ภำวะมปรสต (Parasitism) ใชสญลกษณ + / -

ภำวะมปรสตเปนควำมสมพนธระหวำงผใหอำศย (host) กบปรสต (Parasite)

Host

โดยถำอยรวมกน

ถำแยกกน

+–0 –

Parasite

1.

( + หมำยถงกำรเจรญดขน, ไดประโยชน

- หมำยถง กำรเจรญเลวลง, เสยประโยชน

0 หมำยถง ไมได และไมเสยประโยชน )

ลกษณะทวไปของกำรด ำรงชวตในภำวะมปรสต

1) ปรสต (Parasite)

คอย ๆ เบยดเบยน host โดยกำรแยงอำหำร หรอ กนโพรโทพลำซมของ host ท ำให host ออนแอลงเรอยๆ ไมท ำให host ตำยทนทมขนำดเลกกวำ hostอำจกอใหเกดโรคกบ host ปรสตทกอใหเกดโรคกบ Host จะเรยกเปนเชอโรค (pathogen) เชน จลนทรยบำงชนด

กำรลำเหยอเปนควำมสมพนธระหวำง ผลำหรอตวห ำ (predator) กบเหยอ (prey)

Predator

โดย

ถำอยรวมกน

ถำแยกกน

+ –

0–

กำรลำเหยอ (Predation) ใชสญลกษณ + / -2.

Prey

1) กำรลำเหยอ หมำยถง

สตวกนเนอ ซงเปนกำรลำทเดนชด

สตวกนพช เชน ตกแตนปำทงกำ กนตนขำวโพด

หรอพะยนกนหญำทะเล

พชดกจบแมลง เชน กำบหอยแครงดบจบแมลงตวเลกๆ

เปนอำหำร

2) ผลำ (Predator) หมำยถง ท ำใหเหยอตำยอยำงรวดเรวเพอกนเปนอำหำร

ใชโครงสรำงรำงกำยของตวเองเทำนน ไมใชอำวธนอกกำย

แขงแรงกวำเหยอ แตขนำดใหญกวำเหยอหรอไม ไมจ ำเปน

ลกษณะทวไปของกำรลำเหยอ

4) ทงผลำและเหยอตำงมอทธพลควบคมปรมำณของกนและกน ซงเปนกลไก

กอใหเกดสมดลธรรมชำตมำกทสดปรมำณ

เวลำ

ผลำ

เหยอ

3) เหยอ (Prey) ปรบตวเพอกำรอยรอด เชน หไว ตำไว วงไว อยรวมกนเปนกลม

ผลำ

เหยอ

5) ผลำไมจ ำเปนตองเปนผลำเสมอไป อำจกลำยเปนเหยอกไดในบำงสถำนกำรณ

6) กำรลำเหยอจะเปนผลดตอประชำกรเหยอ โดยท ำใหประชำกรเหยอมววฒนำกำร

ไปในทำงทดขน เพรำะเหยอทไมเหมำะสม จะถกขจดออกไปจำกประชำกร

ควำมสมพนธระหวำงสงมชวต 2 ฝำย โดยฝำยหนงไดรบ

ผลประโยชน (+) เรยกตวอำศย (Commensal) อกฝำยหนงไมไดไมเสยผลประโยชน (O) เรยกตวใหอำศย (Host)

ตวใหอำศย (host)

สงมชวต 2 ฝำยถำอยรวมกน

ถำแยกกน

+

0–

0

ภำวะองกนหรอภำวะเกลอกล (Commensalism) ใชสญลกษณ +/03.

ตวอำศย (commensal)

ลกษณะทวไปของกำรด ำรงชพในภำวะองกนหรอภำวะเกลอกล

1. ตวใหอำศย จะไมไดไมเสยผลประโยชนใดๆ และไมมผลเสยตอ

ผอำศย

2. ตวอำศย จะไดรบประโยชนจำกตวใหอำศย ในแงมมตำง ๆ

เปนแหลงทอยอำศยและหลบภย

เปนผไดอำหำรจำกผอำศย

เชน

1. Epiphyte (พชอำศยบนพชตนอน) เชน กลวยไม ชำยผำสดำ ทอยบนตนไมใหญจะเปนฝำยท

ไดทอย อำหำร

ไดแสงสวำงและลม

ตวอยำงกำรด ำรงชวตในภำวะองกน

2. เหำฉลำมกบปลำฉลำมหรอปลำวำฬ

3. นก ผง ตอ แตน ทท ำรงบนตนไม

4. แบคทเรยบนผวหนงคน

5. ลกกง ลกป ลกปลำ อำศยอยในโพรงล ำตวของฟองน ำ

6. ตกแตนใบไมหรอตกแตนกงไม ทเกำะอยบนใบไมและกงไม

7. ดวงขควำยกบควำย โดยดวงขควำยกนมลของควำย

8. เสอกบนกแรง โดยเสอฆำเหยอทงเศษไวเปนอำหำรของนกแรง

9. ไลเคนทเจรญเตบโตอยบนเปลอกไมตนใหญ

11. จกจนอำศยบนตนไม

12. กบบนใบบว

เชอรำ

10. รำกบยสตในกำรยอยแปง

ยสต

(0) (+)

แปง น ำตำลกลโคส ethyl alcohol + CO2

ควำมสมพนธระหวำงสงมชวต 2 ฝำย โดยทง 2 ฝำยตำงได

ประโยชนจำกกำรรวมกน (+ , +) แตแยกกนไดไมเกดผลเสย (0 , 0) ไมเปนสถำนกำรณผกมดประจ ำไมตองสมผสกนตลอด

ถำอยรวมกน

ถำแยกกน 0 , 0+ , +

กำรไดประโยชนรวมกน (Protocooperation) ใชสญลกษณ + / +4.

ตวอยำงเชน

นกเอยง

กำรเตอนภย

แมลง, เหบ

กบ ควำย1.

ดอกไม

น ำหวำน

กำรผสมเกสร

กบ แมลง2.

มดด ำ

ปองกนอนตรำย

ใหน ำหวำน

กบ เพลย3.

ปลำกำรตน

ท ำควำมสะอำด

ใหเศษอำหำร

กบSea anemone(ดอกไมทะเล)

และปองกนอนตรำย

4.

ปเสฉวน

ใหกำรเคลอนท

ปองกนภย

กบ Sea anemone5.

นก

จกเศษอำหำร

ตำมซอกฟนจระเข

ใหเศษอำหำร

กบ จระเขลมแมน ำไนล6.

Protocooperation

Mutualism

สตว กบ สตว

สตว กบ พช

จลนทรย

สตว

พชจลนทรย กบ

รำ Bacteria Protozoa

ขอสรป

กำรด ำรงชวตของผยอยสลำย (Decomposer) บนซำกสงมชวต โดยกำร

หลงน ำยอยออกมำนอกรำงกำย (Exoenzyme) เพอยอยซำกสงมชวตใหกลำยเปนสำรอนทรยโมเลกลเลก สำรอนนทรยตำง ๆ เชน แรธำต CO2 ฯลฯ

ภำวะกำรยอยสลำย (Saproghytism)6.

ผยอยสลำย

(เหด รำ แบคทเรย)ซำกสงมชวต

สำรอนทรยโมเลกลเดยว

สำรอนนทรย วตำมน

ดดซม

(Exoenzyme)

สะสมในสงแวดลอม

(Environmental hormone)

ผผลต

ดดซม

กำรด ำรงชพโดยฝำยหนงจะหลงสำรเคมออกมำไปมผลยบยง

กำรเจรญของอกฝำยหนง (- / 0) เชน

รำสเขยว Penicillium หลงสำร Antibiotic ออกมำให Bacteria ไมเจรญ สำหรำยสเขยวแกมน ำเงน Microcystis จะหลงสำร

Hydroxylamine ออกมำในน ำ ท ำใหสตวน ำตำย

ภำวะหลงสำรยบยงกำรเจรญ (Antibiosis) ใชสญลกษณ - / 07.

ภำวะแขงขนเปนกำรด ำรงชพโดยทง 2 ฝำย ตองกำรปจจย

เดยวกนแตปจจยนนมจ ำกด จงตองแขงขน เพอใหไดปจจยทตองกำร

นน จงเปนลบทงค (- / -)

กำรแขงขน

จะม 2 ลกษณะ

ภำยในชนดเดยวกน (Introspecific competition)

กำรแขงขนระหวำงสงมชวตเดยวกนจะรนแรงกวำ

ระหวำงตำงชนดกน (Interspecific competition)

ภำวะแขงขน (Competition) ใชสญลกษณ - / -8.

บวกบผกตบชวำในสระน ำ

จอกกบแหนในแหลงน ำ

ตนถวทปลกมำกมำยในกระปองเลก ๆ

ตวอยำง

พำรำมเซยม ชนด Paramecium caudatum กบ P. aurelia