug stawek sprzeda y WIBOR 21

W zale no ci od okresu O/N over night po yczka na 1 dzie T/N tom-next po yczka na 1 dzie , rodki po yczane s nast pnego dnia, pojutrze nast puje ich zwrot S/N spot net rodki po yczane s za 2 dni na jeden dzie (czyli za 3 dni odbieramy rodki) Spot week po yczamy na tydzie , dostawa kapita u nast puje po dwch dniach 1,3,6,9,12 M Instrument pochodne W Polsce rynek instrumentw pochodnych jest z o ony z dwch segmentw: - gie dowy - pozagie dowy (dominuj cy 70%) OTC Hedging zabezpieczanie si przed ryzykiem rynkowym Cechy OTC - wycena marking-to-market codzienna wycena pozycji, informacja dla klienta, jak jest wyceniony jego portfel (dodatnio/ujemnie) - system depozytw zabezpieczaj cych w obrocie OTC tworzy si pewne bariery wzrostu wyceny banki nie dopuszczaj do sytuacji, aby wycena ros a w niesko czono , stawia si granice, ktre wyznaczaj zdolno ci kredytowe klientw, je li granica jest przekroczona, klient musi dostarczy kaucj mechanizm kontroli zobowi za na rynku pozagie dowym Wielkim mankamentem na rynku OTC jest ryzyko kredytowe wiele transakcji jest nierozliczanych, bo klient nie ma wystarczaj cych rodkw Instrumenty walutowe: Forwardy dzisiaj ustalamy warunki przysz ego przewalutowania (na pozycji d ugiej kupuje walut ; z pozycji krtkiej sprzedaje walut ) Forward bez dostawy (NDF none-delivered forward) nie dopuszczamy do przep ywu dwch du ych kwot rozliczenie r nic kursowych (tylko r nica kursowa przesy ana jest klientowi na krtkiej pozycji) Opcje jako zabezpieczenie si przed ryzykiem; dla wystawiaj cego opcj ryzyko jest nieograniczone (inkasuje op at , ale nie wie, czy klient wykorzysta opcj , czy nie, mo e na niej bardzo wiele straci ) Swap podwjne przewalutowanie, w dacie spot: sprzeda dolarw, kupno z otych, w dacie forward: sprzeda z otych, kupno dolarw; jest to transakcja WI ZANA Instrumenty procentowe: IRS interest rate-swap zabezpiecza przed wzrostem albo spadkiem stopy procentowej a) Swap fixed to floating sta a na zmienn stop procentow b) FRA forward rate agrement jednorazowa zmiana stopa procentowej (odnosi si do jednej transakcji) Obrt gie dowy bezpieczniejszy ni OTC, poniewa opiera si na nast puj cych filarach (zasadach) bezpiecze stwa: 1) Wycena marking-to-market 2) System depozytw zabezpieczaj cych, ale zdecydowanie bardzie wra liwy ni w obrocie OTC przed ka d sesj inwestor musi mie rodki na rachunku odpowiadaj ce wysoko ci depozytu wst pnego 3) Gwarancje izby rozliczeniowej staje si stron transakcji dla swoich cz onkw, czyli g wnych po rednikw rynku gie dowego; izby rozliczeniowe maj bardzo du wiarygodno i bardzo du y kapita ; pan nie ma wiedzy, aby kiedykolwiek izba rozliczeniowa upad a 22

4) System limitw pok osie zdarze , ktre mia y miejsce w 2 po owie lat 90. - limity pozycyjne - limity dotycz ce zmienno ci cen W Polsce mamy : Kontrakty na opcje - opcje na indeks WIG20 - w VII 2007 zawieszono obrt opcjami na akcje - GPW przygotowuje standard opcji cechy kontraktu s odgrnie narzucone, nie ma mo liwo ci ich modyfikacji - procedury rozliczania, ewidencjonowania, ustalania wysoko ci depozytu ustalane przez KDPW funkcja izby rozliczeniowej - notowania ci g e 8.30-17.35 Kontrakty futures: - na indeksy WIG20 i mWIG40, walutowe kontrakty futures (dolar, euro, frank szwajcarski), futures na akcje 10 sp ek - GPW przygotowuje standard opcji cechy kontraktu s odgrnie narzucone, nie ma mo liwo ci ich modyfikacji - procedury rozliczania, ewidencjonowania, ustalania wysoko ci depozytu ustalane przez KDPW funkcja izby rozliczeniowej Rating - warunek podj cia wsp pracy inwestora z bankiem - w USA wymg otrzymania dwch ocen ratingowych uzyskanych od wiarygodnych agencji ratingowych, aby wej na rynek RATING Jest pewn opini wykreowan w oparciu o ustalon metodologi . Ocena ratingowa dotyczy przysz o ci, a nie przesz o ci (dziwi mo e obni enie ratingu, gdy sytuacja finansowa w danym momencie si nie zmieni a! bo rating dotyczy przysz o ci). Nie tylko na podstawie oficjalnych informacji, ale tak e tendencji itp. Uwzgl dnia wy cznie ryzyko kredytowe! Opinia o relatywnym rankingu ryzyka defaultu uszeregowanie sp ek emisji pod k tem ryzyka defaultu. Wielu inwestorw patrz c na rating od razu wyci ga wnioski ale rating to nie jedyne, na czym inwestorzy powinni bazowa ; nie mo na przypisa do ratingu od razu probabilisty of default. Ratingi mo na podzieli na 2 grupy: - inwestycyjne - spekulacyjne Je li dany emitent odznacza si ratingiem spekulacyjnym razem od lat 60.; znane z indeksw S&P500 i S&P1200 (indeks z o ony z aktyww z o onych na 30 rynkach, odpowiadaj cy za 70% kapitalizacji rynkowej) Fitch obs uguje 5 900 instytucji finansowych, 100 krajw, powsta w 1913 r.; w 1997 r. po czy si z firm IBCA, od 1998 r. jest w asno ci francuskiego koncernu; wprowadzi pierwsze oceny cz stkowe - + i do ocen. AMbest, dominion Bond rating system agencje akceptowane przez SEC Jak wygl da proces nadania ratingu - ma charakter dobrowolny najcz ciej przy ocenie porzedsi biorstw - dokonywany jest due dilligence prezentowane na komitecie ratingowym - proponowana jest ocena ratingowa - ocena jest przekazywana przedsi biorstwom - wymagana jest zgodna na publikacj - > rating jest og oszony do wiadomo ci publicznej Co wa ne: - rating sp ki nie mo e by wy szy od sp ki kraju - rating sam nie jest dobry do wyci gania wnioskw oglnodost pne informacje, raporty, inwestycje sp ki 1) Ratingi mi dzynarodowe a) D ugoterminowe - rating emitenta b) Krtkoterminowe (notatki z kom)

12 grudnia 2011 r. Rating kategoria determinuj ca szereg parametrw emisji (cena itp.) Znaczenie, zastosowanie ratingu Nie mo na w 100% polega tylko na ratingu

Skala ocen na podstawie agencji Fitch 1. Ratingi mi dzynarodowe a) D ugoterminowe - rating emitenta (IDR issuer default rating) - rating emisji - rating structure Project and public finance b) krtkoterminowe - korporacji - bankw - krajw - structured finance 13 miesi cy, oprcz ameryka skich sp ek notowanych na gie dzie (36 miesi cy) 24

Rating emisji mo e by wy szy/ni szy od ratingu emitenta, wszytsko zale y od recovery rate, czyli stopy odzysku (ratingi emitenta ustalane s dla redniej stopy odzysku) R nica mi dzy d ugoterminowymi i krtkoterminowymi ze wzgl du na p ynno ; jaka jest wra liwo ; p ynno w d ugim i krtkim okresie to podstawowe determinanty Dobry rating krtkoterminowy wcale nie musi si prze o y na dobry rating d ugoterminowy, ale s aby rating krtkoterminowy przek ada si najcz ciej na s aby rating d ugoterminowy To s najcz ciej wykorzystywane podzia y ratingw mi dzynarodowych 2. Ratingi restrukturyzacyjne Dla podmiotw z ratingiem B lub ni szym wszystkie ratingi poni ej BBB to ratingi spekulacyjne Od czego zale y ocena odzwierciedlona w tym ratingu - warto zabezpieczenia - pozycja d ugu w hierarchii podporz dkowania (equity, mezzanine, senior) - oczekwiana warto przedsi biorstwa Mamy 6 klas (od 1 do 6) Rating restrukturyzacyjny 1 najwy szy oczekiwana stopa odzysku mie ci si w przedziale 91-100% (2: 71-90% - znacz ce perspektywy korzystnej restrukturyzacji; ; 6: 0-10% s abe perspektywy korzystnej restrukturyzacji) Mi dzynarodowe Ratingi bankw bank assurances, firm leasingowych, domw maklerskich 1) Indywidualne ratingi bankw przedmiotem oceny jest wy cznie ten jeden bank zosta on odci ty z grupy kapita owej, w ktrej funkcjonuje, skala od A (najwy sza, bardzo silny bank) F (s aby, zarejestrowano default, albo default by nast pi , gdyby nie mia o miejsca wsparcie ze strony rz du, samorz du); mo liwe s oceny po rednie, oprcz F (A/B) 2) Ratingi wsparcia bankw wsparcie ocenianego banku 1. Kondycja banku wspieraj cego 2. Ch ci udzielenia wsparcia Skala 1(bardzo wysokie prawdopodobie stwo uzyskania wsparcia)-5 (niewielkie prawdopodobie stwo uzyskania wsparcia ze wzgl du na kondycj lub niskie ch ci do udzielenia wsparcia) Ratingi zak adw ubezpiecze 1) D ugoterminowe 2) Krtkoterminowe Bierze si przede wszystkim pod uwag zdolno do pokrywania zobowi za i W rd podmiotw mamy zak ady ubezpiecze , zak ady reasekuracyjne (wszystkie podmioty zajmuj ce si ubezpieczeniami na ycie jak rwnie ubezpieczenia maj tkowe) Structured finance loss severity ratings - staramy si oceni skal strat w przypadku defaultu Ratingi restrukturyzacyjne w formule structure finance przypisane s do projektw o ocenach CCC i ni ej; tutaj poruszamy si w gr od ratingu B ca a skala ratingw structured finance podzielona jest na 2 cz ci (CCC i poni ej dodatkowa ocena ratingu restrukturyzacyjnego; B i powy ej dodatkowa ocena ratingu loss severity) Od 1 do 5 najlepsza ocena (LS1) Tranche Loss Multiple > 10 (mniej ni 0,5 LS5) Spectrum ratignw, ktre s przygotowywane przez ka d agencj jest bardzo szerokie Ratingi krajowe najwy szy mo liwy rating jednostki na terenie kraju rwny ratingu krajowemu; nie uwzgl dniaj ryzyka transferu i konwersji (1); w przypadku ratingw krajowych w nawiasie napisane z jakiego kraju (2); raczej wykorzystywane na potrzeby wewn trzne Mog by ratingami zarwno d ugo- jak i kr koterminowymi

25

Ratingi oczekiwane (EXP) - nadawane w oparciu o niepe n dokumentacj analitycy, ktre weryfikuj dokumenty stwierdzaj niedobory, lub przyjmuje, e ostateczna wersja dokumenta b dzie zgodna ze szkicem przekazanym do agencji Rating prywatny - Nie jest podawany do publicznej wiadomo ci - do podmiotw, ktre emituj d ug na rynku prywatnym - s u y realizacji dwch celw 1) cele podatkowe ustala koszt finansowania 2) wewn trzne benchmarki, wewn trzne punkty odniesienia (wykorzystywanie cen transferowych) Rating programu przypisany jest do danej emisji, ale nie oceniamy emisji jako takiej, staramy si oceni ryzyko zwi zane z wyodr bnionymi przep ywami emisji interest only ryzyko zwi zane z przep ywami kuponw odsetkowych -> Principal only ryzyko odzysku zainwestowanego kapita u Rate of return stopa zwrotu Agencja ratingowa stara si odpowiedzie na pytanie, jak ocenia si perspektywa utrzymania oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji Ratingi specjalistyczne dotycz funduszy inwestycyjnych, firm asset management, serwiserw transakcji sekurytyzacyjnych ocena jako ci procesu, a nie ryzyka gie dowego To nie jedyne formy oceny dokonywanych przez agencje; inne formy opini Rating assessment opinia wydawana jest, gdy nie ma ratingu (pierwszy krok do nadania ratignu) mamy informacj o prawdopodobnym ratingu, gdyby o taki zwrci si podmiot; najcz ciej mamy do czynienia z analiz podmiotu/emisji na podsataiwe podobnego pakietu dokumentacji co przy wydawaniu ratingu, analizy dokonuje ten sam zesp analityczny Rating assessment service odnosi si do podmoitw, ktre ju posiadaj rating; jest to pewna dodatkowa ocena, ktra jest ocen formu owan na bazie analiz what, if ? informacja o prawdopodobnym ratingu, gdy nast pi okre lone zdarzenie bezpo rednio oddzia uj ce na kondycj emitenta/emisj Shaddow rating skale jak przy normalnym ratingu, ale pojawia si gwiazdka BBB* (gwiazdka pojawia si rwnie przy ratignach warunkowych) zdj cie na dany moment w czasie, rating typu poin In time nie jest zatem monitorowany rating z gwiazdk z przed 3 lat jest niewiarygodny; ratingi shaddow nadawane przy ograniczonych dokumentach, jest to tylko wst pny plan, ktry ma by zweryfikowany, gdy nast pi pewne zdarzenia Watchlist lista obserwacyjna mamy ocen ratingow i informacje, e rating znajduje si na li cie obserwacyjnej, co oznacza, e mamy do czynienia z podwy szonym prawdopodobie stwem zmiany tego ratingu; oprcz tego pojawia si informacja: positive nale y spodziewa si , e rating zostanie podwy szony, evolving rating mo e zarwno wzrosn jak i spa ; negative rating mo e si obni y To, e nie ma sp ki na watchlist, nie oznacza, e jej rating nie ulegnie zmianie Watch period czas, ktry agencja daje sobie na zebranie dodatkowych dokumentw (np. gdy sp ka znajduje si przed fuzj ) Wszystkie podmioty z niskimi ratingami (poni ej CCC) z definicji ca y czas s na li cie obserwacji

26

Rating Outlook wskazuje na kierunek zmiany ratingu, ale w d u szej perspektywie (roku, 2 lat); nie chodzi o specyficzne zdarzenia, tylko o oglne czynniki makroekonomiczne; wi kszo ratingw ma Outlook typu stable stabilny, mo e by te positive i negative Dodatkowe informacje przy ocenach ratingowych Affirmed zweryfikowane i potwierdzone Confrmed sama sp ka zwraca si o weryfikacj Paid-In-Full (PIF) emisja zosta a sp acona, ocena ratingowa jest ju bez znaczenia Withdrawn (WD) rating wycofany na zlecenie emitenta Down/Upgrade Zapami ta czym jest, zastosowanie, skale

EMISJA D U NYCH PAPIERW KORPORACYJNYCH Charakter emisji 1) Publiczny skierowana do co najmniej 100 podmiotw lub do nieoznaczonego adresata 2) Prywatny skierowana do max 99 podmiotw Etapy emisji obligacji 1) Wybr konsorcjum i organizacja samego projektu stworzenie pierwszej koncepcji finansowania 2) Wybr doradcw miejsce dla banku inwestycyjnego (np.) doradca finansowy, prawny, podatkowy, audytor do momentu wyboru doradcw proces trwa do 2 tygodni 3) Due diligence porady prawne, biznesowe; s u y zebraniu informacji dla potencjalnych obligatariuszy, ma na celu zebranie informacji, ktre b d wykorzystywane w dokumentach informacyjnych; ko czy si po up ywie ok. 2 miesi cy po podj ciu decyzji o emisji obligacji w tym czasie mo e by wycena potrzebnych zabezpiecze 4) Premarketing pierwsze spotkania z potencjalnymi inwestorami, prezentacja dokumentw informacyjnych, prezentacja zarz du, prezentacja oferty s u y rozpoznaniu rynku (badanie potencjalnego popytu) 3,5-4 miesi ce od decyzji ko czy si premarketing Funkcje banku inwestycyjnego 1) Organizator emisji przygotowanie modelu finansowania, poprzez emisj papierw d u nych, przygotowanie projektw dokumentw, stanowi cych o podj ciu decyzji o emisji (m.in. regulamin emisji); kompleksowa, techniczna obs uga emisji; nadzr nad dokumentacj zlecan odpowiednim doradcom prawnym; przygotowanie informacji o emitencie i emisji, gdy mwimy o ofercie prywatnej, lub gdy mowa emisji publicznej przygotowanie memorandum informacyjnego; przygotowanie platformy informatycznej, zapewniaj cy dost p emitentowi i obligatariuszom publikowane s najwa niejsze dokumenty, do przesy ania ktrych zobowi zuje si emitent; stworzenie zasad funkcjonowania wyodr bnionego rachunku bankowego, dedykowanego danej emisji 2) Agent emisji w imieniu emitenta dystrybuuje papiery d u ne (czasem jest to ten sam podmiot co organizator); agent p atniczy (do spraw p atno ci) odpowiada za pe n obs ug zobowi za emitenta wzgl dem obligatariuszy, rejestruje transakcje na papierach d u nych Dealer 3) Depozytariusz prowadzenie depozytu papierw warto ciowych (dematerializacja emisji) specjalne konto ewidencyjne, na ktrym rejestrowane s wszystkie obligacje, oraz transakcje, ktrych skutkiem jest zmiana stanu posiadania przez obligatariusza; za po rednictwem konta 27

mo na kupowa /sprzedawa obligacje lub uczestniczy w przetargach organizowanych przez agenta emisji; mo na dokona zastawu na papierach tam rejestrowanych 4) Agent do spraw p atno ci Dodatkowe zadania agenta emisji, na rzecz emitenta - maj zagwarantowa skuteczne uplasowanie emisji - maj wesprze emitenta na wypadek, gdyby p ynno by a niewystarczaj ca przy wykupie obligacji 1) Ustalenie limitu wewn trznego do tej kwoty agent emisji nabywa papiery na w asny u ytek 2) Gwarancja obj cia emisji subemisja inwestycyjna emitent obejmuje papiery, na ktre nie dokonano zapisu; subemisja us ugowa agent odkupuje ca emisj do dalszej sprzeda y 3) Linia kredytowa liquidity provider 19 grudnia 2011 r. Dokumenty emisji: y Umowa zlecenia umowa, dzi ki ktrej bank zyskuje wy czno na organizacj emisji obligacji y Umowa programu emisji y Memorandum informacyjne y Propozycje nabycia obligacji cel emisji, wielko emisji, warto nominalna obligacji i cena emisyjna, zabezpieczenia emisji, warto zobowi za na ostatni dzie kwarta u, ktry poprzedza udost pnienie propozycji nabycia, informacja na temat perspektywy zobowi za emitenta, biznesplan, projekcje, ktre by dowodzi y, e zostan osi gni te cele emisji -> wykaza , e emitent b dzie mia zdolno kredytow y Warunki emisji obligacji Model jednodealerski i model wielodealerski (stworzone jest konsorcjum) - W przypadku modelu wielo- pozycje dealerw nie s rwne jest g wny agent emisji, cz (lub te ca o ) dystrybuuje w rd innych agentw zr nicowana pozycja agentw sieci sprzeda y wi e si te ze zr nicowan dochodowo ci Obrt publiczna obligacjami w Polsce odbywa si na rynku CATALYST w tym 4 platformy: 2 zarz dzane przez gie d , dwie przez Bond spot Platformy gie dy rynek regulowany i alternatywny system obrotu platformy dedykowane inwestorom indywidualnym Platformy Bond spot rynek regulowany i alternatywny system obrotu platformy hurtowe Catalyst jest przeznaczony dla obligacje NIEskarbowych (ale dla np. korporacyjnych) Sesja na Bond spot zaczyna si o 9.30 Syndykacja udzielenie kredytu przez kilka bankw; powody s r ne 1) Kwota finansowania mo e by bardzo wysoka, przekraczaj ca mo liwo ci banku wynikaj ce z art. 71 Prawa Bankowego 2) Bank mo e mie wewn trzne limity (mniejsze od limitw z PB) 3) Dochodowo transakcji - pe nienia funkcji aran era przynosi zdecydowanie wi kszy dochd, dlaczego? - dochd z kredytw to dochd odsetkowy i prowizyjny (set-up/participation fee procent kwoty kredytu, ktry pokrywa zaanga owanie banku; prowizja agencyjna; prowizje gdy klient nie dotrzyma warunkw umowy; prowizja kiedy klient w ostatnim momencie si rozmy li) -> w pierwszej kolejno ci du e banki ubiegaj si o mandat na wy czne rozmowy z kredytobiorc po podpisaniu umowy bank mo e przyst pi do syndykacji zach ca inne 28

banki do udzia u Banki coraz rzadziej godz si na konsorcja, ktre stanowi kilka-klikana cie procent w tym wypadku kto za nas decyduje. Gwarantowanie best efforts jak si uda to ok., jak nie to trudno Oprcz umow mi dzy aran erem a kredytobiorc mamy jeszcze - pakiet umw zabezpiecze - intercredital agreement umowa mi dzy wierzycielami - transfer certificate W latach 2005-07 pojawi a si grupa bankw do tej pory na rynku nieobecnych, ktre startowa y w tych przetargach na organizacje konsorcjw; najcz ciej w tych konkursach wygrywa y, bo oferowa y atrakcyjne dla kredytobiorcy warunki i ceny; p niej banki oferowa y wierzytelno ci polskim bankom, ktre mia y dylemat: 100% transakcji banki inwestycyjne agregowa y -> w obliczu takiej sytuacji polskie banki zdecydowa y si wej w te ryzykowne transakcje i teraz maj problem Rola bankw inwestycyjnych w procesie upubliczniania sp ki (przechodzenie na rynek kapita wy) W Polsce us ugi bankowo inwestycyjnej s wykonywane przez r ne podmioty

1) Przekszta cenie sp ki w sp k akcyjn mo na pod a za procedur z kodeksu sp ek handlowych (osobowa, handlowa); je li mowa o sp ce cywilnej lub sp dzielni ca y maj tek wnoszony jest do sp ki akcyjnej Rol banku wprowadzaj cego jest odpowiednie zaplanowanie tego procesu aby wszystkie wymogi uczestnictwa w rynku kapita owym zosta y spe nione (rwnie kwestia podatkowa) 2) Dostosowanie aktw korporacyjnych do wymogw rynku publicznego wiele aktw sp ek nawet akcyjnych zawiera szereg b dw, niezgodno ci z wymogami rynku kapita owego trzeba uporz dkowa kwestie uprzywilejowania wyboru akcji, wyboru rady akcje imienne nie mog by przedmiotem obrotu na rynku 3) Wybr partnerw dom maklerski podmiot odpowiedzialny za przygotowanie i strukturyzacj oferty; posiada odpowiedni sie gwarantuj c emisj ; jest autorem co najmniej 1 rozdzia u z prospektu emisyjnego zasady dystrybucji akcji doradca finansowy bank, z ktrym wsp pracuje emitent, dom maklerski, firma z ktr wsp pracuje emitent w pierwszym etapie doradca inspiruje zarz d do organizacji oferty publicznej (naturalny etap w rozwoju sp ki wg doradcy), w drugim etapie doradca pomaga przygotowa prospekt (plany i perspektywy sp ki), przygotowywanie projekcji i ich uzasadnie ; nie jest obowi zkowe posiadanie doradcy, wi c je li sp ki maj rozbudowane dzia y analiz, to korzystaj w a nie z nich radca prawny nie ma obowi zku, ale trudno sobie wyobrazi jego brak przegl d statutu sp ki, sformu owanie propozycji zmian zapisw, aby dostosowa statut do wymogw rynku kapita owego; ustalenie istotnych okoliczno ci, ktre powinny by ujawnione w prospekcie emisyjnym; przygotowanie do projektu uchwa y walnego zgromadzenia akcjonariuszy w sprawie podwy szenia kapita u zak adowego albo dopuszczenie ju istniej cych do obrotu; przygotowanie rozdzia u o ryzyku prawnym w prospekcie (potencjalne spory, ktre sp ce gro ; informacje o organizacji emitenta i o samym emitencie); przygotowywanie opinii na temat posiadanych nieruchomo ci, zabezpiecze , ktre funkcjonuj w umowach kredytowych; przygotowanie informacji o oferowanych i wprowadzanych akcjach (i wiele innych zada ) audytor audyt sprawozda finansowych - agencja public relations nie jest on obowi zkowy marketing oferty rednio dzia a, jest to 29

bardziej dzia anie skierowane do inwestorw indywidualnych je li jednocze nie jest kilka ofert, to kwestia marketingowa jest istotna

30