ไหว�พระ วดสบสรสวสด รชกาล

กระทรวงวฒนธรรม กรมการศาสนา www.dra.go.th

ไหว�พระ วดไหว�พระ วดไหว�พระ วดไหว�พระ วด รชกาล รชกาล รชกาล รชกาล

ไหว�พระ วดไหว�พระ วด รชกาล

งานสงเสรมพระพทธศาสนาเนองในเทศกาลวนอาสาฬหบชาและเขาพรรษา

พทธศกราช ๒๕๕๘

กระทรวงวฒนธรรม กรมการศาสนา www.dra.go.th

ไหว�พระ วดสบสรสวสด รชกาลไหว�พระ วดไหว�พระ วด

รชกาล รชกาล รชกาล รชกาล รชกาลไหว�พระ วด

รชกาล

ไหวพระ ๙ วด สบสรสวสด ๙ รชกาล

ผจดพมพ กรมการศาสนากระทรวงวฒนธรรม

ปทพมพ พ.ศ.๒๕๕๘

จำานวนพมพ ๒,๐๐๐เลม

ทปรกษา

๑. นายกฤษศญพงษศร อธบดกรมการศาสนา

๒. นายสเทพเกษมพรมณ รองอธบดกรมการศาสนา

๓. นายพสทธนรตตวงศกรณ ผอำานวยการกองศาสนปถมภ

๔. นางสาวพไลจรไกรศร ผอำานวยการสำานกพฒนาคณธรรมจรยธรรม

๕. นายชวลตศรภรมย ทปรกษากรมการศาสนา

๖. นายเกรยงศกดบญประสทธ เลขานการกรมการศาสนา

คณะทำางาน

๑. นางศรนวลลภกตโร นกวชาการศาสนาชำานาญการพเศษ

๒. นายสำารวยนกการเรยน นกวชาการศาสนาชำานาญการพเศษ

๓. นายชนะกจคชช นกวชาการศาสนาชำานาญการ

๔. นายธนพลพรมสวงษ นกวชาการศาสนาชำานาญการ

๕. นายเอกสทธคลายแดง นกวชาการศาสนาปฏบตการ

๖. นายธนเดชเจอจารย นกวชาการศาสนา

๗. นางสาวรงนภาเชอทอง เจาหนาทวเคราะหโครงการ

๘. นายยทธนาสวรรณรงสกล เจาหนาทวเคราะหโครงการ

พมพท โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจำากด

๗๙ถนนงามวงศวานแขวงลาดยาวเขตจตจกรกรงเทพมหานคร๑๐๙๐๐

โทร.๐-๒๕๖๑-๔๕๖๗โทรสาร๐-๒๕๗๙-๕๑๐๑

นายโชคดออสวรรณผพมพผโฆษณา

การสกการะสงศกดสทธไหวพระ๙วดสบสรสวสด๙ รชกาล ในวนสำาคญทางพระพทธศาสนาเปนกจกรรมทสร างความสขใหแกพทธศาสนกชนไดเปนอยางดยงเนองจากการไหวพระสกการะขอพรเปนคตความเชอของคนไทยทแฝงไวซงขนบธรรมเนยมประเพณ วถปฏบตอนดงาม เปนการแสดงออกซงความเคารพ ศรทธายดมนในพระพทธศาสนาและพระรตนตรย ชวยฝกจตใจใหสงบและเปนสมาธ ถอเปนบอเกดแหงสตปญญา นอกจากนยงสรางโอกาสและประสบการณ ในการเรยนร เกยวกบสถานทสำาคญทางพระพทธศาสนา ทถอเปนศาสนสถานและโบราณสถานอนทรงคณคาของชาต ซงแตละแหงมเกรดความร ความเชอแตกตางกนและถอเปนสรมงคลยงของชวต หากไดมโอกาสไปกราบไหวสกการะ อกทงเปนการสบทอดพระพทธศาสนาไดธำารงอยอยางมนคง กรมการศาสนา หวงวา หนงสอไหวพระ ๙ วดสบสรสวสด ๙ รชกาล เลมน จะอำานวยประโยชนและเสรมสร างความร ความเขาใจในการปฏบตศาสนกจของพทธศาสนกชน อนจะกอใหเกดความสขอยางแทจรงและยงยนของชวต

(นายกฤษศญพงษ ศร) อธบดกรมการศาสนา

คานา

ไหวพระ ๙ วด สบสรสวสด ๙ รชกาลงานสงเสรมพระพทธศาสนา เนองในเทศกาลอาสาฬหบชาและเขาพรรษา พทธศกราช ๒๕๕๘

ดวยวนอาสาฬหบชาเปนวนสำาคญทางพระพทธศาสนา เนองจากเปนวนทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาเปนครงแรกในโลก ชอวา ธมมจกกปปวตตนสตร ทำาใหโกณฑญญะพราหมณไดดวงตาเหนธรรมทล ขออปสมบทเปนพระภกษสงฆรปแรกในโลก และเปนวนทบงเกดพระรตนตรยครบทง๓คอพระพทธพระธรรมและพระสงฆนบเปนสรมงคลอยางยง ทจะไดสบทอดพระพทธศาสนาใหยงยนถาวรตลอดไป และเพอปลกจตสำานกคนในชาตใหยดมนและเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาผานกจกรรมวนสำาคญทางพระพทธศาสนาจงเปนโอกาสดทพทธศาสนกชนจะไดรวมกจกรรมในวนสำาคญทางศาสนา เพอประโยชนแกตนเองและสงคมสวนรวมในการจดงานปนกรมการศาสนารวมกบคณะสงฆ องคกรภาครฐ ภาคเอกชนและเครอขายทางพระพทธศาสนาทกภาคสวน กำาหนดจดงานสงเสรมพระพทธศาสนา เนองในเทศกาลอาสาฬหบชาและเขาพรรษา พทธศกราช ๒๕๕๘ ระหวางวนท ๒๖-๓๐กรกฎาคม ๒๕๕๘ ทงสวนกลางและสวนภมภาค โดยมกจกรรมทางพระพทธศาสนาทหลากหลาย เชน พธทำาบญตกบาตร พธเวยนเทยน รณรงคแตงกายดวยชดขาวเขาวดปฏบตธรรมโดยเฉพาะกจกรรมไหวพระ๙วดสบสรสวสด๙รชกาล เปนการสงเสรมใหประชาชนทกทาน ไดมโอกาสเขาวดดวยการบรณาการ การทองเทยวเขาวดทำาบญสอดแทรกหลกธรรมกบการเขาร วมกจกรรมฯ ไดจดรถโดยสารปรบอากาศ ขสมก. ใหบรการรบ-สง โดยไมคดคาใชจาย

บทนา

การเตรยมตวเขารวมกจกรรมทำาบญ ไหวพระ ๙ วด สบสรสวสด ๙ รชกาล กอนออกจากบานไปไหวพระ๙วดควรชำาระรางกาย ใหสะอาด ทำาจตใจใหบรสทธผองใส ตดความวตกกงวล ตงใจไมยงเกยวกบอบายมขทงปวง อนหมายถงการละชว ตงใจทจะทำาแตคณงามความด แตงกายดวยเสอผาสขาวเรยบรอย หรอสทไมฉดฉาด จดเตรยมเครองสกการะ เชน ดอกไม ธป เทยน อาหารแหง เชญชวนครอบครว เพอนบาน ไปทองเทยวแสวงบญสรางเสรมประสบการณ จากการเรยนรศาสนธรรมผานศาสนบคคลศาสนวตถและศาสนสถานเมอเดนทางไปถงวดแลวควรอยในอาการสำารวมไมพดคยหยอกลอ วงเลน หรอกระทำาภารกจอนอนมควร แตควรทำากจกรรมตามตาราง ทแตละวดไดกำาหนดไว ทงนเพอใหผเดนทางไดรบอานสงส จากการทำาบญดวยปฏบตบชาและอามสบชาอยางสมบรณทสด ดวยจตใจทเตมเปยมไปดวยความเออเฟอเผอแผความมเมตตาและกรณาตอกนกจกรรมในแตละวด � ไหวพระสกการะองคประธานในพระอโบสถ หรอขอพรสงศกดสทธ � พระคณเจานำาสวดมนตนงสมาธเจรญจตภาวนาและประพรมนำาพระพทธมนตในพระอโบสถ � ฟงพระธรรมเทศนา � ถวายปจจยทำานบำารงพระพทธศาสนาตามศรทธา � พระคณเจาหรอมคคเทศกนำาชมวดโบราณสถานโบราณวตถและสงศกดสทธภายในวด � ใหเวลาพกผอนตามอธยาศยหรอทำาธระสวนตวกอนขนรถสเปาหมายวดถดไป

หนา

แนะนำาไหวพระ ๙ วด สบสรสวสด ๙ รชกาล

รชกาลท๑วดพระเชตพนวมลมงคลาราม ๙

รชกาลท๒วดอรณราชวราราม ๒๗

รชกาลท๓วดราชโอรสาราม ๓๙

รชกาลท๔วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม ๔๙

รชกาลท๕วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ๖๕

รชกาลท๖วดบวรนเวศวหาร ๘๓

รชกาลท๗วดราชบพธสถตมหาสมาราม ๑๐๕

รชกาลท๘วดสทศนเทพวราราม ๑๒๕

รชกาลท๙วดพระราม๙กาญจนาภเษก ๑๓๙

บรรณานกรม ๑๔๙

สารบญ

แนะนาไหว�พระ ๙ วด

สบสรสวสด ๙ รชกาล

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช (รชกาลท ๑) ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหปฏสงขรณ วดโพธาราม (วดโพธ) ซงเปนวดเกาแกครงกรงศรอยธยา เปนวดพระอารามหลวงประจำารชกาล เมอ พ.ศ. ๒๓๓๑ ทรงมพระราชประสงคใหวดโพธเปน “มหาวทยาลยสำาหรบประชาชน” จงโปรดเกลาฯ ใหรวบรวมสรรพวชาความร มาจารกบนแผนศลาตดไวบรเวณพระอโบสถ เพอใหประชาชนไดศกษาหาความร “พระพทธเทวปฏมากร” ประดษฐานเปนพระประธานอยภายในพระอโบสถและ เปนทประดษฐานพระบรมอฐของพระองคอกดวย

รชกาลท๑

“พระบาทสมเดจบรมบพตรพระเจาอยหวและสมเดจพระอนชาธราชกรมพระราชวงบวรฯเมอไดทรงสดบพระสงฆราชาคณะถวายพระพรโดยพสดารดงนนจงตรสวาครงนขออาราธนาพระผ เปนเจาทงปวงจงมอตสาหะในฝายพระพทธจกรใหพระไตรปฎกบรบรณขนใหจงได ฝายขางอาณาจกรทจะเปนศาสนปถมภกนนเปนพนกงาน โยม โยมจะสเสยสละชวตบชาพระรตนตรย สดแตจะใหพระปรยตบรบรณเปนขอมลทจะตงพระพทธศาสนาจงไดพระราชา

คณะทงวงรบสาธแลวถวายพระพร...”(เจาพระยาทพากรวงศพระราชพงศาวดารกรงรตนโกสนทรรชกาลท๑

กรมศลปากร,๒๕๒๖,หนา๑๑๓)

“ตงใจจะอปถมภก ยอยกพระพทธศาสนาปองกนขอบขณฑสมา รกษาประชาชนและมนตร”

(พระราชนพนธนราศทาดนแดง,พ.ณ.ประมวลมารค,สบสองกว,

สำานกพมพแพรพทยา,๒๕๑๐,หนา๑๐๓)

“ทกวนนตงพระทยแตทจะทำานบำารงพระพทธศาสนาไพรฟาประชากรใหอยเยนเปนสขใหตงอยในคตธรรมทง๔ดำารงจตจตรส บำาเพญศลทาน จะไดสคตภม มนษยสมบตสวรรคสมบตนพพานสมบตเปนประโยชนแกตน...”

(กฎหมายตราสามดวง,กรมศลปากร,๒๕๒๑.)

พระราชปณธานพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชรชกาลท ๑

10

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

ประวตความเปนมา

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม เปนวดโบราณสรางตงแตสมยกรงศรอยธยา เดมชอวา วดโพธาราม ไมปรากฏประวตการสราง ในปพทธศกราช๒๓๑๑เมอสมเดจพระเจากรงธนบรทรงสถาปนากรงธนบรขนเปนราชธาน โดยกำาหนดเขตทงสองฝ งแมนำาเจาพระยาใหแมนำาผานกลางพระนครวดโพธารามตงอยในเขตกำาแพงพระนครฝงตะวนออกจงไดรบการบรณปฏสงขรณยกฐานะขนเปนพระอารามหลวงและมพระราชาคณะปกครองตลอดสมยกรงธนบร

11

รชกาลท๑

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหปฏสงขรณวดโพธารามขนใหมทงพระอารามสรางพระอโบสถพระระเบยงพระวหารตลอดจนสงกอสรางทจำาเปนอน ๆ และสรางถาวรวตถแลวโปรดใหอญเชญพระพทธรปจากหวเมองตางๆ มาประดษฐานบรเวณพระอโบสถ พระวหารทศ และพระระเบยง ฯลฯ แลวพระราชทานนามวาวดพระเชตพนวมลมงคลาวาส พทธศกราช ๒๓๗๕-๒๓๙๑ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดใหบรณปฏสงขรณสงใดชำารดทรดโทรมมากกรอสรางใหมขยายรปทรงบางสรางเพมขนใหมบางสวนกฏสงฆสรางใหมเปนตก และโปรดใหจารกสรรพตำาราตาง ๆ ๘ หมวด ลงแผนหนออนประดบไวตามศาลารายเพอเผยแพรความรแกประชาชน

12

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

สมยรชกาลท ๔ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหปฏสงขรณพระรศม พระพทธไสยาสนทรงสถาปนาพระมหาเจดยประจำารชกาล และแกสรอยนามพระอารามเปน วดพระเชตพนวมลมงคลารามราชวรมหาวหาร พระองคทรงรเรมพระราชประเพณอนเนองดวยวดพระเชตพนอยางหนงคอประเพณการเสดจพระราชดำาเนนเลยบพระนครทางสถลมารคเดมไมมประเพณทพระมหากษตรยจะตองเสดจไปยงวดพระเชตพนมากอนพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงเปนพระมหากษตรยองคแรกท เสดจไปทรงนมสการพระพทธเทวปฏมากรพระประธานในพระอโบสถวดพระเชตพน และทรงบำาเพญพระราชกศล รชกาลตอมาจงถอเปนพระราชประเพณวาเมอเสดจพระราชดำาเนนเลยบพระนครโดยทางสถลมารคจะเสดจไปทรงนมสการพระพทธเทวปฏมากรณพระอโบสถวดพระเชตพน สมยรชกาลท ๕ และรชกาลท ๖ทรงมอบใหกระทรวงโยธาธการบรณปฏสงขรณจนถงรชกาลปจจบน โปรดใหดำาเนนการปฏสงขรณครงใหญในปพทธศกราช๒๕๑๔เปนตนมา

13

รชกาลท๑รชกาลท๑

สถานะและทตง

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรมหาวหารตงอยเลขท๒แขวงพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพมหานคร มทดนตงวดเนอท๕๐ไร๓๘ตารางวา

14

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปน แบบศลปะรตนโกสนทรคอฐานตรงเสาสเหลยมหลงคามขลด๓ชนมงกระเบองประดบชอฟาใบระกาหางหงสหนาบนประดบลายปนปนลายเครอวลย ผนงภายในมภาพจตรกรรมเขยนดวยสนำามนเรองพระสาวกทไดรบเอตทคคะ เสาภายในทง ๑๖ เสา เขยนสนำามนเปนลายดอกไมกานแยงสลบนกซ มประตหนาตางเปนซ มมงกฎ บานประตดานในเขยนลายรดนำ า เป นภาพพดพระราชาคณะ ฐานานกรมเปรยญฝายอรญวาส และคามวาส ทงในกรงและหวเมองประตดานนอกประดบมกเปนภาพรามเกยรต บานหนาตางดานนอกแกะสลกปดทองประดบกระจกบานหนาตางภายในเขยนลายรดนำาเปนตราเจาคณะสงฆ กำาแพงระเบยงพระอโบสถเปนหนออนมภาพสลกเรองรามเกยรต

15

รชกาลท๑รชกาลท๑

พระประธาน ในพระอโบสถ เป นพระพทธรป ปางสมาธ พระนามวา พระพทธเทวปฏมากร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดใหอญเชญมาจากวดคหาสวรรค (วดศาลาสหนา) ธนบร ใตฐานชกชประดษฐานพระบรมอฐในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช พระวหารทงส พระวหารทศตะวนออกมขหลง ชนใน เปนอาคารกออฐถอปนหลงคามงกระเบองผนงภายในมภาพจตรกรรมภายในประดษฐานพระพทธรปยนปางหามสมทรสง๒๐ศอกพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดใหอญเชญมาจากวดพระศรสรรเพชญจงหวดพระนครศรอยธยาเดมมนามวาพระโลกนาถศาสดาจารย ตอมาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว พระราชทานนามวาพระพทธโลกนาถ ราชมหาสมมตวงศ องคอนนตญาณสพพญ สยมภพทธบพตร

16

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระวหารทศตะวนออก ชนนอก เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง ผนงภายในมภาพจตรกรรมภายในประดษฐานพระพทธรปหลอดวยนาก ปางมารวชยอญเชญมาจากวดเขาอนทรอำาเภอสวรรคโลกจงหวดสโขทยเดมพระราชทานนามวาพระเจาตรสรในควงไมพระมหาโพธ เพราะมตนโพธประกอบพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามใหมวา พระพทธมารวชยอภยปรปกษ อครพฤกษโพธภรมยอภสมพทธบพตร ทผนงพระวหารมภาพจตรกรรม

พระวหารทศใต เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบองผนงภายในมภาพจตรกรรมภายในประดษฐานพระพทธร ปปางมารว ช ย อญ เชญมาจากจ งหว ดพระนครศรอยธยา มพระปญจวคคยนงสดบ พระธรรมเทศนาประกอบ เดมพระราชทานนามวา พระพทธเจาเทศนาพระธรรมจกรพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามใหมวาพระพทธชนราช วโรวาทธรรมจกร อครปฐมเทศนา นราศภบพตร พระวหารทศตะวนตก เปนอาคารกออฐถอปนหลงคามงกระเบอง ผนงภายในมภาพจตรกรรม ภายในประดษฐานพระพทธรปปางมารวชย มนาคปรก อญเชญมาจากจงหวดลพบรเดมพระราชทานนามวาพระนาคปรกพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามวาพระพทธชนสหมนนาถ อรคอาสนบลล อทธงทศภาคนาคปรก ดลกภพบพตร

17

รชกาลท๑

พระวหารทศเหนอ ประดษฐานพระพทธรปปางปาเลไลยกซงโปรดใหหลอขนใหมเดมพระราชทานนามวาพระปาเลไลยก พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามวา พระพทธปาลไลยก ภรตไตรวเวก เอกจารกสมาจาร วมตญาณบพตร พระระเบยงรอบพระอโบสถ ซงเชอมตอพระวหารทง ๔ สรางสมยรชกาลท ๑ ทงชนนอกและชนใน ตอมารชกาลท๓โปรดใหเสรมผนงพระระเบยงชนในใหสงกวาเดม๒ ศอก สมยรชกาลท ๕ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหรอผนงสายบวซงประดบกระเบองปรของพระระเบยงทง๒ชนทงหมดถอปนใหมผนงภายในทานำาปนสเหลองพระระเบยงดานนอกทานำาปนสขาวบรณะหลงคาเพดานเสาพนซมประตและเขยนลายบานประตใหม ภายในพระระเบยงทง๒ชนประดษฐานพระพทธรปซงพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหอญเชญมาจากหวเมองตางๆ แลวนำามาบรณะใหมรชกาลท๓โปรดใหทำาฐานชกชพระพทธรปขนใหม พระพทธรปในพระระเบยงชนในม๑๕๔องคชนนอกม๒๔๔องค

18

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

ศาลาการเปรยญ เดมเปนพระอโบสถเกาครงยงเปนวดโพธารามเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกลกษณะทรงไทยหลงคามงกระเบองประดบชอฟาใบระกาหางหงสหนาบนปดทองประดบกระจกเดมพนไมสมยรชกาลท๓เปลยนเปนปศลาตอเฉลยงรอบมเสาราย ตอมาไดรบการปฏสงขรณในรชกาลท ๖ และรชกาลท ๗ พระพทธรปพระประธานในศาลาการเปรยญเป นพระพทธรปหล อปางสมาธถงรชกาลท ๔ พระราชทานนามวา พระพทธศาสดา มหากรณาธคณ สนทรธรรมทาน บราณสคตบพตร พระมณฑป คอหอพระไตรปฎกเดมในรชกาลท๑เปนอาคารไมทงหลง หลงคามงกระเบอง หมดบก ฝาและเสามลายรดนำา ภายในมตพระธรรมเปนตยอดมงกฎจตรมขปดทองประดบกระจก ตอมาชำารดมาก พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดใหรอสรางใหมเปนมณฑปกออฐถอปนจตรมข ยอดทรงมงกฎ ประดบกระเบองเคลอบและกระเบองถวยสลบส ซมประตหนาตางเปนลายปนปนปดทอง บานประตหนาตางเปนลายรดนำา มกำาแพงแกวกรกระเบองปรเคลอบโดยรอบ

19

รชกาลท๑

พระวหารพระพทธไสยาสน สรางในรชกาลท ๓เปนอาคารกออฐถอปนทรงไทย หลงคาลด๓ ชน ประดบชอฟา ใบระกา หางหงส หนาบนปดทองประดบกระจกมระเบยงเดนไดรอบพระวหารซมประตหนาตางเปนลายปนปนปดทองทรงมงกฎ ภายใประดษฐานพระพทธไสยาสนเปนพระพทธรปปนปน พระบาทประดบมกเปนภาพมงคล๑๐๘ ประการ ผนงภายในมภาพจตรกรรมทเพดานและเสาเปนลายทองบนพนแดง พระปรางคมหาธาต๔องคอยภายในวงพระระเบยงสรางในรชกาลท๑ตอมารชกาลท๓กอเสรมใหสงกวาเดมองคละ๓ศอกประดบศลาใหมและมการบรณะซอมแซมตอมาหลายครง

20

วดพระเชตพนวมลมงคลารามวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

พระมหาเจดยประจารชกาล ๔ องค

๑. พระมหาเจดยศรสรรเพชญดาญาณ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช โปรดใหสรางครอบพระศรสรรเพชญ พระพทธรปยนซงชะลอมาจากวดพระศรสรรเพชญ จงหวดพระนครศรอยธยา ภายในบรรจพระบรมสารรกธาต พระเจดยสง ๘๒ ศอก ลกษณะเปนพระเจดยเหลยมยอไมยสบ ประดบดวยกระเบองเคลอบสเขยว พระนามวาพระมหาเจดยศรสรรเพชญดาญาณ เปนพระมหาเจดยประจำารชกาลท ๑

21

รชกาลท๑

๒. พระมหาเจดยดลกธรรมกรกนทาน พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอย หว โปรดใหบรณปฏสงขรณวดพระเชตพนทงพระอารามและสรางพระมหาเจดยขนาดสงเทากบพระมหาเจดยศรสรรเพชญดาญาณ ทรงพระราชอทศถวายพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยประดบดวยกระเบองสขาว พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามวา พระมหาเจดยดลกธรรมกรกนทาน เปนพระมหาเจดยประจำารชกาลท ๒ ๓. พระมหาเจดยมนปตตบรขาร พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงสรางเพอพระองคเอง องคทางใตประดบดวยกระเบองสเหลองพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวพระราชทานนามวาพระมหาเจดยมนปตตบรขาร เปนพระมหาเจดยประจำารชกาลท ๓ ๔. พระมหาเจดยประจำารชกาลท ๔ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขนอยทางตะวนตกของพระมหาเจดยประจำารชกาลท๑โดยถายแบบมาจากพระเจดยศรสรโยทยวดสวนหลวงสบสวรรคจงหวดพระนครศรอยธยามลกษณะเปนพระเจดยเหลยมยอไมสบสอง มซมจระนำาประดบกระเบองสขาบหรอสนำาเงนเขมเปนพระมหาเจดยประจำารชกาลท ๔

22

วดพระเชตพนวมลมงคลารามวดพระเชตพนวมลมงคลาราม

รชกาลท ๔ มพระราชดำารสกอนสวรรคต มใหมการสรางพระเจดยประจำาพระองคขนมาอก ซงจะทำาใหวดพระเชตพนคบแคบสวนพระมหาเจดย๔องค ใหถอวาพระเจาแผนดนทง ๔ พระองคทรงเคยเหนกนทกพระองคจงควรมพระมหาเจดยอยดวยกน พระวหารคด ๔ หลง สรางสมยรชกาลท๑แตบรณะตามแบบเดมในรชกาลท ๓ ผนงด านบนเจาะช องใหแสงสวางเขาประดบกระเบองปรทง๔หลง พระวหารนอย สมยรชกาลท ๑ ตงตามแนวกำาแพงสมยรชกาลท ๓ โปรดใหรอสรางใหมตามแนวกำาแพงคนกลางวดทง๒หลง พระเจดยหมละ ๕ องค บนฐานเดยว ลกษณะกออฐถอปน ทรงเหลยมยอมมประดบกระเบองทงสนมทงหมด๔หม รวม๒๐องคพระเจดยองคกลางของแตละหมจะมขนาดใหญกวาอก๔องคทอยรายรอบทง๔หมตงอยนอกระเบยงตอมาสมยรชกาลท๓โปรดใหทำากำาแพงแกวประดบกระเบองปรบนฐานทกษณประดบกระเบองทองคพระเจดยและประดบศลาทฐานใหม

23

รชกาลท๑รชกาลท๑

พระเจดยราย ๗๑ องค อยรอบระเบยงลกษณะกออฐถอปนลกษณะทรงเหลยมยอมมไมสบสององคเจดยประดบดวยกระเบองฐานประดบดวยศลาสรางในรชกาลท๓ พระระเบยงรอบพระมหาเจดย พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เมอสรางพระมหาเจดยศรสรรเพชญดาญาณแลว โปรดใหสรางพระระเบยงลอมพระมหาเจดย ๓ ดาน รชกาลท ๓ ทรงขยายพระระเบยงทางทศเหนอและใตออกไปแลวโปรดใหสรางพระมหาเจดยประจำารชกาลท๒และรชกาลท๓ทางทศเหนอและทศใตพระมหาเจดยศรสรรเพชญดาญาณ สรางซมประต และโปรดใหอญเชญพระพทธรปยนจากพระระเบยงทล อมพระอโบสถนำามาประดษฐานในพระระเบยงลอมพระมหาเจดยนตอมาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางพระมหาเจดยประจำารชกาลท๔จงขยายพระระเบยงออกไปทางทศตะวนตกพระระเบยงรอบพระมหาเจดยจงมลกษณะดงทปรากฏในปจจบน

24

วดพระเชตพนวมลมงคลาราม

หอระฆง ม๒หลงอยทางหนาพระวหารพระนอนและศาลาการเปรยญเดมมเฉพาะหลงทอยหนาศาลาการเปรยญหลงทอย หนาพระวหารพระนอนสรางสมยรชกาลท ๓มลกษณะเปนหอจตรมขยอดทรงเจดยประดบดวยกระเบองถวยทง๒หลง พระพทธโลกนาถ เปนพระพทธรปยนหลอดวยโลหะเดมมพระนามวาพระโลกนาถศาสดาจารย ปางประทานอภยหรอพระหามแกนจนทน (ยกพระหตถข างซาย)สมยกรงศรอยธยาตอนกลาง รชกาลท ๑ โปรดใหอญเชญมาจากวดพระศรสรรเพชญจงหวดพระนครศรอยธยา พระพทธมหาวชย ประดษฐานอยในพระวหารทศตะวนออกมขหนาเดมมพระนามวาพระเจาตรสร ในควงไมมหาโพธ หลอดวยนากเปนพระนงปางมารวชยสมยสโขทยอญเชญมาจากวดเขาอนทรเมองสวรรคโลก

25

รชกาลท๑

พระพทธชนราช ประดษฐานอยในพระวหารทศใตมขหนา หลอดวยโลหะ ปางมารวชย สมยสโขทย อญเชญมาจากเมองสโขทย ภายหลงสรางรปพระปญจวคคย ในอรยาบถนงฟงปฐมเทศนา จงไดนามปางนวาปางเสดจโปรดพระปญจวคคย พระพทธชนสห ประดษฐานอยในพระวหารทศตะวนตกมขหนา หลอดวยโลหะ ปางมารวชย สมยสโขทย อญเชญมาจากเมองสโขทย ภายหลงสรางรปพระยานาคเจดเศยรแผพงพาน อยเบองบนพระเศยรพระพทธรป ดานลางขดตวเปนพทธบลลงกจงเรยกปางนวาปางนาคปรก พระพทธปาลไลยก ประดษฐานอย ในพระวหารทศเหนอ เปนพระพทธรปปนปนปดทอง มรปชางหมอบชงวงถวายหมอนำา (กณฑ) และลงนงถวายรวงผง หลอขนในสมยรชกาลท๑องคพระพทธรปประทบนงหอยพระบาทบนโขดหนพระหตถรบของถวายจากชางและลง จงเรยกปางนวา ปางปาเลไลยก

26

วดอรณราชวราราม

พระบาทสม เด จพระพทธ เล ศหล านภาล ย ทรงโปรดเกล าฯ ให มการบรณปฏสงขรณวดอรณราชวราราม พระองคทรงพระปรชางานดานทรงพทธศลป ทรงปนพระพกตร “พระพทธธรรมศรราชโลกธาตดลก” พระประธานในพระอโบสถ ดวยฝพระหตถของพระองคเอง และเมอทรงเสดจสวรรคตแลว พระบรมอฐของพระองค ไดอญเชญมาประดษฐานไวทพระอโบสถวดอรณราชวราราม แหงน

รชกาลท๒

พระบาทสมเดจบรมธรรมมกมหาราชารามาธราชบรมนารถบรมบพตรพระพทธเจาอยหวทรงพระราชศรทธาจะยกรอวสาขบชามหายญพธอนขาดประเพณมานนให กลบคนเจยรฐตกาล เรมในปพทธศกราช ๒๓๖๐(จลศกราช๑๑๗๙)ดงพระบรมราโชวาทความตอนหนงวา “...แตนสบไปถงณ วนเดอนหกขนสบสคำาสบหาคำาแรมคำาหนง เปนวนพธวสาขบชานกขตฤกษใหญ พระบาทสมเดจพระพทธเจาอย หวจะทรงรกษาพระอโบสถศลปรนนบตพระสงฆสามวนปลอยสตวสามวน หามมใหผใดฆาสตวตดชวต เสพสราเมรยในสามวน ถวายประทปตงโคมแขวนเครองสกการบชาดอกไมเพลงสามอารามหลวงถวายไทยทานสามวน สวนพระบรมวงศานวงศ แลขาทลละอองธลพระบาทไพรฟาอาณาประชาราษฎร ลกคาวานชสมณชพราหมณทงปวงจงมศรทธาปลงใจลงในการกศล อตสาหะกระทำาวสาขบชาใหเปนประเพณยงยนไปทกปอยาใหขาด ฝายฆราวาสนน จงรกษาพระอโบสถศลถวายบณบาตทานปลอยสตวตามศรทธาทงสามวนดจวนตรษสงกรานต เพลาเพลแลวมพระธรรมเทศนาในอารามธปเทยนชวาลาธงผา ธงกระดาษออกไปยงพระอารามบชาพระรตนตรย ตงพนมดอกไม แขวนพวงดอกไม ธปเทยนธงใหญ ธงนอยในพระอโบสถพระวหารแลนอกพระอโบสถพระวหารทลานเจดยและพระศรมหาโพธ....”

พระราชดารสพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท ๒

28

วดอรณราชวราราม

ประวตความเปนมา

วดอรณราชวราราม เปนวดโบราณ สรางสมยกรงศรอยธยา เดมชอ วดมะกอก สมยกรงธนบร สมเดจพระเจาตากสนมหาราชโปรดใหปฏสงขรณแลวเปลยนชอเปนวดแจง ปพทธศกราช ๒๓๑๑ โปรดใหสรางพระราชวงใหมโดยขยายเขตพระราชฐานใหกวางออกไป ทำาใหวดแจงตงอยในเขตพระราชวงเปนวดไมมพระสงฆและโปรดใหสรางกำาแพงพระราชวงโอบลอมวด สมยกรงธนบรเปนราชธาน ถอกนวาวดแจงเปนวดคบานคเมอง เปนทประดษฐานพระแกวมรกตและพระบางซงสมเดจเจาพระยามหากษตรยศก(พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช)ไปตเมองเวยงจนทนไดแลวอญเชญพระพทธรปสำาคญ๒องคคอพระแกวมรกตและพระบาง ลงมากรงธนบรดวย ตอมาไดอญเชญพระแกวมรกต และพระบางขนประดษฐานในมณฑปซงอยดานหลงพระอโบสถและพระวหารเกา

29

รชกาลท๒

เมอพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชเสดจเถลงถวลยราชสมบต โปรดใหสรางพระนครขนใหมดานฝ งตะวนออกของแมนำาเจาพระยา แลวโปรดใหรอกำาแพงพระราชวงกรงธนบรออก ดวยเหตนวดแจงจงอยนอกพระราชวง โปรดใหเป นวดมพระสงฆจำาพรรษาโดยนมนตพระโพธวงศาจารยจากวดบางหวาใหญ (วดระฆงโฆสตาราม)มาครองวด วดแจงไดรบการบรณปฏสงขรณใหมทงพระอารามโดยพระเจาลกยาเธอเจาฟากรมหลวงอศรสนทร(พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เมอครงดำารงพระราชอสรยยศเปนพระโอรส) ตอมาเมอพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยขนครองราชยสมบต โปรดใหสราง พระอโบสถ พระวหารและพระปรางคพรอมทงทรงปนหนพระพทธรปดวยฝพระหตถของพระองคเอง และโปรดใหหลอขนประดษฐานเปนพระประธานในพระอโบสถ และพระราชทานนามใหมวาวดอรณราชธาราม สมยรชกาลท ๓ โปรดใหปฏสงขรณใหมทงหมดแลวโปรดใหกอสรางพระปรางคจนแลวเสรจ ซงเปนสถาป ตยกรรมทมความงดงาม ป จจบนเรยกกนว าพระปรางควดอรณ

30

วดอรณราชวราราม

สมยรชกาลท๔โปรดใหสรางและปฏสงขรณสงตางๆ เพมเตม เชน บษบกยอดพระปรางคเปนทประดษฐานพระพทธรปฉลองพระองคพระนามวาพระพทธนฤมตรและไดอญเชญพระบรมอฐของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย มาบรรจไวทพระพทธอาสนของพระประธานในพระอโบสถ เมอปฏสงขรณพระอโบสถเรยบรอยแลวพระราชทานนามวาวดอรณราชวราราม ปพทธศกราช ๒๔๓๙ เกดอคคภยไหมพระอโบสถพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจ าอย หว ได เสดจพระราชดำาเนนไปอำานวยการดบเพลงดวยพระองคเอง และโปรดใหกรมหมนปราบปรปกษ เปนแมกองปฏสงขรณพระอโบสถ ตลอดจนเขยนภาพผนงดานในและปฏสงขรณพระระเบยงรอบพระอโบสถ พรอมทงถาวรวตถอน ๆและโปรดใหพระยาราชสงคราม (กรหงสกล) เปนนายงานอำานวยการปฏสงขรณพระปรางคใหญ พระบาทสมเดจพระเจ าอย หวภมพลอดลยเดชโปรดใหบรณปฏสงขรณสถาปตยกรรมทสำาคญภายในวดเชนศาลาการเปรยญกฏพระวหารพระเจดยพระปรางคโดยเฉพาะพระปรางคไดรบการปฏสงขรณเปนการใหญใชเวลา๕ปจงแลวเสรจ

31

รชกาลท๒รชกาลท๒

สถานะและทตง

วดอรณราชวราราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรมหาวหาร ตงอย ทางทศตะวนตกของแมนำาเจาพระยา เลขท ๓๔ ถนนอรณอมรนทร แขวงวดอรณเขตบางกอกใหญ กรงเทพมหานคร มทดนตงวด เนอท๒๙ไร๑งาน๙๓ตารางวา

32

วดอรณราชวราราม

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถอยทางทศเหนอของวดเปนอาคารกออฐถอปนยกพนสงหลงคาลด๒ชนมงดวยกระเบองเคลอบประดบชอฟาใบระกาหางหงสลงรกปดทองประดบกระจกหนาบนดานหนาและหลงเปนรปเทวดาถอพระขรรคประทบในปราสาท เปนไมแกะ มสงขและคนโทนำา วางอยบนพานขางละพาน ประดบลายกระหนกชอวาชอกระหนกหางโตลงรกปดทอง มมขดานหนาและหลงมเสารบเชงชายทงดานทศเหนอและทศใต พนหนามขและพนรอบพระอโบสถปดวยหนออนดานหนาอยระหวาง๒ขางมบษบกยอดปรางคเปนทประดษฐานพระพทธนฤมตร ซงเปนพระพทธรปฉลองพระองคในรชกาลท ๒ ทหมกลองดานหลงระหวางประตเหมอนกนมบษบกยอดปรางคมพาน๒ชนลงรกปดทองมพ มเทยนตงอย ผนงดานนอกถอปนประดบกระเบองลายดอกไมรวง บวหวเสา และบวเชงเสาลงรกปดทองประดบกระจกหนาตางม๑๔ชองบานหนาตางดานนอกเปนลายรดนำาซอมใหมภายในมภาพจตรกรรมฝาผนงทง๔ดาน

33

รชกาลท๒

พระระเบยงพระอโบสถสรางขนในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ทผนงระเบยงมภาพเขยนเปนซมเรอนแกวลายดอกไมใบไมรอบพระระเบยงประดษฐานพระพทธรปปางมารวชย๑๒๐องคซมเสมา๘ซมเปนซมหนออน เปนรปบษบกยอเหลยมไมสบสอง มใบเสมาค ทำาดวยหนสลกลวดลาย ประดษฐานอยภายใน ระหวางช องเสมาทกช องมสงโตหนตงอย บนแทน ด านหนาพระระเบยงมต กตาหนทหารจน ตงเรยงเปนแถวรอบพระอโบสถ

34

วดอรณราชวราราม

พระประธาน ในพระอโบสถเปนพระพทธรปปางมารวชยเฉพาะพระพกตร เปนฝพระหตถในรชกาลท ๒ ซงทรงปนหนดวยพระองคเองทฐานผาทพยไดบรรจพระอฐของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ม เครองหมายตราครฑจบนาค และระหวางพระอครสาวก มพดยศตงอย ๑ เลมพระพทธรปองคน พระนามวา พระพทธธรรมศราชโลกธาตดลก

35

รชกาลท๒

พระวหาร สรางสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เปนอาคารกออฐถอปนยกพนสงเชนเดยวกบพระอโบสถ หลงคาลด ๓ ชน มงดวยกระเบองเคลอบหนาบนเปนภาพเทวดาถอพระขรรคอยบนแทนประดบดวยลายกระหนก ลงรกปดทอง ประดบกระจก มมขทงดานหนาและดานหลงผนงภายนอกประดบกระเบองเคลอบผนงภายในฉาบปนสเหลอง ภายในพระวหาร ประดษฐานพระพทธรปปางมารวชย พระนามวา พระพทธชมภนทมหาบรษลกขณาอสตยานบพตร บนฐานชกชมพระอรณหรอพระแจงหนาตกกวาง๕๐เซนตเมตรประดษฐานอยบนแทนถดลงมาชนลางสดมพระพทธรปหลอดวยสำารดลงรกปดทองศลปะสมยสโขทยหนาตกกวาง๗๐เซนตเมตรประดษฐานอยบนแทนลงรกประดบกระจก พระระเบยง หรอพระวหารคด เปนอาคารกออฐถอปนหลงคามงกระเบองเคลอบมประตอยกงกลางทงสทศมซมจระนำาเหนอประตหนาบนเปนรปพระนารายณทรงครฑประดบลายกระหนกลงรกปดทอง

36

วดอรณราชวรารามวดอรณราชวราราม

พระปรางคใหญ ตงอยหนาวดทางทศใต เปนของโบราณพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย โปรดใหกอเสรมพระปรางคองคเดมทมขนาดสง๘วาเปน๓๓วาเศษเพอใหเปนพระมหาธาตประจำากรงรตนโกสนทร แลวเสรจในสมยรชกาลท ๓ ลกษณะกออฐถอปน ประดบดวยชนกระเบองเคลอบสตาง ๆ และจานชามของโบราณทมลวดลายสวยงามเชนชามเบญจรงคเปนตนยอดพระปรางคมพระมงกฎประดษฐานเหนอยอดนภศล

37

รชกาลท๒

พระปรางค อยภายในรวลอมทง ๔ ดาน ดานทศตะวนออกทศเหนอ และทศตะวนตก ตอนลางเปนกำาแพงกออฐถอปนเตย ๆ ทาดวยนำาปนสขาว ตอนบนเปนรวลกกรงเหลกทาสแดง มรปครฑจบนาคตดอยบนทกชองแตละชองกนดวยเสากออฐถอปนเหมอนกำาแพง ตอนลางดานทศตะวนตกหลง พระปรางค มเกงจนแบบของเกา๑เกง พระเจดย ๔ องค ลกษณะกออฐถอปนยอเหลยมไมยสบประดบดวยกระเบองสตางๆเปนลวดลายดอกไมและลายอนๆงดงามมากพนปดวยกระเบองหนเปนพระเจดยแบบเดยวกน และมขนาดเทากนทงหมด คอ มฐานทกษณสำาหรบขนไปเดนรอบองคพระเจดย ๑ ชน มบนไดขนทางทศเหนอ บรเวณพระเจดยตดกบพระระเบยงพระอโบสถสรางในรชกาลท๓

38

วดราชโอรสาราม

เมอ พ.ศ. ๒๓๖๓ พมาเตรยมยกทพเขามาตสยาม พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย จงโปรดเกลาฯ ให สมเดจพระเจ าลกยาเธอ กรมหมนเจษฎาบดนทร (พระบาทสมเดจพระนงเกล าเจ าอย หว รชกาลท ๓) ทรงเปนแมทพคมกองทพไปรบกบพมา ทางดานเจดย ๓ องค จงหวดกาญจนบร พระองคไดเสดจฯ ประทบแรม ทหนาวดจอมทอง และทรงทำาพธเบกโขลนทวารตามลกษณะพชยสงคราม อธษฐานใหประสบความสำาเรจกลบมาโดยสวสดภาพ แตเนองจากพมาไมไดยกทพมาตามทเลาลอ พระเจาลกยาเธอ กรมหมนเจษฎาบดนทร จงเสดจฯ กลบพระนคร และ โปรดเกลาฯ ใหปฏสงขรณวดจอมทองใหมทงวด และถวายเปนพระอารามหลวง พระราชทานนามใหมวา “วดราชโอรสาราม”

รชกาลท๓

“เมอเหนวาบรมวงศานวงศพระองคใดทมวยวฒปรชา รอบรราชานวตร จะเปนศาสนปถมภกยกพระบวรพทธศาสนา และจะปกปองไพรฟา อาณาประชาราษฎรรกษาแผนดนให สขสวสด โดยยงเปนทยนดแกมหาชนทงปวงได กสดแทแตจะเหนดประนประนอมพรอมใจกนยกพระบรมวงศานวงศพระองคนนขนเสวยมไหสวรรยาธปตยราชสบสนตตวงศดำารงราชประเพณตอไปเถด”

(จดหมายเหตรชกาลท๓)

พระราชปณธานพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท ๓

40

วดราชโอรสารามวดราชโอรสาราม

ประวตความเปนมา

วดราชโอรสาราม เป นวดโบราณ สร างสมยกรงศรอยธยาเดมชอวดจอมทอง ปพทธศกราช ๒๓๖๓ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ขณะดำารงพระอสรยยศเปนพระเจา ลกยาเธอในรชกาลท ๒ เปนแมทพคมพลไปขดตาทพพมาทางดานพระเจดย ๓ องค จงหวดกาญจนบร เมอเคลอนทพผานวดจอมทองไดเสดจประทบแรมทหนาวดทรงทำาพธเบกโขลนทวารตามลกษณะตำาราพชยสงครามและทรงอธษฐานใหไปราชการสงครามประสบผลสำาเรจ หลงจากเสรจการทพทรงไดปฏสงขรณวดจอมทองใหมทงวดแลวถวายเปนพระอารามหลวง พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยพระราชทานนามวาวดราชโอรส

41

รชกาลท๓

ดวยเหตทการสถาปนาวดนเปนการสวนพระองคของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว จงมพระราชดำารแบบการกอสรางตามพระราชหฤทย ซงขณะนนการตดตอคาขายกบจนเฟองฟมาก การกอสรางวตถสถานและศลปะการตกแตงภายในวดจงนยมเปนแบบจน วดราชโอรสตกแตงด วยศลปะจนเปนสวนมากนบเปนวดทสรางตางจากแบบวดทวไปศลปกรรมทมอยในวดนมการประดบตกแตงตาง ๆ เปนแบบจนผสมไทย เชนพระอโบสถพระวหารหลงคาพระอโบสถเปนกระเบองเคลอบแบบไทยกฏพระสงฆเปนอาคารตกแทนเรอนไมแบบของเดมบานประตหนาตางพระวหาร พระพทธไสยาสนประดบดวยเซยวกางแทนลายเทพพนม หรอลายไทยแบบของเดมหนาบนพระอโบสถและพระวหารประดบกระเบองเคลอบสเปนการประยกตศลปกรรมไดอยางประณตเหมาะสม

42

วดราชโอรสารามวดราชโอรสาราม

สถานะและทตง

วดราชโอรสาราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรวหาร ตงอย รมคลองสนามไชย ฝ งตะวนตก(ฝงธนบร)และทศเหนอตดคลองบางหวาตงอยเลขท๒๕๘เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร มทดนตงวด เนอท ๒๗ ไร๒งาน๖๐ตารางวา

43

รชกาลท๓

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปน สถาปตยกรรมเลยนแบบจนตามพระราชนยมในรชกาลท๓หลงคาลด๒ชนมงกระเบองเคลอบส หนาบนประดบกระเบองเคลอบสสวยงามตอนบนประดษฐเปนเครองบชามดอกไมมงกรหงสตอนลางเปนภาพทวทศนมบานเรอนสตวเลยงภเขาตนไมตามขอบหลงคาประดบกระเบองสซมประตหนาตางประดบปนปนประดษฐเปนลายดอกเบญจมาศบานประตดานนอกประดบมกลายมงกรดนเมฆ ฝมอละเอยดประณต ดานในเขยนรปทวารบาลแบบจนบานหนาตางดานนอกประดบลายมงกรดนเมฆเปนลายปนปน ดานในเขยนลายดอกไมเฟองสทอง ผนงดานในเขยนลายเครองบชาแบบจน บางชวงมความหมายในการใหพร ฮกลกซว ตามคตของจน เพดานเขยนดอกเบญจมาศทองบนพนแดง

44

วดราชโอรสาราม

พระประธาน ในพระอโบสถเป นพระพทธรปปางสมาธประดษฐานภายใตฉตรแกวเหนอฐานชกช๕ชนชนลางเปนฐานเชยงรปสเหลยมชนบนมนขอบยกลายกลบบวลงรกปดทอง ประดบกระจก ตราผาทพย ด านหนาม เครองหมายรปปราสาททผ าทพย ฐานพระพทธรปพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอย หวโปรดใหอญเชญพระสรรงคารของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวมาประดษฐานไวพรอมกบถวายพระปรมาภไธยประจำารชกาลและศลาจารกดวงพระชนษา พระราชทานพระนามวา พระพทธอนนตคณอดลยญาณบพตร พระบาทสมเดจพระเจ าอย หวภมพลอดลยเดชโปรดใหประดษฐานนพปฎลมหาเศวตฉตร (ฉตร ๙ ชน)เหนอพระประธานในพระอโบสถเมอปพทธศกราช๒๕๐๔

45

รชกาลท๓

พระวหารพระพทธไสยาสน อยดานหลงพระอโบสถเปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง ในกำาแพงแกวเดยวกน แตพระวหารมกำาแพงลอมอยเฉพาะอกชนหนงเปนพระวหารขนาดใหญภายในประดษฐานพระพทธไสยาสนปนปนขนาดยาว๒๐เมตรพระนามวาพระพทธไสยาสนนารถชนนทร ชนสากยบรมสมเดจสรรเพชรพทธบพตร เพดานเขยนลายดอกเบญจมาศ นก ผเสอ สอดสสวยงามรอบลานพระวหาร มพระเจดยเหลยม ยอมมไมสบสองประดษฐานอย๓๒องค พระแทนประทบใตต นพกล มมซายดานหนาพระอ โบสถมต นพก ลต น ใหญ ต นหน ง ม แท นศ ลาอยใตตนพกลน เมอพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวเสดจทอดพระเนตรการกอสรางไดประทบทพระแทนน

46

วดราชโอรสาราม

วหารพระยน เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง อย ดานเหนอพระอโบสถ ภายในประดษฐานพระพทธรปยนปางประทานอภยเปนพระพทธรปหลอสำารดสง ๖.๒๕ เมตร ศลปะกอนสมยกรงศรอยธยา พระนามวาพระอทอง ถะ (สถปเจดย) คอสถปหรอเจดยแบบจนอยดานหลงพระอโบสถ เปนสถปแบบจน มทรงเหลยมซอนกน ๕ ชนยอดเปนรปทรงนำาเตา ถดมาทรงเหลยมซอนกนเปนชน ๆในแตละเหลยมเจาะเปนชอง เวนระยะโดยรอบ ถะ หรอสถปองคน กอดวยอฐถอปนปดทบ ภายนอกเปนหนออนสลกรปสเหลยมและลวดลายปะตดไวดานนอก

47

รชกาลท๓

ศาลาการเปรยญ อย ทางทศใตของพระอโบสถเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก หลงคาลด ๒ ชน แบบจนมงกระเบองเคลอบสนหลงคาประดบรปถะอยระหวางมงกรกระเบองเคลอบสอยางศาลเจาจนผนงดานนอกตอนบนเขยนรปผลไมเปนสญลกษณของความเปนสรมงคล (ฮก ลก ซว)เชนสมมอและลกทอภายในประดษฐานพระพทธรปปนปนปางประทานพระธรรมเทศนา

48

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระบาทสม เด จพระจอม เกล า เจ า อย ห ว โปรดเกลาฯ ใหสรางวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม เปนวดพระอารามหลวง ประจำารชกาล ตามโบราณ พระราชประเพณ วดราชประดษฐฯ เปนพระอารามหลวง ชนเอก ชนดราชวรวหาร สงสำาคญในพระอาราม มพระอโบสถ และพระวหารหลวง ตงอย บนฐานสง มลกษณะสถาปตยกรรมไทย ภายในพระวหารมบษบก ๓ ยอด อยเหนอฐานชกช บษบกองคกลางประดษฐาน พระพทธสหงคปฏมากร ซงโปรดเกลาฯ ใหจำาลองมาจาก พระพทธสหงค ในฐานพระพทธรปองคนประดษฐานพระบรมอฐในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๔)

รชกาลท๔

“พระนครนเปนถนทของคนนบถอพระพทธศาสนามาแตเดม ไมใชแผนดนของศาสนาอน คนทถอศาสนาอนมาแตอนกดอยในเมองนกดจะโทมนสนอยใจดวยรษยาแกพระพทธศาสนา เพราะบชาอนนไมได ดวยไมใชเมองศาสนาตวเลย ถาโทมนสกชอวาโลภลวงเกนไป”

(พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

“ประกาศพระราชทานสวนพระราชกศลในการททรงบรจาคเพชรใหญ

ประดบพระอณาโลมพระพทธรตนปฏมากร”,

ในประชมประกาศรชกาลท๔เลม๑,องคการคาของครสภา,

๒๕๒๘,หนา๘๒)

พระราชดารสพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔

50

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

ประวตความเปนมา

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท๔โปรดใหสรางถวายพระสงฆคณะธรรมยตกนกายดงปรากฏขอความในประกาศซงจารกอยบนศลาดานหลงพระวหารหลวงวา “ทรงพระราชดำารเพอประโยชน ๒ ประการคอประการทหนง เพอใหตองตามประเพณโบราณทวาในราชธานจะตองมวดสำาคญประจำา๓วดไดแกวดมหาธาตวดราชบรณะและวดราชประดษฐฯดงปรากฏตวอยางมาแลวคอทจงหวดสโขทยจงหวดพษณโลกและจงหวดพระนครศรอยธยาเปนตนสมยกรงรตนโกสนทรสมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาทไดทรงบรณะวดสลก

51

รชกาลท๔

ซงตอมาไดนามวา วดมหาธาต ครง เจาฟากรมหลวงเทพหร รกษ ทรงบรณะวดเลยบ ซงต อมาได นามว าวดราชบรณะ อกวดหนง ยงขาดแตวดราชประดษฐฯ จงสมควรทจะทรงสรางขนใหมเพอใหครบตามประเพณโบราณประการทสอง เพอประโยชนในพระองค เจานายและขาราชการฝายหนา ฝายใน ซงเคยเปนศษยศกษาฝายธรรมยตกนกายมาตงแตครงยงทรงผนวชเหนวาวดธรรมยตอยไกล เพอใหสามารถทำาบญใหทานตามคตไดสะดวก โดยไมตองเดนทางไปถงวดบวรนเวศ จงสมควรทจะใหสรางวดฝายธรรมยตขนใกลๆพระบรมมหาราชวง”

52

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

วดราชประดษฐฯ เปนวดแรกทสรางขนเพอสงฆฝายธรรมยตโดยเฉพาะสวนวดธรรมยตอนๆ ทมอยขณะนนเปนวดทแปลงมาจากฝายมหานกายทงสน ทดนซงเปนทตงของวดราชประดษฐในรชกาลท ๑ และรชกาลท ๒ เปนทหลวงขางตกดนสำาหรบพระราชทานเปนทอาศยแกขาราชการทตองพระราชประสงคใหอยใกล ๆ ทางดานทศตะวนออกของพนทมผสรางโรงธรรมขนหลงหนงเพอเปนททำาบญและฟงพระธรรมเทศนาของราษฎรในละแวกใกลเคยงภายในเปนทประดษฐานพระพทธรปและภาพพระบฏเสมอนกบเปนวดหนง สมยรชกาลท๓พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวตองพระราชประสงคจะใชทดนบรเวณนเปนสวนกาแฟจงโปรดใหรอถอนบานเรอน ตลอดจนโรงธรรมยายไปทอนบรเวณนจงเปนสวนกาแฟของหลวงตลอดมา

53

รชกาลท๔รชกาลท๔

สมยรชกาลท๔ไมมการทำาสวนกาแฟสถานทดงกลาวจงเปนพนทวางเปลาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวมพระดำารวาเปนสถานทเหมาะแกการสรางวดธรรมยตแตทรงถอวาเปนทดนสวนกลางของแผนดนไมสมควรยกมาถวาย จงโปรดใหกรมพระนครบาลออกรงวดพนทไดกวาง๓๑วา๓ศอกยาว๓๕วารวมเปนพนททงหมด๑,๐๙๘ ตารางวา คดราคาตารางวาละ ๑ บาท พระองคจงพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคจำานวน๑๘ชง๑ ตำ าล ง ๒ บาท ให กรมพระนครบาล ซ อท ด นแหงอนแลกกบทดนผนนเพอใชราชการ และโปรดใหพระยาราชสงคราม (ทองสก) เปนแมกองดำาเนนการเรมกอสรางวนท๒๖พฤศจกายนพทธศกราช๒๔๐๗

54

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

การสรางวดมปญหาเลกนอยเนองจากพนทคอนขางตำาด านหนงตดคลองคเมองเดมจงทำาให เนอดนอ อนมพระราชประสงคจะถมลานพระวหารและพระเจดย หากใชแตดนและทรายถม อาจเกดการทรดขนภายหลงปญหานแกโดยใชไหกระเทยมทมาจากเมองจนถมแทนแตการจะหาไหกระเทยมจำานวนมากคอนขางยาก จงออกประกาศบอกบญเรยไรใหประชาชนนำาไหกระเทยมมารวมพระราชกศลหรอขายในราคา ๒-๓ อฐ การกอสรางวดราชประดษฐ ใช เวลาประมาณ ๙ เดอนเศษจงเสรจเดมพระราชทานนามไวกอนสรางวดวา วดราชประดษฐสถตธรรมยตการาม ดงปรากฏอยในประกาศบนแผนศลาซงอยในซมจระนำาดานหลงพระวหารเมอสรางเสรจไดเปลยนนามเปน วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม ทงนเพอใหเหมาะสมกบเปนทประดษฐานหลกศลา ซงเปนสมามจารกคาถาภาษาบาลและภาษาไทย และโปรดใหจดพระราชพธผกพทธสมาในวนท๗-๙มถนายนพทธศกราช๒๔๐๘

55

รชกาลท๔

สมยรชกาลท ๕ โปรดใหปฏสงขรณสงทชำารดทงพระอารามและโปรดใหแบงพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระจอมเกล าเจ าอย หวลงในกล องศลา อญเชญไปบรรจในพระพทธอาสนพระประธานในพระวหารหลวงการบรรจพระบรมอฐพระมหากษตรยในพระพทธอาสนพระประธานวดสำาคญเกดจากพระราชดำารในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจ าอย หว เพอปองกนมใหพระบรมอฐพระมหากษตรยรชกาลตาง ๆ กระจดกระจายสญหายไปและเปดโอกาสใหประชาชนไดสกการบชาหรอบำาเพญกศลถวายไดตามอธยาศย และโปรดใหรวบรวมพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในรชกาลกอน๓รชกาลบรรจลงกลองศลาแลวอญเชญไปบรรจในพระพทธอาสนพระประธานวดสำาคญในรชกาลคอพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช บรรจ ณ วดพระเชตพนวมลมงคลารามพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย บรรจณวดอรณราชวรารามพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว บรรจ ณ วดราชโอรสาราม สวนของพระองคมพระราชประสงค จะให บรรจ ณ วดราชประดษฐฯซงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กปฏบตตามพระราชประสงคดงกลาวมาแลว

56

วดราชประดษฐสถตมหาสมารามวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

สมยรชกาลท ๖ โปรดใหบรณะวดราชประดษฐฯอกครงหนงโปรดใหสรางหอไตรซงอยดานขวาของพระวหารใหมเนองจากของเดมทมเครองบนทำาดวยไมเปนรปปราสาทชำารดทรดโทรมมากและโปรดใหสรางหอพระจอมขนใหมอย ด านซายพระวหารอกหลงหนง ไดรบยกฐานะเปนพระอารามหลวงเมอปพทธศกราช๒๔๐๘

57

รชกาลท๔รชกาลท๔

สถานะและทตง

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรวหารตงอยเลขท๒ถนนสราญรมยแขวงพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพมหานครมทดนตงวดเนอท๒ไร๒งาน๙๘ตารางวา

58

วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ หรอพระวหารหลวง ตงอย บนฐานสง มลกษณะสถาปตยกรรมไทยเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกหลงคาลด มงกระเบอง ประดบชอฟา ใบระกา หางหงสลงรกปดทองประดบกระจกยาว๗หองมมขดานหนาและดานหลง มเสาหานรองรบชายคาระเบยงโดยรอบ หนาบนดานหนาและดานหลงเปนรปพระราชลญจกรประจำาพระองคพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอย หว คอ รปพระมหา พไชยมงกฎ อยเหนอพระแสงขรรคค มพานแวนฟารองรบวางบนหลงชาง ๖ เชอก ประดบดวยฉตร ๕ ชน ซายขวารปทงหมดลงรกปดทอง ซ มประตหนาตางทกบานเปนลายปนป นทรงมงกฎ ผนงภายนอกประดบดวยหนออนผนงดานหลงมซ มศลาจารกประกาศในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว๒ประกาศในแผนเดยวกนประกาศฉบบแรกพทธศกราช ๒๔๐๗ กลาวถงการสรางวดถวายพระสงฆคณะธรรมยตกนกายฉบบลางประกาศผกพทธสมาปพทธศกราช๒๔๐๘ ภายในพระวหารมบษบก๓ ยอด อยเหนอฐานชกชบษบกองคกลางประดษฐาน พระพทธสหงคปฏมากร ซงพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหจำาลองมาจาก

59

รชกาลท๔

พระพทธสหงค ในฐานพระพทธรปองคนประดษฐานพระบรมอฐในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอย หวนอกจากน เป นทประดษฐานพระพทธชนราชจำาลองพระพทธชนสหจำาลองพระศาสดาจำาลองและพระนรนตรายจำาลองผนงภายในมภาพจตรกรรมสฝนโดยรอบภาพทสำาคญและเปนเสมอนอนสรณเหตการณตอนปลายรชกาลท ๔คอ ภาพทผนงดานหนาพระประธานเปนภาพสรยปราคามคนสองกลองดดาวภาพจตรกรรมฝาผนงแบงภาพออกเปน๒ตอนตอนบนเหนอหนาตางขนไปเปนภาพเทวดานางฟาเหาะอยตามกลบเมฆสวนผนงระหวางชองหนาตางเปนภาพพระราชพธ๑๒เดอนผนงดานขวามอเรยงจากหนามาหลงคอพระราชพธลอยพระประทปณทาราชวรดษฐพระราชพธตรยมปวายณบรเวณหนาวดสทศนเทพวรารามพระราชกศลเลยงตรษจน ณ พระทนงราชกจวนจฉย ทาราชวรดษฐพระราชพธตรษ สดป ณ พระทนงดสตมหาปราสาทบนผนงดานซายมอเรยงจากหนามาหลง คอ ประเพณสงกรานตพระราชพธวสาขบชาณวดพระศรรตนศาสดารามพระราชพธจรดพระนงคลแรกนาขวญพระราชกศลสลากภตณ วดราชประดษฐ พระราชกศลอปสมบทนาคหลวงณวดพระศรรตนศาสดารามพระราชพธโสกนตณพระทนงดสตมหาปราสาทและพระราชพธกฐน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหเขยนขนเหนอบานประตหนาตางดานในพระวหารมแผนหนออนจารกพทธภาษตรวมทงสน๑๘แผนกรอบจารกเหลานเปนลายปนปนประดบกระจกสงดงามมาก

60

วดราชประดษฐสถตมหาสมารามวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระประธาน ในพระอโบสถ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหจำาลองจากพระพทธสหงคองคทประดษฐาน ณ พระทนงพทไธสวรรย ภายในพพธภณฑสถานแหงชาต กรงเทพมหานคร พระนามวาพระพทธสหงคปฏมากร ประดษฐานอยบนฐานชกชภายใตบษบกเนองจากทรงพอพระทยพทธลกษณะและทรงนบถอดวยพระราชศรทธาเปนพเศษทฐานพระพทธสหงคปฏมากรประดษฐานพระบรมอฐพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ดานหนาพระประธานประดษฐานพระพทธสหงคจำาลองอกองคหนง ซงมขนาดยอมลงมา และทางดานซายประดษฐานพระพทธชนสหจำาลอง สวนทางดานขวาประดษฐานพระพทธชนราชจำาลอง

61

รชกาลท๔

พระพทธนรนตราย เปนพระพทธรปปางสมาธเพชรหลอดวยสำารดกะไหลทอง เบองหลงมซมเรอนแกวเปนพมมหาโพธยอดเรอนแกวเปนรปพระมหามงกฎฐานรอบองคพระเปนทสำาหรบรบนำาสรงมทอเปนรปศรษะโค ซงหมายถงพระโคตมโคตร(นามพระโคตรขององคพระสมมาสมพทธเจา) ปาสาณเจดย อยดานทศใตของพระอโบสถ เปนพระเจดยทรงกลมฐานสเหลยมประดบดวยกระเบองหนออนทงองคเปนทมาของคำาวาปาสาณเจดยซงหมายถงเจดยหนดานหนาพระเจดยมพระรปหลอโลหะของสมเดจพระสงฆราช(สาปสสเทวมหาเถร)ขนาดเทาองคจรงนงแสดงธรรมเทศนาประดษฐานอยภายในซม รปสมเดจพระสงฆราชปรากฏประวตวา ครงแรกสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส โปรดใหนายชอบ บานชางหลอ เปนผหลอขนแตรปทได มลกษณะไมเหมอนสมเดจพระสงฆราช สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศและสมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดำารงราชานภาพรวมกนใหชางชาวสวสชอ เวนง เปนผหลอพระรปขนใหมแลวอญเชญมาประดษฐานภายในซมพระเจดย

62

วดราชประดษฐสถตมหาสมารามวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม

พระปรางคขอม อย บนฐานไพท ดานทศใตของพระอโบสถ ถดจากพระเจดยออกไป เปนปราสาทกออฐถอปน ทรงสเหลยม มยอดปรางคแบบขอม ภายในบรรจพระสรรงคารของสมเดจพระสงฆราช (สา ปสสเทวมหาเถร)สรรงคารของพระศาสนโสภณ (ออน อหโก) และสรรงคารของพระพรหมมน(แยมอปวกาโส) หอไตร สรางโดยพระราชประสงคของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวโปรดใหรออาคารเดมทเปนเครองไมและชำารดทรดโทรมลง ตงอยบนฐานไพทดานทศตะวนออกของพระอโบสถ มลกษณะเปนปราสาทยอดพระปรางคแบบขอมตวปราสาทกออฐถอปน หนาบนประดบดวยลายปนปน เปนภาพพระพทธประวตปางประสต และเสดจดบขนธปรนพพานภายในเปนทเกบพระไตรปฎกและคมภร

63

รชกาลท๔

หอพระจอม พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขนในคราวเดยวกบหอไตร ตงอยทางดานทศตะวนตกของพระอโบสถ มลกษณะและสดสวน เชนเดยวกนกบหอไตร แตยอดพระปรางคเปนรปพระพรหมสหนาหนาบนซมมลายปนปนเปนรปพระนารายณบรรทมสนธบรรทมบนหลงมงกรแทนหางนาค เบองหลงมพระลกษมละเศยรนาคแผพงพาน ภายในพระปรางคประดษฐานพระบรมรปยนเตมพระองค ขนาดเทาพระองคจรงของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงฉลองพระองคป ดพระอระ พระภษาโจง พระหตถ ขวาทรงหนงสอทรงพระแสงกระบหอยทบนพระองคเบองซาย ศาลาการเปรยญ อยทางทศตะวนตกของพระอโบสถถดจากหอพระจอมออกไป เปนอาคารคอนกรตชนเดยวลกษณะสถาปตยกรรมแบบโบสถขนาดเลกของกรกโบราณเพดานประดบดวงตราประจำารชกาลท๔ หอระฆง ลกษณะเปนทรงมณฑปจตรมขยอดมงกฎสรางดวยคอนกรตเสรมเหลก มลวดลายปนปน ประดบกระจก และกระเบองเคลอบสตาง ๆ อยางงดงามทงหลงภายในแขวนระฆง๒ขนาดคอใหญ๑ใบเลก๑ใบ

64

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

เมอครง พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงขยายพระนคร ซอทดนบรเวณคลองสามเสนและคลองผดงกรงเกษมตอนเหนอของวดเบญจมบพตร ททรดโทรม ทรงทำาผาตกรรมขนเปนวดใหมใหงดงาม สมกบเปนพระอารามหลวง โปรดใหกอสรางวดใหมทงหมดและทรงพระราชทานนามเตมอกษร “ม” และเพมสรอยวา “วดเบญจมบพตรดสตวนาราม” หมายถง วดของพระเจาแผนดนรชกาลท ๕ อกทงพระบรมราชสรรงคารในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดบรรจไว ใตรตนบลลงกพระพทธชนราช พระประธานในพระอโบสถ ททรงโปรดเกลาฯ ใหจำาลองมาจากวดพระศรมหาธาต จงหวดพษณโลก

รชกาลท๕

...ขาพเจาจะไมมจตยนดนอมไปในศาสดาอนนอกจากสมเดจพระสมมาสมพทธเจา และพระธรรมอนพระองคไดตรสรชอบดแลว กบทงพระสงฆหมใหญ อนไดประพฤตตามคำาสงสอนของพระสมมาสมพทธเจาพระองคนนเลยเปนอนขาดจนตราบกวาสนชวต...

(เสดจประพาสยโรปร.ศ.๑๑๖)

“พระราชบดาของฉนไดทรงสละเวลาเปนสวนใหญในการศกษาและคมครองศาสนาของชาต สวนฉนไดขนครองราชยในขณะอายยงนอยจงไมมเวลาทจะเปนนกศกษาอยางพอ ฉนเองมความสนใจในการศกษาหนงสอหลกธรรมตางๆ สนใจทจะคมครองศาสนาของเราและตองการทจะใหมหาชนทวไปมความเขาใจถกตอง”

(พระราชหตถเลขาถงเชอรเอดวนอารโนลด)

“ขาพเจายอมรสกวาเปนหนาทของขาพเจาทจะตองทำานบำารงพระพทธศาสนาซงเปนสงคกบพระราชอาณาจกรใหดำาเนนไปทางวฒนาถาวรพรอมกนทงสองฝาย”

(พระราชดำารสตอคณะสงฆณวดพระศรรตนศาสดาราม

เมอพทธศกราช๒๔๔๐)

พระราชปณธานพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๕

66

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

ประวตความเปนมา

วดเบญจมบพตรเปนวดโบราณเดมชอวาวดแหลม หรอวดไทรทอง สมยรชกาลท ๔ แหงกรงรตนโกสนทรกรมพระพพธโภคภเบนทรพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท ๒ โปรดตงกองทพรบขบถเจ าอนวงศ ทวดน หลงจากเสรจจากการขบถเจาอนวงศแลวไดมศรทธาปฏสงขรณวดแหลม โดยรวมกบพระเจานองยาเธอและพระเจานองเธอ รวม ๔ พระองคคอ กรมพระพทกษเทเวศร กรมหลวงภวเนตรนรนทรฤทธพระองคเจาหญงอนทนล และพระองคเจาหญงวงศ ในการปฏสงขรณครงนโปรดใหสรางพระเจดยไวเปนอนสรณ๕องคเรยงอยดานหนาวดสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดพระราชทานนามวดใหมวา วดเบญจบพตร หมายถงวดของเจานายทง๕พระองค

67

รชกาลท๕

รชกาลท๕พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดทจะขยายพระนครไดซอทดนบรเวณคลองสามเสนกบคลองผดงกรงเกษมตอนเหนอของวดเบญจบพตรในปพทธศกราช ๒๔๔๑ เพอสรางเปนพระราชอทยาน โดยใชทนทรพยสวนพระองค และพระราชทานนามวา สวนดสตพรอมทงโปรดใหสรางพระราชวงแหงใหมคอพระราชวงดสต บรเวณทสรางสวนดสตเปนพนทของวดราง๒วดคอวดดสตและวดปากคลองพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงทำาผาตกรรมและประกอบกบวดเบญจบพตรกำาลงทรดโทรม โปรดมพระราชดำารทจะสถาปนาขนเปนวดใหญใหมความงดงามสงาสมกบเปนพระอารามหลวงโปรดใหสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ ทรงเปนประธานในการกอสรางวดใหมทงหมด พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจเปนองคประธานในการผกพทธสมาเมอปพทธศกราช๒๔๔๒แลวพระราชทานนามเตมอกษร “ม” และเพมสรอยวาวดเบญจมบพตรดสตวนารามหมายถงวดของพระเจาแผนดนรชกาลท ๕ พร อมทงทรงแสดงพระราชประสงค ว าเมอพระองคเสดจสวรรคตและถวายพระเพลงแลว ใหนำาพระสรรงคารมาบรรจไวภายใตรตนบลลงกพระพทธชนราชพระประธานในพระอโบสถ

68

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

ปพทธศกราช๒๔๔๔พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว ไดเสดจพระราชดำาเนนทรงประกอบพธวางศลาฤกษพระอโบสถ โปรดใหสรางดวยหนออนทสงมาจากประเทศอตาล การกอสรางดำาเนนมาโดยลำาดบ จนถงปพทธศกราช ๒๔๕๓ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดเสดจสวรรคตการกอสรางยงไมแลวเสรจ

69

รชกาลท๕

สมยรชกาลท ๖ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โปรดใหดำาเนนการตอ โปรดใหประดบชอฟาใบระกา หางหงส ประดบตกแตงหนออนฝาผนงและพนพรอมทงรตนบลลงก และใหชางกรมศลปากรเขยนลายไทยทฝาผนง และไดอญเชญพระสรรงคารในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว มาบรรจไวใตรตนบลลงกพระพทธชนราชในพระอโบสถ

70

วดเบญจมบพตรดสตวนารามวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

สถานะและทตง

วดเบญจมบพตรดสตวนารามเปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรวหารตงอยเลขท๖๙ถนนนครปฐมแขวงดสตเขตดสตกรงเทพมหานครมทดนตงวดเนอท๒๖ไร๑งาน๖๖ตารางวา

71

รชกาลท๕

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ ประดบตกแตงดวยหนออนทงหลงเปนอาคารทรงจตรมข มมขเดจยนออกมาทงดานหนาและดานหลงหลงคาซอนกน๕ชนมงดวยกระเบองกาบสเหลองลกษณะเปนกาบโคงกระเบองเชงชายเทพพนมมระเบยงคดลอมรอบ ประดบชอฟา ใบระกา หางหงส ลงรกปดทองหนาบนแกะสลกด วยไม ลงรกป ดทองประดบกระจกหนาบนมขเดจ ดานหนาเปนรปพระนารายณทรงสบรรณสวนมขเดจดานหลงเปนรปอณาโลมประดบกระจกหนาบนดานอนๆเปนรปตางๆไมซำากนฝาผนงภายในเขยนภาพลายไทยเทพพนมทรงขาวบณฑสเหลองตลอดถงเพดานบนขอทงหมดมภาพเขยนลายทองรดนำา เพดานประดบดาวกระจายซมหนาตางเปนเรอนแกวฐานเทาสงหบานประต๓ ดาน จำาหลกโลหะภาพนน ดานหนาเปนภาพมารผจญดานเหนอเปนภาพเจดยจฬามณดานใตเปนภาพพระพทธเจาเสดจลงจากดาวดงส ทซ มมขดานตะวนตกประดษฐานพระพทธรปยนองคใหญปดทองเปนพระพทธรปทหลอจากเศษทองทเหลอจากการหลอพระพทธชนราชจำาลองเรยกกนทวไปวาหลวงพอธรรมจกร

72

วดเบญจมบพตรดสตวนารามวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระประธาน ในพระอโบสถ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหหลอเมอปพทธศกราช๒๔๔๔ เปนพระนงสมาธราบ ปางมารวชย สมยสโขทยจำาลองจากองคจรงทจงหวดพษณโลกคอพระพทธชนราช

73

รชกาลท๕

พระระเบยงคด ลกษณะเปนมขกระสนตอจากมขพระอโบสถดานทศใตโอบไปทางตะวนตกมาจรดมขดานหนาพนระเบยงปหนออนตดเปนลายตลอด เสากลมหนออนทงแทง ๖๔ ตน เสาเหลยมประกบแผนหนออน ๒๘ ตนปลายเสาปนบวปดทองประดบกระจก ขอทงหมด ลงรกปดทองลายรดนำาเพดานในลองชาดประดบดาว๖๑๐ดวงมขกลางเปนจตรมข ผนงดานในถอปน ดานนอกประดบหนออนตลอด และทำาหนาตางลกมะหวดเปนระยะ ๆรอบพระระเบยงประดบชอฟาใบระกาหางหงสลงรกปดทองหนาบนตาง ๆ ลงรกปดทองประดบกระจกเปนลวดลายจำาหลก ตราประจำากระทรวงตาง ๆ สมยรชกาลท ๕รวม ๑๐ กระทรวง ใตหนาบนนอกจากทตรงประตมซมประดษฐานพระพทธรปรวม ๔ องค มพระพทธรปปางและสมยตาง ๆ ประดษฐานบนแทนปนลาย ลงรกปดทองเรยงรายรอบระเบยง ปจจบนม ๕๒ องค สลบอรยาบถนงและยนจดเปนพพธภณฑพระพทธรปโบราณแบบตางๆ

74

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระทนงทรงผนวช เดมอยในพระบรมมหาราชวงเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเมอทรงผนวชในปพทธศกราช ๒๔๑๖ ตอมาโปรดใหรอมาสรางถวายวดเบญจมบพตรภายในมจตรกรรมฝาผนงเรองพระราชกรณยกจและเหตการณสำาคญทเกดขนในรชกาลท๕ พระทนงทรงธรรม สมเดจพระนางเจาสวางวฒนาโปรดใหสรางเพออทศถวายเจาฟามหาวชรณหศ สยามมกฎราชกมาร เมอปพทธศกราช ๒๔๔๕ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงมพระราชประสงคใชเปนทประทบทรงศลในวนอโบสถ

75

รชกาลท๕รชกาลท๕

พระวหารสมเดจ ส.ผ. สมเดจพระนางเจาเสาวภาผองศรโปรดใหสรางขนเมอปพทธศกราช ๒๔๔๕ เพอใชเปนหอพระธรรมมชอวา หอสมดพทธสาสนสงคหะ ปจจบนเปนทประดษฐานพระพทธนรสงหจำาลอง พระฝาง และพระพทธรปโบราณตางๆ

76

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

ศาลาหนาพระอโบสถ จำานวน ๒ หลง สรางขนเมอปพทธศกราช๒๔๒๒เปนศาลาจตรมข ศาลาสสมเดจ เปนแบบจตรมขหนาบนจำาหลกลายและตราตางๆทง๔ดานสรางเมอปพทธศกราช๒๔๔๓ดวยทนทรพยของสมเดจ๔พระองคคอ ๑.พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจ าอย หวจำาหลกตราพระเกยวทหนาบนทศเหนอ ๒.สมเดจพระเจานองนางเธอ เจาฟาจนทรมณฑลโสภณภควดกรมหลวงวสทธกษตรยจำาหลกตราจนทรมณฑล ทหนาบนทศตะวนออก ๓.สมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟาจาตรนตรศมกรมพระจกรพรรดพงศจำาหลกตรา จกรทหนาบนทศใต ๔.สมเดจพระเจานองยาเธอเจาฟาภาณรงสสวางวงศกรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช จำาหลกตรา สรโยทย ทหนาบนทศตะวนตก

77

รชกาลท๕

ศาลาบณณรศภาค สรางเมอปพทธศกราช ๒๔๔๔เพอใชเปนโรงฉน ดวยทนทรพยของพระบรมวงศานวงศปจจบนเปนทประดษฐานพระพทธรปโบราณสวนหนงและเปนทบำาเพญกศลในโอกาสตางๆ ศาลาอรพงษ สรางเมอป พทธศกราช ๒๔๗๗เปนแบบจตรมขหลงเลกอยดานหลงพระอโบสถ เพอเปนทเกบพระอฐของพระเจาลกยาเธอ พระองคเจาอรพงษและพระอฐของเจาจอมมารดาเลอนในรชกาลท๔

78

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม

ศาลารอยปปยมหาราชอนสรณ เปนอาคารชนเดยวสรางเพอเปนอนสรณในอภลกขตสมยทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจเสวยราชสมบตครบรอบ๑๐๐ป ทมขดานหนาประดษฐานพระบรมรปของ สมเดจพระปยมหาราชเจา ศาลาธรรมชนราชปญจบพธ เปนศาลาอเนกประสงคอาคาร๕ชนประกอบดวยหองประชมหองสมดหองเรยนหองสมาธหองสำานกงานตางๆ พพธภณฑพระอนสรณ อ.ป.ก. เปนตก๒ชนรฐบาลสมยจอมพล ป. พบลสงคราม สรางถวายเปนทรบรองพระสงฆมาจากตางประเทศเมอคราวฉลอง๒๕พทธศตวรรษเดมชอ อาคนตกาศรม ปจจบนใชเปนพพธภณฑรวบรวมเครองอฐบรขารและของใชตาง ๆ ของสมเดจพระสงฆราช(ปลดกตตโสภณมหาเถร)

79

รชกาลท๕

หอระฆงบวรวงศ เปนหอสงมมข๒ดานประดบดวยแผนหนออนสรางเมอปพทธศกราช๒๔๔๕ดวยทนทรพยของพระราชวงศทนบเนองในพระราชวงบวรหนาบนทง๒ดานใหจำาหลก ตราพระราชลญจกร พระนารายณทรงปน อนเปนตราประจำาในพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวและตราพระราชลญจกรพระลกษณหรอพระอรชนทรงหนมาน ของสมเดจพระมหาอปราช สวนระฆงนำามาจากวดบวรสถานสทธาวาสในพระราชวงบวรสถานมงคล กฏสมเดจ เปนกฏพเศษสรางเมอปพทธศกราช๒๔๔๗เชอมตอจากพระวหารสมเดจ ส.ผ. เพอเปนทพกของสมเดจพระวนรต (ฑตอทยมหาเถร) เจาอาวาสวดมหาธาตผมาดแลจดการวดระยะเรมแรก

80

วดเบญจมบพตรดสตวนารามวดเบญจมบพตรดสตวนาราม

พระฝาง เปนพระพทธรปทรงเครองแบบกษตรยสมยอยธยา อญเชญมาจากเมองฝางเหนอเมองอตรดตถประดษฐานอยทหนามขพระวหารสมเดจส.ผ. พระพทธนรสหจำาลอง เปนพระพทธรปสมยเชยงแสนสมเดจพระปยมหาราชเจา โปรดใหชางหลอจำาลองจากองคจรง ซงเปนพระพทธรปบชาประจำาพระองค ณ พระทนงอมพรสถานพระราชวงดสต ปจจบน พระพทธนรสหจำาลองประดษฐานอยณพระวหารสมเดจส.ผ.ชนสอง

81

รชกาลท๕

ตนพระศรมหาโพธ เปนตนโพธตนแรกทนำามาจากพทธคยา ประเทศอนเดย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยาดำารงราชานภาพ ไดนำามาคราวเสดจไปราชการทประเทศอนเดยและโปรดใหปลกไวทบรเวณหลงพระอโบสถเมอวนท๒สงหาคมพทธศกราช๒๔๔๓

82

วดบวรนเวศวหาร

พระบาทสม เด จพระมงก ฎ เกล า เจ าอย ห ว (รชกาลท ๖) ทรงพระราชดำารวา วดรงษสทธาวาสอยตดกบวดบวรนเวศวหาร มสภาพทรดโทรดมาก จงโปรดเกลาฯ ใหยบรวมเขาเปนวดเดยวกน เรยกวา คณะรงษ และหลงจากถวายพระเพลงพระบรมศพพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา เจาอย หวแลว พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอย หว (รชกาลท ๗) ทรงโปรดเกลาฯ ใหอญเชญพระบรมราชสรรงคาร มาบรรจไว ณ ใตบลลงกพระพทธชนสหในพระอโบสถ เมอวนท ๒๕ มนาคม ๒๔๖๘

รชกาลท๖

“พระพทธศาสนาเปนศาสนาสำาหรบชาตเราเราจำาเปนตองถอดวยความกตญตอบดามารดา และตนโคตรวงศของเรา จำาเปนตองถอไมมปญหาอะไร เมอขาพเจารสกไดแนนอนจงไดกลาลกขนยนแสดงเทศนาทางพระพทธศาสนาแกทานทงหลาย... ...เปนความจำาเปนทเราทงหลาย ผเปนไทยจะตองมนอยในพระพทธศาสนาซงเปนศาสนาสำาหรบชาตเราถามอนตรายอยางใดมาถงพระพทธศาสนา เราทงหลายจะเปนผทไดรบความอบอายดวยกนเปนอนมากเหตฉะนน เปนหนาทของเราทจะตองตงใจทจะรกษาความมนคงของพระพทธศาสนาในประเทศไทยอยาใหมอนตรายมาถงได”

(พระบรมราโชวาทเรองเทศนาเสอปา)

พระราชปณธานพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖

84

วดบวรนเวศวหาร

“เมอรสกแนนอนแลววา ศาสนาในสมยนเปนของทแยกจากชาตไมไดถาขาพเจาจะขอแกทานทงหลายวาพทธศาสนาเปนของไทยเรามาชวนกนนบถอพระพทธศาสนาเถดผทแปลงศาสนาคนเขาดถกยงเสยกวาผทแปลงชาตเพราะเหตฉะนนเปนความจำาเปนทเราทงหลายผเปนไทยจะตองมนอยในศาสนาพระพทธซงเปนศาสนาสำาหรบชาตเรา...”

(พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว,

เทศนาเสอปา,องคการคาของครสภา๒๕๒๖,หนา๕๙)

ขอพรำารำาพนบรรยาย ความคดเครองหมายสแหงทงสามงามถนดขาวคอบรสทธศรสวสด หมายพระไตรรตนและธรรมะคมจตไทยแดงคอโลหตเราไซร ซงยอมสละไดเพอรกษาชาตศาสนานำาเงนคอสโสภา อนจอมประชาธโปรดเปนสวนพระองคจดรวเปนทวไตรรงค จงเปนสธงทรกแหงเราชาวไทย

(ดสตสมตเลม๑ฉบบท๑-๑๑ในพระนามวรรณะสมด)

85

รชกาลท๖

ประวตความเปนมา

วดบวรนเวศวหาร สรางขนในสมยรชกาลท ๓ในระหว างพทธศกราช ๒๓๖๗-๒๓๗๕ โดยสมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพสรางใกลกบวดรงษสทธาวาสทสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมขนอศรานรกษทรงสรางเรยกนามขณะนนวาวดใหม พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดใหเลอนสมณศกด สมเดจพระอนชาธราช เจาฟามงกฎ ซงผนวชจำาพรรษาอย ณ วดราชาธวาส ขนเสมอเจาคณะรอง และเชญเสดจมาครองวดนในปพทธศกราช ๒๓๗๙ โดยจดขบวนแหเหมอนอยางพระมหาอปราชแลวจงไดพระราชทานนามวดวา วดบวรนเวศวหาร หรอเรยกสน ๆ วา วดบน ขณะททรงผนวชอยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวไดทรงปรบปรงวางหลกเกณฑความประพฤตปฏบตของพระสงฆประพฤตปฏบตตามอยางพระองคมากขน ซงเรยกคณะสงฆนวาคณะธรรมยตกนกาย

86

วดบวรนเวศวหาร

สมยรชกาลท ๖ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงพระราชดำารวา วดรงษสทธาวาสอยตดกบวดบวรนเวศมสภาพทรดโทรมมากจงโปรดใหยบรวมเขาเปนวดเดยวกบวดบวรนเวศวหารเรยกวาคณะรงษและหลงจากถวายพระเพลงพระบรมศพพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว โปรดใหอญเชญพระบรมราชสรรงคารมาบรรจไว ณ ใตบลลงกพระพทธชนสห ในพระอโบสถ เมอวนท ๒๕ มนาคมพทธศกราช๒๔๖๘ พระบาทสมเดจพระเจ าอย หวภมพลอดลยเดชทรงผนวชทวดพระศรรตนศาสดารามปพทธศกราช๒๔๙๙แลวเสดจมาประทบทวดน

87

รชกาลท๖รชกาลท๖

สถานะและทตง

วดบวรนเวศวหารเปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรวหารตงอยเลขท๒๔๘ถนนพระสเมรแขวงบวรนเวศเขตพระนคร กรงเทพมหานคร มทดนตงวด เนอท ๓๑ ไร๙๓ตารางวา

88

วดบวรนเวศวหาร

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปนลกษณะทรงตรมขหนหนาไปทางทศเหนอ หลงคามงกระเบองเคลอบลกฟกแบบจน หนาบนประดบลวดลายดวยกระเบองเคลอบตรงกลางเปนตราพระมหามงกฎและพระแสงขรรคประดษฐานเหนอพานแวนฟาผนงภายนอกบดวยหนออนหวเสาสลกเปนลายใบผกกาดเทศ ผนงดานหนามใบเสมาศลาตดอยทผนงซมประตหนาตางเปนปนปนปดทอง บานประตหนาตางดานนอกแกะสลกผนงภายในมภาพจตรกรรมฝมอขรวอนโขงจตรกรผมชอเสยงทานหนงของกรงรตนโกสนทรแบงเนอเรองออกเปน ๒ ตอน ตอนบน เหนอหนาตางเปนภาพฝรงแสดงปรศนาธรรมตอนลางระหวางชองหนาตางเปนภาพเกยวกบ ขนบธรรมเนยมทางพระพทธศาสนา ทตนเสาระบายพนเปนสตางๆเขยนลวดลายและภาพปรศนาธรรมฉฬาภชาตภาพเหลานพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงพระราชดำารให เขยนขน ต งแต ยงทรงผนวชและครองพระอารามน ภายในประดษฐานพระสวรรณเขต พระพทธชนสห และพระอฏฐารส

89

รชกาลท๖

บนฐานชกชเ บองหนาพระพทธชนสห มพระรปสมเดจพระสงฆราชเจาประดษฐานอย ๓ องคองคกลาง คอพระรปสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณหลอเมอปพทธศกราช๒๔๕๙องคซายคอพระรปสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส หลอเมอปพทธศกราช ๒๔๖๒ องคขวา คอพระรปสมเดจพระมหาสมณเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ หลอเมอปพทธศกราช ๒๕๐๗ พระอโบสถนสมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพทรงสรางแตยงนบวาไมบรบรณ เมอพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอย หว ไดเสดจมาครองพระอารามนขณะดำารงสมณเพศในรชกาลท๓ไดทรงบรณะเพมเตมเชนเขยนภาพจตรกรรมภายในทำาซมสาหรายมตรามงกฎเบองหนาพระพทธชนสห เปนตน เมอเสดจขนครองราชยแลวไดทรงบรณะอก สงเกตไดจากลายพระมหามงกฎและพระแสงขรรค ทหนาบน และเดมผกพทธสมาเพยงมขหนาพระองคไดขอพระราชทานพระบรมราชานญาตจากรชกาลท๓ผกพทธสมาใหมทง๓มขตอมาปพทธศกราช๒๓๙๐ไดขยายพทธสมาออกไปอก โดยกำาหนดนมต ๖ แหงดานหนากำาหนดดวยรกขนมตคอตนจนทน๒ตนดานขางกำาหนดดวยอทกนมตคอบอนำา๒แหงดานหลงกำาหนดดวยปาสาณนมตคอหลกศลา๒แหงรอบพระอโบสถลอมดวยกำาแพงแกวกรกระเบองปร

90

วดบวรนเวศวหาร

พระประธาน ในพระ อ โบสถ พระนามว าพระสวรรณเขตหรอเรยกวาหลวงพอโตหรอหลวงพอเพชร ประดษฐานอยดานในสดสมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพอญเชญมาจากวดสระตะพานจงหวดเพชรบรเปนพระพทธรปโลหะ ลงรกปดทอง ปางมารวชย พระยาชำานหตถการไดเลาะเมดพระศกเดมออก ประดบเมดพระศกใหมดวยดนเผาใหขนาดเลกลงแลวลงรกปดทองดานขางพระพทธรปองคนมรปพระอครสาวกปนปนขางละ๑องค

91

รชกาลท๖

พระพทธชนสห ประดษฐานอยดานหนาพระสวรรณเขตเปนพระพทธรปโลหะ ปางมารวชย สมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพ อญเชญมาจากพระวหารทศเหนอของวดพระศรรตนมหาธาต จงหวดพษณโลก เมอปพทธศกราช๒๓๗๔ เดมประดษฐานอยมขหลงของพระอโบสถ ตอมาพระบาทสมเดจพระนงเกล าเจ าอย หว โปรดใหย ายพระพทธชนสหมาไวหนาพระประธานดงปจจบน เมอปพทธศกราช๒๓๘๐ไดตดกะไหลทองพระรศมฝงพระเนตรและพระอณาโลมใหม พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔หลงจากเสดจขนเสวยราชสมบตแลว โปรดใหแผแผนทองคำาลงยาราชาวดประดบพระรศมเดม ถวายฉตรตาด ๙ ชนถวายผาทรงสพกตาด ตนไมเงนทอง และหลอฐานสำารดปดทองใหม สองขางพระพทธชนสหมรปพระอครสาวกซายขวา

92

วดบวรนเวศวหารวดบวรนเวศวหาร

พระอฏฐารส หลอขนในสมยรชกาลท๓ประดษฐานอยทางมขทศตะวนออกและตะวนตกของพระอโบสถมขละ๑ องค เปนพระพทธรปยนปางหามสมทร มพระอครสาวกซายขวาทง๒องค ซ มปรางคพระพทธรป อย ขางพระอโบสถนอกกำาแพงแกวขางละซม ดานหนาทศตะวนออกประดษฐานพระพทธรปยน ปางเสดจลงจากดาวดงส สมยทวาราวดสมเดจพระมหาสมณเจ า กรมพระยาวชรญาณวโรรสทรงอญเชญมาจากวดตองป จงหวดลพบร ซ มปรางคดานหนาทศตะวนตก ประดษฐานพระพทธรป พระไวโรจนะ ธยานพทธเจาเปนพระพทธรปศลาอญเชญมาจากบโรพทโธในเกาะชวา เมอปพทธศกราช ๒๔๓๙ ซมปรางคดานหลงทศตะวนออก ประดษฐานพระพทธรปนาคปรกศลาซ มปรางคทศตะวนตกประดษฐานพระพทธรปนาคปรกเชนกน แตเศยรเปนปนปนตอใหม ซ มปรางคนเดมเปนหอระฆงนอย แลวซอมแปลงเปนซ มพระพทธรปเมอปพทธศกราช๒๔๕๕

93

รชกาลท๖

พระพทธบาทโบราณ ประดษฐานภายในศาลาตดกำาแพงดานทศตะวนตก เปนรอยพระบาทค สลกบนศลาแผนใหญ ยาว ๓.๖๐ เมตร กวาง ๒.๑๗ เมตรหนา ๒๐ เซนตเมตร รอบรอยพระพทธบาทสลกภาพพระอสตมหาสาวกมตวอกษรบอกชอ และดานขางแผนหนดานปลายพระบาทมคำาจารกภาษามคธอกษรขอม๗บรรทดรอยพระพทธบาทนสมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพทรงไดมาจากจงหวดชยนาท ประดษฐานไวทวดบวรสถานสทธาวาส(วดพระแกววงหนา)รชกาลท๕โปรดใหยายมาเมอปพทธศกราช๒๔๕๒

พลบพลาเปลองเครอง เปนอาคารกออฐถอปนอย ตดกำ าแพงด านหน า ใกล กบซ มประต เซ ยวกางเปนพลบพลาขนาดยอมหลงคาลด๒ชน มชอฟา ใบระกาหนาบนมลายปนป นรปพระมหามงกฎประดษฐานบนพานแวนฟาแวดลอมดวยฉตรบานประตหนาตางเขยนสลายพ มขาวบณฑ ดานหนากำาแพงมเกยเทยบพระราชยานดานในกำาแพงมบนได ๒ ขาง เคยใชเปนทประทบเปลยนเครองทรงของพระมหากษตรย เมอเสดจพระราชดำาเนนโดยขบวนพยหยาตรา

94

วดบวรนเวศวหาร

ประตเซยวกาง เปนซมประตใหญของกำาแพงหนาพระอโบสถ มลกษณะเลยนแบบศลปะจน หลงคาซมมงกระเบองลอน หนาบนประดบดวยกระเบองปร บานประตสลกเปนอารกษทวารบาลแบบจนทเรยกวาเซยวกาง ศาลาแดง ตงอยทางดานทศเหนอสองขางทางเขาพระอโบสถ เดมเปนศาลาทประทบในงานพระเมรตงแตสมยรชกาลท๔ตงอยรมกำาแพงดานนอกตอมาพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหยายมาสรางในกำาแพงเมอปพทธศกราช๒๔๕๒เปนศาลาโถงทรงไทยทาสแดง พระเจดย สมเดจพระบวรราชเจามหาศกดพลเสพทรงสรางในปพทธศกราช ๒๓๗๔ ในสมยรชกาลท ๓ถงสมยรชกาลท๔โปรดใหบรณะแกไขพระเจดยททรดเอยงใหตรงและใหหลอรปสงหมาชางและนกอนทรดวยสำารดตงบนหลงซมพระเจดย สมยรชกาลท ๖ มการโบกปนใหมและตดสายล อฟ า ถงรชกาลปจจบนได มการบรณะปดกระเบองสทองทองคพระเจดยในปพทธศกราช๒๕๐๖

95

รชกาลท๖รชกาลท๖

ลกษณะพระเจดย เปนพระเจดย กลมขนาดใหญมฐานทกษณสเหลยม๒ชนทองคพระเจดยมซม๔ซมทฐานทกษณชนบนมซมยอดปรางค๔มมประดษฐานพระพทธรปยน ซมดานหนาประดษฐาน พระบรมรปหลอของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวดานเหนอมเกงประดษฐานพระไพรพนาศฐานทกษณชนลางมทมคดหลงคาเกง ๔ มมคหาภายในพระเจดยประดษฐานพระเจดยกะไหลทองบรรจพระบรมธาตมฐานศลาสลกเรองปฐมสมโพธและพทธวจนะหนาพระเจดยทองนมพระเจดยศลาบรรจพระพทธวจนะ ซงพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขน๑องคเรยกวาพระไพรพนาศเจดย การบรณะพระเจดยระหวางปพทธศกราช ๒๕๐๗-๒๕๐๘ ทางวดไดขอใหกรมศลปากรสรางเทวรป ๖ องคมาประดษฐานทฐานทกษณชนลางของพระเจดยเปนเทวรปปนปนทาสคลายศลา ทศเหนอประดษฐานรปพระพรหม และพระวสสกรรม ทศใตประดษฐานรปพระศวะ และพระนารายณ ทศตะวนตก ประดษฐานพระปญจสงขร และพระปรคนธรรพ

96

วดบวรนเวศวหาร

ในวโรกาสพระบาทสมเดจพระเจาอย หวทรงครองสรราชสมบตครบ๖๐ปรฐบาลไดบรณปฏสงขรณพระเจดยเพอเฉลมพระเกยรตพทธศกราช๒๕๔๙ หอพระไตรป ฎก สร างพร อมกบพระอ โบสถสนนษฐานวานำาพระไตรปฎกฉบบพระราชวงบวรสถานมงคลมาประดษฐาน เมอพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวเสดจมาประทบแลวตงอยทางทศตะวนออกของพระเจดย ศาลาการเปรยญ สรางสมยเดยวกบหอพระไตรปฎกตงอย ทางตะวนตกของพระเจดย ภายในประดษฐานพระพทธรปปางลลาสมยสโขทย และพระพทธรปยน ขนาดยอมลงมาอก ๒ องค ยกพระหตถซ ายองคหนงยกพระหตถขวาองคหนง ศาลาฤาษ ๔ หลง ตงอยสมมพระเจดยมมละ๑หลงพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ทรงบรจาคพระราชทรพยถวายพระสงฆเปนปจจยมลองคละ ๒๐ บาท และพระสงฆในวดไดรวมบรจาคเงนรวมกนสรางศาลาขนภายในศาลาทำาชองไวรปฤาษดดตนบางและศลาจารกตำารายาบาง

97

รชกาลท๖

วหารเกง เปนวหารขนาด๓หองมเกงโถง๒ขางตงอยระหวางพระเจดยและพระวหารพระศาสดาพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางเพอประดษฐานพระพทธรปฉลององคของเจาอาวาส ในสมยรชกาลท ๕ ทรงบรณะและโปรดใหประดบตกแตงดวยลวดลายอยางจนเขยนภาพจตรกรรมเรองสามกก ภายในประดษฐานพระพทธรป๓องคองคกลางหนพระพกตรไปทางทศใตเปนพระพทธรปยนทรงเครองพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว โปรดใหหลอเปนพระพทธรปฉลองพระองคในสมเดจพระบรมชนกนาถถวายพระนามวาพระพทธวชรญาณ อญเชญมาประดษฐานเมอปพทธศกราช ๒๔๒๘ องคทประดษฐานทางดานสกดทศตะวนออก เปนพระพทธรปฉลองพระองคสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณหลอและประดษฐานพรอมกบพระพทธวชรญาณเปนพระพทธรปยนครองจวรคลม ๒ พระองสา พระนามวา พระพทธปญญาองคะ เบองลางบรรจพระองคารสมเดจพระมหาสมณเจาฯองคทประดษฐานทางดานสกดทศตะวนตก เปนพระพทธรปฉลองพระองคและบรรจพระองคารของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางและนำามาประดษฐานในปพทธศกราช๒๔๗๓เปนพระพทธรปยน

98

วดบวรนเวศวหารวดบวรนเวศวหาร

พระวหารพระศาสดา พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางในปพทธศกราช๒๔๐๙เดมทเปนคและทตงคณะลงกาแตโปรดใหถมและรอเพอสรางพระวหารพระวหารหลงนมขนาด๕หองมเฉลยงรอบภายในแบงเปน๒ตอนคอทางทศตะวนออก๓หองประดษฐานพระศาสดา ทศตะวนตก ๒ หอง ประดษฐานพระพทธไสยาสน การกอสรางคางมาจนถงรชกาลท ๕ โปรดใหสรางตอจนแลวเสรจ

99

รชกาลท๖รชกาลท๖

ศาลาจาน ตงอยบรเวณประตเขาพระตำาหนกเพชรใกลตนโพธ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ โปรดให สร างขนทางหนาพระตำาหนกผนงประดบดวยถวยจานของเกา พระตำาหนกปนหยา พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางเพอพระราชทานเปนทประทบของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอย หวขณะทรงผนวชตอมาเปนทประทบของพระมหากษตรยและเจาฟาซงทรงผนวชและประทบณพระอารามน กลาวกนวายายมาจากสวนขวา ไดรบการบรณะครงแรกสมยรชกาลท ๔ และมศลาจารกพระราชดำารสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวหามมใหสตรเพศเขาไป

100

วดบวรนเวศวหาร

รชกาลท ๕ หลงจากสรางพระตำาหนกทรงพรตและหอสหจรแลวเมอปพทธศกราช๒๔๓๓เจานายททรงผนวชกเสดจไปประทบทพระตำาหนกทรงพรตพระตำาหนกปนหยาจงเปนทประทบตามประเพณเทานน พระตำาหนกเดม อย ใกลกบพระตำาหนกป นหยาเปนอาคารกออฐถอปน๒ชนพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางเพอพระราชทานพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวขณะทรงผนวชสรางเสรจสมยรชกาลท ๔ โปรดใหเปนทประทบของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาปวเรศวรยาลงกรณ ปพทธศกราช ๒๔๓๕พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจ าอย หว ได ถวายวสงคามสมาเขตพระตำาหนกนแกสมเดจพระมหาสมณเจาฯเพอทรงกระทำาอโบสถสงฆกรรมในยามประชวรตอมาใชเปนทประทบของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส หลงจากสนพระชนมแลวทางวดไดรกษาสงตาง ๆในพระตำาหนกใหคงสภาพเดมเพอเปนอนสรณแดพระองค

101

รชกาลท๖

พระตำาหนกจนทร อยหนาพระตำาหนกเดมพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจ าอย หว โปรดใหสร างดวยพระราชทรพยของสมเดจพระเจาลกเธอ เจาฟาจนทราสรทวาร กรมขนพจตรเจษฎจนทร ถวายเปนทประทบของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรสพระราชทานนามวา พระตำาหนกจนทร ตามพระนามสมเดจพระเจาลกเธอ พระตำาหนกเพชร อย ตดกบพระตำาหนกจนทรพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางขนเปนทองพระโรงของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส เมอปพทธศกราช ๒๔๕๗ ในสถานทซงเคยเปนทตงโรงพมพมหามกฏราชวทยาลย หลงจากสมเดจพระมหาสมณเจาฯ สนพระชนมแลวใชเปนทประชมบำาเพญกศลถวายบางโอกาส ใชเปนทประชมกรรมการมหาเถรสมาคม และเปนทประชมเกยวกบกจการของมหามกฏราชวทยาลย ในหองพระฉากเปนทประดษฐานพระบรมรปหลอดวยโลหะของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว

102

วดบวรนเวศวหาร

พลบพลาสมเดจพระศรสรเยนทรามาตย อยตดกบรวเหลกดานทศตะวนออกของตำาหนกจนทร เปนพลบพลาทประทบของสมเดจพระศรสรเยนทรามาตยในปพทธศกราช๒๔๕๕ยายมาปลกยงสถานทปจจบน พระตำาหนกบญจบเบญจมา พระเจาบรมวงศเธอพระองคเจาบญจบเบญจมา ทรงอทศทนทรพยสรางเปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกมงกระเบอง๒ชนม๒ตอนเปนทประทบของสมเดจพระมหาสมณเจากรมหลวงวชรญาณวงศ

103

รชกาลท๖

พระตำาหนกลาง เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกมงกระเบอง๒ชนมมขสน๓มขยาว๑มขพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางเปนทประทบของสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสเรยกวาพระตำาหนกลางเมอทรงยายไปประทบทพระตำาหนกจนทรไดทรงอทศพระตำาหนกลางเปนโรงเรยนพระปรยตธรรมปจจบนใชเปนสำานกงานคณะธรรมยต กองอำานวยการมหามกฏราชวทยาลย สำานกฝ กอบรมพระธรรมทตไปตางประเทศ วดบวรนเวศวหารเปนพระอารามหลวงทมความสำาคญมากในอดตคอเปนสถานทประทบของพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศเมอทรงผนวช

104

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

วดราชบพธสถตมหาสมาราม ไดรบการบรณะ หลายครงในรชสมยตาง ๆ เมอครงพระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว (รชกาลท ๗) ไดทรงโปรดเกลาฯ ใหลบภาพพระพทธประวตทผนงชวงบนของพระอโบสถออก และทาสฟาออนเปนพน ประดบดวยลายดอกไมรวงสทอง เพมเตมลวดลายทผนงระหวางโคนชวงเสาและดานหลง พระประธาน ดงดงามยง เมอสนรชกาลไดอญเชญ พระบรมราชสรรงคาร มาประดษฐานทฐานชกชของ พระประธาน

รชกาลท๗

“มาจนถงรชสมยสมเดจพระป ยมหาราชพระบรมชนกนาถของเรา จงเรมทรงจดการฟ นฟพระพทธศาสนาในมณฑลน มาโดยทรงพระราชดำารจะใหพทธจกรและอาณาจกรเจรญรงเรองสมสมย”

(พระบรมราโชวาทในการเสดจเลยบมณฑลฝายเหนอ

และมณฑลพายบพทธศกราช๒๔๖๙)

พระราชดารสพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท ๗

106

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

ประวตความเปนมา

วดราชบพธสถตมหาสมาราม พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสถาปนาวดราชบพธขนเปนพระอารามประจำารชกาล ตามโบราณราชประเพณซงปฏบตสบเนองกนมา และนบเปนพระอารามสดทายทพระมหากษตรยทรงสรางตามประเพณโปรดใหพระวรวงศเธอ พระองคเจาประดษฐวรการ พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงสรรพศาตรศภกจ และเจ าพระยาธรรมาธกรณาธบด(ม.ร.ว.ปมมาลากล)ควบคมการกอสรางมาเปนลำาดบ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหกอสรางตามแบบของวดแตโบราณคอสถาปนาพระมหาเจดยเปนหลกสำาคญของวด ลอมดวยพระระเบยง พระอโบสถพระวหาร และวหารทศ มกำาแพงกนระหวางเขตพทธาวาสและสงฆาวาส ทางด านทศตะวนตกของพระอโบสถเปนบรเวณสสานหลวง ซงมอนสาวรยตาง ๆ ทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหสรางขนเพอเปนทระลกและอทศถวายพระราชกศลแกพระบรมวงศานวงศ

107

รชกาลท๗

นามวดราชบพธสถตมหาสมารามแบงออกเปน๒สวนสวนแรกไดแก คำาวา ราชบพธ หมายถง เปนพระอารามทพระเจาแผนดนสรางสวนทายไดแกคำาวาสถตมหาสมาราม หมายถงพระอารามซงมมหาเสมาหรอเสมาใหญนามสวนนได มาจากมเสาศลาจำาหลกยอดเปนรปเสมาธรรมจกร๘เสาตงประจำาเปนเสมาทกำาแพงทง๘ทศพระอารามทมมหาเสมาเชนนมเพยง๓แหงคอวดราชประดษฐสถตมหาสมาราม วดราชบพธ และวดบรมนวาส ลกษณะพเศษของพระอารามมหาสมา การทำาสงฆกรรมจะไมจำากดเฉพาะในพระอโบสถเทานน แตสามารถทำาไดทกแหงในขอบเขตของมหาสมา วดราชบพธสถตมหาสมาราม เปนวดทมความสำาคญและถอเปนวดประจำารชกาลองคพระมหากษตรยแหงราชวงศจกรถง ๒ พระองค คอ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว และพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอย หวทรงมพระราชศรทธาบรณปฏสงขรณเสมอนหนงเปนวดประจำารชกาลของพระองคดวย

108

วดราชบพธสถตมหาสมารามวดราชบพธสถตมหาสมาราม

สถานะและทตง

วดราชบพธสถตมหาสมาราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรวหารตงอยแขวงวดราชบพธเขตพระนครกรงเทพมหานครมทดนตงวดเนอท๑๐ไร๘๘ตารางวา

109

รชกาลท๗

สงสาคญในพระอาราม

วดราชบพธสถตมหาสมารามแบงบรเวณภายในออกเปน ๒ เขต คอ เขตพทธาวาส และสงฆาวาส มกำาแพงกนเปนสดสวนจากกนมซมประตทกำาแพง๔ซมทง๒เขต เขตพทธาวาส อยทางเหนอของวด ในเขตนมฐานไพทปดวยหนออนเปนทประดษฐานพระอโบสถ พระวหารพระเจดย พระวหารทศ พระวหารคด และศาลารายลอมรอบดวยกำาแพงแกวประดบกระเบองเคลอบลายเบญจรงคสงประมาณ ๑ เมตร กระเบองเคลอบเหลานสมเดจพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศทรงกลาววาเปนฝมอการออกแบบลายของอาจารยแดงชางเขยนมชอในรชกาลท๕แลวสงไปทำาเปนกระเบองเคลอบทเมองจน

110

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปนมมขเดจดานหนารปทรงภายนอกเปนแบบสถาปตยกรรมไทยหลงคาลด๒ชนมงดวยกระเบองเคลอบส ประดบชอฟา ใบระกา หางหงสหนาบนเปนรปชางเจดเศยรเทดพานรองรบพระเกยวขนาบสองขางดวยฉตรมราชสหและคชสหประคอง หนาบนมขเดจเปนรปนารายณทรงครฑ ประตหนาตางมซ มปนปนลงรกปดทองยอดมณฑป บานประตหนาตางดานนอกดานในเปนลายรดนำา พมขาวบณฑ ดานนอกประดบมกเปนลายเครองราชอสรยาภรณ๕ดวงบานมกทงพระอโบสถ

111

รชกาลท๗

มบานประตหนา ๓ ค หลง ๒ ค รวม๕ ค บานหนาตางดานละ๗คลายเครองราชอสรยาภรณทปรากฏเรยงกนลงมาตามลำาดบคอนพรตนราชวราภรณ มหาจกรบรมราชวงศ ปฐมจลจอมเกลา ประถมาภรณชางเผอก ประถมาภรณมงกฎไทย เฉพาะทบานประตเครองราชอสรยาภรณทง๔ น มสายสะพายลอมเปนวงกลม มสรอยทบอย บนสายสะพาย และมโบหอยดวงตราอยอกชนหนง พนบานมกเปนลายกระหนกเปลว ระหวางดวงตราแตละสกล คนดวยภาพคเรยงจากบนลงมาดงน พรหมจตรพกตร เทพพนมเทพธดาฟอนรำา กนนรรำา หนมานเหาะ และอนทรชตเหาะขอบบาน ทงสดานทำาเปน๓ชนประดบดวยลายกระหนกและประจำายามกามปทอกเลาประดบมกเปนพระปรมาภไธยจ.ป.ร. ไขวทามกลางลายกระหนก ลกษณะการประดบมกทบานประตหนาตางประณตงดงามมาก เปนฝพระหตถพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนทวากรวงศประวต ซงกำากบกรมชางมกในรชกาลท๕

112

วดราชบพธสถตมหาสมารามวดราชบพธสถตมหาสมาราม

บานมกประตหนาตางเดมเปนบานพระทวารและบานพระแกล พระพทธปรางคปราสาทในวดพระศรรตนศาสดาราม สรางขนเมอบรณะวดพระศรรตนศาสดารามคราวสมโภชพระนครครบ๑๐๐ป เมอปพทธศกราช๒๔๒๕ตอมาเกดเพลงไหมหลงคาพระพทธปรางคปราสาทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว โปรดใหถอดบานมกซงยงไม ถกเพลงไหม ออก แล วโปรดให ปฏส งขรณ พระพทธปรางคปราสาทใหม ตอมารชกาลท ๖ โปรดใหปฏสงขรณตอจนเสรจ โดยเปลยนบานพระทวารและบานพระแกลเปนลายทรงขาวบณฑ สวนบานมกของเดมทถอดไวโปรดใหนำามาตดทพระอโบสถ และนำาบานประตหนาตางไมแกะสลกของเดมจากพระอโบสถไปตดทพระวหารประมาณปพทธศกราช๒๔๖๕

113

รชกาลท๗

พระอโบสถวดราชบพธน เมอมองจากภายนอกจะมลกษณะสถาปตยกรรมไทยแตการประดบตกแตงภายในเปนแบบยโรปผสมไทยสวนทเปนแบบยโรปไดแก เพดานเสาและลวดลายประดบตกแตงผนงกลาวกนวามลกษณะคลายพระทนงองคหนงในพระราชวงแวรซาย ประเทศฝรงเศสทผนงระหวางชองหนาตางทำาเปนรปอณาโลมบางอกษรจ.บางสลบกนเหนอซมประตกลางปนเปนตราแผนดนในรชกาลท๕หรอทเรยกวาตราอารมการประดบตกแตงลวดลายสวนใหญปดทอง จงทำาใหภายในดสวางงดงาม ผนงสวนบนระหวางเสาคหาเดมเขยนภาพพระพทธประวตการออกแบบตกแตงและการเขยนภาพเปนผลงานของหมอมเจาประวชชมสายดานในสดเปนฐานชกชหนออนซงสงมาจากประเทศอตาลเปนทประดษฐานพระพทธองครส และพระนรนตราย พระอโบสถไดรบการบรณะตอมาอกหลายครงสมยรชกาลท ๗ โปรดใหลบภาพพระพทธประวตทผนงชวงบนออกทาสฟาออนเปนพนประดบดวยลายดอกไมรวงสทอง เพมเตมลวดลายทผนงระหวางโคนชวงเสาและดานหลงพระประธานและเมอสนรชกาลไดอญเชญพระบรมราชสรรงคารมาประดษฐานทฐานชกชของพระประธาน

114

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระประธาน ในพระอโบสถเปนพระพทธรปกะไหลทองปางสมาธเพชร มเรอนแกวเปนพมมหาโพธ ยอดเรอนแกวมรปพระมหามงกฎทฐานของพระพทธรปมอกษรขอมจารกพระพทธคณบนกลบบวดานหนา๙ดานหลง๙คอตงแตอรหำสมมาสมพทโธถงภควาฐานลางมทสำาหรบรองนำาสรงพระมทอเปนรปศรษะโคอนหมายถงพระนามพระพทธเจาพระนามวาพระพทธองครส พระนรนตราย เปนพระพทธรปทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว มพระราชดำารแบบอยางแลวโปรดใหหลอพระราชทานไปยงอารามฝายธรรมยต พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอย หว โปรดใหอญเชญมาประดษฐานในพระอโบสถ เพอสนองพระราชดำารในสมเดจพระชนกนาถ สวนเบญจาทประดษฐานนน เดมเคยใชทรงพระโกศสมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน และสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟากรรณาภรณเพชรรตน

115

รชกาลท๗

พระวหาร อย ด านใต พระเจดย ใหญ รปทรงเป นแบบเดยวกบพระอโบสถทงภายนอกและภายในตางกนทบานประตและหนาตางเปนไมแกะสลกลายเครองราชอสรยาภรณบานประตหนาตางเปนของเดมสลกดวยไมเปนลวดลายเครองราชอสรยาภรณบานประตหนาตางเหลานเป นของเดมของพระอโบสถ ภายในตกแตงเรยบกวาพระอโบสถมลวดลายเฉพาะทเพดานบวกนผนงชนลางชนบนและกรอบประตหนาตาง ผนงนอกเปนสขาวไมมลวดลายพระประธานในพระวหารเปนพระพทธรปปางมารวชยของเกาทซอมใหม พระนามวา พระทปวโรทย ประดษฐานอย บนชกช หลงพระประธานเปนต พระไตรปฎก ๓ ต ขนาดใหญเปนพระไตรปฎกฉบบใบลานพระไตรปฎกเหลานสนนษฐานวาอาจเปนพระไตรปฎกสมยรชกาลท๑ทยงเหลออยตพระไตรปฎกสรางขนในสมยพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงชนวรสรวฒนสมเดจพระสงฆราชเจาครองวด

116

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระเจดย อยกลางวงลอมของพระอโบสถพระวหารพระวหารทศและพระวหารคดลกษณะกออฐถอปนทรงกลมตงอยบนฐานทกษณ สงระดบแนวหลงคาพระระเบยง คอประมาณ๔๓เมตรประดบดวยกระเบองเคลอบเบญจรงคโดยตลอดมซมประดษฐานพระพทธรป๑๔ซมนบเวยนขวาตามลำาดบซมท๑ประดษฐานพระรปหลอพระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒน สมเดจพระสงฆราชเจาและพระพทธรปปางรำาพงซมท๒พระพทธรปยนปางหามญาต ซมท ๓พระพทธรปยนทรงเครองปางหามญาต ซมท ๔พระพทธรปยนปางอ มบาตร ซ มท ๕ พระพทธรปยนปางประทานพร ซ มท ๖ พระพทธรปยนทรงเครองปางหามสมทร ซ มท ๗ พระพทธรปปางลลา ซ มท ๘พระพทธรปปางมารวชย ซมท ๙พระพทธรปปางลลา ซ มท ๑๐ พระพทธรปยนทรงเครองปางหามสมทร ซ มท ๑๑ พระพทธรปยนปางหามสมทร ซ มท ๑๒พระพทธรปยนปางหามสมทร ซมท ๑๓พระพทธรปยนปางหามสมทรซมท๑๔พระพทธรปยนปางหามญาต

117

รชกาลท๗

เหนอซมพระพทธรปเหลาน มชานและกำาแพงแกวสำาหรบเดนรอบพระเจดย มบนไดขนจากดานในองคพระเจดยกลางองคพระเจดยมชกชประดษฐานพระพทธรปผนงดานในมชองขนาดยอมสำาหรบประดษฐานพระพทธรปอก๖ชองยอดพระเจดยบรรจพระบรมสารรกธาต พระวหารทศ ม ๒ หลง อยทางทศตะวนออกและทศตะวนตกเปนทางเขาสลานรอบพระเจดยลกษณะรปทรงคลายพระวหารแตขนาดยอมกวา เปนอาคารกออฐถอปนหลงคา ๒ ชน มงกระเบอง มมขดานหนาทง ๒ หลงหนาบนชนบนเปนรปนารายณทรงครฑ หนาบนมขเปนรปชาง๓เศยรเทดบษบกซมประตทางเขาเปนซมยอดมณฑปบานประตเขยนสเปนภาพเซยวกาง พระวหารคดหรอพระระเบยง เปนระเบยงเชอมระหวางพระอโบสถพระวหารทศทงสองหลงและพระวหารมผนงประดบกระเบองเคลอบลายเบญจรงคดานนอกมทางเดนปดวยหนออน และมเสาหนกลมรบเชงชาย ดานในเปนพนสองชน มเสากลม บวหวเสาลงรกปดทองประดบกระจกรองรบเครองบนและเชงชาย

118

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

เกยและพลบพลาเปลองเครอง อยทางมมกำาแพงวดดานทศตะวนออกเฉยงเหนอพลบพลากออฐถอปนหลงคาลด๒ ชน มงดวยกระเบองเคลอบ ประดบชอฟา ใบระกาหางหงส หนาบนเปนตราราชวลลภ บานหนาตางและประตพลบพลาประดบดวยกระจกสดานหนาพลบพลามเกยกออฐถอปน เกยและพลบพลา สรางตามประเพณโบราณคอ เมอพระเจาแผนดนเสดจพระราชดำาเนนโดยสถลมารคเพอบำาเพญพระราชกศลณพระอารามนเจาพนกงานจะเทยบพระราชยานทประทบทเกย จากนนจะเสดจขนพลบพลาทรงเปลองเครองขตตยราชภษตาภรณและพระชฎามหากฐนททรงมาเปลยนฉลองพระองคใหม แลวเสดจยงพระอโบสถดงนนจงเรยกนามพลบพลาวาพลบพลาเปลองเครอง พลบพลาเปลองเครอง ไดรบการบรณะครงใหญในระหวางปพทธศกราช๒๕๒๐-๒๕๒๑เนองจากพลบพลาถกเพลงไหมเสยหายทงหลง โดยกรมศลปากรออกแบบและบรณะใหมใหเหมอนของเดม แตหนาบนทง ๒ ดานเปนของเดมลงรกปดทองประดบกระจกใหม

119

รชกาลท๗

กำาแพงและสมา เปนกำาแพงรอบวดกออฐถอปนมซมเสมาโปรงอยเหนอกำาแพงโดยรอบมเสาศลาจำาหลกยอดเปนรปเสมาธรรมจกรตดเนองกบตวกำาแพงเรยกวามหาสมาระหวางเขตพทธาวาสและสงฆาวาส มกำาแพงเสมาโปรงกนบรเวณอกแนวหนง ซมประตกำาแพงวด มทงหมด๑๒ซมดานละ๒ซมรวม๘ซมและทกำาแพงกนเขตพทธาวาสกบสงฆาวาสอก๔ซมซมประตเหลานมลกษณะเหมอนกนคอเปนซมจระนำายอเหลยม หนาบนประดบลายปนปนพระเกยวซงเปนรปพระราชลญจกรประจำาพระองคในรชกาลท ๕ ทบานประตแกะสลกเปนภาพทหาร ซงแตละซมแตงกายตางกนจำาลองรปทหารมหาดเลกตงแตแรกกอตงในตนรชกาลท ๕จนกระทงตงเปนกรมทหารมหาดเลก ซงเครองแตงกายของทหารมหาดเลกไดววฒนาการไปตามลำาดบ หอระฆง อย ในเขตคณะนอกใกลกบศาลาทำาบญเปนอาคาร ๒ ชน ชนลางกออฐถอปน ชนบนเปนซมโปรงยอมมไมสบสองยอดทรงพระเกยวประดบดวยกระเบองเคลอบลายเบญจรงค

120

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

พระตำาหนกอรณ เปนตำาหนก๓ชนขนาด๕หองมระเบยงโดยรอบ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางเพอเปนทประทบของพระวรวงศเธอพระองคเจาพระอรณนภาคณากรเจาอาวาสรปแรก สวนนามพระตำาหนกอรณ พระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒนสมเดจพระสงฆราชเจาทรงประทานชอในภายหลง เพอเปนทระลกถงพระวรวงศเธอ พระองคเจาพระอรณนภาคณากร ปจจบนจดเปนพพธภณฑแสดงศลปวตถอนเปนสมบตสวนพระองคพระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒนสมเดจพระสงฆราชเจาและสมบตของวด พระทนงสตลาภรมย พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางเปนพระทนงเยนในพระราชฐานชนในอยในบรเวณพระตำาหนกสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชนใกลประตสนามราชกจ เปนตกแบบจนสง ๓ ชน ตอมาพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โปรดใหยายมาสรางเปนพระตำาหนกทประทบเจาอาวาสวดราชบพธนบตงแตสถาปนาพระอารามเปนตนมา

121

รชกาลท๗

สสานหลวง อยทางทศตะวนตกของวดมถนนภายในตนไมและอนสาวรยตางๆสรางไวอยางเปนระเบยบงดงามอนสาวรยเหลานพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางขนเพออทศพระราชกศลแกพระบรมราชเทวพระราชเทว เจาจอมมารดา ตลอดจนพระราชโอรสธดาบางสวนทรงสรางสมยหลงอนสาวรยเหลานมรปทรงตางๆ กนคอ ทำาเปนรปพระเจดยปรางค อาคารแบบศลปยโรป และอนๆอนสาวรยทสำาคญเชน

122

วดราชบพธสถตมหาสมาราม

สนนทานสาวรย บรรจพระสรรงคาร สมเดจพระนางเจาสนนทากมารรตน และสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟากรรณาภรณเพชรรตน รงษวฒนา บรรจพระสรรงคารสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชรณหศ สยามมกฎราชกมารสมเดจพระมหตลาธเบศรอดลยเดชวกรมพระบรมราชชนกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟากรมหลวงเพชรบรราชสรนทร สมเดจพระศรสวรนทราบรมราชเทวพระพนวสสาอยยกาเจาสมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน และสมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนากรมหลวงนราธวาสราชนครนทร

123

รชกาลท๗

เสาวภาประดษฐาน บรรจพระสรรงคารพระราชโอรสในสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระบรมราชชนนพนปหลวง สขมาลยนฤมตร บรรจพระสรรงคารสมเดจพระนางเจาสขมาลยมารศรพระราชเทวและสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟากรมพระนครสวรรควรพนต อนสาวรยรปปรางค ๓ ยอด บรรจพระสรรงคารพระวมาดาเธอพระองคเจาสายสวลภรมยกรมพระสทธาสนนาถและพระประยรญาต อนสาวรยพระราชชายาเจาดารารศม

124

วดสทศนเทพวราราม

ครงหนง พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล (รชกาลท ๘) พระองคเคยมพระราชดำารสเกยวกบวดสทศนเทพวรารามไววา “ทนสงบเงยบนาอยจรง” ดงนน เมอพระองคเสดจสวรรคต จงไดอญเชญพระบรมราชสรรงคาร ของพระองคมาประดษฐาน ณ วดแหงน เมอวนท ๔ เมษายน ๒๔๙๓

รชกาลท๘

พระทนงบรมพมานวนท๑๙มนาคมพทธศกราช๒๔๘๙

ทลสมเดจพระสงฆราช ดวยหมอมฉนมประสงคใครจะไดอานแนวทางการศกษาทางพระพทธศาสนา เพอเปนการเตรยมตวและชวยเหลอในการทจะอปสมบทในกาลตอไป ครนจะคนหาอานจากตำาราจำานวนมากกมเวลานอยถาจะไดรบสงฆราชานเคราะหใหไดศกษาจากตำารางาย ๆ และเปนทางลดโดยจดขนเปนกณฑฯ ไมมากมายนก พอหาโอกาสอานไดเดอนละกณฑกวาจะถงเวลาอปสมบทของหมอมฉนกจะไดรบความสะดวก หนงสอเรองนตองการไดอานในเวลาพกอยในเมองไทยและแมไปพกอยตางประเทศจงทลขอพระดำารและสงฆราชานเคราะหมา ขอถวายนมสการ

ในการเสดจนวตพระนครครงแรก พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล รชกาลท ๘ ไดประกอบพธทรงปฏญาณตนเปนพทธมามกะ ทามกลางมณฑลสงฆในพระอโบสถ วดพระศรรตนศาสดาราม พระองค ยงทรงตงพระราชกฤทยอยางแนวแนวา จะทรงผนวชในพระพทธศาสนาสกวาระหนง โดยไดมพระราชหตถเลขาถงสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ ทรงขอสงฆราชานเคราะห ในการศกษาตำาราทางพระพทธศาสนาเพอใชในการเตรยมพระองคในการทจะอปสมบท

พระราชดารสพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล รชกาลท ๘

126

วดสทศนเทพวราราม

ประวตความเปนมา

วดสทศนเทพวราราม พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชโปรดใหสถาปนาเมอปพทธศกราช๒๓๕๐เดมพระราชทานนามวาวดมหาสทธาวาสโปรดใหสรางพระวหารขนกอน เพอประดษฐานพระศรศากยมน(พระโต) ซงอญเชญมาจากพระวหารหลวงวดมหาธาตจงหวดสโขทย เรมก อรากพระวหารจนถงประดษฐานพระศรศากยมน แลวกสนรชกาล ยงมไดถวายเปนสงฆาราม เรยกกนสามญขณะนนวาวดพระโตบางวดพระใหญ หรอวดเสาชงชาบาง พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย โปรดใหสรางตอในระหวางปพทธศกราช๒๓๕๔-๒๓๕๖การสรางพระวหารนนทรงพระราชศรทธาจำาหลกบานประตดวยพระองคเองแตสนรชกาลเสยกอนทงานกอสรางจะสำาเรจ

127

รชกาลท๘

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอย หว โปรดใหดำาเนนการสร างจนแลวเสรจ โดยสร างพระระเบยงพระอโบสถศาลาการเปรยญหลอพระประธานในพระอโบสถบรรจพระบรมธาต หลอพระเจดย และสรางกฏ เสนาสนะแลวถวายเปนสงฆาราม การกอสรางเสรจบรบรณในปพทธศกราช ๒๓๙๐ โปรดใหมงานฉลองสมโภชพระอารามพระราชทานนามวา วดสทศนเทพวราราม และปรากฏในจดหมายเหตเรยกวาวดสทศนเทพธารามอกนามหนง

128

วดสทศนเทพวราราม

สมยรชกาลท ๔ พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ทรงบรณะและสรางสงอน ๆ ในพระอารามอกท งได พระราชทานนามพระประธานในพระวหารว าพระศร ศากยมน พระประธานในพระอ โบสถว าพระพทธตรโลกเชษฐและพระประธานในศาลาการเปรยญวาพระพทธเสฏฐมน วดสทศนเทพวรารามสรางตามผงทเปนพระราชดำารในพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยแบงอาณาบรเวณออกเปน ๒ เขต คอ เขตพทธาวาสอย ทางทศเหนอประกอบดวยพระอโบสถพระวหารพระระเบยงวหารทศศาลาราย และสตตมหาสถาน เขตสงฆาวาสอยทางทศใตประกอบดวยกฏเสนาสนะศาลาการเปรยญและหอระฆง

129

รชกาลท๘รชกาลท๘

สถานะและทตง

วดสทศนเทพวราราม เปนพระอารามหลวงชนเอกชนดราชวรมหาวหาร ตงอยเลขท ๑๔๖ แขวงเสาชงชาเขตพระนคร กรงเทพมหานคร มทดนตงวด เนอท ๒๕ ไร๒งาน

130

วดสทศนเทพวราราม

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง ประดบชอฟา ใบระกา หางหงส สรางขนเมอปพทธศกราช ๒๓๗๗ ผกพทธสมาเมอปพทธศกราช ๒๓๖๙สมยรชกาลท ๓ โดยมพระยาศรพพฒนรตนราชโกษาเปนแมกองงาน พรอมดวยพระเจาบรมวงศเธอ กรมหมนพทกษเทเวศร เปนผควบคมการกอสราง ผนงภายในมภาพจตรกรรมฝมอชางสมยรชกาลท ๓ ซงเปนจตรกรชนครผนงดานหนาพระประธานเขยนภาพมารผจญ ผนงชนบนเหนอหนาตางเขยนภาพพระปฐมสมโพธ ผนงระหวางชองหนาตางเขยนภาพประวตพระปจเจกพทธเจา ผนงสวนใตหนาตางเขยนภาพทสถตของเทพ คนธรรพ วทยาธรยกษ นาค ครฑ และทอยของสตวหมพานตตระกลตาง ๆผนงซอกหนาตางเขยนภาพเรองรามเกยรต บานหนาตางเขยนภาพสวรรคและเทพเจาผมเหสกข บานประตเขยนภาพเทพเจาผมเหสกข ซมประตและหนาตางเปนซมยอดทมลกษณะงดงาม

131

รชกาลท๘

รอบพระอโบสถมซ มเสมาเป นทรงมณฑปยอดพระเจดยตงอยบนกำาแพงแกว๘ซมใบเสมาคเปนหนออนสเทาสลกภาพชาง๓ เศยร งวงชดอกบวตม เศยรละ๑ดอกเบองบนมดอกบวบาน๓ดอกนอกจากซมเสมายงมเกยอยบนกำาแพงแกวคอทศเหนอ๔เกยทศใต๔เกยสรางในสมยรชกาลท ๓ เชนเดยวกบซมเสมา ทำาดวยหนออนสเทาใชสำาหรบประทบโปรยทานแกพสกนกรในงานพระราชพธเรยกวาเกยโปรยทาน กำาแพงแกวพระอโบสถมซมประตดานละ๒ซมรวม๘ซมลกษณะเปนซมคหาแบบหนานางมยอดคลายพระเจดย พระประธาน ในพระอโบสถ พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวรชกาลท๓โปรดใหพระเจาบรมวงศเธอกรมหมนณรงคหรรกษ หลอขน เมอสถาปนาพระอโบสถได รบพระราชทานนามในรชกาลท ๔ พระนามว าพระพทธตรโลกเชฎฐ เป นพระพทธรปปางมารวชยหนาตกกวาง๑๐ศอก๘นวเบองหนาพระพทธตรโลกเชฎฐมพระพทธรปองคหนงและรปพระอสตมหาสาวก๘๐องคนงฟงพระธรรมเทศนาสรางดวยปนปนระบายส

132

วดสทศนเทพวรารามวดสทศนเทพวราราม

พระวหารหลวง เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกหลงคาลด ๒ ชน มงกระเบอง ประดบชอฟา ใบระกาหางหงสอยบนฐานทกษณ๒ชนมกำาแพงแกวกรกระเบองปรลอมรอบอยทางทศเหนอของเขตพทธาวาสหนหนาออกสถนนบำารงเมองสรางในรชกาลท๑เมอปพทธศกราช๒๓๕๐สำาเรจในสมยรชกาลท ๓ รปแบบพระวหารจำาลองแบบพระวหารพระมงคลบพตร(หลงเดม)จงหวดพระนครศรอยธยา พระประธานพระนามวาพระศรศากยมนซงอญเชญมาจากกรงสโขทย เปนพระพทธรปหลอดวยโลหะ ปางมารวชยดานหลงบลลงกพระศรศากยมน มภาพสลกศลปะ สมยทวาราวด๑แผนเปนภาพสลกนนปดทองปางยมกปาฏหารยและภาพพระพทธองคทรงแสดงพระธรรมเทศนาในสวรรคชนดสต ผนงภายในมภาพจตรกรรมเลาเรองไตรภมกถา

133

รชกาลท๘

เปนฝมอชางในสมยรชกาลท ๒ และรชกาลท ๓ บานประตเปนไมแกะสลกสรางในสมยรชกาลท๒บานกลางดานหนาเดมเปนฝพระหตถรชกาลท๒ลายแกะสลกงดงามมากเปนลายพนธพฤกษาซอนกน๓ชนมภาพสตวประกอบตอมาเกดเพลงไหมเมอวนท๑๓พฤศจกายนพทธศกราช๒๕๐๒บานประตเสยหายบางสวนจงถอดมาเกบรกษาไวณพพธภณฑสถานแหงชาตและจำาลองขนใหมตดไวดงเดม เมอวนท๔เมษายนพทธศกราช๒๔๙๓ไดอญเชญพระบรมราชสรรงคาร พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล รชกาลท ๘ มาบรรจทผาทพยดานหนาพทธบลลงกพระศรศากยมน รอบพระวหาร มถะหรอพระเจดย ศลาแบบจนตงอย บนฐานทกษณเปนถะ ๖ ชน จำานวน ๒๘ หลงหมายถงพระพทธเจา ๒๘ พระองค และมมาสำารด ๒ ตวหลอเมอปพทธศกราช ๒๓๘๒ ตอมาหลอเพมอก ๖ ตวตงประจำาทมมฐานทกษณพระวหารชนลางและชนบนมมละ๑ตวรวม๘ตว

134

วดสทศนเทพวรารามวดสทศนเทพวราราม

พระวหารทศ อยตรงมมเฉยงทง๔มมของพระวหารเปนศาลาโถงทรงไทยขนาดยอม วางขนานไปตามแนวนอนกบพระวหารใหญมพระพทธรปประดษฐานศาลาละ๒องคคอหลงทศตะวนออกเฉยงเหนอประดษฐานพระพทธรปยนปางหามพระแกนจนทนและพระไสยาสน หลงทศตะวนตกเฉยงเหนอ ประดษฐานพระพทธรปยนปางประทานพร และพระพทธรปปางสมาธหลงทศตะวนออกเฉยงใตประดษฐานพระพทธรปยนปางหามพระแกนจนทน และพระพทธรปปางสมาธหลงทศตะวนตกเฉยงใตประดษฐานพระพทธรปยนปางหามญาตและพระพทธรปยนปางทรงจวร

พระระเบยง สรางในสมยรชกาลท ๓ ลอมรอบพระวหารศรศากยมน ภายในประดษฐานพระพทธรปปนปนปดทองรวม๑๕๖องคกงกลางพระระเบยงแตละดานมประตเขาออก๑บานบานประตดานนอกเขยนลายรดนำาดานในเขยนภาพทวารบาล ผนงดานในเขยนสเปนลายดอกไมรวงสลบกบนกบน ศาลาลอย อย ชดแนวกำาแพงดานทศเหนอหนาพระวหารรวม๔หลงสรางในสมยรชกาลท๔เคยใชเปนสถานทประทบทอดพระเนตรพธโลชงชาของพระเจาแผนดนและพระบรมวงศานวงศ และใชเปนพลบพลาเปลองเครองตอมาเมอเลกพธโลชงชาแลวใชเปนสถานทศกษาภาษาบาลของพระภกษสามเณร

135

รชกาลท๘รชกาลท๘

สตตมหาสถาน หมายถง สถานทสำาคญ ๗ แหงเปนสถานททพระพทธเจาประทบภายหลงจากตรสรแลวคอ พระศรมหาโพธ อนมสเจดย รตนจงกรมเจดย รตนฆรเจดย อชปาลนโครธ มจลนท และราชายนตนะพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดใหสรางจำาลองไวในบรเวณทศตะวนออกของพระวหาร(ดานถนนอณากรรณ)ในสมยรชกาลท๑ถงรชกาลท๕ใชบรเวณสตตมหาสถานนเปนสถานทเวยนเทยนในวนวสาขบชา มการตกแตงสถานทด วยพระพทธรป ประทป ธงทวตาง ๆ มโตะหม ของพระราชาคณะ พระฐานานกรม และพระเปรยญตงเปนพทธบชาตลอดจนรบเสดจพระมหากษตรยและพระราชวงศตอมาเมอมการตดถนนอณากรรณ ทางวดไดสรางกำาแพงตดกบบรเวณสตตมหาสถานพธเวยนเทยนจงตองยายไปจดในบรเวณรอบพระวหาร ศาลาดน หรอเรยกอกอยางหนงวาศาลารายอยขางซมประตทางเขาพระวหารดานทศตะวนออก๒หลงอยขางซมประตทางเขา ดานหนาพระอโบสถ๒ หลง ผนงภายในมแผนศลาสดำา สลกภาพฤาษดดตนในทาตาง ๆ ศาลารายดานทศใตพระอโบสถ ม ๔ หลง ผนงภายในมแผนศลาสดำาสลกภาพชาดกตางๆและมสภาษตอธบายชาดก

136

วดสทศนเทพวราราม

พระตำาหนกสมเดจพระสงฆราช เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง ใชเกบสงของเครองใชสวนพระองคของสมเดจพระสงฆราช (แพ ตสสเทวมหาเถร)เชน เตยง ตาลปตร บาตร ยาม โตะหม เครองลายครามเครองแกวเจยระไนและสงทไดรบพระราชทาน อาคารหอไตร เปนอาคารกออฐถอปน หลงคามงกระเบอง ๓ ชน ชนท ๑ เรยกวา หองใตพระตำาหนกชนท ๒ ใชเกบสงของมคา เชน ต ไมสลกปดทอง และเครองลายคราม เปนตน ชนท ๓ หนามขเกบสงของของสมเดจพระวนรต(แดง)อปชฌาจารยของสมเดจพระสงฆราช (แพตสสเทวมหาเถร)หองทางทศเหนอเกบพระพทธรปและเครองแกวเจยระไนพระพทธรปสำาคญ คอ หลวงพอดำา เปนพระพทธรปส มย เช ย งแสนรนแรก ซงสมเดจพระสงฆราช(แพตสสเทวมหาเถร)ทรงไดมาจากวดไตรมตรวทยาราม ศาลาการเปรยญ อยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของเขตส งฆาวาส สร า ง เม อป พทธศกราช๒๓๗๘เปนอาคารกออฐถอปนหลงคามงกระเบองลกษณะทรงไทยลกษณะงดงามโดยเฉพาะลวดลายปนป นทหนาบนและปนลมพระพทธรปประธานในศาลาการเปรยญคอพระพทธเสฏฐมน ซงพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดใหหลอดวยทองเหลองกลกฝนทจบมาทำาลายเมอปพทธศกราช๒๓๘๒ขนาดหนาตกกวาง๑ศอก๑คบ๑นวรอบศาลาการเปรยญมศาลารายลอมรอบ๖หลง

137

รชกาลท๘

หอระฆง อยระหวางศาลารายทางทศตะวนออกของศาลาการเปรยญ เปนอาคารกออฐถอปนทรงแปดเหลยมหลงคาเหมอนปอมแบบยโรปภายในมบนไดเวยนขนขางบนผนงตอนบนเจาะเปนซมโปรงทกดานเพอใหมองเหนระฆง พระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล รชกาลท ๘ ประดษฐานอยดานหนาพระวหารหลวงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดเสดจพระราชดำาเนนไปถวายเครองราชสกการะ และมพระราชพธทรงบำาเพญพระราชกศลคลายวนสวรรคตพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล ในวนท๙ มถนายนทกป และโปรดใหรบมลนธอฏฐมราชานสรณไวในพระบรมราชปถมภ

138

วดพระราม ๙ กาญจนาภเษก

วดพระราม ๙ กาญจนาภเษก เปนวดทสรางขนตามแนวพระราชดำารในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนพระอารามหลวงชนตร ชนดสามญ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดำารใหแกไขปญหานำาเนาเสย ดวยวธเตมอากาศทบงพระราม ๙ ซงเปนทดนของสำานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย และปรบปรงสภาพพนทเพอพฒนาชมชนบรเวณบงพระราม ๙ จงไดดำาเนนการจดตงวด เพอเปนพทธสถานในการประกอบกจของสงฆ และเปนศนยรวมแหงจตใจของราษฎรในการทจะประกอบกจกรรมตาง ๆ อนเปนประโยชนตอชมชน

รชกาลท๙

“เมอขาพเจามโอกาสไปเยอนสำานกวาตกนเมอปครสตศกราช๑๙๖๐สมเดจพระสนตะปาปาจอหนปอลท๒ตรสถามถงคนไทยนบถอศาสนามากนอยเพยงใดขาพเจาทลตอบวาคนไทยเปนศาสนกชนทดทวกนสวนใหญนบถอพระพทธศาสนาอนเปนศาสนาประจำาชาตและนอกนนนบถอศาสนาอนอกหลายศาสนา เพราะชาวเรามอสรภาพ และสทธเสมอกนทงโดยกฎหมายทงโดยประเพณนยมในการนบถอศาสนา สมเดจพระสนตะปาปาพระองคนน ทรงแสดงความชนชมยนดกบขาพเจาเปนอนมาก ทประเทศไทยมพลเมองดมศลธรรมยดความถกตองเทยงตรงเปนหลกปฏบต”

(พระราชดำารสตรสตอนรบโปปจอหนปอลท๒

ณพระทนงจกรมหาปราสาทวนท๑๐พฤษภาคม๒๕๒๗)

พระราชปณธานพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชรชกาลปจจบน

140

วดพระราม๙กาญจนาภเษกวดพระราม๙กาญจนาภเษก

“โดยทพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจำาชาตของเรา ทงตามความศรทธาเชอมนของขาพเจาเองกเหนเปนศาสนาทดศาสนาหนง เนองในบรรดาสจธรรมคำาสงสอนอนชอบดวยเหตผล จงเคยคดอยวาถาโอกาสอำานวย ขาพเจาควรจกไดบวชสกเวลาหนงตามราชประเพณซงจดเปนทางสนองพระเดชพระคณพระราชบรพาการตามคตนยมดวยและนบตงแตขาพเจาไดครองราชยสบสนตตวงศตอจากสมเดจพระเชษฐาธราชกลวงมากวาสบปแลว เหนวานาจะถงเวลาทควรจะทำาความตงใจไวนนแลวประการหนงจงไดตกลงใจทจะบรรพชาอปสมบทในวนท๒๒เดอนน”

พระราชดำารสทามกลางพระบรมวงศานวงศ

ขาทลละอองธลพระบาทและคณะทตานทต

ทเขาเฝาทลละอองธลพระบาทณพระทนงอมรนทรวนจฉย

เมอ๑๘ตลาคม๒๔๙๙

141

รชกาลท๙

ประวตความเปนมา

วดพระราม ๙ กาญจนาภเษก สรางเมอวนท๙ สงหาคม พทธศกราช ๒๕๓๔ โดยนางสาวจวงจนทรสงหเสน ไดนอมเกลาฯถวายทดนในการสรางวดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช พระราชทานนามวาวดพระราม ๙ กาญจนาภเษก สมเดจพระญาณสงวรสมเดจพระสงฆราชสกลมหาสงฆปรณายก(เจรญสวฑฒโน)เปนองคอปถมภฝายสงฆและสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารเปนองคอปถมภฝายฆราวาส

142

วดพระราม๙กาญจนาภเษก

วดนสรางขนสบเนองจากการแกไขปญหานำาเนาเสยตามโครงการบงพระราม ๙ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานพระราชดำารเพมเตมเมอวนท๑๕สงหาคมพทธศกราช๒๕๓๑ใหมการดำาเนนการปรบปรงสภาพพนทและชมชนในพนทบรเวณใกลเคยงกบโครงการบงพระราม๙และใหมการจดตงวดขนในทดนทอยใกลเคยงกน

143

รชกาลท๙

คณะอนกรรมการฝายออกแบบ ไดออกแบบอาคารศาสนสถานและประมาณราคาการกอสราง นำาความกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และทรงมพระราชกระแสรบสงใหปรบแบบพระอโบสถและอาคารอนๆใหมขนาดเลกลงจากเดม ทรงเนนวา ไมจำาเปนตองเปนวดใหญโตสามารถเออประโยชนตอชมชนเปนสำาคญยดหลกความประหยดเรยบงายและเกดประโยชน พระบาทสมเดจพระเจาอย หว ไดพระราชทานพระบรมราชานญาตใหยกฐานะวดพระราม๙กาญจนาภเษกเปนพระอารามหลวงเปนกรณพเศษเนองในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลม พระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม๒๕๔๒

144

วดพระราม๙กาญจนาภเษกวดพระราม๙กาญจนาภเษก

สถานะและทตง

วดพระราม๙กาญจนาภเษก เปนพระอารามหลวงชนตร ชนดสามญ ตงอย เลขท ๙๙๙ ถนนพระราม ๙แขวงบางกะป เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร มทดนตงวดเนอท๘ไร๒งาน๕๔ตารางวา

145

รชกาลท๙

สงสาคญในพระอาราม

พระอโบสถ เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลกลกษณะแบบสถาปตยกรรมสมยโบราณผสมสมยใหม หลงคามงกระเบอง ทำาดวยแผนเหลกสขาว เครองบนหลงคาเป นปนป นลายดอกพดตาน ประดบช อฟา ใบระกาเปนลวดลายปนปนประดบกระจกหนาบนลายปนปนปดทองทตราพระราชลญจกรประจำาพระองครชกาลท ๙ ผนงและเสากออฐฉาบปนเรยบ กรอบบานประตหนาตางเปนอะลมเนยมลกฟกเปนกระจกเพดานไมพนปหนแกรนต

146

วดพระราม๙กาญจนาภเษกวดพระราม๙กาญจนาภเษก

พระประธาน ในพระอโบสถเปนพระพทธรปหลอดวยทองเหลองผสมทองปางมารวชยลกษณะแบบรตนโกสนทรในพระเกศพระประธานบรรจพระบรมสารรกธาต ซงไดมาจากพระสถปโบราณณ เมองกสนารา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานนามวาพระพทธกาญจนธรรมสถต มพระอครสาวกซายขวา

147

รชกาลท๙

ศาลาการเปรยญ เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก ๒ชนหลงคามงกระเบองหนาบนประดบตราพระราชลญจกรประจำารชกาลท๙ หอระฆง เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก หลงคามงกระเบอง

148

บรรณานกรม

กรมการศาสนา.พระอารามหลวง เลม ๑.โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำากด,กรงเทพฯ,๒๕๕๑.

______. ชวงหนงของชวตทงดงาม...บนเสนทางบญทวไทย. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทยจำากด,กรงเทพฯ,๒๕๕๗.

ฉมณคดแผนสมบรณ.พระพทธศาสนากบราชอาณาจกรไทย.

หนวยงานภาคและผมสวนรวมสนบสนน

๑. วดพระเชตพนวมลมงคลาราม๒. วดอรณราชวราราม๓. วดราชโอรสาราม๔. วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม๕. วดเบญจมบพตรดสตวนาราม๖. วดบวรนเวศวหาร๗. วดราชบพธสถตมหาสมาราม๘. วดสทศนเทพวราราม๙. วดพระราม ๙ กาญจนาภเษก

สโข ปสส อจจโยการสงสมบญ นำาสขมาให

ข.ธ.

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรมธนาลงกรณทาวเวอร เลขท ๖๖๖ ถนนบรมราชชนน แขวงบางบำาหร เขตบางพลด กรงเทพมหานคร โทร. ๐ ๒๔๒๒ ๘๗๘๑ โทรสาร ๐ ๒๔๒๒ ๘๗๘๒

www.facebook.com/drathai.gov www.facebook.com/drathai.gov