1753

1965-1975 YILLARI ARASINDA GAZETE HABERLERİNDE KARAMÜRSEL’İN

KENTSEL GELİŞİMİ VE MİMARİ

Oya ŞENYURT*

Giriş

Karamürsel, Kocaeli’nin güneyinde, Bursa ile Körfez arasında konumlanan tarihi bir ilçedir. Cumhuriyet döneminde hızlı bir gelişim içine giren ilçede hava alanı ve çeşitli fabrikalar kurulmuştur. 1967 yılına kadar denizden ve karadan ilçeye yolların bağlandığı, köylerin aydınlatıldığı ve telefon bağlantısının oluşturulduğu görülmektedir. Sanayi kuruluşlarının Karamürsel’de yoğun olarak inşa edilmesine sınır getirilmiş, tarım ve turizm sektörünün gelişmesine dayalı bir planlama içine girilmiştir. Bu dönemde, ilçenin tarihi yapısını yansıtan ahşap binalar mevcudiyetini korumuştur1. 1965-1975 yılları Karamürsel’in turist çekebilmek için çözüm arayışı içinde olduğu ve ilçenin konut, sanayi, altyapı ve çeşitli kamusal yapıların inşası yönünde çalışmalar gerçekleştirdiği en aktif dönemdir. İzmit’e göre daha geç elde edilen kamusal binalar, ilçenin merkezle olan sıkı ilişkisini biraz daha gevşeterek, kendi ihtiyaçlarını karşılayan bir yer haline gelmesini sağlamıştır. Bu çalışma ise, 1 Haziran 1963 yılında yayın hayatına başlayan Karamürsel Ekspres Gazetesi’nin dizileri içinden on yıllık bir zaman diliminin incelenmesini ve Karamürsel’de inşa edilen yapılarla, kentsel kararlara ilişkin bilgilerin derlenmesini hedeflemiştir. Makalede, ilçedeki inşa faaliyetleri ve bu faaliyetlerin oluşmasında etkili olan kararların tespit edilmesi amaçlanarak, “Karamürsel Ekspres Gazetesi”nin 1965-1975 tarihleri arasındaki sayıları değerlendirilmiştir.

Karamürsel Ekspres Gazetesi’nin bir cildi (Beyazıt Kütüphanesi)

* Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi MTF Mimarlık Bölümü, oya.senyurt@kocaeli.edu.tr.1 Kocaeli İl Yıllığı: 1967, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1970, s. 194.

1754

Haberleşme

1965 yılında İstanbul ile Karamürsel arasında doğrudan telefon ile görüşme mümkün hale getirilmiştir2. Günden güne büyümekte olduğu sık sık ifade edilen ilçenin ihtiyaçları artarak yöneticileri çeşitli girişimlerde bulunmaya zorlamaktadır. Dönemin PTT Müdürü’nün girişimi ile ilçede 24 saat boyunca her yerden konuşmak mümkün hale gelmiştir. Özellikle hava alanının her gün bütün dünya devletleriyle telefon görüşmeleri yapması ayrı bir önem taşımaktadır. Ayrıca, Yalakdere ve Ereğli postanelerine de 1969 yılından itibaren 20’lik santral konarak bu köylerin halkının telefon abonesi olması planlanmıştır3.

Karamürsel Ekspres, 3 Aralık 1968, s. 1.

Bir süreden beri inşaatı devam eden Yalakdere Nahiye Müdürlüğü binası ve bütün köylerin ilçeye telefonla bağlanması gayretleri Avcı Akçat ve Kızderbent köylerinde başarılı olmuştur. Böylece, bu köylerden nahiyeye adam yollamak suretiyle saatlerce süren haberler telefonla bildirilmeye başlanmıştır. Önemli ve müzminleşmiş bir sorun olan bu konunun çözümlenmesi, köylüde önemli bir umut yaratmış ve başka köylerde de telefonla iletişimin sağlanması temenni edilmiştir4.

Karamürsel Ekspres 11 Ağustos 1965, s. 1.

2 “PTT Müdürü Memduh Anıl’ın Büyük Hizmeti…”, Karamürsel Ekspres, 11 Ağustos 1965, s. 1.3 “Büyük Başarı Bravo”, Karamürsel Ekspres, 3 Aralık 1968, s. 1.4 “Nahiye Köylerimiz Hareketli Günlerinden Birini Daha Yaşadı”, Karamürsel Ekspres, 27 Haziran 1969, s. 1.

1755

Bazı Kamusal Yapılar ve Alanlar

1965 yılında Karamürsel’de çocuklar için hazırlanmış bir oyun parkı bulunmaktadır. Ancak bu parkın büyükler tarafından kullanılması çocuklar için tehlikeli görülerek Karamürsel Ekspres Gazetesi’ndeki bir köşe yazısında belediye uyarılmıştır5. 1965 yılında Belediye Meclisi’ndeki bir kararla çarşı içinde balıkçıların bitişiğindeki boş dükkân, Belediye Zabıtası’na tahsis edilmiştir. Aynı zamanda burasının danışma bürosu olarak kullanılması da uygun görülmüştür6. Bununla birlikte aynı yıl, Karamürsel Mezarlığı’nın 25 yıldır bakımsızlığından söz edilerek büyük kabristanın ortasından yeni kurulan mahalleye yol geçirilmesi eleştirilmiştir. Küçük kabristanda ise Karamürsel’in fatihi ve ilk Deniz Amirali Karamürsel’in kabri ile Üsküdar faciasında hayatını kaybeden 80 kişinin mezarı bulunmaktadır. Karamürsel’in kabrinin yeniden düzenlenmesi için bir proje hazırlığı ve maket yapım faaliyetleri içine girildiği görülmektedir7.

19 Ocak 1966 günü Karamürsel çarşısı içindeki Belediye İş Hanı (Sarayı) dükkânlarının inşaatı tamamlanması amacıyla ihaleye çıkarılmıştır8. Belediye İş Hanı ikinci kısım inşaatının 1967 yılı bütçesinden karşılanmak sureti ile devam ettirilmesi sağlanacaktır. İkinci kattan, düğün, konferans ve toplantı salonu olarak yararlanılması düşünülmektedir9.

1968 yılında, İl Genel Meclisi’nde yapılan toplantıda inşaatı yarım kalan turistik otelin Ticaret Lisesi binası haline getirilmesi, ayrıca belediyeden sembolik bir bedelle arsa alındığı takdirde vilayetin bir kütüphane binası kurması kararlaştırılmıştır. Turistik otel üç kişilik mimar heyetine kontrol ettirilmiştir. Bazı tadilatlar yapıldığı takdirde otel binası başka bir hizmet için kullanılabilecektir. Bunun için bir milyon Lira’nın üstünde masraf yapılması gerekli görülmüştür. Meclis üyeleri Turistik Otel’in önce Ticaret Lisesi haline getirilmesini bunun olmaması halinde ilkokul yapılmasını, bu öneri de uygun olmazsa Özel İdare Hizmet binası olarak kullanılmasını teklif etmiş ve teklif bu haliyle kabul edilmiştir. Genel Meclis daha sonra 1968 yılı okul programlarını görüşmüştür10. Belediye Meclisi’nin Şubat 1968 yılındaki toplantısında kamusal yapılar için bazı önemli kararlar alınmıştır. “Yeni Devlet Yolu”nun güneyinde bulunan vatandaşların okula gidecek çocuklarının devlet yolunda kazaya uğramamaları için Sarıkum mevkinde yapılmasına çalışılan üçüncü ilkokul binasının valilik tarafından ilgi gördüğü ve buna en uygun yerin de Şube Meydanı olduğu açıklanarak imar planında tadilat yapılması meclisteki oylamada kabul edilmiştir. Dört yıldan beri imar planının parasızlıktan ortaya çıkardığı aksaklıklar dile getirilmiştir. 1968 yılı İmar Programı ile ilgili olarak kanalizasyon, kaldırım, terminal binası ikinci inşaatı, meyve iskelesi civarı inşaatı, eski mezarlık mevkinde sıra dükkânlar ve belediye garajı ile Amiral Karamürsel’in kabrinin iyileştirilmesi maddeleri ise bir sonraki oturumlarda görüşülmek üzere kaydedilmiş, ilçenin Pazar yeri ihtiyacı da dile getirilmiştir11. Karamürsel Belediyesi tarafından “yeni devlet yolu”nun güneyinde Kocagöl mevkinde kısa süre önce inşaatına başlanan altı bürolu ve içecek servisinin yapıldığı bir kafesi olan oto terminali birinci kısım inşaatı hızla ilerlemekte ve ilerleyen aylarda hizmete açılması beklenmektedir. Terminalin ikinci kısım inşaat programı içinde yer alan lokanta, berber, lostra salonu, büfe gibi kısımları tamamlandıktan sonra faaliyete geçecektir. İnşaat halindeki terminalin dükkânlarına olan talep dikkat çekicidir. Hem terminalden çıkan araçlardan günde bir defaya mahsus olarak 100-150 kuruş arası para alınacak hem de dükkânlardan belediyeye önemli bir gelir

5 Mestan Aga, “Çocuk Bahçesinde Büyük Bebeklere Maşallah”, Karamürsel Ekspres, 17 Haziran 1965, s. 1.6 “Meclis Toplantıları Sakin Bir Şekilde Sona Erdi…”, Karamürsel Ekspres, 17 Haziran 1965, s. 1.7 “Ölülerimize Karşı Saygısızlığa Paydos”, Karamürsel Ekspres, 4 Haziran 1965, s. 1.8 “Belediye İşhanı Dükkânlarına Ait İkmâl İnşaatı İhaleye Çıkarıldı”, Karamürsel Ekspres, 5 Ocak 1967, s. 1.9 Karamürsel Ekspres, 10 Şubat 1967, s. 1.10 “Turistik Otel Lise Oluyor”, Karamürsel Ekspres, 11 Ocak 1968, s. 1.11 “Belediye Meclisi İkinci Birleşimi Yarın Akşam Yapılıyor”, Karamürsel Ekspres, 5 Şubat 1968, s. 1.

Oya ŞENYURT

1756

kalacaktır12. Bununla birlikte, 1968 yılında, 1920’lerin sonunda 2500 nüfuslu ilçe ve 20 bin nüfuslu köylerin ihtiyacını karşılamaya uygun olarak inşa edilen PTT binasının artan nüfus sebebiyle yetmediği ifade edilmektedir. Gerek personel gerekse mekânın yetersizliği çalışma saatlerini dayanılmaz hale getirmiştir. Yaklaşık dört metrekarelik bir salon ve antre durumunda olan gişe önlerinde vatandaşın sıkışık bir ortamda işlemlerini yaptırmak zorunda oluşu büyük bir izdiham yaratmaktadır. Bu sebeple, ilçenin yeni bir PTT binasına ve personele ihtiyaç duyduğu dile getirilmektedir13. 1968 yılında kiralık binalarda faaliyet gösteren Özel İdare Müdürlüğü, sahil şeridinde 125.000 Lira’ya bir bina satın almıştır. Gerek vatandaşların ve gerekse memurların hükümet konağından uzakta bulunan yapılardan şikâyet etmeleri sahil şeridinde bir binanın satın alınmasını gerektirmiştir14.

Amiral Karamürsel’in yeni devlet yolu kenarında ve ilçe kabristanı içinde bulunan kabri 1951 yılında dönemin belediye başkanı tarafından mermer malzeme ile yaptırılarak düzenlenmiştir. Böylelikle mezarın yeri belirlenerek, kaybolması engellenmiştir. Ancak, 1971 yılına gelindiğinde bu kabrin bir anıt mezar olarak yeniden tasarlanması uygun görülmüştür. Bu sebeple, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ile temasa geçilerek komutanlık aracılığıyla Yük. Mimar Mühendis Hayri Güner’e proje çizdirilmiş ve maketi hazırlanmıştır. Ancak, tahsisat azlığı nedeniyle tasarım gerçekleşmemiş, 1971 yılındaki bütçe müzakerelerinde konu tekrar gündeme gelmiştir. Hayri Güner’in önerisi dışında iki projenin daha olduğu anlaşılmaktadır. Projeler arasında Belediye Meclis üyeleri tarafından yapılan seçimde, söz konusu üç projeden İnşaat Mühendisi Necmi Pilge’nin tasarımının uygulanmasına karar verilmiştir15. 1972 yılında ihaleye çıkarılan anıt mezar inşaatının yapım işini ihalede eksiltmeyi en fazla yapan Hasan Küçükay almıştır16.

İlçenin imar planının 1954 yılında yapıldığı ve hızlı gelişim karşısında değerini ve uygulanma şansını yitiren bu planın yenilenmesi için ön çalışmaların 1974 yılında başladığı tespit edilmektedir17. Bu dönemde, Karamürsel’i “elbisesi eskimiş” bir insana benzeterek yeni bir imar planı yapılması gerektiği düşünülmüştür. Belediye salonunda yapılan toplantıda; kat durumları, sokak genişlikleri, otopark alanları, elli bin kişilik nüfusa uygun plan, parseller ve lise için bir alan ayrılması, yeşil alanlar, kapalı spor tesisleri, meydan, çarşı-pazar yeri ihtiyacı, devlet yolunda geçit, düşkünler evi, turizme uygun bir planlama, Gökçe Dağı eteklerinde yazlık evler, öneriler arasında yerini almıştır18. 1970’lerde yeni imar planına temel oluşturacak verinin turizm mi yoksa sanayi mi olduğu konusunda önemli bir tartışmanın yürütüldüğü görülmektedir. Dönemin imar planında çeşitli aksayan noktalar mevcuttur. Pazar yerinin sahilde olması denizin kirlenmesine sebep olmaktadır ve bu sebeple pazarcıların uzaklaştırılmaları düşünülmektedir. Bununla birlikte, PTT’nin inşa edilecek yeni binasının imar planında yeri belirlenmemiştir. Cezaevinin ilçe içinden dışarıya çıkarılması planlanmaktadır. Ayrıca, ilçede bir kütüphaneye ihtiyaç duyulmaktadır19.

12 “Belediye Oto Terminali Birinci Kısım İnşaatı İlerliyor”, Karamürsel Ekspres, 29 Şubat 1968, s. 1.13 “PTT Genel Müdürlüğü’nün Dikkatine”, Karamürsel Ekspres, 6 Nisan 1968, s. 1.14 “Özel İdare Memurluğu İçin …”, Karamürsel Ekspres, 15 Ekim 1968, s. 1.15 “İlk Türk Deniz Amirali ve İlçemizin Fatihi …”, Karamürsel Ekspres, 15 Aralık 1971, s. 1.16 “İlçemizin Fatihi …”, Karamürsel Ekspres, 23 Mart 1972, s. 1.17 “İlçemizin Çehresini Değiştirecek Olan …”, Karamürsel Ekspres, 19 Ocak 1974, s. 1.18 “Belediye Salonundaki Brifing …”, Karamürsel Ekspres, 22 Ocak 1974, s.1.19 “İlçemiz Kaymakamı İhsan Kutlusoy, Yeni İmar Planı İle İlgili Görüşlerini Açıkladı”, Karamürsel Ekspres, 23 Ocak

1974, s. 1.

1757

Karamürsel Kaymakamlık Binası (1967 Kocaeli İl Yıllığı)

Karamürsel Belediye Binası (Mehmet Tören Arşivi)

Karamürsel Ekspres Gazetesi, 1974 yılında ilçede bazı mahallelerin ve semtlerin isimlerinde değişiklik yapılmasını önermektedir. Buna göre, modern binaların yükseldiği Kayacık Mahallesi’nin batısındaki “Amerikan Mahallesi” adı verilen bölgeye İsmet Paşa adının verilmesini ilçe adına gazete sütunlarından teklif etmektedir. İsmet Paşa’nın 40 gün önce vefat etmesinin bu teklifi anlamlı kıldığı düşünülmektedir. Daha önceki dönemlerde bu bölgeye “Amerikan Mahallesi” adının verilmesi ilçede rahatsızlık yaratmış ve belediye meclis üyesi ve Karamürsel Ekspres Gazetesi yazarı Ferhan Kalyon’un, “Bahçeli Evler Mahallesi” denmesi için verdiği teklif, AP’li (Adalet Partisi) üyelerce reddedilmiştir20.

Karamürsel Alp’in 1949 yılından önceki mezarına ilişkin durumu gösteren 1938 yılına ait fotoğraf

20 “Toplantı Halinde Bulunan Belediye Meclisi’nin Dikkatini Çekiyoruz”, Karamürsel Ekspres, 6 Şubat 1974, s. 1.

Oya ŞENYURT

1758

Yük. Mimar Mühendis Hayri Güner tarafından tasarlanan Amiral Karamürsel’in Anıt Mezarı’nın Maketi uygulan-

mamıştır.

1925 yılından 1975 yılına kadar ilçe hükümet konağında büyük güçlüklerle hizmet veren ve zaman zaman çeşitli yönlerden sakıncalı durumlar oluşturan, aynı zamanda asker sayısının artmasıyla yatakhane, aşevi ve gazino kısmında iyice daralan İlçe Jandarma Birlik ve Merkez Karakol Komutanlığı’nın hükümet konağı dışında kendi adına yapılacak veya uygun görülecek bir binaya taşınmasının gerekliliği pek çok kez dile getirilmiştir. 1973 yılında, İlçe Jandarma Birlik ve Merkez Karakol Komutanlığı’nın “Eski Şube Meydanı” olarak adlandırılan mevkide ve yeni devlet yolu kenarında inşaata başladığı tespit edilmektedir. Ancak, inşaatın başlamasından kısa bir süre sonra, inşaatı üstlenen müteahhit işçilik ve inşaat malzemelerinin fiyatlarındaki artış nedeniyle iflasını açıklamıştır. Aylarca inşaatı duran yapı, ikinci kez ihaleye çıkarılmış, bu kez Osman Demirci İnşaat Şirketi tarafından kısa bir süre içinde tamamlanmış ve 1975 yılında bitirilmiştir21.

Amiral Karamürsel’in devlet yolunun güneyinde bulunan türbesi 1974 yılında belediye tarafından yaptırılmış, ikinci ve son kısım inşaatı ve mermer kaplama işinin ise 1975 yılında sonlandırılmasına çalışılmıştır22.

Karamürsel Belediyesi ve Hükümet Dairesi

21 “İnşası Yarıda Kaldığı Sırada İlgililerin Dikkatini Çekmiştik”, Karamürsel Ekspres, 19 Mart 1975, s. 1.22 Karamürsel Ekspres, 8 Temmuz 1975, s. 1.

1759

1975 yılında ilçenin modern bir postane binasına kavuşması kesinleşmiş görünmektedir. İlçenin en merkezi yeri olan eski Marmara Sineması’nın bulunduğu arsaya yapılacak olan modern binanın inşasına başlanacaktır. 10 yıllık mücadeleden sonra ilçenin önemli sorunlarından birinin daha çözüme ulaştırıldığı düşünülmektedir. Arsanın satın alınmasıyla sahilde bulunan ve rutubetten köhneleşmiş yapının kullanımı da sona erecektir. Savunma tesisleri nedeni ile uluslararası konuşmaların sıkça yapıldığı Karamürsel’in, PTT’ye maddi katkısının büyük olduğunun altı çizilerek, hem memurların sağlığını bozan hem de haberleşme mahremiyeti olmayan bir binanın artık kullanılmaz hale geldiği vurgulanmaktadır23.

6 Nisan 1968 tarihli Karamürsel Ekspres Gazetesi’ndeki PTT binasının yetersizliğine ilişkin bir haber.

Yol-Köprü

İlçe sakinleri sık sık Karamürsel Ekspres Gazetesi’ni ziyaret ederek ilçe ile ilgili şikâyetlerini aktarmıştır. Bu şikâyetlerden biri; Marmara Sineması’nın bulunduğu ve her akşam pek çok insanın gelip geçtiği İkinci Sokak’ın Cuma günleri hayvan pazarı haline getirilmesiyle ilgilidir. Bunun dışında, sokakta at koşturulduğu ve çocuklar için tehlikeli olduğu ifade edilmektedir24. 1965 yılında ilçenin içinden geçen devlet yolunun tek hat olarak geçtiği ve geliş ile gidişi ayıran yeşil bulvarın olmadığı tespit edilmiştir. Vatandaşın hayatının tehlikeden kurtarılması ve hem de şehrin güzelleşmesi için bu ağaçlı ayırıcıların olması gerektiğini bildiren haber bu yanlışlığın kısa sürede düzeltilmesi konusuna dikkat çekmektedir. Gerek turistik yönden gerek hava alanı ve yeni yapılan fabrikalar nedeniyle ilçenin nüfus yoğunluğunun arttığına ve bu yolun öneminin daha da artacağına dikkat çekilerek tek hatlı yolun çift hat olarak yapılması istenmiştir25.

1965 yılında sahili dik kesen sokaklara dair incelemeyi içeren bir köşe yazısında, sokakların temizliğine değinilerek bunların Karamürsel halkının özel ilgisinden temiz kaldığı ve belediyedeki sınırlı sayıdaki elemanla bu denli temiz sokaklara kavuşmanın mümkün olmadığı dile getirilmektedir. Eldeki imkânlarla sadece çöp toplama işlemi

23 “Neşriyatımız Nihayet Sonuç Verdi …”, Karamürsel Ekspres, 24 Kasım 1975, s. 1.24 Mestan Aga, “Teftiş Raporu”, Karamürsel Ekspres, 31 Mayıs 1965, s. 1.25 “İlgili Makamların Önemle Dikkatine”, Karamürsel Ekspres, 16 Haziran 1965, s. 1.

Oya ŞENYURT

1760

yapılabilmekte, ancak çöp kamyonları da haftanın sadece bir gününde çöp toplamaktadır. Diğer günler sokaklardaki çöplerin denize döküldüğüne değinilmektedir. Bu sebeple belediye görevlilerinin belirli aralıklarla kapaklı çöp kutularını sokaklara yerleştirmesi ve çöp toplama işini daha kolay hale getirmesi istenmiştir. Diğer taraftan, Kasaplar’dan Meyve İskelesi’ne uzanan yolun ağaçlandırılması önerilmiştir. Banklarda oturan kişilerin ağaç altında gölgelik alanlarda dinlenmesi için uygun ortamların yaratılması talep edilmektedir. Bununla birlikte, otobüs terminalindeki büronun bir kahvehaneye benzediği ve otobüs terminalinin bekleme için uygun olmadığı, çoğu kişinin Ziraat Bankası’nın önünde saçak altlarında beklediği tespit edilmiştir26.

1965 yılında yeni açılan sokak ve caddelere Belediye Meclis toplantısında yeni isimler verilmesi oldukça ilginç durumlar yaratmıştır. Yeni isim arayışı içinde olunduğunu bilmeyen pek çok meclis üyesi yeni açılan sokak ve caddelere yarım saat içinde isim bulma telaşına düşmüşlerdi. Yeni devlet yolunun Karamürsel içinden geçen kısmına Amiral Karamürsel adının verilmesi konusunda tüm üyeler olumlu oy vermiştir. Bunu, Barbaros, Turgut, Tepebaşı, Bağlarbaşı, Karapınar ve Zeytinlik gibi isimler takip etmiştir27. İlçede bir süredir devam eden, İnönü Caddesi’nden Eski Eczane Sokağı ve Çorbacıoğlu Sokağı’na kadar olan kısmın betonlama işi 1965 yılının sonunda bitirilmiştir. Cadde inşaatının dışında Eski Eczane Sokağı sakinleri gerek şahsi gerek belediyenin yardımları ile sokağın bir kısmını betonlayarak dayanışma örneği vermişlerdir. Çorbacıoğlu Sokak sakinleri de bu uygulamayı takip ederek kendi sokaklarının betonlanması için aralarında para toplamışlardır. Belediye hoparlörleri yenilenerek belediye işletme binasının tamiri yapılmıştır. İnönü Caddesi’nin Meyve İskelesi civarının da yakın bir gelecekte betonlanması ve sonrasında Kordon Boyu’nun onarımının yapılması beklenmekte ve sahilin iyileştirileceği düşünülmektedir. Ancak, belediyenin ana caddeler üzerindeki bu ilgisine rağmen, ara sokaklara yeteri kadar ilgi gösterilmediği tespit edilmektedir28.

İzmit-Yalova yolunun Yalova-Karamürsel ve Değirmendere arası bitirilmiş, Gölcük-İzmit arası yol inşaatının da 1968 yılının sonunda bitirilmesi planlanmıştır29. Bu yolla birlikte Bursa yolculuğunun daha kısa hale geleceği ancak trafik yoğunluğunun da bu yol üzerinde daha fazla olacağı tahmin edilmiştir30. Yeni Devlet Yolu’nun iki tarafını çevreleyen yeni elektrik şebekesinin civa buharlı lambalarla donanımı sona ermiş ve güney kısmına deneme olarak elektrik verilmeye başlanmıştır. Işıkların yanması ile yolun güzel bir gece manzarasına kavuştuğu ve “Altın Yol” olduğu ifade edilmektedir31. Bayındırlık Bakanlığı tarafından yedi büyük köprünün inşası ihaleye çıkarılmıştır. Bu köprüler arasında Kocaeli’ne bağlı Karamürsel ilçesinin Yalakdere bucağı köprüsü de bulunmaktadır. Köprülerin ihalesi 26 Ağustos 1968 yılında Ankara’da yapılacaktır. Yalakdere Köprüsü’nün bulunduğu grupta İznik Semetler yolu üzerine de bir köprü inşaatı gerçekleştirilecektir. İki köprünün keşif bedeli 260 bin Lira’dır32. 1968 yılında Karamürsel-Doğantepe- Aziz Ağa köy yolu tamamen bitirilmiştir. Karamürsel-Suludere Karapınar üzerinde yer alan Suludere Köprüsü inşaatı tamamlanmıştır33. Yalova’dan Karamürsel’e, Defne’den Konca’ya kadar olan devlet yolu asfaltlanmış 1966 yılından beri çekilen sıkıntı sona ermiştir. Bazı zorunluluklar nedeniyle Fabrika-Defne arasındaki iki kilometrelik kısım bitirilmemiştir. Bu durum da asfaltlanmamış yolun toz deryasına dönüşmesine neden olmuş ve ayrıca belediye plajına gelen turistlerin yol üzerinde arabaların çarpma tehlikesi ile karşı karşıya kalmalarına yol açmıştır. Rahatsızlık verici bu durum gazete aracılığıyla karayolları kontrol mühendisine

26 Gülsen Uzgören, “Karamürsel Hakkında Dileklerimiz”, Karamürsel Ekspres, 6 Ekim 1965, s. 1.27 “Belediye Meclisi Bazı Yeni Cadde ve Sokakları İsimlendirdi…”, Karamürsel Ekspres, 14 Ekim 1965, s. 1.28 “İnönü Caddesi’ndeki Betonlama İşi Sona Erdi…”, Karamürsel Ekspres, 17 Kasım 1965, s.1.29 “İstanbul-İzmit Asfaltında Otoban İnşaatı …”, Karamürsel Ekspres, 8 Ocak 1968, s. 1.30 “Yalova-Karamürsel Arası Tamamlandı”, Karamürsel Ekspres, 26 Ocak 1968, s. 2.31 “Yeni Devlet Yolu …”, Karamürsel Ekspres, 28 Şubat 1968, s. 1.32 “Bakanlıkça 7 Büyük Köprünün İnşaası İhaleye Çıktı”, Karamürsel Ekspres, 13 Ağustos 1968, s. 1.33 “Kocaeli YSE Müdürlüğü Köyyolları Çalışmaları”, Karamürsel Ekspres, 18 Mart 1968, s. 1.

1761

şikâyet edilmiştir34.

Karamürsel Belediyesi 1968 programına bağlı olarak cadde ve sokaklara kaldırım yapmaya devam etmektedir. Bu faaliyet kış günlerinde sıkıntı çeken halkı memnun etmektedir. Bir sokağın kaldırımı yapılırken bu sokağa açılan bir çıkmaz sokaktaki kaldırımların yapılmaması bazı kişiler tarafından şikâyet konusu haline getirilmiştir. 18 imza toplanarak belediyeye başvuran sokak sakinleri Hacı Ömer Mahallesi Dördüncü Sokak, Birinci aralık çıkmaz yoluna yapılmayan kaldırımın politik sebepler yüzünden yapılmadığını da düşünmüşlerdi35. İlçe güzergâhında yeni devlet yolu inşaatının sona ermesi ile vatandaşın hayatına kastedecek olan “ölüm çanının çalmaya” başladığı vurgulanmıştır. İlgili makamların ikaz edildiği bu haberde 46 köy ve İznik şosesinin bağlantı kurduğu üç önemli giriş noktasında, binlerce öğrencinin gelip geçeceği yeni ortaokul ve lise binası yanında bir yer altı geçiti, mümkün olmadığı halde de yer üstü geçidinin mutlaka gerektiği ifade edilmektedir. Karayolları teşkilatı ile örnek çalışma gösteren Mürtezaoğlu İnşaat’a teşekkür sunulan gazete haberinde, Karamürsel-Yalova arasının tamamının, Karamürsel-İzmit arasının ise gelecek yaza bitirileceği hatırlatılmış, yeni devlet yolunda araç sayısı ve hızının arttığına dikkat çekilmiş ve son bir yılda ölüm sayısının fazlalığına rağmen tedbirlerin yetersiz kaldığı ifade edilmiştir36.

1970 yılındaki bir haber İzmit ile Yalova arasında inşaatı sona eren ve “Altın Yol” olarak anılan yolun “felaket yolu” olmaya başladığını ifade eder. İlçenin güney kısmında oturan mahalle sakinleri ile köy halkının gelip geçtiği 4 Temmuz İlkokulu, Lise ve Mezarlık mevkilerinde pek çok vatandaş ve öğrenci sakat kalma veya ölüm tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu sebeple ilçenin içinden geçen devlet yolunun en az üç geçit noktasına yer altı veya yer üstü geçidi yapılmasının gerekliliği yinelenmiştir37. Lise binası ve 4 Temmuz İlkokulu yeni devlet yolu güzergâhında bulunmaktadır ve binden fazla öğrenci her gün yoldan hızla geçen araçlardan korunmak için büyük zorluklar yaşamaktadır. Bu sebeple bir yer üstü geçidi yapılması ve araçlara hız tahdidi sağlanması için polis noktaları oluşturulması önerilmektedir38.

1974 yılında yolun facia yarattığının yeniden dile getirildiğine bakılacak olursa, kazalarla ilgili sorun çözümlenmiş değildir. Lisede son dersin bitişinde ve ilk ders başlamadan öğrencilerin yoğun olarak dışarıda bulunduğu vurgulanarak, “devlet yolu”nda çok hızlı seyreden araçlar nedeniyle öğrencilerin tehlike yaşadığına dikkat çekilmektedir39.

34 Karamürsel Ekspres, 26 Temmuz 1968, s. 1-2.35 “Sokaklarının Kaldırım Yapılmaması Üzerine”, Karamürsel Ekspres, 17 Ağustos 1968, s. 1.36 “İlçemiz Güzergâhında Yeni Devlet Yolu İnşaatı…”, Karamürsel Ekspres, 16 Aralık 1968, s. 1.37 “Altın Yol Felâket Yolu Olmağa Başladı …”, Karamürsel Ekspres, 13 Mayıs 1970, s. 1.38 “İlgililerin Tekrar ve Önemle Dikkatini Çekiyoruz …”, Karamürsel Ekspres, 12 Ekim 1971, s. 1.39 “Okullar Açıldı Devlet Yolunda Tehlike Yine Başladı”, Karamürsel Ekspres, 21 Şubat 1974, s. 1.

Oya ŞENYURT

1762

Trafik kazalarına karşı önlem alınması gerektiğini anlatan haber. Karamürsel Ekspres 13 Mayıs 1970, s. 1.

Turizm

1965 yılında Belediye Gazinosu üç yıl süreyle terzilik yapan Rahmi Ülkü’ye ihale edilmiştir40. Aynı yıl, turizm mevsimi nedeniyle gece saat 10’da kapatılan gazino ve lokantaların kapanış saatleri 12’ye çekilmiştir. Bu dönemde Belediye Gazinosu dışında, sahil bölümü ile Defne ve Fabrika mevkiilerinde lokanta ve gazinoların varlığına rastlanmaktadır41. 1965 yılında Ankara Aile Lokantası Vapur İskelesi yanındaki Yolcu Salonu’nun üst kısmında faaliyete geçmiştir. Öğlen ve akşam yemekleri için evlere de servis veren lokantanın ilçenin turizm faaliyetleri için önemli bir adım olduğu düşünülmektedir42. 1965 yılında “turizm mevsimi”ne girildiğini ilan eden haberde; kısa sürede bitecek sınavlar sonrasında ilçenin turist akınına uğrayacağına dikkat çekilerek sinek ve sivrisineklerle mücadele edilmesine ilişkin bir tedbirin alınıp alınmadığı sorgulanmaktadır. Gazete haberlerinde sık sık turistlerin sineklere tahammülünün olmadığı hatırlatılarak, turist akınının önünü kesen bir engel olan sivrisineklere karşı önlem alınması hakkında uyarı yapılmaktadır43.

1968 yılında, Karamürsel Belediyesi’ne ait Fabrika mevkindeki plaj ve gazino tesisleri üç yıl süreyle açık arttırma suretiyle ihaleye çıkarılmıştır44. Bu dönemde, Ankaralıların ilgi odağı olan Karamürsel’de yaz sezonu için kiralanacak konut bulunmamaktadır. Turistler için 30 yataklı Safa Otel adlı bir konaklama tesisi bulunmaktadır. Konaklama mekânlarının eksikliğinin yanı sıra altyapı sorunları da turistler için olumsuzluk yaratan eksikliklerdir. Sözgelimi, kiralık ev aramaya gelen turistlerin dikkatini açıktan akan kanalizasyon boruları ve atıkların denizi kirletmesi çekmektedir45. 60’lı yılların sonunda turistlerin azalan ilgisi dikkat çekmekle birlikte, Pazar günleri körfez halkının ilgisinin artmaya başladığı görülmektedir. Bu ilgi nedeniyle belediye plajı daha iyileştirilmiş ve 1968 yılında faaliyete geçen Sepet Motel ve plajı da azalan ilgiyi yeniden canlandırmıştır46. İller Bankası ve muhtarlığın ortak finansmanı ile kurulmasına karar verilen ve 1965 yılında temeli atılan Ulaşlı Motel ve Gazinosu’nun 1968 yaz sezonunda faaliyete geçmesi için yapılan çalışmalar hızlanmıştır47.

40 “Belediye Gazinosu 3 Yıl Süre İle …”, Karamürsel Ekspres, 21 Nisan 1965, s. 1.41 “Neşriyatımız Müsbet Sonuçlandı”, Karamürsel Ekspres, 14 Haziran 1965, s. 1.42 “Karamürsel’de Turizme Hizmet Sayılan …”, Karamürsel Ekspres, 24 Temmuz 1965, s. 1.43 “Sinek ve Sivrisinekler Azıtmaya Başladı”, Karamürsel Ekspres, 5 Haziran 1965, s. 1.44 “Belediye Plaj ve Gazinosu İhaleye Çıkarıldı”, Karamürsel Ekspres, 18 Mart 1968, s. 1.45 Süleyman Çubuk, “O Zaman Başka Yere”, Karamürsel Ekspres, 28 Haziran 1968, s. 1.46 “İlçemiz Dün Hareketli Günlerinden Birini Yaşadı”, Karamürsel Ekspres, 5 Ağustos 1968, s. 1.47 “Ulaşlı Motel ve Gazinosu”, Karamürsel Ekspres, 20 Şubat 1969, s. 1-2.

1763

İlçedeki girişimci iş adamlarının yatırımları ile ilçenin turistik değerleri daha dikkat çekici hale getirilmiştir. Rıza Ütine’den sonra Şefik Kutsi tarafından turistik bir tesis inşa edilmiştir. “Kırahmet” adını taşıyan motel, gazino ve plajdan oluşan bu yapı grubunun turist sayısının artmasını sağlayacağı umulmaktadır48. 1979 yılında, Türkyolu-Bizimşehir Gazetelerinde Karamürsel’i öven bir yazının yayınlandığı anlaşılmaktadır. Bu dönemde, iki turizm derneğine sahip ilçede, turizm faaliyetlerine ilişkin yeteri kadar tanıtım yapılmadığı düşünülmektedir. Osman Bayraktar’dan sonra Osman Koygun da ilçenin tanıtımlarını yaparak turizm alanında gelişim göstermesi için öncülük etmiştir. Ancak asıl tanıtımın ilçeye gelen misafirler tarafından yapıldığı ifade edilmektedir49. İlçenin tüccarlarından Tarık Bağdat ve Mustafa Efe’nin Avrupa seyahatinde tanıştıkları İstanbullu tüccar ve sanayiciyi ilçeye davet etmeleri ile ilçede hareketli bir gün geçirilmiştir50. İlçeyi tanıtmak ve turizmi geliştirmek için 400 İstanbullu misafir ağırlanmıştır. Davul zurna ile karşılanan misafirlere havanın yağışlı olması dolayısıyla Belediye Gazinosu’nda ziyafet verilmiştir51. Diğer taraftan, Keltepe’nin (Kartepe) ikinci Uludağ olması yolunda bazı girişimlerde bulunulduğunun haberleri de gazeteye yansımaktadır. Buna göre, bu girişim için bir dernek kurulmuş ve İTÜ’den yardım alınmıştır. Suadiye ile Kartepe’nin Kuzuyaylası mevki arasına teleferik yapılması planlanmaktadır52. Keltepe’nin (Kartepe) turistik bir belde haline gelmesine karar verilmiştir. 1970 yılında Körfez’deki kurumlardan da destek alınarak Kartepe’nin ulaşım sorununun ortadan kaldırılmasına ve üç yıl içinde ikinci bir Uludağ olmasına karar verilmiştir53.

Karamürsel sahilinden bir görünüş (1967 Kocaeli İl Yıllığı).

1973 yılı Kocaeli İl Yıllığı’nda Karamürsel; sahili, kumsalı ve içme sularının güzelliği ve avcılık sporlarına uygunluğu ile tanıtılmıştır54. Halkın yaptığı pansiyonculuk ve Yalova ile yakın ilişkisi olan turistik ilçenin mesire yerleri Akpınar, Hasanpınar, Geyikdere ve Akçat’tır55. Çadırları ile gelerek kumsalda hafta sonlarını geçiren turistlere de rastlanmaktadır. Karamürsel’in plajları, Belediye ve Kumyalı olarak geçmektedir.

48 “İlçemiz Modern Bir Turistik Tesis Kazanıyor”, Karamürsel Ekspres, 30 Haziran 1969, s. 1.49 “Türkyolu-Bizimşehir Gazetesi’nde Turizm Yönünden İlçemizi Öven İlginç Bir Yazı Neşredildi”, Karamürsel Ekspres,

8 Ağustos 1970, s. 1.50 “Yarın İlçemiz Hareketli Bir Gün Yaşayacak”, Karamürsel Ekspres, 23 Mayıs 1970, s.1.51 Karamürsel Ekspres, 2 Haziran 1970, s. 1.52 “Keltepe İkinci Uludağ Olma Yolunda”, Karamürsel Ekspres, 23 Mayıs 1970, s. 1.53 “Keltepe Turistik Bölge Oluyor”, Karamürsel Ekspres, 12 Mart 1970, s. 1.54 1973 Kocaeli İl Yıllığı Cumhuriyet’in 50. Yılında Kocaeli, Haz.: Ertuğrul Ünlüer, Kardeşler Matbaası, İzmit, 1973, s.

161.55 1973 Kocaeli İl Yıllığı Cumhuriyet’in 50. Yılında Kocaeli, s. 166-167.

Oya ŞENYURT

1764

Doğal kumsallar Ereğli ve Kavak mevkinde yer almıştır. Bu yıllıkta ayrıca tarihi, dini mimari örneği olarak Karamürsel’deki Hersekli Ahmet Paşa Cami, hamamı, türbesi ve su terazisinden söz edilmektedir56.

Konut İnşaatı

1965 yılında ilçede konut üretimine ilişkin bazı özel girişimlerin olduğu görülmektedir. Aile apartmanları inşasına yönelik bu girişimlerden biri, tüccar Remzi İmamoğlu’nun inşa ettirdiği ve kendisinin de ikamet ettiği yeni bir apartmandır57. 1968 yılında Amerikalıların ikamet ettiği Yeni Mahalle mevkinde devlet yolu kenarında denize yakın en son mimari tarzda inşa edildiği ifade edilen iki katlı, dörder odalı, bahçeli apartmanın tamamının sahibinin Karamürsel’den ayrılma isteği nedeniyle satışa çıkarıldığı haber verilmektedir58. Bu tip az katlı özel konutların dışında çok katlı kooperatif inşaatları ilçenin konut sorununu gidermek için gerçekleştirilmiştir. Söz gelimi, Karamürsel Hava Alanı’nda çalışan işçileri mesken sahibi yapmak amacıyla kurulan Yapı Kooperatifi’nin çalışmaları sonucunda, Kayacık Mahallesi Köşk Bahçe mevkinde üç katlı üç blok apartmanın temeli atılmıştır59.

1974 yılında Karamürsel Havaalanı, Eternit ve İpek Kâğıt Fabrikaları’nın faaliyetleri nedeniyle ilçenin nüfusu artmıştır. Nüfusun artması ve konut sayısının yetersiz olması nedeniyle fabrikaların da konut inşasına katkı sağladığı görülmektedir. 1975 yılında konut buhranının olduğu ifade edilen ilçede, Eternit Sanayi İşçileri Yapı Kooperatifi tarafından Devlet Yolu’nun güneyinde kurulacak 4 blok halindeki 40 daireli konutun temeli atılmıştır, sitenin anahtarlarının teslimi 1975 yılı Temmuz ayı içinde gerçekleştirilmiş, bu inşaata Mehmet Zeki Soner ve Mühendis İsmail Bozkurt’un emeği geçmiştir60.

1973 yılında Karamürsel’de bir sokak.

İnşaat-Onarım

1965 yılında bütün kış boyunca “çamur deryası”na döndüğü ifade edilen, Fabrika ve Mezbaha mevkindeki yolların haline dikkat çekilmekte ve ilçenin doğu-batı sahil yolunu teşkil eden bu güzergâhta çoğunlukla Amerikalıların ikamet ettikleri vurgulanmaktadır. Amerikalıların ilçeye maddi yönden sağladıkları katkı ve ilçeye yabancı olmaları nedeniyle, 56 Kocaeli İl Yıllığı: 1967, s. 154, 182, 174.57 “Remzi İmamoğlu Yeni Apartmanına Taşındı”, Karamürsel Ekspres, 17 Mayıs 1965, s. 1.58 “Karamürsel’de Bina Almak İsteyenlere Mühim Fırsat”, Karamürsel Ekspres, 7 Ağustos 1968, s. 2.59 Karamürsel Ekspres, 21 Mayıs 1969, s. 1.60 “İlçemiz Modern Bir Siteye Kavuşacak”, Karamürsel Ekspres, 9 Şubat 1974, s. 1. Ayrıca bkz. 8 Temmuz 1975, s. 1-2.

1765

oturdukları sokaklara daha itina gösterilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Amerikalıların ilçede kalmalarının ekonomik yönden yarar getirmesi, yüksek kiralar ödeyerek ilçedeki halkın bina yapmasını teşvik etmeleriyle açıklanmaktadır. Ancak, Amerikalıların oturdukları bölgede yolların bozuk olması dolayısıyla taşınmaya başladıkları görülmüştür. Bu durum önemli borçlar altına giren ve yatırım yapan ev sahiplerini zor duruma düşürmüştür. Belediyeye gelir getiren bir muhitte yolların yapılamamasının bütçe yetersizliğinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır61.

İlçede uzun süreden beri bakımsız kalan Karabalî Mehmet Paşa Cami, 1965 yılında mahalle sakinlerinden bazı hayırsever vatandaşların teşebbüs ve yardımları ile onarılmak üzere faaliyete geçmiştir. Bu dönemde her caminin bakımını bir dernek üstlenmiştir62. 1966 yılında belediye sarayının birinci kısım inşaatı devam etmektedir. İkinci kısım inşaatının ise 1967 yılında gerçekleşeceği ifade edilmektedir. İnşaatın müteahhitliğini Zahir Çınar kardeşler üstlenmiştir63. 1967 yılında köyler de sinemaya kavuşmuştur. Altınova Köyü’nün ikinci sinemaya, Subaşı Köyü’nün de yeni bir sinemaya kavuştuğu haber verilmektedir64.

Yeni devlet yolunun ilçeden geçmesi ile bu yolun güneyinde yeni kurulmuş olan “Hilmi Pehlivan Parselleri” adı verilen bölgede oturan semt sakinleri, yolların çamur olmasından dolayı şikâyetlerini gazeteye iletmişlerdir65. 1967 yılında çocuk parkı ile Emek Sineması’nın güneyindeki deniz sahili belediye gazinosunun sınırından sinema salonuna kadar 15 m. kadar doldurularak genişletilmiştir. Böylelikle üçüncü bir gazinonun daha ilçeye kazandırılması beklenmektedir66. Sebze ve meyvelerin saklanması için Gölcük’te 40 üretici tarafından kurulan 1 milyon Lira sermayeli soğuk hava deposu 1967 yılında tamamlanmıştır. Kavaklı mevkinde yaptırılan depo için makineler Almanya’ya sipariş edilmiştir67. 1967 yılında “Meyva İskelesi” hizmete açılmıştır. Eski iskelenin harabe hale gelerek kullanım güçlüğü yaratması nedeniyle beton bir iskele inşa edilerek, zaman içinde “L” biçiminde büyütüleceği ve nakil araçlarının kolay biçimde yanaşmasının sağlanacağı anlatılmaktadır68. Büyükdere mevkindeki mezbaha 1967 yılında hizmete girmiştir. 1962 yılında inşaatı bitmiş olan mezbahanın belediye tarafından çeşitli mazeretler ileri sürülerek kullanılmaması nedeniyle zaman içinde hasar gördüğü, ancak tamir edilerek kullanılmaya başlamasıyla halkta büyük bir memnuniyet yarattığı görülmüştür69. 1967 yılında Belediye Meclisi toplantılarından çıkan sonuca göre, belirli bir zamana kadar inşaatların 6,5 metreye kadar olan yüksekliği 3,5 metreye indirilmiştir. Subasman seviyesi bir buçuk metreye çıkarılmış, Atatürk ve İnönü Caddelerinde kat yüksekliğinin 9,5 metre olması uygun görülmüştür70. Yeni devlet yolu güzergâhındaki binaların önünde 10 metrelik bir yeşil saha bırakılarak, geniş caddelerde 1 metre genişlikte balkon yapılabilecektir71.

1974 yılında Karamürsel Cumhuriyet Caddesi’nde inşaat sahiplerinin taleplerini gerçekleştirmek için İnşaat Mühendisi Tahir Ayöz tarafından “Konut Mühendislik ve Mimarlık Bürosu” adı altında bir büronun kurulduğu görülmektedir72. Aynı yıl Refik Mazlum Birecikli tarafından da bir büro kurulmuştur. İlçenin imar yönünden hızlı gelişimi sebebiyle mimarlık bürolarının arttığı ve ilk olarak kurulan Sistem Mühendislik bürosundan sonra bu iki büronun faaliyete geçtiği anlaşılmaktadır73.61 “Fabrika ve Mezbaha Yolları …”, Karamürsel Ekspres, 2 Nisan 1965, s. 1.62 “Hayırsever Bazı Vatandaşlarımızın Yardımı İle Tarihi Karabalî Camii Esaslı Bir Şekilde Onarılıyor…”, Karamürsel

Ekspres, 1 Aralık 1965, s. 1.63 “Belediye Sarayı Birinci Kısım İnşaatı Devam Ediyor”, Karamürsel Ekspres, 5 Ekim 1966, s. 1.64 Süleyman Çubuk, “Sinema İhtiyacı”, Karamürsel Ekspres, 25 Ekim 1967, s. 1.65 “Bizim Mahalle Ne Zaman Çamurdan Kurtulacak?”, Karamürsel Ekspres, 9 Ekim 1967, s. 1. 66 “Belediye Gazinosu Bahçesini Genişleten Rıhtım İnşaatı Bitiyor”, Karamürsel Ekspres, 30 Eylül 1967, s. 1.67 “Gölcük’te 40 Müstahsil Tarafından Kurulan …”, Karamürsel Ekspres,12 Eylül 1967, s. 1.68 “Meyva İskelesi Hizmete Açıldı”, Karamürsel Ekspres, 22 Ağustos 1967, s. 1.69 “Büyükdere Mevkindeki Mezbaha Hizmete Girdi”, Karamürsel Ekspres, 9 Ağustos 1967, s. 1-2.70 “Belediye Meclisi Şubat Dönemi Toplantıları Sona Erdi”, Karamürsel Ekspres, 4 Mart 1967, s. 1.71 Karamürsel Ekspres, 8 Haziran 1967, s. 1-2.72 Karamürsel Ekspres, 26 Şubat 1974, s. 2.73 “İlçemizde İki Yapı Mühendislik ve Mimarlık Bürosu Daha Hizmete Girdi”, Karamürsel Ekspres, 30 Mart 1974, s. 1.

Oya ŞENYURT

1766

Eğitim-Okul

1968 yılında Karamürsel Kız Sanat Okulu, anaokulu açma teşebbüsünde bulunmuştur. 2-6 yaşlarındaki çocukların bedensel, ruhsal ve zihinsel gelişimleri için ve anneleri çalışan çocuklara hizmet vermek için böyle bir girişim olumlu bulunmuştur74. 1968-1969 ders yılı Karamürsel için “altın yıl” olarak değerlendirilmiştir. Yeni bir ortaokul ve lise binası inşaatı ile birlikte bu dönemde kullanılmakta olan ortaokul binasında Akşam Kız Sanat Okulu faaliyete geçecektir75. 1968 yılında Eski Şube Meydanı’ndaki arsada okul inşası başlamıştır. İlkokul olarak kullanılacak bina, 12 dershaneli ve sinema salonuna sahip olacaktır. Bu yapının mevcut okullardan daha özenilerek planlandığı ifade edilmektedir. Bununla birlikte, eğitim ve yol tehlikesi yine birlikte anılmaktadır. Özellikle ilçenin güneyinden okula giden çocukların velileri bu konuda endişelendirmektedir. Eski Şube Meydanı’ndaki okulun inşası ile bu tehlikenin kısmen ortadan kalkacağı düşünülmektedir76. Şube Meydanı lunaparkların kurulduğu bir yer olarak tarif edilmektedir77. Aynı yıl ilçenin modern lise ve ortaokul binasına pek yakında kavuşacağı haberi dikkat çekmektedir. İlçe nüfusunun yetersizliği sebebiyle Milli Eğitim Bakanlığı tarafından resmen açılmasına izin verilmeyen lisenin özel şartlarla açılması, ortaokul ve lise derneğinin azimli çalışması sonucunda sağlanmıştır. Günden güne nüfusu artan ilçenin 1970 yılında lise açılabilmesi için gereken barajı aşması beklenmektedir. Bu sebeple, bir sene özel lise olarak açılan okulun ilerleyen dönemlerde resmi olarak faaliyet göstermesi mümkün hale gelecektir. Karamürsel Lisesi olarak açılacak okul özel lise olarak faaliyet gösterdikten sonra Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilecektir. Lise binasının inşaatına sekiz derslik olarak başlanmış ancak sonra yapıya bir kat daha ilave edilerek 16-19 derslikli hale getirilmiştir.78 Sonuç olarak, yıllardır binbir güçlük ve sıkıntılar içinde İzmit, İstanbul, Gölcük ve Yalova liselerine devam etmek zorunda kalan lise öğrencileri, 1969-1970 ders yılları arasında bu sıkıntıdan, lise birinci sınıfların eğitime başlaması hakkında karar çıkmasıyla kurtulmuştur. İkinci sınıfın açılması için de imza toplandığı ve konuyla ilgili olarak lise yaptırma derneğine başvurular yapıldığı tespit edilmektedir. Halkın desteği ve hükümetin yardımıyla inşa edilen lise ile özellikle yoksul öğrencilere lise eğitiminin verilmesini engelleyen durum tamamen ortadan kalkmıştır79.

İlçe nüfusunun sürekli artması ve mevcut ilkokulların ihtiyaca cevap verememesi sebebiyle uzun yıllardan beri devam eden çift tedrisatlı eğitim, 1 milyon Lira’ya inşaatı biten ve modern bir kimlik taşıyan Sarıkum İlkokulu’nun hizmete girmesiyle ortadan kalkmıştır. 12 dershaneli, iki katlı ve modern şartlara göre yapılmış okul binası ilçenin en havadar yeri olarak ifade edilen Eski Şube’de inşa edilmiştir. Yapı, ilçenin mühendis-müteahhitlerinden Selahattin Akyıldız’ın sorumluluğunda taşeron İsmail Akyıldız tarafından tamamlanmıştır80.

İnşaatı sona eren ve bir süreden beri açılış hazırlıkları süren yeni lise ve ortaokul binası ile Akşam Kız Sanat Okulu’na tahsis edilen eski ortaokul binasının tamiri sona ermiş olduğundan her iki okulun açılış töreni 1970 yılında yapılmıştır81. Günden güne gelişen ve sanayi kuruluşlarına kavuşan ilçede, liseden sonra Kız Orta Sanat Okulu’nun açıldığı görülmektedir. Erkek Sanat Enstitüsü açılması için teşebbüste bulunulmuş ve dernek kurarak işe başlanmıştır. Özellikle Kocaeli kentinin sanayi merkezi haline gelmesi ile sanat elemanına ihtiyaç artmış, ücretler ve verilen haklar sayesinde meslek okullarından mezun

74 “Gölcük’te Ana Okulu Açılacak”, Karamürsel Ekspres, 20 Mart 1968, s. 1.75 “1968-1969 Ders Yılında İlçemiz Modern Bir Ortaokul ve Lise Binasına Kavuşurken”, Karamürsel Ekspres, 10 Ağustos

1968, s. 1.76 “İlçemiz Üçüncü İlkokula Kavuşuyor”, Karamürsel Ekspres, 13 Kasım 1968, s. 1.77 “Şube Meydanına Zengin Bir Lunapark Kuruldu”, Karamürsel Ekspres, 26 Nisan 1966, s. 1.78 “İnşaatı Sona Ermekte Olan Yeni Lise ve Ortaokul…”, Karamürsel Ekspres, 2 Aralık 1968, s. 1-2.79 “İlçemiz Halkına Büyük Müjde Lise Bu Yıl Açılıyor”, Karamürsel Ekspres, 21 Ağustos 1969, s. 1.80 Karamürsel Ekspres, 18 Kasım 1969, s. 1.81 “İlçemiz Lisesi ile Akşam Kız Sanat Okulu Bu Sabah Açılıyor”, Karamürsel Ekspres, 16 Mart 1970, s. 1.

1767

olanların durumları iyileştirilmiştir. Yıllar boyunca sabahın erken saatlerinde yatağından kalkıp gecenin karanlığında İzmit’teki sanat enstitüsüne devam eden öğrencilerin yaşadığı güçlüklere son vermek ve ilçe dışında eğitimlerine devam etmeye çalışan fakir ailelerin çocuklarına hizmet etmek amacıyla bir sanat enstitüsünün ilçede kurulması zorunluluğu çoktandır doğmuştur. Bu konuda ciddi gayret sarfeden Amiral Karamürsel İlkokulu Müdürü İsmail Hakkı Dalay amacını gerçekleştirmek üzere yaptığı temaslardan olumlu sonuçlar almıştır. Karamürsel Sanat Enstitüsü Yapma ve Yaşatma Derneği adı verilen bir dernekle Karamürsel’e bir sanat enstitüsü kazandırmanın dışında ilçe merkezinde bir kurs açılması sağlanarak ilkokuldan sonra okuyamamış gençlerin bir sanat dalında eğitilmeleri imkânı yaratılmıştır. 1970 yılında ilçede bulunan lise dışında Akşam Kız Sanat Okulu ve aynı yıl açılmasına izin verilmesi beklenen Kız Sanat Okulu bulunmaktadır. Kız Sanat Okulu’nun üç sene sonra, Kız Sanat Enstitüsü’ne dönüştürülmesi beklenmektedir. Halkın maddi ve manevi desteğini kazanan bu dernek Erkek Sanat Enstitüsü açılıncaya kadar motor, tesviye, elektrik veya marangozluk dallarında ilkokuldan sonra okuyamamış gençlere kurs verecektir82.

İlçedeki Pratik Erkek Sanat Okulu’nun inşası, Halk Bankası Şubesi’nin yer alacağı yapının inşaatı ile birlikte 16 Temmuz 1971 yılında başlamıştır. Her iki yapının aynı yılın sonunda bitirilmesi hedeflenmiştir83. İlçenin hayırsever halkının katkıları ile inşa edilen Pratik Erkek Sanat Okulu 1971 yılının Ekim ayında faaliyete geçmeye hazır hale gelmiştir84. İnşaatı 1974 yılı Ocak ayı sonuna kadar bitirilmesi planlanan ve belediye tarafından yaptırılan, zemin katında Halk Bankası Şubesi’nin yer alacağı beş katlı ikişer daireli yapının bir dairesi, enstitü inşa edilene kadar Akşam Kız Sanat Okulu’na tahsis edilmiştir85.

1972 yılında halkın ve belediyenin yardımları, Sanat Enstitüsü Yapma ve Yaşatma Derneği’nin azimli çalışması ile meydana getirilen Pratik Sanat Okulu bir anda isim yapmış ve büyük ilgi görmeğe başlamıştır. Çoğunluğu ilkokulu bitirdikten sonra eğitimlerini sürdürmeyen kişilerden oluşan okul mevcudu gittikçe artmış ve okulun fiziki şartları 1974 yılında artık ihtiyaçlara cevap verememiştir. Yeni başvuruları kabul edemeyen dernek yöneticileri bir arsa alarak hükümet tarafından yeni bir okul inşa ettirmeyi planlamışlardı. Gölcük ve Gebze’de de bu biçimde okullar inşa edilmesine başlanmış ve bunların bir benzerinin Karamürsel’de uygulanmasına karar verilmiştir86.

Banka

1965 yılında faaliyete geçen İş Bankası ilçede şube açmak için girişimde bulunan ikinci bankadır. Uzun süre ilçede çarşı içinde veya merkezi bir yerde bina arayışında bulunan banka yetkilileri, Cumhuriyet Caddesi’ndeki Fevzi Ergin’e ait binayı yer itibarı ile ihtiyaca uygun görmüşler ve durumu bir raporla Ankara’ya bildirmişlerdir. Fevzi Ergin’in de binayı İş Bankası’nın kullanımına bırakmaya niyetli olması ile şubenin kısa sürede açılması mümkün hale gelmiştir87. Zahire tüccarı olan Fevzi Ergin’den alınan bina pasaj biçimindedir, ancak bu binanın tümüyle yıkılarak farklı biçimde inşa edilmesine karar verilmiştir88. Kocaeli Bankası’nın Hürriyet Caddesi’nde inşa ettirdiği genel müdürlük ve merkez şubesini içeren iş hanı ise 1967 yılında açılmıştır. Modern tarzda inşa edilen binanın üçüncü ve dördüncü

82 “Güzel Bir Teşebbüs…” ve “Sanat Enstitüsü’ne Doğru” başlıklı haberler için bkz. Karamürsel Ekspres, 27 Temmuz 1970, s. 1.

83 “Hayırlı Olsun…”, Karamürsel Ekspres, 16 Temmuz 1971, s. 1.84 “Gözümüz Aydın …”, Karamürsel Ekspres, 9 Ekim 1971.85 “Belediyece Yaptırılan 5 Katlı İnşaat”, Karamürsel Ekspres, 2 Ocak 1974, s. 1.86 “İlçemizin Modern Bir Pratik Sanat Okuluna Kavuşturulması İçin Kocaeli Milletvekillerinin Yardım ve İlgilerini Rica

Ediyoruz”, Karamürsel Ekspres, 22 Şubat 1974, s. 1.87 “İş Bankası İlçemizde Şube Açıyor…”, Karamürsel Ekspres, 24 Kasım 1965, s. 1.88 “İş Bankası’nın Bina İnşaatı Hızla İlerliyor”, Karamürsel Ekspres, 3 Mart 1966, s. 1.

Oya ŞENYURT

1768

katlarında tek ve çift odalı bürolar kiraya verilmiştir. Binada kalorifer ve asansör tesisatı da bulunmaktadır. Bankanın Kemaliye Caddesi’ndeki eski genel müdürlük binasında “Çarşı Şubesi” faaliyete geçmiştir89. Açılışı ani ve sürpriz biçimde gerçekleşmiş olan diğer bir şube, ilçede açılan üçüncü banka olan Akbank’a aittir. 29 Mayıs 1970 Cuma günü 40.000 Lira’lık özel bir çekilişle Akbank Şubesi Karamürsel’de açılmıştır90. Modern mimari ile çarşıyı süslediği ifade edilen şube açılışına, hafta pazarı olması ve bandonun davet edilmesi nedeniyle ilginin fazla olacağı tahmin edilmektedir91. Halkbankası’nın ardından 26 Temmuz 1972 yılında Yapı Kredi Bankası da Karamürsel’de faaliyete geçmiştir92.

1966 yılında hizmete giren Karamürsel İş Bankası Şubesi’nin ilanı

1970 yılında açılan Karamürsel Akbank Şubesi

Diğer Hizmetler

1965 yılında Cumhuriyet Caddesi’nde “Yenidoğan” adı ile bir “çinili fırın” açılmıştır. Karamürselli tüccarlardan H. İsmail Özduman tarafından açılan bu modern fırında pide ve ekmek üretilmiştir93. 1965 yılında ilçede iki kulüp dikkat çeker. Bunlardan biri, Karamürsel Gençlik Kulübü diğeri Barbaros Kulübü’dür. Gençlik Kulübü’nün futbol, Barbaros Kulübü’nün deniz sporları alanında faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Belediye Meclisi tarafından bu kulüplere maddi yardımda bulunulmaktadır94. 1965 yılında Tepeköy’den sonra Altınova, Pazar, Subaşı köyleri de elektriğe kavuşmuştur95. 1965 yılında kış mevsimi ilerlemiş olmasına rağmen odun ve kömür ihtiyacının henüz giderilmediği görülmektedir. Nakliyecilerin yağış olması durumunda yolların kullanılamaz hale gelmesinden şikâyet etmeleri ile ilçede odun ve kömür satan deponun olmaması bu yoksunluğun yaşanmasına neden olmuştur96.89 “Kocaeli Bankası Genel Müdürlük ve Merkez Şube Binası…”, Karamürsel Ekspres, 25 Şubat 1967, s. 1.90 “Akbank Şubesi’nin Karamürselde Açılışı Münasebetiyle”, Karamürsel Ekspres, 2 Haziran 1970, s. 1.91 “İlçemiz Üçüncü Bankaya Bugün Kavuşuyor”, Karamürsel Ekspres, 29 Mayıs 1970, s. 1.92 “İlçemiz 26 Temmuzda Beşinci Bankaya Kavuşuyor”, Karamürsel Ekspres, 18 Temmuz 1972, s. 1.93 “Modern Yenidoğan Çinili Fırın Bugün Hizmete Giriyor”, Karamürsel Ekspres, 9 Eylül 1965, s. 1.94 “Belediye Meclisi…”, Karamürsel Ekspres, 14 Ekim 1965, s. 1.95 Karamürsel Ekspres, 20 Ekim 1965, s. 1.96 “Kış Mevsiminin İlerlemiş Olmasına Rağmen…”, Karamürsel Ekspres, 23 Kasım 1965, s. 1.

1769

Karamürselli bir terzi tarafından açılan Singer Dikiş ve Nakış kursu Altınova Köyü’nde faaliyet göstermiş ve oldukça başarılı bir sonuç vermiştir97. Diğer taraftan çeşitli alanlara hizmet eden dükkân ve mağaza açılışları sıklıkla gazetede yer almaya başlamıştır. Serap Eczanesi’nin faaliyete geçmesi ile ilçede eczane sayısı ikiye çıkmış olduğundan gece nöbetine geçilmiştir. Böylelikle, nöbetçi eczaneler gazetede ilan edilmeye başlanmıştır98. Serap Doğan tarafından açılan eczane, Atatürk Caddesi 30 B nolu binada hizmete girmiştir99. 1965 yılında günden güne canlanan Karamürsel çarşısının halkın tüm ihtiyaçlarını temin edebileceği bir yer olarak geliştiği görülmektedir. Çarşıda yufka üretimi100 ve aynı yıl Karamürsel’de çini imali gerçekleştirilmiştir. Emek Sineması Sokağı’nda açılan çini imalathanesi inşaat işlerinin yoğun olduğu ilçe için önem arz etmektedir101. İnönü Caddesi’nde yeni inşa edilen bir dükkânda 1966 yılında ilçedeki dördüncü kasap dükkanı faaliyete geçmiştir102.

Kadastro faaliyetlerinin Karamürsel’de başladığını anlatan 4 Nisan 1968 tarihli bir haber.

16 Ağustos 1965 Karamürsel Ekspres Gazetesi’nde polisin ehliyetsiz motosiklet ve bisiklet kullanıcılarının araçla-

rını topladığını bildiren bir haber.

97 “Altınova Köyü’ndeki Singer Nakış ve Dikiş Kursu…”, Karamürsel Ekspres, 4 Aralık 1965, s.1.98 “Serap Eczanesi’nin Hizmete Girmesi ile Gece Nöbeti Başladı”, Karamürsel Ekspres, 17 Aralık 1965, s. 1.99 “İlçemizde Yeni Açılacak Olan Serap Eczanesi…”, Karamürsel Ekspres, 6 Aralık 1965, s. 1.100 “İlçemizde Yufka İmaline Başlandı”, Karamürsel Ekspres, 18 Aralık 1965, s. 1.101 “İlçemizde Çini İmaline Başlandı”, Karamürsel Ekspres, 12 Mart 1965, s. 1.102 “İlçemizde Modern Kasap Dükkanı …”, Karamürsel Ekspres, 11 Kasım 1966, s. 1.

Oya ŞENYURT

1770

İlçede biri simit diğerleri ekmek olmak üzere beş fırın hizmetteyken altıncı fırın da 1966 yılında açılmıştır103. 20 Şubat 1968 yılında Belediye Meclisi toplantısında çeşitli kararların alındığı görülür. Karar maddeleri arasında sinemaların fiziki şartlarına ilişkin olanlar dikkat çekicidir. 1968 yılında iki sinemanın adı geçmektedir. Bunlardan biri, Marmara Sineması diğeri Emek Sineması’dır. Her ikisinin de kışlık ve yazlık salonları bulunmaktadır. Bu dönemde Marmara Sineması’nı kiralayan müteşebbisin Emek Yazlık Bahçe Sineması’nı yıllığı on bin Lira’dan kiralamasına izin verilmemiştir. Sinemaların etraflarının çok kirli olduğu yazlık sinemanın tuvaletinin olmadığı anlaşılmaktadır.104 Gazete haberleri gündelik yaşam şartlarını zorlaştıran diğer durumlardan da söz eder. Bunlardan biri elektrik kesintileriyle ilgili şikâyetlerdir. Sinemaya gidenler ya da evlerde elektrikle işi olanların bu durumdan rahatsız oldukları ifade edilmektedir. Hoparlör ile elektriklerin kesileceğine ilişkin anonslar yapılıyor olsa da ilçe dışından kaynaklanan sebepler için bu anonsların yapıldığı ve ilçe dâhilindeki bazı hatlardaki kesintilerin halka duyurulmadığı ifade edilmektedir105. Diğer taraftan, şişelere doldurulup piyasaya satışa çıkarılan ve lokantalara verilen çene memba suyunun kirli ve ağızları kırık şişelere doldurulması nedeniyle şikâyette bulunulmuştur106.

İlçede yeni açılan bazı mağazaların halkın ihtiyaçlarına yönelik olarak hizmete girdiği ve 1965-1975 yılları arasında Karamürsel’de başka ilçelere ihtiyaç duymayacak biçimde alışverişe ilişkin mekânların kurulmasının sağlandığı tespit edilmektedir. 1965 yılında Cumhuriyet Caddesi’nde İsmail Özduman’ın kendi mülkü olan binada bir kavafiye mağazasının (ayakkabıcı dükkânı) oğlu tarafından işletilmek üzere açıldığı görülmektedir107. İlçenin girişimci esnaflarından Manav Alâeddin Özalay tarafından Cumhuriyet Caddesi’nde çok çeşitli ürünlerle ve zengin biçimde dekore edilen Lale Züccaciye Mağazası hizmete girmiştir108. İlçenin önemli ihtiyaçlarından olduğu ifade edilen kuru temizleme fabrikası, hava alanı kuru temizleme atölyesinin tecrübeli elemanlarından Osman Filibeli tarafından Cami-i Atik Mahallesi Selahattin Caddesi üzerinde, kendi mülkü olan binada açılmıştır. Son model makinelerle donatıldığı ifade edilen fabrika, daha önceleri temizlenmesi amacıyla Gölcük, İzmit, İstanbul’a gönderilen eşyalar için harcanan zamanın kazanılmasında önemli rol oynamıştır109. Yeni Karamürsel Mağazaları’nın Karamürsel şubesi 6 Nisan 1973 yılında üç katlı modern bir binada faaliyete geçmiştir110. 1974 yılında ilk defa Yeni Cami Sokağı’nda Paşabahçe ürünleri satılmaya başlamıştır111. Ayrıca, yıllardan sonra bir sakatatçı dükkânının ilçede açıldığı haberi dikkat çekmektedir. Kasapların elinde bulunan sakatat satma tekelinin kırıldığını ifade eden gazete haberinde, dükkânın Vapur İskelesi’nin yanında Kemal Özdereli tarafından açıldığı bildirilmektedir112. İlçenin sosyal ihtiyaçlarından biri olarak dikkat çekilen mekânlardan düğün salonu 1972 yılında çarşı içinde pasajlı bir bina üzerinde hizmete girmiştir113. 1974 yılında ilçenin müteahhitlerinden Şaban Karacan tarafından inşası biten modern Karacan Sineması faaliyete geçmiştir. İlçenin sosyal ve kültürel ihtiyaçlarından olan modern sinema salonu televizyonun hâkimiyetine giren görsel bir dünyanın olduğu ortamda halk tarafından büyük bir fedakârlık örneği olarak görülmüştür114.

103 “İlçemizde Altıncı Fırın Yapılacak”, Karamürsel Ekspres, 9 Mart 1966, s. 1.104 “Belediye Bahçesinde Evvelki Akşam Alınan Kararla …”, Karamürsel Ekspres, 21 Şubat 1968, s. 1.105 “Ceryan Kesilmeleri”, Karamürsel Ekspres, 23 Şubat 1968, s. 1.106 “Çene Suyu Şişelerinden Şikâyetler Arttı”, Karamürsel Ekspres, 27 Şubat 1968, s. 1.107 “Çarşımız Güzel Bir Kavafiye Mağazası Kazandı”, Karamürsel Ekspres, 10 Nisan 1965, s. 1.108 “Lâle Züccaciye Mağazası Hizmete Girdi”, Karamürsel Ekspres, 1 Ağustos 1968, s. 1.109 “İlçemizin Önemli İhtiyaçlarından Biri Daha Giderildi”, Karamürsel Ekspres, 7 Ocak 1969, s. 1.110 “Yeni Karamürsel Mağazası İlçemiz Şubesi”, Karamürsel Ekspres, 6 Nisan 1973, s. 1.111 “Paşabahçe Mamulleri Mağazası Bugün Hizmete Giriyor”, Karamürsel Ekspres, 22 Şubat 1974, s. 1.112 “Yıllardan Sonra İlçemizde Nihayet Sakatatçı Hizmete Girdi”, Karamürsel Ekspres, 5 Haziran 1974, s. 1.113 “Belediye Yeni Düğün Salonu Hizmete Girdi”, Karamürsel Ekspres, 7 Şubat 1972, s. 1.114 “Hizmete Giren Modern Karacan Sineması Halkımız Tarafından Çok Beğenildi”, Karamürsel Ekspres, 2 Aralık 1974,

s. 1.

1771

Bunların dışında, 1972 yılında Karamürsel’i temsil edecek bir amblem yarışması yapılmıştır. 13 kişilik seçici kuruldan 6 üye tarafından beğenilen Emin Saka’ya ait amblem birinci seçilmiştir. Ancak, çoğunluğun beğenisini kazanamayan bu eserin şenlikler amblemi olarak kullanılması önerilmiştir115.

Sanayi-Fabrika

1966 yılında Karamürsel’de Eternit Fabrikası faaliyete geçmiştir. Bu fabrikanın 40 yıldır beklendiği ifade edilmektedir116. 1968 yılında ise Sümerbank tarafından Yarımca’da kurulan seramik fabrikasının 9 fırınından 5’i faaliyete geçmiş olup, bir süredir yapılan denemeler olumlu sonuçlar vermiştir. Bilindiği gibi Seramik Fabrikası 1960’dan sonra başlayan ve tam 7 yıl süren inşaatı süresince iki defa çökmeye maruz kalmıştır. 1967 yılının Eylül ayında fabrikanın kurulması işi Karabük Demir ve Çelik Sanayii’ne verilmiştir117. Karamürsel’in yıllardır fabrika hasreti çektiği ifade edilen bir haberde, Eternit Fabrikası’ndan sonra ikinci fabrika Eczacıbaşı tarafından Kavak mevkinde ve Eternit Fabrikası’nın doğusundaki İpek Kâğıt Fabrikası olarak ifade edilmektedir. Bu yapının inşaatının ilerlediği ve çatı örtüsünün tamamlandığı anlaşılmaktadır. 1970 yılında faaliyete geçmesi planlanan fabrikanın inşaatını müteahhit Şerif Antel adına Yüksek Mimar-Mühendis Uğur Dörtbudak ve Tuncer Sindel yönetmiştir. Eczacıbaşı adına kontrolü Yüksek Mimar-Mühendis Gürmen Çakırkaya yapmaktadır. Fabrika inşaatının ilerlemesinin ve modern bir mimariye sahip olmasının açılan devlet yolu ile birlikte çevreye maddi katkı sağlayacağı düşünülmektedir118.

Eternit Fabrikası’nın havadan görünüşü, Karamürsel Ekspres, 3 Eylül 1971, s. 1.

1966 yılında açılan Eternit Fabrikası’nın hizmetlerinin beş yıl içinde yurt çapında başarı gösterdiği ve her Karamürselliye gurur verdirecek şekilde arttığı belirtilmektedir. Her yıl deprem felaketi ile karşı karşıya kalan ülkede, meskenler için gerekli olan oluklu Eternit plaka ile Eternit sıhhi tesisatının bu fabrikadan karşılandığı vurgulanmaktadır. Bu fabrikada bin işçinin çalışması köylerdeki işsiz gençlerin işe kavuşmasına yardımcı olmuş ve köyler ekonomik yönden gelişme göstermiştir119.

Sonuç

1965-1975 yılları arası lise, ilkokul, ortaokul, kız sanat okulu, erkek sanat okulu gibi eğitim yapıları ile postane, mağazalar, belediye iş hanı, konutlar, fabrika ve turistik mekânların inşa edildiği ve faaliyete geçirildiği verimli bir dönem tanımlamaktadır. Ancak aynı zamanda, bu dönemde üç nokta kentsel ölçekte sorun yaratmaktadır. Bunlardan biri 115 “İlçemizi Sembolize Edecek Olan Amblem”, Karamürsel Ekspres, 30 Mayıs 1972, s. 1.116 “Sayın Halkımıza Müjde …”, Karamürsel Ekspres, 29 Ağustos 1966, s. 1.117 “80 Milyon Liraya Mal Olmuş Olan …”, Karamürsel Ekspres, 23 Şubat 1968, s. 1.118 “İlçemiz İkinci Büyük Fabrikaya Pek Yakında Kavuşuyor”, Karamürsel Ekspres, 18 Ağustos 1969, s. 1.119 “Yurt Çapında Büyük Hizmet Veren …”, Karamürsel Ekspres, 3 Eylül 1971, s. 1.

Oya ŞENYURT

1772

ilçeden geçen yolun yarattığı kazalar ve bu kazaların önlenememesi halidir. Diğeri, imar planının yetersizliği ve bu planın geliştirilmesi gerekliliğinin tartışmaya açılmasıdır. Üçüncü nokta ise gerek kamusal yapıların gerekse konutların yetersizliği ve bu yapıların aksayan inşaatlarıdır. Bu konu beraberinde ilçenin kendi ihtiyaçlarını kendi potansiyelleri içinde karşılayamaması ve çevre ilçelere bağlılığının uzun süreli olması sorununu getirmiştir.

Karamürsel’de İzmit’tekine benzer biçimde yapıların çift fonksiyonlu olarak kullanılması önerilerine rastlanmaktadır. Sözgelimi 1968 yılında yarım kalan otelin Ticaret Lisesi binası haline getirilmesi önerisi dikkat çekmektedir. Bu tip işlev değişiklikleri veya bir yapının karar verilen işlevinin dışında başka bir işlev ile değerlendirilmeleri, kamusal yapılara duyulan ihtiyaç ve bu ihtiyacı sağlayacak yapı stokunun eksikliğinden kaynaklanır. 1965-1975 yılları arası Karamürsel’in kentsel ölçekteki eksikliklerle kamusal yapılara ilişkin eksikliklerinin giderilmeye çalışıldığı bir dönem olarak dikkat çeker. Bu on yıllık süreçte “yeni devlet yolu”nda ortaya çıkan trafik kazalarının kent içinde travma yarattığı ve bu yola yakın noktalarda yer alan eğitim binalarının yanlış bir seçimle yol etrafına yerleştirildiği anlaşılmaktadır. İlçeyi ikiye bölen bu yolda meydana gelen kazalar, yolun güneyinde kalan öğrenciler için ayrı eğitim yapılarının inşa edilmesini gerektirmiştir. Bu açılardan Şube Meydanı önem kazanmıştır.

“Devlet yolu” dışında ilçe sakinlerini ilgilendiren diğer bir sorun imar planının eskimiş olması ve değerini yitirmesidir. Ekonomik sorunlar sebebiyle tam olarak uygulanamayan plan, zaman içinde yeterli gelmemeye başlamıştır. Pazar yerinin deniz kıyısında olmasının getirdiği sorunlar, PTT’nin yerinin belirlenememesi plandaki ana eksikliklerdir. Bu sebeple, 1978 yılında yeni bir imar planı yapılmıştır.

Bir başka sorun konut yetersizliğidir. Kooperatif ve özel girişimlerle apartmanlar yapılmaktaysa da ilçenin nüfusunun hızlı artışı hem imar planının yetersizleşmesine hem de konut eksiğine neden olmuştur. Diğer taraftan, 1970’lerin ilk yarısında inşaat alanındaki girişimler, mimarlık-mühendislik bürolarının açılmasını sağlamıştır. İnşai hareketlilik ilçe için önemli bir gelişme olarak kabul edilebilir. İlçenin gerek nüfus ve gerekse ekonomik canlılığını belirleyen caddeler, bankaların faaliyet gösterdiği caddelerdir. Bunlar, Hürriyet Caddesi, Kemaliye Caddesi, İnönü Caddesi ve Cumhuriyet Caddesi’dir. Bu caddeler banka binalarının dışında mağazaların ve dükkânların bulunduğu ana caddeler olarak dikkat çekmektedir. Kentin gündelik hayatında alışverişin ve ticaretin canlılığına tanık olmuşlardır. 1965-1975 yılları arası aynı zamanda Karamürsel’de İzmit ve Gölcük’ten hizmet alımının en aza indirilmeye çalışıldığı ve ilçenin gıda, kuru temizleme, giyecek konusunda kendine yeten bir ilçe olması için atılan adımların yoğun olarak yaşandığı bir dönemi tarifler.

KAYNAKÇA1965-1975 Karamürsel Ekspres Gazetesi

Cumhuriyet’in 50. Yılında Kocaeli: 1973 Kocaeli İl Yıllığı, Haz.: Ertuğrul Ünlüer, Kardeşler Matbaası, İzmit 1973.

Kocaeli İl Yıllığı: 1967, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul 1970.