ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W ETIOPII:

POSTĘPY I WYZWANIA

Malta | Listopad 2014

2

Zdjęcie na okładce: Projekt organizacji Imagine1day w Etiopii © 2014 KOPIN Niniejszy raport to skrócona wersja dokumentu powstałego na podstawie materiałów przesłanych przez etiopskich partnerów organizacji KOPIN, naukowych artykułów i czasopism oraz oficjalnych raportów rządowych i pozarządowy organizacji. Wnioski przedstawiony w dokumencie mają charakter wstępny i mogą zostać poddane rewizji. Analiza, wnioski i opinie wrażone w raporcie pochodzą wyłącznie od jego autorów. Publikacja powstała w ramach międzynarodowej kampanii „ClimATE Change”, która w Polsce realizowana jest przez Polską Zieloną Sieć pod nazwą „Klimat dla rolników”. Celem kampanii jest szerzenie wiedzy na temat powiązań między zmianami klimatu a rolnictwem oraz zwiększanie społecznego poparcia dla zrównoważonego rolnictwa jako najlepszej odpowiedzi na wyzywania klimatyczne w kontekście produkcji żywności i ochrony zasobów naturalnych. Partnerami w projekcie są organizacje pozarządowe z Niemiec, Włoch i Malty.

Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć www.zielonasiec.pl www.dlaklimatu.pl www.globalnepoludnie.pl

www.inkota.de

www.kopin.org

www.cospe.org

www.regione.marche.it

www.contrattoacqua.it www.aiab.it

Dokument został zrealizowany przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Za jego treść odpowiada Polska Zielona Sieć oraz jej partnerzy i w żadnym stopniu nie może być on postrzegany jako odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej.

3

1. Milenijny Cel Rozwoju nr 7: Stosować zrównoważone metody gospodarowania zasobami naturalnymi Jednym z najważniejszych wyzwań dla zrównoważonych zmian na świecie jest emisja gazów cieplarnianych, w szczególności dwutlenku węgla (CO2), która wzrosła globalnie o ponad 46% od 1990 roku.1 Pomimo licznych podejmowanych wysiłków, aby zredukować emisje, w latach 1990-2000 ich poziom w regionach rozwijających się wzrósł łącznie o 48%, a w kolejnej dekadzie o dalsze 81%. Od momentu przyjęcia w 2005 roku protokołu z Kioto konferencje ONZ poświęcone klimatowi przyniosły niewielki postęp w kwestii rozwiązania problemu zmian klimatycznych i ich skutków. Kolejnym ważnym problemem jest degradacja środowiska naturalnego. Jedna trzecia zasobów ryb morskich jest nadmiernie eksploatowana, a wiele gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Także lasy znikają w szybkim tempie mimo ustanowienia w wielu krajach polityk i przepisów prawnych wspierających zrównoważoną gospodarkę leśną. W latach 2005-2010 sama tylko Ameryka Południowa traciła około 3,5 mln hektarów lasów rocznie.2 Jeśli wylesianie będzie kontynuowane w takim tempie, tereny leśne mogą zmienić się z pochłaniaczy dwutlenku węgla emitowanego w wyniku spalania paliw kopalnych przez ludzi w nowe istotne źródło emisji CO2 do atmosfery. Próbując uniknąć tego scenariusza i biorąc pod uwagę rosnący popyt na surowce, wdrożono wiele polityk mających na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz wspieranie zdrowszych warunków życia (wykres 1).

Wykres 1: Chronione obszary lądowe w latach 1990-2012 (Źródło: The Millennium Development Goals Report 2013)

1 The Millennium Development Goals Report 2013 [Milenijne Cele Rozwoju – Raport 2013]: http://www.un.org/millenniumgoals/pdf/report-2013/mdg-report-2013-english.pdf 2 Ibid.

4

Innym istotnym problemem wskazanym przez Milenijny Cel Rozwoju nr 7 jest prawo do odpowiedniego dostępu do wody i wszystkie związane z tym kwestie. Choć zapewnienie źródeł wody i sanitariatów milionom mieszkańców globalnego Południa wciąż napotyka olbrzymie trudności, w wielu miejscach na świecie zanotowano w tym względzie znaczne postępy. W roku 1990 tylko 2,1 miliarda ludzi miało dostęp do ulepszonych źródeł wody pitnej, a do roku 2010 uzyskało go aż 89% światowej populacji. Jak widać na wykresie 2 poniżej, pomimo znaczącego wzrostu liczby ludzi szczegółowy cel dotyczący wody pitnej zawarty w Milenijnym Celu Rozwoju nr 7 został osiągnięty pięć lat przed zakładanym terminem.3

Wykres 2: Odsetek ludności korzystającej z ulepszonych źródeł wody

(Źródło: The Millennium Development Goals Report 2013) Wykres 3 poniżej przedstawia porównanie pomiędzy regionami w kwestii korzystania z wody pochodzącej z ulepszonych źródeł oraz publicznych źródeł, w których ma miejsce otwarta defekacja. Ta druga praktyka jest najbardziej rozpowszechniona w Azji Południowej i Afryce Subsaharyjskiej.

Wykres 3: Odsetek ludności według praktyk sanitarnych (Źródło: The Millennium Development Goals Report 2013)

3 Ibid.

5

Praktykowanie defekacji w publicznych źródłach wody stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa. Powoduje infekcje i wiele zagrażających życiu chorób oraz inne problemy, którym można by zapobiec poprzez wdrożenie odpowiednich polityk sanitarnych. Zmiany infrastrukturalne, takie jak montaż rur kanalizacyjnych, publicznych toalet i innych rodzajów urządzeń sanitarnych, przyczyniłyby się znacząco do zaprzestania tych negatywnych praktyk. Brak odpowiednich urządzeń sanitarnych i wynikające z tego złe praktyki są często wynikiem postępującej urbanizacji, która zwykle wiąże się z szybkim wzrostem liczby ludności. Miliony ludzi na świecie nadal mieszka w slumsach w bardzo kiepskich warunkach sanitarnych. Pomimo wzrostu dostępu do ulepszonych źródeł wody, liczba ludzi w takiej sytuacji spadła tylko nieznacznie – z 39% w 2000 roku do 33% w 2012. Tym samym kwestia ta wciąż pozostaje palącym problemem.

2. Ocena postępów realizacji Milenijnych Celów Rozwoju w Etiopii Etiopia to kraj charakteryzujący się jedną z największych różnorodności biologicznych na świecie. Szczyci się dziesięcioma rzekami i około 65% wyjątkowo żyznych ziem, które wykorzystywane są głównie w celach rolniczych.4 Według badań z 2009 roku dotyczących kwestii zatrudnienia i bezrobocia na terenach miejskich, 68,5% wszystkich bezrobotnych stanowiły kobiety, a 31,5% mężczyźni. Statystyki te pokazują pozytywny spadek w stosunku do danych z 2005 roku, które wskazywały odpowiednio 74,1% kobiet i 25,8% mężczyzn.5 Znaczna część ludności czynnej zawodowo pracuje w sektorze rolniczym. Większość jest w wieku powyżej piętnastu lat (80,6% ludności w roku 2010, tabela 1).

Tabela 1: Realizacja Milenijnego Celu Rozwoju nr 1 w Etiopii (Źródło: Etiopia – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015)

Brak bezpieczeństwa żywnościowego jest cechą charakterystyczną ubóstwa w Etiopii, której nawet 10 milionów mieszkańców jest uzależnionych od pomocy humanitarnej.6 Pomimo tej

4 Federalna Demokratyczna Republika Etiopii – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015: http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Project-and-Operations/Ethiopia-2011-2015%20CSP%20ENG1.pdf 5 Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju: http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx 6 Federalna Demokratyczna Republika Etiopii – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015: http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Project-and-Operations/Ethiopia-2011-2015%20CSP%20ENG1.pdf

6

sytuacji uważa się, że w ciągu najbliższych lat w Etiopii można potencjalnie osiągnąć cele zawarte w Milenijnym Celu Rozwoju nr 1. Wnioski takie wyciągnięto na podstawie danych zebranych przez UNDP (Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju), które pokazują znaczny spadek liczby osób żyjących za mniej niż 1 dolara dziennie – z 60,5% ludności w 1995 roku do 30,7% w 2011.7 W celu skoordynowania działań w kierunku osiągnięcia Milenijnych Celów Rozwoju w Etiopii został opracowany narodowy plan rozwoju (Growth and Transformation Plan – GTP). Główny nacisk położono w nim na rolnictwo, ale podejmowane wysiłki przyczyniły się również do poprawy w innych sektorach. GTP został pokrótce opisany w tabeli 2 poniżej.

Tabela 2: Działania i cele Etiopii w ramach narodowego planu rozwoju (GTP)

(Źródło: Etiopia – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015)

Do niedawna rolnictwo stanowiło niekwestionowanie dominujący sektor gospodarki Etiopii. Był to najważniejszy sektor dla etiopskiego PKB, zatrudniający ponad 80% populacji. Jednak ostatnio polityka gospodarcza kraju skupiła się zwłaszcza na poprawie w innych sektorach (np. usług), co obniżyło wagę sektora rolnego w zakresie jego wkładu do PKB (obecnie szacuje się go na 41%).8 Niemniej jednak doceniając wciąż znaczenie rolnictwa i kluczową dla tego sektora kwestię nawadniania, rząd Etiopii zainicjował dziesięć projektów rozwoju systemów irygacyjnych. Projekty te, których skala wahała się od średnich po duże, miały objąć swoim zakresem do 403 250 hektarów gruntów. Inny projekt, Plan Przyspieszonego i Trwałego Rozwoju w Celu Wyeliminowania Ubóstwa (Plan for Accelerated and Sustained Development to End Poverty – PASDEP), miał zwiększyć obszar gruntów ornych w kraju (szacowany na około 3,5 mln hektarów) z poziomu około 5% do 8% do końca 2009/10 roku. Tabela 3 poniżej pokazuje znaczenie rolnictwa dla etiopskiego krajobrazu gospodarczego w odniesieniu do PKB (ponad 40%). Jeszcze wyraźniej widać je w odniesieniu do zatrudnienia – 80% i wpływów Etiopii z eksportu – 85%.9

7 Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju: http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx 8 Ethiopia: 2010 MDGs Report [Etiopia: Milenijne Cele Rozwoju Raport 2010]: http://www.et.undp.org/content/ethiopia/en/home/library/mdg/publication_1.html 9 Federalna Demokratyczna Republika Etiopii – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015 http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Project-and-Operations/Ethiopia-2011-2015%20CSP%20ENG1.pdf

7

Tabela 3: PKB Etiopii według sektorów (Źródło: Global Growing Casebook – Insights into African Agriculture)

W ciągu ostatnich lat polityki ulegały zmianom, ale wciąż istnieją problemy dotyczące m.in. środowiska naturalnego oraz zdrowia, które muszą zostać rozwiązane. Większość Etiopczyków nadal cierpi z powodu braku realizacji podstawowych praw, takich jak prawo do czystej wody, zdrowego środowiska i bezpieczeństwa żywnościowego. W sytuacji, gdy słowa, takie jak „rynek”, „budżet” i „zysk” nabierają w kraju nowego znaczenia, podmioty gospodarcze działające w sektorze rolniczym wykazują tendencję do nadmiernego wykorzystywania zasobów naturalnych przez stosowanie ogromnych ilości nawozów sztucznych i zbytnią eksploatację gleby. Jednak obecne strategie rozwoju Etiopii wciąż stawiają w centrum drobne rolnictwo. Według dokumentu promującego industrializację kraju opartą na rozwoju rolnictwa (Agricultural Development Led Industrialization – ADLI), to właśnie drobni rolnicy powinni być głównymi aktorami odpowiedzialnymi za realizację polityk rozwoju wsi i rolnictwa w Etiopii.10 Tabela 4 poniżej porównuje dane dotyczące głównych etiopskich eksportowych produktów rolnych w latach 1984/85 i w latach 2006/07.

Tabela 4: Główne eksportowe produkty rolne Etiopii (Źródło: Global Growing Casebook – Insights into African Agriculture)

Mimo działań na rzecz wdrażania odpowiednie polityk na szczeblu lokalnym, jak i wysiłków podejmowanych w ramach realizacji Milenijnych Celów Rozwoju na poziomie krajowym, nadal istotnymi wyzwaniami pozostają kwestie dotyczące wylesiania, emisji dwutlenku węgla, dostępu do czystej wody, braku infrastruktury sanitarnej oraz liczby ludności żyjącej w slumsach.

10 Global Growing Casebook – Insights into African Agriculture (2012): http://global-growing.org/sites/default/files/GG_Casebook.pdf

8

Tempo wycinania lasów pokazuje, jak tereny leśne i rolno-leśne mogą ulegać negatywnym wpływom w związku z rozdrobnieniem gruntów rolnych.11 W oparciu o statystyczne wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju ocenia się, że w ostatnich latach tempo wylesiania przybrało krytyczne rozmiary. Od 1990 roku tereny leśne zmniejszyły się z 13,8% do 11,2% w 2010 roku (Tabela 5).12

Tabela 5: Tereny leśne w Etiopii (Źródło: Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju)

Wycinka lasów postępuje nadal w tempie 0,96% rocznie (FAO, 2010). Ta presja na lasy ma związek z szybko rosnącą liczbą ludności – 85 mln – z której ponad 80% mieszka na terenach wiejskich i utrzymuje się z rolnictwa zależnego od opadów deszczu. Także 70 milionów zwierząt hodowlanych wywiera presję na grunty oraz tereny leśne.13 W 2009/10 roku w Etiopii było ponad 5 milionów hektarów lasów. W ostatnich latach poczyniono pewne obiecujące działania w kierunku zwiększenia pokrywy leśnej. Przykładowo w etiopskim roku milenijnym 2007/08 rozpoczęto program sadzenia dwóch drzew na każdego mieszkańca Etiopii, który został obecnie przedłużony i rozszerzony.14 Wdrażane polityki wskazują na zaangażowanie Etiopii w integrowanie w krajowe plany zasad zrównoważonego rozwoju, tak jak zostało to ujęte w Milenijnym Celu Rozwoju nr 7. Przykładem tego mogą być m.in. projekty sekwestracji gazów cieplarnianych poprzez sadzenie drzew na 2000 kilometrów kwadratowych zdegradowanych ziem.15 Tabela 6 pokazuje statystyki dotyczące m.in. redukcji emisji CO2 w Etiopii w wyniku realizacji polityk rozwojowych podkreślających znaczenie zrównoważonego rozwoju.

Tabela 6: Wysiłki na rzecz osiągnięcia Milenijnego Celu Rozwoju nr 7 (Źródło: Etiopia – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015)

Tabela 7 przedstawia, z kolei, przykład wydatków przeznaczanych przez rząd Etiopii na infrastrukturę wodną i sanitarną. Osiągnięcia Etiopii w tym zakresie wyraźnie wskazują, że odpowiednie polityki mogą być skutecznie wprowadzane w życie celem osiągnięcia wymiernych rezultatów.

11 Ibid. 12 Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju: http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx 13 The Guardian, 15 kwietnia 2013: http://www.theguardian.com/global-development/2013/apr/15/ethiopia-forest-communities-reverse-deforestation 14 Ethiopia: 2010 MDGs Report [Etiopia: Milenijne Cele Rozwoju Raport 2010]: http://www.et.undp.org/content/ethiopia/en/home/library/mdg/publication_1.html 15 Federalna Demokratyczna Republika Etiopii – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015: http://www.afdb.org/fileadmin/uploads/afdb/Documents/Project-and-Operations/Ethiopia-2011-2015%20CSP%20ENG1.pdf

Rok 1998 2005 2010

% 13.8 11.9 11.2

9

Tabela 7: Wydatki rządu Etiopii na poprawę dostępu do wody i infrastruktury sanitarnej (Źródło: Ethiopia MDG Report 2008)

Dodatkowe środki zostały przeznaczone przez rząd Etiopii na ochronę obszarów o wysokiej bioróżnorodności oraz ochronę populacji ryb poprzez ustanowienie limitów połowowych. Jednakże udział chronionych obszarów lądowych i morskich w Etiopii nie zmienił się w znaczącym stopniu, ponieważ wzrósł jedynie z 17,72% w 1990 roku do 18,40% w 2014.16 W 2005 roku zostały sformułowane Strategia i Plan Działania dot. Bioróżnorodność Etiopii (Ethiopia’s Biodiversity Strategy and Action Plan) 17 z zamiarem ochrony krajowych ekosystemów. Jednym z głównych celów tej strategii i planu działania była dalsza poprawa dostępu do czystej wody i urządzeń sanitarnych. Od 1990 do 2006/07 roku liczba osób pozbawionych dostępu do czystej wody zmniejszyła się z 81% do 47,6%, przekraczając zakładany Milenijny Cel Rozwoju zaledwie o kilka procent (Tabela 8). Postęp w tym zakresie jest szczególnie wart podkreślenia, gdyż udział ludności z dostępem do czystej wody wzrósł w kolejnych latach do 68,5% w 2009/10 roku.18

Tabela 8: Efekty realizacji Milenijnego Celu Rozwoju nr 7 w Etiopii (Źródło: Ethiopia MDG Report 2008)

Z pomocą Krajowego Dokumentu Strategicznego, a zwłaszcza dzięki niektórym działaniom w ramach tzw. Ethiopian Country Portfolio Improvement Plans (Tabela 9), dostęp do podstawowej infrastruktury sanitarnej na terenach wiejskich kraju wzrósł w okresie od 1990 do 2010 roku do 21% (Tabela 10).

Tabela 9: Ethiopian Country Portfolio Improvement Plans (Źródło: Etiopia – Krajowy Dokument Strategiczny 2011-2015)

16 Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju: http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx 17 Ethiopian Biodiversity Institute: http://www.ibc.gov.et/cbd/clearing-house-mechanism/nbsap-of-ethiopia 18 Ethiopia: 2010 MDGs Report [Etiopia: Milenijne Cele Rozwoju Raport 2010]: http://www.et.undp.org/content/ethiopia/en/home/library/mdg/publication_1.html

10

Rok 1990 2005 2010

% 0 14 21

Tabela 10: Odsetek ludności wiejskiej korzystającej z ulepszonej infrastruktury sanitarnej (Źródło: Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju)

Chociaż odsetek ludności miejskiej żyjącej w slumsach i w niezadowalających warunkach pozostaje na wysokim poziomie, to zmniejszył się on z 95,5% w 1995 roku do 76,4% w 2009 roku (Tabela 11). 19 Realizowany jest państwowy program zabudowy mieszkaniowej, którego celem jest budowa nowych domów i w ten sposób zapewnienie lepszych warunków mieszkaniowych oraz ulepszonej infrastruktury sanitarnej i dostępu do czystej wody.

Tabela 11: Populacja miejska żyjąca w slumsach (Źródło: Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju)

19 Wskaźniki Milenijnych Celów Rozwoju: http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx

Rok 1995 2000 2005 2009

% 95.5 88.6 81.8 76.4

11

3. Projekt w Shashamane: stworzenie systemu produkcji biogazu w celu ograniczenia zmian klimatycznych i deforestacji

Tablica projektu produkcji biogazu w Shashamane

(© Mediacoop 2014) 3.1 Shashamane dzisiaj – informacje ogólne Miasto Shashamane graniczy od zachodu z kebele20 Maja Dama i Bulchena Danaba, od północy z kebele Alelu Elu, od wschodu z kebele Awash, a od południa z kebele Burqa i Alalcha Harabate. Położone jest na wysokości pomiędzy 1500 a 2300 metrów n.p.m., ze wschodnią częścią miasta leżącą na wysokości ponad 2300 m n.p.m. Małe centrum znajduje się 250 km od stolicy Etiopii Addis Abeby i zajmuje powierzchnię około 18,6 km kwadratowych. Miasto leży na skrzyżowaniu dróg z miejscowości Finfinne do Awassa oraz z Bale do Arba Minch. Shashamane jest głównym miastem i stolicą zachodniej części regionu Arsi. W tej części Etiopii Shashamane jest dobrze znane jako rozwijający się strategiczny ośrodek handlu i usług. Głównymi źródłami dochodu dla miasta są handel na małą skalę, usługi i rolnictwo. W 2000 roku liczba jego mieszkańców wynosiła łącznie 101 700 osób, a migracja ludności ze wsi do miasta szybko rosła. Aż do 2012 roku, kiedy zaczęto wdrażać projekt, Shashamane miało słaby dostęp do wody i brakowało w nim infrastruktury sanitarnej oraz źródeł energii. Miało to wpływ przede wszystkim na sytuację kobiet, młodzieży oraz małych dzieci. Mieszkańcy mają niewielką świadomości w takich kwestiach, jak czysta woda, biogaz czy kwestie sanitarne, jak również odnośnie związków między niektórymi chorobami i brakiem higieny. Głównymi źródłami energii wykorzystywanymi na tym obszarze są drewno i nafta. Stosowanie obu tych paliw ma negatywny wpływ na ekosystem oraz przyczynia się do wylesiania i zanieczyszczenia powietrza.

20 Kebele (z języka amharskiego „sąsiedztwo”) jest najmniejszą jednostką administracyjną Etiopii, odpowiadającą osiedlu/dzielnicy/lokalnej wspólnocie mieszkańców. Jest częścią woreda, czyli okręgu.

12

Kobieta robiąca pranie w Shashamane (© Mediacoop 2014)

3.2 Projekt produkcji biogazu i poprawy warunków sanitarnych w Shashamane Ten zarządzany przez społeczność projekt został wdrożony w 2012 roku przy finansowym wsparciu rządu Malty. Projekt trwał 13 miesięcy, które obejmowały zarówno wstępne badania, jak i same działania wdrożeniowe i edukacyjne. Głównym elementem projektu była budowa systemu produkcji biogazu, wraz z dwiema latrynami i wspólnotową kuchnią (wykorzystującą produkowany biogaz). Osad pofermentacyjny wytwarzany przez system biogazowy miał być stosowany jako organiczny nawóz w sąsiadującym ogrodzie. Projekt obejmował także utworzenie jednego centralnego punktu dostępu do wody dla mieszkańców miasta. Edukacyjny aspekt projektu obejmował szkolenia dla miejscowej ludności dotyczące kwestii sanitarnych i higieny, a także korzystania z zasobów oraz odpadów biologicznych. Ogólnym celem projektu była poprawa stanu zdrowia i sytuacji środowiskowej na obszarze objętym działaniami. Społeczność, która skorzystała z projektu, składa się z 200 gospodarstw domowych, co odpowiada około 720 osobom ze zubożałej ludności Shashamane. Ci sami beneficjenci byli jednocześnie głównymi protagonistami i interesariuszami projektu. 3.3 Ramy logiczne projektu Projekt został opracowany i wdrożony w świetle Milenijnego Celu Rozwoju nr 8 („Stworzenie globalnego partnerskiego porozumienia na rzecz rozwoju”). Skupiał się na jednym z priorytetowych obszarów maltańskiej współpracy rozwojowej, czyli Etiopii (ODP 4.2.1.3)21, i wzmacniał relacje między maltańskim i etiopskim społeczeństwem obywatelskim. Ponadto projekt starał się odpowiedzieć na aktualne wezwanie do szybkiego uruchomienia środków finansowych („Fast-Start Finance”) w obszarze zmagań ze zmianami klimatu. 21 Zagraniczna Polityka Rozwojowa Malty Punkt 4.2.1.3: „Polityka rozwojowa Malty przywiązuje szczególne znaczenie i skupia się na krajach Rogu Afryki oraz Afryki Subsaharyjskiej (...)”.

13

Nadrzędnym celem projektu było przyczynienie się do wyeliminowania skrajnego ubóstwa w Etiopii (Milenijny Cel Rozwoju nr 1) oraz do zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi (Milenijny Cel Rozwoju nr 7). Proponowane działania miały na celu poprawę: • dostępu do czystej wody; • ogólnego stanu zdrowia lokalnej społeczności; • stanu środowiska naturalnego na obszarze projektu poprzez zminimalizowanie problemów

zdrowotnych wynikających ze złych warunków sanitarnych i braku alternatywnych ekologicznych źródeł energii.

Projekt przyczynił się także do osiągnięcia Milenijnego Celu Rozwoju nr 7 poprzez zapewnienie dostępu do czystej wody pitnej oraz alternatywnych źródeł energii, co miało znaczący wpływ w zakresie poprawy warunków życia mieszkańców slumsów w Shashamane. Pośrednio projekt przyczynił się też do realizacji innych Milenijnych Celów Rozwoju, a mianowicie: • Milenijnego Celu Rozwoju nr 3 („Promowanie równości płci i awans społeczny kobiet”)

w związku ze szczególnym uwzględnieniem kobiet i ich rozumienia zagadnień związanych z płcią;

• Milenijnych Celów Rozwoju nr 4 i nr 5 („Ograniczenie umieralności dzieci” i „Poprawa opieki zdrowotnej nad matkami”) poprzez poprawę stanu środowiska oraz dostępu do bezpiecznej wody, co przyczyniło się także do polepszenia stanu zdrowia matek i dzieci oraz całej społeczności.

Społeczność Shashamane

(© Mediacoop 2014)

14

3.4 Praktyczne ramy projektu Rekrutacja personelu niezbędnego do realizacji projektu została przeprowadzona przed jego rozpoczęciem. Zespół składał się z: koordynatora projektu, eksperta ds. wody i infrastruktury sanitarnej oraz dwóch pracowników ds. rozwoju społeczności lokalnej. Aby zapewnić zaangażowanie społeczności lokalnej na każdym etapie projektu, mieszkańcy wybrali spośród siebie Centralny Komitet Projektowy. Ta grupa reprezentująca społeczność została utworzona w celu wspierania procesów planowania, wdrażania, monitorowania i oceny projektu. Co najważniejsze, Centralny Komitet Projektowy jest organem odpowiedzialnym za zapewnienie ciągłości i samowystarczalności projektu w momencie opuszczenia społeczności przez partnerów projektowych po zakończeniu jego wstępnego wdrażania (strategia wyjścia). Oprócz utworzenia Centralnego Komitetu Projektowego, społeczność została zachęcona także do zorganizowania się w Lokalne Komitety Użytkowników. Miały one spełniać kluczową rolę pomocniczą dla zespołu projektowego poprzez prowadzenie komunikacji z beneficjentami projektu. Ponadto przekazano im odpowiedzialność za zarządzanie bankowym kontem oszczędnościowym ze środkami przeznaczonymi na prace konserwacyjne oraz rozszerzające projekt, tak aby obiekty powstałe w trakcie projektu pozostały w eksploatacji także po jego zakończeniu. Rachunek miał być zasilany ze składek wnoszonych przez beneficjentów jako miesięczne opłaty za korzystanie z obiektów. Warsztaty otwierające projekt odbyły się z udziałem członków społeczności, organizacji lokalnych i przedstawicieli rządu. W sumie 40 osób wzięło udział w otwierających warsztatach, podczas których wyjaśniono beneficjentom i innym zainteresowanym stronom dokładne założenia projektu. Oprócz poinformowania różnych podmiotów o szczegółach przedsięwzięcia, celem warsztatów była również dyskusja pomagająca lepiej poznać i zrozumieć opinie grupy docelowej. Dalsze szkolenie dotyczące warunków sanitarnych i higieny przeprowadzono w ciągu pięciu dni dla 45 gospodarstw domowych (łącznie dla około 200 osób). Omówiono m.in. znaczenie systemu produkcji biogazu w odniesieniu do źródeł utrzymania beneficjentów. Podczas szkolenia przedyskutowano także inne problemy, takie jak HIV/AIDS oraz zmiany klimatu. 3.5 Rezultaty Poniżej znajduje się lista korzyści dla lokalnej społeczności, które przyniósł projekt: • poprzez szkolenia zwiększono wiedzę członków społeczności na temat zagadnień

środowiskowych i zdrowotnych; • dzięki latrynom i czystej wodzie poprawiono warunki zdrowotne i higieniczne; • w społeczności beneficjentów co najmniej 35 gospodarstwom domowym dostarczono

dodatkowe materiały sanitarne, a przynajmniej 45 gospodarstwom domowym komunalne kontenery na śmieci;

• wśród społeczności docelowej promowano rolnictwo ekologiczne (ogród warzywny) wykorzystując produkty uboczne wytwarzania biogazu;

• zmniejszono zdrowotne i sanitarne wydatki gospodarstw domowych, a także wydatki na opał (szacowane oszczędności: 85%);

• zaoszczędzono czas i energię ubogich kobiet i dzieci związane ze zbieraniem drewna opałowego;

15

• ograniczono eksploatację okolicznych lasów, zapewniając alternatywne, przyjazne dla środowiska źródło energii.

4. Wnioski Przyjęcie Milenijnego Celu Rozwoju nr 8 ułatwiło proces właściwej oceny poziomu rozwoju danego regionu lub kraju z myślą o poprawie jakości życia jego mieszkańców. Miasto Shashamane w Etiopii zostało uznane za jeden z obszarów borykających się z chorobami przenoszonymi przez wodę z powodu braku odpowiedniej infrastruktury sanitarnej, a także z problemami wynikającymi ze złej jakości powietrza i zmniejszających się zasobów (Milenijny Cel Rozwoju nr 7). Celem projektu współfinansowanego przez Maltę było nie tylko poradzenie sobie ze wspomnianymi problemami lokalnej społeczności, ale również umożliwienie miejscowej ludności utrzymania lepszej sytuacji w przyszłości (Milenijny Cel Rozwoju nr 1). Głównym celem niniejszego raportu było pokazanie pokrótce implikacji i konsekwencji niezrównoważonych praktyk społecznych i środowiskowych w Etiopii, ze szczególnym odniesieniem do Milenijnych Celów Rozwoju nr 1 i nr 7, oraz przedstawienie studium przypadku oferującego konkretny przykład, jak te negatywne praktyki mogą zostać zastąpione przez praktyki zrównoważone, które pomagają zmniejszyć ubóstwo poprzez współpracę różnych podmiotów. Jak wyjaśniono w tekście, Milenijne Cele Rozwoju nr 1 i nr 7 były głównymi punktami odniesienia w działaniach pomocowych w Shashamane. Podstawową siłą napędową pilotażowego projektu zainicjowanego przez szereg lokalnych i zagranicznych organizacji pozarządowych było dążenie do umożliwienia beneficjentom kontynuowanie ich stylu życia w bardziej zrównoważony sposób. Na początku przeprowadzono badania celem opracowania oceny lokalnych potrzeb w oparciu o liczbę osób mających pracę, liczbę mieszkańców żyjących poniżej granicy ubóstwa, przyczyny wykorzystywania drewna na opał i negatywne skutki takiej praktyki. W badaniach przyjęto podejście interdyscyplinarne. Wyniki pokazały znaczenie drobnego rolnictwa dla rozwoju kraju jako całości oraz podkreśliły potrzebę większej spójności polityk na rzecz rozwoju (PCD). Projekt posłużył jako przykład dla dalszej pracy w tym obszarze. Pokazał też, że wykorzystanie Milenijnych Celów Rozwoju jako podstawy do planowania konkretnych działań pomaga organizacjom lepiej realizować wyznaczone zadania, a beneficjentom daje jaśniejszy obraz tego, czego mogą się spodziewać. Z drugiej strony projekt ujawnił potrzebę dalszej dyskusji na temat nowych celów zrównoważonego rozwoju. Projekt w Shashamane jest przykładem dobrej praktyki w kontekście współpracy wielu podmiotów na rzecz rozwoju, ponieważ stanowił pomoc i wsparcie nie tylko dla władz w kraju beneficjenta, ale także organizacji społeczeństwa obywatelskiego, środowiska akademickiego i społeczności, której bezpośrednio dotyczył. Niewielki wkład Malty w rozwój Etiopii może mimo wszystko być znaczący, jeśli jest realizowany zgodnie z odpowiednimi zasadami. Było to wyraźnie widoczne w projekcie w Shashamane, który łączył w sobie takie cele, jak zmniejszenie ubóstwa, zapewnienie opłacalności, nacisk na długoterminową trwałość oraz wspieranie współpracy wielu podmiotów.