aasm uyku skorlaması (2007)

AASM Uyku Skorlaması (2007) AASM Uyku Skorlaması (2007)

Doç.Dr. Zerrin PelinDoç.Dr. Zerrin PelinErenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim Araştırma HastanesiEğitim Araştırma Hastanesi

Uyku Skorlamasında AşamalarUyku Skorlamasında Aşamalar

Elektriksel AktiviteElektriksel Aktivite

1875: Richard Caton’un hayvanlarda yüzeyel 1875: Richard Caton’un hayvanlarda yüzeyel elektriksel aktivitenin varlığını gözlemlemesielektriksel aktivitenin varlığını gözlemlemesi

1909: Harvey Cushing’in insanda sensoryal 1909: Harvey Cushing’in insanda sensoryal korteksi elektriksel olarak stimüle etmesikorteksi elektriksel olarak stimüle etmesi

1929: Hans Berger’in insanda 1929: Hans Berger’in insanda elekroensefalografi ile yaptığı kayıtları elekroensefalografi ile yaptığı kayıtları yayımlamasıyayımlaması

1932: Jan Friedrich Tonnies’in çok kanallı 1932: Jan Friedrich Tonnies’in çok kanallı mürekkep ile yazan EEG cihazını geliştirmesimürekkep ile yazan EEG cihazını geliştirmesi

EvrelemeEvreleme 1937: Loomis’in non-REM uyku fazlarını 1937: Loomis’in non-REM uyku fazlarını

sınıflamasısınıflaması 1939: Nathaniel Kleitman’ın uyku ve uyanıklığı 1939: Nathaniel Kleitman’ın uyku ve uyanıklığı

tanımlamasıtanımlaması 1950: Gibbs’in Loomis sınıflamasına getirdiği 1950: Gibbs’in Loomis sınıflamasına getirdiği

modifikasyonlarmodifikasyonlar 1953: Eugene Aserinsky’nin insanda REM 1953: Eugene Aserinsky’nin insanda REM

uykusunu tanımlamasıuykusunu tanımlaması 1968: Parmalee’nin bebeklerde EEG 1968: Parmalee’nin bebeklerde EEG

frekanslarını ayırmasıfrekanslarını ayırması

Standardize SkorlamaStandardize Skorlama

1968. Rechtschafen & Kales’in normal 1968. Rechtschafen & Kales’in normal erişkin uyku skorlamasıerişkin uyku skorlaması

1971: Anders, Emde ve Parmalee’nin 1971: Anders, Emde ve Parmalee’nin yenidoğan uyku skorlamasıyenidoğan uyku skorlaması

1992: ASDA arousal ve hareketleri 1992: ASDA arousal ve hareketleri tanımlamasıtanımlaması

R & K (+)R & K (+) Çekim teknikleriÇekim teknikleri TerminolojiTerminoloji Normal erişkin uykusunun skorlanmasıNormal erişkin uykusunun skorlanması Uykuya ait kantitatif parametreler (SEI, Uykuya ait kantitatif parametreler (SEI,

SCI, TST....)SCI, TST....) EEG özellikleriEEG özellikleri Hareket zamanıHareket zamanı Epok tanımıEpok tanımı

R & K (-)R & K (-) Arousal tanımıArousal tanımı Solunum olaylarıSolunum olayları Bacak harketleriBacak harketleri EKGEKG Yaş etkisiYaş etkisi Patolojik paternlerPatolojik paternler Dijital özelleştirmeler ve analizDijital özelleştirmeler ve analiz

AASM Uyku ve Uyku ile İlişkili AASM Uyku ve Uyku ile İlişkili Olayların Skorlanması (2007)Olayların Skorlanması (2007)

Manuel SkorlamaManuel Skorlama Dijital AnalizDijital Analiz Pediatrik Uyku SkorlamasıPediatrik Uyku Skorlaması Geriatrik Uyku SkorlamasıGeriatrik Uyku Skorlaması ArousalArousal Solunum AnaliziSolunum Analizi Kardiak DeğerlendirmeKardiak Değerlendirme Hareket AnaliziHareket Analizi

Temel Kararlar (I)Temel Kararlar (I) Uyku Evreleri: N1, N2, N3 ve REM Uyku Evreleri: N1, N2, N3 ve REM

Uyku ile ilişkili Olaylar:Uyku ile ilişkili Olaylar: ArousalArousal

Solunumsal olaylarSolunumsal olaylarHareketle ilişkili olaylarHareketle ilişkili olaylarKardiyak olaylarKardiyak olaylar

Temel Kararlar (II)Temel Kararlar (II)

Evre N2 skorlaması uyku iğleri ve K kompleksler,Evre N2 skorlaması uyku iğleri ve K kompleksler, Evre N3, frekans ve amplitüd,Evre N3, frekans ve amplitüd, Evre REM göz küresi hareketleri ve çene EMG tonusu,Evre REM göz küresi hareketleri ve çene EMG tonusu, Arousal frekans ve süre, Arousal frekans ve süre, Bruksizm amplitüd ve süre,Bruksizm amplitüd ve süre, Hipopne basınç sensörü,Hipopne basınç sensörü, Obstrüktif olaylar efor sensörü,Obstrüktif olaylar efor sensörü,

baz alınarak skorlanmalıdırbaz alınarak skorlanmalıdır

Temel Kararlar (III)Temel Kararlar (III) 3 farklı EEG derivasyonu (F4-M1, C4-3 farklı EEG derivasyonu (F4-M1, C4-

M1, O2-M1 ya da Fz-Cz, Cz-Oz, C4-M1)M1, O2-M1 ya da Fz-Cz, Cz-Oz, C4-M1)K kompleksler ve yavaş dalgalar K kompleksler ve yavaş dalgalar

frontalde, uyku iğleri sentralde, alfa frontalde, uyku iğleri sentralde, alfa ritmi oksipitalde en iyi kaydedildiği içinritmi oksipitalde en iyi kaydedildiği için

2 farklı EOG derivasyonu ( E1-M2, E2-2 farklı EOG derivasyonu ( E1-M2, E2-M1 ya da E1-Fpz, E2-Fpz)M1 ya da E1-Fpz, E2-Fpz)

EMG derivasyonları ve yedeklerEMG derivasyonları ve yedekler

EOG (Tavsiye edilen)EOG (Tavsiye edilen)

E2E2 1cm1cm

1cm1cm E1E1

E2-M2E2-M2E1-M2E1-M2

R L

EOG (Alternatif)EOG (Alternatif)

1cm1cm 1cm 1cm

E2E2 E1 E1

E1-FpzE1-FpzE2-FpzE2-Fpz

R L

EOG DerivasyonlarıEOG DerivasyonlarıTavsiye EdilenTavsiye Edilen

Göz hareketlerinin Göz hareketlerinin yönünü göstermez.yönünü göstermez.

Düşük amplitüdlü Düşük amplitüdlü hareketleri hareketleri kaçırabilir.kaçırabilir.

Artefaktları ve EEG Artefaktları ve EEG aktivitesini ayırmak aktivitesini ayırmak kolaydır.kolaydır.

AlternatifAlternatif Göz harketlerinin Göz harketlerinin

yönünü gösterir.yönünü gösterir.

Tüm göz hareketleri Tüm göz hareketleri görülür.görülür.

Artefaktı ve EEG Artefaktı ve EEG aktivitesini ayırmak aktivitesini ayırmak kolay değildir.kolay değildir.

EMGEMG

Orta hat elektrodu mandibulanın alt Orta hat elektrodu mandibulanın alt ucundan 1cm yukarıucundan 1cm yukarı

Mandibulanın alt ucundan 2cm asağı Mandibulanın alt ucundan 2cm asağı ve 2cm sağa ve 2cm sağa

Yedek elektrot mandibula alt ucundan Yedek elektrot mandibula alt ucundan 2cm asağı ve 2cm sola 2cm asağı ve 2cm sola

Uyanıklık-Uyku GeçişiUyanıklık-Uyku Geçişi

Uyanıklık tam uyanıklık halinden sürekli Uyanıklık tam uyanıklık halinden sürekli uyku haline kadar ( K komplekskler ve uyku haline kadar ( K komplekskler ve uyku iğleri) geçen bir süreçtir.uyku iğleri) geçen bir süreçtir.

EOG değişiklikleri alfa aktivitesinin EOG değişiklikleri alfa aktivitesinin kaybından önce gerçekleşir.kaybından önce gerçekleşir.

Uyanıklık-uyku geçişi EEG’de teta Uyanıklık-uyku geçişi EEG’de teta ritminin alfa ritmine hakim olduğu ritminin alfa ritmine hakim olduğu zaman gerçekleşir.zaman gerçekleşir.

Uyku Başlangıcı TanımıUyku Başlangıcı Tanımı

Uyanıklık dışında skor edilmiş herhangi Uyanıklık dışında skor edilmiş herhangi bir uyku fazıbir uyku fazı

Birçok hastada bu uyku fazı N1 olacaktırBirçok hastada bu uyku fazı N1 olacaktır..

UyanıklıkUyanıklık

Oksipital bölge kayıtlarında 30 saniyelik bir Oksipital bölge kayıtlarında 30 saniyelik bir epoğun %50’sinden fazlası alfa ise, o epok epoğun %50’sinden fazlası alfa ise, o epok

Uyanıklık (W)Uyanıklık (W)

olarak skorlanır olarak skorlanır

UyanıklıkUyanıklık (alfa dalgası olmayan hastalarda) (alfa dalgası olmayan hastalarda)

Göz açıp kapama (konjuge, vertikal, 0.5-Göz açıp kapama (konjuge, vertikal, 0.5-2Hz göz açık ya da kapalı)2Hz göz açık ya da kapalı)

Okuma halinde göz hareketleri (yavaş fazlı Okuma halinde göz hareketleri (yavaş fazlı konjüge göz küresi hareketlerini takip eden konjüge göz küresi hareketlerini takip eden aksi yönde, hızlı göz hareketleri)aksi yönde, hızlı göz hareketleri)

Normal yada artmış kas tonüsü ile birlikte Normal yada artmış kas tonüsü ile birlikte hızlı göz küresi hareketlerihızlı göz küresi hareketleri

Evre N1Evre N1Bir epoğun %50’sinden fazlasını düşük Bir epoğun %50’sinden fazlasını düşük amplitüdlü, mikst frekanslı (yoğun olarak amplitüdlü, mikst frekanslı (yoğun olarak 4-7Hz) aktivitenin oluşturması ve bunların 4-7Hz) aktivitenin oluşturması ve bunların alfa dalgalarının yerini alması halinde, o alfa dalgalarının yerini alması halinde, o epokepok

Evre N1Evre N1

olarak skorlanırolarak skorlanır

Evre N1Evre N1 (alfa dalgası olmayan hastalarda) (alfa dalgası olmayan hastalarda)

Uyanıklık ile kıyaslandığında, Uyanıklık ile kıyaslandığında, biyoelektrik aktivitede 1Hz ya da daha biyoelektrik aktivitede 1Hz ya da daha fazla yavaşlamafazla yavaşlama

Verteks keskin dalgalarıVerteks keskin dalgaları

Yavaş göz küresi hareketleri (konjüge, Yavaş göz küresi hareketleri (konjüge, yavaş ve sinüsoidal)yavaş ve sinüsoidal)

Evre N2Evre N2 Genellikle frontal bölgede belirgin, 0.5 saniye Genellikle frontal bölgede belirgin, 0.5 saniye

ya da daha uzun süreli, bifazik özellikli K ya da daha uzun süreli, bifazik özellikli K komplekslerin varlığı,komplekslerin varlığı,

K komplekse eşlik eden arousal (K kompleks K komplekse eşlik eden arousal (K kompleks bitişinden sonra, bir saniyeden uzun olmayan) bitişinden sonra, bir saniyeden uzun olmayan)

veve Uyku iğleri (11-16Hz) varlığı halinde o epokUyku iğleri (11-16Hz) varlığı halinde o epok

Evre N2Evre N2

olarak skorlanırolarak skorlanır

Evre N2Evre N2 Bir epoğun birinci yarısında ya da bir Bir epoğun birinci yarısında ya da bir

önceki epoğun ikinci yarısında önceki epoğun ikinci yarısında “arousal” ın eşlik etmediği K kompleks “arousal” ın eşlik etmediği K kompleks ya da tek başına uyku iğleri varsa, ya da tek başına uyku iğleri varsa, evre N2evre N2

K kompleks ile birlikte 1 saniyeden K kompleks ile birlikte 1 saniyeden uzun “arousal” varlığında, uzun “arousal” varlığında, evre N1evre N1

Evre N2Evre N2 K kompleks ya da uyku iğlerinin olmadığı, düşük K kompleks ya da uyku iğlerinin olmadığı, düşük

amplitüdlü, karışık frekanslı devam eden amplitüdlü, karışık frekanslı devam eden epoklardaepoklarda

Uyanıklık, N3 ya da REM uykusuna geçiş,Uyanıklık, N3 ya da REM uykusuna geçiş, ArousalArousal

veve Büyük vücut hareketlerini takip eden yavaş göz Büyük vücut hareketlerini takip eden yavaş göz

küresi hareketleri yoksaküresi hareketleri yoksa

Evre N2 Evre N2

skorlaması devam ettirilir.skorlaması devam ettirilir.

Evre N3Evre N3

Frontal bölgelerde belirgin, 0.5-2Hz, Frontal bölgelerde belirgin, 0.5-2Hz, >75>75µµV, V,

yavaş dalga aktivitesi bir epoğun ≥ yavaş dalga aktivitesi bir epoğun ≥ %20’sini oluşturuyorsa o epok,%20’sini oluşturuyorsa o epok,

Evre N3Evre N3

olarak skorlanırolarak skorlanır

Evre REvre R Düşük amplitüdlü, mikst frekanslı EEG,Düşük amplitüdlü, mikst frekanslı EEG, Düşük çene EMG’si,Düşük çene EMG’si, Hızlı göz küresi hareketlerinin varlığında Hızlı göz küresi hareketlerinin varlığında

o epok, o epok,

Evre REvre R

olarak skorlanırolarak skorlanır

Evre REvre RHızlı göz küresi hareketlerinin yokluğunda Hızlı göz küresi hareketlerinin yokluğunda

Düşük amplidlü, karışık frekanslı EEG devam Düşük amplidlü, karışık frekanslı EEG devam ediyorsa,ediyorsa,

K kompleks ya ya uyku iğleri yoksa,K kompleks ya ya uyku iğleri yoksa, Düşük çene EMG aktivitesi devam ediyorsaDüşük çene EMG aktivitesi devam ediyorsa

Evre REvre R

skorlaması devam ettirilir.skorlaması devam ettirilir.

Evre REvre R

Uyanıklık ya da evre N3’e geçiş varsaUyanıklık ya da evre N3’e geçiş varsa

Kas aktivitesinde artış varsa ( evre N1)Kas aktivitesinde artış varsa ( evre N1)

Göz küresi hareketlerinin olmadığı bir Göz küresi hareketlerinin olmadığı bir epoğun birinci yarısında K kompleks ya da epoğun birinci yarısında K kompleks ya da uyku iğleri varsa (evre N2)uyku iğleri varsa (evre N2)

Evre REvre R Yavaş küresi hareketlerinin takip ettiği arousal Yavaş küresi hareketlerinin takip ettiği arousal

varlığında (evre N1)varlığında (evre N1)

Yavaş göz küresi harketlerinin takip ettiği Yavaş göz küresi harketlerinin takip ettiği büyük vücut hareketlerinin varlığında (evre N1) büyük vücut hareketlerinin varlığında (evre N1)

Evre REvre R

sonlandırılır.sonlandırılır.

Evre REvre R Kas tonusu düşüklüğü,Kas tonusu düşüklüğü,

Hızlı göz küresi hareketleri veHızlı göz küresi hareketleri ve

K kompleks ya da uyku iğleri birlikte K kompleks ya da uyku iğleri birlikte izleniyorsa, o epokizleniyorsa, o epok

Evre R Evre R

olarak skorlanır.olarak skorlanır.

Büyük Vücut HareketleriBüyük Vücut Hareketleri

Bir epok içerisinde EEG özelliklerinin görünmesini Bir epok içerisinde EEG özelliklerinin görünmesini

engelleyen ve epoğun yarısından fazlasında skorlama engelleyen ve epoğun yarısından fazlasında skorlama

yapılmasına imkan vermeyen kas ya da hareket artefaktıyapılmasına imkan vermeyen kas ya da hareket artefaktı

Büyük Vücut HareketleriBüyük Vücut Hareketleri Epoğun herhangi bir yerinde alfa Epoğun herhangi bir yerinde alfa

aktivitesi varsa (<15 saniye olsa bile), aktivitesi varsa (<15 saniye olsa bile), uyanıklıkuyanıklık

Epoğun öncesi ya da sonrasında Epoğun öncesi ya da sonrasında uyanıklık varsa, uyanıklıkuyanıklık varsa, uyanıklık

Diğer durumlarda skorlanmakta olan Diğer durumlarda skorlanmakta olan uyku evresi devam ettirilir.uyku evresi devam ettirilir.

Arousal Skorlaması(2007)Arousal Skorlaması(2007)

1992 skorlama kuralları gözden 1992 skorlama kuralları gözden geçirilmiş,geçirilmiş,

Arousal zaman aralığı, EEG’den Arousal zaman aralığı, EEG’den bağımsız arousal olaylarının ve siklik bağımsız arousal olaylarının ve siklik alternan patern (CAP) ilgili muhtemel alternan patern (CAP) ilgili muhtemel kural revizyonları önerilmiştir.kural revizyonları önerilmiştir.

Minimum Arousal SüresiMinimum Arousal Süresi

3 saniye3 saniye

Kalp Hızı DeğişiklikleriKalp Hızı Değişiklikleri

Pulse Transit Time (PTT)Pulse Transit Time (PTT)

EEG değişiklikleri olmaksızın ortaya EEG değişiklikleri olmaksızın ortaya çıkan otonom arousal anlamlı mı ?çıkan otonom arousal anlamlı mı ?

Siklik Alternan PaternSiklik Alternan Patern non-REM uykusunun fizyolojik komponenti non-REM uykusunun fizyolojik komponenti

olarak tanımlanmıştır.olarak tanımlanmıştır. A1 alt grubu yavaş dalga “burst” leri, K A1 alt grubu yavaş dalga “burst” leri, K

kompleksler ve verteks keskinlerinden kompleksler ve verteks keskinlerinden oluşmaktadır.oluşmaktadır.

A2 alt grubu yavaş ve hızlı dalgaların A2 alt grubu yavaş ve hızlı dalgaların karışımından oluşmuştur.karışımından oluşmuştur.

A3 alt grubunda hızlı aktivite hakimdir.A3 alt grubunda hızlı aktivite hakimdir.

A2 ve A3 alt grupları ASDA “arousal” A2 ve A3 alt grupları ASDA “arousal” skorlaması ile uyumlu bulunmuştur.skorlaması ile uyumlu bulunmuştur.

Arousal SkorlamasıArousal Skorlaması 1992 ASDA arousal skorlaması geçerli1992 ASDA arousal skorlaması geçerli

Otonom arousal ve CAP arousal Otonom arousal ve CAP arousal ölçümlerinin geçerliliği yok.ölçümlerinin geçerliliği yok.

EEG arousal skorlamasında gelişim ve EEG arousal skorlamasında gelişim ve gerekirse ek kayıtlamaların yapılması gerekirse ek kayıtlamaların yapılması gerekebilir???gerekebilir???

Uyku ile İlişkili Hareket Uyku ile İlişkili Hareket Bozukluklarında Skorlama KurallarıBozukluklarında Skorlama Kuralları

Uykuda periyodik bacak hareketleriUykuda periyodik bacak hareketleri BruksizmBruksizm REM uykusu davranış bozukluğuREM uykusu davranış bozukluğu Ritmik hareket bozukluğuRitmik hareket bozukluğu Aşırı fragmanter miyoklonusAşırı fragmanter miyoklonus Hipnagojik ayak tremoruHipnagojik ayak tremoru Alternan Bacak Kası Aktivasyonu (ALMA)Alternan Bacak Kası Aktivasyonu (ALMA)

ICSD2’ de bu sınıflama içerisinde yer alanICSD2’ de bu sınıflama içerisinde yer alan

Huzursuz bacak sendromuHuzursuz bacak sendromuNokturnal bacak kramplarıNokturnal bacak kramplarıUyku terörüUyku terörüKonfüzyonel arousalKonfüzyonel arousalUykuda yürümeUykuda yürüme

Uykuda hareket bozukluğu olarak Uykuda hareket bozukluğu olarak değerlendirilmedi.değerlendirilmedi.

Uykuda Periyodik Bacak Uykuda Periyodik Bacak HareketleriHareketleri

Bacak hareketi süresi minimum 0.5 saniyeBacak hareketi süresi minimum 0.5 saniye Bacak hareketi süresi maksimum 10 saniyeBacak hareketi süresi maksimum 10 saniye Bacak hareketinin amplitüdü, istirahat Bacak hareketinin amplitüdü, istirahat

halindeki EMG aktivitesinden en az 8halindeki EMG aktivitesinden en az 8µµV yüksek,V yüksek, Bacak hareketinin süresi, 8Bacak hareketinin süresi, 8µµV ‘luk EMG V ‘luk EMG

yükselişinin başlangıcından itibarenyükselişinin başlangıcından itibaren Bacak hareketinin bitişi, EMG’deki aktivite Bacak hareketinin bitişi, EMG’deki aktivite

artışının, istirahat EMG’sini 2 artışının, istirahat EMG’sini 2 µµV aşmayacak V aşmayacak düzeye indiği an ( düzeye indiği an ( hareket süresinin en az 0.5 hareket süresinin en az 0.5 saniye olması durumundasaniye olması durumunda))

Uykuda Periyodik Bacak HareketleriUykuda Periyodik Bacak Hareketleri

Periyodik bacak hareketi serisi olarak Periyodik bacak hareketi serisi olarak skorlama içinskorlama için

Birbirini takip eden en az 4 bacak Birbirini takip eden en az 4 bacak hareketihareketi

Takip süresi minimum 5 saniyeTakip süresi minimum 5 saniye Takip süresi maksimum 90 saniyeTakip süresi maksimum 90 saniye 5 saniye içerisinde farklı bacaklarda 5 saniye içerisinde farklı bacaklarda

ortaya çıkan hareket, tek bir hareketortaya çıkan hareket, tek bir hareket

Apne ya da hipopnenin 0.5 saniye Apne ya da hipopnenin 0.5 saniye öncesi ve sonrasında ortaya çıkan öncesi ve sonrasında ortaya çıkan bacak hareketleri skorlanamazbacak hareketleri skorlanamaz

0.5 saniye aralığındaki, arousal ve 0.5 saniye aralığındaki, arousal ve PLM, başlangıç ve bitiş ilişkisi PLM, başlangıç ve bitiş ilişkisi sorgulanmaksızın harket ile ilişkili sorgulanmaksızın harket ile ilişkili olarak kabul edilir.olarak kabul edilir.