คู่มือก รปรับปรุงคุณภ พอ ก ศภ ยในสถ...

จดทำ�โดย : สถ�บนบำ�ร�ศนร�ดร

กรมควบคมโรคกระทรวงส�ธ�รณสข

พมพท : สำ�นกพมพอกษรกร�ฟฟคแอนดดไซน

พมพครงท1 : พฤศจก�ยน2560

จำ�นวนพมพ : 1,000เลม

ISBN : 978-616-11-3558-4

คมอก�รปรบปรงคณภ�พอ�ก�ศภ�ยในสถ�นพย�บ�ล

คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล C

คำ�นำ�

การปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอทางอากาศนบเปนภารกจส�าคญประการหนงของสถานพยาบาล

ปจจยทสงเสรมใหปญหาการแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลมมากขน ไดแก การเกดโรคอบตใหม -

โรคอบตซ�าของระบบทางเดนหายใจ ซงสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศได นอกจากนน ในเรองของโครงสราง

อาคารสถานพยาบาลทไมเออตอการระบายอากาศไดอยางเพยงพอการใชเครองปรบอากาศในพนทส�าหรบดแลผปวย

ทมโอกาสแพรกระจายเชอโดยไมมการกรองหรอระบายอากาศตามเกณฑมาตรฐานอยางเหมาะสมกเปนสวนเพม

โอกาสเสยงของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลได

จากสถานการณปญหาดงกลาวขางตนสถาบนบ�าราศนราดรกรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสขไดเลงเหน

ความส�าคญของการปรบปรงคณภาพอากาศในอาคาร (Indoor air Quality) ของสถานพยาบาล จงไดด�าเนนการ

รวบรวมองคความรทางดานการแพทยวศวกรรมและสถาปตยกรรมจากผเชยวชาญหลายสาขาวชาจดท�าคมอการปองกน

การแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลขน โดยไดรบความสนบสนนการด�าเนนงานจากกรมควบคมโรค

รวมทงหนวยงานอนๆทงในและนอกกระทรวงสาธารณสข ในคมอเลมนนอกจากเนอหาเรองการปรบปรงคณภาพ

อากาศในสถานพยาบาลแลวยงไดน�าเรองIsolationPrecautionsมาเพมความสมบรณของสาระในหนงสอเลมนดวย

ผจดท�าจงหวงวาบคลากรทางการแพทยและบคลากรสาขาอนทเกยวของจะสามารถน�าแนวคดจากหนงสอนไปใช

ในการปรบปรงคณภาพอากาศในสถานพยาบาลตางๆตอไป

พญ.จรยาแสงสจจา

นายภทรวฒนธรรม

วราภรณเทยนทอง

คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาลD

หน�

1

17

23

27

37

41

45

49

53

57

59

63

67

69

71

79

81

83

เรอง

ส�รบญ

บทท1 แนวท�งก�รออกแบบสถ�นพย�บ�ล

บทท2 แผงกรองอ�ก�ศ

บทท3 ก�รระบ�ยอ�ก�ศ

บทท4 หองแยกผปวยตดเชอท�งอ�ก�ศ

(Airborne Infection Isolation Room: AIIR)

บทท5 หองฉกเฉน

บทท6 หออภบ�ลผปวยหนก

บทท7 หองผ�ตด

บทท8 หองสองกลอง

บทท9 หองชนสตร

บทท10 หองฉ�ยรงส

บทท11 หองตรวจผปวยนอก

บทท12 คลนกวณโรค

บทท13 หองปฏบตก�ร

บทท14 พนทแยกผปวยภ�ยในเรอนจำ�

บทท15 ก�รทดสอบระบบ

บทท16 CohortWard

เอกส�รอ�งอง

ภ�คผนวก

คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 1

บทท1แนวท�งก�รออกแบบสถ�นพย�บ�ล

คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล2

นย�ม

1. การปองกนกนการตดเชอ(InfectionControl:IC)

หมายถงการควบคมและปองกนการแพรกระจายของเชอ/การตดเชอ

ในโรงพยาบาลซงเปนพนฐานสวนหนงของการดแลสขภาพการควบคมการตดเชอ

และระบาดวทยาของโรงพยาบาลคลายกบการปฏบตดานสขภาพของประชาชน

การควบคมการตดเชอมปจจยทสมพนธกบการแพรระบาดของการตดเชอ

ภายในสถานบรการสขภาพ ไมวาจะเปนผปวยสผปวย จากผปวยใหกบพนกงาน

และจากพนกงานใหแกผ ปวยหรอในหม พนกงาน จงหมายรวมถงการปองกน

การตรวจสอบ/การเฝาระวง การแพรระบาดของการตดเชอในสถานบรการสขภาพ

และการจดการ

2. ระบบปรบอากาศและระบายอากาศ

หมายถงการควบคมอณหภมความชนคณภาพของอากาศความดน

อากาศทศทางการไหลการหมนเวยนของอากาศและควบคมการแพรเชอโรคในพนท

ปฏบตงาน


ม�ตรฐ�นก�รออกแบบก�รปองกนก�รตดเชอ

การแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลเปนปญหาส�าคญทาง

การแพทยและสาธารณสขทวโลกส�าหรบประเทศไทย เชอวณโรคซงเปนเชอทแพร

กระจายทางอากาศก�าลงเปนปญหาส�าคญ เนองจากอบตการณของวณโรคเพมขน

และพบเชอวณโรคทดอยาหลายขนานดวย นอกจากนโรคอบตใหมระบบทางเดน

หายใจ ไดแก โรค SARS, Avian Influenza, A H5N1 อาจแพรทางอากาศหรอ

ทางฝอยละอองขนาดเลก(aerosol)ไดในบางสภาวการณการปองกนการแพรกระจาย

เชอทางอากาศในสถานพยาบาลจงเปนสงทตองด�าเนนการ

ในป ค.ศ. 1930William F.Wells ซงเปนวศวกรดานสขาภบาล จาก

มหาวทยาลยHarvardไดท�าการศกษารวมกบนกศกษาแพทยRichardReileyและ

รายงานวาแกนของฝอยละออง (droplet nuclei) ซงมจลชพอยเปนสงทท�าใหเกด

การแพรกระจายเชอทางอากาศเนองจากอานภาคซงมขนาด≤5ไมครอนสามารถ

แขวนลอยอยในอากาศไดนาน โดยไมตกลงสพน และจะลองลอยอยในอากาศไปได

ไกลมากจากจดก�าเนดซงสอดคลองกบสมการทใชค�านวณความเรวทอนภาคขนาด

1 -100 ไมครอนจะตกลงสพนซงเสนอโดยLewisStrokesจากสมการดงกลาว

พบวาอนภาคขนาด1-5ไมครอนทอยในกระแสอากาศนงจะมอตราการตกสพน

1หลาตอชวโมงทงนหากมกระแสลมแรงการแขวนลอยในอากาศของอนภาคดงกลาว

กจะนานขนเมอถกหายใจเขาไปอนภาคขนาด1-5ไมครอนจะสามารถผานcilia

และmucosaldefensesในบรเวณทางเดนหายใจสวนบนลงไปสะสมในถงลมปอด

(alveoli) หากเชอโรคนนยงคงมชวตอยบนdroplet nuclei ไดกจะกอใหเกดโรค

การศกษาเรองการแพรกระจายเชอโรคทางอากาศพบอยางกวางขวางหลงจากอบตการณ

ของวณโรคเพมสงขน รวมทงการอบตของโรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง

จากเชอ SARS Corona virus ซงมหลกฐานวาเปนโรคทแพรกระจายทางอากาศ

ในบางสภาวการณ ท�าใหปจจบนมการแบงเชอโรคทแพรกระจายทางอากาศ

ออกแบบ3กลมคอ


เชอโรคใชวธการแพรกระจายทางอากาศเปนวธหลก โรคทมหลกฐานวา

แพรกระจายแบบน คอวณโรค โดยเฉพาะวณโรคปอดและกลองเสยง นอกจากน

Measles,เชอรากลมAspergillus sppและRhizopus spp..อาจจดอยในกลมน

เนองจากมหลกฐานชดเจนวามการแพรกระจายทางอากาศเปนชองทางหลก

1.Obligatedairbornetransmission

2.Preferentialairbornetransmission

3.Opportunisticallyairbornetransmission

เชอโรคในกลมนสามารถแพรกระจายไดหลายวธแตหากแพรกระจายทาง

อากาศหรออยในรป aerosol และเขาไปสะสมในสวนปลายของปอดแลว จะท�าให

เชอโรคแพรกระจายไปทวรางกายและมการด�าเนนโรคเตมรปแบบ (full - blown

disease) เชอโรคในกลมน ไดแก Varicella - Zoster, Smallpox, เชอรากลม

Acremonium spp.ส�าหรบไขหวดใหญและไขหวดนก(InfluenzaAH5N1)กม

หลกฐานวานาจะอยในกลมนโดยเฉพาะไขหวดนกInfluenzaAH5N1นนพบวาม

ตวรบเชอ(receptor)อยทสวนปลายของปอดและมการแบงตวของไวรสในต�าแหนง

นนดวยเชอโรคในกลมนหากแพรกระจายโดยวธอนความรนแรงของโรคจะลดลง

เชอโรคในกล มนตามธรรมชาตจะแพรกระจายโดยวธอน แตในบาง

สภาวการณ เชน การท�าใหเชอโรคอยในรปของ aerosol และถกสดดมเขาไปใน

สวนปลายของปอดกจะกอใหเกดโรคได เชอโรคทนาจะอยในกลมน ไดแก SARS

Corona Virus และกลมของ Viral hemorrhagic fever ไดแก Ebola, Lassa,

Marburg,Hanta


นอกจากนอาจแบงโรคทแพรกระจายทางอากาศออกเปน2กลม

ตามความเสยงของผสมผสกลาวคอ

• กลมแรก เปนกลมของโรคซงคนปกตทไมมภมตานทานตอ

โรคนน ๆ มความเสยงตอการตดโรค ไดแก เชอวณโรคMeasles virus,

Varicella-Zostervirus,Smallpox,SARScoronavirus, Influenza

AH5N1และกลมViralhemorrhagicfeverการปองกนการแพรกระจาย

ของโรคเหลานตองใชการปองกนทแหลงโรค(ผปวย)กลาวคอตองใหผปวย

อยในหองแยกส�าหรบการปองกนการแพรเชอทางอากาศและผทจะตองเขาไป

อยหองเดยวกบผปวยตองสวมหนากากทปองกนอนภาคขนาด<5ไมครอน

ไดซงวธการดงกลาวเปนทรจกกนดในนามAirborneprecautionsซงมวธ

การหลกคอการใชadministrativecontrol,environmentalcontrol

และrespiratoryprotectioncontrolซงจะกลาวสาระโดยละเอยดตอไป

• กลมทสอง เปนกลมของโรคทมกท�าใหเกดโรคเฉพาะผทม

ภมคมกนบกพรองเทานน ไดแก เชอราตาง ๆ เชน Aspergillus spp.,

Rlizopuss spp.,Acremonium spp., Fusarium spp. การปองกนโรค

เหลานมความจ�าเปนเฉพาะกลมเสยงซงไดแก ผปวยทไดรบการเปลยนถาย

อวยวะ โดยจะตองท�าใหอากาศในหองแยกของผปวยเหลานมการปนเปอน

เชอโรคนใหนอยทสดโดยมการกรองอากาศทจะจายเขามาในหองผปวยดวย

แผงกรองอากาศระดบ HEPA filter และตองสรางความดนอากาศในหอง

ผปวยใหเปนบวก (positive air pressure) เมอเทยบกบอากาศภายนอก

โดยรอบเพอปองกนอากาศจากภายนอกซงอาจปนเปอนเชอโรคมใหเขามา

ในหองผปวยทางรรวตางๆของหองอยางไรกตามนอกจากผปวย2กลม

ดงกลาวซงสามารถระบได และสามารถใชมาตรการในการควบคมการแพร

กระจายเชอหรอลดการตดเชอแลวยงมผปวยอกจ�านวนหนงทเรายงไมทราบ

วาสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศได หรอเสยงตอการตดเชอทแพร

กระจายทางอากาศหรอไมไดแกผปวยทไดรบการผาตดการพนยาการสอง

ตรวจอวยวะภายใน ผปวยวกฤตหรอแมกระทงผปวยทนงรอตรวจ หากม

อาการไอกสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศไปยงบคคลอนรวมทงบคลากร

ได การควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศ ในสถานพยาบาลตาม

มาตรฐานจงเปนสงจ�าเปน


ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอท�งอ�ก�ศในสถ�นพย�บ�ล

หลกการส�าคญในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอโรคในสถานพยาบาลซงโดยทวไปใชหลกการ

เดยวกบการควบคมวณโรคในสถานพยาบาลซงม3ประการดงน

1. การบรหารจดการภายในสถานพยาบาล(AdministrativeControls)

2. การควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)

3. การใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)

1.ก�รบรห�รจดก�รภ�ยในสถ�นพย�บ�ล(AdministrativeControls)

เปนมาตรการพนฐานขนแรกทมความส�าคญมากในการลดความเสยงของการแพรกระจายเชอ

ในสถานพยาบาล ผบรหารจะตองก�าหนดใหเปนนโยบายส�าคญ ก�าหนดผรบผดชอบ ก�าหนดแนวทางปฏบต

ก�ากบตดตามและประเมนผลเปนระยะอยางสม�าเสมอโดยมรายละเอยดการด�าเนนการดงน

1. มคณะกรรมการผรบผดชอบ ประกอบดวย แพทย พยาบาลควบคมโรคตดเชอ นกจลชววทยา

นกระบาดวทยา บคลากรดานสงแวดลอม มวศวกรเครองกลเปนกรรมการหรอทปรกษา คณะกรรมการดงกลาว

มหนาทประเมนความเสยงของสถานทบคคลกจกรรมจดท�าแผนงานโครงการและแนวทางปฏบตเสนอใหผบรหาร

เหนชอบและสงการ


2. การประเมนความเสยงของการแพรเชอและตดเชอซงประกอบดวยพนทเสยง บคคลทเสยง และ

กจกรรมทเสยงคอกจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง

ต�ร�งท1 กจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง(Aerosolgeneratingprocedures)

Aerosol-generatingproceduresproducelarge&smallparticleaerosols

• Diagnosticsputuminduction

• Nasopharyngealaspiration/airwaysuction

• Aerosolizedmedication

• ETintubationandextubation

• ChestPT

• Bronchoscopy

• Positivepressureventilation

• High-frequencyventilation

• CPR

• Postmortemexcisionoflungtissue

• Inoculatingculturemediaandsusceptibilitytestforairbornetransmitted

microorganisms

3. ประเมนบคลากรทเสยงทจะรบเชอวณโรคและอาจตดโรคโดยพจารณาปจจยตอไปน

• อายอายมากจะเสยงมากกวา

• มโรคประจ�าตวทเสยงตอวณโรคไดแกตดเชอเอชไอวเบาหวานเปนตน

• พนททปฏบตงานไดแกหองฉกเฉนแผนกผปวยนอกทมความแออด

• ลกษณะของงานทมความใกลชดกบผปวยและท�ากจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง

4. ใหความส�าคญและปฏบตตามหลกการของRespiratoryHygieneandcoughetiquetteซงม

สาระส�าคญคอ

- เ รองการคดกรองและแยกผ ป วยทสงสยออกจากบคคลอนต งแต บร เวณแรกเข ามา

ในสถานพยาบาล รวมทงมระบบคดกรองในทกจดบรการผปวย ไดแก แผนกฉกเฉน แผนกผปวยนอกหอผปวยใน

หอผปวยวกฤตหองผาตดหองสองกลองเปนตนเมอคดกรองแลวหากมขอบงชวาผปวยเขาขายการเปนวณโรคกจะ

ตองแยกผปวยออกจากผอนทนทตรวจเพมเตมและวนจฉยโดยเรวส�าหรบหอผปวยในโดยเฉพาะหอผปวยในซงเปน

หองรวมและตดเครองปรบอากาศหรอมการระบายอากาศทไมเพยงพอจะมความเสยงมากขนในการแพรกระจาย

วณโรค ดงนนหากผปวยรายใดทพกรกษาตวในหอผปวยดงกลาวมอาการทบงชวาอาจเปนวณโรคตองรบแยก

ผปวยนนออกจากผอนโดยเรวเพอการตรวจเพมเตมและวนจฉยวณโรคตอไป


- การควบคมการแพรกระจายโรคทจดก�าเนดของการแพรเชอโรค(SourcecontrolMeasures)

ประกอบดวยตวผปวยสารคดหลงและสงสงตรวจทมเชอวณโรคส�าหรบตวผปวยควรใหสวมหนากากอนามยเสมอ

หากไมมอาการเหนอยหอบและใหสขศกษาผปวยในเรอง ขอควรปฏบตขณะไอจามการท�าความสะอาดมอและ

หลกเลยงการปนเปอนสงแวดลอม ส�าหรบสารคดหลงและสงสงตรวจผบรหารตองจดใหมหองปฏบตการทปลอดภย

และมอปกรณทปองกนการแพรกระจายเชอ ไดแก Biosafety cabinet รวมทงการปฏบตทถกตองตามหลกการ

infectioncontrolในหองปฏบตการดวย

- มปายเตอน(Posteralert)ใหผปวยแจงเจาหนาทของโรงพยาบาลหากมอาการเขาขายปวยเปน

วณโรคปายดงกลาวควรมอยตามจดตางๆของโรงพยาบาลเชนจดคดกรองแผนกผปวยนอกหอผปวยในเปนตน

- ใหความส�าคญเรองการท�าความสะอาดมอทงบคลากรผปวยผรบบรการและญาต

- มการบรหารจดการเรองขยะตดเชออยางเหมาะสม

5. จดการอบรมบคลากรการแพทยและบคลากรทเกยวของในสถานพยาบาล มหวขอการอบรม

ประกอบดวยความรเกยวกบวณโรคการวนจฉยการรกษาการปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอทงนใหแบง

กลมการอบรมตามพนฐานความรและภารกจนอกจากการฝกอบรมภาคทฤษฎแลวยงตองมการฝกปฏบตในกจกรรม

ทเกยวของตามภารกจไดแกการใชเครองปองกนรางกายการท�าความสะอาดมอการท�าความสะอาดสงแวดลอมเปนตน

6. การใหสขศกษาแกผปวยและญาตมประเดนส�าคญคอ การกนยาและรบการรกษาอยางตอเนอง

การปองกนการตดเชอ การแพรกระจายเชอ โดยใชหลกการของRespiratoryhygieneandcoughetiquette

ดงทกลาวในเบองตนการก�าจดขยะตดเชอการท�าความสะอาดมอและสงแวดลอม

7. การจดบรการและสถานทใหบรการผปวยนอก ใชหลกการคอ มชองทางดวน (Fast tract) และ

การบรการทจดเดยว(Onestopservice)ในสวนของชองทางดวนใหครอบคลมผปวยรายใหมและผปวยทมาตดตาม

การรกษาสวนการบรการทจดเดยวประกอบไปดวย การซกประวตผปวยสงสยวณโรค ตรวจรกษา การเกบเสมหะ

การเอกซเรย(ถาปฏบตได)การรบค�าแนะน�าสขศกษาการนดการจายยาและการจายเงนสถานทใหบรการผปวยนอก

อาจใชระบบการระบายอากาศและจดการอากาศแบบธรรมชาต แบบการใชเครองกล หรอแบบผสมผสาน

(รายละเอยดในบทท4การควบคมสงแวดลอม)โดยมหลกการคอลดการแพรกระจายเชอและตดเชอลดระยะเวลา

การสมผสกบบคลากรและผปวยอน

8. การรกษาแบบผปวยในผปวยวณโรคทจะตองรบไวเปนผปวยในประกอบดวยผปวยทอยในระยะ

การแพรกระจายเชอและหรอมภาวะทท�าใหตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล เชน อยในภาวะวกฤตกงวกฤต หรอม

โรคแทรกซอนทอาจเปนอนตรายหองทรบผปวยทดทสดคอหองแยกเดยวซงมการจดการอากาศทถกตองตามหลก

วศวกรรมและสถาปตยกรรมคอAirborneinfectionisolationroom:AIIRอยางไรกตามหากมหองAIIRไมเพยงพอ

หรอไมมหอง AIIR อาจใชหองเดยว (Single room) มพดลมดดอากาศทท�าใหทศทางการไหล ของอากาศในหอง

ไหลจากบคลากรสผปวยและทงสภายนอกอตราการหมนเวยนของอากาศในหองไมนอยกวา12เทาของปรมาตรหอง

ตอชวโมง กรณทใชหองผปวยทมหลายเตยงตองแนใจวาผปวยไมอยในระยะแพรกระจายเชอแลว และควรมพดลม

ดดอากาศทหวเตยงของผปวยทกคนดวย หอผปวยวณโรคตองมแนวปฏบตทลดการตดเชอและแพรกระจายเชอ


อนประกอบดวยความรความช�านาญของบคลากรการใชเครองปองกนรางกายทเหมาะสมคอหนากากกรองอนภาค

ระดบN95ขนไปการจ�ากดบคลากรเทาทจ�าเปนแนวทางปฏบตกจกรรมเสยงคอกจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง

การลดระยะเวลาสมผสผปวยแนวทางปฏบตและค�าแนะน�าส�าหรบญาตและผเขาเยยมควรจ�ากดการเยยมผปวยเทาท

จ�าเปนไมอนญาตใหผสงอาย(อาย>60ป)และเดก(≤5ป)เขาเยยมผปวยวณโรคจ�ากดระยะเวลาเขาเยยมและ

ผเยยมตองสวมหนากากอนามย

9. การบรหารงานภายในหองทเฉพาะ

9.1 หองฉกเฉน เปนพนทเสยงตอการตดเชอและแพรกระจายเชอวณโรคและโรคตดเชอระบบ

ทางเดนหายใจอนๆดงนนการคดกรองแยกผปวยและลดระยะเวลาสมผสผปวยเปนปจจยทมความส�าคญอยางยง

ทจะลดความเสยงดงกลาว หองฉกเฉนควรมหองแยกส�าหรบผปวยทแพรกระจายเชอทางอากาศ เพอใชส�าหรบ

การรอคอยกอนน�าผปวยไปหอผปวยในและเพอใชท�ากจกรรมทกอใหเกดฝอยละอองหองดงกลาวนอกจากจะมการ

จดการอากาศ การระบายอากาศทเหมาะสมแลว จะตองมอปกรณทจ�าเปนไดแก การใหออกซเจน การดดเสมหะ

การใสทอชวยหายใจ มพนทเพยงพอส�าหรบกจกรรมดงกลาว และสามารถสงเกตอาการผปวยจากภายนอกหองได

(เชนมบานกระจกใสหรอโทรทศนวงจรปด)

ภาพแสดงหองแยกในหองฉกเฉน

9.2หองชนสตรมการจดพนทและอปกรณทลดความเสยงในการตดเชอและแพรกระจายเชอ

รวมทงมแนวปฏบตเพอปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอ ไดแก การท�าความสะอาดอปกรณ สงแวดลอม

การก�าจดขยะตดเชอ

9.3สถานทเกบเสมหะ มได 2 ลกษณะ คอ ตเกบเสมหะทเปน negative pressure และม

แผงกรองอากาศถงระดบ HEPA fitter หรอ สถานทเกบเสมหะทมการระบายอากาศตามธรรมชาตทด มแสงแดด

สองถง สถานทเกบเสมหะทงสองแบบจะตองมองคประกอบรวมทส�าคญ คอทลางมอ ถงขยะตดเชอ ค�าแนะน�า

ในการปฏบตตวของผปวยและสถานทควรอยหางจากบคคลอนดวยหามเกบเสมหะในหองสขา


9.4หองเอกซเรยควรมหองเอกซเรยแยกส�าหรบผปวย/ผสงสยวาเปนวณโรคหากท�าไมไดจะตอง

ใหผปวยเขาใชหองเอกซเรยโดยไมปะปนกบผอน โดยมแนวทางปฏบตทชดเจน โดยตองแจงเจาหนาทเอกซเรย

กอนน�าผปวยมาทหองเอกซเรย เคลยรพนทหองเอกซเรยเพอมใหบคคลทมใชเจาหนาทอยในหองเอกซเรยขณะม

ผปวยใหผปวยสวมหนากากอนามยและเจาหนาทเอกซเรยสวมหนากากกรองอานภาค(N95หรอสงกวา)ขณะทอย

ในหองเดยวกบผปวย

2.ก�รควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)

มความส�าคญเปนล�าดบท2ในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาลทงนการควบคมสงแวดลอม

เปนเรองทจ�าเปนตองด�าเนนการเพอเปาหมายในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาลแตสงททกคนควรตอง

ด�าเนนการใหเตมทและไดประโยชนสงสดกอนคอการบรหารจดการภายในสถานพยาบาล เนองจากเปนสงททกคน

สามารถเรมตนและด�าเนนการไดดวยตนเอง ท�าใหการด�าเนนการดวยวธนเปนการปองกนการตดเชอภายใน

สถานพยาบาลทมคาใชจายทต�าทสดในการควบคมการตดเชอทงหมด

การควบคมสงแวดลอมภายในสถานพยาบาลในภาพรวมทงหมดจะหมายรวมถงการควบคมสงแวดลอม

ทกๆอยางภายในสถานพยาบาลตงแตอากาศน�าสตวแมลงวสดตางๆประกอบอาคารไปจนถงกระบวนการ

กอสรางตาง ๆ ทสงผลกระทบตอการใชงานพนทภายในสถานพยาบาล แตเนองจากในหนงสอฉบบนจะกลาวถง

การปองกนการตดเชอวณโรคเปนหลกในสวนของการควบคมสงแวดลอมจงจะเปนการกลาวถงการควบคมคณภาพ

อากาศเพอปองกนการตดเชอทางอากาศ

การควบคมคณภาพของอากาศภายในพนทใด ๆ กตาม หมายถงการควบคมคณภาพของระบบ

ปรบอากาศและระบายอากาศภายในพนทนน ๆ ทงหมดตงแตขนตอนออกแบบ กอสราง ปรบแตงระบบทดสอบ

ประสทธภาพ การใชงาน และการบ�ารงดแลรกษาใหครบถวน เพอใหมนใจวาระบบปรบอากาศทใชงานอยจะม

ประสทธภาพเพยงพอทจะปองกนการตดเชอทางอากาศไดอยางเพยงพอตลอดเวลาทกภาคสวนของแตละหนวยงาน

จงควรมสวนรวมในทกขนตอนของการด�าเนนการอยางพรอมเพรยงกนเพอใหการใชงานระบบควบคมคณภาพอากาศ

สามารถควบคมการตดเชอทางอากาศไดอยางมประสทธภาพ เพอประโยชนโดยรวมของทงบคลากรทางการแพทย

ผปวยและสาธารณชนโดยทวกน


Environmental controls มจดประสงคทจะลดความเขมขนของ

เชอทอยในรปของ droplet nuclei ในอากาศ โดยใชหลกการทางวศวกรรม และ

สถาปตยกรรมการควบคมนแบงเปน2ระดบคอ

• Primaryenvironmentalcontrolsคอการควบคมทแหลงแพร

เชอซงอาจจะเปนผปวยหรอ laboratory specimens โดยใชการระบายอากาศ

เฉพาะท (local exhaust ventilation) จาก hoods ทใชในหองปฏบตการหรอ

หองเกบเสมหะของผปวยผานการเจอจาง และขจดเชอโรค โดยระบบการระบาย

อากาศปกตของอาคาร(Generalventilation)

• Secondary environmental controls คอการควบคมมให

อากาศโดยรอบบรเวณแหลงโรค เชนบรเวณโดยรอบหองแยกผปวยทแพรกระจาย

เชอทางอากาศปนเปอนเชอโรคโดยการควบคมทศทางการไหลของอากาศการกรอง

ดวยแผงกรองอากาศ หรอการใช UVGI (Ultraviolet germicidal irradiation)

รายละเอยดเรอง environmental controls นจะกลาวโดยละเอยดในหวขอ

การควบคมคณภาพอากาศและมาตรฐานการออกแบบระบบปรบอากาศและระบาย

อากาศในสถานพยาบาล

3.ก�รใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)

เมอมการควบคมโดยวธการทง2อยางขางตนแลวสงแวดลอมในสถานพยาบาลกจะปนเปอนดวยเชอ

โรคทแพรกระจายทางอากาศนอยลงอยางไรกตามบคคลทอยในหองเดยวกนหรอใกลชดกบผปวยกยงอาจไดรบเชอ

โรคจากผปวยไดบคคลดงกลาวจงตองใชเครองปองกนรางกายคอRespiratorหรอmaskระดบN95ขนไปทงน

สถานพยาบาลจะตองจดใหมหนากากดงกลาวในจ�านวนเพยงพอมขอบงชในการใช มการฝกอบรมการใชหนากาก

และเครองปองกนอนทจ�าเปนเชนแวนปองกนตานอกจากนยงตองใหความรและฝกปฏบตเกยวกบการใชหนากาก

อนามยการลางมอการปองกนการแพรกระจายเชอแกผปวยรวมทงญาตและผดแลดวย


คณภ�พอ�ก�ศและม�ตรฐ�นก�รออกแบบระบบปรบอ�ก�ศและระบ�ยอ�ก�ศในสถ�นพย�บ�ล

ก�รควบคมคณภ�พอ�ก�ศ(AirQualityControl)

การควบคมคณภาพอากาศเพอปองกนการตดเชอทางอากาศภายในสถานพยาบาลมแนวทางการค�านวณ

ออกแบบและขอก�าหนดตางๆ หลายประการขนอยกบพนททตองการควบคม แตสามารถแบงออกเปน 2 แนวทาง

หลกไดดงน

1. ปองกนการตดเชอทางอากาศสผปวย

2. ปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย

ทงนในรายละเอยดตางๆ ทจะกลาวถงตอไปนจะเนนไปยงการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ

จากผปวยโดยมแนวทางการควบคมสงแวดลอมตางๆเบองตนดงตอไปน

1. การเตมอากาศบรสทธจากภายนอก

การเพมอตราการเตมอากาศดวยอากาศบรสทธจากภายนอกจะชวยลดความเขมขนของสงปนเปอน

ในอากาศภายในหอง ทงน ต�าแหนงรบอากาศบรสทธจากภายนอกตองก�าหนดในต�าแหนงทเหมาะสมดวย เพอให

มนใจวาอากาศจากภายนอกทจะเตมเขาสภายในหองปราศจากสงปนเปอนอนๆแลว

แตเนองจากสภาพอากาศของประเทศไทยเปนแบบรอน-ชนการก�าหนดอตราการเตมอากาศจาก

ภายนอกทเหมาะสมจงเปนสงทตองระมดระวงเปนอยางด เพอควบคมไมใหเกดผลกระทบทางดานอณหภมและ

ความชนสมพทธของระบบปรบอากาศภายในพนท

2. การควบคมแรงดนระหวางพนท

ทศทางการไหลของอากาศจะแปรผนตามแรงดนของอากาศภายในพนทแตละแหง การก�าหนด

ความแตกตางของแรงดนอากาศของแตละพนททตองการควบคมคณภาพอากาศใหเหมาะสมจงเปนเรองทจ�าเปน

จะตองพจารณาใหรอบคอบ


3. การควบคมทศทางการไหลของอากาศ

ในกรณทผปวยแพรเชอทางอากาศก�าหนดต�าแหนงจายอากาศจากพนทโดยรอบหองเพอใหอากาศ

ไหลผานบคลากรทางการแพทยกอนระบายอากาศออกจากหองทผนงดานหวเตยงผปวย จะชวยลดความเสยงตอ

การตดเชอทางอากาศไดเปนอยางดหากภายในพนทควบคมมผปวยหลายเตยงตองค�านงถงต�าแหนงและพนททตอง

ใชในการใหบรการทางการแพทยใหเหมาะสมดวย

4. แผงกรองอากาศ

ปจจบนมาตรฐานและแนวทางจากหลายหนวยงานแนะน�าใหใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสง

(High-EfficiencyParticulateAirFilter;HEPAFilter)หรอแผงกรองอากาศแบบUltralow-Penetration

Air Filter (ULPA) เพอกรองสงปนเปอนและเชอโรคในอากาศ เนองจากเปนอปกรณทมความสามารถในการก�าจด

สงปนเปอนในอากาศไดมประสทธภาพสงทสดในปจจบน

5. การใชหลอดอลตราไวโอเลต

มาตรฐานและแนวทางแนะน�าวาสามารถตดตงหลอดอลตราไวโอเลตเปนสวนประกอบเพมเตมจาก

การใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสงไดแตไมแนะน�าใหใชทดแทนการใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสงเนองจาก

การใชหลอดอลตราไวโอเลตมขอจ�ากดหลายประการทตองระวงในการเลอกใช


6. อณหภมและความชนสมพทธ

การควบคมอณหภมและความชนสมพทธจะชวยลดการเจรญเตบโตของเชอโรคในอากาศได

โดยมาตรฐานและแนวทางจากหลายหนวยงานจะก�าหนดชวงของอณหภมและความชนสมพทธทตองควบคมของพนท

ตางๆ ภายในสถานพยาบาลไวแตเนองจากประเทศไทยมสภาวะอากาศเปนแบบรอน-ชนการควบคมความชนสมพทธ

ของอากาศในประเทศไทยจงตองมการค�านวณและออกแบบใหเหมาะสมโดยผช�านาญการทางดานนโดยตรงเนองจาก

การออกแบบระบบปรบอากาศทวไปไมสามารถควบคมความชนสมพทธได

ทงน การควบคมความชนสมพทธจะท�าใหคากอสรางระบบปรบอากาศสงขน และตองมคาใชจาย

ในการดแลบ�ารงรกษาตอเนองหลงจากกอสรางแลวเสรจ จงควรทจะตองพจารณาถงความจ�าเปนในการควบคม

ความชนสมพทธของพนทตางๆ ใหเหมาะสมเพอไมใหเปนภาระคาใชจายของสถานพยาบาลตางๆ ในอนาคตตอไป

ตวแปรควบคมเพอปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอท�งอ�ก�ศ

การควบคมตวแปรตางๆของระบบปรบอากาศส�าหรบพนทตางๆแสดงดงตารางดานลาง


ขอแนะนำ�เพมเตม

เนองจากมาตรฐานหรอแนวทางจากหลายหนวยงานจดท�าขนไมพรอมกนนอกจากนยงมการปรบปรง

ในชวงระยะเวลาแตกตางกน จงท�าใหมขอก�าหนดหลายประการทปรากฏในบางมาตรฐานหรอแนวทาง มไดเปน

ขอก�าหนดของทกมาตรฐานหรอแนวทางจงขอสรปเบองตนทเกยวของกบการเลอกขอก�าหนดตางๆดงน

1. การหมนเวยนอากาศภายในหอง

บางมาตรฐานหรอแนวทางก�าหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจ

ปรากฏในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตอง

หมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เทานน

2. พนทรวของหอง

บางมาตรฐานก�าหนดใหหองมพนทรวไหลของอากาศไมเกน0.5ตารางฟตแตบางมาตรฐานไมไดก�าหนด

ตายตวเพยงแตระบใหพยายามอดปดรอยรวตางๆ เพอใหสามารถควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกให

ไดเทานน

3. จ�านวนผปวยภายในหอง

หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศควรออกแบบส�าหรบรองรบผปวยเพยงรายเดยว ไมควรรองรบผปวย

หลายรายภายในหองเดยวกน

4. AnteRoom

บางมาตรฐานมไดก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศตองม Ante Room แตประการใด

แตหากจ�าเปนตองมใหมพนทเพยงพอส�าหรบรองรบการท�างานและเครองมอทจะตองผานเขา-ออกหองไดแตบาง

มาตรฐานก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศม Ante Room เพอเปนพนทกงกลางระหวางภายนอกและ

ภายในหองทมความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศระหวางทม

การเปด-ปดประตหอง

5. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศออกจากหอง

มาตรฐานสากลก�าหนดใหต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหองอยทผนงดานหลงหวเตยง

ผปวยหรอฝาเพดานเหนอเตยงผปวยมไดก�าหนดใหตองอยสงจากพน10เซนตเมตรแตประการใด

6. อากาศระบายทงจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ

อากาศทระบายออกจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศตองควบคมคณภาพเชนเดยวกบอากาศ

ทระบายออกจากหองผปวยตดเชอทางอากาศไมสามารถระบายทงแบบหองน�าทวไปได


แผงกรองอ�ก�ศ

บทท2


ทวไป

แผงกรองอากาศในปจจบนทมใหเลอกใชงานมหลากหลายวสดอปกรณ

ซงแตละชนดของวสดทประกอบขนเปนแผงกรองอากาศนน จะมความสามารถใน

การกรองอนภาคในอากาศไมเทากนมอายการใชงานไมเทากนและมความเหมาะสม

ตอการใชงานไมเหมอนกน

ในระบบปรบอากาศทตองการควบคมคณภาพอากาศนนจะแนะน�าใหใช

แผงกรองอากาศทใชเสนใยเนอกรองอากาศ(Media)มาขนรปเปนแผงกรองอากาศ

ในทางเทคนคเรยกการกรองอากาศเชงกล โดยมหลกการในการกรองอากาศแสดง

ตามรปดานลาง


โดยไมแนะน�าแผงกรองอากาศแบบทตองใชกระแสไฟฟาในการท�างาน

เนองจากมความเสยงทแผงกรองอากาศจะไมท�างานอนเนองมาจากความขดของของ

กระแสไฟฟาได

มาตรฐานASHRAE170-2008แนะน�าวาพนทตางๆ ภายในสถานพยาบาล

ควรตดตงแผงกรองอากาศขนต�าดงแสดงตามตารางดานลาง


โดยประสทธภ�พของแผงกรองอ�ก�ศแสดงต�มต�ร�งด�นล�งน

โดยประสทธภาพของแผงกรองอากาศแสดงตามตารางดานลางน


ทงน แผงกรองอากาศประเภทตางๆทเลอกใชงานในระบบปรบอากาศนน จะมไดมก�าหนดหมดอายหรอ

สนสภาพใชงานทชดเจน แผงกรองอากาศตาง ๆ จะใชงานไดนานแคไหน ขนอยปรมาณฝนละอองหรออนภาค

ในอากาศทน�าแผงกรองอากาศไปใชงานขนอยกบพนทของแผงกรองอากาศทเลอกใชและอตราการไหลของอากาศ

ผานแผงกรองอากาศ โดยปกตการใชงานแผงกรองอากาศจะตองตดตงอปกรณวดแรงดนตกครอมแผงกรองอากาศ

เพอคอยตรวจสอบสภาพใชงานของแผงกรองอากาศเรยกวามาโนมเตอร(Manometer)โดยใชวธสงเกตของเหลวสแดง

ในมาโนมเตอรวาขนไปถงระดบทแผงกรองอากาศประเภทนนๆเสอมสภาพใชงานหรอยง

ทงน แผงกรองอากาศแตละประเภท แตละผลตภณฑจะมคาแรงดนตกครอมแผงกรองอากาศทแสดงวา

แผงกรองอากาศเสอมสภาพใชงานไมเทากน ผใชงานควรตรวจสอบแผงกรองอากาศแตละประเภททน�ามาใชงานให

ครบถวน เพอคงประสทธภาพในการกรองสงปนเปอนในอากาศของระบบปรบอากาศใหสมบรณมเชนนนอาจเปน

ผลท�าใหเกดความเสยงตอการตดเชอทางอากาศสงขน

แผงกรองอ�ก�ศตน

แผงกรองอ�ก�ศเรมตน


อนงเนองจากแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)มประสทธภาพในการกรองอากาศทอนภาค

ขนาด0.3ไมครอนซงเปนอนภาคทมขนาดเลกมากในระหวางการขนสงและตดตงอาจเกดเหตไมคาดคดท�าใหแผง

กรองอากาศช�ารดหรอการตดตงไมสมบรณเพอลดความเสยงในการแพรกระจายเชอทางอากาศจงควรท�าการทดสอบ

การรวของแผงกรองอากาศโดยการทดสอบแผงกรองอากาศประสทธภาพสงหลงจากตดตงแลวเสรจม2วธดงน

1. ScanLeakTestเปนวธการทดสอบการรวของแผงกรองอากาศประสทธภาพสงโดยการพนสารเคม

ในระบบ และท�าการสแกนหารอยรวของแผงกรองอากาศทวทงเนอแผงกรองอากาศและซลยางทตดตงแผงกรอง

อากาศเขากบกลองใสแผงกรองอากาศ

2. Total Leak Test เปนวธการวธการทดสอบการรวของแผงกรองอากาศประสทธภาพสงทตดตงใน

ต�าแหนงทไมสามารถใชวธ ScanLeakTest ได จะเปนการทดสอบโดยการพนสารเคมในระบบและท�าการตรวจ

วดผลการรวของแผงกรองอากาศโดยรวมโดยไมจ�าเพาะเจาะจงต�าแหนงในการตรวจวดทแผงกรองอากาศ


ก�รระบ�ยอ�ก�ศ

บทท3


การควบคมและปองกนการตดเชอทางอากาศดวยวธการระบายอากาศจะ

เปนการระบายอากาศออกจากหองหรอพนททมผปวยหรอแหลงแพรเชอทางอากาศ

แลวน�าอากาศจากแหลงก�าเนดหรอแพรเชอออกไปสภายนอก โดยสามารถแบงเปน

2แนวทางไดดงน

ก�รระบ�ยอ�ก�ศดวยวธธรรมช�ต(NaturalVentilation)

เปนการออกแบบโครงสรางทางสถาปตยกรรมของพนทสถานพยาบาล

ใหเออตอการไหลผานของอากาศอากาศภายนอกจะไหลเขาสภายในพนทและน�าพา

สงปนเปอนในพนทออกสภายนอกการใชแนวทางนในการระบายอากาศจะตองค�านง

ถงทศทางการไหลของอากาศภายนอกเขาสภายในพนทในแตละชวงฤดกาลต�าแหนง

ของการใชงานภายในพนท ต�าแหนงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทย

เนองจากประเทศไทยอยในเขตภมภาครอนชนแบบเสนศนยสตร จงมการไหลของ

อากาศ โดยทวไประหวางฤดฝนและฤดหนาวอยในทศทางตรงกนขาม จงควบคม

ทศทางการไหลของอากาศผานพนทในสถานพยาบาลไดคอนขางล�าบาก

1

รปแสดงทศทางลมมรสมทสงผลกระทบตอการทศทางลมของประเทศไทย


รปแสดงหองผปวยเปดหนาตางเพอใหเกดการไหลของอากาศตามธรรมชาต

ก�รระบ�ยอ�ก�ศดวยวธกล(MechanicalVentilation)

เปนการใชเครองมอทางกลในการระบายอากาศออกจากพนท ซงโดย

ทวไปมกใชพดลมระบายอากาศประเภทตางๆ และระบบทอสงลมในการน�าพาอากาศ

เขาหรอออกจากพนทการระบายอากาศดวยวธนจะสามารถควบคมทศทางการไหล

ของอากาศภายในพนทไดตลอดเวลาไมขนอยกบฤดกาล แตมขอเสยเมอเทยบกบ

การระบายอากาศดวยวธธรรมชาตคอ มคาใชจายในการตดตงและคาใชจาย

ในการใชงานระบบสงกวา

2

Axial Fan

CentrifugalFan

ภาพท2แสดงพดลมแบบตางๆ


การตดตงระบบระบายอากาศเพยงอยางเดยวจะมคาลงทนตดตงระบบต�ากวาตดตงระบบปรบอากาศ

แตการใชงานระบบระบายอากาศจะไมชวยสงผลในดานความสบายของผปวยหรอบคลากรทางการแพทยทอยในพนท

จงควรพจารณาการเลอกใชงานระบบระบายอากาศหรอระบบปรบอากาศใหเหมาะสมกบสถานทตงของสถานพยาบาล

แตละแหงใหเหมาะสม เพอใหผปวยหรอบคลากรทางการแพทยสามารถอยในพนทควบคมดวยคณภาพชวตทด

ตามสมควร

การระบายอากาศดวยวธกลจะใชงานพดลมเปนอปกรณหลก แตเนองจากพดลมระบายอากาศในระบบม

หลายประเภทจงควรเลอกใชงานพดลมใหเหมาะสมกบพนททตองการระบายอากาศใหเหมาะสมโดยทวไปจะเลอก

ใชงานพดลมจากคาอตราการไหลของอากาศทตองการและแรงดนสถตทตองการใหพดลมสรางได

พดลมในระบบปรบอากาศและระบายอากาศแบงออกเปน2ประเภทหลกๆไดแกพดลมแบบเซนตรฟกอล

(Centrifugal Fan) และพดลมแบบแอกเซยล (Axial Fan) ซงแตละประเภทหลกจะแบงออกเปนประเภทยอย ๆ

อกหลายแบบโดยพดลมแบบแอกเซยลจะไมนยมใชในระบบปรบอากาศและระบายอากาศเนองจากมประสทธภาพ

ในการใชงานต�าท�างานโดยดงอากาศเขาทางดานหลงใบพด และสงอากาศผานใบพดออกไป ตามแนวแกน สราง

แรงดนอากาศไดต�าสวนพดลมแบบเซนตรฟกอลจะท�างานโดยดงอากาศเขาทางดานขางและเหวยงออกในแนวรศม

สงผลใหอากาศมควมเรวสงขน แลวบงคบใหอากาศผานหนาตดทขยายขน ในลกษณะกนหอย ท�าใหสราง

แรงดนอากาศไดสงเหมาะกบงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศมากกวา

รปแสดงพดลมแบบแอกเซยลประเภทตางๆ

รปแสดงพดลมแบบเซนตรฟกอลประเภทตางๆ


บทท4หองแยกผปวยตดเชอท�งอ�ก�ศ

(Airborne Infection Isolation Room: AIIR)


หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศออกแบบเพอรองรบผปวยโรคตดตอระบบทางเดนหายใจตางๆ เพอปองกน

การแพรกระจายเชอทางอากาศจากภายในหองสพนทสวนอนๆของสถานพยาบาล

ส�าหรบพนททตองการควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย จะตองควบคมตวแปรตาง ๆ

เบองตนดงน

1. แรงดนอากาศ <-2.5Pa.

2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH

3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH

4. อณหภม 21-24oC

5. ความชนสมพทธ 30-60%RH


6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV14(Mediumfilter)

6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTest*)

7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดานใกลประตหรอหนาตาง

8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ผนงดานหลงหวเตยงหรอฝาเพดานเหนอเตยง

*หากอากาศระบายทงออกจากหองอยหางจากพนทสาธารณะทมผใชงานหรอชองเปดส�าหรบรบอากาศ

เขาส ภายในอาคารมากกวา 25 ฟต สามารถระบายทงส บรรยากาศไดโดยตรงโดยไมผานแผงกรองอากาศ

ประสทธภาพสง(HEPAFilter)


บทท 4 หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ (Airborne Infection Isolation Room: AIIR)

หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ ออกแบบเพอรองรบผปวยโรคตดตอระบบทางเดนหายใจตางๆ เพอ

ปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากภายในหองสพนทสวนอนๆ ของสถานพยาบาล สำหรบพนททตองการควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย จะตองควบคมตวแปรตางๆ

เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศ < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 (Medium filter) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดานใกลประตหรอหนาตาง 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ผนงดานหลงหวเตยงหรอฝาเพดานเหนอเตยง *หากอากาศระบายทงออกจากหอง อยหางจากพนทสาธารณะทมผใชงาน หรอชองเปดสำหรบรบอากาศเขาสภายในอาคารมากกวา 25 ฟต สามารถระบายทงสบรรยากาศไดโดยตรงโดยไมผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA Filter)

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทควบคมสภาวะอากาศภายในหองเตมรปแบบ หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Full Option ดงน

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทควบคม

สภาวะอากาศภายในหองเตมรปแบบหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบFullOptionดงน

1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา12ACH

2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา2.5Pascal

3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง21-24oC

4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน60%RH

5. อากาศทระบายทงผานHEPAFilterกอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก


1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน 60%RH 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify ดงน

1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก

ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสรางหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ

Modifyดงน




4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง

5. อากาศทระบายทงผานHEPAFilterกอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก


1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน 60%RH 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify ดงน

1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก



Modifyอกรปแบบดงน





5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง


ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify อกรปแบบดงน

1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก

ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify อกรปแบบดงน

1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 30 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ไมควบคมอณหภมภายในหอง 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง

เรองอนๆเกยวกบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ 7. การหมนเวยนอากาศภายในหอง

บางมาตรฐานหรอแนวทางกำหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจปรากฎในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตองหมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA Filter) เทานน



Modifyอกรปแบบดงน



3. ไมควบคมอณหภมภายในหอง


5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง


เรองอนๆเกยวกบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ

7. การหมนเวยนอากาศภายในหอง

บางมาตรฐานหรอแนวทางก�าหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจ

ปรากฎในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตอง

หมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เทานน

8. พนทรวของหอง

บางมาตรฐานก�าหนดใหหองมพนทรวไหลของอากาศไมเกน0.5ตารางฟตแตบางมาตรฐานไมไดก�าหนด

ตายตวเพยงแตระบใหพยายามอดปดรอยรวตางๆ เพอใหสามารถควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกให

ไดเทานน

9. จ�านวนผปวยภายในหอง

หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศควรออกแบบส�าหรบรองรบผปวยเพยงรายเดยว ไมควรรองรบผปวย

หลายรายภายในหองเดยวกน

10. AnteRoom

บางมาตรฐานมไดก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศตองม Ante Room แตประการใด

แตหากจ�าเปนตองมใหมพนทเพยงพอส�าหรบรองรบการท�างานและเครองมอทจะตองผานเขา-ออกหองไดแตบาง

มาตรฐานก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศม Ante Room เพอเปนพนทกงกลางระหวางภายนอกและ

ภายในหองทมความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศระหวางทม

การเปด-ปดประตหอง

11. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศออกจากหอง

มาตรฐานสากลก�าหนดใหต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจาหองอยทผนงดานหลงหวเตยง

ผปวยหรอฝาเพดานเหนอเตยงผปวยมไดก�าหนดใหตองอยสงจากพน 10 เซนตเมตรแตประการใดแตเพอควบคม

การกระจายของเชอทางอากาศใหไดประสทธภาพสงสดหนากากระบายอากาศควรอยใกลกบศรษะผปวยมากทสด


12. อากาศระบายทงจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ

อากาศทระบายออกจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ ตองควบคมคณภาพเชนเดยวกบ

อากาศทระบายออกจากหองผปวยตดเชอทางอากาศไมสามารถระบายทงแบบหองน�าทวไปได

13. ระยะเวลาทตองเปดระบบไวหลงจากผปวยรายเดมออกจากหอง ในกรณทผปวยรายเดมออกจาก

หองไปแลวการจะรบผปวยรายใหมนนขอแยกเปน2กรณดงน

13.1 หองผปวยตดตงระบบNegativePressure

ในกรณนหลงจากผปวยรายเดมออกจากหองไปแลวใหเปดระบบทงไวตามระยะเวลาทแนะน�า

ในตารางของ CDC 2003 ดงแสดงรายละเอยดดานลาง ทงน ระยะเวลาจะขนอยกบอตราการหมนเวยนอากาศ

ผานหองผปวย

TableA.1Airchange/hour(ACH)andtimerequiredforairborne-contaminantremoval

efficienciesof99%and99%+

ACH+§¶Time(mins.)requiredforremoval:

99%efficiency 99.9%efficiency

2 138 207

4 69 104

6 46 69

8 35 52

10 28 41

12 23 35

15 18 28

20 14 21

50 6 8

+ ThistableisrevisedfromTableS3-1inreference4andhasbeenadaptedfromtheformulafortherate

ofpurgingairbornecontaminantspresentedinreference1435.

+ ShadedentriesdenotefrequentlycitedACHforpatient-careareas

§ Valueswerederivedfromtheformula

13.2 หองผปวยทตดตงเครองปรบอากาศทวไป

ในกรณนหลงจากผปวยรายเดมออกจากหองไปแลวใหลางท�าความสะอาดเครองปรบอากาศ

โดยลางน�ายาท�าความสะอาดทงตวเครองและคอยลท�าความเยนทงหมด หลงจากลางท�าความสะอาดทงหมดแลว

สามารถรบผปวยรายใหมไดตามปกต


รปแสดงต�าแหนงหนากากระบายอากาศทหวเตยงผปวย


หองฉกเฉน

บทท5


หองฉกเฉนจะเปนพนทรองรบผปวยหลากหลายประเภทเปนอยางมากสถานพยาบาลแตละแหงจงควร

พจารณาคดกรองผปวยผานระบบคดกรองอยางเขมงวดเพอลดความเสยงทจะเกดการตดเชอทางอากาศภายในพนท

หองฉกเฉน เนองจากหองฉกเฉนโดยทวไปจะไมไดออกแบบตดตงแผงกรองอากาศทมประสทธภาพสงพอทจะกรอง

เชอแบคทเรยได

ส�าหรบพนทหองฉกเฉนจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยรอตรวจ <-2.5Pa.




5. ความชนสมพทธ <65%RH


6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV7(PreFilter)

6.2อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด

7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมก�าหนด

8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด

หองฉกเฉนจะเปนพนททอาจอาจมกลนไมพงประสงคจากผปวยทไม รสกตวหรอชวยเหลอตวเองไมได

จงควรตดตงระบบระบายอากาศทวไปของพนทหองฉกเฉนโดยระบายออกจากพนทใหมประสทธภาพอยางเพยงพอ

นอกจากนยงอาจมผปวยตดเชอทางอากาศเขามาใชบรการในพนทหากเปนไปไดควรเตรยมพนทภายในหองฉกเฉน

ส�าหรบรองรบผปวยตดเชอทางอากาศโดยเฉพาะโดยสามารถเลอกพนทและตดตงระบบระบายอากาศทใชงบประมาณ

ไมสงมากนก เนองจากสามารถใชมวลอากาศเยนจากภายในพนทของหองฉกเฉนซงเปนพนทปรบอากาศอยแลว

มาผานพนทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศไดท�าใหสามารถประหยดพลงงานในการใชงานระบบระบายอากาศหรอ

ระบบNegativePressureได


บทท 5 หองฉกเฉน หองฉกเฉนจะเปนพนทรองรบผปวยหลากหลายประเภทเปนอยางมาก สถานพยาบาลแตละแหงจงควร

พจารณาคดกรองผปวยผานระบบคดกรองอยางเขมงวด เพอลดความเสยงทจะเกดการตดเชอทางอากาศภายในพนทหองฉกเฉน เนองจากหองฉกเฉนโดยทวไปจะไมไดออกแบบตดตงแผงกรองอากาศทมประสทธภาพสงพอทจะกรองเชอแบคทเรยได

สำหรบพนทหองฉกเฉน จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยรอตรวจ < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 65%RH 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 7 (Pre Filter) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมกำหนด 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด หองฉกเฉนจะเปนพนททอาจอาจมกลนไมพงประสงคจากผปวยทไมรสกตวหรอชวยเหลอตวเองไมได จง

ควรตดตงระบบระบายอากาศทวไปของพนทหองฉกเฉนโดยระบายออกจากพนทใหมประสทธภาพอยางเพยงพอ นอกจากนยงอาจมผปวยตดเชอทางอากาศเขามาใชบรการในพนท หากเปนไปได ควรเตรยมพนทภายในหองฉกเฉนสำหรบรองรบผปวยตดเชอทางอากาศโดยเฉพาะ โดยสามารถเลอกพนทและตดตงระบบระบายอากาศทใชงบประมาณไมสงมากนก เนองจากสามารถใชมวลอากาศเยนจากภายในพนทของหองฉกเฉนซงเปนพนทปรบอากาศอยแลวมาผานพนทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศได ทำใหสามารถประหยดพลงงานในการใชงานระบบระบายอากาศหรอระบบ Negative Pressure ได

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหองฉกเฉน

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบ Negative Pressure สำหรบหองแยกผปวยภายในหองฉกเฉน ซงนำ

อากาศเยนจากภายในพนทหองฉกเฉนมาระบายผานหองแยกน กอนทงออกสบรรยากาศภายนอก ทำใหประหยดพลงงานจากการใชงานระบบ Negative Pressure ได

รปแสดงตวอยางพนทภายในหองฉกเฉน

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบพนทหองฉกเฉน

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบNegativePressureส�าหรบหองแยกผปวยภายในหองฉกเฉนซงน�า

อากาศเยนจากภายในพนทหองฉกเฉนมาระบายผานหองแยกนกอนทงออกสบรรยากาศภายนอกท�าใหประหยด

พลงงานจากการใชงานระบบNegativePressureได


รปแสดงตวอยางพนทภายในหองฉกเฉน


บทท6หออภบ�ลผปวยหนก


ส�าหรบพนทหออภบาลผปวยหนกจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศ >+2.5Pa.






6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14

6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด



เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบพนทหออภบาลผปวยหนกจะค�านงถง

การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานต�ากวาปกต จงไมควรน�าผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายใน

พนทเดยวกนกบผปวยทวไปควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาล

ผปวยอยางนอย1หองโดยขอก�าหนดในการควบคมตวแปรตางๆจะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวย

ตดเชอทางอากาศ

หออภบาลผปวยหนกอาจเปนหอผปวยรวม หรอแยกผปวยแตละรายแยกหองขนอยกบงบประมาณและ

สถานทกอสราง แตหากระบบปรบอากาศตดตงเปนแบบระบบปรบอากาศรวมการกอสรางแบบหอผปวยรวมหรอ

หองผปวยแยกหองกจะไดคณภาพอากาศภายในพนทแบบเดยวกนเนองจากอากาศจากทงหอผปวยจะเขาไปรวมกน

ทเครองปรบอากาศกอนจายเขาสหอผปวยตอไปการแยกหองผปวยจงเปนการแยกผปวยเพอปองกนการตดเชอแบบ

ContactหรอDropletเปนหลกไมสามารถปองกนการตดเชอทางอากาศ(Airborne)ได

หากตองการกอสรางหออภบาลผปวยหนกใหเปนหองแยกผปวยทงหมดและตองการใหระบบปรบอากาศ

ของหองผปวยแตละหองแยกเปนอสระตอกน จะท�าใหการกอสรางมคาใชจายสงขนมาก เพราะระบบปรบอากาศ

ส�าหรบหออภบาลผปวยหนกตามมาตรฐานจะตองตดตงแผงกรองอากาศชนกลางประสทธภาพMERV14(Medium

Filter)ท�าใหไมสามารถตดตงเครองปรบอากาศแบบแยกสวนธรรมดาส�าหรบหองผปวยแตละหองไดกอนการกอสราง

หออภบาลผปวยหนกจงควรค�านงถงประเภทผปวยทจะตองใหบรการเปนอยางด


บทท 6 หออภบาลผปวยหนก สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมกำหนด 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะคำนงถง

การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานตำกวาปกต จงไมควรนำผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายในพนทเดยวกนกบผปวยทวไป ควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาลผปวยอยางนอย 1 หอง โดยขอกำหนดในการควบคมตวแปรตางๆ จะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวยตดเชอทางอากาศ

หออภบาลผปวยหนกอาจเปนหอผปวยรวม หรอแยกผปวยแตละรายแยกหองขนอยกบงบประมาณและสถานทกอสราง แตหากระบบปรบอากาศตดตงเปนแบบระบบปรบอากาศรวม การกอสรางแบบหอผปวยรวมหรอหองผปวยแยกหองกจะไดคณภาพอากาศภายในพนทแบบเดยวกน เนองจากอากาศจากทงหอผปวยจะเขาไปรวมกนทเครองปรบอากาศ กอนจายเขาสหอผปวยตอไป การแยกหองผปวยจงเปนการแยกผปวยเพอปองกนการตดเชอแบบ Contact หรอ Droplet เปนหลก ไมสามารถปองกนการตดเชอทางอากาศ (Airborne) ได

หากตองการกอสรางหออภบาลผปวยหนกใหเปนหองแยกผปวยทงหมด และตองการใหระบบปรบอากาศของหองผปวยแตละหองแยกเปนอสระตอกน จะทำใหการกอสรางมคาใชจายสงขนมาก เพราะระบบปรบอากาศสำหรบหออภบาลผป วยหนกตามมาตรฐานจะตองตดตงแผงกรองอากาศชนกลางประสทธภาพ MERV14 (Medium Filter) ทำใหไมสามารถตดตงเครองปรบอากาศแบบแยกสวนธรรมดาสำหรบหองผปวยแตละหองได กอนการกอสรางหออภบาลผปวยหนกจงควรคำนงถงประเภทผปวยทจะตองใหบรการเปนอยางด

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหออภบาลผปวยหนก

รปแสดงหออภบาลผปวยหนกแบบแยกหองผปวย


รปแสดงหออภบาลผปวยหนกแบบหอผปวยรวม


หองผ�ตด

บทท7


ส�าหรบหองผาตดจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศภายในหอง >+2.5Pa.






6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV17(99.97%DOPTest*)


7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน

8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง บรเวณผนงมมหองใกลพน

บทท 7 หองผาตด

สำหรบหองผาตด จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 25 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 5 ACH 4. อณหภม 20 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง บรเวณผนงมมหองใกลพน

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศปลอดเชอสำหรบหองผาตด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองผาตด จะคำนงถงการปองกนการ

ตดเชอของผป วยระหวางการผาตด หองผาตดจงควบคมแรงดนภายในหองใหมากกวาภายนอก (Positive Pressure) หากทำการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศ จะทำใหมความเสยงทเชอทางอากาศจะกระจายออกจากหองดวยสภาวะแรงดนภายในหองทมากกวาภายนอก แตไมควรปรบแรงดนภายในหองผาตดใหนอยกวาภายนอก (Negative Pressure) เนองจากจะทำใหเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตดและมความเสยงทจะสงผลกระทบตอแผลผาตดได จงควรพจารณาจดสราง Ante Room กอนเขาหองผาตด เพอเปนพนทปองกนระหวางหองผาตดและภายนอก โดยจำแนกประเภทผปวยตามมาตรฐาน CDC 2003 เปนผปวยตดเชอทางอากาศและภม

ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศปลอดเชอส�าหรบหองผาตด


เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองผาตดจะค�านงถงการปองกนการ

ตดเชอของผปวยระหวางการผาตดหองผาตดจงควบคมแรงดนภายในหองใหมากกวาภายนอก(PositivePressure)

หากท�าการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศ จะท�าใหมความเสยงทเชอทางอากาศจะกระจายออกจากหองดวยสภาวะ

แรงดนภายในหองทมากกวาภายนอกแตไมควรปรบแรงดนภายในหองผาตดใหนอยกวาภายนอก(NegativePressure)

เนองจากจะท�าใหเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตดและมความเสยงทจะสงผลกระทบตอแผลผาตดได จงควร

พจารณาจดสรางAnteRoomกอนเขาหองผาตดเพอเปนพนทปองกนระหวางหองผาตดและภายนอกโดยจ�าแนก

ประเภทผปวยตามมาตรฐานCDC2003เปนผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานต�าในคนเดยวกนโดยควบคม

แรงดนอากาศภายในหองผาตดใหมากกวาพนทโดยรอบเพอปองกนฝนละอองและเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหอง

ผาตดและควบคมแรงดนอากาศภายในAnteRoomใหนอยกวาพนทโดยรอบเพอปองกนการแพรกระจายเชอทาง

อากาศจากหองผาตดออกสภายนอกดงแสดงเงอนไขการควบคมแรงดนอากาศภายในหองดงรปดานลาง

ตานทานตำในคนเดยวกน โดยควบคมแรงดนอากาศภายในหองผาตดใหมากกวาพนทโดยรอบเพอปองกนฝนละอองและเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตด และควบคมแรงดนอากาศภายใน Ante Room ใหนอยกวาพนทโดยรอบเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากหองผาตดออกสภายนอก ดงแสดงเงอนไขการควบคมแรงดนอากาศภายในหองดงรปดานลาง

การควบคมแรงดนภายในหองทมผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานตำและ Ante Room โดยสามารถพจารณาพนทของหองผาตดทงหมดทใชงานอย และกำหนดใหมหองทสามารถจดสราง Ante

Room ไวรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศได โดยไมจำเปนจะตองจดทำใหหองผาตดทกหองสามารถรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดทงหมด

รปแสดงการเลอกหองผาตดจากพนทรวมเพอจดสราง Ante Room เพอรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ

Bathroom

Allandimmuno-compromised

Corridor

AnteroomMonitor

การควบคมแรงดนภายในหองทมผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานต�าและAnteRoom

โดยสามารถพจารณาพนทของหองผาตดทงหมดทใชงานอย และก�าหนดใหมหองทสามารถจดสราง

AnteRoomไวรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดโดยไมจ�าเปนจะตองจดท�าใหหองผาตดทกหองสามารถ

รองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดทงหมด

รปแสดงการเลอกหองผาตดจากพนทรวมเพอจดสรางAnteRoom

เพอรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ


รปแสดงการจายอากาศสะอาดครอบคลมบรเวณพนทผาตด

รปแสดงต�าแหนงหนากากจายอากาศและหนากากลมกลบ

เพอใหเกดการไหลใกลเคยงLaminarFlowบรเวณพนทผาตด


บทท8หองสองกลอง


ส�าหรบพนทหองสองกลองจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศภายในหอง <-2.5Pa.




5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด


6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV14



8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย

มาตรฐานระบบปรบอากาศส�าหรบหองสองกลองในทนจะจ�าเพาะเจาะจงถงหองสองกลองระบบทางเดนหายใจ

ไมรวมถงการสองกลองระบบทางเดนอาหารสวนตนและสวนลางโดยจะตองปองกนบคลากรทางการแพทยใหปลอดภย

จากการตดเชอทางอากาศเมอตองใหบรการผปวยตดเชอทางอากาศจากขอก�าหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐาน

ไมก�าหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศ

รอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกจะท�าใหเกด

ปญหามหยดน�าจบพนผวตางๆ ภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนไดเนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปน

อากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60% RH เพอเปนการปองกนปญหา

น�าหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบNegativePressure


เนองจากการสองกลองระบบทางเดนหายใจ จะตองมบคลากรทางการแพทยยนอยดานหลงศรษะผปวย

ต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหองจงควรพจารณาจากลกษณะของหองต�าแหนงเตยงต�าแหนงของ

เครองมอแพทยตางๆเพอไมใหขวางทศทางการไหลของอากาศผานผปวยไปยงหนากากระบายอากาศ

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ

บทท 8 หองสองกลอง สำหรบพนทหองสองกลอง จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 23 oC 5. ความชนสมพทธ ไมกำหนด 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย มาตรฐานระบบปรบอากาศสำหรบหองสองกลองในทน จะจำเพาะเจาะจงถงหองสองกลองระบบทางเดน

หายใจ ไมรวมถงการสองกลองระบบทางเดนอาหารสวนตนและสวนลาง โดยจะตองปองกนบคลากรทางการแพทยใหปลอดภยจากการตดเชอทางอากาศเมอตองใหบรการผปวยตดเชอทางอากาศ จากขอกำหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไมกำหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอก จะทำใหเกดปญหามหยดนำจบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนได เนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60 %RH เพอเปนการปองกนปญหานำหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบ Negative Pressure

เนองจากการสองกลองระบบทางเดนหายใจ จะตองมบคลากรทางการแพทยยนอยดานหลงศรษะผปวย ตำแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหอง จงควรพจารณาจากลกษณะของหอง ตำแหนงเตยง ตำแหนงของเครองมอแพทยตาง ๆ เพอไมใหขวางทศทางการไหลของอากาศผานผปวยไปยงหนากากระบายอากาศ

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ


รปแสดงตวอยางหองสองกลองระบบทางเดนหายใจ


บทท9หองชนสตร


ส�าหรบหองชนสตรโรคนอกจากจะตองควบคมสภาวะอากาศใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานตางๆ ตามขอ

ก�าหนดแลวยงตองออกแบบระบบระบายอากาศใหสอดคลองกบชนดและลกษณะการใชงานของเตยงชนสตรดวย

ส�าหรบหองชนสตรโรคจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศภายในหอง <-2.5Pa.










มาตรฐานระบบปรบอากาศส�าหรบหองชนสตรนจากขอก�าหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไมก�าหนด

ใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใดแตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชนหากไม

ควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกจะท�าใหเกดปญหามหยดน�า

จบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนไดเนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน

จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60% RH เพอเปนการปองกนปญหาน�าหยดและเกด

เชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบNegativePressure

นอกจากนเตยงชนสตรทใชงานโดยทวไปจะม2แบบคอแบบตงกลางหองและแบบตงตดผนงหองซงทง

2แบบจะมต�าแหนงของการระบายอากาศทเตยงชนสตรแตกตางกนการเตรยมระบบทอระบายอากาศจงตองค�านง

ถงประเภทของเตยงชนสตรดวยเนองจากทอระบายอากาศตองการพนทและต�าแหนงตดตงเฉพาะตวหากเตรยมไว

ไมเหมาะสมกบชนดของเตยงชนสตรจะท�าใหแกไขภายหลงไดคอนขางยาก


รปแสดงตวอยางเตยงชนสตรชนดตงกลางหอง

บทท 9 หองชนสตร สำหรบหองชนสตรโรค นอกจากจะตองควบคมสภาวะอากาศใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานตางๆ ตาม

ขอกำหนดแลว ยงตองออกแบบระบบระบายอากาศใหสอดคลองกบชนดและลกษณะการใชงานของเตยงชนสตรดวย สำหรบหองชนสตรโรค จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ ไมกำหนด 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด มาตรฐานระบบปรบอากาศสำหรบหองชนสตรน จากขอกำหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไม

กำหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอก จะทำใหเกดปญหามหยดนำจบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนได เนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60 %RH เพอเปนการปองกนปญหานำหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบ Negative Pressure

นอกจากน เตยงชนสตรทใชงานโดยทวไปจะม 2 แบบ คอแบบตงกลางหอง และแบบตงตดผนงหอง ซงทง 2 แบบ จะมตำแหนงของการระบายอากาศทเตยงชนสตรแตกตางกน การเตรยมระบบทอระบายอากาศจงตองคำนงถงประเภทของเตยงชนสตรดวย เนองจากทอระบายอากาศตองการพนทและตำแหนงตดตงเฉพาะตว หากเตรยมไวไมเหมาะสมกบชนดของเตยงชนสตร จะทำใหแกไขภายหลงไดคอนขางยาก

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ

ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ


รปแสดงตวอยางเตยงชนสตรชนดตงตดผนงหอง

รปแสดงตวอยางต�าแหนงหนากากจายอากาศและหนาการะบายอากาศภายในหองชนสตร


บทท10หองฉ�ยรงส


หองฉายรงสโดยทวไปในประเทศไทยปจจบนนยมตดตงเครองปรบอากาศแบบแขวนใตฝาเพดานหรอแบบ

ตดผนงซงไมสามารถตดตงแผงกรองอากาศชนตนทมประสทธภาพดงแสดงรายละเอยดดานลางได

ส�าหรบหองฉายรงสจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ ไมก�าหนด










หากตองการตดตงแผงกรองอากาศประสทธภาพตามมาตรฐานก�าหนดจะตองใชงบประมาณในการตดตง

สงขน และจะสงผลกระทบตอหองฉายรงสทงหมดในประเทศ สถานพยาบาลทกแหงทมความจ�าเปนตองใหบรการ

ผปวยตดเชอทางอากาศจงควรแยกหองฉายรงสส�าหรบผปวยอนกบผปวยตดเชอทางอากาศใหไดผานระบบคดกรอง

ทมประสทธภาพ และตดตงระบบระบายอากาศเฉพาะหองฉายรงสทใชรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ รวมถงหอง

เปลยนเสอผาผปวยดวยเชนเดยวกน

อากาศทระบายทงจากหองฉายรงสทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศอาจไมจ�าเปนตองผานการกรองอากาศ

ดวยแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เพอประหยดงบประมาณกอสรางแตตองน�าไปทงใหระยะทหาง

จากพนทใชงานหรอพนทสาธารณะโดยทวไปอยางนอย8เมตร

รปแสดงตวอยางหองฉายรงสทตดตงหนากากระบายอากาศต�าแหนงทผปวยยน


บทท11หองตรวจผปวยนอก


พนทหองตรวจผปวยนอกโดยทวไปมกจะมความหนาแนนของผมารบบรการคอนขางมากนอกจากจะตอง

ค�านงถงการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศแลว ยงตองค�านงถงการถายเทอากาศเพอลดปรมาณการสะสม

ของกาซคารบอนไดออกไซดภายในพนทและการควบคมอณหภมเพอความสบายของผมารบบรการดวย

แตเนองจากมาตรฐานการออกแบบตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศโดยทวไปของหองตรวจผปวย

นอก จะมไดยดถอผปวยตดเชอทางอากาศเปนส�าคญ ดงนน กระบวนการคดกรองผปวยเพอแยกประเภทผปวยจง

ความส�าคญเปนอยางยงและสถานพยาบาลตางๆ อาจพจารณาพนทนงรอตรวจและหองตรวจของผปวยตดเชอทาง

อากาศจากพนทอนๆ

ส�าหรบพนทหองตรวจผปวยนอกโดยทวไปจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ ไมก�าหนด











โดยทวไปหองตรวจผปวยนยมตดตงระบบระบายอากาศเพยงอยางเดยวโดยไมตดตงระบบปรบอากาศ

แตหากมสถานพยาบาลใดตองการตดตงระบบปรบอากาศส�าหรบหองตรวจผปวยนอกกมกจะตดตงเครองปรบอากาศ

แบบแขวนใตฝาเพดานหรอแบบตดผนง ซงมไดมแผงกรองอากาศทมประสทธภาพเปนไปตามทมาตรฐานก�าหนด

แตประการใด ดงนน พนทหองตรวจผปวยนอกจงควรค�านวณและออกแบบระบบระบายอากาศใหเหมาะสมกบ

การใชงานเพอลดความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศ

นอกจากนสถานพยาบาลแตละแหงอาจพจารณาแยกพนทรอตรวจของผปวยทมความเสยงตอโรคตดเชอ

ทางอากาศออกจากพนทผปวยทวไป และตดตงระบบระบายอากาศส�าหรบพนทรอตรวจ และภายในหองตรวจ

เพอควบคมทศทางการไหลของอากาศและปองกนการตดเชอจากผปวยสบคลากรทางการแพทยดงแสดงรายละเอยด

เบองตนตามรปดานลาง

รปแสดงตวอยางแบบตดตงหนากากระบายอากาศใกลกบผปวย

แนวฝาเพดานทอสเเตนเลสดดอากาศ

บรเวณทนงผปวยทระดบใต

ฝาเพดานสงจากพน1.00ม.

ทอสงกะสทระดบ

เหนอฝาเพดาน

ผปวย

แพทย

หองตรวจ

Ex

Ex


รปแสดงตวอยางต�าแหนงหนากากระบายอากาศดานหลงศรษะผปวยวณโรค


บทท12คลนกวณโรค


ส�าหรบพนทคลนกวณโรคจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ <-2.5Pa.







6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST)



คลนกวณโรคสามารถใชระบบระบายอากาศดวยวธธรรมชาตหากพนทตงของคลนกอยในต�าแหนงทเออ

ตอทศทางการไหลของอากาศแตหากไมสามารถระบายอากาศดวยวธธรรมชาตไดการตดตงระบบปรบอากาศและ

ระบายอากาศเพอควบคมทศทางการไหลของอากาศภายในพนทคลนคจะมประสทธภาพในการปองกนการแพรกระจาย

เชอสงกวา โดยการค�านวณออกแบบควรค�านงถงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทยในพนทโดยรวมทงหมด

เพอใหทศทางการไหลของอากาศและการควบคมแรงดนภายในพนทเหมาะสมสอดคลองกบการปฏบตงาน

ระบบปรบอากาศส�าหรบคลนควณโรคสามารถตดตงไดทงระบบหมนเวยนอากาศหรอระบบเตมอากาศ

บรสทธจากภายนอก100%โดยควรค�านวณเปรยบเทยบระหวางอตราการใชพลงงานไฟฟาในการใชงานระบบและ

งบประมาณในการตดตงระบบปรบอากาศ เนองจากระบบปรบอากาศแบบหมนเวยนอากาศจะตองตดตง HEPA

Filterในระบบท�าใหมงบประมาณในการตดตงสงแตอตราการใชพลงงานไฟฟาจะต�ากวาระบบเตมอากาศบรสทธจาก

ภายนอก100%ทมอตราการใชพลงงานไฟฟาสงกวาแตมงบประมาณตดตงระบบต�ากวา


บทท 12 คลนกวณโรค สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ

6.1 อากาศดานจายเขาสหอง 90% Efficiency 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด

7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด คลนกวณโรคสามารถใชระบบระบายอากาศดวยวธธรรมชาตหากพนทตงของคลนกอยในตำแหนงทเออตอทศ

ทางการไหลของอากาศ แตหากไมสามารถระบายอากาศดวยวธธรรมชาตได การตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอควบคมทศทางการไหลของอากาศภายในพนทคลนคจะมประสทธภาพในการปองกนการแพรกระจายเชอสงกวา โดยการคำนวณออกแบบควรคำนงถงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทยในพนทโดยรวมทงหมด เพอใหทศทางการไหลของอากาศ และการควบคมแรงดนภายในพนทเหมาะสมสอดคลองกบการปฏบตงาน

ระบบปรบอากาศสำหรบคลนควณโรคสามารถตดตงไดทงระบบหมนเวยนอากาศหรอระบบเตมอากาศบรสทธจากภายนอก 100% โดยควรคำนวณเปรยบเทยบระหวางอตราการใชพลงงานไฟฟาในการใชงานระบบและงบประมาณในการตดตงระบบปรบอากาศ เนองจากระบบปรบอากาศแบบหมนเวยนอากาศจะตองตดตง HEPA Filter ในระบบทำใหมงบประมาณในการตดตงสงแตอตราการใชพลงงานไฟฟาจะตำกวาระบบเตมอากาศบรสทธจากภายนอก 100 % ทมอตราการใชพลงงานไฟฟาสงกวาแตมงบประมาณตดตงระบบตำกวา

รปแสดงไดอะแกรมระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบคลนควณโรค

รปแสดงไดอะแกรมระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบคลนควณโรค


บทท13หองปฏบตก�ร


ส�าหรบพนทหองปฏบตการจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง >-2.5Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ >6ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH 4. อณหภม 21-24oC 5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด 6. แผงกรองอากาศ 6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14 6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST) 7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด

หองปฏบตการส�าหรบตรวจหาหรอเพาะเชอวณโรคจะตองควบคมแรงดนอากาศภายในหองใหนอยกวาภายนอก และตองค�านวณอตราการระบายอากาศทงของหองปฏบตการและตชวนรภยไปพรอมกนทงนตชวนรภยประเภทตางๆมขอก�าหนดในการใชงานและการระบายอากาศทงแตกตางกนจงควรตรวจสอบประเภทของตชวนรภยใหถกตองชดเจนเพอใหระบบระบายอากาศสามารถท�างานไดอยางเหมาะสมกบประเภทของตชวนรภยตางๆ การใชงานหองปฏบตการส�าหรบเชอวณโรคนนนอกจากควรค�านงถงการควบคมแรงดนอากาศของแตละหองใหสมพนธกนแลว ควรค�านงถงเสนทางสญจรตางๆ ของบคลากร สงสงตรวจ และขยะตดเชอทจะเขา-ออก

จากพนทหองปฏบตการดวยเพอลดความเสยงตอการแพรกระจายเชอใหนอยทสด

บทท 13 หองปฏบตการชนสตร สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ


7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะคำนงถง

การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานตำกวาปกต จงไมควรนำผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายในพนทเดยวกนกบผปวยทวไป ควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาลผปวยอยางนอย 1 หอง โดยขอกำหนดในการควบคมตวแปรตางๆ จะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวยตดเชอทางอากาศ


บทท14พนทแยกผปวยภ�ยในเรอนจำ�


ส�าหรบพนทหองผปวยจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน

1. แรงดนอากาศภายในหองผปวย >-2.5Pa.







6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV14(99.97%DOPTEST)



เนองจากพนทเรอนจ�าเปนพนทเปดไมเหมาะกบการตดตงระบบปรบอากาศการตดตงระบบระบายอากาศ

จงควรค�านวณออกแบบทอตราการระบายอากาศมากกวา 30 ACH เพอใหผปวยภายในพนทไมรสกรอนจนเกนไป

นอกจากนนวสดทตดตงภายในพนทหองแยกผปวยควรใชวสดทไมใชโลหะและไมมความแหลมคมเพอลดความเสยง

ตอการน�าไปใชผดวตถประสงคภายในเรอนจ�า

บทท 14 พนทแยกผปวยภายในเรอนจำ สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ


7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากพนทเรอนจำเปนพนทเปด ไมเหมาะกบการตดตงระบบปรบอากาศ การตดตงระบบระบาย

อากาศจงควรคำนวณออกแบบทอตราการระบายอากาศมากกวา 30 ACH เพอใหผปวยภายในพนทไมรสกรอนจนเกนไป นอกจากนน วสดทตดตงภายในพนทหองแยกผปวยควรใชวสดทไมใชโลหะ และไมมความแหลมคม เพอลดความเสยงตอการนำไปใชผดวตถประสงคภายในเรอนจำ

รปแสดงตวอยางไดอะแกรมระบบระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยภายในเรอนจำ

รปแสดงตวอยางไดอะแกรมระบบระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยภายในเรอนจ�า


บทท15ก�รทดสอบระบบ


หลงจากตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศแลวเสรจ ควรท�าการทดสอบระบบปรบอากาศและ

ระบายอากาศโดยผเชยวชาญเฉพาะทางเพอความมนใจในการใชงานระบบปรบอากาศ โดยทวไปจะตองทดสอบ

คณภาพอากาศดงน

1. อตราการไหลของอากาศเขาหรอออกจากหอง

2. แรงดนอากาศภายในหองเปรยบเทยบกบภายนอก

3. อณหภมและความชนสมพทธ(ถาควบคม)

4. HEPAFilterLeakTest(ถาตดตงHEPAFilter)

โดยผท�าการทดสอบตองเปนผเชยวชาญทมความสามารถในการท�าการทดสอบไดถกตองตามมาตรฐาน

เพอใหมนใจวาผลการทดสอบจะสามารถเชอถอไดในระดบสากล ซงในปจจบนมหลายองคกรตาง ๆ ทมมาตรฐาน

ในการทดสอบระบบปรบอากาศดงแสดงตวอยางตามรปดานลางทงน ควรตรวจสอบผทจะมาท�าการทดสอบระบบ

ทกครงวาเปนผทมความเชยวชาญและมความสามารถในการทดสอบระบบไดจรง เนองจากการทดสอบระบบตอง

องตามเกณฑมาตรฐานการทดสอบมใชผใดผหนงทจะสามารถท�าไดเพยงแตมเครองมอหรออปกรณส�าหรบทดสอบ

รปแสดงตวอยางใบประกาศนยบตรส�าหรบผเชยวชาญ

ทมความสามารถในการทดสอบระบบปรบอากาศ

บทท 15 การทดสอบระบบ

หลงจากตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศแลวเสรจ ควรทำการทดสอบระบบปรบอากาศและระบายอากาศโดยผเชยวชาญเฉพาะทางเพอความมนใจในการใชงานระบบปรบอากาศ โดยทวไปจะตองทดสอบคณภาพอากาศดงน

1. อตราการไหลของอากาศเขาหรอออกจากหอง 2. แรงดนอากาศภายในหองเปรยบเทยบกบภายนอก 3. อณหภมและความชนสมพทธ (ถาควบคม) 4. HEPA Filter Leak Test (ถาตดตง HEPA Filter) โดยผทำการทดสอบตองเปนผเชยวชาญทมความสามารถในการทำการทดสอบไดถกตองตามมาตรฐาน

เพอใหมนใจวาผลการทดสอบจะสามารถเชอถอไดในระดบสากล ซงในปจจบนมหลายองคกรตางๆ ทมมาตรฐานในการทดสอบระบบปรบอากาศดงแสดงตวอยางตามรปดานลาง ทงน ควรตรวจสอบผทจะมาทำการทดสอบระบบทกครงวาเปนผทมความเชยวชาญและมความสามารถในการทดสอบระบบไดจรง เนองจากการทดสอบระบบตององตามเกณฑมาตรฐานการทดสอบ มใชผใดผหนงทจะสามารถทำไดเพยงแตมเครองมอหรออปกรณสำหรบทดสอบ

รปแสดงตวอยางใบประกาศนยบตรสำหรบผเชยวชาญทมความสามารถในการทดสอบระบบปรบอากาศ


ทงนจ�านวนจดตรวจวดตางๆ ในการทดสอบระบบจะขนอยกบขนาดพนทของหองพนทหองใหญตองการ

จดตรวจวดมากกวาหองทมพนทนอยกวาโดยการก�าหนดจ�านวนจดตรวจวดขนต�าในพนทสามารถเทยบไดตามตาราง

ดานลาง

TableA.1-SamplinglocationsrelatedtocleanroomareaAreaofcleanroom(m2)lessthanorequalto

Minimumnumberofsamplinglocationstobetested(N1)

2 14 26 38 410 524 628 732 836 952 1056 1164 1268 1372 1476 15104 16108 17116 18148 19156 20192 21232 22276 23352 24436 25636 261000 27

>1000 SeeFormula(A.1)NOTE1 Iftheconsideredareafallsbetweentwovaluesinthetable,thegreaterofthetwoshouldbeselected.NOTE2 In the case of unidirectional airflow, the areamaybe considered as the cross section of themoving airperpendiculartothedirectionoftheairflow.Inallothercasestheareamaybeconsideredasthehorizontalplanareaofthecleanroomorcleanzone.

ตารางขางตนจะใชในการก�าหนดจ�านวนจดตรวจวดขนต�าทตองตรวจวดภายในพนท โดยถาพนทหองท

ตองการตรวจวดอยในระหวางคาในคาหนงใหใชจ�านวนจดตรวจวดทมากกวา และกรณทพนทหองใหญกวา 1,000

ตารางเมตร(m2)ตองใชสมการในการค�านวณดงน(FormulaA.1)

N=27x

N =จ�านวนจดตรวจวดขนต�า

Area = พนททตองการการตรวจวด(m2)

Area[ ]1,000


ก�รตรวจวดอณหภมและคว�มชน


ก�รตรวจวดปรม�ณลม


ก�รตรวจวดแรงดน


ก�รทดสอบHEPAFilterLeakTest


บทท16CohortWard


ส�าหรบพนทหอCohortWardจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอผปวย <-2.5Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH 4. อณหภม 21-24oC 5. ความชนสมพทธ <60%RH 6. แผงกรองอากาศ 6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST) 7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย

อปกรณประกอบอนๆในระบบปรบอ�ก�ศ

หลอดอลตราไวโอเลต การใชงานหลอดอตราไวโอเลตจะแบงเปน2ประเภทหลกในปจจบนคอ 1. UpperRoomUVGIคอการตดตงหลอดUVแบบหงายโคมขนสเพดานหองเพอใหรงสUVฆาเชอในอากาศทอยดานบนของหองโดยทรงสUVไมลงมากระทบตอบคคลและวตถสงของภายในหอง 2. ClosedSystemUVGIคอการตดตงหลอดUVภายในระบบปดเพอฆาเชอในอากาศทไหลผานหลอดUVออกมาสมผสบคคลและวตถสงของใดๆเลย การใชรงสUVเพอฆาเชอในอากาศจะตองเปนรงสUV-CเทานนไมสามารถใชรงสUV-AหรอUV-BในการฆาเชอโรคไดทงนประสทธภาพในการฆาเชอของรงสUVจะสมพนธกบความเขมแสงUVและระยะเวลาทสมผสกบแสง UV จงควรท�าการค�านวณความเขมของแสงUV ทจะใชและระยะเวลาทอากาศสมผสกบแสงUVใหเหมาะสมกบขนาดพนทหองหรออตราการไหลของอากาศ

สรป

คณภาพอากาศภายในอาคารพยาบาลเปนองคประกอบส�าคญประการหนงของการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ รปแบบการปรบปรงคณภาพอากาศตองใชวศวกร สถาปนกผเชยวชาญมาออกแบบจดสราง อาจมขอจ�ากดในการน�าไปปฏบตในสถานพยาบาลบางแหง อยางไรกตาม มาตรฐานตาง ๆ ทอางองและขอคดเหนในบทความนคงจะใหแนวคดทมประโยชนในการน�าไปประยกตใชกบสถานพยาบาลระดบตางๆตอไป

ACH :AirChangeperHour HEPAFilter :HighEfficiencyParticulateAirFilter ULPAFilter :UltraLowPenetratingAirFilter Pa :Pascal ASHRAE :AmericanSocietyofHeating,RefrigeratingandAir-ConditioningEngineers,Inc. CDC :CentersforDiseaseControlandPrevention


เอกส�รอ�งอง


1.WilliamFWAerodynamicsofdropletnuclei.In:Airbornecontagionandairhygiene.Cambridge:Harvard

UniversityPress,1955:13-19

2. StreifelAJ.Designandmaintenanceofhospitalventilationsystemsandthepreventionofairborne

nosocomialinfections.In:MayhallCG,ed.Hospitalepidemiologyandinfectioncontrol.Philadelphia:

LippincotWilliamsandWilkinsPress,2004:1576-89

3. ButlerJCandJerniganJA.Severeacuterespiratorysyndrome.In:MayhallCG,ed.Hospitalepidemiology

andinfectioncontrol.Philadelphia:LippincotWilliamsandWilkinsPress,2004:1979-89

4. RoyCJ,MiltonDK.Airbornetransmissionofcommunicableinfection-Theelusivepathway.NEnglJ

Med2004;350:1710-12

5. CDCandHICPACGuidelinesforEnvironmentalinfectioncontrolinhealth-carefacilities2003.Available

fromhttp://www.cdc.gov/ncidod/hip/enviro/guide.html

6. UiprasertkulM,PuthavathanaP,SangiriwatK,PoorukP,SrisookK,PeirisM,etal. InfluenzaAH5N1

replicationsitesinhumans.EmergInfectDis2005;11:Availablefromhttp://www.cdc.gov/ncidod/EID/

Vol11no7/04-1313html

7. CDC.GuidelinesforpreventingthetransmissionofMycobacteriumtuberculosisinhealth-caresetting.

MMWR2005;54(RR17):1-141

8. StrefelAJ.HendicksonC.Assessmentofhealthrisksrelatedtoconstruction,minimizethethreatof

infectionfromconstruction-induceairpollutioninhealth-care2002Availablefromwww.hpac.com

9. AmericanInstituteofArchitects.Guidelinefordesignandconstructionofhospitalandhealth-care

facilitiesIn:AmericanInstituteofArchitects.WashingtonDC:AmericanInstituteofArchitectsPress;2001

andavailablefromhttp://www.aia.org/aah

10.American Society of Heating, Refrigerating and Air - conditioning Engineers. Chapter 7 Health care

facilityIn:ASHRAEhandbook-HVACapplicationAtlanta:ASHRAE2003

11.วศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมปมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบสถานพยาบาล

2548availablefromwww.EIT.or.th


ภ�คผนวก


ตวอย�งก�รคำ�นวณอตร�ก�รก�รหมนเวยนอ�ก�ศตอชวโมง

ขนาดหองเทากบ 5เมตรx4เมตรx3เมตร=60ลกบาศกเมตร

เพราะฉะนน 1ACH=60CMH(ลกบาศกเมตรตอชวโมง)

=35CFM(ลกบาศกฟตตอนาท)


ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอ(IsolationPrecautions)

ในระยะเวลาไมกปทผานมาเราพบการระบาดของเชอโรคตดตอใหมๆเกดขนหลายชนดไมวาจะเปนโรคซารหรอโรคไขหวดนกโรคMiddleEastrespiratorysyndromecoronavirus(MERS-CoV)อกทงยงพบโรคใหมๆทเราไมเคยรจกมากอนในอดตอกหลายชนดคอยๆ เผยโฉมออกมาขณะเดยวกนโรคตดตอบางชนด เชนวณโรค โรคลเจยนแนรและไวรสไขหวดใหญ ทมแนวโนมการแพรกระจายทลดลงในอดต กกลบมาเกดการระบาดใหมอกครงจนเปนทนาจบตามองปจจยประการหนงทอาจกลาวไดวาเปนปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการขยายตวและแพรกระจายของเชอโรคตางๆเหลาน อยางททราบเบองตนวา หลกการส�าคญในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอโรค ในสถานพยาบาลม3ประการคอ 1. การบรหารจดการภายในสถานพยาบาล(AdministrativeControls)ซงเปนมาตรการพนฐานทมความส�าคญมากทสดในการลดความเสยงของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล 2. การควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)มความส�าคญเปนล�าดบท2ในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาล 3.การใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)โดยพบวาเมอมการควบคมโดยวธการทง2อยางขางตนแลวสงแวดลอมในสถานพยาบาลกจะปนเปอนดวยเชอโรคทแพรกระจายทางอากาศนอยลง ตามหลกการพบวาการแพรกระจายของเชอจลชพในสถานพยาบาลสามารถแพรกระจายได3ทางคอการสมผส(contact) ทางอากาศ (airborne) และทางฝอยละออง (droplet) โดยทเชอจลชพชนดหนงอาจแพรกระจายไดมากกวา1ชองทาง(Hierholzer,1996)ดงนนในการควบคมการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลผปฏบตงานจงจ�าเปนตองเขาใจกลไกการแพรกระจายของเชอจลชพแตละชนดดวย 1. การแพรกระจายเชอโดยการสมผส (contact transmission) เปนวถทางการแพรกระจายเชอทพบไดบอยทสดซงอาจเปนไดทงทางตรง(directcontact)การสมผสเชอจากเสมหะน�ามกน�าลายของผปวยหรอทางออม(indirectcontact) เชน การแพรกระจายเชอจากการใชอปกรณรวมกนหรอตดเชอจากของทเดกเลนรวมกน หรอเกดจากการแพรกระจายเชอผานมอของบคลากรทางสขภาพทไมไดท�าความสะอาดมอหลงมอปนเปอนเชอจลชพ(Pittetetal.,2006) 2. การแพรกระจายเชอทางฝอยละออง(Droplettransmission)เกดจากการผทมเชอโรคในทางเดนหายใจไอจามหรอพด หรอระหวางการท�ากจกรรม เชน ดดเสมหะ การใสทอชวยหายใจ เปนตน ท�าใหเกดการฟงกระจายของฝอยละอองเชอจลชพทมขนาดมากกวา5ไมครอนสวนใหญมกจะกระจายไปไกลจากแหลงก�าเนดไมเกน3ฟตแตบางกรณอาจฟงกระจายไปไดไกลถง6ฟตขนอยกบวธและความแรงของการฟงกระจายเชอจลชพทแพรกระจายทางฝอยละอองอากาศเชน โรคตดเชอระบบทางเดนหายใจทเกดจากเชออะดโนไวรส (Adenovirus, respiratory) โรคหลอดลมฝอยอกเสบ(Bronchiolitis)โรคหลอดลมอกเสบ(Bronchitis)โรคครป(croup)หรอโรคกลองเสยงและหลอดลมใหญอกเสบเฉยบพลนโรคฝาปดกลองเสยงอกเสบ(Epiglottitis)โรคปอดอกเสบจากเชอมยโคพลาสมา(Mycoplasmapneumonia)โรคปอดบวม(Pneumonia)Hemophilusinfluenza,กาฬโรคปอด(Plague-pneumonic)หดเยอรมน(Rubella)คางทม(Mumps)ไอกรน (Pertussis) ไขหวดใหญ (Influenza) โรคเยอหมสมองอกเสบ (Meningitis) โรคเยอหมสมองอกเสบจากไวรส(Viralmeningitis)ไขกาฬหลงแอน(Meningococcalinfection)เปนตน 3. การแพรกระจายเชอทางอากาศ (airborne transmission) เกดจากแหลงโรคพนฝอยละอองอากาศทมเชอจลชพปนเปอนออกมาโดยทขนาดของฝอยละอองอากาศจะตองมขนาด≤5ไมครอนจงสามารถลองลอยอยในอากาศไดและถามลมจะชวยพยงอากาศทมเชอโรคเกาะตดท�าใหลอยอยในอากาศไดนานเปนชวโมงหรอเปนวน และไปไดไกลจากแหลงก�าเนดมากกวา3ฟตเชอจลชพทแพรกระจายทางอากาศเชนวณโรคปอด(PulmonaryTB)วณโรคนอกปอดชนดมสารคดหลงออกจากรางกายหด(Measles)สกใส(Chickenpox)งสวดและเรมแบบแพรกระจาย(Disseminatedherpeszoster and Disseminated herpes simplex) โรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง (Severe Acute RespiratorySyndrome:SARS)โรคทางเดนหายใจตะวนออกกลางหรอโรคเมอรส(MiddleEastRespiratorySyndrome:MERS)และโรคไขหวดนก(AvianInfluenza)ซงโรค5ชนดหลงนตองใชแนวทางการปฏบตตามหลกContactprecautionsรวมดวย


หลกการแยกผปวยและปองกนการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล

ผบรหารควรก�าหนดนโยบายดานการปองกนการแพรกระจายเชอตลอดจนถงการจดใหมการอบรมทมความเฉพาะกบงานและมการใหขอมลละฟนฟวชาการททนสมยเพมเตมเปนระยะอยางตอเนองนอกจากนควรจดใหมเอกสารค�าแนะน�าส�าหรบผปวยและผมาเยยมเกยวกบการท�าความสะอาดมอ และสขอนามยทางเดนหายใจ/การปฏบตเมอไอ (respiratoryhygiene/coughetiquettepractices)และการใชวธการปองกนการแพรกระจายของโรคตดเชอในผปวยททราบชองทางการแพรกระจายเชอ(transmission-basedprecautions) หลกการปองกนการตดเชอและควบคมการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล(Isolationprecautions)มหลกการ(Siegel,Rhinehart,Jackson,Chiarello,&theHealthcareInfectionControlPracticeAdvisoryCommittee,2007)ดงน IsolationPrecautionsหมายถงการปฏบตเพอปองกนการตดเชอในการดแลผปวยและควบคมการแพรกระจายเชอจากผปวยสผปวยบคคลากรญาตและสงแวดลอมรอบสถานพยาบาลโดยการใชมาตรการตางๆเชนการคดกรองและแยกผปวยการใชอปกรณปองกนรางกายทเหมาะสมกบชองทางการแพรกระจายเชอซงประกอบดวย2มาตรการคอ 1. Standard precautions หมายถง การปองกนการตดเชอแบบมาตรฐาน มาตรการนใชกบผปวยทกคนทกรายทมารบบรการในสถานบรการสาธารณสข โดยใหค�านงเบองตนวาผปวยทกรายอาจจะมเชอโรค ทสามารถตดตอไดทางเลอดและสารคดหลงจากรางกายทกชนดไมค�านงถงการวนจฉยของโรคหรอภาวะตดเชอของผปวยเปนการปฏบตเบองตนเพอปองกนการตดตอของเชอโรคจากผปวยมาสบคลากรทางการแพทยทงททราบและไมทราบแหลงทหรอชองทางการแพรกระจายเชอ การปฏบตนใชกบเลอดและสารคดหลงทกชนด ยกเวนเหงอไมวาสารคดหลงนนจะมเลอดปนหรอไมกตามรวมไปถงการสมผสผวหนงทมแผลและเยอบตางๆโดยมองคประกอบหลกๆดงตอไปน 1.1 การท�าความสะอาดมอ(handhygiene)ระหวางการดแลผปวยหลกเลยงการสมผสพนผวของสงของทอยใกลผปวยเพอปองกนมใหมอเกดการปนเปอนเชอจลชพจากสงแวดลอมและปองกนการแพรกระจายเชอจากมอทปนเปอนไปสสงแวดลอม พบวามอของบคลากรทางการแพทยทปนเปอนเชอ VRE สามารถแพรกระจายเชอสอปกรณ ของใชและสงแวดลอมรอบตวผปวยได ซงหากมการสมผสบอยจะท�าใหเกดการปนเปอนเชอไดมากขน จากการศกษาพบวาเชอจลชพสามารถมชวตอยในสงแวดลอมไดเปนเวลานานซงแตกตางกนไปตามชนดของเชอเชน -เชอParainfluenzavirusมชวตอยบนพนผวเรยบไดนาน10ชวโมงอยบนเสอผาไดนาน6ชวโมง -เชอNorovirusesมชวตอยบนพรมไดนานสดถง12วน -เชอHepatitisBvirusมชวตอยบนอเลคโตรดส�าหรบวดคลนหวใจไดนาน7วน -เชอClostridiumdifficileมชวตอยบนพนไดนานถง5เดอน -เชอMethicillinresistantstaphylococcusaureus(MRSA)มชวตอยบนพนทแหงไดนานสดถง9สปดาหและมชวตอยบนพนลามเนทพลาสตกไดนาน2วน -เชอVancomycinresistantenterococcus(VRE)มชวตอยบนเคานเตอรไดนานสดประมาณ2เดอน -เชอAcinetobactrerbaumanniiอยบนพนผวทแหงไดนานถง4เดอน การท�าความสะอาดมอจงเปนวธทมความส�าคญทสดในการปองกนการแพรกระจายเชอโรคในสถานพยาบาลและลดการตดเชอในสถานพยาบาล(WorldHealthOrganization,2009)เนองจากการแพรกระจายเชอจ�านวนไมนอยเกดจากมอของบคลากรทมเชอโรคปนเปอนอย โดยก�าหนดใหท�าความสะอาดมอเมอมอสกปรกอยางเหนไดชดดวยสบกบน�าหรอดวยน�ายาฆาเชอกบน�า แตถามอไมเปอนอยางเหนไดชด สามารถท�าความสะอาดมอไดดวยการลบมอดวยแอลกอฮอลยกเวนกรณทมอมโอกาสสมผสกบสปอรเชนเชอC. difficileหรอ Bacillus anthracisใหลางมอดวยน�ากบสบหรอสบยาฆาเชอเนองจากแอลกอฮอลคลอเฮกซดนไอโอดอฟอรและน�ายาฆาเชอชนดอนๆไมสามารถท�าลายสปอรของเชอเหลานไดโดยการท�าความสะอาดมอเมอ1)กอนสมผสผปวย2)กอนท�ากจกรรมสะอาดหรอปราศจากเชอ3)หลงสมผสกบสงคดหลงหรอสงสกปรก4)หลงสมผสผปวยและ5)หลงสมผสสงแวดลอมรอบตวผปวยนอกจากนควรท�าความสะอาดมอกอนและหลงการถอดถงมอ 1.2 การใสสวมอปกรณปองกนรางกาย (personal protective equipment) ควรใสอปกรณปองกนเมอปฏบตกจกรรมกบผปวยทบงชวาอาจมการสมผสกบเลอดสงคดหลงหรอสารน�าจากรางกายของผปวย โดยระมดระวงการปนเปอนเสอผาและผวหนงระหวางการถอดอปกรณปองกนรางกายโดยปฏบตดงน


1.2.1 การสวมถงมอ(glove)ใหสวมถงมอทกครงเมอมอมบาดแผลหรอเมอคาดวามอจะมการสมผสกบเลอด สงคดหลง หรอมโอกาสปนเปอนเชอจลชพ โดยใหเลอกขนาดถงมอทพอดกบมอสวม มความทนทานเหมาะสมกบงานทท�า และถอดถงมอออกทนทหลงเสรจกจกรรม ไมสวมถงมอคเดมในการดแลผปวยมากกวา 1 ราย ไมลางถงมอเพอน�ากลบมาใชซ�าเนองจากจะท�าใหเกดการแพรกระจายเชอจลชพได และเปลยนถงมอเมอเปลยนกจกรรมกบผปวยรายเดมถามอสมผสสวนทสกปรกเชนท�าแผลบรเวณแผลทเปนหนองแลวไปสมผสสวนทสะอาดเชนใหสารน�าทางหลอดเลอดด�าและท�าความสะอาดมอหลงถอดถงมอทกครงเลอกใชถงมอใหเหมาะสมกบกจกรรมดงน -ถงมอปราศจากเชอ (sterile glove) เชน surgical glove ขนาดสนส�าหรบหตถการตางๆSurgicalgloveขนาดยาวส�าหรบลวงรกและการผาตดทมเลอดออกมากและspecialexaminationgloveส�าหรบการตรวจทตองการความปราศจากเชอ -ถงมอสะอาด(cleanedglove)เชนdisposablegloveorgeneralexaminationgloveส�าหรบการตรวจทวไปทตองการความสะอาดเทานน -ถงมอยางหนา (heavy duty glove) ใชส�าหรบการท�าความสะอาดทวไป การซกลางการท�าความสะอาดหองน�าหองสวมเมอใชเสรจแลวท�าความสะอาดถงมอดวยผงซกลางแลวผงใหแหงกอนน�ากลบไปใชใหม 1.2.2 การสวมเสอคลม (gown) ใหสวมเสอคลมทสะอาดเพอปองกนผวหนงและเสอผาเปอนระหวางการท�าหตถการและกจกรรมกบผปวยทมแนวโนมวาอาจมการปนเปอนเลอด สารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยพงกระเดนเขาสรางกายใหสวมเสอคลม1ตวตอการดแลผปวย1คน/1ครงถอดเสอคลมทนทหลงการใชงานอยางระมดระวงโดยจบมวนใหเสอดานในอยดานนอก น�าเสอคลมไปใสในถงบรรจผาเปอนทมฝาปดมดชดอยางถกตอง ไมควรใสเสอคลมตลอดเวลาทปฏบตงานในหอผปวย เพราะจะเพมโอกาสการแพรกระจายเชอไปสผปวยและสงแวดลอมไดงายและมากขนหลงถอดเสอคลมแลวลางมอใหสะอาดไมใชเสอคลมซ�าแมวาจะสมผสกบผปวยรายเดม 1.2.3 การสวมผาปดปาก-จมก(mask)จ�าแนกลกษณะการใชงานไดดงน -ผาปดปากและจมกชนดกรองอากาศ(surgicalmask)ใชส�าหรบปองกนละอองฝอยขนาดใหญ(droplet) และละอองทฟงกระจายในอากาศ มกแนะน�าใหผปวยทมภมตานทานต�าหรอผปวยทอยในภาวะทสามารถแพรกระจายเชอสวมใสรวมทงบคลกรทมภาวะตดเชอเชนเปนหวดแตจ�าเปนตองใหการดแลผปวย การดแล: เปลยนใหมทนททมการปนเปอนหรอชนแฉะ และใชเฉพาะสวนบคคล เมอเสรจสนการใชแลวทงลงในถงมลฝอยตดเชอและตองลางมอภายหลงถอดผาปดปาก-จมกทกครง -ผาปดปาก-จมกชนดกรองอนภาค(respiratoryprotectivemask)จ�าแนกออกเปน 1) ชนดกรองเชอโรคสามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายอยในอากาศโดยมประสทธภาพในการกรองเชอขนาด3ไมครอนไดแนะน�าใหบคลากรทางการแพทยสวมใสกรณทมโอกาสเสยงตอการไดรบเชอทปะปนกบละอองเสมหะขนาดเลกทแพรกระจายทางอากาศ (airborne transmission) แบงออกเปนประเภทตางๆทง9ชนดไดแกN95,N99,N100,R95,R99และR100 2) ชนดกรองเชอโรคและสารพษ สามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายได รวมทงสามารถปองกนสารพษทฟงกระจายในอากาศได สามารถกรองเชอโรคขนาดเลก 1 - 5 ไมครอนไดสวนประกอบของผาปดปากและจมกชนดนจะมเยอกรองพเศษ(HEPAfilter)เชนP95,P99,P100 -ผาปดปาก - จมก ชนดกรองเชอโรคและมลนกรองอากาศ สามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายไดและมลนกรองอากาศ (respiratorywith exhalation valve) ลนกรองอากาศนจะเปดเมอหายใจออกเปนการระบายลมและปดเมอหายใจเขาอากาศทหายใจเขาจะผานแผนกรองอากาศเชนN95withexhalationvalve

หมายเหต Nคอผาปดปาก-จมกทไมสามารถกรองฝอยละอองน�ามนได R คอผาปดปาก-จมกทสามารถกรองฝอยน�ามนไดบางสวน P คอผาปดปาก-จมกทสามารถกรองฝอยละอองน�ามนไดด N-95,R-95,และP-95 มประสทธภาพในการกรอง95% N-99,R-99,และP-99 มประสทธภาพในการกรอง99% N-100,R-100และP-100 มประสทธภาพในการกรอง99.97%


N-95 P-100 FullFaceMask

การดแล:เปลยนใหมทนทเมอเปอนเปยกชนแฉะมกลนเหมนผดรปรางหรอหายใจล�าบากและตองใชเฉพาะสวนบคคลภายหลงการใชหรอจ�าเปนตองเกบไวใชตอควรระมดระวงการปนเปอนเชอโดยเฉพาะดานนอกขางหนาทสมผสกบอากาศภายนอกและลางมอทนทภายหลงถอดผาปดปาก-จมกทกครง 1.2.4 แวนปองกนตา(goggle)ใชในกรณทคาดวาจะมการกระเดนของเลอดหรอสารคดหลงของผปวยหรอละอองฝอยกระเดนเขาตาบคลากรทางการแพทย เชน การดดเสมหะ การผาตด การท�าคลอด การเยบแผล ผาฝทนตกรรมการเจาะน�าไขสนหลงการสองกลองเปนตน

Eyevisor Goggles

1.2.5 กระจงปองกนใบหนา(faceshield)ใชในกรณทคาดวาจะมการกระเดนของเลอดหรอสารคดหลงถกบรเวณใบหนาตาของผปฏบตงานจากดานหนาและดานขางแตไมสามารถปองกนเชอทแพรกระจายทางอากาศได

Faceshield

1.2.6 หมวกคลมผม (cap) ใชเพอปองกนการตดเชอจากรงแค เศษผมของบคลากรทางการแพทยสผปวยและชวยปองกนเลอดและสารคดหลงจากรางกายของผปวยกระเดนถกผมหรอศรษะของบคลากรทางการแพทยเชนการท�าคลอดการผาตดกรอฟนเปนตน 1.2.7 ผากนเปอน(apron)ผากนเปอนใชเพอปองกนการกระเดนของเลอดสารน�าจากรางกายผปวยหรอน�าทลางเครองมอทปนเปอนเมอสนสดการปฏบตงานแลวใหถอดทงลงในถงมลฝอยตดเชอทนท(กรณชนดใชครงเดยวทง) 1.2.8 รองเทาบต (boots) ใชเพอปองกนเลอดและสารคดหลงของผปวยทไหลนองหรอกระเดนสมผสเทาหรอขาของบคลากรทางการแพทย เชน การขน/เคลอนยายมลฝอย การลางหองน�า อกทงยงสามารถชวยปองกนของมคมทอาจตกลงมาทมต�าเทาเชนการท�าคลอดการผาตดการลางเครองมอเปนตน 1.3 สขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอ (Respiratory hygiene/cough etiquette) ควรใหความรแกบคลากรทางการแพทย ผปวยและญาต เรองมารยาทในการไอ จามใหใชกระดาษช�าระ หรอผาเชดหนา ปดปากและจมกไมใหใชมอเนองจากอาจท�าใหสารคดหลงละอองน�ามกน�าลายตดทมอและแพรกระจายเชอจากมอไดรวมทงการใสหนากากอนามย


และถาเปนไปไดควรมการจดสถานทส�าหรบผทมการตดเชอระบบทางเดนหายใจใหอยหางจากผอนมากกวา 3ฟต นอกจากนสงทส�าคญคอการลางมอหลงสมผสฝอยละอองน�ามก น�าลาย เวลาไอ จาม และทงกระดาษช�าระลงในถงมลฝอยทมฝาปดจงควรมการตดปายเตอนททางเดนเขาสถานพยาบาลและจดทส�าคญเชนลฟทโรงอาหารหองตรวจผปวยนอกบรเวณพกคอยหองฉกเฉนและหอผปวยพรอมทงใหค�าแนะน�าผปวยและบคคลอนๆทมอาการการตดเชอทางเดนหายใจใหปดปากจมกในเวลาไอหรอจามการใชและทงกระดาษเชดหนาและการท�าความสะอาดมอหลงสมผสกบน�ามกและเสมหะรวมถงควรจดใหมผาปดปาก - จมก ไวบรการและถงขยะทไมตองใชมอสมผสเชน ใชเทาเปดฝา หรอถงพลาสตก รองรบกระดาษ/ผาปดปาก-จมกทปนเปอน 1.4. การจดทใหผปวยอย (patient placement) ใหพจารณาจากโอกาสของการแพรกระจายเชอจลชพทตดตอไดในการตดสนใจก�าหนดเตยงทจะใหผปวยนอน โดยจดวางผปวยทมความเสยงสงตอการแพรกระจายเชอสผอนไวในหองแยกเดยว(isolationroom)หรอใหผปวยทตดเชอชนดเดยวกนอยหองเดยวกน(cohorting) 1.5 เครองมอและอปกรณทใชกบผปวย(patient-careequipmentandinstruments/devices)ทอาจมการปนเปอนเชอจลชพจากรางกายของผปวย จงใหระมดระวงในการถอหรอจบตองอปกรณทใชในการดแลผปวยทมการปนเปอนเลอด สารน�าหรอสารคดหลง เพอปองกนการสมผสถกผวหนง เยอบ เสอผาและการน�าเชอไปสผปวยอนและสงแวดลอมอปกรณทจะน�ากลบมาใชกบผปวยอกจะตองผานการลางและท�าลายเชอหรอท�าใหปราศจากเชอกอนสวนอปกรณทใชครงเดยวแลวทงจะตองมการจดเกบเพอน�าไปทงอยางถกตองสวมอปกรณปองกนรางกายเชนถงมอเสอคลมตามระดบของการปนเปอนทคาดวาจะเกดขนเมอจะจบตองเครองมอและอปกรณซงมความสกปรกทเหนไดชดหรออาจจะสมผสกบเลอดสารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวย วธลดปรมาณของเชอโรคบนอปกรณทางการแพทย ขนอยกบวตถประสงควาตองการลดเชอลงถงระดบใดจงจะปลอดภยส�าหรบอปกรณเครองมอเครองใชในสถานพยาบาลการลดปรมาณของเชอบนพนผวของสงมชวตและอปกรณเครองมอเครองใชกระท�าไดหลายวธไดแก 1. การลาง (cleaning) เปนวธลดจ�านวนเชอโรคไดดทสด ท�างาย และประหยดทงเวลาและวสดการลางทถกตองจะก�าจดเชอโรคออกไดเกอบหมดดงนนการลางจงเปนกรรมวธขนแรกในกระบวนการลดจ�านวนเชอ 2. การท�าลายเชอ(disinfection)หมายถงการท�าลายเชอทกรปแบบยกเวนสปอร(spore)ของแบคทเรย 3. การท�าใหปราศจากเชอ(sterilization)หมายถงการท�าลายเชอทงหมดรวมถงสปอรของแบคทเรย การปฏบตเพอท�าลายเชอ/ท�าใหปราศจากเชอส�าหรบอปกรณทางการแพทยมหลายวธ ดงนนเพอใหสามารถท�าลายเชอ/ท�าใหปราศจากเชอในอปกรณแตละชนดอยางเหมาะสมตองจดแบงกลมอปกรณในหนวยงานใหถกตองกอนซงเครองมอทางการแพทยแบงออกเปน3กลมไดแก -เครองมอกลมวกฤต(criticalitems)หมายถงอปกรณและเครองมอทใชกบผปวยและมการเจาะทะลทะลวงผานเนอเยอหรอแทง/สอดใสเขาไปในรางกายหรอหลอดเลอด เชน เขม เครองมอผาตดสายสวนอวยวะตางๆไดแกสายสวนปสสาวะเปนตนอปกรณตางๆเหลานตองไดรบการท�าใหปราศจากเชอ(sterilization)เทานน -เครองมอกลมกงวกฤต(semi-criticalitems)หมายถงอปกรณและเครองมอทใชกบผปวยทสมผสเนอเยอหรอเยอบของรางกายหรอผวหนงทมบาดแผลหรอมรอยถลอกเชนเครองชวยหายใจอปกรณทางดานวสญญอปกรณตางๆเหลานควรท�าลายเชอโดยใชน�ายาท�าลายเชอระดบสง(highleveldisinfection) -เครองมอกลมไมวกฤต(noncriticalitems)หมายถงอปกรณละเครองมอทใชกบผปวยทสมผสกบผวหนงปกตไมมบาดแผลหรอรอยถลอก เชน เครองวดความดนโลหต ชามรปไตหมอสวนอจจาระ อปกรณเหลานควรท�าความสะอาดหรอท�าลายเชอระดบต�า(cleaningorlowleveldisinfection) 1.6 การดแลสงแวดลอม(careoftheenvironment)โดยการท�าความสะอาดพนผวสงแวดลอมทนาจะมการปนเปอนเชอจลชพรวมทงพนผวทอยใกลชดผปวยประจ�าวนอยางเหมาะสมเชนเตยงไมกนเตยงโตะครอมเตยงและรอบๆ ยนตผปวยใชผาชบน�ายาท�าลายเชอทมฤทธในการฆาเชอจลชพในสงแวดลอมท�าความสะอาดตามปกต แลวเชดตามดวยผาแหงทกวนควรท�าความสะอาดสวนพนผวทถกสมผสบอยๆเชนลกบดประตพนผวหองน�าใหท�าความสะอาดบอยกวาบรเวณอนส�าหรบสถานทใหบรการผปวยเดกใหท�าความสะอาดและท�าลายเชอในของเลนเปนระยะและเมอมความสกปรกทเหนไดชดควรเลอกของเลนทสามารถท�าความสะอาดไดงายไมควรใชของเลนทมขนหรอใสนนนอกจากนควรท�าความสะอาดและท�าลายเชอในเครองมออเลกทรอนกสทใชกบผปวยบอยๆ เชนเครองวดความดนโลหตและเครองวดคาออกซเจนในเลอด(Oxygensaturation)รวมถงการจดการมลฝอยทถกตองโดยเฉพาะการแยกมลฝอยทวไปและมลฝอยตดเชอควรคดแยก


ณจดใหบรการและมระบบการประเมนการแยกมลฝอย หากมการปนเปอนสงคดหลง เชน เลอด หรออจจาระของผปวยใหราดบรเวณนนดวยน�ายาท�าลายเชอเชน0.5%Sodiumhypochloriteทงไวนาน10นาทแลวเชดท�าความสะอาดดวยผงซกฟอกและน�าตามปกตตอไป 1.7 เครองผาและการซกลาง(textilesandlaundry)ใหระมดระวงในการจบตองและเคลอนยายผาทเปอนเลอดสารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยโดยหยบจบใหมการกระเพอมนอยทสดเพอหลกเลยงการฟงกระจายปนเปอนอากาศและพนผวสงแวดลอมจากผานอยทสดโดยผาเปอนเลอดหรอสารคดหลงของผปวยใหซกดวยน�าธรรมดากอน2ครงเพอขจดคราบสกปรกตาง ๆ ออกระดบหนง หลงจากนน จงเขาสกระบวนการซกดวยผงซกฟอกตามสดสวนทก�าหนดตงอณหภม60-70องศาเซลเซยสจะสามารถฆาเชอไดทงแบคทเรยและไวรสสวนผาทใชแลวแตไมเปอนสงคดหลงใหซกดวยน�าธรรมดากอน1ครงและซกโดยใชผงซกฟอกตามสดสวนทก�าหนดตงอณหภม60-70องศาเซลเซยสปนผาใชเวลา1ชวโมงอบผาในเครองอบผานาน30นาทคอยน�าผาออกจากเครองอบผาไปสงใหงานบรการพบผา 1.8 การปฏบตในการฉดยาอยางปลอดภย(safeinjectionpractices)การเกดอบตเหตขณะปฏบตงานกอใหเกดผลกระทบทงตอผใหบรการและผใชบรการแมวาอบตเหตทเกดขนจะไมท�าใหเกดการตดเชอทงหมดเชนถกแกวบาดเขมปราศจากเชอทมต�า แตกเปนสาเหตท�าใหเกดบาดแผล ซงจะเพมความเสยงตอการตดเชอหากเกดการสมผสเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผตดเชอในขณะทแผลยงไมหายดนอกจากนนหากเปนอบตเหตทเกดจากอปกรณทท�าใหมโอกาสเกดการตดเชอไดกยอมสงผลกระทบทางดานจตใจตอผปฏบตงานทไดรบอบตเหตเปนอยางมาก 2. Transmission-basedprecautionsเปนวธการปองกนการแพรกระจายของโรคตดเชอในผปวยททราบชองทางการแพรกระจายเชอ หรอมความเสยงตอการปวยดวยโรคตดเชออบตใหมตาง ๆ เปนการปองกนแพรกระจายเชอตามกลวธการตดตอเพมเตมจากการดแลผปวยดวยStandardprecautionsดงน 2.1 การปองกนการแพรเชอทางการสมผส(Contactprecautions)ใชเปนหลกปฏบตส�าหรบผปวยทรหรอสงสยวามการตดเชอหรอมหลกฐานของกลมอาการทแสดงถงความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางการสมผสทงทางตรงและทางออมจากผปวยสผปวยจากบคลากรสผปวยจากผปวยสอปกรณหรอของใชทปนเปอนโดยมหลกปฏบตดงน 2.1.1 การจดเตยง/หองใหผปวยควรใหอยในหองแยกเดยวแตถาไมมหองแยกควรจดใหผปวยทมสภาวะแพรกระจายเชอไดงายเชนควบคมการถายอจจาระไมไดใหอยในหองแยกเปนอนดบแรกจดใหผปวยทตดเชอหรอพบเชอโรคชนดเดยวกนอยหองเดยวกน แตถาไมมหองแยกและจ�าตองใหอยรวมกบผปวยอนทไมมการตดเชอ ใหหลกเลยงการจดใหอยหองเดยวกบผปวยทอาจตดเชอจากผปวยรายนไดงาย เชน ผปวยทมภาวะภมคมกนต�า ผปวยทมแผลเปด เปนตนจดเตยงผปวยใหหางจากผปวยอน≥3ฟตและปดมานระหวางเตยงเพอลดโอกาสทจะเกดการสมผสโดยตรง 2.1.2 การท�าความสะอาดมอตองท�าความสะอาดมออยางถกตองระหวางการสมผสผปวยในแตละรายในหองเดยวกน โดยลางมอแบบ hygienic handwashing ทกครง หลงถอดถงมอและเครองปองกนรางกายแตละชนดสวนผเขาเยยมลางมอแบบhygienichandwashingทกครงหลงการเยยมผปวยแนะน�าใหหลกเลยงการสมผสผปวยและเครองใชของผปวย 2.1.3 การสวมอปกรณปองกนรางกายบคลากรทางการแพทยตองลางมอกอนสวมถงมอเมอตองสมผสกบตวหรอเลอดและสารน�าจากตวผปวย พนผวและสงของทอยใกลผปวย และสวมเสอคลมเมอจบตอง/สมผสโดยตรงกบผปวยหรอพนผนงและเครองมอทอยใกลผปวยทอาจมการปนเปอนและถอดอปกรณปองกนรางกายกอนออกจากหองผปวยโดยตองท�าความสะอาดมอหลงถอดอปกรณปองกนรางกายแตละชนด 2.1.4 การเคลอนยายผปวยใหเคลอนยายผปวยเทาทจ�าเปนเทานนขณะเคลอนยายผปวยใหระมดระวงการแพรกระจายเชอไปสผปวยอนโดยตองมนใจวาบรเวณรางกายของผปวยทตดเชอหรอพบเชอกอโรคไดรบการปกปดมดชด 2.1.5 เครองมอและอปกรณทใชในการดแลผปวยระมดระวงในการหยบจบเครองมอและอปกรณทใชกบผปวยตามหลกstandardprecautionsใหเลอกใชเครองมอแบบทใชแลวทงหรอใหแยกของใชของผปวยแตละรายส�าหรบอปกรณทตองใชรวมกบผปวยอนใหท�าความสะอาดและท�าลายเชออยางถกตองกอนทจะน�าไปใชกบผปวยรายอน 2.1.6 การท�าความสะอาดสงแวดลอมใหท�าความสะอาดอยางนอยวนละครงโดยเฉพาะอยางยงบรเวณทจบตองบอยๆเชนทกนเตยงลกบดประตเปนตน บคลากรทางการแพทยตองใหค�าแนะน�าผปวยและญาตในการปฏบตตวกอนการเขาเยยมผปวย และใหยตการใชมาตรการcontactprecautions เมออาการและอาการแสดงการตดเชอของผปวยหมดไปหรอตามขอแนะน�าส�าหรบเชอนนๆ


2.2 การปองกนการแพรกระจายเชอทางฝอยละออง (droplet precautions) ใชเปนหลกการปฏบตกบผปวยททราบหรอสงสยวาจะมการตดเชอทแพรกระจายไดทางฝอยละอองอากาศขนาดมากกวา5ไมครอนซงเกดจากผทเปนแหลงโรคไอจามหรอพดเชนDiphteria,Pertussis,Mycoplasmapneumonia,Haemophillusinfluenzaetypebdisease,Neisseriameningitidis,Pneumonicplague,Streptococcuspharyngitis,Pneumonia,ScarletfeverและโรคตดเชอไวรสAdenovirus,Influenza,Mumps,ParvovirusB,Rubellaเปนตนโดยมหลกปฏบตดงน 2.2.1 การจดหอง/เตยงใหผปวยควรจดใหผปวยอยในหองแยกเดยวและปดประตทกครงหลงการเขา-ออกจากหองผปวยถาไมมหองแยกควรจดใหผปวยทมอาการไอและเสมหะมากพกอยในหองอยหองแยกเดยวกอนจดใหผปวยทตดเชอโรคชนดเดยวกนอยในหองเดยวกนแตถาไมมหองแยกและจ�าเปนตองใหอยรวมกบผปวยอนๆ ควรจดใหเตยงหางกนมากกวา 3 ฟต มอากาศถายเททด มการควบคมทศทางการไหลของอากาศ สามารถจดใหผปวยโรคเดยวกนอยในบรเวณเดยวกนได ใหดงมานปดเพอลดโอกาสทจะสมผสใกลชด หลกเลยงการจดใหผปวยอยหองเดยวกบผปวยอนทมสภาวะเสยงตอการเกดการตดเชอไดงายเชนผปวยทมภาวะภมคมกนบกพรองเปนตน 2.2.2 การท�าความสะอาดมอตองท�าความสะอาดมออยางถกตองระหวางการสมผสผปวยในแตละรายในหองเดยวกน 2.2.3 การสวมอปกรณปองกนรางกาย บคลากรทางการแพทยทจะเขาไปในหองผปวยหรอดแลผปวยตองใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(Surgicalmask)ยกเวนการท�าหตถการทท�าใหเกดการฟงกระจายและจ�าเปนตองใหการดแลผปวยอยางใกลชด(Closecontact)ใหใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอนภาค(N95,N100)เชนการพนยาการใส -ถอด ทอชวยหายใจการดดเสมหะ เปนตน สวนผปวยใหใชผาหรอกระดาษปดปากจมกเวลาไอจามและใสผาปดปาก -จมกชนดกรองอากาศตลอดเวลาทมบคคลอนอยภายในหองยกเวนเวลารบประทานอาหารและแปรงฟน 2.2.4 การเคลอนยายผปวย ใหเคลอนยายเมอจ�าเปนเทานน ถาจ�าเปนตองเคลอนยายผปวยออกนอกหองใหผปวยใสผาปดปาก - จมกชนดกรองอากาศตลอดเวลา และแจงใหหนวยงานปลายทางรบทราบลวงหนากอนเพอเตรยมรบผปวยปองกนการแพรกระจายเชอและใหปฏบตตามหลกการสขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอ ผเขาเยยมจ�าเปนตองไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรทางการแพทยกอนทกครงเรองการปฏบตตวเมอเขาเยยมผปวยหากไมจ�าเปนควรงดการเยยมในระยะทยงมการแพรกระจายเชอหรอจ�ากดการเยยมสามารถยตการใชมาตรการdroplet precautions เมออาการและอาการแสดงการตดเชอของผปวยหมดไป หลงจากจ�าหนายผปวย ใหเปดหนาตางเพอระบายอากาศทงผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกายคอหนากากกรองอากาศเสอกาวนถงมอและเชดท�าความสะอาดในแนวระนาบส�าหรบพนผวทวไปใชน�าผสมผงซกลางหากเปนพนผววสดอปกรณทใกลตวผปวยใหเชดดวย70%alcohol 2.3 การปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ(airborneprecautions)เปนมาตรการทใชปฏบตส�าหรบผปวยทร หรอสงสยวาจะมการตดเชอโรคทสามารถแพรกระจายจากคนสคนทางอากาศ เชน วณโรค โรคหด โรคสกใสโรคงสวดแพรกระจายเปนตนโดยมหลกปฏบตดงน 2.3.1 การจดหองใหผปวยควรเปนหองแยกทมระบบการปรบความดนภายในหองใหเปนลบ(Negativepressureroom)มการระบายอากาศ6-12รอบตอชวโมงและมการกรองอากาศทจะออกจากหองในกรณทมหองแยกแบบธรรมดาใหแยกผปวยไวในหองแยกมอากาศถายเททดมการก�าหนดทศทางการไหลของอากาศและปดประตทกครงหลงการเขาหรอออกจากหองผปวยหลกเลยงการใชพดลมโคจรควรมแสงแดดสองถงเตรยมภาชนะใสมลฝอยพรอมถงมลฝอยรองรบสารคดหลงแลวทงลงในถงมลฝอยตดเชอทมฝาปดมดชดมในกรณทไมมหองแยกจดใหผปวยทตดเชอชนดเดยวกนอยในบรเวณเดยวกน(CohortArea)โดยจดเตยงผปวยไวบรเวณทอากาศถายเทไดดเชนรมหนาตางและควรจะอยใตลมและจ�ากดบรเวณผปวยใหมากทสดเทาทท�าไดกรณทมการระบาดหรอมผปวยจ�านวนมากทตองใชมาตรการดงกลาวใหผปวยอยหองเดยวกบผปวยอนทมการตดเชอโรคชนดเดยวกนไวในบรเวณทหางจากผปวยอนๆ โดยเฉพาะหางจากผทมความเสยงตอการตดเชอเชนผทมภมคมกนบกพรองเปนตนใชวธการชวคราวเชนพดลมดดอากาศเพอสรางสงแวดลอมทมความดนอากาศเปนลบในบรเวณทรบผปวยระบายอากาศออกสภายนอกโดยตรงหางจากผคนและทางลมเขาหรอน�าอากาศทงหมดผานHEPA(highefficiencyparticulate)filtersกอนปลอยออกสภายนอกและขวนปายairborneprecautionsไวทหนาหองแยกหรอทเตยงผปวยตลอดระยะเวลาทยงอยในระยะแพรกระจายของเชอโรค


2.3.2 จ�ากดการเขาเยยม หรอเขาเยยมไดเมอพนระยะการแพรกระจายของโรคหรอไดรบการเหนชอบจากแพทยผท�าการรกษา โดยผเขาเยยมจ�าเปนตองไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรทางการแพทยกอนทกครง เรองการปฏบตตวเมอเขาเยยมผปวย และควรจ�ากดคนเขาเยยมทตดเชอไดงาย ไมควรเขาเยยม เชน เดก ผสงอาย และผทมภมคมกนโรคต�าเปนตน 2.3.3 การสวมอปกรณปองกน บคลากรตองสวมอปกรณปองกนการหายใจทมประสทธภาพในการกรองสงคอN95หรอhigher level respirator for respiratoryprotection เมอเขาหองผปวยสวนผปวยใชผาหรอกระดาษปดปากและจมกเวลาไอจามและใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(Surgicalmask)ตลอดเวลาทมผอนอยในหองยกเวนเวลารบประทานอาหารและแปรงฟน 2.3.4 การเคลอนยายผปวยใหจ�ากดการเคลอนยายผปวยหากมความจ�าเปนทางการแพทยในการเคลอนยายผปวยออกนอกหองระหวางการเคลอนยายควรใหผปวยสวมผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(surgicalmask)ตลอดเวลาและแจงใหหนวยงานทจะรบดแลผปวยตอทราบลวงหนากอน เพอก�าหนดเวลาใหบรการทชดเจน และเตรยมรบผปวยเพอปองกนการแพรกระจายเชอและใหปฏบตตามหลกการสขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอส�าหรบผปวยทมรอยโรคทผวหนงเนองจากโรคสกใสหรอไขทรพษ หรอจากเชอวณโรค ใหปดบรเวณรอยโรคดงกลาวเพอปองกนการฟงกระจายหรอการสมผสกบเชอโรคตดตอจากรอยโรคทผวหนง ใหยตการใชมาตรการAirborneprecautionsตามขอแนะน�าส�าหรบเชอแตละชนดและใหใชมาตรการปฏบตอนๆประกอบตามความเหมาะสมเชนการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค(CDC,2005)และมาตรการปฏบตเกยวกบสงแวดลอม (CDC, 2003) โดยหลงจากจ�าหนายผปวย หากอยในหองทมระบบการปรบความดนในหองใหเปนลบ(Negativepressureroom)ใหเปดระบบทงไวกอนประมาณ35นาทจงเขาไปท�าความสะอาดดงตารางดานลางโดยผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกายใหครบคอหนากากกรองอนภาคเสอกาวนถงมอโดยเปดระบบการท�างานของหองตลอดเวลาขณะทท�าความสะอาดหลงจากท�าความสะอาดเสรจแลวเปดระบบหองตอไปอก35นาทจงจะรบผปวยรายใหมไดหากเปนหองแยกทไมมระบบการปรบความดนใหเปดหนาตางทกบานเพอระบายอากาศทงไวประมาณ60นาทจงเขาไปท�าความสะอาดโดยผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกาย คอ หนากากกรองอนภาค เสอกาวน ถงมอและท�าความสะอาดหองใหทวถงและเปดหนาตางเพอระบายอากาศตออกอยางนอย60นาท

ตารางแสดง Airchangesperhours(ACH)andtimeinminutesrequiredforRemovalefficienciesof90%,99%and99.9%ofairbornecontaminants

ACHMinutesrequiredforaremovalefficiencyof:

90% 99% 99.9%

1234567891011121314

13869463528232017151413121110

276138926955463935312825232120

41420713810483695952464138353230


ACHMinutesrequiredforaremovalefficiencyof:

90% 99% 99.9%

1516171819202530404550

99887765333

181716151514119766

28262423222117141098

นอกจากหลกการปฏบตดงกลาวขางตนแลว ยงมขอปฏบตส�าหรบจดการสงแวดลอมเพอปองกน (protectiveenvironment)ส�าหรบผปวยทมภมไวตอการตดเชอ(immunocompromisedpatients)เชนผปวยโรคมะเรงของระบบเลอดผปวยทไดรบยาเคมรกษาผปวยทมภาวะภมคมกนบกพรองเปนตนผปวยเหลานจะมความไวตอการตดเชอแตกตางกนขนกบความรนแรงและระยะเวลาทภมค มกนถกกด โดยทวไปผ ปวยจะมความเสยงสงตอการตดเชอทงเชอแบคทเรยเชอราพยาธและไวรสทงจากเชอโรคทมอยในรางกายและนอกรางกายการศกษาทผานมาพบวาการแยกผปวยเหลานไวในหองแยกทมประสทธภาพการกรองสง(HEPA-filter)ไมสามารถลดอตราการตดเชอในผปวยลงได(Eckmanns,Rüden,&Gastmeier,2006)อนอาจเนองจากการตดเชอของผปวยเหลานมกเกดจากเชอทมอยในรางกายของผปวยเอง(endogenousflora)และเมอบคลากรไมไดท�าความสะอาดมอและใชอปกรณทไมปราศจากเชออาจกอใหเกดการตดเชอในผปวยไดในการดแลผปวยเหลานพยาบาลจงควรปฏบต(Siegel,Rhinehart,Jackson,Chiarello,&theHealthcareInfectionControlPracticeAdvisoryCommittee,2007)ดงน 1. การควบคมสงแวดลอมควรกรองอากาศเขาหองผปวยโดยใช centralorpoint-of-usehighefficiencyparticulate (HEPA) filtersซงสามารถขจดparticleขนาดเสนผาศนยกลาง≥0.3 ไมครอนได 99.97%ท�าใหทศทางการไหลของอากาศผานเตยงของผปวย และไหลออกอกดานหนงของหอง อากาศในหองมความดนเปนบวก เมอเทยบกบอากาศภายนอกโดยใหมการหมนเวยนอากาศอยางนอย12รอบตอชวโมง 2. ลดปรมาณฝนดวยการใชพนผวและวสดปทเรยบไมเปนรสามารถขดถไดเมอพบวามฝนใหเชดดวยผาเปยก/หมาด 3.หลกเลยงการใชพรมททางเดนและในหองผปวย 4.หามมดอกไมทงสดและแหงและตนไมกระถางในหองผปวย 5.จ�ากดการเคลอนยายผปวยใหผปวยออกไปนอกหองเพอการตรวจวนจฉยและกจกรรมอนๆนอยทสด


เอกสารอางอง

Allegranzi,B.,Nejad,S.B.,Combescure,C.,Graafmans,W.,Attar,H.,Donaldson,L.,&Pittet,D.(2011).Burdenofendemichealth-care-associatedinfectionindevelopingcountries:systematicreviewandmeta-analysis.Lancet, 377(9761),228-41

Belkin,N.L.(2009).Thestandardforthesurgicalmask.American Journal of Infection Control, 37(3),258-259.

CentersforDiseaseControlandPrevention(CDC).(2003).Guidelinesforenvironmentalinfectioncontrolinhealth-carefacilities.Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 52 (RR10),1-42.

CentersforDiseaseControlandPrevention(CDC).(2005).Guidelinesforpreventingthetransmissionofmycobacteriumtuberculosisinhealth-caresettings2005.Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 54(17),1-141.

Chadwick,P.R.,&McCann,R. (1994).Transmissionofasmall roundstructuredvirusbyvomitingduringahospitaloutbreakofgastroenteritis.Journal of Hospital Infection, 26(4),251-259.

Cole,M.,&Lai,L.(2009).Reviewingtheefficacyofinfectioncontrolisolation. British Journal of Nursing, 18(7),40-44,406-407.

Eckmanns,T.,Ruden,H.,&Gastmeier,P.(2006).Theinfluenceofhigh-efficiencyparticulateairfiltrationonmortalityandfungalinfectionamonghighlyimmunosuppressedpatients:asystematicreview.Journal of Infectious Diseases, 193(10),1408-1418.

Hierholzer,W.J.(1996).Principlesofinfectiousdiseaseepidemiology.In:MayhallCG,ed.Hospital epidemiology and infection control.3rded.Baltimore:Williams&Wilkins,6-7.

Morgan,D.J.,Diekema,D.J., Sepkowitz,K.,&Perencevich, E.N. (2009).Adverseoutcomesassociatedwithcontactprecautions:areviewoftheliterature.American Journal of Infection Control, 37(2),85-93.

Moser,M.R.,Bende,T.R.,Margolis,H.S.,Noble,G.R.,Kendal,A.P.,&Ritter,D.G.(1979).Anoutbreakofinfluenzaaboardacommercialairline.American Journal of Epidemiology,110(1),1-6.

Olsen,S.J.,Chang,H.L.,Cheung,T.Y.-Y.,Tang,A.F.-Y.,Fisk,T.L.,Ooi,S.P-L.,…Dowell,S.F.(2003).Transmissionofthesevereacuterespiratorysyndromeonaircraft.New England Journal of Medicine, 349(25),2416-2422.

Patterson,J.E.,ZidouhA,MinterP,AndrioleVT,&PattersonTF.Hospitalepidemiologicsurveillanceforinvasiveaspergillosis: patient demographics and the utility of antigen detection. (1997). Infection Control and Hospital Epidemiology, 18(2),104-108.

Pittet,D.,Allegranzi,B.,Sax,H.,Dharan,S.,Pessoa-Silva,C.L.,Donaldson,L.,&Boyce,J.M.(2006).Evidence-basedmodel for hand transmissionduringpatient care and the roleof improvedpractices. Lancet Infectious Diseases, 6(10),641-652.

Siegel, J.D., Rhinehart, E., Jackson,M., Chiarello, L., & theHealthcare InfectionControl Practice AdvisoryCommittee.(2007).2007 Guideline for isolation precautions: Preventing transmission of infectious agents in healthcare settings.Retrievedfromhttp://www.cdc.gov/ncidod/dhgp/pdf/isolation.pdf.

Yu,I.T.,Li,Y.,Wong,T.W.,Tam,W.,Chan,A.T.,Lee,J.H.W….Ho,T.(2004).Evidenceofairbornetransmissionofthesevereacuterespiratorysyndromevirus.TheNew England Journal of Medicine, 350(17),1731-1739.doi:10.1056/NEJMoa032867.

Weis,C.P., Intrepido,A.J.,Miller,A.K.,Cowin,P.G.,Durno,M.A.,Gebhardt,J.S.,&Bull,R.(2002).SecondaryaerosolizationofviableBacillusanthracissporesinacontaminatedUSSenateOffice.Journal of America Medical Association, 288(22),2853-2858.

WorldHealthOrganization.(2009).WHO guidelines on hand hygiene in health care.Geneva,Switzerland:WHOPress.Retrievedfromhttp://www.who.int/gpsc/5may/tools/9789241597906/en/


แบบฝกหดทายบท

1. องคประกอบของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลยกเวนขอใด

ก. แหลงของเชอกอโรค

ข. วถทางการแพรกระจายเชอ

ค. คนทมความไวตอการตดเชอ

ง. วสดอปกรณทใชในสถานพยาบาล

2. หลกการส�าคญของIsolationprecautionsคอขอใด

ก. การค�านงวาผปวยทกรายมเชอจลชพทกอโรคไมวาจะแสดงการตดเชออยหรอไม

ข.การใสอปกรณปองกนกบผปวยทมการตดเชอทกราย

ค.การดแลความสะอาดเปนพเศษในผปวยทมการตดเชอ

ง.การแยกผปวยทมการตดเชอในหองแยกทกราย

3. การพยาบาลผปวยโรคHIV infectedwithTuberculosisพยาบาลควรปฏบตตามหลกการใดเพอปองกนการตดเชอ

และแพรกระจายเชอ

ก. ContactprecautionsและAirborneprecautions

ข. StandardprecautionsและAirborneprecautions

ค. Standardprecautions,ContactprecautionsและAirborneprecautions

ง. Standardprecautions,DropletprecautionsและContactprecautions

4. ขอใดเปนการปฏบตตามหลกStandardPrecautions

ก. การจดใหผปวยตดเชออยหองแยกทกราย

ข. การพนน�ายาท�าลายเชอในหองแยกทกครงทจ�าหนายผปวยออกจากหอง

ค. การสวมถงมอเมอท�ากจกรรมทคาดวาจะสมผสเลอดหรอสารคดหลงของผปวย

ง. การท�าความสะอาดสงแวดลอมอปกรณพนเตยงในหองของผปวยดวยน�ายาท�าลายเชอ

5. ผปวยโรคNeisseriameningitidesสามารถแพรกระจายเชอไดโดยวถทางใด

ก. การสมผส

ข. ทางอากาศ

ค. ทางฝอยละอองอากาศ

ง. โดยแมลงสาปทเปนพาหะน�าโรค


6. การพยาบาลผปวยโรคLeukemiaทมความไวตอการตดเชอสงพยาบาลควรปฏบตในขอใด

ก. ควบคมในหองผปวยไมใหมอากาศไหลเขาออกบอย

ข. ไมวางดอกไมและตนไมกระถางในหองผปวย

ค. ใหผปวยใสผาปดปาก-จมกไวตลอดเวลา

ง. ใชพรมปพนหองผปวยเพอลดความชน

7. หองแยกส�าหรบผปวยทตองใชหลกการAirborneprecautionsมลกษณะในขอใด

ก. มความดนเปนบวก

ข. มการระบายอากาศ6รอบตอชวโมง

ค. มการกรองอากาศทจะออกไปจากหอง

ง. มการใชUV-lightตดทเพดานหองผปวย

8.เมอตองเคลอนยายผปวยวณโรคไปท�าการตรวจในหนวยงานนอกหอผปวยควรปฏบตในขอใดเพอปองกนการแพรกระจายเชอ

ก.ใหผปวยสวมMaskN-95ระหวางการเคลอนยาย

ข.ใหผปวยสวมSurgicalMaskระหวางการเคลอนยาย

ค.เคลอนยายผปวยอยางรวดเรวและใหกระดาษทชชไวปดปาก-จมกเวลาไอ-จาม

ง.เคลอนยายผปวยไปในทางทมคนผานนอยและใหบคลากรทพาไปใสMaskN-95

9.การปฏบตขอใดถกตองในการดแลผปวยทเปนโรควณโรคปอดเพอปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอ

ก. จดเตยงผปวยใหอยหางจากผปวยอนอยางนอย2ฟต

ข.ใหผปวยไดนอนเตยงทอยตนลมและใหใสSurgicalmask

ค.บคลากรสวมMaskN-95และถงมอทกครงทท�ากจกรรมการดดเสมหะกบผปวย

ง.บคลากรสวมSurgicalmaskและถงมอเมอท�ากจกรรมการดดเสมหะ

คู่มือก รปรับปรุงคุณภ พอ ก ศภ ยในสถ...

Documents