จดทำ�โดย : สถ�บนบำ�ร�ศนร�ดร
กรมควบคมโรคกระทรวงส�ธ�รณสข
พมพท : สำ�นกพมพอกษรกร�ฟฟคแอนดดไซน
พมพครงท1 : พฤศจก�ยน2560
จำ�นวนพมพ : 1,000เลม
ISBN : 978-616-11-3558-4
คมอก�รปรบปรงคณภ�พอ�ก�ศภ�ยในสถ�นพย�บ�ล
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล C
คำ�นำ�
การปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอทางอากาศนบเปนภารกจส�าคญประการหนงของสถานพยาบาล
ปจจยทสงเสรมใหปญหาการแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลมมากขน ไดแก การเกดโรคอบตใหม -
โรคอบตซ�าของระบบทางเดนหายใจ ซงสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศได นอกจากนน ในเรองของโครงสราง
อาคารสถานพยาบาลทไมเออตอการระบายอากาศไดอยางเพยงพอการใชเครองปรบอากาศในพนทส�าหรบดแลผปวย
ทมโอกาสแพรกระจายเชอโดยไมมการกรองหรอระบายอากาศตามเกณฑมาตรฐานอยางเหมาะสมกเปนสวนเพม
โอกาสเสยงของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลได
จากสถานการณปญหาดงกลาวขางตนสถาบนบ�าราศนราดรกรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสขไดเลงเหน
ความส�าคญของการปรบปรงคณภาพอากาศในอาคาร (Indoor air Quality) ของสถานพยาบาล จงไดด�าเนนการ
รวบรวมองคความรทางดานการแพทยวศวกรรมและสถาปตยกรรมจากผเชยวชาญหลายสาขาวชาจดท�าคมอการปองกน
การแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลขน โดยไดรบความสนบสนนการด�าเนนงานจากกรมควบคมโรค
รวมทงหนวยงานอนๆทงในและนอกกระทรวงสาธารณสข ในคมอเลมนนอกจากเนอหาเรองการปรบปรงคณภาพ
อากาศในสถานพยาบาลแลวยงไดน�าเรองIsolationPrecautionsมาเพมความสมบรณของสาระในหนงสอเลมนดวย
ผจดท�าจงหวงวาบคลากรทางการแพทยและบคลากรสาขาอนทเกยวของจะสามารถน�าแนวคดจากหนงสอนไปใช
ในการปรบปรงคณภาพอากาศในสถานพยาบาลตางๆตอไป
พญ.จรยาแสงสจจา
นายภทรวฒนธรรม
วราภรณเทยนทอง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาลD
หน�
1
17
23
27
37
41
45
49
53
57
59
63
67
69
71
79
81
83
เรอง
ส�รบญ
บทท1 แนวท�งก�รออกแบบสถ�นพย�บ�ล
บทท2 แผงกรองอ�ก�ศ
บทท3 ก�รระบ�ยอ�ก�ศ
บทท4 หองแยกผปวยตดเชอท�งอ�ก�ศ
(Airborne Infection Isolation Room: AIIR)
บทท5 หองฉกเฉน
บทท6 หออภบ�ลผปวยหนก
บทท7 หองผ�ตด
บทท8 หองสองกลอง
บทท9 หองชนสตร
บทท10 หองฉ�ยรงส
บทท11 หองตรวจผปวยนอก
บทท12 คลนกวณโรค
บทท13 หองปฏบตก�ร
บทท14 พนทแยกผปวยภ�ยในเรอนจำ�
บทท15 ก�รทดสอบระบบ
บทท16 CohortWard
เอกส�รอ�งอง
ภ�คผนวก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 1
บทท1แนวท�งก�รออกแบบสถ�นพย�บ�ล
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล2
นย�ม
1. การปองกนกนการตดเชอ(InfectionControl:IC)
หมายถงการควบคมและปองกนการแพรกระจายของเชอ/การตดเชอ
ในโรงพยาบาลซงเปนพนฐานสวนหนงของการดแลสขภาพการควบคมการตดเชอ
และระบาดวทยาของโรงพยาบาลคลายกบการปฏบตดานสขภาพของประชาชน
การควบคมการตดเชอมปจจยทสมพนธกบการแพรระบาดของการตดเชอ
ภายในสถานบรการสขภาพ ไมวาจะเปนผปวยสผปวย จากผปวยใหกบพนกงาน
และจากพนกงานใหแกผ ปวยหรอในหม พนกงาน จงหมายรวมถงการปองกน
การตรวจสอบ/การเฝาระวง การแพรระบาดของการตดเชอในสถานบรการสขภาพ
และการจดการ
2. ระบบปรบอากาศและระบายอากาศ
หมายถงการควบคมอณหภมความชนคณภาพของอากาศความดน
อากาศทศทางการไหลการหมนเวยนของอากาศและควบคมการแพรเชอโรคในพนท
ปฏบตงาน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 3
ม�ตรฐ�นก�รออกแบบก�รปองกนก�รตดเชอ
การแพรกระจายเชอทางอากาศในสถานพยาบาลเปนปญหาส�าคญทาง
การแพทยและสาธารณสขทวโลกส�าหรบประเทศไทย เชอวณโรคซงเปนเชอทแพร
กระจายทางอากาศก�าลงเปนปญหาส�าคญ เนองจากอบตการณของวณโรคเพมขน
และพบเชอวณโรคทดอยาหลายขนานดวย นอกจากนโรคอบตใหมระบบทางเดน
หายใจ ไดแก โรค SARS, Avian Influenza, A H5N1 อาจแพรทางอากาศหรอ
ทางฝอยละอองขนาดเลก(aerosol)ไดในบางสภาวการณการปองกนการแพรกระจาย
เชอทางอากาศในสถานพยาบาลจงเปนสงทตองด�าเนนการ
ในป ค.ศ. 1930William F.Wells ซงเปนวศวกรดานสขาภบาล จาก
มหาวทยาลยHarvardไดท�าการศกษารวมกบนกศกษาแพทยRichardReileyและ
รายงานวาแกนของฝอยละออง (droplet nuclei) ซงมจลชพอยเปนสงทท�าใหเกด
การแพรกระจายเชอทางอากาศเนองจากอานภาคซงมขนาด≤5ไมครอนสามารถ
แขวนลอยอยในอากาศไดนาน โดยไมตกลงสพน และจะลองลอยอยในอากาศไปได
ไกลมากจากจดก�าเนดซงสอดคลองกบสมการทใชค�านวณความเรวทอนภาคขนาด
1 -100 ไมครอนจะตกลงสพนซงเสนอโดยLewisStrokesจากสมการดงกลาว
พบวาอนภาคขนาด1-5ไมครอนทอยในกระแสอากาศนงจะมอตราการตกสพน
1หลาตอชวโมงทงนหากมกระแสลมแรงการแขวนลอยในอากาศของอนภาคดงกลาว
กจะนานขนเมอถกหายใจเขาไปอนภาคขนาด1-5ไมครอนจะสามารถผานcilia
และmucosaldefensesในบรเวณทางเดนหายใจสวนบนลงไปสะสมในถงลมปอด
(alveoli) หากเชอโรคนนยงคงมชวตอยบนdroplet nuclei ไดกจะกอใหเกดโรค
การศกษาเรองการแพรกระจายเชอโรคทางอากาศพบอยางกวางขวางหลงจากอบตการณ
ของวณโรคเพมสงขน รวมทงการอบตของโรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง
จากเชอ SARS Corona virus ซงมหลกฐานวาเปนโรคทแพรกระจายทางอากาศ
ในบางสภาวการณ ท�าใหปจจบนมการแบงเชอโรคทแพรกระจายทางอากาศ
ออกแบบ3กลมคอ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล4
เชอโรคใชวธการแพรกระจายทางอากาศเปนวธหลก โรคทมหลกฐานวา
แพรกระจายแบบน คอวณโรค โดยเฉพาะวณโรคปอดและกลองเสยง นอกจากน
Measles,เชอรากลมAspergillus sppและRhizopus spp..อาจจดอยในกลมน
เนองจากมหลกฐานชดเจนวามการแพรกระจายทางอากาศเปนชองทางหลก
1.Obligatedairbornetransmission
2.Preferentialairbornetransmission
3.Opportunisticallyairbornetransmission
เชอโรคในกลมนสามารถแพรกระจายไดหลายวธแตหากแพรกระจายทาง
อากาศหรออยในรป aerosol และเขาไปสะสมในสวนปลายของปอดแลว จะท�าให
เชอโรคแพรกระจายไปทวรางกายและมการด�าเนนโรคเตมรปแบบ (full - blown
disease) เชอโรคในกลมน ไดแก Varicella - Zoster, Smallpox, เชอรากลม
Acremonium spp.ส�าหรบไขหวดใหญและไขหวดนก(InfluenzaAH5N1)กม
หลกฐานวานาจะอยในกลมนโดยเฉพาะไขหวดนกInfluenzaAH5N1นนพบวาม
ตวรบเชอ(receptor)อยทสวนปลายของปอดและมการแบงตวของไวรสในต�าแหนง
นนดวยเชอโรคในกลมนหากแพรกระจายโดยวธอนความรนแรงของโรคจะลดลง
เชอโรคในกล มนตามธรรมชาตจะแพรกระจายโดยวธอน แตในบาง
สภาวการณ เชน การท�าใหเชอโรคอยในรปของ aerosol และถกสดดมเขาไปใน
สวนปลายของปอดกจะกอใหเกดโรคได เชอโรคทนาจะอยในกลมน ไดแก SARS
Corona Virus และกลมของ Viral hemorrhagic fever ไดแก Ebola, Lassa,
Marburg,Hanta
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 5
นอกจากนอาจแบงโรคทแพรกระจายทางอากาศออกเปน2กลม
ตามความเสยงของผสมผสกลาวคอ
• กลมแรก เปนกลมของโรคซงคนปกตทไมมภมตานทานตอ
โรคนน ๆ มความเสยงตอการตดโรค ไดแก เชอวณโรคMeasles virus,
Varicella-Zostervirus,Smallpox,SARScoronavirus, Influenza
AH5N1และกลมViralhemorrhagicfeverการปองกนการแพรกระจาย
ของโรคเหลานตองใชการปองกนทแหลงโรค(ผปวย)กลาวคอตองใหผปวย
อยในหองแยกส�าหรบการปองกนการแพรเชอทางอากาศและผทจะตองเขาไป
อยหองเดยวกบผปวยตองสวมหนากากทปองกนอนภาคขนาด<5ไมครอน
ไดซงวธการดงกลาวเปนทรจกกนดในนามAirborneprecautionsซงมวธ
การหลกคอการใชadministrativecontrol,environmentalcontrol
และrespiratoryprotectioncontrolซงจะกลาวสาระโดยละเอยดตอไป
• กลมทสอง เปนกลมของโรคทมกท�าใหเกดโรคเฉพาะผทม
ภมคมกนบกพรองเทานน ไดแก เชอราตาง ๆ เชน Aspergillus spp.,
Rlizopuss spp.,Acremonium spp., Fusarium spp. การปองกนโรค
เหลานมความจ�าเปนเฉพาะกลมเสยงซงไดแก ผปวยทไดรบการเปลยนถาย
อวยวะ โดยจะตองท�าใหอากาศในหองแยกของผปวยเหลานมการปนเปอน
เชอโรคนใหนอยทสดโดยมการกรองอากาศทจะจายเขามาในหองผปวยดวย
แผงกรองอากาศระดบ HEPA filter และตองสรางความดนอากาศในหอง
ผปวยใหเปนบวก (positive air pressure) เมอเทยบกบอากาศภายนอก
โดยรอบเพอปองกนอากาศจากภายนอกซงอาจปนเปอนเชอโรคมใหเขามา
ในหองผปวยทางรรวตางๆของหองอยางไรกตามนอกจากผปวย2กลม
ดงกลาวซงสามารถระบได และสามารถใชมาตรการในการควบคมการแพร
กระจายเชอหรอลดการตดเชอแลวยงมผปวยอกจ�านวนหนงทเรายงไมทราบ
วาสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศได หรอเสยงตอการตดเชอทแพร
กระจายทางอากาศหรอไมไดแกผปวยทไดรบการผาตดการพนยาการสอง
ตรวจอวยวะภายใน ผปวยวกฤตหรอแมกระทงผปวยทนงรอตรวจ หากม
อาการไอกสามารถแพรกระจายเชอทางอากาศไปยงบคคลอนรวมทงบคลากร
ได การควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศ ในสถานพยาบาลตาม
มาตรฐานจงเปนสงจ�าเปน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล6
ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอท�งอ�ก�ศในสถ�นพย�บ�ล
หลกการส�าคญในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอโรคในสถานพยาบาลซงโดยทวไปใชหลกการ
เดยวกบการควบคมวณโรคในสถานพยาบาลซงม3ประการดงน
1. การบรหารจดการภายในสถานพยาบาล(AdministrativeControls)
2. การควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)
3. การใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)
1.ก�รบรห�รจดก�รภ�ยในสถ�นพย�บ�ล(AdministrativeControls)
เปนมาตรการพนฐานขนแรกทมความส�าคญมากในการลดความเสยงของการแพรกระจายเชอ
ในสถานพยาบาล ผบรหารจะตองก�าหนดใหเปนนโยบายส�าคญ ก�าหนดผรบผดชอบ ก�าหนดแนวทางปฏบต
ก�ากบตดตามและประเมนผลเปนระยะอยางสม�าเสมอโดยมรายละเอยดการด�าเนนการดงน
1. มคณะกรรมการผรบผดชอบ ประกอบดวย แพทย พยาบาลควบคมโรคตดเชอ นกจลชววทยา
นกระบาดวทยา บคลากรดานสงแวดลอม มวศวกรเครองกลเปนกรรมการหรอทปรกษา คณะกรรมการดงกลาว
มหนาทประเมนความเสยงของสถานทบคคลกจกรรมจดท�าแผนงานโครงการและแนวทางปฏบตเสนอใหผบรหาร
เหนชอบและสงการ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 7
2. การประเมนความเสยงของการแพรเชอและตดเชอซงประกอบดวยพนทเสยง บคคลทเสยง และ
กจกรรมทเสยงคอกจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง
ต�ร�งท1 กจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง(Aerosolgeneratingprocedures)
Aerosol-generatingproceduresproducelarge&smallparticleaerosols
• Diagnosticsputuminduction
• Nasopharyngealaspiration/airwaysuction
• Aerosolizedmedication
• ETintubationandextubation
• ChestPT
• Bronchoscopy
• Positivepressureventilation
• High-frequencyventilation
• CPR
• Postmortemexcisionoflungtissue
• Inoculatingculturemediaandsusceptibilitytestforairbornetransmitted
microorganisms
3. ประเมนบคลากรทเสยงทจะรบเชอวณโรคและอาจตดโรคโดยพจารณาปจจยตอไปน
• อายอายมากจะเสยงมากกวา
• มโรคประจ�าตวทเสยงตอวณโรคไดแกตดเชอเอชไอวเบาหวานเปนตน
• พนททปฏบตงานไดแกหองฉกเฉนแผนกผปวยนอกทมความแออด
• ลกษณะของงานทมความใกลชดกบผปวยและท�ากจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง
4. ใหความส�าคญและปฏบตตามหลกการของRespiratoryHygieneandcoughetiquetteซงม
สาระส�าคญคอ
- เ รองการคดกรองและแยกผ ป วยทสงสยออกจากบคคลอนต งแต บร เวณแรกเข ามา
ในสถานพยาบาล รวมทงมระบบคดกรองในทกจดบรการผปวย ไดแก แผนกฉกเฉน แผนกผปวยนอกหอผปวยใน
หอผปวยวกฤตหองผาตดหองสองกลองเปนตนเมอคดกรองแลวหากมขอบงชวาผปวยเขาขายการเปนวณโรคกจะ
ตองแยกผปวยออกจากผอนทนทตรวจเพมเตมและวนจฉยโดยเรวส�าหรบหอผปวยในโดยเฉพาะหอผปวยในซงเปน
หองรวมและตดเครองปรบอากาศหรอมการระบายอากาศทไมเพยงพอจะมความเสยงมากขนในการแพรกระจาย
วณโรค ดงนนหากผปวยรายใดทพกรกษาตวในหอผปวยดงกลาวมอาการทบงชวาอาจเปนวณโรคตองรบแยก
ผปวยนนออกจากผอนโดยเรวเพอการตรวจเพมเตมและวนจฉยวณโรคตอไป
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล8
- การควบคมการแพรกระจายโรคทจดก�าเนดของการแพรเชอโรค(SourcecontrolMeasures)
ประกอบดวยตวผปวยสารคดหลงและสงสงตรวจทมเชอวณโรคส�าหรบตวผปวยควรใหสวมหนากากอนามยเสมอ
หากไมมอาการเหนอยหอบและใหสขศกษาผปวยในเรอง ขอควรปฏบตขณะไอจามการท�าความสะอาดมอและ
หลกเลยงการปนเปอนสงแวดลอม ส�าหรบสารคดหลงและสงสงตรวจผบรหารตองจดใหมหองปฏบตการทปลอดภย
และมอปกรณทปองกนการแพรกระจายเชอ ไดแก Biosafety cabinet รวมทงการปฏบตทถกตองตามหลกการ
infectioncontrolในหองปฏบตการดวย
- มปายเตอน(Posteralert)ใหผปวยแจงเจาหนาทของโรงพยาบาลหากมอาการเขาขายปวยเปน
วณโรคปายดงกลาวควรมอยตามจดตางๆของโรงพยาบาลเชนจดคดกรองแผนกผปวยนอกหอผปวยในเปนตน
- ใหความส�าคญเรองการท�าความสะอาดมอทงบคลากรผปวยผรบบรการและญาต
- มการบรหารจดการเรองขยะตดเชออยางเหมาะสม
5. จดการอบรมบคลากรการแพทยและบคลากรทเกยวของในสถานพยาบาล มหวขอการอบรม
ประกอบดวยความรเกยวกบวณโรคการวนจฉยการรกษาการปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอทงนใหแบง
กลมการอบรมตามพนฐานความรและภารกจนอกจากการฝกอบรมภาคทฤษฎแลวยงตองมการฝกปฏบตในกจกรรม
ทเกยวของตามภารกจไดแกการใชเครองปองกนรางกายการท�าความสะอาดมอการท�าความสะอาดสงแวดลอมเปนตน
6. การใหสขศกษาแกผปวยและญาตมประเดนส�าคญคอ การกนยาและรบการรกษาอยางตอเนอง
การปองกนการตดเชอ การแพรกระจายเชอ โดยใชหลกการของRespiratoryhygieneandcoughetiquette
ดงทกลาวในเบองตนการก�าจดขยะตดเชอการท�าความสะอาดมอและสงแวดลอม
7. การจดบรการและสถานทใหบรการผปวยนอก ใชหลกการคอ มชองทางดวน (Fast tract) และ
การบรการทจดเดยว(Onestopservice)ในสวนของชองทางดวนใหครอบคลมผปวยรายใหมและผปวยทมาตดตาม
การรกษาสวนการบรการทจดเดยวประกอบไปดวย การซกประวตผปวยสงสยวณโรค ตรวจรกษา การเกบเสมหะ
การเอกซเรย(ถาปฏบตได)การรบค�าแนะน�าสขศกษาการนดการจายยาและการจายเงนสถานทใหบรการผปวยนอก
อาจใชระบบการระบายอากาศและจดการอากาศแบบธรรมชาต แบบการใชเครองกล หรอแบบผสมผสาน
(รายละเอยดในบทท4การควบคมสงแวดลอม)โดยมหลกการคอลดการแพรกระจายเชอและตดเชอลดระยะเวลา
การสมผสกบบคลากรและผปวยอน
8. การรกษาแบบผปวยในผปวยวณโรคทจะตองรบไวเปนผปวยในประกอบดวยผปวยทอยในระยะ
การแพรกระจายเชอและหรอมภาวะทท�าใหตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล เชน อยในภาวะวกฤตกงวกฤต หรอม
โรคแทรกซอนทอาจเปนอนตรายหองทรบผปวยทดทสดคอหองแยกเดยวซงมการจดการอากาศทถกตองตามหลก
วศวกรรมและสถาปตยกรรมคอAirborneinfectionisolationroom:AIIRอยางไรกตามหากมหองAIIRไมเพยงพอ
หรอไมมหอง AIIR อาจใชหองเดยว (Single room) มพดลมดดอากาศทท�าใหทศทางการไหล ของอากาศในหอง
ไหลจากบคลากรสผปวยและทงสภายนอกอตราการหมนเวยนของอากาศในหองไมนอยกวา12เทาของปรมาตรหอง
ตอชวโมง กรณทใชหองผปวยทมหลายเตยงตองแนใจวาผปวยไมอยในระยะแพรกระจายเชอแลว และควรมพดลม
ดดอากาศทหวเตยงของผปวยทกคนดวย หอผปวยวณโรคตองมแนวปฏบตทลดการตดเชอและแพรกระจายเชอ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 9
อนประกอบดวยความรความช�านาญของบคลากรการใชเครองปองกนรางกายทเหมาะสมคอหนากากกรองอนภาค
ระดบN95ขนไปการจ�ากดบคลากรเทาทจ�าเปนแนวทางปฏบตกจกรรมเสยงคอกจกรรมทกอใหเกดฝอยละออง
การลดระยะเวลาสมผสผปวยแนวทางปฏบตและค�าแนะน�าส�าหรบญาตและผเขาเยยมควรจ�ากดการเยยมผปวยเทาท
จ�าเปนไมอนญาตใหผสงอาย(อาย>60ป)และเดก(≤5ป)เขาเยยมผปวยวณโรคจ�ากดระยะเวลาเขาเยยมและ
ผเยยมตองสวมหนากากอนามย
9. การบรหารงานภายในหองทเฉพาะ
9.1 หองฉกเฉน เปนพนทเสยงตอการตดเชอและแพรกระจายเชอวณโรคและโรคตดเชอระบบ
ทางเดนหายใจอนๆดงนนการคดกรองแยกผปวยและลดระยะเวลาสมผสผปวยเปนปจจยทมความส�าคญอยางยง
ทจะลดความเสยงดงกลาว หองฉกเฉนควรมหองแยกส�าหรบผปวยทแพรกระจายเชอทางอากาศ เพอใชส�าหรบ
การรอคอยกอนน�าผปวยไปหอผปวยในและเพอใชท�ากจกรรมทกอใหเกดฝอยละอองหองดงกลาวนอกจากจะมการ
จดการอากาศ การระบายอากาศทเหมาะสมแลว จะตองมอปกรณทจ�าเปนไดแก การใหออกซเจน การดดเสมหะ
การใสทอชวยหายใจ มพนทเพยงพอส�าหรบกจกรรมดงกลาว และสามารถสงเกตอาการผปวยจากภายนอกหองได
(เชนมบานกระจกใสหรอโทรทศนวงจรปด)
ภาพแสดงหองแยกในหองฉกเฉน
9.2หองชนสตรมการจดพนทและอปกรณทลดความเสยงในการตดเชอและแพรกระจายเชอ
รวมทงมแนวปฏบตเพอปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอ ไดแก การท�าความสะอาดอปกรณ สงแวดลอม
การก�าจดขยะตดเชอ
9.3สถานทเกบเสมหะ มได 2 ลกษณะ คอ ตเกบเสมหะทเปน negative pressure และม
แผงกรองอากาศถงระดบ HEPA fitter หรอ สถานทเกบเสมหะทมการระบายอากาศตามธรรมชาตทด มแสงแดด
สองถง สถานทเกบเสมหะทงสองแบบจะตองมองคประกอบรวมทส�าคญ คอทลางมอ ถงขยะตดเชอ ค�าแนะน�า
ในการปฏบตตวของผปวยและสถานทควรอยหางจากบคคลอนดวยหามเกบเสมหะในหองสขา
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล10
9.4หองเอกซเรยควรมหองเอกซเรยแยกส�าหรบผปวย/ผสงสยวาเปนวณโรคหากท�าไมไดจะตอง
ใหผปวยเขาใชหองเอกซเรยโดยไมปะปนกบผอน โดยมแนวทางปฏบตทชดเจน โดยตองแจงเจาหนาทเอกซเรย
กอนน�าผปวยมาทหองเอกซเรย เคลยรพนทหองเอกซเรยเพอมใหบคคลทมใชเจาหนาทอยในหองเอกซเรยขณะม
ผปวยใหผปวยสวมหนากากอนามยและเจาหนาทเอกซเรยสวมหนากากกรองอานภาค(N95หรอสงกวา)ขณะทอย
ในหองเดยวกบผปวย
2.ก�รควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)
มความส�าคญเปนล�าดบท2ในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาลทงนการควบคมสงแวดลอม
เปนเรองทจ�าเปนตองด�าเนนการเพอเปาหมายในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาลแตสงททกคนควรตอง
ด�าเนนการใหเตมทและไดประโยชนสงสดกอนคอการบรหารจดการภายในสถานพยาบาล เนองจากเปนสงททกคน
สามารถเรมตนและด�าเนนการไดดวยตนเอง ท�าใหการด�าเนนการดวยวธนเปนการปองกนการตดเชอภายใน
สถานพยาบาลทมคาใชจายทต�าทสดในการควบคมการตดเชอทงหมด
การควบคมสงแวดลอมภายในสถานพยาบาลในภาพรวมทงหมดจะหมายรวมถงการควบคมสงแวดลอม
ทกๆอยางภายในสถานพยาบาลตงแตอากาศน�าสตวแมลงวสดตางๆประกอบอาคารไปจนถงกระบวนการ
กอสรางตาง ๆ ทสงผลกระทบตอการใชงานพนทภายในสถานพยาบาล แตเนองจากในหนงสอฉบบนจะกลาวถง
การปองกนการตดเชอวณโรคเปนหลกในสวนของการควบคมสงแวดลอมจงจะเปนการกลาวถงการควบคมคณภาพ
อากาศเพอปองกนการตดเชอทางอากาศ
การควบคมคณภาพของอากาศภายในพนทใด ๆ กตาม หมายถงการควบคมคณภาพของระบบ
ปรบอากาศและระบายอากาศภายในพนทนน ๆ ทงหมดตงแตขนตอนออกแบบ กอสราง ปรบแตงระบบทดสอบ
ประสทธภาพ การใชงาน และการบ�ารงดแลรกษาใหครบถวน เพอใหมนใจวาระบบปรบอากาศทใชงานอยจะม
ประสทธภาพเพยงพอทจะปองกนการตดเชอทางอากาศไดอยางเพยงพอตลอดเวลาทกภาคสวนของแตละหนวยงาน
จงควรมสวนรวมในทกขนตอนของการด�าเนนการอยางพรอมเพรยงกนเพอใหการใชงานระบบควบคมคณภาพอากาศ
สามารถควบคมการตดเชอทางอากาศไดอยางมประสทธภาพ เพอประโยชนโดยรวมของทงบคลากรทางการแพทย
ผปวยและสาธารณชนโดยทวกน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 11
Environmental controls มจดประสงคทจะลดความเขมขนของ
เชอทอยในรปของ droplet nuclei ในอากาศ โดยใชหลกการทางวศวกรรม และ
สถาปตยกรรมการควบคมนแบงเปน2ระดบคอ
• Primaryenvironmentalcontrolsคอการควบคมทแหลงแพร
เชอซงอาจจะเปนผปวยหรอ laboratory specimens โดยใชการระบายอากาศ
เฉพาะท (local exhaust ventilation) จาก hoods ทใชในหองปฏบตการหรอ
หองเกบเสมหะของผปวยผานการเจอจาง และขจดเชอโรค โดยระบบการระบาย
อากาศปกตของอาคาร(Generalventilation)
• Secondary environmental controls คอการควบคมมให
อากาศโดยรอบบรเวณแหลงโรค เชนบรเวณโดยรอบหองแยกผปวยทแพรกระจาย
เชอทางอากาศปนเปอนเชอโรคโดยการควบคมทศทางการไหลของอากาศการกรอง
ดวยแผงกรองอากาศ หรอการใช UVGI (Ultraviolet germicidal irradiation)
รายละเอยดเรอง environmental controls นจะกลาวโดยละเอยดในหวขอ
การควบคมคณภาพอากาศและมาตรฐานการออกแบบระบบปรบอากาศและระบาย
อากาศในสถานพยาบาล
3.ก�รใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)
เมอมการควบคมโดยวธการทง2อยางขางตนแลวสงแวดลอมในสถานพยาบาลกจะปนเปอนดวยเชอ
โรคทแพรกระจายทางอากาศนอยลงอยางไรกตามบคคลทอยในหองเดยวกนหรอใกลชดกบผปวยกยงอาจไดรบเชอ
โรคจากผปวยไดบคคลดงกลาวจงตองใชเครองปองกนรางกายคอRespiratorหรอmaskระดบN95ขนไปทงน
สถานพยาบาลจะตองจดใหมหนากากดงกลาวในจ�านวนเพยงพอมขอบงชในการใช มการฝกอบรมการใชหนากาก
และเครองปองกนอนทจ�าเปนเชนแวนปองกนตานอกจากนยงตองใหความรและฝกปฏบตเกยวกบการใชหนากาก
อนามยการลางมอการปองกนการแพรกระจายเชอแกผปวยรวมทงญาตและผดแลดวย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล12
คณภ�พอ�ก�ศและม�ตรฐ�นก�รออกแบบระบบปรบอ�ก�ศและระบ�ยอ�ก�ศในสถ�นพย�บ�ล
ก�รควบคมคณภ�พอ�ก�ศ(AirQualityControl)
การควบคมคณภาพอากาศเพอปองกนการตดเชอทางอากาศภายในสถานพยาบาลมแนวทางการค�านวณ
ออกแบบและขอก�าหนดตางๆ หลายประการขนอยกบพนททตองการควบคม แตสามารถแบงออกเปน 2 แนวทาง
หลกไดดงน
1. ปองกนการตดเชอทางอากาศสผปวย
2. ปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย
ทงนในรายละเอยดตางๆ ทจะกลาวถงตอไปนจะเนนไปยงการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ
จากผปวยโดยมแนวทางการควบคมสงแวดลอมตางๆเบองตนดงตอไปน
1. การเตมอากาศบรสทธจากภายนอก
การเพมอตราการเตมอากาศดวยอากาศบรสทธจากภายนอกจะชวยลดความเขมขนของสงปนเปอน
ในอากาศภายในหอง ทงน ต�าแหนงรบอากาศบรสทธจากภายนอกตองก�าหนดในต�าแหนงทเหมาะสมดวย เพอให
มนใจวาอากาศจากภายนอกทจะเตมเขาสภายในหองปราศจากสงปนเปอนอนๆแลว
แตเนองจากสภาพอากาศของประเทศไทยเปนแบบรอน-ชนการก�าหนดอตราการเตมอากาศจาก
ภายนอกทเหมาะสมจงเปนสงทตองระมดระวงเปนอยางด เพอควบคมไมใหเกดผลกระทบทางดานอณหภมและ
ความชนสมพทธของระบบปรบอากาศภายในพนท
2. การควบคมแรงดนระหวางพนท
ทศทางการไหลของอากาศจะแปรผนตามแรงดนของอากาศภายในพนทแตละแหง การก�าหนด
ความแตกตางของแรงดนอากาศของแตละพนททตองการควบคมคณภาพอากาศใหเหมาะสมจงเปนเรองทจ�าเปน
จะตองพจารณาใหรอบคอบ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 13
3. การควบคมทศทางการไหลของอากาศ
ในกรณทผปวยแพรเชอทางอากาศก�าหนดต�าแหนงจายอากาศจากพนทโดยรอบหองเพอใหอากาศ
ไหลผานบคลากรทางการแพทยกอนระบายอากาศออกจากหองทผนงดานหวเตยงผปวย จะชวยลดความเสยงตอ
การตดเชอทางอากาศไดเปนอยางดหากภายในพนทควบคมมผปวยหลายเตยงตองค�านงถงต�าแหนงและพนททตอง
ใชในการใหบรการทางการแพทยใหเหมาะสมดวย
4. แผงกรองอากาศ
ปจจบนมาตรฐานและแนวทางจากหลายหนวยงานแนะน�าใหใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสง
(High-EfficiencyParticulateAirFilter;HEPAFilter)หรอแผงกรองอากาศแบบUltralow-Penetration
Air Filter (ULPA) เพอกรองสงปนเปอนและเชอโรคในอากาศ เนองจากเปนอปกรณทมความสามารถในการก�าจด
สงปนเปอนในอากาศไดมประสทธภาพสงทสดในปจจบน
5. การใชหลอดอลตราไวโอเลต
มาตรฐานและแนวทางแนะน�าวาสามารถตดตงหลอดอลตราไวโอเลตเปนสวนประกอบเพมเตมจาก
การใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสงไดแตไมแนะน�าใหใชทดแทนการใชแผงกรองอากาศประสทธภาพสงเนองจาก
การใชหลอดอลตราไวโอเลตมขอจ�ากดหลายประการทตองระวงในการเลอกใช
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล14
6. อณหภมและความชนสมพทธ
การควบคมอณหภมและความชนสมพทธจะชวยลดการเจรญเตบโตของเชอโรคในอากาศได
โดยมาตรฐานและแนวทางจากหลายหนวยงานจะก�าหนดชวงของอณหภมและความชนสมพทธทตองควบคมของพนท
ตางๆ ภายในสถานพยาบาลไวแตเนองจากประเทศไทยมสภาวะอากาศเปนแบบรอน-ชนการควบคมความชนสมพทธ
ของอากาศในประเทศไทยจงตองมการค�านวณและออกแบบใหเหมาะสมโดยผช�านาญการทางดานนโดยตรงเนองจาก
การออกแบบระบบปรบอากาศทวไปไมสามารถควบคมความชนสมพทธได
ทงน การควบคมความชนสมพทธจะท�าใหคากอสรางระบบปรบอากาศสงขน และตองมคาใชจาย
ในการดแลบ�ารงรกษาตอเนองหลงจากกอสรางแลวเสรจ จงควรทจะตองพจารณาถงความจ�าเปนในการควบคม
ความชนสมพทธของพนทตางๆ ใหเหมาะสมเพอไมใหเปนภาระคาใชจายของสถานพยาบาลตางๆ ในอนาคตตอไป
ตวแปรควบคมเพอปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอท�งอ�ก�ศ
การควบคมตวแปรตางๆของระบบปรบอากาศส�าหรบพนทตางๆแสดงดงตารางดานลาง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 15
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล16
ขอแนะนำ�เพมเตม
เนองจากมาตรฐานหรอแนวทางจากหลายหนวยงานจดท�าขนไมพรอมกนนอกจากนยงมการปรบปรง
ในชวงระยะเวลาแตกตางกน จงท�าใหมขอก�าหนดหลายประการทปรากฏในบางมาตรฐานหรอแนวทาง มไดเปน
ขอก�าหนดของทกมาตรฐานหรอแนวทางจงขอสรปเบองตนทเกยวของกบการเลอกขอก�าหนดตางๆดงน
1. การหมนเวยนอากาศภายในหอง
บางมาตรฐานหรอแนวทางก�าหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจ
ปรากฏในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตอง
หมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เทานน
2. พนทรวของหอง
บางมาตรฐานก�าหนดใหหองมพนทรวไหลของอากาศไมเกน0.5ตารางฟตแตบางมาตรฐานไมไดก�าหนด
ตายตวเพยงแตระบใหพยายามอดปดรอยรวตางๆ เพอใหสามารถควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกให
ไดเทานน
3. จ�านวนผปวยภายในหอง
หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศควรออกแบบส�าหรบรองรบผปวยเพยงรายเดยว ไมควรรองรบผปวย
หลายรายภายในหองเดยวกน
4. AnteRoom
บางมาตรฐานมไดก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศตองม Ante Room แตประการใด
แตหากจ�าเปนตองมใหมพนทเพยงพอส�าหรบรองรบการท�างานและเครองมอทจะตองผานเขา-ออกหองไดแตบาง
มาตรฐานก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศม Ante Room เพอเปนพนทกงกลางระหวางภายนอกและ
ภายในหองทมความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศระหวางทม
การเปด-ปดประตหอง
5. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศออกจากหอง
มาตรฐานสากลก�าหนดใหต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหองอยทผนงดานหลงหวเตยง
ผปวยหรอฝาเพดานเหนอเตยงผปวยมไดก�าหนดใหตองอยสงจากพน10เซนตเมตรแตประการใด
6. อากาศระบายทงจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ
อากาศทระบายออกจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศตองควบคมคณภาพเชนเดยวกบอากาศ
ทระบายออกจากหองผปวยตดเชอทางอากาศไมสามารถระบายทงแบบหองน�าทวไปได
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 17
แผงกรองอ�ก�ศ
บทท2
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล18
ทวไป
แผงกรองอากาศในปจจบนทมใหเลอกใชงานมหลากหลายวสดอปกรณ
ซงแตละชนดของวสดทประกอบขนเปนแผงกรองอากาศนน จะมความสามารถใน
การกรองอนภาคในอากาศไมเทากนมอายการใชงานไมเทากนและมความเหมาะสม
ตอการใชงานไมเหมอนกน
ในระบบปรบอากาศทตองการควบคมคณภาพอากาศนนจะแนะน�าใหใช
แผงกรองอากาศทใชเสนใยเนอกรองอากาศ(Media)มาขนรปเปนแผงกรองอากาศ
ในทางเทคนคเรยกการกรองอากาศเชงกล โดยมหลกการในการกรองอากาศแสดง
ตามรปดานลาง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 19
โดยไมแนะน�าแผงกรองอากาศแบบทตองใชกระแสไฟฟาในการท�างาน
เนองจากมความเสยงทแผงกรองอากาศจะไมท�างานอนเนองมาจากความขดของของ
กระแสไฟฟาได
มาตรฐานASHRAE170-2008แนะน�าวาพนทตางๆ ภายในสถานพยาบาล
ควรตดตงแผงกรองอากาศขนต�าดงแสดงตามตารางดานลาง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล20
โดยประสทธภ�พของแผงกรองอ�ก�ศแสดงต�มต�ร�งด�นล�งน
โดยประสทธภาพของแผงกรองอากาศแสดงตามตารางดานลางน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 21
ทงน แผงกรองอากาศประเภทตางๆทเลอกใชงานในระบบปรบอากาศนน จะมไดมก�าหนดหมดอายหรอ
สนสภาพใชงานทชดเจน แผงกรองอากาศตาง ๆ จะใชงานไดนานแคไหน ขนอยปรมาณฝนละอองหรออนภาค
ในอากาศทน�าแผงกรองอากาศไปใชงานขนอยกบพนทของแผงกรองอากาศทเลอกใชและอตราการไหลของอากาศ
ผานแผงกรองอากาศ โดยปกตการใชงานแผงกรองอากาศจะตองตดตงอปกรณวดแรงดนตกครอมแผงกรองอากาศ
เพอคอยตรวจสอบสภาพใชงานของแผงกรองอากาศเรยกวามาโนมเตอร(Manometer)โดยใชวธสงเกตของเหลวสแดง
ในมาโนมเตอรวาขนไปถงระดบทแผงกรองอากาศประเภทนนๆเสอมสภาพใชงานหรอยง
ทงน แผงกรองอากาศแตละประเภท แตละผลตภณฑจะมคาแรงดนตกครอมแผงกรองอากาศทแสดงวา
แผงกรองอากาศเสอมสภาพใชงานไมเทากน ผใชงานควรตรวจสอบแผงกรองอากาศแตละประเภททน�ามาใชงานให
ครบถวน เพอคงประสทธภาพในการกรองสงปนเปอนในอากาศของระบบปรบอากาศใหสมบรณมเชนนนอาจเปน
ผลท�าใหเกดความเสยงตอการตดเชอทางอากาศสงขน
แผงกรองอ�ก�ศตน
แผงกรองอ�ก�ศเรมตน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล22
อนงเนองจากแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)มประสทธภาพในการกรองอากาศทอนภาค
ขนาด0.3ไมครอนซงเปนอนภาคทมขนาดเลกมากในระหวางการขนสงและตดตงอาจเกดเหตไมคาดคดท�าใหแผง
กรองอากาศช�ารดหรอการตดตงไมสมบรณเพอลดความเสยงในการแพรกระจายเชอทางอากาศจงควรท�าการทดสอบ
การรวของแผงกรองอากาศโดยการทดสอบแผงกรองอากาศประสทธภาพสงหลงจากตดตงแลวเสรจม2วธดงน
1. ScanLeakTestเปนวธการทดสอบการรวของแผงกรองอากาศประสทธภาพสงโดยการพนสารเคม
ในระบบ และท�าการสแกนหารอยรวของแผงกรองอากาศทวทงเนอแผงกรองอากาศและซลยางทตดตงแผงกรอง
อากาศเขากบกลองใสแผงกรองอากาศ
2. Total Leak Test เปนวธการวธการทดสอบการรวของแผงกรองอากาศประสทธภาพสงทตดตงใน
ต�าแหนงทไมสามารถใชวธ ScanLeakTest ได จะเปนการทดสอบโดยการพนสารเคมในระบบและท�าการตรวจ
วดผลการรวของแผงกรองอากาศโดยรวมโดยไมจ�าเพาะเจาะจงต�าแหนงในการตรวจวดทแผงกรองอากาศ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 23
ก�รระบ�ยอ�ก�ศ
บทท3
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล24
การควบคมและปองกนการตดเชอทางอากาศดวยวธการระบายอากาศจะ
เปนการระบายอากาศออกจากหองหรอพนททมผปวยหรอแหลงแพรเชอทางอากาศ
แลวน�าอากาศจากแหลงก�าเนดหรอแพรเชอออกไปสภายนอก โดยสามารถแบงเปน
2แนวทางไดดงน
ก�รระบ�ยอ�ก�ศดวยวธธรรมช�ต(NaturalVentilation)
เปนการออกแบบโครงสรางทางสถาปตยกรรมของพนทสถานพยาบาล
ใหเออตอการไหลผานของอากาศอากาศภายนอกจะไหลเขาสภายในพนทและน�าพา
สงปนเปอนในพนทออกสภายนอกการใชแนวทางนในการระบายอากาศจะตองค�านง
ถงทศทางการไหลของอากาศภายนอกเขาสภายในพนทในแตละชวงฤดกาลต�าแหนง
ของการใชงานภายในพนท ต�าแหนงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทย
เนองจากประเทศไทยอยในเขตภมภาครอนชนแบบเสนศนยสตร จงมการไหลของ
อากาศ โดยทวไประหวางฤดฝนและฤดหนาวอยในทศทางตรงกนขาม จงควบคม
ทศทางการไหลของอากาศผานพนทในสถานพยาบาลไดคอนขางล�าบาก
1
รปแสดงทศทางลมมรสมทสงผลกระทบตอการทศทางลมของประเทศไทย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 25
รปแสดงหองผปวยเปดหนาตางเพอใหเกดการไหลของอากาศตามธรรมชาต
ก�รระบ�ยอ�ก�ศดวยวธกล(MechanicalVentilation)
เปนการใชเครองมอทางกลในการระบายอากาศออกจากพนท ซงโดย
ทวไปมกใชพดลมระบายอากาศประเภทตางๆ และระบบทอสงลมในการน�าพาอากาศ
เขาหรอออกจากพนทการระบายอากาศดวยวธนจะสามารถควบคมทศทางการไหล
ของอากาศภายในพนทไดตลอดเวลาไมขนอยกบฤดกาล แตมขอเสยเมอเทยบกบ
การระบายอากาศดวยวธธรรมชาตคอ มคาใชจายในการตดตงและคาใชจาย
ในการใชงานระบบสงกวา
2
Axial Fan
CentrifugalFan
ภาพท2แสดงพดลมแบบตางๆ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล26
การตดตงระบบระบายอากาศเพยงอยางเดยวจะมคาลงทนตดตงระบบต�ากวาตดตงระบบปรบอากาศ
แตการใชงานระบบระบายอากาศจะไมชวยสงผลในดานความสบายของผปวยหรอบคลากรทางการแพทยทอยในพนท
จงควรพจารณาการเลอกใชงานระบบระบายอากาศหรอระบบปรบอากาศใหเหมาะสมกบสถานทตงของสถานพยาบาล
แตละแหงใหเหมาะสม เพอใหผปวยหรอบคลากรทางการแพทยสามารถอยในพนทควบคมดวยคณภาพชวตทด
ตามสมควร
การระบายอากาศดวยวธกลจะใชงานพดลมเปนอปกรณหลก แตเนองจากพดลมระบายอากาศในระบบม
หลายประเภทจงควรเลอกใชงานพดลมใหเหมาะสมกบพนททตองการระบายอากาศใหเหมาะสมโดยทวไปจะเลอก
ใชงานพดลมจากคาอตราการไหลของอากาศทตองการและแรงดนสถตทตองการใหพดลมสรางได
พดลมในระบบปรบอากาศและระบายอากาศแบงออกเปน2ประเภทหลกๆไดแกพดลมแบบเซนตรฟกอล
(Centrifugal Fan) และพดลมแบบแอกเซยล (Axial Fan) ซงแตละประเภทหลกจะแบงออกเปนประเภทยอย ๆ
อกหลายแบบโดยพดลมแบบแอกเซยลจะไมนยมใชในระบบปรบอากาศและระบายอากาศเนองจากมประสทธภาพ
ในการใชงานต�าท�างานโดยดงอากาศเขาทางดานหลงใบพด และสงอากาศผานใบพดออกไป ตามแนวแกน สราง
แรงดนอากาศไดต�าสวนพดลมแบบเซนตรฟกอลจะท�างานโดยดงอากาศเขาทางดานขางและเหวยงออกในแนวรศม
สงผลใหอากาศมควมเรวสงขน แลวบงคบใหอากาศผานหนาตดทขยายขน ในลกษณะกนหอย ท�าใหสราง
แรงดนอากาศไดสงเหมาะกบงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศมากกวา
รปแสดงพดลมแบบแอกเซยลประเภทตางๆ
รปแสดงพดลมแบบเซนตรฟกอลประเภทตางๆ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 27
บทท4หองแยกผปวยตดเชอท�งอ�ก�ศ
(Airborne Infection Isolation Room: AIIR)
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล28
หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศออกแบบเพอรองรบผปวยโรคตดตอระบบทางเดนหายใจตางๆ เพอปองกน
การแพรกระจายเชอทางอากาศจากภายในหองสพนทสวนอนๆของสถานพยาบาล
ส�าหรบพนททตองการควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย จะตองควบคมตวแปรตาง ๆ
เบองตนดงน
1. แรงดนอากาศ <-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ 30-60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV14(Mediumfilter)
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTest*)
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดานใกลประตหรอหนาตาง
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ผนงดานหลงหวเตยงหรอฝาเพดานเหนอเตยง
*หากอากาศระบายทงออกจากหองอยหางจากพนทสาธารณะทมผใชงานหรอชองเปดส�าหรบรบอากาศ
เขาส ภายในอาคารมากกวา 25 ฟต สามารถระบายทงส บรรยากาศไดโดยตรงโดยไมผานแผงกรองอากาศ
ประสทธภาพสง(HEPAFilter)
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 29
บทท 4 หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ (Airborne Infection Isolation Room: AIIR)
หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ ออกแบบเพอรองรบผปวยโรคตดตอระบบทางเดนหายใจตางๆ เพอ
ปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากภายในหองสพนทสวนอนๆ ของสถานพยาบาล สำหรบพนททตองการควบคมการแพรกระจายเชอทางอากาศจากผปวย จะตองควบคมตวแปรตางๆ
เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศ < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 (Medium filter) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดานใกลประตหรอหนาตาง 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ผนงดานหลงหวเตยงหรอฝาเพดานเหนอเตยง *หากอากาศระบายทงออกจากหอง อยหางจากพนทสาธารณะทมผใชงาน หรอชองเปดสำหรบรบอากาศเขาสภายในอาคารมากกวา 25 ฟต สามารถระบายทงสบรรยากาศไดโดยตรงโดยไมผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA Filter)
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทควบคมสภาวะอากาศภายในหองเตมรปแบบ หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Full Option ดงน
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทควบคม
สภาวะอากาศภายในหองเตมรปแบบหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบFullOptionดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา12ACH
2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา2.5Pascal
3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง21-24oC
4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน60%RH
5. อากาศทระบายทงผานHEPAFilterกอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล30
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน 60%RH 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify ดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก
ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสรางหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ
Modifyดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา12ACH
2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา2.5Pascal
3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง21-24oC
4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง
5. อากาศทระบายทงผานHEPAFilterกอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 31
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ควบคมความชนสมพทธภายในหองไมเกน 60%RH 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify ดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงผาน HEPA Filter กอนปลอยออกสบรรยากาศภายนอก
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก
ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสรางหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ
Modifyอกรปแบบดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา12ACH
2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา2.5Pascal
3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง21-24oC
4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง
5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล32
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอกควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify อกรปแบบดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 12 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ควบคมอณหภมภายในหองระหวาง 21 – 24 oC 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก
ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสราง หรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ Modify อกรปแบบดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา 30 ACH 2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา 2.5 Pascal 3. ไมควบคมอณหภมภายในหอง 4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง 5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง
เรองอนๆเกยวกบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ 7. การหมนเวยนอากาศภายในหอง
บางมาตรฐานหรอแนวทางกำหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจปรากฎในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตองหมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง (HEPA Filter) เทานน
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศทเลอก
ควบคมสภาวะอากาศเพยงบางประเภทขนอยกบสถานทหรองบประมาณกอสรางหรอทเรยกกนโดยทวไปวาหองแบบ
Modifyอกรปแบบดงน
1. ควบคมอตราการถายเทอากาศผานหองไมนอยกวา30ACH
2. ควบคมแรงดนอากาศภายในหองเปนลบไมนอยกวา2.5Pascal
3. ไมควบคมอณหภมภายในหอง
4. ไมควบคมความชนสมพทธภายในหอง
5. อากาศทระบายทงปลอยออกสบรรยากาศภายนอกโดยตรง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 33
เรองอนๆเกยวกบหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศ
7. การหมนเวยนอากาศภายในหอง
บางมาตรฐานหรอแนวทางก�าหนดไมใหหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศ แตอาจ
ปรากฎในบางมาตรฐานหรอแนวทางใหสามารถหมนเวยนอากาศภายในหองผปวยตดเชอทางอากาศได แตตอง
หมนเวยนผานแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เทานน
8. พนทรวของหอง
บางมาตรฐานก�าหนดใหหองมพนทรวไหลของอากาศไมเกน0.5ตารางฟตแตบางมาตรฐานไมไดก�าหนด
ตายตวเพยงแตระบใหพยายามอดปดรอยรวตางๆ เพอใหสามารถควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกให
ไดเทานน
9. จ�านวนผปวยภายในหอง
หองแยกผปวยตดเชอทางอากาศควรออกแบบส�าหรบรองรบผปวยเพยงรายเดยว ไมควรรองรบผปวย
หลายรายภายในหองเดยวกน
10. AnteRoom
บางมาตรฐานมไดก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศตองม Ante Room แตประการใด
แตหากจ�าเปนตองมใหมพนทเพยงพอส�าหรบรองรบการท�างานและเครองมอทจะตองผานเขา-ออกหองไดแตบาง
มาตรฐานก�าหนดใหหองแยกผปวยตดเชอทางอากาศม Ante Room เพอเปนพนทกงกลางระหวางภายนอกและ
ภายในหองทมความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศระหวางทม
การเปด-ปดประตหอง
11. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศออกจากหอง
มาตรฐานสากลก�าหนดใหต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจาหองอยทผนงดานหลงหวเตยง
ผปวยหรอฝาเพดานเหนอเตยงผปวยมไดก�าหนดใหตองอยสงจากพน 10 เซนตเมตรแตประการใดแตเพอควบคม
การกระจายของเชอทางอากาศใหไดประสทธภาพสงสดหนากากระบายอากาศควรอยใกลกบศรษะผปวยมากทสด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล34
12. อากาศระบายทงจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ
อากาศทระบายออกจากหองน�าส�าหรบผปวยตดเชอทางอากาศ ตองควบคมคณภาพเชนเดยวกบ
อากาศทระบายออกจากหองผปวยตดเชอทางอากาศไมสามารถระบายทงแบบหองน�าทวไปได
13. ระยะเวลาทตองเปดระบบไวหลงจากผปวยรายเดมออกจากหอง ในกรณทผปวยรายเดมออกจาก
หองไปแลวการจะรบผปวยรายใหมนนขอแยกเปน2กรณดงน
13.1 หองผปวยตดตงระบบNegativePressure
ในกรณนหลงจากผปวยรายเดมออกจากหองไปแลวใหเปดระบบทงไวตามระยะเวลาทแนะน�า
ในตารางของ CDC 2003 ดงแสดงรายละเอยดดานลาง ทงน ระยะเวลาจะขนอยกบอตราการหมนเวยนอากาศ
ผานหองผปวย
TableA.1Airchange/hour(ACH)andtimerequiredforairborne-contaminantremoval
efficienciesof99%and99%+
ACH+§¶Time(mins.)requiredforremoval:
99%efficiency 99.9%efficiency
2 138 207
4 69 104
6 46 69
8 35 52
10 28 41
12 23 35
15 18 28
20 14 21
50 6 8
+ ThistableisrevisedfromTableS3-1inreference4andhasbeenadaptedfromtheformulafortherate
ofpurgingairbornecontaminantspresentedinreference1435.
+ ShadedentriesdenotefrequentlycitedACHforpatient-careareas
§ Valueswerederivedfromtheformula
13.2 หองผปวยทตดตงเครองปรบอากาศทวไป
ในกรณนหลงจากผปวยรายเดมออกจากหองไปแลวใหลางท�าความสะอาดเครองปรบอากาศ
โดยลางน�ายาท�าความสะอาดทงตวเครองและคอยลท�าความเยนทงหมด หลงจากลางท�าความสะอาดทงหมดแลว
สามารถรบผปวยรายใหมไดตามปกต
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 35
รปแสดงต�าแหนงหนากากระบายอากาศทหวเตยงผปวย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล36
รปแสดงต�าแหนงหนากากระบายอากาศทหวเตยงผปวย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 37
หองฉกเฉน
บทท5
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล38
หองฉกเฉนจะเปนพนทรองรบผปวยหลากหลายประเภทเปนอยางมากสถานพยาบาลแตละแหงจงควร
พจารณาคดกรองผปวยผานระบบคดกรองอยางเขมงวดเพอลดความเสยงทจะเกดการตดเชอทางอากาศภายในพนท
หองฉกเฉน เนองจากหองฉกเฉนโดยทวไปจะไมไดออกแบบตดตงแผงกรองอากาศทมประสทธภาพสงพอทจะกรอง
เชอแบคทเรยได
ส�าหรบพนทหองฉกเฉนจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยรอตรวจ <-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ <65%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV7(PreFilter)
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมก�าหนด
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
หองฉกเฉนจะเปนพนททอาจอาจมกลนไมพงประสงคจากผปวยทไม รสกตวหรอชวยเหลอตวเองไมได
จงควรตดตงระบบระบายอากาศทวไปของพนทหองฉกเฉนโดยระบายออกจากพนทใหมประสทธภาพอยางเพยงพอ
นอกจากนยงอาจมผปวยตดเชอทางอากาศเขามาใชบรการในพนทหากเปนไปไดควรเตรยมพนทภายในหองฉกเฉน
ส�าหรบรองรบผปวยตดเชอทางอากาศโดยเฉพาะโดยสามารถเลอกพนทและตดตงระบบระบายอากาศทใชงบประมาณ
ไมสงมากนก เนองจากสามารถใชมวลอากาศเยนจากภายในพนทของหองฉกเฉนซงเปนพนทปรบอากาศอยแลว
มาผานพนทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศไดท�าใหสามารถประหยดพลงงานในการใชงานระบบระบายอากาศหรอ
ระบบNegativePressureได
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 39
บทท 5 หองฉกเฉน หองฉกเฉนจะเปนพนทรองรบผปวยหลากหลายประเภทเปนอยางมาก สถานพยาบาลแตละแหงจงควร
พจารณาคดกรองผปวยผานระบบคดกรองอยางเขมงวด เพอลดความเสยงทจะเกดการตดเชอทางอากาศภายในพนทหองฉกเฉน เนองจากหองฉกเฉนโดยทวไปจะไมไดออกแบบตดตงแผงกรองอากาศทมประสทธภาพสงพอทจะกรองเชอแบคทเรยได
สำหรบพนทหองฉกเฉน จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยรอตรวจ < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 65%RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 7 (Pre Filter) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมกำหนด 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด หองฉกเฉนจะเปนพนททอาจอาจมกลนไมพงประสงคจากผปวยทไมรสกตวหรอชวยเหลอตวเองไมได จง
ควรตดตงระบบระบายอากาศทวไปของพนทหองฉกเฉนโดยระบายออกจากพนทใหมประสทธภาพอยางเพยงพอ นอกจากนยงอาจมผปวยตดเชอทางอากาศเขามาใชบรการในพนท หากเปนไปได ควรเตรยมพนทภายในหองฉกเฉนสำหรบรองรบผปวยตดเชอทางอากาศโดยเฉพาะ โดยสามารถเลอกพนทและตดตงระบบระบายอากาศทใชงบประมาณไมสงมากนก เนองจากสามารถใชมวลอากาศเยนจากภายในพนทของหองฉกเฉนซงเปนพนทปรบอากาศอยแลวมาผานพนทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศได ทำใหสามารถประหยดพลงงานในการใชงานระบบระบายอากาศหรอระบบ Negative Pressure ได
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหองฉกเฉน
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบ Negative Pressure สำหรบหองแยกผปวยภายในหองฉกเฉน ซงนำ
อากาศเยนจากภายในพนทหองฉกเฉนมาระบายผานหองแยกน กอนทงออกสบรรยากาศภายนอก ทำใหประหยดพลงงานจากการใชงานระบบ Negative Pressure ได
รปแสดงตวอยางพนทภายในหองฉกเฉน
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบพนทหองฉกเฉน
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบNegativePressureส�าหรบหองแยกผปวยภายในหองฉกเฉนซงน�า
อากาศเยนจากภายในพนทหองฉกเฉนมาระบายผานหองแยกนกอนทงออกสบรรยากาศภายนอกท�าใหประหยด
พลงงานจากการใชงานระบบNegativePressureได
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล40
รปแสดงตวอยางพนทภายในหองฉกเฉน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 41
บทท6หออภบ�ลผปวยหนก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล42
ส�าหรบพนทหออภบาลผปวยหนกจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศ >+2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >6ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ 30-60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14
6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมก�าหนด
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบพนทหออภบาลผปวยหนกจะค�านงถง
การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานต�ากวาปกต จงไมควรน�าผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายใน
พนทเดยวกนกบผปวยทวไปควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาล
ผปวยอยางนอย1หองโดยขอก�าหนดในการควบคมตวแปรตางๆจะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวย
ตดเชอทางอากาศ
หออภบาลผปวยหนกอาจเปนหอผปวยรวม หรอแยกผปวยแตละรายแยกหองขนอยกบงบประมาณและ
สถานทกอสราง แตหากระบบปรบอากาศตดตงเปนแบบระบบปรบอากาศรวมการกอสรางแบบหอผปวยรวมหรอ
หองผปวยแยกหองกจะไดคณภาพอากาศภายในพนทแบบเดยวกนเนองจากอากาศจากทงหอผปวยจะเขาไปรวมกน
ทเครองปรบอากาศกอนจายเขาสหอผปวยตอไปการแยกหองผปวยจงเปนการแยกผปวยเพอปองกนการตดเชอแบบ
ContactหรอDropletเปนหลกไมสามารถปองกนการตดเชอทางอากาศ(Airborne)ได
หากตองการกอสรางหออภบาลผปวยหนกใหเปนหองแยกผปวยทงหมดและตองการใหระบบปรบอากาศ
ของหองผปวยแตละหองแยกเปนอสระตอกน จะท�าใหการกอสรางมคาใชจายสงขนมาก เพราะระบบปรบอากาศ
ส�าหรบหออภบาลผปวยหนกตามมาตรฐานจะตองตดตงแผงกรองอากาศชนกลางประสทธภาพMERV14(Medium
Filter)ท�าใหไมสามารถตดตงเครองปรบอากาศแบบแยกสวนธรรมดาส�าหรบหองผปวยแตละหองไดกอนการกอสราง
หออภบาลผปวยหนกจงควรค�านงถงประเภทผปวยทจะตองใหบรการเปนอยางด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 43
บทท 6 หออภบาลผปวยหนก สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมกำหนด 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะคำนงถง
การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานตำกวาปกต จงไมควรนำผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายในพนทเดยวกนกบผปวยทวไป ควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาลผปวยอยางนอย 1 หอง โดยขอกำหนดในการควบคมตวแปรตางๆ จะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวยตดเชอทางอากาศ
หออภบาลผปวยหนกอาจเปนหอผปวยรวม หรอแยกผปวยแตละรายแยกหองขนอยกบงบประมาณและสถานทกอสราง แตหากระบบปรบอากาศตดตงเปนแบบระบบปรบอากาศรวม การกอสรางแบบหอผปวยรวมหรอหองผปวยแยกหองกจะไดคณภาพอากาศภายในพนทแบบเดยวกน เนองจากอากาศจากทงหอผปวยจะเขาไปรวมกนทเครองปรบอากาศ กอนจายเขาสหอผปวยตอไป การแยกหองผปวยจงเปนการแยกผปวยเพอปองกนการตดเชอแบบ Contact หรอ Droplet เปนหลก ไมสามารถปองกนการตดเชอทางอากาศ (Airborne) ได
หากตองการกอสรางหออภบาลผปวยหนกใหเปนหองแยกผปวยทงหมด และตองการใหระบบปรบอากาศของหองผปวยแตละหองแยกเปนอสระตอกน จะทำใหการกอสรางมคาใชจายสงขนมาก เพราะระบบปรบอากาศสำหรบหออภบาลผป วยหนกตามมาตรฐานจะตองตดตงแผงกรองอากาศชนกลางประสทธภาพ MERV14 (Medium Filter) ทำใหไมสามารถตดตงเครองปรบอากาศแบบแยกสวนธรรมดาสำหรบหองผปวยแตละหองได กอนการกอสรางหออภบาลผปวยหนกจงควรคำนงถงประเภทผปวยทจะตองใหบรการเปนอยางด
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหออภบาลผปวยหนก
รปแสดงหออภบาลผปวยหนกแบบแยกหองผปวย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล44
รปแสดงหออภบาลผปวยหนกแบบหอผปวยรวม
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 45
หองผ�ตด
บทท7
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล46
ส�าหรบหองผาตดจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศภายในหอง >+2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >25ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >5ACH
4. อณหภม 20-24oC
5. ความชนสมพทธ 30-60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV17(99.97%DOPTest*)
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง บรเวณผนงมมหองใกลพน
บทท 7 หองผาตด
สำหรบหองผาตด จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 25 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 5 ACH 4. อณหภม 20 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ 30 – 60 %RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*) 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง บรเวณผนงมมหองใกลพน
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศปลอดเชอสำหรบหองผาตด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบหองผาตด จะคำนงถงการปองกนการ
ตดเชอของผป วยระหวางการผาตด หองผาตดจงควบคมแรงดนภายในหองใหมากกวาภายนอก (Positive Pressure) หากทำการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศ จะทำใหมความเสยงทเชอทางอากาศจะกระจายออกจากหองดวยสภาวะแรงดนภายในหองทมากกวาภายนอก แตไมควรปรบแรงดนภายในหองผาตดใหนอยกวาภายนอก (Negative Pressure) เนองจากจะทำใหเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตดและมความเสยงทจะสงผลกระทบตอแผลผาตดได จงควรพจารณาจดสราง Ante Room กอนเขาหองผาตด เพอเปนพนทปองกนระหวางหองผาตดและภายนอก โดยจำแนกประเภทผปวยตามมาตรฐาน CDC 2003 เปนผปวยตดเชอทางอากาศและภม
ไดอะแกรมแสดงระบบปรบอากาศปลอดเชอส�าหรบหองผาตด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 47
เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบหองผาตดจะค�านงถงการปองกนการ
ตดเชอของผปวยระหวางการผาตดหองผาตดจงควบคมแรงดนภายในหองใหมากกวาภายนอก(PositivePressure)
หากท�าการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศ จะท�าใหมความเสยงทเชอทางอากาศจะกระจายออกจากหองดวยสภาวะ
แรงดนภายในหองทมากกวาภายนอกแตไมควรปรบแรงดนภายในหองผาตดใหนอยกวาภายนอก(NegativePressure)
เนองจากจะท�าใหเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตดและมความเสยงทจะสงผลกระทบตอแผลผาตดได จงควร
พจารณาจดสรางAnteRoomกอนเขาหองผาตดเพอเปนพนทปองกนระหวางหองผาตดและภายนอกโดยจ�าแนก
ประเภทผปวยตามมาตรฐานCDC2003เปนผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานต�าในคนเดยวกนโดยควบคม
แรงดนอากาศภายในหองผาตดใหมากกวาพนทโดยรอบเพอปองกนฝนละอองและเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหอง
ผาตดและควบคมแรงดนอากาศภายในAnteRoomใหนอยกวาพนทโดยรอบเพอปองกนการแพรกระจายเชอทาง
อากาศจากหองผาตดออกสภายนอกดงแสดงเงอนไขการควบคมแรงดนอากาศภายในหองดงรปดานลาง
ตานทานตำในคนเดยวกน โดยควบคมแรงดนอากาศภายในหองผาตดใหมากกวาพนทโดยรอบเพอปองกนฝนละอองและเชอโรคจากภายนอกเขาไปในหองผาตด และควบคมแรงดนอากาศภายใน Ante Room ใหนอยกวาพนทโดยรอบเพอปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศจากหองผาตดออกสภายนอก ดงแสดงเงอนไขการควบคมแรงดนอากาศภายในหองดงรปดานลาง
การควบคมแรงดนภายในหองทมผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานตำและ Ante Room โดยสามารถพจารณาพนทของหองผาตดทงหมดทใชงานอย และกำหนดใหมหองทสามารถจดสราง Ante
Room ไวรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศได โดยไมจำเปนจะตองจดทำใหหองผาตดทกหองสามารถรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดทงหมด
รปแสดงการเลอกหองผาตดจากพนทรวมเพอจดสราง Ante Room เพอรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ
Bathroom
Allandimmuno-compromised
Corridor
AnteroomMonitor
การควบคมแรงดนภายในหองทมผปวยตดเชอทางอากาศและภมตานทานต�าและAnteRoom
โดยสามารถพจารณาพนทของหองผาตดทงหมดทใชงานอย และก�าหนดใหมหองทสามารถจดสราง
AnteRoomไวรองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดโดยไมจ�าเปนจะตองจดท�าใหหองผาตดทกหองสามารถ
รองรบการผาตดผปวยตดเชอทางอากาศไดทงหมด
รปแสดงการเลอกหองผาตดจากพนทรวมเพอจดสรางAnteRoom
เพอรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล48
รปแสดงการจายอากาศสะอาดครอบคลมบรเวณพนทผาตด
รปแสดงต�าแหนงหนากากจายอากาศและหนากากลมกลบ
เพอใหเกดการไหลใกลเคยงLaminarFlowบรเวณพนทผาตด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 49
บทท8หองสองกลอง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล50
ส�าหรบพนทหองสองกลองจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศภายในหอง <-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-23oC
5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด
6. แผงกรองอากาศ
6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV14
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTest*)
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย
มาตรฐานระบบปรบอากาศส�าหรบหองสองกลองในทนจะจ�าเพาะเจาะจงถงหองสองกลองระบบทางเดนหายใจ
ไมรวมถงการสองกลองระบบทางเดนอาหารสวนตนและสวนลางโดยจะตองปองกนบคลากรทางการแพทยใหปลอดภย
จากการตดเชอทางอากาศเมอตองใหบรการผปวยตดเชอทางอากาศจากขอก�าหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐาน
ไมก�าหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศ
รอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกจะท�าใหเกด
ปญหามหยดน�าจบพนผวตางๆ ภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนไดเนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปน
อากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60% RH เพอเปนการปองกนปญหา
น�าหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบNegativePressure
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 51
เนองจากการสองกลองระบบทางเดนหายใจ จะตองมบคลากรทางการแพทยยนอยดานหลงศรษะผปวย
ต�าแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหองจงควรพจารณาจากลกษณะของหองต�าแหนงเตยงต�าแหนงของ
เครองมอแพทยตางๆเพอไมใหขวางทศทางการไหลของอากาศผานผปวยไปยงหนากากระบายอากาศ
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ
บทท 8 หองสองกลอง สำหรบพนทหองสองกลอง จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 23 oC 5. ความชนสมพทธ ไมกำหนด 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย มาตรฐานระบบปรบอากาศสำหรบหองสองกลองในทน จะจำเพาะเจาะจงถงหองสองกลองระบบทางเดน
หายใจ ไมรวมถงการสองกลองระบบทางเดนอาหารสวนตนและสวนลาง โดยจะตองปองกนบคลากรทางการแพทยใหปลอดภยจากการตดเชอทางอากาศเมอตองใหบรการผปวยตดเชอทางอากาศ จากขอกำหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไมกำหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอก จะทำใหเกดปญหามหยดนำจบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนได เนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60 %RH เพอเปนการปองกนปญหานำหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบ Negative Pressure
เนองจากการสองกลองระบบทางเดนหายใจ จะตองมบคลากรทางการแพทยยนอยดานหลงศรษะผปวย ตำแหนงของหนากากระบายอากาศออกจากหอง จงควรพจารณาจากลกษณะของหอง ตำแหนงเตยง ตำแหนงของเครองมอแพทยตาง ๆ เพอไมใหขวางทศทางการไหลของอากาศผานผปวยไปยงหนากากระบายอากาศ
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล52
รปแสดงตวอยางหองสองกลองระบบทางเดนหายใจ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 53
บทท9หองชนสตร
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล54
ส�าหรบหองชนสตรโรคนอกจากจะตองควบคมสภาวะอากาศใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานตางๆ ตามขอ
ก�าหนดแลวยงตองออกแบบระบบระบายอากาศใหสอดคลองกบชนดและลกษณะการใชงานของเตยงชนสตรดวย
ส�าหรบหองชนสตรโรคจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศภายในหอง <-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด
6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTest*)
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
มาตรฐานระบบปรบอากาศส�าหรบหองชนสตรนจากขอก�าหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไมก�าหนด
ใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใดแตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชนหากไม
ควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอกจะท�าใหเกดปญหามหยดน�า
จบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนไดเนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน
จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60% RH เพอเปนการปองกนปญหาน�าหยดและเกด
เชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบNegativePressure
นอกจากนเตยงชนสตรทใชงานโดยทวไปจะม2แบบคอแบบตงกลางหองและแบบตงตดผนงหองซงทง
2แบบจะมต�าแหนงของการระบายอากาศทเตยงชนสตรแตกตางกนการเตรยมระบบทอระบายอากาศจงตองค�านง
ถงประเภทของเตยงชนสตรดวยเนองจากทอระบายอากาศตองการพนทและต�าแหนงตดตงเฉพาะตวหากเตรยมไว
ไมเหมาะสมกบชนดของเตยงชนสตรจะท�าใหแกไขภายหลงไดคอนขางยาก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 55
รปแสดงตวอยางเตยงชนสตรชนดตงกลางหอง
บทท 9 หองชนสตร สำหรบหองชนสตรโรค นอกจากจะตองควบคมสภาวะอากาศใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานตางๆ ตาม
ขอกำหนดแลว ยงตองออกแบบระบบระบายอากาศใหสอดคลองกบชนดและลกษณะการใชงานของเตยงชนสตรดวย สำหรบหองชนสตรโรค จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง < - 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 12 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ ไมกำหนด 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV 14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV 17 (99.97% DOP Test*)
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด มาตรฐานระบบปรบอากาศสำหรบหองชนสตรน จากขอกำหนดในมาตรฐานจะเหนไดวามาตรฐานไม
กำหนดใหตองควบคมความชนสมพทธภายในหองแตประการใด แตเนองจากประเทศไทยอยภมภาคอากาศรอนชน หากไมควบคมความชนสมพทธภายในหองแตควบคมแรงดนภายในหองใหนอยกวาภายนอก จะทำใหเกดปญหามหยดนำจบพนผวตางๆภายในหองโดยเฉพาะหวจายลมเยนได เนองจากอากาศทไหลเขาสภายในหองจะเปนอากาศรอนชน จงควรควบคมระดบความชนสมพทธภายในหองใหไมเกน 60 %RH เพอเปนการปองกนปญหานำหยดและเกดเชอราตามมาจากการใชงานระบบปรบอากาศและระบบ Negative Pressure
นอกจากน เตยงชนสตรทใชงานโดยทวไปจะม 2 แบบ คอแบบตงกลางหอง และแบบตงตดผนงหอง ซงทง 2 แบบ จะมตำแหนงของการระบายอากาศทเตยงชนสตรแตกตางกน การเตรยมระบบทอระบายอากาศจงตองคำนงถงประเภทของเตยงชนสตรดวย เนองจากทอระบายอากาศตองการพนทและตำแหนงตดตงเฉพาะตว หากเตรยมไวไมเหมาะสมกบชนดของเตยงชนสตร จะทำใหแกไขภายหลงไดคอนขางยาก
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ
ไดอะแกรมแสดงตวอยางระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบหองสองกลองทางเดนหายใจ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล56
รปแสดงตวอยางเตยงชนสตรชนดตงตดผนงหอง
รปแสดงตวอยางต�าแหนงหนากากจายอากาศและหนาการะบายอากาศภายในหองชนสตร
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 57
บทท10หองฉ�ยรงส
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล58
หองฉายรงสโดยทวไปในประเทศไทยปจจบนนยมตดตงเครองปรบอากาศแบบแขวนใตฝาเพดานหรอแบบ
ตดผนงซงไมสามารถตดตงแผงกรองอากาศชนตนทมประสทธภาพดงแสดงรายละเอยดดานลางได
ส�าหรบหองฉายรงสจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ ไมก�าหนด
2. อตราการถายเทอากาศ >6ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 22-26oC
5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด
6. แผงกรองอากาศ
6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV7
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมก�าหนด
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
หากตองการตดตงแผงกรองอากาศประสทธภาพตามมาตรฐานก�าหนดจะตองใชงบประมาณในการตดตง
สงขน และจะสงผลกระทบตอหองฉายรงสทงหมดในประเทศ สถานพยาบาลทกแหงทมความจ�าเปนตองใหบรการ
ผปวยตดเชอทางอากาศจงควรแยกหองฉายรงสส�าหรบผปวยอนกบผปวยตดเชอทางอากาศใหไดผานระบบคดกรอง
ทมประสทธภาพ และตดตงระบบระบายอากาศเฉพาะหองฉายรงสทใชรองรบผปวยตดเชอทางอากาศ รวมถงหอง
เปลยนเสอผาผปวยดวยเชนเดยวกน
อากาศทระบายทงจากหองฉายรงสทรองรบผปวยตดเชอทางอากาศอาจไมจ�าเปนตองผานการกรองอากาศ
ดวยแผงกรองอากาศประสทธภาพสง(HEPAFilter)เพอประหยดงบประมาณกอสรางแตตองน�าไปทงใหระยะทหาง
จากพนทใชงานหรอพนทสาธารณะโดยทวไปอยางนอย8เมตร
รปแสดงตวอยางหองฉายรงสทตดตงหนากากระบายอากาศต�าแหนงทผปวยยน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 59
บทท11หองตรวจผปวยนอก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล60
พนทหองตรวจผปวยนอกโดยทวไปมกจะมความหนาแนนของผมารบบรการคอนขางมากนอกจากจะตอง
ค�านงถงการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศแลว ยงตองค�านงถงการถายเทอากาศเพอลดปรมาณการสะสม
ของกาซคารบอนไดออกไซดภายในพนทและการควบคมอณหภมเพอความสบายของผมารบบรการดวย
แตเนองจากมาตรฐานการออกแบบตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศโดยทวไปของหองตรวจผปวย
นอก จะมไดยดถอผปวยตดเชอทางอากาศเปนส�าคญ ดงนน กระบวนการคดกรองผปวยเพอแยกประเภทผปวยจง
ความส�าคญเปนอยางยงและสถานพยาบาลตางๆ อาจพจารณาพนทนงรอตรวจและหองตรวจของผปวยตดเชอทาง
อากาศจากพนทอนๆ
ส�าหรบพนทหองตรวจผปวยนอกโดยทวไปจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ ไมก�าหนด
2. อตราการถายเทอากาศ >6ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ <60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV7
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง ไมก�าหนด
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ไมก�าหนด
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 61
โดยทวไปหองตรวจผปวยนยมตดตงระบบระบายอากาศเพยงอยางเดยวโดยไมตดตงระบบปรบอากาศ
แตหากมสถานพยาบาลใดตองการตดตงระบบปรบอากาศส�าหรบหองตรวจผปวยนอกกมกจะตดตงเครองปรบอากาศ
แบบแขวนใตฝาเพดานหรอแบบตดผนง ซงมไดมแผงกรองอากาศทมประสทธภาพเปนไปตามทมาตรฐานก�าหนด
แตประการใด ดงนน พนทหองตรวจผปวยนอกจงควรค�านวณและออกแบบระบบระบายอากาศใหเหมาะสมกบ
การใชงานเพอลดความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางอากาศ
นอกจากนสถานพยาบาลแตละแหงอาจพจารณาแยกพนทรอตรวจของผปวยทมความเสยงตอโรคตดเชอ
ทางอากาศออกจากพนทผปวยทวไป และตดตงระบบระบายอากาศส�าหรบพนทรอตรวจ และภายในหองตรวจ
เพอควบคมทศทางการไหลของอากาศและปองกนการตดเชอจากผปวยสบคลากรทางการแพทยดงแสดงรายละเอยด
เบองตนตามรปดานลาง
รปแสดงตวอยางแบบตดตงหนากากระบายอากาศใกลกบผปวย
แนวฝาเพดานทอสเเตนเลสดดอากาศ
บรเวณทนงผปวยทระดบใต
ฝาเพดานสงจากพน1.00ม.
ทอสงกะสทระดบ
เหนอฝาเพดาน
ผปวย
แพทย
หองตรวจ
Ex
Ex
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล62
รปแสดงตวอยางต�าแหนงหนากากระบายอากาศดานหลงศรษะผปวยวณโรค
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 63
บทท12คลนกวณโรค
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล64
ส�าหรบพนทคลนกวณโรคจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ <-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ <60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST)
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย
คลนกวณโรคสามารถใชระบบระบายอากาศดวยวธธรรมชาตหากพนทตงของคลนกอยในต�าแหนงทเออ
ตอทศทางการไหลของอากาศแตหากไมสามารถระบายอากาศดวยวธธรรมชาตไดการตดตงระบบปรบอากาศและ
ระบายอากาศเพอควบคมทศทางการไหลของอากาศภายในพนทคลนคจะมประสทธภาพในการปองกนการแพรกระจาย
เชอสงกวา โดยการค�านวณออกแบบควรค�านงถงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทยในพนทโดยรวมทงหมด
เพอใหทศทางการไหลของอากาศและการควบคมแรงดนภายในพนทเหมาะสมสอดคลองกบการปฏบตงาน
ระบบปรบอากาศส�าหรบคลนควณโรคสามารถตดตงไดทงระบบหมนเวยนอากาศหรอระบบเตมอากาศ
บรสทธจากภายนอก100%โดยควรค�านวณเปรยบเทยบระหวางอตราการใชพลงงานไฟฟาในการใชงานระบบและ
งบประมาณในการตดตงระบบปรบอากาศ เนองจากระบบปรบอากาศแบบหมนเวยนอากาศจะตองตดตง HEPA
Filterในระบบท�าใหมงบประมาณในการตดตงสงแตอตราการใชพลงงานไฟฟาจะต�ากวาระบบเตมอากาศบรสทธจาก
ภายนอก100%ทมอตราการใชพลงงานไฟฟาสงกวาแตมงบประมาณตดตงระบบต�ากวา
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 65
บทท 12 คลนกวณโรค สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง 90% Efficiency 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด คลนกวณโรคสามารถใชระบบระบายอากาศดวยวธธรรมชาตหากพนทตงของคลนกอยในตำแหนงทเออตอทศ
ทางการไหลของอากาศ แตหากไมสามารถระบายอากาศดวยวธธรรมชาตได การตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศเพอควบคมทศทางการไหลของอากาศภายในพนทคลนคจะมประสทธภาพในการปองกนการแพรกระจายเชอสงกวา โดยการคำนวณออกแบบควรคำนงถงการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทยในพนทโดยรวมทงหมด เพอใหทศทางการไหลของอากาศ และการควบคมแรงดนภายในพนทเหมาะสมสอดคลองกบการปฏบตงาน
ระบบปรบอากาศสำหรบคลนควณโรคสามารถตดตงไดทงระบบหมนเวยนอากาศหรอระบบเตมอากาศบรสทธจากภายนอก 100% โดยควรคำนวณเปรยบเทยบระหวางอตราการใชพลงงานไฟฟาในการใชงานระบบและงบประมาณในการตดตงระบบปรบอากาศ เนองจากระบบปรบอากาศแบบหมนเวยนอากาศจะตองตดตง HEPA Filter ในระบบทำใหมงบประมาณในการตดตงสงแตอตราการใชพลงงานไฟฟาจะตำกวาระบบเตมอากาศบรสทธจากภายนอก 100 % ทมอตราการใชพลงงานไฟฟาสงกวาแตมงบประมาณตดตงระบบตำกวา
รปแสดงไดอะแกรมระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอสำหรบคลนควณโรค
รปแสดงไดอะแกรมระบบปรบอากาศปองกนการตดเชอส�าหรบคลนควณโรค
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล66
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 67
บทท13หองปฏบตก�ร
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล68
ส�าหรบพนทหองปฏบตการจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอง >-2.5Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ >6ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH 4. อณหภม 21-24oC 5. ความชนสมพทธ ไมก�าหนด 6. แผงกรองอากาศ 6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14 6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST) 7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมก�าหนด
หองปฏบตการส�าหรบตรวจหาหรอเพาะเชอวณโรคจะตองควบคมแรงดนอากาศภายในหองใหนอยกวาภายนอก และตองค�านวณอตราการระบายอากาศทงของหองปฏบตการและตชวนรภยไปพรอมกนทงนตชวนรภยประเภทตางๆมขอก�าหนดในการใชงานและการระบายอากาศทงแตกตางกนจงควรตรวจสอบประเภทของตชวนรภยใหถกตองชดเจนเพอใหระบบระบายอากาศสามารถท�างานไดอยางเหมาะสมกบประเภทของตชวนรภยตางๆ การใชงานหองปฏบตการส�าหรบเชอวณโรคนนนอกจากควรค�านงถงการควบคมแรงดนอากาศของแตละหองใหสมพนธกนแลว ควรค�านงถงเสนทางสญจรตางๆ ของบคลากร สงสงตรวจ และขยะตดเชอทจะเขา-ออก
จากพนทหองปฏบตการดวยเพอลดความเสยงตอการแพรกระจายเชอใหนอยทสด
บทท 13 หองปฏบตการชนสตร สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง 90% Efficiency 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากมาตรฐานงานระบบปรบอากาศและระบายอากาศสำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะคำนงถง
การปองกนการตดเชอของผปวยทมภมตานทานตำกวาปกต จงไมควรนำผปวยตดเชอทางอากาศเขาไปดแลภายในพนทเดยวกนกบผปวยทวไป ควรเตรยมพนทหองแยกโรคไวรองรบเฉพาะผปวยตดเชอทางอากาศไวภายในหออภบาลผปวยอยางนอย 1 หอง โดยขอกำหนดในการควบคมตวแปรตางๆ จะเปนไปตามมาตรฐานของหองแยกโรคผปวยตดเชอทางอากาศ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 69
บทท14พนทแยกผปวยภ�ยในเรอนจำ�
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล70
ส�าหรบพนทหองผปวยจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน
1. แรงดนอากาศภายในหองผปวย >-2.5Pa.
2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH
3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH
4. อณหภม 21-24oC
5. ความชนสมพทธ <60%RH
6. แผงกรองอากาศ
6.1อากาศดานจายเขาสหอง MERV7
6.2อากาศระบายทงออกจากหอง MERV14(99.97%DOPTEST)
7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน
8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย
เนองจากพนทเรอนจ�าเปนพนทเปดไมเหมาะกบการตดตงระบบปรบอากาศการตดตงระบบระบายอากาศ
จงควรค�านวณออกแบบทอตราการระบายอากาศมากกวา 30 ACH เพอใหผปวยภายในพนทไมรสกรอนจนเกนไป
นอกจากนนวสดทตดตงภายในพนทหองแยกผปวยควรใชวสดทไมใชโลหะและไมมความแหลมคมเพอลดความเสยง
ตอการน�าไปใชผดวตถประสงคภายในเรอนจ�า
บทท 14 พนทแยกผปวยภายในเรอนจำ สำหรบพนทหออภบาลผปวยหนก จะตองควบคมตวแปรตางๆ เบองตนดงน 1. แรงดนอากาศบรเวณผปวยนงรอ > + 2.5 Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ > 6 ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก > 2 ACH 4. อณหภม 21 – 24 oC 5. ความชนสมพทธ < 60%RH 6. แผงกรองอากาศ
6.1 อากาศดานจายเขาสหอง 90% Efficiency 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง ไมกำหนด
7. ตำแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ตำแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ไมกำหนด เนองจากพนทเรอนจำเปนพนทเปด ไมเหมาะกบการตดตงระบบปรบอากาศ การตดตงระบบระบาย
อากาศจงควรคำนวณออกแบบทอตราการระบายอากาศมากกวา 30 ACH เพอใหผปวยภายในพนทไมรสกรอนจนเกนไป นอกจากนน วสดทตดตงภายในพนทหองแยกผปวยควรใชวสดทไมใชโลหะ และไมมความแหลมคม เพอลดความเสยงตอการนำไปใชผดวตถประสงคภายในเรอนจำ
รปแสดงตวอยางไดอะแกรมระบบระบายอากาศสำหรบหองแยกผปวยภายในเรอนจำ
รปแสดงตวอยางไดอะแกรมระบบระบายอากาศส�าหรบหองแยกผปวยภายในเรอนจ�า
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 71
บทท15ก�รทดสอบระบบ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล72
หลงจากตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศแลวเสรจ ควรท�าการทดสอบระบบปรบอากาศและ
ระบายอากาศโดยผเชยวชาญเฉพาะทางเพอความมนใจในการใชงานระบบปรบอากาศ โดยทวไปจะตองทดสอบ
คณภาพอากาศดงน
1. อตราการไหลของอากาศเขาหรอออกจากหอง
2. แรงดนอากาศภายในหองเปรยบเทยบกบภายนอก
3. อณหภมและความชนสมพทธ(ถาควบคม)
4. HEPAFilterLeakTest(ถาตดตงHEPAFilter)
โดยผท�าการทดสอบตองเปนผเชยวชาญทมความสามารถในการท�าการทดสอบไดถกตองตามมาตรฐาน
เพอใหมนใจวาผลการทดสอบจะสามารถเชอถอไดในระดบสากล ซงในปจจบนมหลายองคกรตาง ๆ ทมมาตรฐาน
ในการทดสอบระบบปรบอากาศดงแสดงตวอยางตามรปดานลางทงน ควรตรวจสอบผทจะมาท�าการทดสอบระบบ
ทกครงวาเปนผทมความเชยวชาญและมความสามารถในการทดสอบระบบไดจรง เนองจากการทดสอบระบบตอง
องตามเกณฑมาตรฐานการทดสอบมใชผใดผหนงทจะสามารถท�าไดเพยงแตมเครองมอหรออปกรณส�าหรบทดสอบ
รปแสดงตวอยางใบประกาศนยบตรส�าหรบผเชยวชาญ
ทมความสามารถในการทดสอบระบบปรบอากาศ
บทท 15 การทดสอบระบบ
หลงจากตดตงระบบปรบอากาศและระบายอากาศแลวเสรจ ควรทำการทดสอบระบบปรบอากาศและระบายอากาศโดยผเชยวชาญเฉพาะทางเพอความมนใจในการใชงานระบบปรบอากาศ โดยทวไปจะตองทดสอบคณภาพอากาศดงน
1. อตราการไหลของอากาศเขาหรอออกจากหอง 2. แรงดนอากาศภายในหองเปรยบเทยบกบภายนอก 3. อณหภมและความชนสมพทธ (ถาควบคม) 4. HEPA Filter Leak Test (ถาตดตง HEPA Filter) โดยผทำการทดสอบตองเปนผเชยวชาญทมความสามารถในการทำการทดสอบไดถกตองตามมาตรฐาน
เพอใหมนใจวาผลการทดสอบจะสามารถเชอถอไดในระดบสากล ซงในปจจบนมหลายองคกรตางๆ ทมมาตรฐานในการทดสอบระบบปรบอากาศดงแสดงตวอยางตามรปดานลาง ทงน ควรตรวจสอบผทจะมาทำการทดสอบระบบทกครงวาเปนผทมความเชยวชาญและมความสามารถในการทดสอบระบบไดจรง เนองจากการทดสอบระบบตององตามเกณฑมาตรฐานการทดสอบ มใชผใดผหนงทจะสามารถทำไดเพยงแตมเครองมอหรออปกรณสำหรบทดสอบ
รปแสดงตวอยางใบประกาศนยบตรสำหรบผเชยวชาญทมความสามารถในการทดสอบระบบปรบอากาศ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 73
ทงนจ�านวนจดตรวจวดตางๆ ในการทดสอบระบบจะขนอยกบขนาดพนทของหองพนทหองใหญตองการ
จดตรวจวดมากกวาหองทมพนทนอยกวาโดยการก�าหนดจ�านวนจดตรวจวดขนต�าในพนทสามารถเทยบไดตามตาราง
ดานลาง
TableA.1-SamplinglocationsrelatedtocleanroomareaAreaofcleanroom(m2)lessthanorequalto
Minimumnumberofsamplinglocationstobetested(N1)
2 14 26 38 410 524 628 732 836 952 1056 1164 1268 1372 1476 15104 16108 17116 18148 19156 20192 21232 22276 23352 24436 25636 261000 27
>1000 SeeFormula(A.1)NOTE1 Iftheconsideredareafallsbetweentwovaluesinthetable,thegreaterofthetwoshouldbeselected.NOTE2 In the case of unidirectional airflow, the areamaybe considered as the cross section of themoving airperpendiculartothedirectionoftheairflow.Inallothercasestheareamaybeconsideredasthehorizontalplanareaofthecleanroomorcleanzone.
ตารางขางตนจะใชในการก�าหนดจ�านวนจดตรวจวดขนต�าทตองตรวจวดภายในพนท โดยถาพนทหองท
ตองการตรวจวดอยในระหวางคาในคาหนงใหใชจ�านวนจดตรวจวดทมากกวา และกรณทพนทหองใหญกวา 1,000
ตารางเมตร(m2)ตองใชสมการในการค�านวณดงน(FormulaA.1)
N=27x
N =จ�านวนจดตรวจวดขนต�า
Area = พนททตองการการตรวจวด(m2)
Area[ ]1,000
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล74
ก�รตรวจวดอณหภมและคว�มชน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 75
ก�รตรวจวดปรม�ณลม
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล76
ก�รตรวจวดแรงดน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 77
ก�รทดสอบHEPAFilterLeakTest
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล78
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 79
บทท16CohortWard
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล80
ส�าหรบพนทหอCohortWardจะตองควบคมตวแปรตางๆเบองตนดงน 1. แรงดนอากาศภายในหอผปวย <-2.5Pa. 2. อตราการถายเทอากาศ >12ACH 3. อตราการเตมอากาศจากภายนอก >2ACH 4. อณหภม 21-24oC 5. ความชนสมพทธ <60%RH 6. แผงกรองอากาศ 6.1 อากาศดานจายเขาสหอง MERV14 6.2 อากาศระบายทงออกจากหอง MERV17(99.97%DOPTEST) 7. ต�าแหนงหนากากจายอากาศเขาหอง ฝาเพดาน 8. ต�าแหนงหนากากระบายอากาศจากหอง ใกลผปวย
อปกรณประกอบอนๆในระบบปรบอ�ก�ศ
หลอดอลตราไวโอเลต การใชงานหลอดอตราไวโอเลตจะแบงเปน2ประเภทหลกในปจจบนคอ 1. UpperRoomUVGIคอการตดตงหลอดUVแบบหงายโคมขนสเพดานหองเพอใหรงสUVฆาเชอในอากาศทอยดานบนของหองโดยทรงสUVไมลงมากระทบตอบคคลและวตถสงของภายในหอง 2. ClosedSystemUVGIคอการตดตงหลอดUVภายในระบบปดเพอฆาเชอในอากาศทไหลผานหลอดUVออกมาสมผสบคคลและวตถสงของใดๆเลย การใชรงสUVเพอฆาเชอในอากาศจะตองเปนรงสUV-CเทานนไมสามารถใชรงสUV-AหรอUV-BในการฆาเชอโรคไดทงนประสทธภาพในการฆาเชอของรงสUVจะสมพนธกบความเขมแสงUVและระยะเวลาทสมผสกบแสง UV จงควรท�าการค�านวณความเขมของแสงUV ทจะใชและระยะเวลาทอากาศสมผสกบแสงUVใหเหมาะสมกบขนาดพนทหองหรออตราการไหลของอากาศ
สรป
คณภาพอากาศภายในอาคารพยาบาลเปนองคประกอบส�าคญประการหนงของการปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ รปแบบการปรบปรงคณภาพอากาศตองใชวศวกร สถาปนกผเชยวชาญมาออกแบบจดสราง อาจมขอจ�ากดในการน�าไปปฏบตในสถานพยาบาลบางแหง อยางไรกตาม มาตรฐานตาง ๆ ทอางองและขอคดเหนในบทความนคงจะใหแนวคดทมประโยชนในการน�าไปประยกตใชกบสถานพยาบาลระดบตางๆตอไป
ACH :AirChangeperHour HEPAFilter :HighEfficiencyParticulateAirFilter ULPAFilter :UltraLowPenetratingAirFilter Pa :Pascal ASHRAE :AmericanSocietyofHeating,RefrigeratingandAir-ConditioningEngineers,Inc. CDC :CentersforDiseaseControlandPrevention
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 81
เอกส�รอ�งอง
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล82
1.WilliamFWAerodynamicsofdropletnuclei.In:Airbornecontagionandairhygiene.Cambridge:Harvard
UniversityPress,1955:13-19
2. StreifelAJ.Designandmaintenanceofhospitalventilationsystemsandthepreventionofairborne
nosocomialinfections.In:MayhallCG,ed.Hospitalepidemiologyandinfectioncontrol.Philadelphia:
LippincotWilliamsandWilkinsPress,2004:1576-89
3. ButlerJCandJerniganJA.Severeacuterespiratorysyndrome.In:MayhallCG,ed.Hospitalepidemiology
andinfectioncontrol.Philadelphia:LippincotWilliamsandWilkinsPress,2004:1979-89
4. RoyCJ,MiltonDK.Airbornetransmissionofcommunicableinfection-Theelusivepathway.NEnglJ
Med2004;350:1710-12
5. CDCandHICPACGuidelinesforEnvironmentalinfectioncontrolinhealth-carefacilities2003.Available
fromhttp://www.cdc.gov/ncidod/hip/enviro/guide.html
6. UiprasertkulM,PuthavathanaP,SangiriwatK,PoorukP,SrisookK,PeirisM,etal. InfluenzaAH5N1
replicationsitesinhumans.EmergInfectDis2005;11:Availablefromhttp://www.cdc.gov/ncidod/EID/
Vol11no7/04-1313html
7. CDC.GuidelinesforpreventingthetransmissionofMycobacteriumtuberculosisinhealth-caresetting.
MMWR2005;54(RR17):1-141
8. StrefelAJ.HendicksonC.Assessmentofhealthrisksrelatedtoconstruction,minimizethethreatof
infectionfromconstruction-induceairpollutioninhealth-care2002Availablefromwww.hpac.com
9. AmericanInstituteofArchitects.Guidelinefordesignandconstructionofhospitalandhealth-care
facilitiesIn:AmericanInstituteofArchitects.WashingtonDC:AmericanInstituteofArchitectsPress;2001
andavailablefromhttp://www.aia.org/aah
10.American Society of Heating, Refrigerating and Air - conditioning Engineers. Chapter 7 Health care
facilityIn:ASHRAEhandbook-HVACapplicationAtlanta:ASHRAE2003
11.วศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมปมาตรฐานระบบปรบอากาศและระบายอากาศส�าหรบสถานพยาบาล
2548availablefromwww.EIT.or.th
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 83
ภ�คผนวก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล84
ตวอย�งก�รคำ�นวณอตร�ก�รก�รหมนเวยนอ�ก�ศตอชวโมง
ขนาดหองเทากบ 5เมตรx4เมตรx3เมตร=60ลกบาศกเมตร
เพราะฉะนน 1ACH=60CMH(ลกบาศกเมตรตอชวโมง)
=35CFM(ลกบาศกฟตตอนาท)
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 85
ก�รปองกนก�รแพรกระจ�ยเชอ(IsolationPrecautions)
ในระยะเวลาไมกปทผานมาเราพบการระบาดของเชอโรคตดตอใหมๆเกดขนหลายชนดไมวาจะเปนโรคซารหรอโรคไขหวดนกโรคMiddleEastrespiratorysyndromecoronavirus(MERS-CoV)อกทงยงพบโรคใหมๆทเราไมเคยรจกมากอนในอดตอกหลายชนดคอยๆ เผยโฉมออกมาขณะเดยวกนโรคตดตอบางชนด เชนวณโรค โรคลเจยนแนรและไวรสไขหวดใหญ ทมแนวโนมการแพรกระจายทลดลงในอดต กกลบมาเกดการระบาดใหมอกครงจนเปนทนาจบตามองปจจยประการหนงทอาจกลาวไดวาเปนปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการขยายตวและแพรกระจายของเชอโรคตางๆเหลาน อยางททราบเบองตนวา หลกการส�าคญในการปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอโรค ในสถานพยาบาลม3ประการคอ 1. การบรหารจดการภายในสถานพยาบาล(AdministrativeControls)ซงเปนมาตรการพนฐานทมความส�าคญมากทสดในการลดความเสยงของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล 2. การควบคมสงแวดลอม(EnvironmentalControls)มความส�าคญเปนล�าดบท2ในการปองกนการตดเชอภายในสถานพยาบาล 3.การใชอปกรณปองกนสวนบคคล(Respiratory-ProtectionControls)โดยพบวาเมอมการควบคมโดยวธการทง2อยางขางตนแลวสงแวดลอมในสถานพยาบาลกจะปนเปอนดวยเชอโรคทแพรกระจายทางอากาศนอยลง ตามหลกการพบวาการแพรกระจายของเชอจลชพในสถานพยาบาลสามารถแพรกระจายได3ทางคอการสมผส(contact) ทางอากาศ (airborne) และทางฝอยละออง (droplet) โดยทเชอจลชพชนดหนงอาจแพรกระจายไดมากกวา1ชองทาง(Hierholzer,1996)ดงนนในการควบคมการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลผปฏบตงานจงจ�าเปนตองเขาใจกลไกการแพรกระจายของเชอจลชพแตละชนดดวย 1. การแพรกระจายเชอโดยการสมผส (contact transmission) เปนวถทางการแพรกระจายเชอทพบไดบอยทสดซงอาจเปนไดทงทางตรง(directcontact)การสมผสเชอจากเสมหะน�ามกน�าลายของผปวยหรอทางออม(indirectcontact) เชน การแพรกระจายเชอจากการใชอปกรณรวมกนหรอตดเชอจากของทเดกเลนรวมกน หรอเกดจากการแพรกระจายเชอผานมอของบคลากรทางสขภาพทไมไดท�าความสะอาดมอหลงมอปนเปอนเชอจลชพ(Pittetetal.,2006) 2. การแพรกระจายเชอทางฝอยละออง(Droplettransmission)เกดจากการผทมเชอโรคในทางเดนหายใจไอจามหรอพด หรอระหวางการท�ากจกรรม เชน ดดเสมหะ การใสทอชวยหายใจ เปนตน ท�าใหเกดการฟงกระจายของฝอยละอองเชอจลชพทมขนาดมากกวา5ไมครอนสวนใหญมกจะกระจายไปไกลจากแหลงก�าเนดไมเกน3ฟตแตบางกรณอาจฟงกระจายไปไดไกลถง6ฟตขนอยกบวธและความแรงของการฟงกระจายเชอจลชพทแพรกระจายทางฝอยละอองอากาศเชน โรคตดเชอระบบทางเดนหายใจทเกดจากเชออะดโนไวรส (Adenovirus, respiratory) โรคหลอดลมฝอยอกเสบ(Bronchiolitis)โรคหลอดลมอกเสบ(Bronchitis)โรคครป(croup)หรอโรคกลองเสยงและหลอดลมใหญอกเสบเฉยบพลนโรคฝาปดกลองเสยงอกเสบ(Epiglottitis)โรคปอดอกเสบจากเชอมยโคพลาสมา(Mycoplasmapneumonia)โรคปอดบวม(Pneumonia)Hemophilusinfluenza,กาฬโรคปอด(Plague-pneumonic)หดเยอรมน(Rubella)คางทม(Mumps)ไอกรน (Pertussis) ไขหวดใหญ (Influenza) โรคเยอหมสมองอกเสบ (Meningitis) โรคเยอหมสมองอกเสบจากไวรส(Viralmeningitis)ไขกาฬหลงแอน(Meningococcalinfection)เปนตน 3. การแพรกระจายเชอทางอากาศ (airborne transmission) เกดจากแหลงโรคพนฝอยละอองอากาศทมเชอจลชพปนเปอนออกมาโดยทขนาดของฝอยละอองอากาศจะตองมขนาด≤5ไมครอนจงสามารถลองลอยอยในอากาศไดและถามลมจะชวยพยงอากาศทมเชอโรคเกาะตดท�าใหลอยอยในอากาศไดนานเปนชวโมงหรอเปนวน และไปไดไกลจากแหลงก�าเนดมากกวา3ฟตเชอจลชพทแพรกระจายทางอากาศเชนวณโรคปอด(PulmonaryTB)วณโรคนอกปอดชนดมสารคดหลงออกจากรางกายหด(Measles)สกใส(Chickenpox)งสวดและเรมแบบแพรกระจาย(Disseminatedherpeszoster and Disseminated herpes simplex) โรคทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง (Severe Acute RespiratorySyndrome:SARS)โรคทางเดนหายใจตะวนออกกลางหรอโรคเมอรส(MiddleEastRespiratorySyndrome:MERS)และโรคไขหวดนก(AvianInfluenza)ซงโรค5ชนดหลงนตองใชแนวทางการปฏบตตามหลกContactprecautionsรวมดวย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล86
หลกการแยกผปวยและปองกนการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล
ผบรหารควรก�าหนดนโยบายดานการปองกนการแพรกระจายเชอตลอดจนถงการจดใหมการอบรมทมความเฉพาะกบงานและมการใหขอมลละฟนฟวชาการททนสมยเพมเตมเปนระยะอยางตอเนองนอกจากนควรจดใหมเอกสารค�าแนะน�าส�าหรบผปวยและผมาเยยมเกยวกบการท�าความสะอาดมอ และสขอนามยทางเดนหายใจ/การปฏบตเมอไอ (respiratoryhygiene/coughetiquettepractices)และการใชวธการปองกนการแพรกระจายของโรคตดเชอในผปวยททราบชองทางการแพรกระจายเชอ(transmission-basedprecautions) หลกการปองกนการตดเชอและควบคมการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาล(Isolationprecautions)มหลกการ(Siegel,Rhinehart,Jackson,Chiarello,&theHealthcareInfectionControlPracticeAdvisoryCommittee,2007)ดงน IsolationPrecautionsหมายถงการปฏบตเพอปองกนการตดเชอในการดแลผปวยและควบคมการแพรกระจายเชอจากผปวยสผปวยบคคลากรญาตและสงแวดลอมรอบสถานพยาบาลโดยการใชมาตรการตางๆเชนการคดกรองและแยกผปวยการใชอปกรณปองกนรางกายทเหมาะสมกบชองทางการแพรกระจายเชอซงประกอบดวย2มาตรการคอ 1. Standard precautions หมายถง การปองกนการตดเชอแบบมาตรฐาน มาตรการนใชกบผปวยทกคนทกรายทมารบบรการในสถานบรการสาธารณสข โดยใหค�านงเบองตนวาผปวยทกรายอาจจะมเชอโรค ทสามารถตดตอไดทางเลอดและสารคดหลงจากรางกายทกชนดไมค�านงถงการวนจฉยของโรคหรอภาวะตดเชอของผปวยเปนการปฏบตเบองตนเพอปองกนการตดตอของเชอโรคจากผปวยมาสบคลากรทางการแพทยทงททราบและไมทราบแหลงทหรอชองทางการแพรกระจายเชอ การปฏบตนใชกบเลอดและสารคดหลงทกชนด ยกเวนเหงอไมวาสารคดหลงนนจะมเลอดปนหรอไมกตามรวมไปถงการสมผสผวหนงทมแผลและเยอบตางๆโดยมองคประกอบหลกๆดงตอไปน 1.1 การท�าความสะอาดมอ(handhygiene)ระหวางการดแลผปวยหลกเลยงการสมผสพนผวของสงของทอยใกลผปวยเพอปองกนมใหมอเกดการปนเปอนเชอจลชพจากสงแวดลอมและปองกนการแพรกระจายเชอจากมอทปนเปอนไปสสงแวดลอม พบวามอของบคลากรทางการแพทยทปนเปอนเชอ VRE สามารถแพรกระจายเชอสอปกรณ ของใชและสงแวดลอมรอบตวผปวยได ซงหากมการสมผสบอยจะท�าใหเกดการปนเปอนเชอไดมากขน จากการศกษาพบวาเชอจลชพสามารถมชวตอยในสงแวดลอมไดเปนเวลานานซงแตกตางกนไปตามชนดของเชอเชน -เชอParainfluenzavirusมชวตอยบนพนผวเรยบไดนาน10ชวโมงอยบนเสอผาไดนาน6ชวโมง -เชอNorovirusesมชวตอยบนพรมไดนานสดถง12วน -เชอHepatitisBvirusมชวตอยบนอเลคโตรดส�าหรบวดคลนหวใจไดนาน7วน -เชอClostridiumdifficileมชวตอยบนพนไดนานถง5เดอน -เชอMethicillinresistantstaphylococcusaureus(MRSA)มชวตอยบนพนทแหงไดนานสดถง9สปดาหและมชวตอยบนพนลามเนทพลาสตกไดนาน2วน -เชอVancomycinresistantenterococcus(VRE)มชวตอยบนเคานเตอรไดนานสดประมาณ2เดอน -เชอAcinetobactrerbaumanniiอยบนพนผวทแหงไดนานถง4เดอน การท�าความสะอาดมอจงเปนวธทมความส�าคญทสดในการปองกนการแพรกระจายเชอโรคในสถานพยาบาลและลดการตดเชอในสถานพยาบาล(WorldHealthOrganization,2009)เนองจากการแพรกระจายเชอจ�านวนไมนอยเกดจากมอของบคลากรทมเชอโรคปนเปอนอย โดยก�าหนดใหท�าความสะอาดมอเมอมอสกปรกอยางเหนไดชดดวยสบกบน�าหรอดวยน�ายาฆาเชอกบน�า แตถามอไมเปอนอยางเหนไดชด สามารถท�าความสะอาดมอไดดวยการลบมอดวยแอลกอฮอลยกเวนกรณทมอมโอกาสสมผสกบสปอรเชนเชอC. difficileหรอ Bacillus anthracisใหลางมอดวยน�ากบสบหรอสบยาฆาเชอเนองจากแอลกอฮอลคลอเฮกซดนไอโอดอฟอรและน�ายาฆาเชอชนดอนๆไมสามารถท�าลายสปอรของเชอเหลานไดโดยการท�าความสะอาดมอเมอ1)กอนสมผสผปวย2)กอนท�ากจกรรมสะอาดหรอปราศจากเชอ3)หลงสมผสกบสงคดหลงหรอสงสกปรก4)หลงสมผสผปวยและ5)หลงสมผสสงแวดลอมรอบตวผปวยนอกจากนควรท�าความสะอาดมอกอนและหลงการถอดถงมอ 1.2 การใสสวมอปกรณปองกนรางกาย (personal protective equipment) ควรใสอปกรณปองกนเมอปฏบตกจกรรมกบผปวยทบงชวาอาจมการสมผสกบเลอดสงคดหลงหรอสารน�าจากรางกายของผปวย โดยระมดระวงการปนเปอนเสอผาและผวหนงระหวางการถอดอปกรณปองกนรางกายโดยปฏบตดงน
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 87
1.2.1 การสวมถงมอ(glove)ใหสวมถงมอทกครงเมอมอมบาดแผลหรอเมอคาดวามอจะมการสมผสกบเลอด สงคดหลง หรอมโอกาสปนเปอนเชอจลชพ โดยใหเลอกขนาดถงมอทพอดกบมอสวม มความทนทานเหมาะสมกบงานทท�า และถอดถงมอออกทนทหลงเสรจกจกรรม ไมสวมถงมอคเดมในการดแลผปวยมากกวา 1 ราย ไมลางถงมอเพอน�ากลบมาใชซ�าเนองจากจะท�าใหเกดการแพรกระจายเชอจลชพได และเปลยนถงมอเมอเปลยนกจกรรมกบผปวยรายเดมถามอสมผสสวนทสกปรกเชนท�าแผลบรเวณแผลทเปนหนองแลวไปสมผสสวนทสะอาดเชนใหสารน�าทางหลอดเลอดด�าและท�าความสะอาดมอหลงถอดถงมอทกครงเลอกใชถงมอใหเหมาะสมกบกจกรรมดงน -ถงมอปราศจากเชอ (sterile glove) เชน surgical glove ขนาดสนส�าหรบหตถการตางๆSurgicalgloveขนาดยาวส�าหรบลวงรกและการผาตดทมเลอดออกมากและspecialexaminationgloveส�าหรบการตรวจทตองการความปราศจากเชอ -ถงมอสะอาด(cleanedglove)เชนdisposablegloveorgeneralexaminationgloveส�าหรบการตรวจทวไปทตองการความสะอาดเทานน -ถงมอยางหนา (heavy duty glove) ใชส�าหรบการท�าความสะอาดทวไป การซกลางการท�าความสะอาดหองน�าหองสวมเมอใชเสรจแลวท�าความสะอาดถงมอดวยผงซกลางแลวผงใหแหงกอนน�ากลบไปใชใหม 1.2.2 การสวมเสอคลม (gown) ใหสวมเสอคลมทสะอาดเพอปองกนผวหนงและเสอผาเปอนระหวางการท�าหตถการและกจกรรมกบผปวยทมแนวโนมวาอาจมการปนเปอนเลอด สารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยพงกระเดนเขาสรางกายใหสวมเสอคลม1ตวตอการดแลผปวย1คน/1ครงถอดเสอคลมทนทหลงการใชงานอยางระมดระวงโดยจบมวนใหเสอดานในอยดานนอก น�าเสอคลมไปใสในถงบรรจผาเปอนทมฝาปดมดชดอยางถกตอง ไมควรใสเสอคลมตลอดเวลาทปฏบตงานในหอผปวย เพราะจะเพมโอกาสการแพรกระจายเชอไปสผปวยและสงแวดลอมไดงายและมากขนหลงถอดเสอคลมแลวลางมอใหสะอาดไมใชเสอคลมซ�าแมวาจะสมผสกบผปวยรายเดม 1.2.3 การสวมผาปดปาก-จมก(mask)จ�าแนกลกษณะการใชงานไดดงน -ผาปดปากและจมกชนดกรองอากาศ(surgicalmask)ใชส�าหรบปองกนละอองฝอยขนาดใหญ(droplet) และละอองทฟงกระจายในอากาศ มกแนะน�าใหผปวยทมภมตานทานต�าหรอผปวยทอยในภาวะทสามารถแพรกระจายเชอสวมใสรวมทงบคลกรทมภาวะตดเชอเชนเปนหวดแตจ�าเปนตองใหการดแลผปวย การดแล: เปลยนใหมทนททมการปนเปอนหรอชนแฉะ และใชเฉพาะสวนบคคล เมอเสรจสนการใชแลวทงลงในถงมลฝอยตดเชอและตองลางมอภายหลงถอดผาปดปาก-จมกทกครง -ผาปดปาก-จมกชนดกรองอนภาค(respiratoryprotectivemask)จ�าแนกออกเปน 1) ชนดกรองเชอโรคสามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายอยในอากาศโดยมประสทธภาพในการกรองเชอขนาด3ไมครอนไดแนะน�าใหบคลากรทางการแพทยสวมใสกรณทมโอกาสเสยงตอการไดรบเชอทปะปนกบละอองเสมหะขนาดเลกทแพรกระจายทางอากาศ (airborne transmission) แบงออกเปนประเภทตางๆทง9ชนดไดแกN95,N99,N100,R95,R99และR100 2) ชนดกรองเชอโรคและสารพษ สามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายได รวมทงสามารถปองกนสารพษทฟงกระจายในอากาศได สามารถกรองเชอโรคขนาดเลก 1 - 5 ไมครอนไดสวนประกอบของผาปดปากและจมกชนดนจะมเยอกรองพเศษ(HEPAfilter)เชนP95,P99,P100 -ผาปดปาก - จมก ชนดกรองเชอโรคและมลนกรองอากาศ สามารถกรองเชอโรคทปะปนในละอองฝอยขนาดเลกทฟงกระจายไดและมลนกรองอากาศ (respiratorywith exhalation valve) ลนกรองอากาศนจะเปดเมอหายใจออกเปนการระบายลมและปดเมอหายใจเขาอากาศทหายใจเขาจะผานแผนกรองอากาศเชนN95withexhalationvalve
หมายเหต Nคอผาปดปาก-จมกทไมสามารถกรองฝอยละอองน�ามนได R คอผาปดปาก-จมกทสามารถกรองฝอยน�ามนไดบางสวน P คอผาปดปาก-จมกทสามารถกรองฝอยละอองน�ามนไดด N-95,R-95,และP-95 มประสทธภาพในการกรอง95% N-99,R-99,และP-99 มประสทธภาพในการกรอง99% N-100,R-100และP-100 มประสทธภาพในการกรอง99.97%
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล88
N-95 P-100 FullFaceMask
การดแล:เปลยนใหมทนทเมอเปอนเปยกชนแฉะมกลนเหมนผดรปรางหรอหายใจล�าบากและตองใชเฉพาะสวนบคคลภายหลงการใชหรอจ�าเปนตองเกบไวใชตอควรระมดระวงการปนเปอนเชอโดยเฉพาะดานนอกขางหนาทสมผสกบอากาศภายนอกและลางมอทนทภายหลงถอดผาปดปาก-จมกทกครง 1.2.4 แวนปองกนตา(goggle)ใชในกรณทคาดวาจะมการกระเดนของเลอดหรอสารคดหลงของผปวยหรอละอองฝอยกระเดนเขาตาบคลากรทางการแพทย เชน การดดเสมหะ การผาตด การท�าคลอด การเยบแผล ผาฝทนตกรรมการเจาะน�าไขสนหลงการสองกลองเปนตน
Eyevisor Goggles
1.2.5 กระจงปองกนใบหนา(faceshield)ใชในกรณทคาดวาจะมการกระเดนของเลอดหรอสารคดหลงถกบรเวณใบหนาตาของผปฏบตงานจากดานหนาและดานขางแตไมสามารถปองกนเชอทแพรกระจายทางอากาศได
Faceshield
1.2.6 หมวกคลมผม (cap) ใชเพอปองกนการตดเชอจากรงแค เศษผมของบคลากรทางการแพทยสผปวยและชวยปองกนเลอดและสารคดหลงจากรางกายของผปวยกระเดนถกผมหรอศรษะของบคลากรทางการแพทยเชนการท�าคลอดการผาตดกรอฟนเปนตน 1.2.7 ผากนเปอน(apron)ผากนเปอนใชเพอปองกนการกระเดนของเลอดสารน�าจากรางกายผปวยหรอน�าทลางเครองมอทปนเปอนเมอสนสดการปฏบตงานแลวใหถอดทงลงในถงมลฝอยตดเชอทนท(กรณชนดใชครงเดยวทง) 1.2.8 รองเทาบต (boots) ใชเพอปองกนเลอดและสารคดหลงของผปวยทไหลนองหรอกระเดนสมผสเทาหรอขาของบคลากรทางการแพทย เชน การขน/เคลอนยายมลฝอย การลางหองน�า อกทงยงสามารถชวยปองกนของมคมทอาจตกลงมาทมต�าเทาเชนการท�าคลอดการผาตดการลางเครองมอเปนตน 1.3 สขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอ (Respiratory hygiene/cough etiquette) ควรใหความรแกบคลากรทางการแพทย ผปวยและญาต เรองมารยาทในการไอ จามใหใชกระดาษช�าระ หรอผาเชดหนา ปดปากและจมกไมใหใชมอเนองจากอาจท�าใหสารคดหลงละอองน�ามกน�าลายตดทมอและแพรกระจายเชอจากมอไดรวมทงการใสหนากากอนามย
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 89
และถาเปนไปไดควรมการจดสถานทส�าหรบผทมการตดเชอระบบทางเดนหายใจใหอยหางจากผอนมากกวา 3ฟต นอกจากนสงทส�าคญคอการลางมอหลงสมผสฝอยละอองน�ามก น�าลาย เวลาไอ จาม และทงกระดาษช�าระลงในถงมลฝอยทมฝาปดจงควรมการตดปายเตอนททางเดนเขาสถานพยาบาลและจดทส�าคญเชนลฟทโรงอาหารหองตรวจผปวยนอกบรเวณพกคอยหองฉกเฉนและหอผปวยพรอมทงใหค�าแนะน�าผปวยและบคคลอนๆทมอาการการตดเชอทางเดนหายใจใหปดปากจมกในเวลาไอหรอจามการใชและทงกระดาษเชดหนาและการท�าความสะอาดมอหลงสมผสกบน�ามกและเสมหะรวมถงควรจดใหมผาปดปาก - จมก ไวบรการและถงขยะทไมตองใชมอสมผสเชน ใชเทาเปดฝา หรอถงพลาสตก รองรบกระดาษ/ผาปดปาก-จมกทปนเปอน 1.4. การจดทใหผปวยอย (patient placement) ใหพจารณาจากโอกาสของการแพรกระจายเชอจลชพทตดตอไดในการตดสนใจก�าหนดเตยงทจะใหผปวยนอน โดยจดวางผปวยทมความเสยงสงตอการแพรกระจายเชอสผอนไวในหองแยกเดยว(isolationroom)หรอใหผปวยทตดเชอชนดเดยวกนอยหองเดยวกน(cohorting) 1.5 เครองมอและอปกรณทใชกบผปวย(patient-careequipmentandinstruments/devices)ทอาจมการปนเปอนเชอจลชพจากรางกายของผปวย จงใหระมดระวงในการถอหรอจบตองอปกรณทใชในการดแลผปวยทมการปนเปอนเลอด สารน�าหรอสารคดหลง เพอปองกนการสมผสถกผวหนง เยอบ เสอผาและการน�าเชอไปสผปวยอนและสงแวดลอมอปกรณทจะน�ากลบมาใชกบผปวยอกจะตองผานการลางและท�าลายเชอหรอท�าใหปราศจากเชอกอนสวนอปกรณทใชครงเดยวแลวทงจะตองมการจดเกบเพอน�าไปทงอยางถกตองสวมอปกรณปองกนรางกายเชนถงมอเสอคลมตามระดบของการปนเปอนทคาดวาจะเกดขนเมอจะจบตองเครองมอและอปกรณซงมความสกปรกทเหนไดชดหรออาจจะสมผสกบเลอดสารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวย วธลดปรมาณของเชอโรคบนอปกรณทางการแพทย ขนอยกบวตถประสงควาตองการลดเชอลงถงระดบใดจงจะปลอดภยส�าหรบอปกรณเครองมอเครองใชในสถานพยาบาลการลดปรมาณของเชอบนพนผวของสงมชวตและอปกรณเครองมอเครองใชกระท�าไดหลายวธไดแก 1. การลาง (cleaning) เปนวธลดจ�านวนเชอโรคไดดทสด ท�างาย และประหยดทงเวลาและวสดการลางทถกตองจะก�าจดเชอโรคออกไดเกอบหมดดงนนการลางจงเปนกรรมวธขนแรกในกระบวนการลดจ�านวนเชอ 2. การท�าลายเชอ(disinfection)หมายถงการท�าลายเชอทกรปแบบยกเวนสปอร(spore)ของแบคทเรย 3. การท�าใหปราศจากเชอ(sterilization)หมายถงการท�าลายเชอทงหมดรวมถงสปอรของแบคทเรย การปฏบตเพอท�าลายเชอ/ท�าใหปราศจากเชอส�าหรบอปกรณทางการแพทยมหลายวธ ดงนนเพอใหสามารถท�าลายเชอ/ท�าใหปราศจากเชอในอปกรณแตละชนดอยางเหมาะสมตองจดแบงกลมอปกรณในหนวยงานใหถกตองกอนซงเครองมอทางการแพทยแบงออกเปน3กลมไดแก -เครองมอกลมวกฤต(criticalitems)หมายถงอปกรณและเครองมอทใชกบผปวยและมการเจาะทะลทะลวงผานเนอเยอหรอแทง/สอดใสเขาไปในรางกายหรอหลอดเลอด เชน เขม เครองมอผาตดสายสวนอวยวะตางๆไดแกสายสวนปสสาวะเปนตนอปกรณตางๆเหลานตองไดรบการท�าใหปราศจากเชอ(sterilization)เทานน -เครองมอกลมกงวกฤต(semi-criticalitems)หมายถงอปกรณและเครองมอทใชกบผปวยทสมผสเนอเยอหรอเยอบของรางกายหรอผวหนงทมบาดแผลหรอมรอยถลอกเชนเครองชวยหายใจอปกรณทางดานวสญญอปกรณตางๆเหลานควรท�าลายเชอโดยใชน�ายาท�าลายเชอระดบสง(highleveldisinfection) -เครองมอกลมไมวกฤต(noncriticalitems)หมายถงอปกรณละเครองมอทใชกบผปวยทสมผสกบผวหนงปกตไมมบาดแผลหรอรอยถลอก เชน เครองวดความดนโลหต ชามรปไตหมอสวนอจจาระ อปกรณเหลานควรท�าความสะอาดหรอท�าลายเชอระดบต�า(cleaningorlowleveldisinfection) 1.6 การดแลสงแวดลอม(careoftheenvironment)โดยการท�าความสะอาดพนผวสงแวดลอมทนาจะมการปนเปอนเชอจลชพรวมทงพนผวทอยใกลชดผปวยประจ�าวนอยางเหมาะสมเชนเตยงไมกนเตยงโตะครอมเตยงและรอบๆ ยนตผปวยใชผาชบน�ายาท�าลายเชอทมฤทธในการฆาเชอจลชพในสงแวดลอมท�าความสะอาดตามปกต แลวเชดตามดวยผาแหงทกวนควรท�าความสะอาดสวนพนผวทถกสมผสบอยๆเชนลกบดประตพนผวหองน�าใหท�าความสะอาดบอยกวาบรเวณอนส�าหรบสถานทใหบรการผปวยเดกใหท�าความสะอาดและท�าลายเชอในของเลนเปนระยะและเมอมความสกปรกทเหนไดชดควรเลอกของเลนทสามารถท�าความสะอาดไดงายไมควรใชของเลนทมขนหรอใสนนนอกจากนควรท�าความสะอาดและท�าลายเชอในเครองมออเลกทรอนกสทใชกบผปวยบอยๆ เชนเครองวดความดนโลหตและเครองวดคาออกซเจนในเลอด(Oxygensaturation)รวมถงการจดการมลฝอยทถกตองโดยเฉพาะการแยกมลฝอยทวไปและมลฝอยตดเชอควรคดแยก
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล90
ณจดใหบรการและมระบบการประเมนการแยกมลฝอย หากมการปนเปอนสงคดหลง เชน เลอด หรออจจาระของผปวยใหราดบรเวณนนดวยน�ายาท�าลายเชอเชน0.5%Sodiumhypochloriteทงไวนาน10นาทแลวเชดท�าความสะอาดดวยผงซกฟอกและน�าตามปกตตอไป 1.7 เครองผาและการซกลาง(textilesandlaundry)ใหระมดระวงในการจบตองและเคลอนยายผาทเปอนเลอดสารน�าหรอสารคดหลงจากรางกายผปวยโดยหยบจบใหมการกระเพอมนอยทสดเพอหลกเลยงการฟงกระจายปนเปอนอากาศและพนผวสงแวดลอมจากผานอยทสดโดยผาเปอนเลอดหรอสารคดหลงของผปวยใหซกดวยน�าธรรมดากอน2ครงเพอขจดคราบสกปรกตาง ๆ ออกระดบหนง หลงจากนน จงเขาสกระบวนการซกดวยผงซกฟอกตามสดสวนทก�าหนดตงอณหภม60-70องศาเซลเซยสจะสามารถฆาเชอไดทงแบคทเรยและไวรสสวนผาทใชแลวแตไมเปอนสงคดหลงใหซกดวยน�าธรรมดากอน1ครงและซกโดยใชผงซกฟอกตามสดสวนทก�าหนดตงอณหภม60-70องศาเซลเซยสปนผาใชเวลา1ชวโมงอบผาในเครองอบผานาน30นาทคอยน�าผาออกจากเครองอบผาไปสงใหงานบรการพบผา 1.8 การปฏบตในการฉดยาอยางปลอดภย(safeinjectionpractices)การเกดอบตเหตขณะปฏบตงานกอใหเกดผลกระทบทงตอผใหบรการและผใชบรการแมวาอบตเหตทเกดขนจะไมท�าใหเกดการตดเชอทงหมดเชนถกแกวบาดเขมปราศจากเชอทมต�า แตกเปนสาเหตท�าใหเกดบาดแผล ซงจะเพมความเสยงตอการตดเชอหากเกดการสมผสเลอดหรอสารคดหลงจากรางกายผตดเชอในขณะทแผลยงไมหายดนอกจากนนหากเปนอบตเหตทเกดจากอปกรณทท�าใหมโอกาสเกดการตดเชอไดกยอมสงผลกระทบทางดานจตใจตอผปฏบตงานทไดรบอบตเหตเปนอยางมาก 2. Transmission-basedprecautionsเปนวธการปองกนการแพรกระจายของโรคตดเชอในผปวยททราบชองทางการแพรกระจายเชอ หรอมความเสยงตอการปวยดวยโรคตดเชออบตใหมตาง ๆ เปนการปองกนแพรกระจายเชอตามกลวธการตดตอเพมเตมจากการดแลผปวยดวยStandardprecautionsดงน 2.1 การปองกนการแพรเชอทางการสมผส(Contactprecautions)ใชเปนหลกปฏบตส�าหรบผปวยทรหรอสงสยวามการตดเชอหรอมหลกฐานของกลมอาการทแสดงถงความเสยงตอการแพรกระจายเชอทางการสมผสทงทางตรงและทางออมจากผปวยสผปวยจากบคลากรสผปวยจากผปวยสอปกรณหรอของใชทปนเปอนโดยมหลกปฏบตดงน 2.1.1 การจดเตยง/หองใหผปวยควรใหอยในหองแยกเดยวแตถาไมมหองแยกควรจดใหผปวยทมสภาวะแพรกระจายเชอไดงายเชนควบคมการถายอจจาระไมไดใหอยในหองแยกเปนอนดบแรกจดใหผปวยทตดเชอหรอพบเชอโรคชนดเดยวกนอยหองเดยวกน แตถาไมมหองแยกและจ�าตองใหอยรวมกบผปวยอนทไมมการตดเชอ ใหหลกเลยงการจดใหอยหองเดยวกบผปวยทอาจตดเชอจากผปวยรายนไดงาย เชน ผปวยทมภาวะภมคมกนต�า ผปวยทมแผลเปด เปนตนจดเตยงผปวยใหหางจากผปวยอน≥3ฟตและปดมานระหวางเตยงเพอลดโอกาสทจะเกดการสมผสโดยตรง 2.1.2 การท�าความสะอาดมอตองท�าความสะอาดมออยางถกตองระหวางการสมผสผปวยในแตละรายในหองเดยวกน โดยลางมอแบบ hygienic handwashing ทกครง หลงถอดถงมอและเครองปองกนรางกายแตละชนดสวนผเขาเยยมลางมอแบบhygienichandwashingทกครงหลงการเยยมผปวยแนะน�าใหหลกเลยงการสมผสผปวยและเครองใชของผปวย 2.1.3 การสวมอปกรณปองกนรางกายบคลากรทางการแพทยตองลางมอกอนสวมถงมอเมอตองสมผสกบตวหรอเลอดและสารน�าจากตวผปวย พนผวและสงของทอยใกลผปวย และสวมเสอคลมเมอจบตอง/สมผสโดยตรงกบผปวยหรอพนผนงและเครองมอทอยใกลผปวยทอาจมการปนเปอนและถอดอปกรณปองกนรางกายกอนออกจากหองผปวยโดยตองท�าความสะอาดมอหลงถอดอปกรณปองกนรางกายแตละชนด 2.1.4 การเคลอนยายผปวยใหเคลอนยายผปวยเทาทจ�าเปนเทานนขณะเคลอนยายผปวยใหระมดระวงการแพรกระจายเชอไปสผปวยอนโดยตองมนใจวาบรเวณรางกายของผปวยทตดเชอหรอพบเชอกอโรคไดรบการปกปดมดชด 2.1.5 เครองมอและอปกรณทใชในการดแลผปวยระมดระวงในการหยบจบเครองมอและอปกรณทใชกบผปวยตามหลกstandardprecautionsใหเลอกใชเครองมอแบบทใชแลวทงหรอใหแยกของใชของผปวยแตละรายส�าหรบอปกรณทตองใชรวมกบผปวยอนใหท�าความสะอาดและท�าลายเชออยางถกตองกอนทจะน�าไปใชกบผปวยรายอน 2.1.6 การท�าความสะอาดสงแวดลอมใหท�าความสะอาดอยางนอยวนละครงโดยเฉพาะอยางยงบรเวณทจบตองบอยๆเชนทกนเตยงลกบดประตเปนตน บคลากรทางการแพทยตองใหค�าแนะน�าผปวยและญาตในการปฏบตตวกอนการเขาเยยมผปวย และใหยตการใชมาตรการcontactprecautions เมออาการและอาการแสดงการตดเชอของผปวยหมดไปหรอตามขอแนะน�าส�าหรบเชอนนๆ
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 91
2.2 การปองกนการแพรกระจายเชอทางฝอยละออง (droplet precautions) ใชเปนหลกการปฏบตกบผปวยททราบหรอสงสยวาจะมการตดเชอทแพรกระจายไดทางฝอยละอองอากาศขนาดมากกวา5ไมครอนซงเกดจากผทเปนแหลงโรคไอจามหรอพดเชนDiphteria,Pertussis,Mycoplasmapneumonia,Haemophillusinfluenzaetypebdisease,Neisseriameningitidis,Pneumonicplague,Streptococcuspharyngitis,Pneumonia,ScarletfeverและโรคตดเชอไวรสAdenovirus,Influenza,Mumps,ParvovirusB,Rubellaเปนตนโดยมหลกปฏบตดงน 2.2.1 การจดหอง/เตยงใหผปวยควรจดใหผปวยอยในหองแยกเดยวและปดประตทกครงหลงการเขา-ออกจากหองผปวยถาไมมหองแยกควรจดใหผปวยทมอาการไอและเสมหะมากพกอยในหองอยหองแยกเดยวกอนจดใหผปวยทตดเชอโรคชนดเดยวกนอยในหองเดยวกนแตถาไมมหองแยกและจ�าเปนตองใหอยรวมกบผปวยอนๆ ควรจดใหเตยงหางกนมากกวา 3 ฟต มอากาศถายเททด มการควบคมทศทางการไหลของอากาศ สามารถจดใหผปวยโรคเดยวกนอยในบรเวณเดยวกนได ใหดงมานปดเพอลดโอกาสทจะสมผสใกลชด หลกเลยงการจดใหผปวยอยหองเดยวกบผปวยอนทมสภาวะเสยงตอการเกดการตดเชอไดงายเชนผปวยทมภาวะภมคมกนบกพรองเปนตน 2.2.2 การท�าความสะอาดมอตองท�าความสะอาดมออยางถกตองระหวางการสมผสผปวยในแตละรายในหองเดยวกน 2.2.3 การสวมอปกรณปองกนรางกาย บคลากรทางการแพทยทจะเขาไปในหองผปวยหรอดแลผปวยตองใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(Surgicalmask)ยกเวนการท�าหตถการทท�าใหเกดการฟงกระจายและจ�าเปนตองใหการดแลผปวยอยางใกลชด(Closecontact)ใหใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอนภาค(N95,N100)เชนการพนยาการใส -ถอด ทอชวยหายใจการดดเสมหะ เปนตน สวนผปวยใหใชผาหรอกระดาษปดปากจมกเวลาไอจามและใสผาปดปาก -จมกชนดกรองอากาศตลอดเวลาทมบคคลอนอยภายในหองยกเวนเวลารบประทานอาหารและแปรงฟน 2.2.4 การเคลอนยายผปวย ใหเคลอนยายเมอจ�าเปนเทานน ถาจ�าเปนตองเคลอนยายผปวยออกนอกหองใหผปวยใสผาปดปาก - จมกชนดกรองอากาศตลอดเวลา และแจงใหหนวยงานปลายทางรบทราบลวงหนากอนเพอเตรยมรบผปวยปองกนการแพรกระจายเชอและใหปฏบตตามหลกการสขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอ ผเขาเยยมจ�าเปนตองไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรทางการแพทยกอนทกครงเรองการปฏบตตวเมอเขาเยยมผปวยหากไมจ�าเปนควรงดการเยยมในระยะทยงมการแพรกระจายเชอหรอจ�ากดการเยยมสามารถยตการใชมาตรการdroplet precautions เมออาการและอาการแสดงการตดเชอของผปวยหมดไป หลงจากจ�าหนายผปวย ใหเปดหนาตางเพอระบายอากาศทงผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกายคอหนากากกรองอากาศเสอกาวนถงมอและเชดท�าความสะอาดในแนวระนาบส�าหรบพนผวทวไปใชน�าผสมผงซกลางหากเปนพนผววสดอปกรณทใกลตวผปวยใหเชดดวย70%alcohol 2.3 การปองกนการแพรกระจายเชอทางอากาศ(airborneprecautions)เปนมาตรการทใชปฏบตส�าหรบผปวยทร หรอสงสยวาจะมการตดเชอโรคทสามารถแพรกระจายจากคนสคนทางอากาศ เชน วณโรค โรคหด โรคสกใสโรคงสวดแพรกระจายเปนตนโดยมหลกปฏบตดงน 2.3.1 การจดหองใหผปวยควรเปนหองแยกทมระบบการปรบความดนภายในหองใหเปนลบ(Negativepressureroom)มการระบายอากาศ6-12รอบตอชวโมงและมการกรองอากาศทจะออกจากหองในกรณทมหองแยกแบบธรรมดาใหแยกผปวยไวในหองแยกมอากาศถายเททดมการก�าหนดทศทางการไหลของอากาศและปดประตทกครงหลงการเขาหรอออกจากหองผปวยหลกเลยงการใชพดลมโคจรควรมแสงแดดสองถงเตรยมภาชนะใสมลฝอยพรอมถงมลฝอยรองรบสารคดหลงแลวทงลงในถงมลฝอยตดเชอทมฝาปดมดชดมในกรณทไมมหองแยกจดใหผปวยทตดเชอชนดเดยวกนอยในบรเวณเดยวกน(CohortArea)โดยจดเตยงผปวยไวบรเวณทอากาศถายเทไดดเชนรมหนาตางและควรจะอยใตลมและจ�ากดบรเวณผปวยใหมากทสดเทาทท�าไดกรณทมการระบาดหรอมผปวยจ�านวนมากทตองใชมาตรการดงกลาวใหผปวยอยหองเดยวกบผปวยอนทมการตดเชอโรคชนดเดยวกนไวในบรเวณทหางจากผปวยอนๆ โดยเฉพาะหางจากผทมความเสยงตอการตดเชอเชนผทมภมคมกนบกพรองเปนตนใชวธการชวคราวเชนพดลมดดอากาศเพอสรางสงแวดลอมทมความดนอากาศเปนลบในบรเวณทรบผปวยระบายอากาศออกสภายนอกโดยตรงหางจากผคนและทางลมเขาหรอน�าอากาศทงหมดผานHEPA(highefficiencyparticulate)filtersกอนปลอยออกสภายนอกและขวนปายairborneprecautionsไวทหนาหองแยกหรอทเตยงผปวยตลอดระยะเวลาทยงอยในระยะแพรกระจายของเชอโรค
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล92
2.3.2 จ�ากดการเขาเยยม หรอเขาเยยมไดเมอพนระยะการแพรกระจายของโรคหรอไดรบการเหนชอบจากแพทยผท�าการรกษา โดยผเขาเยยมจ�าเปนตองไดรบค�าแนะน�าจากบคลากรทางการแพทยกอนทกครง เรองการปฏบตตวเมอเขาเยยมผปวย และควรจ�ากดคนเขาเยยมทตดเชอไดงาย ไมควรเขาเยยม เชน เดก ผสงอาย และผทมภมคมกนโรคต�าเปนตน 2.3.3 การสวมอปกรณปองกน บคลากรตองสวมอปกรณปองกนการหายใจทมประสทธภาพในการกรองสงคอN95หรอhigher level respirator for respiratoryprotection เมอเขาหองผปวยสวนผปวยใชผาหรอกระดาษปดปากและจมกเวลาไอจามและใสผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(Surgicalmask)ตลอดเวลาทมผอนอยในหองยกเวนเวลารบประทานอาหารและแปรงฟน 2.3.4 การเคลอนยายผปวยใหจ�ากดการเคลอนยายผปวยหากมความจ�าเปนทางการแพทยในการเคลอนยายผปวยออกนอกหองระหวางการเคลอนยายควรใหผปวยสวมผาปดปาก-จมกชนดกรองอากาศ(surgicalmask)ตลอดเวลาและแจงใหหนวยงานทจะรบดแลผปวยตอทราบลวงหนากอน เพอก�าหนดเวลาใหบรการทชดเจน และเตรยมรบผปวยเพอปองกนการแพรกระจายเชอและใหปฏบตตามหลกการสขอนามยการหายใจ/มารยาทการไอส�าหรบผปวยทมรอยโรคทผวหนงเนองจากโรคสกใสหรอไขทรพษ หรอจากเชอวณโรค ใหปดบรเวณรอยโรคดงกลาวเพอปองกนการฟงกระจายหรอการสมผสกบเชอโรคตดตอจากรอยโรคทผวหนง ใหยตการใชมาตรการAirborneprecautionsตามขอแนะน�าส�าหรบเชอแตละชนดและใหใชมาตรการปฏบตอนๆประกอบตามความเหมาะสมเชนการปองกนการแพรกระจายเชอวณโรค(CDC,2005)และมาตรการปฏบตเกยวกบสงแวดลอม (CDC, 2003) โดยหลงจากจ�าหนายผปวย หากอยในหองทมระบบการปรบความดนในหองใหเปนลบ(Negativepressureroom)ใหเปดระบบทงไวกอนประมาณ35นาทจงเขาไปท�าความสะอาดดงตารางดานลางโดยผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกายใหครบคอหนากากกรองอนภาคเสอกาวนถงมอโดยเปดระบบการท�างานของหองตลอดเวลาขณะทท�าความสะอาดหลงจากท�าความสะอาดเสรจแลวเปดระบบหองตอไปอก35นาทจงจะรบผปวยรายใหมไดหากเปนหองแยกทไมมระบบการปรบความดนใหเปดหนาตางทกบานเพอระบายอากาศทงไวประมาณ60นาทจงเขาไปท�าความสะอาดโดยผทท�าความสะอาดตองสวมเครองปองกนรางกาย คอ หนากากกรองอนภาค เสอกาวน ถงมอและท�าความสะอาดหองใหทวถงและเปดหนาตางเพอระบายอากาศตออกอยางนอย60นาท
ตารางแสดง Airchangesperhours(ACH)andtimeinminutesrequiredforRemovalefficienciesof90%,99%and99.9%ofairbornecontaminants
ACHMinutesrequiredforaremovalefficiencyof:
90% 99% 99.9%
1234567891011121314
13869463528232017151413121110
276138926955463935312825232120
41420713810483695952464138353230
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 93
ACHMinutesrequiredforaremovalefficiencyof:
90% 99% 99.9%
1516171819202530404550
99887765333
181716151514119766
28262423222117141098
นอกจากหลกการปฏบตดงกลาวขางตนแลว ยงมขอปฏบตส�าหรบจดการสงแวดลอมเพอปองกน (protectiveenvironment)ส�าหรบผปวยทมภมไวตอการตดเชอ(immunocompromisedpatients)เชนผปวยโรคมะเรงของระบบเลอดผปวยทไดรบยาเคมรกษาผปวยทมภาวะภมคมกนบกพรองเปนตนผปวยเหลานจะมความไวตอการตดเชอแตกตางกนขนกบความรนแรงและระยะเวลาทภมค มกนถกกด โดยทวไปผ ปวยจะมความเสยงสงตอการตดเชอทงเชอแบคทเรยเชอราพยาธและไวรสทงจากเชอโรคทมอยในรางกายและนอกรางกายการศกษาทผานมาพบวาการแยกผปวยเหลานไวในหองแยกทมประสทธภาพการกรองสง(HEPA-filter)ไมสามารถลดอตราการตดเชอในผปวยลงได(Eckmanns,Rüden,&Gastmeier,2006)อนอาจเนองจากการตดเชอของผปวยเหลานมกเกดจากเชอทมอยในรางกายของผปวยเอง(endogenousflora)และเมอบคลากรไมไดท�าความสะอาดมอและใชอปกรณทไมปราศจากเชออาจกอใหเกดการตดเชอในผปวยไดในการดแลผปวยเหลานพยาบาลจงควรปฏบต(Siegel,Rhinehart,Jackson,Chiarello,&theHealthcareInfectionControlPracticeAdvisoryCommittee,2007)ดงน 1. การควบคมสงแวดลอมควรกรองอากาศเขาหองผปวยโดยใช centralorpoint-of-usehighefficiencyparticulate (HEPA) filtersซงสามารถขจดparticleขนาดเสนผาศนยกลาง≥0.3 ไมครอนได 99.97%ท�าใหทศทางการไหลของอากาศผานเตยงของผปวย และไหลออกอกดานหนงของหอง อากาศในหองมความดนเปนบวก เมอเทยบกบอากาศภายนอกโดยใหมการหมนเวยนอากาศอยางนอย12รอบตอชวโมง 2. ลดปรมาณฝนดวยการใชพนผวและวสดปทเรยบไมเปนรสามารถขดถไดเมอพบวามฝนใหเชดดวยผาเปยก/หมาด 3.หลกเลยงการใชพรมททางเดนและในหองผปวย 4.หามมดอกไมทงสดและแหงและตนไมกระถางในหองผปวย 5.จ�ากดการเคลอนยายผปวยใหผปวยออกไปนอกหองเพอการตรวจวนจฉยและกจกรรมอนๆนอยทสด
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล94
เอกสารอางอง
Allegranzi,B.,Nejad,S.B.,Combescure,C.,Graafmans,W.,Attar,H.,Donaldson,L.,&Pittet,D.(2011).Burdenofendemichealth-care-associatedinfectionindevelopingcountries:systematicreviewandmeta-analysis.Lancet, 377(9761),228-41
Belkin,N.L.(2009).Thestandardforthesurgicalmask.American Journal of Infection Control, 37(3),258-259.
CentersforDiseaseControlandPrevention(CDC).(2003).Guidelinesforenvironmentalinfectioncontrolinhealth-carefacilities.Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 52 (RR10),1-42.
CentersforDiseaseControlandPrevention(CDC).(2005).Guidelinesforpreventingthetransmissionofmycobacteriumtuberculosisinhealth-caresettings2005.Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 54(17),1-141.
Chadwick,P.R.,&McCann,R. (1994).Transmissionofasmall roundstructuredvirusbyvomitingduringahospitaloutbreakofgastroenteritis.Journal of Hospital Infection, 26(4),251-259.
Cole,M.,&Lai,L.(2009).Reviewingtheefficacyofinfectioncontrolisolation. British Journal of Nursing, 18(7),40-44,406-407.
Eckmanns,T.,Ruden,H.,&Gastmeier,P.(2006).Theinfluenceofhigh-efficiencyparticulateairfiltrationonmortalityandfungalinfectionamonghighlyimmunosuppressedpatients:asystematicreview.Journal of Infectious Diseases, 193(10),1408-1418.
Hierholzer,W.J.(1996).Principlesofinfectiousdiseaseepidemiology.In:MayhallCG,ed.Hospital epidemiology and infection control.3rded.Baltimore:Williams&Wilkins,6-7.
Morgan,D.J.,Diekema,D.J., Sepkowitz,K.,&Perencevich, E.N. (2009).Adverseoutcomesassociatedwithcontactprecautions:areviewoftheliterature.American Journal of Infection Control, 37(2),85-93.
Moser,M.R.,Bende,T.R.,Margolis,H.S.,Noble,G.R.,Kendal,A.P.,&Ritter,D.G.(1979).Anoutbreakofinfluenzaaboardacommercialairline.American Journal of Epidemiology,110(1),1-6.
Olsen,S.J.,Chang,H.L.,Cheung,T.Y.-Y.,Tang,A.F.-Y.,Fisk,T.L.,Ooi,S.P-L.,…Dowell,S.F.(2003).Transmissionofthesevereacuterespiratorysyndromeonaircraft.New England Journal of Medicine, 349(25),2416-2422.
Patterson,J.E.,ZidouhA,MinterP,AndrioleVT,&PattersonTF.Hospitalepidemiologicsurveillanceforinvasiveaspergillosis: patient demographics and the utility of antigen detection. (1997). Infection Control and Hospital Epidemiology, 18(2),104-108.
Pittet,D.,Allegranzi,B.,Sax,H.,Dharan,S.,Pessoa-Silva,C.L.,Donaldson,L.,&Boyce,J.M.(2006).Evidence-basedmodel for hand transmissionduringpatient care and the roleof improvedpractices. Lancet Infectious Diseases, 6(10),641-652.
Siegel, J.D., Rhinehart, E., Jackson,M., Chiarello, L., & theHealthcare InfectionControl Practice AdvisoryCommittee.(2007).2007 Guideline for isolation precautions: Preventing transmission of infectious agents in healthcare settings.Retrievedfromhttp://www.cdc.gov/ncidod/dhgp/pdf/isolation.pdf.
Yu,I.T.,Li,Y.,Wong,T.W.,Tam,W.,Chan,A.T.,Lee,J.H.W….Ho,T.(2004).Evidenceofairbornetransmissionofthesevereacuterespiratorysyndromevirus.TheNew England Journal of Medicine, 350(17),1731-1739.doi:10.1056/NEJMoa032867.
Weis,C.P., Intrepido,A.J.,Miller,A.K.,Cowin,P.G.,Durno,M.A.,Gebhardt,J.S.,&Bull,R.(2002).SecondaryaerosolizationofviableBacillusanthracissporesinacontaminatedUSSenateOffice.Journal of America Medical Association, 288(22),2853-2858.
WorldHealthOrganization.(2009).WHO guidelines on hand hygiene in health care.Geneva,Switzerland:WHOPress.Retrievedfromhttp://www.who.int/gpsc/5may/tools/9789241597906/en/
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล 95
แบบฝกหดทายบท
1. องคประกอบของการแพรกระจายเชอในสถานพยาบาลยกเวนขอใด
ก. แหลงของเชอกอโรค
ข. วถทางการแพรกระจายเชอ
ค. คนทมความไวตอการตดเชอ
ง. วสดอปกรณทใชในสถานพยาบาล
2. หลกการส�าคญของIsolationprecautionsคอขอใด
ก. การค�านงวาผปวยทกรายมเชอจลชพทกอโรคไมวาจะแสดงการตดเชออยหรอไม
ข.การใสอปกรณปองกนกบผปวยทมการตดเชอทกราย
ค.การดแลความสะอาดเปนพเศษในผปวยทมการตดเชอ
ง.การแยกผปวยทมการตดเชอในหองแยกทกราย
3. การพยาบาลผปวยโรคHIV infectedwithTuberculosisพยาบาลควรปฏบตตามหลกการใดเพอปองกนการตดเชอ
และแพรกระจายเชอ
ก. ContactprecautionsและAirborneprecautions
ข. StandardprecautionsและAirborneprecautions
ค. Standardprecautions,ContactprecautionsและAirborneprecautions
ง. Standardprecautions,DropletprecautionsและContactprecautions
4. ขอใดเปนการปฏบตตามหลกStandardPrecautions
ก. การจดใหผปวยตดเชออยหองแยกทกราย
ข. การพนน�ายาท�าลายเชอในหองแยกทกครงทจ�าหนายผปวยออกจากหอง
ค. การสวมถงมอเมอท�ากจกรรมทคาดวาจะสมผสเลอดหรอสารคดหลงของผปวย
ง. การท�าความสะอาดสงแวดลอมอปกรณพนเตยงในหองของผปวยดวยน�ายาท�าลายเชอ
5. ผปวยโรคNeisseriameningitidesสามารถแพรกระจายเชอไดโดยวถทางใด
ก. การสมผส
ข. ทางอากาศ
ค. ทางฝอยละอองอากาศ
ง. โดยแมลงสาปทเปนพาหะน�าโรค
คมอการปรบปรงคณภาพอากาศภายในอาคารสถานพยาบาล96
6. การพยาบาลผปวยโรคLeukemiaทมความไวตอการตดเชอสงพยาบาลควรปฏบตในขอใด
ก. ควบคมในหองผปวยไมใหมอากาศไหลเขาออกบอย
ข. ไมวางดอกไมและตนไมกระถางในหองผปวย
ค. ใหผปวยใสผาปดปาก-จมกไวตลอดเวลา
ง. ใชพรมปพนหองผปวยเพอลดความชน
7. หองแยกส�าหรบผปวยทตองใชหลกการAirborneprecautionsมลกษณะในขอใด
ก. มความดนเปนบวก
ข. มการระบายอากาศ6รอบตอชวโมง
ค. มการกรองอากาศทจะออกไปจากหอง
ง. มการใชUV-lightตดทเพดานหองผปวย
8.เมอตองเคลอนยายผปวยวณโรคไปท�าการตรวจในหนวยงานนอกหอผปวยควรปฏบตในขอใดเพอปองกนการแพรกระจายเชอ
ก.ใหผปวยสวมMaskN-95ระหวางการเคลอนยาย
ข.ใหผปวยสวมSurgicalMaskระหวางการเคลอนยาย
ค.เคลอนยายผปวยอยางรวดเรวและใหกระดาษทชชไวปดปาก-จมกเวลาไอ-จาม
ง.เคลอนยายผปวยไปในทางทมคนผานนอยและใหบคลากรทพาไปใสMaskN-95
9.การปฏบตขอใดถกตองในการดแลผปวยทเปนโรควณโรคปอดเพอปองกนการตดเชอและแพรกระจายเชอ
ก. จดเตยงผปวยใหอยหางจากผปวยอนอยางนอย2ฟต
ข.ใหผปวยไดนอนเตยงทอยตนลมและใหใสSurgicalmask
ค.บคลากรสวมMaskN-95และถงมอทกครงทท�ากจกรรมการดดเสมหะกบผปวย
ง.บคลากรสวมSurgicalmaskและถงมอเมอท�ากจกรรมการดดเสมหะ