zahir kizmaz yrd. doç. dr.rıfat bĠlgĠn fırat Üniversitesi, yoloji … · 2015. 2. 14. ·...

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi wwwesosderorg

Electronic Journal of Social Sciences infoesosderorg

Bahar-2010 C9 S32 (269-311) ISSN1304-0278 Spring-2010 V9 Is32

SOKAKTA CcedilALIġANYAġAYAN CcedilOCUKLAR VE SUCcedil DĠYARBAKIR OumlRNEĞĠ

THE CHILDREN WORKINGLIVING IN THE STREET AND CRIME DİYARBAKIR CASE

STUDY

Doccedil Dr Zahir KIZMAZ Yrd Doccedil DrRıfat BĠLGĠN Fırat Uumlniversitesi Fen-EdbFakSosyoloji Boumlluumlmuuml MEB Oumlğretmen-Sosyolog Cumhuriyet İOumlO Elazığ zahirkizmazgmailcom rifatbilgingmailcom

Oumlz

Bu araştırma Diyarbakır kent merkezinde sokakta ccedilalışan ve kısmen yaşayan ccedilocukların succedilluluk

durumlarını konu edinmektedir Araştırmanın amacı sokağı mesken edinen ccedilocukların sosyo-demografik

ekonomik ve kuumlltuumlrel yapılarını irdelemek ve onları succedila youmlnelimli kılan suumlreci anlamaya ccedilalışmaktır Bu

nedenle araştırma sokakta ccedilalışma veya sokağı mesken edinmenin bireyi succedila eğilimli kılan yapısı uumlzerine

odaklanmaktadır Araştırma kapsamında succedil işleyen 30 ccedilocuk bulunmaktadır Bu araştırmada sokakta ccedilalışan

ccedilocukların en ccedilok hırsızlık succedillarını işledikleri aile yapılarının sorunlu olduğu sokaklarda uyuşturucu veya

bağımlılık yapıcı madde kullanma alışkanlıklarını edindikleri ve succedillu akran grubuna sahip oldukları youmlnuumlnde

bazı bulgular saptanmıştır

Anahtar Kelimler Sokakta ccedilalışan ccedilocuklar sokakta yaşayan ccedilocuklar succedil işleyen ccedilocuklar

Abstract

This research deals with the situations of criminality of the children who work and partly live in the

streets The aim of this research is to examine the socio-demographic economic and cultural structures of the

children who dwell in the streets and to find out the process which makes them tended to crimes For this reason

in this research the subject is focused on the structure of working and dwelling in the streets which make the

individual tended to crimes In the scope of the research there are 30 children who committed crimes In this

research it has been established by some findings that the children who work in the streets committed mostly the

crime of robbery had families with problems gained some habits like using drugs or the other matters which

make them addicted and had criminal equals

Key Words The children working in the streets the children living in the streets the children

committing crimes


270

1 GĠRĠġ

Ccedilocukların sokakta ccedilalışmalarıccedilalıştırılmaları veya ccedilalışan ccedilocuklar olgusu oumlnemli bir

toplumsal sorunu teşkil etmektedir UNICEF raporlarına goumlre tuumlm uumllkelerde aileleriyle

bağlarını kesmiş ve sokakta yaşayan ccedilocuk oranı tuumlm ccedilocuk oranın neredeyse 5-10‟unu

oluşturmaktadır Guumlnuumlmuumlzde sokak ccedilocuklarının en ccedilok Latin Amerika uumllkelerinde

(Meksika Brezilya Kolombiya vb) yoğunlaşma goumlsterdikleri belirtilmektedir Aynı şekilde

sokak ccedilocukları sorunun Bangladeş ve kuumlltuumlrel faktoumlrlerin etkisiyle de Hindistan gibi

uumllkelerde de yoğun olarak goumlzlendiği ifade edilmektedir (Guumlneş ve Kalaycı 20045) Bazı

uumllkelerdeki sokak ccedilocuklarının sayısı (sokak ccedilocuğunun geniş tanımı baz alınarak) konusunda

yapılan istatistiksel tahminler şu şekildedir Kenya 250 000 Etopya 150 000 Zimbabwe 12

000 Bangladeş 445 226 Nepal 30 000 Hindistan 11 milyon Birleşmiş Milletlerin

yayınladığı ldquoCcedilocuk Hakları Duumlnya Raporu 2000 Polis İstismarı ve Sokak Ccedilocuklarının

Keyfi Alıkonulmasırdquo başlıklı raporuna goumlre sokak ccedilocuklarının duumlnyadaki toplam sayısı 150

milyon olarak tahmin edilmekte ve bu rakam giderek hızla artmaktadır Bu ccedilocukların

yaşlarının genelde 3 ile 18 arasında yer aldığı ve bunların da yaklaşık yuumlzde 40‟ının evsiz

oldukları belirtilmektedir Geriye kalan diğer yuumlzde 60‟ının da ailelerinin ekonomik accedilıdan

yetersiz ve koumltuuml bir pozisyonda olmalarından dolayı ailelerinin geccedilim muumlcadelelerinde

yardımcı olmak ve destek ccedilıkmak iccedilin ccedilalıştıkları ifade edilmektedir Bu ccedilocukların ccediloğunun

sağlıksız koşullarda yaşadıkları sosyal guumlvence ve formel oumlğrenimden yoksun oldukları ve

giderek artan şekilde cinsel taciz ve tecavuumlz uyuşturucu ve alkol bağımlılığı sorunlarıyla

yuumlzleştikleri ccedileşitli kesimlerin koumlle işccedililik seks koumlleliği organ mafyası porno enduumlstrisi gibi

fiziksel ve psikolojik şiddetine istismarına maruz kaldıkları ileri suumlruumllmektedir (bkz İccedilli-

Arıkan vd 2007 37)

Uumllkemizde ise sokak ccedilocukların sayısı konusunda kesin rakamları ortaya koyacak

ccedilalışmaların olmadığı ifade edilmektedir (Guumlneş ve Kalaycı 20045) 2004 yılında Kadın ve

Aileden Sorumlu Devlet Bakanı‟nın accedilıklamasında Tuumlrkiye genelinde 40 bin 205 sokak

ccedilocuğunun bulunduğu belirtilmiş ancak sokakta ccedilalıştırılan ve yaşayan ccedilocukların bu

rakamdaki oranları ifade edilmemiştir Ayrıca komisyona gelen bilgilerde 635 bin ccedilocuğun

sokağa duumlşme tehlikesinin olduğu belirtilmiştir (İccedilli- Arıkan vd 2007 67)

Araştırma alanı olan Diyarbakır iline ilişkin gerccedilek rakamları ortaya koymak da son

derece guumlccediltuumlr 2006 Aralık ayı iccedilerisinde ccedilok sayıda kurumun işbirliği ile yapılan bir alan

taramasında Diyarbakır ilinin merkez semtlerinde 97‟si kız toplam 3302 ccedilocuğun sokaklarda


271

ccedilalıştığı tespit edilmiştir Bu ccedilocukların 1024uuml ilde bulunan ldquoCcedilocuk ve Genccedillik Merkezirdquone

kayıtlı 560ı da okula devam etmeyen 78‟inin madde bağımlısı olduğu tespit edilmiştir

Diyarbakır ilinde hizmet veren 75Yıl Genccedillik ve Ccedilocuk merkezi Muumlduumlruuml Remziye Arslan

Ulaş merkezlerinin accedilıldığından bu yana 9302 ccedilocuğa ulaştıklarını belirtmiştir O sokakta

ccedilalışan ccedilocukların sayısının tam olarak bilinmediğini belirtmekle birlikte 2004 yılında yapılan

bir ccedilalışmada hem okuyan hem de sokakta ccedilalışan 8775 ccedilocuğun tespit edildiğini ifade

etmiştir 2005 yılı iccedilerisinde İl Milli Eğitimi Muumlduumlrluumlğuuml‟nuumln bu konudaki ccedilalışmasında 9177

ccedilocuğun olduğu saptanmıştır (Ulaş 2007 45-58) Ancak bu rakamlar hem okula giden hem

de sokakta ccedilalışan ccedilocuklara ilişkin gerccedilekleşen rakamlardır Dolayısıyla okula gitmeyen

ancak sokaklarda ccedilalışan ccedilocuk sayısı da buna eklendiğinde rakamın daha da artabileceği bir

gerccedilektir Bu sebeple başka kaynaklarda Diyarbakır‟da sokaktaki ccedilocuklarının sayısı

konusunda 20000 rakamının da ifade edildiğini burada belirtmek gerekmektedir (Guumlneş ve

Kalaycı 200414)

Duumlnyada ccedilocuk işccedililiğinin en koumltuuml biccedilimleri kapsamında ifade edilen ve ccedilocukların

ccedilalıştırıldığı ccedilok sayıda iş alanları bulunmaktadır Bunlar kısaca tehlikeli işlerde ccedilalıştırılma

ev işlerinde zorla ccedilalıştırılma fuhuş veya cinsel soumlmuumlruuml koumllelik ve borccedil karşılığında zorla

ccedilalıştırılma olarak belirtilebilir Uumllkemizde ise ccedilocuk işccedililiğinin en koumltuuml biccedilimleri olarak

sokaklarda yapılan işler kentlerdeki enformel alanlarda yapılan işler mevsimlik tarım işccedililiği

kapsamında yapılan işler ve kırsal yerleşim yerlerinde ve ev işlerinde gerccedilekleşen ccedilocuk

işccedililiği gibi alanlar goumlsterilmektedir (bkz Bilgin 2008 23ndash36) Bu araştırmada ccedilocuk

emeğinin veya işccedililiğinin sadece sokaklarda yapılan işler kapsamındaki boyutuyla ele alındığı

belirtilmelidir

Ccedilocuk emeğinin kullanımının oumlnde gelen ccedilok sayıda nedenleri bulunmaktadır

Oumlzellikle uumllkemizdeki ccedilocuk emeğinin kullanılmasının oumlnde gelen nedenleri arasında goumlccedil

yoksulluk ebeveynlerin işsizliği ve ccedilocukların ccedilalışma yaşamında bulunmalarına ilişkin

kuumlltuumlrel değerler en kayda değer olanlarını oluşturmaktadır Ancak sokaklarda ccedilalışan ccedilocuk

sayısının uumllkemizde ciddi bir probleme doumlnuumlşmesinde en etkili unsurun son doumlnemlerde

gerccedilekleşen kitlesel goumlccedillerin neden olduğu kentsel yoksulluk olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu boumllgesinde teroumlrle muumlcadele kapsamında

suumlrduumlruumllen ccedilalışmaların en olumsuz sonuccedillarından biri de yaşanan goumlccedil olgusudur Oumlzellikle de

90‟li yılların başları ile sonları arasında yoğunlaşan goumlccedile bağlı olarak ccedilok sayıda sosyal

problemin ortaya ccedilıktığı bilinen bir gerccedilektir Bu sorunlar iccedilerisinde en dikkat ccedilekenleri

olarak işsizlik yoksulluk sosyal dışlanma sosyal sermayedeki doumlnuumlşuumlmler succedil ve şiddet


272

unsurları burada belirtilebilir Oumlzellikle ekonomik alanda yaşanan sorunlar ccedilocukların ailenin

geccedilimine katkı yapmak iccedilin sokağa youmlnelmelerine sokakta ccedilalışmalarına yol accedilmıştır

Sokağa youmlnelen ccedilocukları iki genel grup olarak kategorileştirmek muumlmkuumlnduumlr İlki

ldquosokakta ccedilalışan ccedilocuklarrdquo ikincisi ise ldquosokakta yaşayanrdquo veya ldquosokak ccedilocuklarırdquo olarak

nitelendirilen ccedilocuklardır ldquoSokakta ccedilalışan ccedilocuklarrdquo kavramı ailelerinin geccedilimine yardımcı

olmak veya kendi harcamalarını karşılamak gibi ekonomik gerekccedilelerle sokakta uumlcret getirici

işlerde ccedilalışan dolayısıyla zamanlarının oumlnemli bir kısmını sokaklarda geccediliren ancak genelde

iş sonrası evlerine geri doumlnen ccedilocukları tanımlamaktadır Bu ccedilocukların en belirgin

oumlzelliklerinden biri ndashki aynı zamanda bu oumlzellik onları ldquosokak ccedilocuklarındanrdquo veya ldquosokakta

yaşayan ccedilocuklardanrdquo ayıran en belirgin farkı oluşturur- bu ccedilocukların aileleri ile olan

ilişkilerinin devam ediyor olmadır ldquoSokak ccedilocuklarırdquo veya ldquosokakta yaşayan ccedilocuklarrdquo

kavramı ise genelde kısmen veya hiccedilbir şekilde aile desteği olanağına sahip olmayan veya bu

destekten yoksun olan ve dolayısıyla ev ve aile ile irtibatları goumlrece kesilmiş olan -bazen veya

hiccedil eve doumlnmeyen- yaşam mekacircnları olarak da sokakları kullanan sahipsiz ccedilocuk kuumlmesini

tanımlamaktadır Bunlar genelde evden atılmış veya aileleri tarafından sokağa terk edilmiş

veya aile iccedili şiddet istismar veya istenmeme durumundan dolayı evden kaccedilmış veya eve

suumlrekli gitmeyen aileleri bilinmeyen veya ailesi olmayan ya da ailesi olduğu halde tamamen

başıboş bırakılan ccedilocuklardır UNICEF yetkilileri tarafından risk altında goumlruumllen ccedilocuklar iccedilin

yapılan ayrım ve tanımlamalar da yaklaşık olarak bu ccedilerccedilevede değerlendirilmektedir (bkz

Ennew 2003 15-16 Atauz 1999 Sayıta 2005 Hatloy vd 2005 Yuumlksel ve Oto 200412

Bilgin 2008 37-42 Guumlngoumlr 199828) UNICEF yetkilileri tarafından konuya ilişkin olarak

yapılan bir başka ayrım ve tanımlama da şu şekildedir 1 Aileleriyle suumlrekli ilişkisi olan

ccedilocuklar (sokaktaki ccedilocuk) 2 Aileleriyle zaman zaman ilişkisi olan ccedilocuklar (sokağın

ccedilocuğu) ve 3 Aileleriyle hiccedil ilişkisi olmayan veya ailesiz ccedilocuklar (terk edilen ve ihmal

edilen ccedilocuk)rdquo (Phillips 19944 Agrawal 1999 20)

Sokakta yaşayan veya sokaktaki ccedilocuklar sokağı genelde hem bir ccedilalışma hem bir

sapkın tutum sergileme (uyuşturucu madde kullanma ve satma dilencilik yapma başka

bireylere sataşma hırsızlık gasp ve cinayet vb succedillar işleme birtakım tacizlerle insanları

rahatsızlık verme gibi) ve hem de bir ev ortamı (dışarıda gecelemek gibi) olarak

kullanırlarken sokakta ccedilalışan ccedilocuklar ise genelde sokağı sadece bir ccedilalışma alanı olarak

kullandıklarını soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Bu nedenle sokakta ccedilalışan ccedilocukların aileleri ile olan

ilişkilerinin oumlnemli oumllccediluumlde devam ettiği ve dolayısıyla ailelerinin denetiminin kısmen de olsa

soumlz konusu olduğu soumlylenebilir Sonuccedilta bu ccedilocuklar ailelerinin geccedilim guumlccedilluumlklerine katkıda


273

bulunmak iccedilin ccedilalışmaktadırlar Bu sebeple ccedilocukların oumlnemli bir kısmı kazanccedillarını eve

getirip ebeveynlerine vermektedirler veya en azından bu para ile okul ve eğitim masraflarını

karşılayarak ebeveynlerini bu yuumlkten kurtarmaya ccedilalışmaktadırlar Bu ccedilerccedilevede sokakta

ccedilalışan ccedilocuk ile sokakta yaşayan ccedilocuk arasındaki en ayırıcı iki temel fark olarak akşamları

eve doumlnme ve aile denetimibağlılığı konusunda ortaya ccedilıkmaktadır denilebilir

Bu noktada sokakta yaşayan ccedilocukların tuumlmuumlnuumln succedila bulaştığını ve aynı şekilde

sokakta ccedilalışan ccedilocukların da hiccedil succedilsapkın tutumlar geliştirmeyeceklerini iddia etmek

muumlmkuumln değildir Ancak sokakta yaşayan ccedilocukların daha ccedilok succedila bulaştıkları ve aynı

şekilde sokakta ccedilalışan ccedilocukların da succedila eğilimli hale geldiklerini soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

Oumlzellikle sokakta ccedilalışan ccedilocukların sokaktaki tuumlm risk ve tehlikelere accedilık bireyler oldukları

ve zamanla succedila eğilimli hale geldikleri goumlzlemlenen bir olgudur Sokaktaki sapkın bireylerle

temas etme yoğunluğu ebeveynleri ile olan ilişkilerin zayıflaması veya ebeveyn

denetiminden yoksun olma okul ve aile bağlılığının zayıflaması ve succedillu kuumlltuumlrlerle temas

etme olanağının ortaya ccedilıkması gibi unsurlar sokakta bulunan ccedilocukları succedil işlemeye

itebilmektedir Ccediluumlnkuuml ccedilalışılan sokak ortamlarının niteliği ccedilocukların succedillu motivasyona

sahip olabilme veya kriminalleşme risklerini arttırmaktadır Ekonomik ve ailesel sorunların ve

ayrıca succedil işleme fırsatının varlığı da buna eklendiğinde sokakta ccedilalışan ccedilocukların succedil

işleme accedilısından potansiyel bir grubu oluşturduklarını tahmin etmek muumlmkuumlnduumlr Ccediluumlnkuuml

sokakta yaşayan ccedilocukların genelde aile desteği ve denetiminden yoksun olmaları sahipsiz

ve kimsesiz bir pozisyonda olmaları onları succedil işlemeye daha accedilık hale getirmektedir En

basitinden sahipsiz ccedilocuklar hayatta kalabilmek veya accedillıklarını giderebilmek gibi bazı

zorunlu gereksinimlerini karşılamak iccedilin yasal olmayan bazı kriminal tutumlar (hırsızlık

yankesicilik madde kullanma ve satma gasp yaralama gibi) sergileyebilmektedirler Soumlz

konusu ccedilocukların succedila eğilimli olmalarında aileye ilişkin geccedilmişte yaşamış oldukları veya

yaşadıkları sorunlar ve dezavantajlar son derece oumlnem arz etmektedir Bu nedenle sokakta

ccedilalışan ccedilocuklar iccedilin gelecekte sokağın ccedilocuğu olma ve dolayısıyla succedillu olabilme gibi bir

risk her zaman olasıdır Bu ccedilerccedilevede sokakta ccedilalışan ccedilocukların da -her ne kadar sokakta

yaşayan ccedilocuklar duumlzeyinde olmasa bile- succedila bulaşma risklerinin soumlz konusu olabileceğini

ileri suumlrmek muumlmkuumlnduumlr

Sokak ccedilocuk ve succedilluluk ilişkisi uumlccedillemesinde yukarıda ifade edilen hususların

araştırma alanı accedilısından daha gerccedilekccedili saptamalar teşkil ettiği soumlylenebilir Ccediluumlnkuuml

araştırmanın gerccedilekleştiği Diyarbakır sokakları succedil davranışının oumlğrenilmesi accedilısından ciddi

risk ortamlarını teşkil etmektedir Guumlvenli alanlar olmaktan son derece uzak olan bu sokaklar


274

succedillu akranlarla temas etmenin de en olanaklı olduğu yerlerdir Oumlzellikle de Diyarbakır ilinde

sokakta ccedilalışan ccedilocukların ebeveynlerinin denetimlerinden uzak olmaları sokaklardaki succedillu

sayısının fazlalığı ve succedillu ccedileteler tarafından kullanılabilme riskinin yuumlksek olması gibi

etkenler onların succedilluluk accedilısından riskli bir kategori iccedilerisinde goumlruumllmelerine yol

accedilabilmektedir Dolayısıyla gerek succedil davranışının oumlğrenilmesi gerekse de succedila maruz kalma

veya istismar konusu edilme accedilısından sokaklar en riskli alanlar iccedilerisinde goumlsterilebilir

Sokakta ccedilalışan ccedilocuk faaliyetleri daha ccedilok enformel hizmet sektoumlruumlnuumln marjinal

alanında yoğunlaşan kurumsallaşma niteliğinden yoksun ve denetim dışı mekanlarda kazanccedil

elde etmeye youmlnelik gerccedilekleştirilen ccedilabalar veya eylemlerdir Soumlz konusu ccedilocuk faaliyeti her

hangi bir beceri gerektirmeyen ve denetimi son derece guumlccedil olan mekacircnlarda

gerccedilekleşmektedir Ccedilocuklar tarafından gerccedilekleştirilen bu faaliyet tarzları tarımsal alanda

gerccedilekleşen doumlnuumlşuumlmler goumlccedil ile birlikte ortaya ccedilıkan işsizlik ve yoksulluk ccedilocukların hane

gelirine katkı yapma zorunluluğunun ortaya ccedilıkması hızlı kentleşme ve genccedil nuumlfus oranın

yuumlksekliği gibi ccedilok sayıda faktoumlrle ilişkilidir (Bilgin 2008 21)

2 KURAMSAL CcedilERCcedilEVE CcedilOCUKLARIN SOKAKTA BULUNMA

NEDENLERĠ VE SUCcedilLULUK

Sokakta ccedilalışan ccedilocuk olgusu oumlnemli oumllccediluumlde goumlccedil sorununun ve bununla ilintili kentsel

yoksulluğun bir parccedilası olarak ortaya ccedilıkmıştır Yapılan ccedilok sayıda araştırmanın sokakta

ccedilalışan ccedilocukların oumlnemli bir oranının geccedilmiş doumlnemde goumlccedil etmiş ailelerin ccedilocukları olduğu

youmlnuumlnde bulgular saptanması (oumlrneğin bkz Erkan vd 2002 Şişman 2004 Altuntaş

2003) ccedilocukların sokakta bulunmaları veya sokağı mesken edinmeleri ile goumlccedil

arasında bir ilişkinin var olduğunun bir kanıtı olarak goumlruumllebilir Aynı

şekilde ccedilocukların kuumlccediluumlk yaşlarda işguumlcuuml piyasasına katılmalarının oumlnemli bir nedeni

ailelerin iccedilinde bulundukları ekonomik yetersizliklerdir Sokakta ccedilalışan ccedilocukların mensup

oldukları ailelerin gelir duumlzeylerinin son derece duumlşuumlk olması ndashbu husus neredeyse tuumlm

araştırmaların ortak bir bulgusu olarak dikkat ccedilekmektedir- (bkz Şişman 2004 Baştaymaz

1990 Bilgin 2008 Ccedilevik1997 Atauz 1998 Altuntaş 2003 Erkan vd 2002 51ndash

78) sokakta ccedilalışma ile ailenin yoksulluğu arasında guumlccedilluuml bir ilişkinin varlığını

goumlstermektedir Bu da ccedilocuk işccedililiğinin oumlnde gelen bir nedeninin yoksulluk olduğunu

goumlstermektedir Sonuccedil olarak goumlccedil ile birlikte ebeveynlerin kent ortamında işsiz kalmaları

ailelerin geccedilimlerini sağlama goumlrevini oumlnemli oumllccediluumlde ccedilocukların uumlstlenmelerine yol accedilmıştır


275

ldquoSokakta ccedilalışan ccedilocukrdquo sorunu bir bakıma ebeveynlerin yoksul olmaları ve iş

bulmakta sorun yaşamaları nedeniyle pek ccedilok ebeveynin ccedilocuğunu eve gelir getirmesi iccedilin

ccedilalışmaya zorlamalarından kaynaklanır Diğer bir deyişle sokakta ccedilalışan ccedilocuk sorunu

ailenin ccedilocuğunu zorla ccedilalıştırmasının da oumltesinde kentsel yoksulluğun bir tezahuumlruuml olarak

ortaya ccedilıkmaktadır Aynı şekilde hane halkı reisinin hasta ve yaşlı olması aileleriyle olan

duumlzensiz-sorunlu ilişkileri de ccedilocukların ccedilalışmasına doğrudan yol accedilan faktoumlrlerden biri

olarak rol oynamaktadır (Yuumlkseker 2006229) ILO ccedilocuk işccedililiğinin nedenleri arasında

ldquogelenekler eğitime ulaşılabilmede yaşanan sorunlar ve yoksulluğa accedilıklıkrdquo gibi faktoumlrleri

goumlstermektedir Aynı şekilde sokakta ccedilalışan ccedilocuklar olgusunun nedenleri arasında sağlıksız

yerleşme yoksulluk boumlluumlşuumlm adaletsizliği boumllgesel eşitsizlikler eğitim olanaklarından

yararlanamama ve ailenin duygusal istismarı gibi etkenler de bulunmaktadır (bkz Yetim ve

Ccedilağlayandereli 2007 35- 36)

ldquoSokak ccedilocuğurdquo olgusunun nedenleri konusunda ise ccedilok sayıda etkenden soumlz

edilebilir Aile sorunları (aile parccedilalanması boşanma aile iccedili şiddet ve istismar ebeveynsel

denetimin yetersizliği uumlvey evlat olma aileden gerekli ilgiyi goumlrememe veya sevgisizlik

ebeveynlerin uyuşturucu kullanma veya succedilluluk durumu) goumlccedil kente uyum sorunları okula

ilişkin sorunlar (ayrımcılıketiketleme okul başarısızlığı okulu sevmeme okulu terk etme

veya ayrılma okul iklimi) akran grubunun etkisi sokağın cezbedici oumlzelliği ccedilocukların para

kazanmaları youmlnuumlnde kuumlltuumlrel değerlerin varlığı gibi faktoumlrler burada zikredilebilir

Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuumlne goumlre genel olarak ccedilocukların sokakta olma nedenleri arasında

kendileri iccedilin para kazanma ve ailelerine bu konuda yardımcı olma barınacak yer bulma aile

iccedili sorunlardan kurtulma ev işlerinden kurtulma ve ccedilocuk kurumınlardan kurtulma gibi

etkenler bulunmaktadır Ancak tuumlm bu etkenlerin temelinde yoksulluk faktoumlruumlnuumln olduğu bir

gerccedilektir (World Health Organization 2003)

Guumlneş ve Kalaycı (2004 7) ccedilocuğu sokağa iten nedenleri ve onları sokakta bekleyen

tehlikeleri şu şekilde belirtmektedirler

1Ccedilocuğu sokağa iten nedenler a) goumlccedil ve goumlccedille ilintili ortaya ccedilıkan uyum sorunları b)

yoksulluk işsizlik ekonomik yoksunluk gibi iktisadi etkenler c) ccedilocuğun para kazanma veya

aile buumltccedilesine katkıda bulunma youmlnuumlndeki kuumlltuumlrel değerlerin varlığı d) arkadaş grupların

etkisi e) ccedilocuğun aile bireyleri tarafından istismar ve ihmal edilmesi f) aile iccedili şiddet cinsel

taciz ve tecavuumlz g) eğitimsizlik h) aile parccedilalanması ı) ccedilarpık kentleşme i) sokağın bireyi

ccedileken yapısı ve sokakta oumlzguumlr davranabilme olanağı j) medyanın menfi etkileri k)


276

denetlenmeyen oyun salonlarının ccedilekiciliği l) bireylerin sokaklardaki ccedilocuklara merhamet ve

yardımseverlik duygusu altında verdikleri para ve eşyanın etkisi ve uzmanlık becerisi

olmayan bazı goumlnuumllluuml kuruluşların medyatik ccedilalışmalarının yarattığı olumsuz etkiler

2 Sokakta yaşayan ccedilocukları bekleyen riskler ise şu şekilde belirtilmiştir a) ihmal ve

istismara maruz kalma b) bali tiner sigara alkol gibi bağımlılık yapıcı bazı maddeleri

kullanmaya alışma c) zihinsel ve fiziksel gelişimindeki gerileme d) dayak yaralama ve oumllme

gibi bazı şiddet tutumları ile karşı karşıya gelme e) hırsızlık gasp gibi succedilları işlemeye

eğilimli olma f) psikolojik sorunlar g) fiziksel kazalara uğrama ı) eğitim ve sağlık alanında

bazı sorunlar ile karşı karşıya gelme i) cinsel taciz ve tecavuumlze uğrama

Sokakta ccedilalışmak veya sokağı mesken edinmek ile succedilluluk arasında goumlrece bir ilişkiyi

oumlngoumlrmek muumlmkuumlnduumlr Oumlzellikle ailede ciddi sorun veya sorunlar yaşayan ve sapkın

akranlarla temas etme olanağına sahip olan ccedilocukların succedilluluk accedilısından ciddi risk grubunu

oluşturduğu bir gerccedilektir Ailede gerekli ilgiyi ve sevgiyi goumlremeyen ccedilocukların yeni ilgi

alanı oluşturmaya youmlnelecekleri beklenen bir tutumdur Sapkın ve succedillu akran grupları burada

alternatif bir ilgi seccedileneği olarak devreye girmektedir

Ccedilocuk gelişimi ve yetiştirme konusunda son derece eğitimsiz ve bilgisiz olan bazı

ebeveynlerin zaman zaman ccedilocuklarını zorla ccedilalıştırdıkları ve dahası bu ccedilocukları fazla

kazanccedil elde etme konusunda da zorladıkları bilinen bir husustur Zorla ccedilalıştırılmak zorunda

bırakılan ve belirli miktarda para getirme zorunluluğu ile karşı karşıya gelen bazı ccedilocukların

istenilen duumlzeyde para kazanamadıkları veya kazandıkları parayı kişisel harcamaları iccedilin

kullandıklarında akşamgece eve doumlnme konusunda isteksiz davrandıkları ve bazen de eve

doumlnmedikleri tahmin edilmektedir Gerek evde ebeveyn baskısına maruz kalan ccedilocuklar

gerekse istenilen duumlzeyde para kazanamayan veya para kazandıkları halde ailelerinin

istedikleri miktarda parayı veremeyen ccedilocukların şiddet hakaret hırpalama adam yerine

konmama ilgisizlik gibi tutumlara maruz bırakılmaları onların evlerine ve ebeveynlerine

karşı duydukları ilgi ve bağlılıklarını zayıflatacaktır Ccediluumlnkuuml evde koumltuuml muamele ile

karşılaşma olasılığı olan bazı ccedilocuklar akşamları eve gitme yerine sokakları mesken edinme

veya başka illere gitme eğilimi sergileyeceklerdir Bu durum ccedilocukların giderek succedil yaşam

tarzına alışır hale gelmelerine yol accedilacaktır

Ccedilocuk succedilluluğunu irdeleyen yaklaşımlar genel olarak biyolojik psikolojikpsikiyatrik

ve sosyolojik yaklaşımlar şeklinde farklı disiplinler tarafından ele alınmaktadır Psikolojik ve

psikiyatrik yaklaşımlar ccedilocukların succedilluluk yapılarını antisosyal eğilimlilik kişilik


277

bozuklukları duumlşuumlk zekacirc ve iccedilguumlduumlsellik egosantrizm rijitlik hiperaktiflik zihinsel

rahatsızlıklar gibi etkenler ccedilerccedilevesinde ela almaktadır Biyolojik yaklaşımlar ise succedilluluğu

genelde genetiksel etkenler hormonal dengesizlikler ve beyine ilişkin sorunlarla

accedilıklamaktadır Son olarak sosyolojik yaklaşımlar ise ccedilocuk succedilluluğunu toplumsal yapı

toplumsal değişme sosyal sorunlar ve sosyalleşme gibi etkenler uumlzerinden ccediloumlzuumlmlemektedir

Burada oumlzellikle sokakta bulunma ile succedilluluk arasındaki ilişki sosyolojik ccedilerccedilevede analiz

edilmeye ccedilalışılacaktır Dikkat ccedilekici bir husus ccedilocukların sokakta bulunma nedenleri ile

succedilun sosyolojik nedenlerinin birbiriyle oumlrtuumlşuumlyor olmasıdır Bu da ccedilocuk succedilluluğu ile

sokakta ccedilalışma ve yaşama arasında bir ilişkinin varlığını goumlstermektedir

Succedil veya ccedilocuk succedilluluğunu ccediloumlzuumlmleyen ccedilok sayıda sosyolojik succedil teorisi

bulunmaktadır Bu kuramların her biri succedil olgusunu farklı değişkenler etrafında analiz

etmektedir Sosyal organizasyonsuzluk kuramı succedil fenomenini kent yaşam biccedilimi

(yoksulluk etnik heterojenlik yerleşim yerleri arası hareketlilik) ile bağlantılı olarak

irdelemektedir (Bkz Vito ve Holmes1994 141) Bohm Şikago kuramcılarının

ccedilalışmalarında yer alan sosyal organizasyonsuzluk ile ilintili succedil faktoumlrlerini şu şekilde

belirtmektedir a) ccedilocuklar uumlzerinde sosyal denetimin oumlnemli oumllccediluumlde yokluğu b) succedillu

davranışın genelde ebeveynler ve komşular tarafından onay goumlrmesi c) succedil işlemek iccedilin ccedilok

sayıda fırsatın olması d) meşru iş ve eğitim iccedilin ccedilok az sayıda fırsatın var olması

(Bohm1997 74) Bu kuramın genel olarak succedilu accedilıklama ccedilerccedilevesini izleyerek goumlccedil olgusu

ve goumlccediluumln yarattığı sorunlar kent yoksulluğu aile yapılarının ccediloumlzuumllmesi fiziksel ve değersel

bozulma sokaklardaki ccediloumlkuumlntuuml alanları gibi etkenlerin ccedilocukların succedila eğilimli olmalarında

etkili olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Gerilim kuramı da succedil ve sapma olgusunu

ccediloumlzuumlmlerken sınıflı toplumlardaki amaccedil ve o amaca ulaşmak iccedilin varolan meşru yollar

arasındaki eşitsizliğin neden olduğu gerilim veya baskı suumlreccedillerine dikkat ccedilekmektedir Bu

kurama goumlre sınıflı toplumlarda alt sınıfa mensup olan bireylerin meşru amaccedillara yasal

yollardan ulaşma imkacircnları sınırlıdır veya engellenmiştir Bu sebeple dezavantajlı

pozisyonda olanların uumlst sınıfa yuumlkselebilme gayretleri oumlnemli oumllccediluumlde gayri meşru yolların

denenmesi ile gerccedilekleşmektedir Oumlzetle gerilim kuramı succedil analizinde toplumsal

engellemelerin veya fırsatların bloke edilmesinin sonuccedillarına dikkat ccedilekmektedir (akt Adler

vd1995111) Gerilim kuramını izleyerek goumlccedil ile birlikte kente yerleşen ailelerin iş

bulabilme olanaklarına sahip olamamalarının ccedilocukların sokakta ccedilalışmalarına neden olduğu

ve bu durumun da ccedilocukların succedila eğilimli olmalarında etkili olduğu soumlylenebilir Aynı

şekilde kent ortamında meşru fırsatlara ulaşma imkacircnlarının sınırlı veya bloke edilmiş olması


278

ve toplumsal eşitsizliğin varlığı gibi unsurlar da ccedilocuk succedilluluğunda etkili faktoumlrler olarak oumlne

ccedilıktığını soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Succedilluluğu kuumlltuumlr bağlamında ccediloumlzuumlmleyen alt kuumlltuumlr kuramları

da gerilim kuramı gibi succedilluluğun genelde alt-sınıfa oumlzguuml olarak ortaya ccedilıktığını

varsaymaktadır Ccedilocuk succedilluluğunu veya ccedilete succedilluluğunu succedilluluk alt-kuumlltuumlr

yaklaşımlarının uumlzerinden ccediloumlzuumlmleyen bu kuramlar ccedilete veya grupsal bağlamda

deneyimlenen yaşam tarzlarının egemen değerlerden farklı kuumlltuumlrel kodlar iccedilerdiğini ve bu

kuumlltuumlrel yapıların bireylerin succedillu değerler ve kodlar ekseninde sosyalleşmelerini sağlayarak

onları succedil işleme youmlnuumlnde motive ettiğini varsaymaktadır Kurama goumlre succedillu gruplar veya

ccedileteler tarafından yaşantılanan kuumlltuumlrel yapı oumlnemli oumllccediluumlde kriminojenik nitelikler

iccedilermektedir Sokakta ccedilalışan ve kısmen yaşayan ccedilocukların bu kriminojenik değerlerle temas

etmeleri veya bu değerleri uumlretmeleri olasıdır ldquoSuccedillu Ccedilocuklarrdquo (Delinquent Boys 1955) adlı

uumlnluuml ccedilalışmasında Cohen succedil alt ndash kuumlltuumlruumlnuumln alt ve orta sınıf kuumlltuumlruuml arasındaki ccedilatışmanın

bir sonucu olarak ortaya ccedilıktığını ileri suumlrmektedir Succedil olgusunu ldquostatuuml engellenmesirdquo

uumlzerinden ccediloumlzuumlmleyen Cohen‟e goumlre statuuml engellenmesinin en ccedilok gerccedilekleştiği alanlardan

biri okuldur Bu sebeple Cohen alt sınıfa mensup ailelerin ccedilocuklarının okuldaki başarısızlık

durumları ile succedila youmlnelmeleri arasında bir bağlantı kurmaktadır Ona goumlre alt sınıfa mensup

bireyler okulda başarısız olmaktadırlar ve bu başarısızlık veya duumlşuumlk okul performansı onları

ccedilete oluşumlarının iccediline itmektedir Ccedileteye katılma başarısız olan bireylerin yeni bir benlik

oluşturma suumlreccedillerinde etkili olmaktadır Cohen oumlzetle ccedilocuk succedilluluğunu sınıf ebeveynlerin

durumları okul standartları ve ccedilete gibi unsurlarla ilintili olarak kuumlltuumlrel yapı ccedilerccedilevesinde

analiz etmektedir Succedil olgusunu alt-kuumlltuumlr kavramı ccedilerccedilevesinde ele alan diğer bir isim olan

Miller (1958) de ccedilocuk succedilluluğunun orta sınıfa oumlzguuml olan değer sistemine bir tepki olarak

ortaya ccedilıkmaktan oumlte alt sınıfın sahip olduğu değerler sisteminde bizzat succedilluluğa ilişkin

kuumlltuumlrel unsurların bulunması ile accedilıklamaktadır Succedil teorileri iccedilerisinde oumlnemli bir yere sahip

olan sosyal kontrol kuramı da succedillu davranışını bireylerin din aile okul gibi geleneksel

kurumlara ve değerlere olan bağlılıklarının zayıflaması ile accedilıklamaktadır Bu kuramın ilk

temsilcilerinden olan Hirschi (1969) aile okul ve din gibi geleneksel kurumların ve

değerlerin bireyleri sosyalleştiren temel unsurlar olduğunu ileri suumlrerek bireylerin bu

kurumlara ve değerlere olan bağlılıklarının zayıflamasıyla onların succedila youmlnelmeleri arasında

bir ilişki kurmaktadır Ayrıca bu yaklaşım ccedilocukluk doumlnemlerinde guumlccedilluuml bir iccedilsel denetimin

gelişmeyişinin veya iccedilsel denetim mekanizmasının sonradan işlevselliğini yitirmesinin bireyin

succedil veya sapkın tutum geliştirmesinde etkili olduğunu varsaymaktadır (bkz Williams III ve

McShane (1999 191) Aynı şekilde burada Gottfredson ve Hirschi‟nin succedilu accedilıklamak iccedilin

geliştirdikleri ldquoduumlşuumlk benlik denetimirdquo (low-self control) kavramsallaştırmasından soumlz


279

edilebilir Onlar succedilluluğun temelinde ccedilocukların yetersiz yetişme tarzından kaynaklanan

ldquoduumlşuumlk benlik denetiminirdquo goumlrmektedirler Onlara goumlre iccedilguumlduumlsellik duygusuzluk fiziksel

risk alma dar goumlruumlşluumlluumlk soumlzel beceri yetersizliği maceraya duumlşkuumlnluumlk succedil mağdurlarına

karşı kayıtsızlık (acıya ilgisizlik) duumlşuumlk duumlzeyde bir performans bencillik evlilik iş ve

arkadaş edinmede istikrarsızlık ve şiddete eğilimli olmak gibi succedillulukla ilintili faktoumlrler

ldquoduumlşuumlk benlik denetimirdquo ile yakından ilişkilidir (Gottfredson and Hirschi 1996 39ndash41

Gottfredson and Hirschi 1990 89-91) Sokakta ccedilalışan ve kısmen yaşayan ccedilocukların duumlşuumlk

sosyo-ekonomik ve kuumlltuumlrel bir ardalana sahip olmaları sosyalleşme suumlreccedillerine ilişkin

sorunlar yaşamaları daha kuumlccediluumlk yaşlarda sokaklarda succedillu değerler ile tanışmaları aile iccedilinde

fiziksel şiddete maruz kalmaları gibi etkenler onların guumlccedilluuml benlik gelişiminin oumlnuumlndeki

engelleyici unsurlar olarak dikkat ccedilekmektedir Duumlşuumlk benlik denetimi de succedillulukla yakından

ilintili bir unsurdur Sosyal oumlğrenme kuramı da succedilluluğu oumlnemli oumllccediluumlde bireylerin kriminal

değer ve normlar ile temasları sonucunda diğer bir deyişle succedillu akranlarla olan sosyal

etkileşim suumlreci iccedilerisinde oumlğrenilen bir davranış olduğunu ileri suumlrmektedir Bu kurama goumlre

succedila eğimli hale gelmek succedillu gruplarlaakranlarla olan ilişkisinin sıklığı suumlresi oumlnceliği ve

yoğunluk duumlzeyine goumlre belirlenmektedir (Sutherland 1947) Sosyal oumlğrenme kuramının

guumlnuumlmuumlzdeki oumlncuumlleri tarafından modern toplumlardaki succedil veya şiddet davranışlarının

kaynakları arasında en ccedilok belirtilen unsurlar aile yapıları ccedilevresel deneyimler ve kitle

iletişim etkenleridir Bandura‟ya goumlre aile yaşamı uumlzerine gerccedilekleştirilen araştırmalar

ccedilocukların saldırgan davranışları ebeveynlerinden ve aile bireylerinden oumlğrendiklerini ortaya

koymaktadır Aynı şekilde şiddet veya succedil eylemlerinin yoğunluklu olarak gerccedilekleştiği

alanlarda ikamet edenler arasında şiddet ve succedil eğilimliğinin daha yuumlksek olduğu

belirtilmektedir Kitle iletişim araccedillarında sunulan şiddet sahnelerinin bireyler tarafından

model davranışlar olarak taklit edildikleri ileri suumlruumllmektedir (Siegel 1989 140) Sosyal

oumlğrenme kuramından hareketle sokakta ccedilalışan ve yaşayan ccedilocukların aile yapıları ve sahip

oldukları akran grup yapısının ciddi succedilluluk risk faktoumlrleri arasında yer aldığını soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr Yaftalama veya damgalama teorisi de bireylerin sapkın veya succedillu bireyler

olarak etiketlenmelerinin onların succedilluluk suumlreccedilleri uumlzerinde pekiştirici bir etkide

bulunduğunu ve bunun da onları daha kolay succedillu kıldığını varsaymaktadır Diğer bir ifade ile

damgalama teorisyenleri bireyin stigmatize edilmesinin onların toplumdan dışlanmasına ve

succedillu gruplarla temasa geccedilmesine yol accediltığını ve bu durumun da bireyin succedilluluk durumunun

daha da pekişmesine neden olduğunu ileri suumlrmektedirler (Lemert 1951) Sokakta ccedilalışan ve

yaşayan ccedilocuklar toplum tarafından potansiyel succedillu veya sapkın bireyler olarak goumlruumllmeye

ve dolayısıyla dışlanmaya yatkın bir grubu oluşturmaktadır Bu husus aynı şekilde onların


280

succedila daha kolay youmlnelmelerini sağladığı soumlylenebilir Cohen ve Felson tarafından geliştirilen

rutin eylem teorisi ise succedil davranışını a) motive olmuş succedillu (ergen ccedilocuklar işsiz birey

uyuşturucu bağımlılığı vb) b) uygun hedefhedeflerin varlığı (ev ve arabaların kilitlenmemiş

olması gibi) ve c) yeterli duumlzeyde koruma oumlnlemlerin olmayışı (polisin ev sahibinin ve

guumlvenlik sistemin olmayışı) gibi uumlccedil temel faktoumlruumln birlikteliği ile accedilıklamaktadır (Cohen ve

Felson 1979) Sokaklarda ccedilalışan ve yaşayan ccedilocuklar rutin aktiviteler teorisi

perspektifinden bakıldığında daha ccedilok succedila motive oldukları ve succedil işlemek iccedilin de daha ccedilok

fırsatlarla karşılaştıkları soumlylenebilir Son olarak ccedilatışma veya radikal kuramcılar da succedil veya

succedilluluk olgusunu genelde iktidarguumlccedil sınıf ccedilıkar işsizlik yoksulluk soumlmuumlruuml hiyerarşi

tabakalaşma eşitsizlik ve kapitalizm gibi kavramlar uumlzerinden analiz etmektedirler (Bkz

Barlow1993 510ndash 511 Williams III ve McShane 1999165 Hagan 1991196 Chambliss

1996 224- 231) Sokakta ccedilalışan ccedilocukların ekonomik etkenler accedilısından (gelir duumlzeyinin

duumlşuumlkluumlğuuml yoksul olmaları vb) yaklaşıldığında dezavantajlı bir pozisyonda olmaları da

onları sokağa ve succedila youmlnelten unsurlar olmaktadır

Hagan veMcCarthy (1992) sokaktaki ccedilocuk olgusunu sınıf değişkeni ccedilerccedilevesinde

irdelemektedirler Sokaktaki ccedilocuk olgusu ile succedilluluk ilişkisinin ccediloumlzuumlmlenmesinde sosyal

kontrol ile gerilim teorisi değişkenlerinin birlikte ele alınmasını oumlnerdikleri soumlz konusu

ccedilalışmalarında sokak yaşamının succedilluluk riski uumlretebileceğini ileri suumlrmektedirler Onlara

goumlre kalabalık aileye sahip olma aileye ilişkin sorunlar yaşama ve aile buumlnyesinde ortaya

ccedilıkan sorunlara bağlı olarak azalan aile ve okul denetimi bireyi daha ccedilok sokağa itmekte bu

da succedilluluk riskini arttırmaktadır

Succedil teorileri genel olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ccedilocukların succedila eğilimli olmalarında ccedilok

sayıda değişkenin oumlne ccedilıktığı goumlruumllmektedir Bu etkenler goumlccedil aşırı kentleşme sosyal

ccediloumlzuumllmelerin gerccedilekleşmesi sokakların ccediloumlkuumlntuuml alanlarına doumlnuumlşmesi succedillu kuumlltuumlrlerin

varlığı aile yapılarının zayıflaması aileye ilişkin sorunların varlığı yoksulluk işsizlik alt

sınıfa mensup olma okul başarısızlıkları ve duumlşuumlk oumlğrenim duumlzeyi succedillu akranların varlığı

succedil işleme fırsatlarının olması ve uyuşturucubağımlılık yapıcı maddelerin kullanılması

şeklinde belirtilebilir

Ccedilocuk succedilluluğuna ilişkin olarak da ccedilok sayıda risk faktoumlruuml belirtilmektedir Oumlrneğin

Seyhan ve Bahar (2006 39) ve Ada (2007 304- 309) uumllkemizde ccedilocuk succedilluluğuna ilişkin

etkenler olarak sosyo-ekonomik dezavantajlar eğitim ve iş olanaklarının yetersizliği

ebeveynlerden her ikisinin veya birisinin olmaması iccedilgoumlccedil işsizlik gecekondulaşma ve teroumlr

gibi faktoumlrleri goumlstermektedirler Bunun yanı sıra ccedilocuk succedilluluğuna ilişkin genel faktoumlrler


281

olarak doğum oumlncesi ve doğum esnasında ortaya ccedilıkan olumsuzluklar hiperaktiflik veya

fevrilik ebeveyn denetimi disiplinsel tutumların zayıflığı ya da bozuk oluşu parccedilalanmış

aile ebeveynsel succedilluluk ailelerinin kalabalık oluşu sosyoekonomik dezavantajlılık akran

etkileri okul etkileri duumlşuumlk zeka duumlşuumlk okul başarısı ve okula devamsızlık gibi etkenlerden

soumlz edilmektedir

Succedilluluk accedilısından en riskli doumlnem hiccedil kuşkusuz ccedilocukluk doumlnemidir Robins (1979)

yetişkin antisosyal davranışına ccedilocukluk antisosyal davranışının yol accediltığını ileri suumlrerek

antisosyal kişiliğin koumlkeninin ccedilocukluk doumlneminde aranması gerektiğini vurgulamaktadır

Kriminal davranışın madde kullanma (alkol ve uyuşturucu) ile oumlğrenim suumlrecini sonlandırma

gibi ccedilocukluğun ilk doumlnemlerinde ortaya ccedilıkan bazı davranışsal problemlerden

etkilenebileceği belirtilmektedir Erken doumlnemlerde başlayan madde kullanımı ile succedil

arasındaki ilişkiye odaklanan araştırma sayısı oldukccedila fazladır Bu araştırmalardan bazıları

alkol ve uyuşturucu kullanan adoumllesanların alkol ve uyuşturucu kullanmayanlara kıyasla daha

ccedilok kavga ettikleri hırsızlık olaylarını gerccedilekleştirdikleri ve succedil işledikleri sonucunu elde

etmişlerdir Kriminal davranışı etkileyen diğer bir davranışsal problem de erken yaşlarda

okuldan ayrılmak veya okulu terk etmektir Bunun da bireylerin gelecekte herhangi bir işe

sahip olabilme olanağını riske edeceği iccedilin sapma veya succedillulukta etkili olabileceği

belirtilmektedir (Ge vd 2001 735) Moffitt (1993) de Gottfredson ve Hirschi (1990)‟nin

iddia ettiklerine benzer biccedilimde succedilluluğun suumlreklilik arz etmesinin temelinde ldquoduumlşuumlk benlik

denetiminirdquo goumlrmektedir Bilindiği gibi bireylerin benliksel gelişimleri oumlnemli oumllccediluumlde

ccedilocukluk doumlnemlerinde gerccedilekleşmekte ve dolayısıyla benlik gelişiminde belirleyici

unsurların başında aile gelmektedir Patterson vd (1989) ise aile ortamı iccedilerisinde gelişen

anti - sosyal eğilimlerin bireyin okul ve akran ortamları iccedilerisindeki ilişkilerini etkilediğini

ileri suumlrmektedir Bireylerin oumlzellikle toplum yanlısı sosyal ilişkilerden yalıtılmaları onların

succedila katılma veya succedil işleme olasılıklarını arttırmaktadır Bu accedilıklamalar ışığında ccedilok kuumlccediluumlk

yaşlarda veya ccedilocukluk doumlnemlerinde ccedilocukların sokağı mesken edinmeleri ve aile iccedilerisinde

bazı olumsuzluklar yaşamaları ve dezavantajlı bir pozisyonda sosyalleşmeleri onların

krimanal youmlnelmelerinde etkili olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr


282

3 ARAġTIRMANIN METODOLOJĠSĠ

31 AraĢtırmanın Konusu ve Amacı

Doğu ve Guumlneydoğu Anadolu boumllgeleri genelinde teroumlrle muumlcadele kapsamında

suumlrduumlruumllen ccedilatışma konsepti iccedilerisinde ccedilok sayıda insan guumlvenlik nedeniyle goumlccedil etmek

zorunda kalmış veya goumlccedil ettirilmiştir Soumlz konusu goumlccedil olgusundan en ccedilok etkilenen illerden

biri Diyarbakır ilidir Aldığı yuumlksek orandaki goumlccedil ile birlikte Diyarbakır ili yoksulluk işsizlik

aile parccedilalanması sosyal dokunun tahribatı fuhuş succedil ve şiddet olaylarında artış gibi ciddi

sorunlarla karşı karşıya gelmiştir 2004 yılında Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar

Genel Muumlduumlrluumlğuuml buumlnyesinde hazırlanan bir raporda Diyarbakır ilinde yaşayan ccedilocukların

buumlyuumlk bir oranının sokaklarda yuumlksek riskler altında yaşadıkları tespitine yer vermektedir

(Guumlneş ve Kalaycı 200415)

Bu araştırmanın konusunu Diyarbakır il oumlrneğinde sokakta ccedilalışan ve succedil isnadı ile

alıkonulan ccedilocuklar oluşturmaktadır Araştırmanın amacı ise sokakta ccedilalışma ve sokağı

mesken edinme ile succedilluluk arasındaki ilişkiyi irdelemektir Bu ccedilerccedilevede sokakta ccedilalışan

ccedilocuklar iccedilerisinde succedila bulaşan ccedilocukların nasıl bir profil sergilediklerini ortaya koymak ta

bu araştırmanın oumlnemli bir amacını oluşturmaktadır Bu kapsamda araştırma grubunda yer

alan ccedilocukların sosyo-demografik kuumlltuumlrel ve ekonomik oumlzellikleri saptanmaya ccedilalışılmıştır

Ayrıca bu araştırma kapsamında sokakta ccedilalışan ccedilocukların eve ilişkin tutumları (evden

kaccedilma durumları gibi) en ccedilok hangi succedil tuumlrlerini işledikleri bu succedilları niccedilin işledikleri

madde kullanma durumları sokakta yaptıkları iş tuumlrleri ve sokakta ccedilalışmaya nasıl baktıkları

gibi konuların accedilıklanması da amaccedillanmıştır

32 AraĢtırmanın Evren ve Youmlntemi

Araştırmanın evrenini Diyarbakır kent merkezinde succedil isnadı ile alıkonulan sokakta

ccedilalışan ccedilocuklar oluşturmaktadır Araştırma kapsamında Diyarbakır ilinde 10 7 2005- 15 9

2005 tarihleri arasında her hangi bir succedil istinadı ile Ccedilocuk Şube Muumlduumlrluumlğuuml‟ne getirilen ve

haklarında işlem yapılan 30 ccedilocuk bulunmaktadır Soumlz konusu ccedilocuklara 62 sorudan oluşan

bir anket formu uygulanmıştır

Diyarbakır ilinde sokakta ccedilalışmak ve sokağı mesken edinmenin ccedilocukları succedil

işlemeye eğilimli kıldığı hususu araştırmanın temel varsayımını oluşturmaktadır Ccediluumlnkuuml

succedillu değerlerin oumlğrenilmesi succedilun yoğun işlendiği toplumlarda daha kolaydır Succedillu

davranışın sosyalizasyon suumlreci boyunca oumlğrenilen bir davranış olduğu yaklaşımı esas

alınırsa sokaklarda succedillu değerlerin oumlğrenilmesini olanaklı kılacak ccedilok sayıda fırsatların


283

olduğu bir gerccedilektir Oumlzellikle ebeveyn denetimden yoksun olan ve sorunlu ilgisiz ailelere

mensup olan ccedilocukların sokak mekacircnlarında succedillu değerleri oumlğrenebilecekleri

varsayılmaktadır Araştırmanın diğer bir varsayımını da ldquosokakta ccedilalışan ccedilocuklarınrdquo

gelecekte ldquosokakta yaşayan ccedilocukrdquo veya ldquosokak ccedilocuğurdquo olmaya nazmet bir grubu teşkil

edebileceği tezi oluşturmaktadır Ccedilocukların ldquosokak ccedilocuğu olmardquo veya ldquosokakta yaşamardquo

risklerinin artmasıyla birlikte soumlz konusu grubun kriminal eğilimlilik riskinin de artabileceği

duumlşuumlnuumllmektedir Bu ccedilerccedilevede araştırmanın temel hipotezleri olarak şunlar belirtilebilir

1 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu goumlccedil eden ailelerin

ccedilocuklarıdır

2 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu aile temelinde bazı sorunları

deneyimlemiş ccedilocuklardır

3 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu duumlşuumlk gelirli ailelerin

ccedilocuklarıdır

4 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu geccedilim guumlccedilluumlklerine ilişkin

sorunları aşmada ailelerine yardımcı olmak iccedilin sokağa ccedilıkmışlardır

5 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu sapkın veya succedil işleyen

akran gruplarına sahiptir

6 Sokağı mesken edinen ve succedil işleyen ccedilocukların ccediloğu okula ilişkin sorunlar

yaşayan ccedilocuklardır

4 ARAġTIRMANIN BULGULARI VE BU BULGULARIN

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

41 ARAġTIRMA GRUBUNUN SOSYO-DEMOGRAFĠK OumlZELLĠKLERĠ

411 AraĢtırma Grubunun Cinsiyet Durumu

Bu araştırmanın yapıldığı tarihte herhangi bir succedil istinadı ile Ccedilocuk Şube

Muumlduumlrluumlğuumlne getirilen ve anket formumuzu doldurmaya olumlu olarak yaklaşan ccedilocukların

tuumlmuuml erkek ccedilocuklardır Bu nedenle araştırma kapsamında sokakta ccedilalışan ve succedil istinadı ile

hakkında işlem yapılan ccedilocukların tuumlmuumlnuumln erkek olduğunu belirtmek muumlmkuumlnduumlr

412 AraĢtırma Grubunun YaĢ Durumu

Araştırma kapsamındaki ccedilocukların 567‟si 10-14 ve 433‟uuml de 15- 18 yaş

arasında yer aldıkları tespit edilmiştir Bu bulgular ccedilocukların yarısından daha fazlasının ccedilok

kuumlccediluumlk yaşlarda (10-14 yaş diliminde) succedil eylemleri nedeniyle Ccedilocuk Şube Muumlduumlrluumlğuuml‟ne


284

getirildiğini goumlstermektedir Succedil işlemek iccedilin her ne kadar bu yaş dilimi son derece kuumlccediluumlk yaş

kategorilerine karşılık gelse de yapılan ccedilok sayıda araştırma kronik succedilluların veya succedilu

alışkanlık edinenlerin genelde ccedilok kuumlccediluumlk yaşlarda succedil işlemeye başladıklarını goumlstermektedir

Succedila başlama yaşı ile ilgili gelişmiş uumllkelerdeki kriminal kariyer araştırmalarında genelde succedil

işleme yaşının 13-15 yaş aralığında en uumlst değeri aldığı goumlruumllmuumlştuumlr (bkz Kızmaz 2006 80-

83) Bu nedenle ccedilok sayıda succedil araştırmacısı (bkz Farrington 1983 Mendelzys 1979

Gendreau Little vd 1996) ccedilocukluk doumlnemindeki davranışsal problemlerin varlığını (anti

sosyal veya succedilluluk yapıları) gelecekteki ciddi succedilluluğun oumln habercisi veya goumlstergeleri

olduğunu ileri suumlrmektedirler

Succedilluluğun gelişiminde ccedilocukluk doumlnemi son derece oumlnem arz etmektedir Kızmaz

(2006) ldquoCezaevi Muumldavimleri İnatccedilı Succedillularrdquo adlı ccedilalışmasında araştırma grubundaki

succedilluların oumlnemli bir oranının succedil işlemeye ccedilocukluk doumlnemlerinde başladıkları youmlnuumlnde

bulgular saptamıştır Soumlz konusu araştırmada goumlruumlşme esnasında succedilluların buumlyuumlk bir

kısmının ccedilocukluk doumlnemlerinde ufak tefek hırsızlıklar yaptıklarını kavga ettiklerini bazı

yaralama olaylarına karıştıklarını okuldan ve evden kaccediltıklarını yalan soumlylediklerini ve

ebeveynlerine karşı geldiklerini dile getirmişlerdir Bu husus ccedilocukluk doumlnemlerinde gelişen

succedilluluk veya antisosyal yapının gelecekteki muumlkerrer succedilluluk ile bir ilişkisinin varlığını

goumlstermektedir Bu ccedilerccedilevede yetişkinlik doumlnemindeki succedilluluğu ccedilocukluk doumlnemindeki

antisosyal yapının bir devamı olarak goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

413AraĢtırma Grubunun Goumlccedilten Etkilenme Durumu

Araştırmanın oumlnemli bir bulgusu succedil isnadı ile haklarında işlem yapılmış ccedilocukların

oumlnemli bir oranının goumlccedil etmiş ailelerin ccedilocuklarının olmasıdır Boumllgede ccedilocuk emeğinin

kullanılması dacirchil hacirclihazırda yaşanan ccediloğu sorun yaşanan goumlccedil ile birlikte ortaya ccedilıktığını

soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Yuumlkseker‟in İstanbul ve Diyarbakır‟da zorunlu goumlccedil mağdurlarının

sorunları uumlzerine yaptığı ccedilalışmada ccedilok sayıda sorunun tespit ettiği goumlruumllmektedir Yuumlkseker

bu problemleri geleneksel geccedilim kaynaklarından kopma geccedilinme zorluğu ccedilekme işsizlik ve

yoksulluk sosyal yurttaşlık haklarından yararlanamama konut ve barınma sorunusıkıntısı

ccedilekme ccedilocuk emeğinin istismarı eğitim hakkı ve fırsatlarından yararlanamama ve

ayrımcılığa uğrama şeklinde belirtmektedir (Yuumlkseker 2006216) Oumlzellikle kent

ortamlarında yetişkin erkek ve kadınların iş bulamamaları veya ccedilalışamayacak durumda

olmaları (hastalık yaşlılık uygun işin olmayışı gibi) evin geccedilim sorumluluğunu oumlnemli oumllccediluumlde

ccedilocukların uumlstlenmesine yol accedilmıştır Bu sebeple ccedilocuk emeğinin bir geccedilim stratejisi olarak


285

kullanılması goumlccediluumln zorunlu bir sonucu olarak ortaya ccedilıktığı ileri suumlruumllebilir Ccedilocukların

ailelerinin goumlccedil durumlarına ilişkin veriler aşağıdaki tabloda goumlruumllmektedir

Tablo 1 Ccedilocukların Ailelerinin Goumlccedil Etmeye İlişkin Oransal Dağılımı

Goumlccedil Durumları Sayı

Başka yerden buraya goumlccedil ettik 21 700 Daha oumlnce de burada ikamet ediyorduk 9 300 Toplam 30 100

Yukarıdaki tabloda ccedilocukların 70‟inin goumlccedil etmiş ailelerin ccedilocukları olduğu

goumlruumllmektedir Bu oran goumlccedil ile birlikte ortaya ccedilıkan ekonomik veya aileye ilişkin sorunların

ccedilok sayıda ccedilocuğu sokağa ittiği ve bunun da onları succedila eğilimli kıldığını goumlstermektedir Bu

oranlar goumlccedil ve succedilluluk ilişkisi konusunda bir fikir vermesi accedilısından oumlnem taşımaktadır

Burada oumlnem arz eden diğer bir bulgu da succedil işlemiş olan ccedilocukların oumlnemli bir

oranının kendi ailelerinin 1996 yılından oumlnceki yıllarda goumlccedil etmiş olduğunu belirtmiş

olmalarıdır Oumlrneğin ccedilocukların 23‟i 1992-1995 yılları arasında 62‟si de 1992 yılından

oumlnce ailelerinin goumlccedil etmiş olduklarını belirtmişlerdir Bu ccedilocuklardan sadece 3‟uuml ( 143‟uuml)

1997ndash2000 yılları arasında goumlccedil ettiklerini dile getirmişlerdir Bu verilere genel olarak

bakıldığında bu ccedilocukların ebeveynlerinin goumlccedil etme yıllarının daha ccedilok 1990 ile 1996 yılları

arasında gerccedilekleştiğini soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Bu yıllar aynı zamanda uumllkemizde goumlccediluumln

kitlesel olarak gerccedilekleştirildiği yıllara karşılık gelmektedir

Bu goumlccedillerin oumlnemli bir oranı Diyarbakır ili dışından (Muş Bingoumll Mardin Siirt)

gerccedilekleşmiştir ( 571) Bunu Diyarbakır‟ın ilccedileleri ( 381) ve koumlylerine ( 48) ilişkin

oranlar izlemektedir Goumlccedil etme nedenlerine ilişkin oranlar da şu şekilde saptanmıştır

Tablo 2 Ccedilocukların Ailelerinin Diyarbakırrsquoa Goumlccedil Etme Nedenlerinin Dağılımı

Goumlccedil Etme Nedenleri Sayı

İş bulabilmek iccedilin 4 1905

Eğitim iccedilin 1 476

Teroumlr ve guumlvenlik olayları 4 1905

Akrabam ve yakın ccedilevrem olduğu iccedilin 1 476

Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000

Ccedilocuklar ebeveynlerinin goumlccedil nedenlerine ilişkin olarak en ccedilok ekonomik sorunları

gerekccedile goumlstermişlerdir Oumlrneğin ccedilocukların kendi ailelerinin 428‟i ldquoyoksullukrdquo ve

19‟u da ldquoiş bulabilmekrdquo gibi nedenlerle yerleşim yerlerini değiştirdiklerini belirtmişlerdir Bu


286

iki seccedileneğin toplamı yaklaşık olarak 62‟yi bulmaktadır ldquoTeroumlr ve guumlvenlik olaylarırdquo

nedeniyle goumlccedil etmiş olduklarını belirtenlerin oranı ise sadece 19 ile sınırlı kalmıştır

Ccedilocukların 142‟si de aile iccedili tartışma boşanma deprem korkusu gibi diğer nedenlerden

dolayı goumlccedil ettiklerini ifade etmiştir

Ancak araştırmanın konuya ilişkin saptadığı diğer oumlnemli bir bulgu ise goumlccedil etmiş

olanların goumlccedil ettikleri Diyarbakır kentinde ekonomik sorunlarının devam etmiş olmasıdır

Başka bir deyişle ccedilocukların anlatımlarına dayanarak goumlccedil edilen yeni yerleşim yerlerinde

ekonomik sorunların ccediloumlzuumllmesi yerine giderek daha da koumltuumlleştiğinin saptanmış olmasıdır

Ccediluumlnkuuml ccedilocukların 81‟i ailelerinin kente goumlccedil etmekle birlikte ekonomik sorunları yaşamaya

devam ettiklerini dile getirmişlerdir Sadece 143‟uuml herhangi bir sorunları olmadığını

belirtmişlerdir

Goumlccedil ile birlikte ortaya ccedilıkan ccedilok sayıda olumsuz etkenin (işsizlik yoksulluk dışlanma

aile ccediloumlzuumllmesi goumlccedil edilen yerlerde ortaya ccedilıkan ccediloumlkuumlntuuml alanları enformel denetimin

zayıflaması kentin succedilluluk accedilısından cazip ve elverişli koşullar iccedilermesi ccedilocukların

sokaklarda ccedilalışmak zorunda kalmaları gibi) ccedilocukların succedila youmlnelmelerinde katkısı olduğunu

tahmin etmek muumlmkuumlnduumlr

42 ARAġTIRMA GRUBUNUN SOSYO-EKONOMĠK OumlZELLĠKLERĠ

Araştırma kapsamında ele alınan ccedilocukların duumlşuumlk ekonomik bir duumlzeye sahip ailelerin

ccedilocukları olduklarını soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Zaten soumlz konusu ccedilocukların oumlnemli bir oranı

ailenin ekonomik durumu ve aile iccedilindeki sorunlardan dolayı sokakları mesken edinmek

zorunda kalmışlardır Aile iccedilinde yaşanan sorunların bazılarının da ekonomik kaynaklı olduğu

bir gerccedilektir

421 Ccedilocuklarının Ailelerinin Ekonomik Durumlarına ĠliĢkin Bulgular

Araştırma kapsamında goumlruumlşuumllen ccedilocukların kalabalık bir aile yapısına sahip oldukları

soumlylenebilir Oumlzellikle ccedilocukların oumlnemli bir oranı ( 67‟si) 4 ve daha fazla kardeşe sahiptir

Ccedilocuklara babalarının uumlcret getirici bir işte ccedilalışıp ccedilalışmadıkları konusunda

youmlneltilen bir soruya 766‟sının ldquobabalarının ccedilalıştıklarırdquo şeklinde yanıtlamışlardır Geriye

kalan 234‟uuml ise ldquoccedilalışmadıklarınırdquo yani ldquoişsizrdquo olduklarını belirtmişlerdir Ancak belirtilen

işlerinin ağırlıklı olarak duumlşuumlk nitelikteki iş tuumlrleri olduğu goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede

ccedilocukların babalarının iş tuumlruuml olarak en ccedilok guumlndelikccediliseyyar satıcı seccedileneğini

belirtmişlerdir ( 391) Bunu esnaf ( 217) oumlzel sektoumlr işccedilisi ( 13) kamu işccedilisi ( 869)

ve memur ( 869) iş tuumlrlerine ilişkin oranlar izlemektedir Aynı şekilde ccedilocukların


287

annelerinin de uumlcret getirici işlerde ccedilalıştıklarına ilişkin gerccedilekleşen oran da son derece kuumlccediluumlk

duumlzeydedir Ccedilocukların annelerinin 167‟sinin uumlcret getirici bir işte ccedilalıştığını 833‟uuml de

ccedilalışmadığını belirtmiştir

Araştırmanın yapıldığı doumlnemde ccedilocukların 80‟i ailelerinin aylık gelirlerinin 700

TL‟den daha aşağı olduğunu belirtmişlerdir Bunların yaklaşık olarak yarıya yakını 500

TL‟den aşağı bir gelire sahip ailelere mensup ccedilocuklar olduğu saptanmıştır Succedil işleyen

sokakta ccedilalışan ve kısmen yaşayan bazı ccedilocukların ailelerini ekonomik kategorilerinden

hangisine yerleştirdiklerini oumlğrenme ccedilerccedilevesinde sorulan bir soruya verilen yanıtlara ilişkin

gerccedilekleşen dağılım aşağıdaki tabloda goumlruumllmektedir

Tablo 3 Ccedilocukların Ailelerini Ekonomik Accedilıdan Hangi Duumlzeyde Goumlrduumlklerinin Dağılımı

Ailelerini Hangi Kategoride Goumlrduumlkleri Sayı

Fakir 21 700

Ccedilok fakir 7 233

Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000

Bu tabloda ccedilocukların buumlyuumlk bir oranının ( 933‟uuml) ailelerini ldquofakirrdquo kategorisine

yerleştirdikleri goumlruumllmektedir Kendi konumlarını ldquoorta gelirlirdquo olarak belirten sadece 2 ccedilocuk

bulunmaktadır Ccedilocuklarla goumlruumlşme esnasında ccedilocukların oumlnemli bir oranı sokakta olmanın

veya sokakta ccedilalışmanın temel nedenini ekonomik sorunlarla ilinti olduğunu belirtmişlerdir

Onlar sokakta uumlcret getirici işlerde ccedilalışmakla ailenin geccedilimine katkıda bulunduklarını ifade

etmişlerdir Sokakta yaşayan bazı ccedilocuklar da ailenin ekonomik duumlzeyinden kaynaklı

sorunların yanı sıra aile iccedili sorunlardan veya ebeveynsel denetim yoksunluğundan sokağı

mesken edinmek durumunda kaldıklarını ileri suumlrmuumlşlerdir

Bazı aileler de birden ccedilok ccedilocuk ccedilalışmak durumunda kalabilmektedir Ccedilocukların

633‟uuml ccedilalışan kardeşinin olmadığını belirtirken yaklaşık olarak 37‟si de ccedilalışan kardeşinin

olduğunu ifade etmişlerdir Ccedilalışan kardeşinin olduğunu belirtenlerden 8‟i 1 kardeşinin 3‟uuml

de 2 kardeşinin kendileri gibi aile buumltccedilesine katkıda bulunmak iccedilin ccedilalıştıklarını

belirtmişlerdir


288

43 ARAġTIRMA GRUBUNUN SOSYO-KUumlLTUumlREL OumlZELLĠKLERĠ

431 Ccedilocukların Okul ve Oumlğrenim Durumlarına ĠliĢkin Bulgular

Burada ccedilocukların okul veya oumlğrenim yaşamlarına ilişkin değişkenler ele alınacaktır

Ccediluumlnkuuml okul ccedilağında olan ccedilocuklar accedilısından okul yaşamlarının oumlncelikli bir konumda olması

gerekirken onların sokakta yaşam muumlcadelesine girişmeleri ve bu girişimlerinin onların

oumlğrenim suumlreccedillerini nasıl etkilediği hususunun bilinmesi oumlnem arz etmektedir

Ccedilocuklarının oumlğrenim duumlzeylerine ilişkin veriler soumlz konusu ccedilocukların 30‟unun

ilkoumlğretimim 1 kademesinden mezunu olduklarını 10‟unun ilkoumlğretimi terk ettiklerini

23‟uumlnuumln ilkoumlğretim mezunu 233‟uumlnuumln de ilkoumlğretime devam eden ccedilocuklar olduğunu

ortaya koymaktadır Okur yazar olmayan ccedilocuk oranı 67 ve aynı şekilde ldquookur yazar

ancak herhangi bir okul mezunu olmayanlarınrdquo oranı da 67 olarak elde edilmiştir

Araştırma grubundaki ccedilocukların babalarının oumlğrenim duumlzeylerinin ise duumlşuumlk olduğu

goumlzlemlenmiştir Succedillu ccedilocukların babalarının 267‟sinin ldquookur yazar olmadığırdquo

167‟sinin ldquoher hangi bir okul mezunu olmadığırdquo 333‟uumlnuumln de ldquoilkokul (ilkoumlğretimin 1

kademesi) mezunu olduğurdquo ve sadece 10‟unun ise ldquolise mezunu olduğurdquo goumlruumllmuumlştuumlr

Annelerinin oumlğrenim duumlzeylerine bakıldığında ise 90‟ının okur yazar bile olmadığı sadece

67‟sinin ilkokul mezunu ve 33‟uumlnuumln de ilkokulu terk ettikleri verisi elde edilmiştir

Ccedilocukların oumlğrenim durumlarına ilişkin diğer veriler de aşağıda belirtilmiştir

Tablo 4 Ccedilocukların Şu Anda Okula Devam Edip-Etmediklerinin Dağılımı

Okula Devam Etme Durumu Sayı

Evet devam ediyorum 14 467 Hayır devam etmiyorum 16 533 Toplam 30 1000

Tabloya bakıldığında ccedilocukların yarısından biraz fazlasının okula devam etmedikleri

goumlruumllmektedir Bu ccedilocukların oumlnemli bir oranının okula devam etmemiş olmaları ailelerinin

ccedilocuklarının oumlğrenimi konusunda gerekli hassasiyetleri goumlstermedikleri veya ccedilocukların bu

konuda ailelerini kendileri iccedilin bağlayıcı olarak goumlrmedikleri şeklinde yorumlanabilir

Ccedilocukların okul mekacircnları yerine sokakları tercih etmeleri onların sosyalleşme suumlreccedilleri

accedilısından sorunlar yaratacağını oumlngoumlrmek muumlmkuumlnduumlr Oumlzellikle okul ortamları bireylerin

kuumlltuumlrlenme ve gelecek beklentisi oluşturma accedilısından son derece oumlnem arz eden kurumlardır

Aynı şekilde okul bireyin denetim altında tutulması ve yasal tutumlar geliştirmeleri accedilısından

da oumlnem arz etmektedir Dolayısıyla ccedilocukların sokak mekacircnlarını tercih etmeleri onların


289

denetim olanaklarından kaccediltıkları okul uumlzerinden mesleksel anlamda gerccedilekleştirilecek

gelecek beklentisine sahip olmadıkları ve sokaktaki sosyalleşme ajanlarını tercih ettikleri

anlamına gelmektedir Bu tercihler succedillu yaşam tarzlarını uumlretecek bir potansiyel

taşımaktadır

Okula devam eden 14 oumlğrencinin de en ccedilok ilkoumlğretim 5 sınıf ile orta oumlğretim 2

sınıfta yoğunlaşmış oldukları goumlruumllmektedir Oumlğrencilerin 429‟u ortaoumlğretim 1 sınıf

214‟uuml ilkoumlğretim 6 sınıf 143‟uuml ilkoumlğretim 5 sınıf ve geriye kalan diğerleri de ilkoumlğretim

7 ve 8 sınıfa devam ettikleri belirlenmiştir

Oumlğrenimlerini devam ettirmeyen ccedilocukların okula devam etmemelerinin gerekccedilelerine

bakıldığında ise en ccedilok aile ve kendilerinin bu konudaki ilgisizlikleri oumlne ccedilıkmaktadır

Konuya ilişkin bulgular aşağıdaki tabloda goumlruumllmektedir

Tablo 5 Ccedilocukların Eğitimlerini Devam Ettirememe Nedenlerinin Dağılımı

Okula devam Edememe Nedenleri Sayı

Ekonomik zorluklar 2 125

Ailenin ilgisizliği 5 313

Benim ilgisizliğim 5 313

Diğer 4 250

Toplam 16 1000

Burada ccedilocukların eğitimlerini devam ettirmeme nedenleri olarak en ccedilok ailelerini ve

kendilerini sorumlu goumlrmektedirler Bir anlamda ailelerinin ilgisizliklerini ve okula devam

etme konusundaki isteksizliklerini dile getirmişlerdir Araştırma grubunda bulunan ccedilocuklar

iccedilerisinde 4 ccedilocuğun hiccedil okula gitmemiş olması ailelerin bu konudaki ilgisizliklerini daha

belirgin olarak ortaya koymaktadır

Hiccedil kuşkusuz sorun ccedilocukların sadece okula goumlnderilmeleri ile giderilebilecek bir

sorun değildir Ccediluumlnkuuml okula giden oumlğrencilerin sıklıkla okuldan kaccedilıp sokaklara takıldıkları ve

oumlğrenimlerine gereken oumlnemi vermedikleri de bu araştırmada saptanan bulgular iccedilerisinde yer

almaktadır Sadece 7 oumlğrenci ( 233) okuldan hiccedil kaccedilmadıklarını belirtmiştir 4 oumlğrencinin

( 133) de hiccedil okula gitmediği duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde geriye kalan 19 oumlğrencinin ( 634) zaman

zaman okul ortamlarını terk ettikleri anlaşılmaktadır Okuldan kaccedilan oumlğrenciler okuldan

kaccedilma nedenleri olarak da en ccedilok ldquoarkadaş grubunun telkinlerinirdquo ( 684) ve ldquookumayı

sıkıcı bulmardquo ( 211) gibi gerekccedileleri oumlne suumlrmuumlşlerdir İki oumlğrenci de bu konuda ilgi

duymadıklarına ve oumlğretmenleriyle yaşadıkları sorunlara ( 106) dikkat ccedilekmişlerdir


290

Ancak oumlğrencilerin okul ile ilgili olumlu değerlendirmeler yaptıkları da saptanmıştır

Ccediloğu oumlğrenci okul ortamını daha guumlvenli daha sağlıklı ve verimli geccedilirilebilecekleri yerler

olarak resmetmişlerdir Oumlzellikle okulun iyi bir yaşam olanağını elde etme ve sportif

faaliyetlerin daha guumlvenli olarak yerine getirildiği yerler olarak değerlendirildiği dikkat

ccedilekmiştir

Okula devam etmiş olan oumlğrencilerin kendi beyanları esas alınarak okul başarılarının

genelde ldquoortardquo ( 385) ve ldquoiyirdquo( 308) kategorisinde gerccedilekleştiği goumlruumllmuumlştuumlr Geriye

kalan oumlğrencilerin sınıf geccedilme derecelerini 154‟uuml ldquogeccedilerrdquo 77‟si ldquoiyirdquo olarak

belirtmiştir İki oumlğrenci de ( 77) oumlğretmen - okul kararı ile sınıfı geccediltiğini dile getirmiştir

Ancak burada belirtilmesi gereken oumlnemli bir husus ccedilocukların ccediloğunun sokaklarda

ccedilalışmaya başladıktan sonra okul başarılarının bundan olumsuz olarak etkilenmiş olduğunu

belirtmiş olmalarıdır Buna ilişkin tablo aşağıdadır

Tablo 6 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaya BaĢladıktan Sonra Okul BaĢarılarının

Olumsuz Etkilenip Etkilenmediğine ĠliĢkin GoumlruumlĢlerinin Dağılımı

Okul BaĢarısının Olumsuz

Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000

Ccedilocukların 769‟unun sokakta ccedilalışmalarının onlarının oumlğrenim başarılarını

olumsuz olarak etkilediğini belirtmiş olmaları oumlnemlidir Sadece 231‟i ders başarılarının

maddi kazanccedil sağlamaya youmlnelik ccedilabalarından olumsuz olarak etkilenmediğini belirtmiştir

Sokakta ccedilalışan ccedilocuklardan ccediloğu okula devam ettikleri doumlnemlerde bir yandan

eğitimlerini devam ettirirlerken oumlte yandan da ailelerinin iccedilinde bulundukları yoksulluğu

aşmak veya aile geccedilimine katkıda bulunmak veya en azından okul masrafları ve harccedillılıkları

konusunda ailelerine yuumlk olmamak iccedilin sokaklarda ccedilalıştıkları goumlzlenmiştir Bu durum

ccedilocuklarının eğitim durumlarının olumsuz etkilenmesine ve ileride okuldan ayrılmaya yol

accedilabileceğini akla getirmektedir

43 2 AraĢtırma Grubunun Aile Yapısına ĠliĢkin Bulgular

Succedil değişkenleri iccedilerisinde succedilla ilintili olan faktoumlrlerin başında aile ve aileye ilişkin

unsurlar gelmektedir Sampson ve Laub (1993) succedil davranışının oumlnemli oumllccediluumlde bireylerin

ebeveynlere olan bağlılıklarının zayıflaması ve ebeveynsel denetim ve disiplinin


291

istikrarsızlaşmasıyla meydana geldiğini ileri suumlrmektedirler Onlar succedillu davranışlarla ilintili

ailesel etkenleri şu şekilde belirtmektedirler 1Ebeveynsel disipline ilişkin sorunlar (duumlzensiz

tehdit edici ve cezalandırıcısert olması gibi) 2 Ebeveynsel denetimin duumlşuumlk olması 3

Ccedilocukların ebeveynleri tarafından dışlanmaları 4 Ccedilocukların ebeveynleri ile olan duygusal

bağlılıklarının zayıf olması Farrington (1995) da gerek ccedilocuk succedilluluğunun başlangıcına ve

gerekse yetişkin succedilluluğuna ilişkin olarak oumlzellikle ebeveynsel denetimin zayıflığına ve

ccedilocuk yetiştirme pratiklerine dikkat ccedilekmektedir Loeber ve Stouthamer-Loeber (1986)

yaptıkları kapsamlı ccedilalışmalarında ebeveynsel denetim ve goumlzetlemenin yetersizliği ve

zayıflığının değişkendengesiz veya acımasızsert ebeveynsel disiplinin ebeveynsel

uyumsuzluğun ccedilocukların ebeveynleri tarafından kabul goumlrmemelerinin ve ebeveynlerin

ccedilocuklarına yeterli duumlzeyde ilgi goumlstermemelerinin succedilluluğun oumlnde gelen aileye ilişkin

unsurları olduğunu ortaya koymuşlardır (bkz Farrington 1997387)

Succedillulukla ilintili olarak aileye ilişkin ccedilok sayıda değişken soumlz konusudur Succedillulukla

yakından ilintili olarak goumlruumllen aileye ilişkin faktoumlrlerden bazıları şu şekilde belirtilebilir 1

Aile bireylerinden succedil işleyenlerin olması 2 Ebeveynlerin uyuşturucu ve alkol vb

bağımlılıklarının olması 3 Aile parccedilalanması 4 Aile iccedili fiziksel şiddetin veya aile iccedili

ccedilatışmasının varlığı 5 Ebeveynlerin ccedilocuklarına karşı ilgisizlikleri 6 Ebeveynlerin aile

iccedilindeki sorunlu otorite yapıları denetim ve disiplin uygulamaları 7 Ccedilocukların yetersiz ve

yanlış sosyalleşmeleri 8 Aile bireyleri veya ebeveynler arasındaki geccedilimsizlikler 9Ailenin

iccedilinde bulunduğu olumsuz ekonomik koşullar veya geccedilim guumlccedilluumlğuuml ccedilekme10 Adoumllesanların

ebeveynlerine olan bağlılık duumlzeylerinin zayıflığı (Kızmaz 2006 108) Sokak ccedilocukları ve

sokakta ccedilalışan ccedilocuklardan succedil işleyenlerin aile yapılarına ilişkin elde edilen veriler son

derece dikkat ccedilekicidir

Tablo 7 Ccedilocukların Ebeveynlerinin Hayatta Olup Olmadıklarının Dağılımı

Ebeveynlerin Hayatta Olma Durumu Sayı

Hem annem hem de babam hayatta 23 767

Sadece annem hayatta 7 233

Toplam 30 1000

Yukarıdaki tablodan succedillu ccedilocukların yaklaşık olarak frac34 bdquouumlnuumln hem annelerinin hem de

babalarının hayatta olduğu anlaşılmaktadır Succedillu ccedilocukların 23‟uumlnuumln de babalarının

hayatta olmadığı goumlruumllmektedir Babalarının oumllmuumlş olduğunu belirten ccedilocuklara ilişkin

gerccedilekleşen oranın ccedilok kuumlccediluumlmsenecek duumlzeyde olmadığı ve aynı şekilde oumlzellikle baba


292

denetiminden yoksun olan ccedilocukların succedila bulaşma risklerinin daha yuumlksek olabileceğini

soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

Araştırma kapsamındaki ccedilocukların buumlyuumlk bir oranının ebeveynleri ile kaldıkları

( 70) saptanmıştır Aynı şekilde 23‟uuml sadece anneleriyle kaldıklarını 67‟si (2 ccedilocuk)

de akrabalarında kaldıklarını belirtmişlerdir

Ccedilocukların sağlıklı bir sosyalleşme suumlrecini yaşamalarında oumlnemli olan bir husus da

ebeveynlerin birlikte oluşudur Oumlzellikle boşanmış veya anne veya babanın evi terk ettiği aile

biccediliminde ccedilocukların sosyalleşmelerinin problemli olabileceği ihtimal dacirchilindedir Anne

veya babanın evi terk etmesi ccedilocuklarda da evi terk etmeye ilişkin bir eğilimin ortaya

ccedilıkmasını tetikleyebilmektedir Burada ccedilocuk babanın evi terk etmiş olması veya oumllmuumlş

olması nedeniyle geccedilim guumlccedilluumlğuumlne ilişkin ekonomik sorunlarını aşabilmek iccedilin sokağa

youmlnelebildiği gibi aynı şekilde ebeveynsel denetimin zayıflaması nedeniyle de sokağı mesken

tutma veya evi terk etme youmlnuumlnde bir tutum geliştirebileceği soumlylenebilir Sokağı mesken

edinen ve oumlzellikle de ebeveynsel veya ailesel destekten denetimden yoksun olan ccedilocukların

succedila bulaşma risklerinin daha yuumlksek olabileceğini tahmin etmek guumlccedil değildir Ccedilocuklara

ebeveynlerinin birliktelik veya aynı evi paylaşma durumlarını saptama ccedilerccedilevesinde bir soru

youmlneltilmiştir Verilen yanıtlar ve buna ilişkin dağılım aşağıdaki tabloda goumlruumllmektedir

Tablo 8 Ebeveynlerin Beraber YaĢayıp-YaĢamadıklarının Dağılımı

Ebeveynlerin Birlikteliği Sayı

Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000

Ccedilocukların 63‟uuml ebeveynlerinin birlikte yaşadıklarını ve 367‟sinin de ayrı

yaşadıklarını belirtmişlerdir Anne ve babalarının ayrı yaşadıklarına ilişkin gerccedilekleşen oran

dikkat ccedilekicidir Ebeveynlerin ayrı yaşamalarının oumlnde gelen iki temel nedeni babanın evi

terk etmesi ( 636 7 kişi) ve boşanmadır ( 273 3 kişi) Bu iki gelişme ccedilocuğu aile

denetiminden ve korumasından yoksun bırakmaktadır Oumlzellikle ccedilocukların oumlnemli bir zaman

dilimini sokaklarda geccedilirdikleri ve dolayısıyla sokakların riskli alanları ile temas etme

olanağının her zaman olanaklı olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ve aynı şekilde baba otoritesinin

yokluğu da buna eklendiğinde ccedilocuğun succedila bulaşma veya sokaklarda sapma davranış

sergileme ihtimalinin daha yuumlksek olabileceği bir gerccedilektir

Ccedilocukların aileye ilişkin yaşadıkları diğer olumsuz bir husus da aile iccedilinde karşı

karşıya geldikleri şiddet olgusudur Evde şiddet pratiklerine maruz kalan ccedilocukların eve karşı


293

bir hoşnutsuzluk ve soğukluk hissedecekleri bilinen bir gerccedilektir Bu durumun da ccedilocukların

evden kaccedilmalarına geceleri sokakta geccedilirmelerine veya sokakta yaşamaya youmlnelmelerine

neden olduğunu tahmin etmek guumlccedil değildir Ev ve aile bağlılığının zayıflamasının veya sapkın

akran bağlılığının yol accediltığı sokaklara takılma ve sokakları mesken edinme gerccedileği succedillulukla

ilintili risk faktoumlrlerini teşkil etmektedir Bu ccedilerccedilevede burada ccedilocukların evde maruz

kaldıkları şiddet olgusu ve ccedilocukların evden kaccedilma sıklıkları irdelenmeye ccedilalışılacaktır

Tablo 9 Ccedilocukların Aile Ġccedili Fiziksel ġiddete (dayak) Maruz Kalıp Kalmadıklarına

ĠliĢkin GoumlruumlĢlerinin Dağılımı

Fiziksel ġiddete Maruz Kalma Sayı

Ailede suumlrekli dayak yerim 1 33

Ailede bazen dayak yerim 26 867

Ailede hiccedil dayak yemem 3 100

Toplam 30 1000

Burada aile iccedili şiddetten kast edilen ccedilocuğun ldquodayakrdquo yemesidir Ailede dayak ile ilgi

olarak tabloda yer alan uumlccedil seccedilenek iccedilerisinde kendilerine uygun seccedileneğin işaretlenmesinin

istendiği soruda ccedilocukların 86‟sinin ldquoailede bazen dayak yiyorumrdquo seccedileneğini

işaretledikleri goumlruumllmuumlştuumlr Suumlrekli dayak yediğini belirten sadece 1 succedillu vardır Ancak hiccedil

dayak yemediğini belirtenlerin oranı sadece 10 (uumlccedil kişi) ile sınırlı kalmıştır Bu bulgular

ccedilocukların ailede ldquosuumlreklirdquo olmasa da ldquoara sırardquo dayak gibi şiddet eylemlerine maruz

kaldıklarını goumlstermektedir Aynı şekilde bu saptama ccedilocukların aile iccedilerisinde bazı sorunlar

yaşadıklarını da goumlstermektedir Bu oranlar ccedilocukların eve karşı soğukluk hissetmelerini ve

zaman zaman eve uğramamalarını da accedilıklar niteliktedir Burada belirtilmesi gereken başka

bir husus da ccedilocuklardan hiccedil birinin aile iccedili cinsel şiddete maruz kalmadıklarını belirtmiş

olmalarıdır

Okumuş (2004 32) Diyarbakır ilinde 418 sokak ccedilocuğu uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada

ccedilocukların 38‟inin (159 ccedilocuk) aile iccedilinde ve 517‟sinin de (216) sokakta veya aile dışı

ortamda şiddet goumlrduumlğuuml youmlnuumlnde bulgular elde ettiğini belirtmektedir Bu oranlar

Diyarbakır‟da ccedilocuklara youmlnelik olarak gerccedilekleşen şiddet olgusunun yaygınlığı konusunda

bir fikir vermesi accedilısından oumlnem arz etmektedir

Ccedilocukların aile iccedili şiddete maruz kalmaları onları ebeveynlerine karşı bağlılık sevgi

ve ilgi duyma duumlzeylerini zayıflatarak onları succedillu mekacircn ve akranlarına itebilmektedir Evi

kendileri iccedilin problem alanı olarak duumlşuumlnmeye başlayan ccedilocuklar ev ve aileye karşı giderek

soğumaya başladıkları ve dolayısıyla eve gitmemeyi alışkanlık edinmeye başladıkları


294

soumlylenebilir Bu durum da onları daha kriminal suumlreccedillere itebilmektedir Ccedilaykoumlyluuml vd (2006

63-64) ccedilocukların şiddet goumlrmelerinin yarattığı olumsuzlukları sosyal uyum azlığı

antisosyal ve succedil davranışı sergileme okul devamsızlığı ve okul başarısında duumlşuumlkluumlk riskli

davranışlara eğilim alkol ve madde kullanma duumlşuumlk benlik gelişimi yeme bozuklukları

depresyon ve intihara eğilimlik şeklinde belirtmektedirler

Ccedilocukların aile iccedili şiddete maruz kalmalarının yarattığı sorunların yanı sıra aile iccedilinde

şiddete tanıklık etmenin de onların sosyal yaşamları ve succedilluluk durumları uumlzerinde etkili

olduğu duumlşuumlnuumllmektedir Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı tarafından

gerccedilekleştirilen bir ccedilalışmada uumllkemizde ailelerin uumlccedilte birinde aile iccedilinde fiziksel şiddetin

varlığı saptanmıştır Soumlz konusu araştırmada şiddet uygulanan hanelerin doumlrtte uumlccediluumlnde

ccedilocukların şiddete tanık oldukları bulgusu elde edilmiştir Şiddete tanıklık eden bu ccedilocukların

şiddet sonrası korku anne-babayı sevmeme iccediline kapanma saldırganlık şeklinde tepki

verdikleri goumlzlenmiştir Aile iccedili şiddet duumlzeyinin artmasında sosyo-ekonomik duumlzeyinin

duumlşuumlkluumlğuuml kadının işinin olmaması alkol bağımlılığı hanedeki birey sayısının fazla olması

ve eşlerin toplam oumlğrenim duumlzeyinin duumlşuumlkluumlğuuml gibi faktoumlrler etkili olmaktadır (bkz İccedilli ve

Arıkan 2007 40)

Tablo 10 Aile Ġccedilerisinde ġiddette Maruz Kaldıklarını Belirten Ccedilocukların ġiddette

Maruz Kalma Nedenlerine ĠliĢkin GoumlruumlĢlerinin Dağılımı

Fiziksel ġiddete Maruz Kalma Nedenleri Sayı

Ccedilalışmak istemediğim iccedilin 6 222

Succedilsapkın tutumlar ve koumltuuml arkadaşlara takıldığım iccedilin 3 111

Koumltuuml alışkanlık yapıcı maddeler kullandığım iccedilin 2 74

İstenilen duumlzeyde eve para getirmediğim iccedilin 2 74

Sinirlilik ve alkol gibi babamdan kaynaklanan nedenlerden dolayı 2 74

Ccedilalışmak istemediğim Succedilsapkın tutumlar ve koumltuuml arkadaşlara

takıldığım iccedilin

2

74

Ccedilalışmak istemediğim iccedilin İstenilen duumlzeyde eve para getirmediğim

iccedilin

6

222

Succedilsapkın tutumlar ve koumltuuml arkadaşlara takılma Koumltuuml alışkanlık

yapıcı maddeler kullandığım iccedilin

2

74

Succedilsapkın tutumlar ve koumltuuml arkadaşlara takılma İstenilen duumlzeyde

eve para getirmediğim iccedilin

1

37


takıldığım İstenilen duumlzeyde eve para getirmediğim iccedilin

1

37

Toplam 27 1000

Yukarıdaki tablodan hareketle ccedilocukların en ccedilok dayağa maruz kalma gerekccedileleri

genel olarak uumlccedil başlık altında ele alınabilir Ccedilalışmak istememe istenilen miktarda eve para


295

goumltuumlrememe ve bazı sapkınsuccedil eylemlerini gerccedilekleştirme (hırsızlık gasp ve bağımlılık

yapıcı bazı maddeleri kullanma) veya succedillusapkın bireylerle birlikte olma Ccedilocukların

belirtilen fiziksel şiddete maruz kalma gerekccedileleri iccedilerisinde en yuumlksek oranın ccedilalışmak

istememe ve istenilen duumlzeyde paranın eve goumltuumlruumllememesi gibi seccedileneklerde yoğunlaştığı

goumlruumllmektedir ( 52) Ccedilocukların ebeveynleri tarafından ccedilalışmaya zorlanmaları belirli

miktarda para getirmeleri konusunda baskı altında tutulmaları ve şiddete maruz kalmaları

onların ebeveynlerine olan bağlılıklarını zayıflatmakta ve evden kaccedilmalarına yol

accedilabilmektedir Bazı ccedilocuklar da ebeveynlerinin arzuladığı parayı kazanmak iccedilin daha geccedil

vakitlere kadar ccedilalışmak zorunda kalmaktadırlar ve bu da onları sokağın risklerine daha accedilık

hale getirebilmektedir Ccediluumlnkuuml ccedilocuğun sokakları kullanma suumlresi arttıkccedila succedila eğilimli olma

ve sokağın riskleri ile yuumlzleşebilme riski de artabilmektedir Bu sebeple ebeveynlerin

ccedilocuklarını gerek ccedilalışmaya zorlamaları gerekse getirilecek para miktarını kotalandırılmaları

ccedilocuğun ebeveynlerine karşı duydukları sevgi ve bağlılığı azaltmaya yol accedilacaktır Bu da soumlz

konusu ccedilocukların sokaklardaki serseri ve sapkın bireylerle aynı mekacircnı daha fazla

kullanmaya geceyi sokakta geccedilirmeye ve dolayısıyla daha ccedilok succedila eğilimli hale gelmelerine

neden olacaktır Bu suumlreccedilten sonra da ebeveynlerin ccedilocuklarını sapkın bireylerle birlikte

olmalarını ve succedil eylemini gerccedilekleştirmelerini engelleme konusunda sergileyecekleri şiddet

davranışlarının da caydırıcılık duumlzeyi duumlşuumlk duumlzeyde kalacaktır Yukarıdaki tablodan da

anlaşılabileceği gibi bazı ebeveynler ccedilocuklarını succedillu bireylerle birlikte olmalarını ve

sapkınsuccedil eylemleri gerccedilekleştirmelerini engellemenin bir yolu olarak şiddet

uygulamaktadırlar Ancak ebeveynlerin ccedilocuklarına youmlnelik olarak sert acımasız tutum

takınmaları veya fiziksel şiddet uygulamaları ccedilocukların sapkın tutumları terk etmelerinin

aksine onların succedil duumlnyası ile daha guumlccedilluuml bağlar inşa etmelerine yol accedilabilmektedir Ancak

bazı ailelerin de samimi olarak ccedilocuklarının succedila bulaşmalarını arzulamadıkları ve bu sebeple

ccedilocuklarına goumlzdağı vermek iccedilin şiddet uyguladıkları soumlylenebilir

Tablo 11 Ccedilocukların Evden Kaccedilıp-Kaccedilmadıklarının Dağılımı

Evden Kaccedilma Durumları Sayı

Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000

Yukarıdaki tabloda ccedilocukların evden kaccedilma sıklığı goumlruumllmektedir Araştırma

grubunda yer alan ccedilocukların yarısından fazlasının ( 60) zaman zaman ev ortamlarını terk

etmeleri onların succedilluluk eğilimlerini arttıran bir neden olmaktadır Evden kaccedilan ccedilocukların

kaccedilma sıklıklarına ilişkin oranlar da şu şekildedir


296

Tablo 12 Ccedilocukların Evden Kaccedilma Sıklıklarının Dağılımı

Evden Kaccedilma Sıklıkları Sayı

1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55

7 ve daha fazla 7 389

Toplam 18 1000

Evden kaccedilan ccedilocuklar iccedilerisinde 7 ve daha fazla sayıda kaccedilanlara ilişkin gerccedilekleşen

oran en yuumlksektir Bunu 1-2 defa ve 3 defa kaccedilanlara ilişkin dağılım izlemektedir Ccedilocukların

evden kaccedilmaları ebeveynlerin izinlerinin ve rızalarının dışında geceyi dışarıda geccedilirilebilecek

şekilde evden uzaklaşmaları anlamına gelmektedir Bu uzaklaşma aynı yerleşim boumllgesi ve ili

iccedilerisinde olabileceği gibi başka illere gitme şeklinde de gerccedilekleşebilmektedir Ccedilocuğun

geceyi sokakta veya başka illerde geccedilirmesi onu ccedilok sayıda sapma ve succedil eylemine karşı accedilık

hale getirebilmektedir Bazı ccedilocukların ebeveyn ve yakın akraba denetiminin hissedilmediği

ortamlarda karınlarını duyurmak ve başka yerleşim yerlerine gidebilmek iccedilin gerekli olan

parayı hırsızlık ve gasp gibi succedillar işleyerek gerccedilekleştirdikleri soumlylenebilir Aynı şekilde bu

ccedilocuklar sapkın tutumlar geliştirdikleri gibi sapkın eylemlere de maruz kalabilmektedirler

Tablo 13 Ccedilocukların Evden Kaccedilma Nedenlerinin Dağılımı

Evden Kaccedilma Nedenleri Sayı

Evde dayağın olması 3 167

Arkadaşların teşviki 4 222

Uumlvey ccedilocuk olma 11 611

Toplam 18 1000

Ccedilocukları succedila eğilimli kılan faktoumlrler iccedilerisinde son derece oumlnem arz eden evden

kaccedilma olaylarının ortaya ccedilıkmasında etkili olan nedenlere bakıldığında en ccedilok ldquouumlvey evlat

olmardquo faktoumlruumlnuumln oumlne ccedilıktığı goumlruumllmektedir ( 611) Bu son derece dikkat ccedilekici bir

bulgudur Uumlvey evlat olma evden kaccedilmanın bir gerekccedilesi olarak goumlruumllmektedir Uumlvey ccedilocuk

olmak evden kaccedilışı haklılaştıran bir aile ortamının varlığına goumlnderme yapmaktadır Ayrıca

uumlvey ccedilocuğun yeni ebeveyni iccedilselleştirmesi ve ona alışması son derece guumlccediltuumlr Bu durum

ebeveyn bağlılığının daha az olacağı veya ebeveynlerin uumlvey ccedilocuk uumlzerindeki denetiminin

daha az gerccedilekleşeceği şeklinde de yorumlanabilir Bundan ayrı olarak uumlvey ccedilocukların

olduğu aile ortamlarının ccedilocuk accedilısından huzur verici nitelikten uzak olabileceği veya uumlvey

baba veya anne tarafından daha fazla şiddete maruz kalabileceği de ihtimal dacirchilindedir

Evden kaccedilma nedenleri arasında diğer oumlnemli sebepler sırasıyla ldquoarkadaşların teşvikirdquo ( 22


297

2) ve ldquoevde dayağın olmasırdquo ( 167) goumlsterilmektedir Arkadaş veya akran etkisi bireylerin

uyumcu veya sapkın tutum geliştirmeleri uumlzerinde son derece oumlnemlidir Succedil literatuumlruumlnde

sapkın veya succedillu akran etkisinin succedilluluğun temel bir goumlstergesi olduğu konusunda yaygın

bir kanının olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Ccedilok sayıda araştırma (oumlrneğin bkz Elliott ve

Menard 1996 Matsueda ve Anderson 1998 Warr ve Stafford 1991 Warr 2002) succedil

davranışının genel olarak bir arkadaş grubu iccedilerisinde deneyimlendiği ve aynı şekilde

succedilluların diğer succedillu bireylerle birlikte succedilları işledikleri youmlnuumlnde bulgular ortaya

koymuştur Bireyi evden kaccedilıran ve onu sokaklara youmlnelten faktoumlrlerden birinin de ldquo aile iccedili

şiddetrdquo (dayak) olması araştırma accedilısından beklenen bir husustur Evdeki şiddetin varlığı

ccedilocuğu ev dışı yeni mekacircn arayışına itmektedir Yeni mekacircn arayışı da bireylerin sapkın

akranlarla temas etme olanağını arttırmakta ve bu da onları daha ccedilok succedila eğilimli hale

getirmektedir

Tablo 14 Ccedilocukların Geceyi Sokakta Geccedilirip Geccedilirmediklerinin Dağılımı

Geceyi Sokakta Geccedilirme Durumu Sayı

Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000

Ccedilocukların oumlnemli bir oranı geceyi sokaklarda geccedilirdiklerini belirtmişlerdir ( 667)

Geceyi sokakta geccedilirdiklerini belirtenler iccedilerisinde en yuumlksek oran 9 ve daha fazla sayıda

sokakta gecelediğini belirten seccedilenekte gerccedilekleşmiştir ( 588) Geriye kalan diğer ccedilocuklar

da dışarıda geceleme konusunda farklı rakamları ifade etmişlerdir

44 SOKAKTA CcedilALIġMAYA ĠLĠġKĠN DEĞĠġKENLER

Burada ccedilocukların ilk olarak hangi yaşlarda sokakta ccedilalışmaya başladıkları sokakta

ccedilalışma nedenleri ne duumlzeyde kazanccedil elde ettikleri ne tuumlr işler yaptıkları kazanccedillarını nasıl

değerlendirdikleri ne kadar suumlre ccedilalıştıkları ve ccedilalışmayı nasıl goumlrduumlkleri gibi konular ele

alınacaktır

Tablo 15 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaya BaĢlama YaĢlarının Dağılımı

Sokakta CcedilalıĢma YaĢı Sayı

10 yaş ve 10 yaştan oumlnce 22 734 10 yaşından sonra 8 267 Toplam 30 1000


298

Tablonun en ilginccedil bulgusu ccedilocukların buumlyuumlk bir kısmının sokaklarda ccedilalışmaya ccedilok

kuumlccediluumlk yaşlarda başlamış olmalarıdır Tablodan da goumlruumllebileceği gibi ccedilocukların 734‟uuml 10

ve daha kuumlccediluumlk yaşlarda sokaklarda uumlcret getirici işler yapmaya başlamışlardır Sokakta

ccedilalışma yaşının oumlzellikle en ccedilok 8 9 ve 10‟lu yaşlarda yoğunlaştığı tespit edilmiştir Ayrıca

ccedilocukların ccedilalışma yıllarına bakıldığında ise 3-4 yıl arasında ccedilalıştıklarını belirtenlerin oranı

433 5-6 yıl ccedilalıştıklarını belirtenlerin oranı 20 7-8 yıldır ccedilalıştıklarını belirtenlerin

oranı ile 1-2 yıldır ccedilalıştıklarını belirtenlerin oranı ise 167 olarak saptanmıştır

Ccedilocukların ccedilok erken yaşlarda sokakta ccedilalışmaya başlamalarının veya sokağa

takılmalarının ccedilok sayıda nedenleri vardır Bu araştırmada sokaklarda ccedilalışma gerekccedilesi

olarak şu gerekccedileler ve oranlar saptanmıştır

Tablo 16 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢma Nedenlerine ĠliĢkin GoumlruumlĢlerinin Dağılımı

Sokakta CcedilalıĢma Nedenleri Sayı

Yoksulluk 2 67

Para kazanma isteği 3 100

Babamın işsiz olması 2 67

Babamın hasta olması 4 133

Babamın oumlluumlmuuml 1 33

Evin geccedilimini sağlayacak başka kimsenin olmaması 4 133

Ebeveynlerimin zorlaması 6 200

Ccedilalışan arkadaş ve yakınların etkisi 2 67

Aile buumltccedilesine katkıda bulunmak 2 67

Hayat deneyimi kazanmak ve meslek edinmek 1 33

Okul ihtiyaccedillarımı karşılamak 3 100

Toplam 30 1000

Yukarıdaki tablodan sokakta ccedilalışma nedenlerinin ccedilok farklılık arz ettiği

anlaşılmaktadır Burada en ccedilok ldquoebeveynlerinin zorlamasırdquo seccedileneği belirtilmiştir Hiccedil

şuumlphesiz ccedilocukların ccedilalışmaya zorlanmaları son derece dramatik bir olaydır Ancak

ebeveynsel zorlamanın temelinde ekonomik guumlccedilluumlklerinsorunların olduğunu tahmin etmek

guumlccedil değildir Aynı şekilde bazı ccedilocuklar ldquoevin geccedilimini sağlayacak kimsenin olmayışınırdquo

bazıları ldquobabalarının hasta olmasınırdquo bazıları ldquopara kazanma isteğirdquo bazıları ldquoyoksullukrdquo

bazıları da ldquookul masraflarını ccedilıkarmakrdquo gibi nedenleri belirtmişlerdir Buumltuumln bu faktoumlrlerin

ekonomik sorunlarla ilintili değişkenler olduğu bir gerccedilektir Burada oumlzetle ccedilocukların

sokakta ccedilalışma veya sokakta bulunma nedeninin ekonomik kaynaklı olduğunu soumlylemek

muumlmkuumlnduumlr Diyarbakır‟da sokaktaki ccedilocuklar uumlzerinde gerccedilekleştirilen araştırmalar (oumlrneğin

birkaccedil araştırma iccedilin bkz Bilgin 2008 Okumuş 2007 Guumlneş-Kalaycı 2004) aynı şekilde

ccedilocukların sokakta ccedilalışma nedenlerinin ekonomik yoksulluk olduğu ve dolayısıyla


299

ccedilocukların da ailelerine maddi katkıda bulunmak ve okul masrafınıharccedillığını karşılamak iccedilin

ccedilalıştıklarını ortaya koymaktadır Sosyal Hizmetler ve Ccedilocuk Esirgeme Kurumu (SHCcedilEK)

Devlet İstatistik Enstituumlsuuml (DİE) ve UNICEF-Tuumlrkiye işbirliğiyle gerccedilekleştirilen Sokakta

Yaşayan ve Ccedilalışan Ccedilocuklarla Katılımlı Eylem Araştırması‟nın (2000) sonuccedillarına goumlre de

ccedilocukların sokakta ccedilalışma nedenleri şu şekilde saptanmıştır Ccedilocukların 8015‟i ldquoaile

buumltccedilesine katkıda bulunmakrdquo 840‟ı harccedillığını ccedilıkarmak 496‟sı ldquoevin geccedilimini

sağlamakrdquo 344‟uuml ldquoailesi istediği iccedilinrdquo 115‟i ldquokendi istediği iccedilin ldquo ve 191‟i de

ldquocevapsızrdquo seccedileneğini işaretlemişlerdir (bkz İccedilli-Arıkan 2007 42) Araştırma kapsamında

goumlruumlşuumllen ccedilocukların sokakta yaptıkları işler ise şunlardır

Tablo 17 Ccedilocukların Sokakta Yaptıkları ĠĢ Tuumlrlerinin Dağılımı

Sokaklarda Yapılan ĠĢ Tuumlrleri Sayı

Simit satma 2 67

Ayakkabı boyama 4 133

Pazarda el arabası ile eşya taşıma 1 33

Ccediloumlp toplama 12 400

Sakız satma 4 133

Araba camı silme-yıkama 2 67

Pazar yerinde seyyar satıcılık yapma 4 133

Kuumlccediluumlk suumls eşyalarını satma 1 33

Toplam 30 100

Ccedilocuklar genel olarak sokakta seyyar satıcılık yapma ayakkabı boyama simit sakız

şeker balon su ve buz gibi eşyalar satma otomobillerin camlarını silme ccediloumlp toplama su

taşıma mezarlıklarda temizlik işleri gibi ccedilok sayıda işler yapmaktadırlar Ancak

araştırmamızda sokakta ccedilalışıp succedil işleyen ccedilocukların en ccedilok ldquoccediloumlp toplamardquo işleri yaptıkları

goumlruumllmektedir ( 40) Diyarbakır Sosyal Hizmetler İl Muumlduumlrluumlğuuml‟nuumln yaptığı bir ccedilalışmada

da kentte ccediloumlp toplayarak para kazanan 500 duumlzeyinde ccedilocuk olduğu saptanmıştır (Okumuş

200732)

Ccediloumlp toplama sokaklarda ccedilocuklar tarafından yapılan en niteliksiz işlerden biridir Aynı

zamanda ccediloumlp toplama işi ccedilalışma saatleri accedilısından da oldukccedila riskli olarak

nitelendirilebilecek bir zaman dilimini kapsamaktadır Ccediloumlpler genelde akşamgece vakitleri

veya karanlık ccediloumlkmeye başladıktan sonra toplanır Bu nedenle de bu işguumlcuumlnde ccedilalışan

ccedilocuklar iccedilin saldırı ve şiddete maruz kalabilme riski de soumlz konusu olabilmektedir

Araştırma grubunda goumlruumlşuumllen ccedilocukların oumlnemli bir oranının ccediloumlp toplama gibi en niteliksiz


300

işlerden kazanccedil elde etmeye ccedilalışmaları onların iccedilinde bulundukları ekonomik sıkıntıyı

goumlstermesi accedilısından da son derece dikkat ccedilekicidir

Ccedilocukların oumlnemli bir oranı ( 50) haftanın her guumlnuuml ccedilalıştıklarını belirtmişlerdir

Ccedilocukların 20‟si de haftada 5ndash6 guumln ccedilalıştıklarını ifade etmişlerdir Geriye kalanlar ise

haftada 1 ile 4 guumln arasında değişen guumln sayısında ccedilalıştıklarını belirtmişlerdir Aynı şekilde

ccedilocukların oumlnemli bir kısmı ( 692) okulların accedilık olduğu zamanlarda bile guumlnde en az 4-5

saat ccedilalıştıklarını dile getirmişlerdir Ccedilocukların 23‟uuml de guumlnde 2-3 saat arası ccedilalıştıklarını

ccedilocuklardan sadece ikisi okul guumlnlerinde ccedilalışmadığını belirtmiştir

Bu ccedilocukların buumlyuumlk bir oranı ( 833) Diyarbakır‟ın her boumllgesinde ccedilalıştıklarını

ifade etmişlerdir Bir anlamda soumlz konusu ccedilocukların ccedilalışma yerleri ve ortamları iccedilin

belirlenmiş her hangi bir sokak veya mekacircn soumlz konusu değildir Sadece birkaccedilı ccedilalıştıkları

belirli yer olarak tren garı ve alışveriş mekacircnlarının oumlnuumlnuuml belirtmişlerdir

Ccedilalışmanın yapıldığı tarihte ccedilocukların sokaklarda yaptıkları işlerden elde ettikleri

kazanccedillarının da ccedilok yuumlksek olmadığı goumlruumllmuumlştuumlr Guumlnluumlk kazanccedil olarak ccedilocukların 20‟si

1ndash2 TL 20‟si 3ndash4 TL arası 267‟si 5ndash6 TL arası 167‟si 7-8 TL arası ve 166‟sı da

9 TL ve uumlstuuml kazanccedil elde ettikleri belirlenmiştir

Ccedilocuklar kendi kazanccedillarının buumlyuumlk bir kısmını ebeveynlerine verdiklerini ifade

etmişlerdir ( 667) Geriye kalanlar da kazanccedillarını okul ihtiyaccedillarını karşılama ve giyecek

ve iccedilecek gibi bazı ihtiyaccedillarını gidermede kullandıklarını belirtmişlerdir Ccedilalışan ccedilocukların

buumlyuumlk bir kısmı ( 80‟i) eve para goumltuumlremediklerinde ebeveynlerinin bir şey demediklerini

belirtirken 133‟uuml de ebeveynlerinin şiddetine (dayak) maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir

Ccedilocukların 67‟si de ebeveynlerinin tepkilerinin sadece kızma ile sınırlı kaldığını

soumlylemişlerdir

Tablo 18 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaktan Memnun Olup-Olmadıklarının Dağılımı

CcedilalıĢmadan Memnun Olma Durumu Sayı

Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000

Araştırmanın ilginccedil bir bulgusu ccedilalışan ccedilocukların buumlyuumlk bir kısmının sokaklarda

ccedilalışmaktan memnun olduklarını belirtmiş olmalarıdır Ccedilocukların sokakta ccedilalışma

durumlarını olumlu olarak tanımlamalarının en oumlnemli nedeni iccedilinde bulundukları

yoksulluktur Ccedilocuklar zor ve koumltuuml koşullarda ccedilalışmak suretiyle ailelerinin ekonomik

sorunlarını gidermede kısmen de olsa yardımcı olduklarını duumlşuumlnmektedirler Ccediluumlnkuuml


301

ccedilocukların memnuniyet duyma nedenlerinin başında elde ettikleri kazanccedilla ailenin ( 286)

ve kendi ihtiyacını (238) karşılama gibi gerekccedileler yer almaktadır Bazı ccedilocuklar da

kazandıkları para ile kendilerini geleceğe hazırladıklarını ( 19) bazıları da arkadaş grubuyla

hoşlandıkları şeyleri yapma olanağına sahip oldukları ( 19) veya sokakta kalmayı

arzuladıklarını ( 95) ifade etmişlerdir Sokakta ccedilalışmaktan memnuniyet duymayan

ccedilocuklar da memnuniyetsizliğin nedeni olarak en ccedilok sokakta var olan riskleri ve okula

gereken oumlnemi verememelerini goumlstermişlerdir

45 SOKAKTA CcedilALIġAN VE KISMEN YAġAYAN CcedilOCUKLAR VE

SUCcedilLULUK

Bu araştırma kapsamında goumlruumlşuumllen ccedilocukların hepsi sokakta ccedilalışmaya ve yaşamaya

başladıktan sonra bir şekilde polis tarafından alıkonulmuşlardır Bu nedenle 30 ccedilocuğun hepsi

bir şekilde succedil işledikleri gerekccedilesiyle goumlzaltına alınan ve haklarında işlem yapılmış

ccedilocuklardır Yaklaşık olarak her yıl Diyarbakır Ccedilocuk Şube Muumlduumlrluumlğuumlne ortalama 1500

dolayında succedil olayının intikal ettiği belirtilmektedir İntikal eden bu succedilların ağırlıklı olarak

hırsızlık yankesicilik ve kapkaccedil gibi succedil tuumlrlerinden oluştuğu goumlruumllmektedir (Guumlneş ve

Kalaycı 2004 15) Eren (2007128) de Diyarbakır il merkezi ve ilccedilelerinde 2001 yılında her

hangi bir succedil şuumlphelisi olarak yakalanıp savcılığa ccedilıkartılan ccedilocuk sayısının 1524 iken bu

rakamın 2006 yılında 100 artarak 3308‟e yuumlkselmiş olduğunu belirtmektedir

Araştırma kapsamında ele alınan ccedilocukların niccedilin goumlzaltına alındıkları hususu kendi

beyanlarına dayanarak şu şekilde tablolaştırılmıştır

Tablo 19 Ccedilocukların Polis Tarafından AlıkonulmaGoumlzaltına Alınma Sebeplerinin

Dağılımı

Goumlzaltına Alınma Sebepleri Sayı

Geceyi sokakta geccedilirdiğim iccedilin 2 67

Succedil ve sapkın eylemlerinden dolayı 25 833

Şuumlphe uumlzerine 2 67

Sokakta ccedilalıştığım iccedilin 1 33

Toplam 30 1000

Yukarıdaki tablodan da accedilık bir şekilde goumlzlemlendiği gibi ccedilocukların en ccedilok goumlzaltına

alınma nedeni işledikleri succedil ve sapma eylemlerinden dolayıdır ( 83) Burada soumlz edilen

succedil ve sapma eylemleri kapkaccedil hırsızlık kavga etmeadam yaralama madde kullanmasatma

gibi davranışlardır


302

Tablo 20 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaya BaĢladıktan Sonra SabıkaSicil Belgesi

Kaydına Sahip Olup Olmadıklarının Dağılımı

SabıkaSicil Kaydının Olup Olmadığı Sayı

Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000

Ccedilocukların soumlz konusu succedil eylemlerinden dolayı ccedilok sayıda succedillardan sicil kayıtları

olduğu belirlenmiştir Ccediloğu ccedilocuk sabıka veya sicil kaydının olduğunu belirtmiştir ( 467)

Geriye kalan ccedilocuklar ise herhangi bir sabıka veya sicil kaydının olmadığını ifade etmişlerdir

( 533) Soumlz konusu bu ccedilocukların sabıka veya sicil kayıtlarına ilişkin succedillar aşağıda

belirtilmiştir

Tablo 21 Ccedilocukların Hangi Succediltan Dolayı Sabıka Kayıtlarının Olduğunun Dağılımı

Sabıkanın Olduğu Succedil Tuumlruuml Sayı

Hırsızlık yankesicilik 8 571

Kapkaccedil 1 71

Uyuşturucu madde satma ve kullanma

( esrar ve hap)

2

143

Kavga ve adam yaralama 1 71

Hırsızlık kavga ve yaralama 2 143

Toplam 14 1000

Tablodan genel olarak ccedilocukların en ccedilok sabıkası olan succedil eylemlerinin hırsızlık

yankesicilik ve uyuşturucu madde satma veya kullanma olduğu goumlruumllmektedir Uumllkemizde

ccedilocuk succedilluluğuna ilişkin istatistikler de ccedilocukların en ccedilok hırsızlık succedilunu işlediklerini

goumlstermektedir

Tablo 22 Ccedilocukların Madde Kullanma Durumlarının Dağılımı

Madde Kullanma Durumları Sayı

Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000

Aynı şekilde araştırma grubunda yer alan ccedilocukların 86‟sının bağımlılık yapıcı

madde kullandıkları saptanmıştır Madde kullanmaya ilişkin gerccedilekleşen bu oranın yuumlksek

olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Bu ccedilalışma succedil işlediği gerekccedilesiyle haklarında işlem

yapılan ccedilocuklar uumlzerine gerccedilekleştirildiği iccedilin soumlz konusu ccedilocukların uyuşturucu veya

bağımlılık yapıcı madde kullanma oranının da yuumlksek olarak gerccedilekleşebileceği oumlngoumlruumllebilir


303

Bu nedenle succedil işleme durumlarına bakılmaksızın sokakta yaşayan ve ccedilalışan ccedilocuklar

uumlzerine gerccedilekleştirilecek herhangi bir ccedilalışmada bu oranın daha duumlşuumlk duumlzeyde

gerccedilekleşmesi muhtemeldir Oumlrneğin Guumlngoumlr (2008) Mersin ili oumlrneğinde 510 sokaktaki

ccedilocuk uumlzerinde yaptığı ccedilalışmada ccedilocukların sadece 24‟uumlnuumln madde kullandıklarını

38‟inin madde kullanan arkadaşlarının olduğu 22‟sinin succedil işleyen arkadaşlara sahip

olduklarını belirtmiştir Aynı şekilde bu ccedilocukların 90‟a yakını bu succedillu arkadaşlarla

goumlruumlştuumlklerini ( 179‟u ldquoccedilok sıkrdquo 304‟uuml ldquosıkrdquo ve 41‟i de ldquoara sırardquo) ve bu ccedilocuklardan

14‟uuml de succedil eylemi iccedilerisinde yer aldıklarını belirtmişlerdir

Tablo 23 Ccedilocukların Kullandıkları Madde Tuumlrlerinin Dağılımı

Kullanılan Madde Tuumlrleri Sayı

Sigara 6 230

Yapıştırıcı madde (bally) alkol 4 158

Uccedilucu madde (tiner) sigara 5 192

Alkol sigara esrar 2 76

Sigara esrar 3 115

Yapıştırıcı madde (bally) alkol sigara 1 38

Yapıştırıcı madde (bally) alkol sigara esrar 1 38

Uccedilucu madde (tiner) alkol sigara hap 4 158

Toplam 26 1000

Yukarıdaki tablodan da goumlruumllebileceği gibi ccedilocukların soumlz konusu maddelerden en ccedilok

sigara tiner ve bally gibi uccedilucu madde ve alkol kullandığı saptanmıştır Tablo accedilısından en

ilginccedil bulgu ccedilocukların 23‟uumlnuumln (6 ccedilocuk) esrar kullandıklarının belirlenmiş olmasıdır

Sosyolojik accedilıdan ccedilocukların bağımlılık yapıcı maddeleri kullanma nedenleri iccedilerisinde aile

yapısı (ailenin ilgisizliği ve duygusal ihmal soumlz konusu maddeleri ailede kullanan bireylerin

varlığı parccedilalanmış aileler aile iccedilindeki fiziksel ve cinsel istismarın varlığı gibi) akran grup

yapısı (akranlardan kullanan bireylerin varlığı arkadaşlara oumlzenti ve akran baskısı grup

iccedilerisinde kendini kanıtlama maddeyi merak etme gibi) korkuyu gidermek ve cesareti

arttırmak (daha kolay succedil işleyebilmek heyecan arama mağdura ve yaptıkları sapkınsuccedil

eylemelerine karşı duyarsızlaşmak) ve sokakların yapısı (kolay elde edilebilirlik ebeveynsel

goumlzetim ve denetimin yokluğu enformel denetimin zayıflığı) en dikkat ccedilekenleri

oluşturmaktadır Bu tuumlr maddeleri kullanmak ile succedil işlemek arasında bir ilişkiden soumlz etmek

muumlmkuumlnduumlr En azından bu maddeleri kullanan ccedilocukların succedil işleme riskinin daha yuumlksek

olduğunu soumlyleyebiliriz Oumlzellikle bazı ccedilocukların bu maddeleri satın almak iccedilin gerekli olan

parayı hırsızlık gasp ve kapkaccedil gibi succedilları işleyerek edindikleri ileri suumlruumllebilir


304

Goumlruumlşme yaptığımız ccedilocukların ccediloğu esrar ve diğer bazı uyuşturucu hapları

edinmenin ccedilok kolay olduğunu ve bu maddelerin satıldığı yerleri bildiklerini ve edinmek

istediklerinde kolay temin edebildiklerini belirtmişlerdir

Tablo 24 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaya BaĢladıktan Sonra Bağımlılık Yapan

Maddeleri Kullanan ArkadaĢlara Sahip Olup-Olmadıklarının Dağılımı

Madde Kullanılan ArkadaĢların Varlığı Sayı

Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000

Ayrıca araştırma kapsamında goumlruumlşuumllen ccedilocukların arkadaşlarının da kendileri gibi

bağımlılık yapıcı maddeler (sigara bally tiner alkol vb) kullandıklarını belirtmişlerdir Bu

ccedilocukların da en ccedilok esrar bally sigara ve alkol gibi maddelerden birini veya diğerleri ile

birlikte kullandıklarını ifade etmişlerdir

Bağımlılık yapıcı madde kullanma alışkanlıkları genelde belirli bir akran grubu

iccedilerisinde oumlğrenilmektedir Aynı şekilde succedil davranışının veya succedila ilişkin kalıpların da akran

grubu iccedilerisinde oumlğrenildiği hususu kriminolojide yaygın olarak kabul edilen bir goumlruumlş haline

geldiğini soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Konuya ilişkin yapılmış ccedilok sayıda araştırma (Oumlrneğin bkz

Elliott ve Menard 1996 Elliott ve Voss 1974 Elliot Huizing ve Menard 1989 Akers vd

1979 Matsueda ve Anderson 1998 Warr ve Stafford 1991 Warr 2002 ) succedilluların birlikte

oldukları veya arkadaş edindikleri bireylerin de oumlnemli bir oranının kendileri gibi succedillu

bireylerden oluşmuş olduğunu ortaya koymuştur Bu araştırmaların succedil davranışının genel

olarak bir arkadaş grubu iccedilerisinde deneyimlenen bir edim olduğunu ve ccedilocukların diğer

succedillu bireylerle birlikte succedilları işledikleri youmlnuumlnde bulgular saptadıkları goumlruumllmektedir Bu

ccedilerccedilevede Elliott Huizinga ve Ageton (1985) succedillu akranların succedilluluğun en oumlnemli

nedensel faktoumlrlerinden biri olduğunu ileri suumlrmektedirler Bu sebeple sokakta ccedilalışan ve

yaşayan ccedilocukların succedillu ccedilocuklarla veya akranlarla temas etme riski sokaklarda olmayan

diğer ccedilocuklara kıyasla daha yuumlksek olduğu soumlylenebilir

Tablo 25 Ccedilocukların Bağımlılık Yapıcı Maddeleri Kullanma Nedenlerinin Dağılımı

Madde Kullanma Nedenleri Sayı

Arkadaş ccedilevresi ile birlikte olma ve oumlzentimerak 4 154

Can sıkıntısını gidermek eğlenmek heyecan yaratmak iccedilin 22 846

Toplam 26 1000


305

Ccedilocukların bağımlılık yapıcı madde kullanma nedenlerinin başında can sıkıntısını

giderme ve eğlenmek olduğu goumlruumllmektedir Arkadaş ccedilevresine oumlzenti duyma ve kullanılan

maddeyi merak etme gibi nedenler de ikinci sırada gelmektedir

Ccedilocukların sokakta karşılaştıkları bazı riskler bedensel veya fiziksel accedilıdan kalıcı iz

bırakmasının yanı sıra sosyal ve kişisel yaşamlarını da oumlnemli oumllccediluumlde olumsuz olarak

etkileyebilmektedir Oumlrneğin ccedilocukların sokaklarda karşılaştıkları bazı şiddet eylemleri

onların travma yaşamalarına yol accedilabilecek kadar tehlikeli boyutlara ulaşabilmektedir Aynı

şekilde ccedilocuğun maruz kaldığı bu tuumlr şiddet eylemleri onları da aynı şekilde şiddet

uygulayacak bireylere doumlnuumlştuumlrebilecektir Bu ccedilerccedilevede şiddete maruz kalmak ile şiddete

youmlnelmek arasında goumlrece bir ilişkiden soumlz etmek muumlmkuumlnduumlr

Tablo 26 Ccedilocukların Sokakta CcedilalıĢmaya BaĢladıktan Sonra Kendilerine Cinsel Tacizde

Bulunulup Bulunulmadığının Dağılımı

Cinsel Tacize Uğrama Durumu Sayı

Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000

Yukarıdaki tabloya bakıldığında ccedilocukların oumlnemli bir oranının sokakta her hangi bir

cinsel şiddete maruz kalmadıklarını goumlruumllmektedir ( 867) Ccedilocukların sadece 133‟uuml (4

kişi) cinsel şiddet eylemi ile karşı karşıya geldiklerini itiraf etmişlerdir Bunlar da kendilerine

tacizde bulunan kişilerin sokakta boş gezen serseri ccedilocuklar olduğunu belirtmişlerdir Ayrıca

araştırma grubunda bulunan ccedilocukların yarısı sokakta ccedilalışmaya başladıktan sonra sokakta

bazı kazalara maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir

5 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

Araştırma kapsamında ele alınan ccedilocukların tuumlmuuml herhangi bir succedil şuumlphesi ile polis

tarafından goumlzaltına alınan ccedilocuklardır Soumlz konusu ccedilocukların ccediloğu hırsızlık yankesicilik

adam yaralama ve uyuşturucu madde kullanma ve satma succedillarından haklarında işlem

yapılmıştır Sokakta ccedilalışan ve kısmen yaşayan ccedilocukların succedillulukla ilintili veya succedila

eğilimli olmalarında dikkat ccedileken bazı oumlzellikler şu şekilde belirtilebilir Ccedilocukların

ebeveynlerinin oumlğrenim duumlzeylerinin duumlşuumlk olması (annelerinin 90‟ı okuma yazma bile

bilmiyor babalarının da 43‟uuml her hangi bir okul mezunu değil) onların oumlnemli bir oranının

goumlccedil etmiş ailelerin ccedilocukları olmaları ( 70) ailelerinin son derece yoksul olmaları

(babalarının ccediloğunun duumlşuumlk nitelikli veya guumlndelikccedili iş alanlarda ccedilalıştıkları kazanccedillarının


306

son derece duumlşuumlk olduğu ve goumlccedil sonrası ekonomik sorunlar yaşadıkları ccedilocukların 94‟e

yakını ailelerini ldquoccedilok fakirrdquo ve ldquofakirrdquo olarak nitelendirdikleri) evden kaccedilma sıklığının

yaygınlığı ( 60) ccedilocukların bazı guumlnlerde sokaklarda sabahladıkları ( 667) sapkın ve

sokaklara takılan akranlara sahip oldukları (arkadaşlarının ccediloğu da kendileri gibi uyuşturucu

veya bağımlılık yapıcı madde kullandıkları) oumlğrenim kurumlarından ayrılmaları veya terk

etmeleri ( 53‟uuml halihazırda bir oumlğrenim kurumuna devam etmiyor) aileye ilişkin ciddi

sorunlar yaşamaları (uumlvey ccedilocuk olma 611 90‟ı evde suumlrekli ve bazen fiziksel şiddet

goumlrduumlklerini ifade etmeleri 25‟inin babasının hayatta olmaması ccedilocukların 367‟sinin

ebeveynlerinin ayrı yaşamaları) ccedilok kuumlccediluumlk yaşlarda sokakla tanışmaları ve sokakta ccedilalışmaya

başlamaları ( 734‟uuml 10 yaşına varmadan sokakları mesken edindikleri) yaptıkları iş

tuumlruumlnuumln son derece niteliksiz olması ( 40‟ı ccediloumlp toplama işini yapıyor) gibi etkenler sokakta

ccedilalışan ve kısmen yaşayan ccedilocukları succedillu kılan faktoumlrler olarak dikkat ccedilekmektedir Bu

bulgular araştırmamızın hipotezlerini doğrular niteliktedir

Succedilluluk accedilısından en riskli doumlnem hiccedil kuşkusuz ccedilocukluk doumlnemidir Ccedilocukluk

doumlneminde deneyimlenen yaşam tarzları ve yaşanılankarşılaşılan guumlccedilluumlklermağduriyetler

succedilluluğun oumlnemli belirleyicileri olarak etkili olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Ccedilocukluk

deneyiminin olumlu ve olumsuz bir tarzda şekillenmesinde oumlzellikle de ccedilocuğun yetiştiği aile

ortamı (şiddet sevgisizlikilgisizlik yoksulluk succedillu ve sapkın bireylerin varlığı

ebeveynlerin ccedilocuk yetiştirme konusundaki bilgisiz oluşları ccedilalışma youmlnuumlnde baskılamaları

gibi) okul deneyimi succedillu akran etkileri ailenin ekonomik geccedilim sorumluluğunu omuzlarında

hissetmeleri sokakta karşılaştıkları guumlccedilluumlkler taciz ve bazı sosyo-ekonomik dezavantajlar

dominant faktoumlrler olarak etkide bulunduğu soumlylenebilir Soumlz konusu doumlnemde ccedilocukların

sorunsuz bir aile yapısı iccedilerisinde sosyalleşmelerinin sağlanması ve oumlğrenimlerine devam

edebilme olanaklarının yaratılması gerekirken sokakların riskli alanlarında yaşam

muumlcadelesine atılmaları atılmak zorunda bırakılmaları onları succedila eğilimli kılan oumlnemli bir

etken olmaktadır Oumlzellikle de aile denetiminden kaccedilan ccedilocukların sokaktaki succedillu kuumlltuumlruumln

etkisine accedilık olma riskleri daha yuumlksektir

Ccedilocukların ebeveynleri tarafından oumlzellikle ccedilalıştırılmaları konusunda zorlanmaları ve

ccedilocukların istenilen duumlzeyde parayı eve goumltuumlrememeleri durumunda psikolojik ve fiziksel

şiddet goumlrmeleri ccedilocukların ccedilok para kazanmak iccedilin zamanlarını daha ccedilok sokaklarda

geccedilirmelerine veya evden kaccedilma veya eve doumlnmeme gibi sonuccedillara yol accedilabilmektedir Bu

olumsuz tutumlar bazen de ccedilocukları hırsızlık yapmaya da itebilmektedir Sonuccedil olarak

ebeveynlerin ccedilocuklarına youmlnelik bu olumsuz tutumları ccedilocukların ebeveynlerine olan


307

bağlılık duumlzeyinin azalmasına yol accedilmaktadır Bu bağlılığın azalmasıyla birlikte ccedilocukların

eve duumlzenli gitme tutumunu terk etmelerine ve bunun da ccedilocukların sokaklarda geceyi

geccedilirmelerine evden kaccedilmalarına ve eve uğrama sıklıklarının azalmasına yol accedilacağı ve bu

faktoumlrlerin tuumlmuumlnuumln ccedilocukların succedila bulaşma veya succedila eğimli olmalarında etkili olduğunu


Oumlzetle ccedilocukların sokakta ccedilalışma veya sokağı mesken edinme ile succedil işlemeye

eğilimli hale gelmelerinde etkili olan etkenler konusunda şu hususlar belirtilebilir Aile ve

akran yapısı sokağın succedilluluk accedilısından ccedilok ciddi unsurları iccedilermesi ccedilocukların sokakta

succedillu sapkın ve serseri gruplarla tanışma temas kurma ve birlikte olma olanağına sahip

olmaları akran grupları iccedilerisinde succedil işleme konusundaki beceriklilikleriyle statuuml

kazanacakları kendilerinden daha ccedilok soumlz ettirebilecekleri youmlnuumlndeki yerleşik anlayış

bağımlılık veya uyuşturucu madde kullanma oumlğrenim ve okulla ilintili olumsuzluklar

ccedilocukların bazı ccedileteler tarafından kullanılma riskinin olması ccedilocukların sokaklarda daha ccedilok

ebeveynlerinin denetiminden yoksun olmaları goumlccedil ve sosyo-ekonomik duumlzey veya kentsel

yoksulluk yoksul ailelerde buumlyuumlyen ccedilocukların daha iyi bir yaşam olanağına ancak succedil

işleyerek ulaşabilecekleri inancına sahip olmaları Sonuccedil olarak yoksulluk sorununun

aşılmasında ccedilocuk emeğinin soumlmuumlruumllmesinin alternatif geccedilinme stratejisi olarak

benimsenmesinin ccedilocukların riskli ve succedillu alanlar ve yaşamlarla yuumlz yuumlze gelmeleri ile

sonuccedillandığını soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

6 KAYNAKCcedilA

Ada Şuumlkruuml (2007) ldquoSuccedillu Ccedilocukların Tuumlrkiye Profilirdquo Okullarda Şiddet ve Ccedilocuk Succedilluluğu

iccedilinde (edt Adem Solak) Ankara Hegem Yay s 297-319

Adler Freda Gerhard OW Mueller vd (1995) Criminology McGraw-Hill USA

Agrawal Rashmi (1999) Street Children A Socio-Psychological Study Delhi SHIPRA Pub

Akers Ronald Marvin Krohn L Lanza- Kaduce ve M Radosevich (1979) ldquoSocial Learning

and Deviant Behavior A Specific Test of a General Theoryrdquo American Sociological

Review 44 636-55

Altuntaş Betuumll (2003) Mendile Simite Boyaya CcediloumlpehellipAnkara Sokaklarında Ccedilalışan

Ccedilocuklar İstanbul İletişim Yayınları

Arslan Ulaş Remziye (2007) ldquoSosyal Hizmetler İl Muumlduumlrluumlğuuml‟nuumln Diyarbakır‟daki

Ccedilalışmalarırdquo 6Sokakta Ccedilalışan Ve Yaşayan Ccedilocuklar Sempozyumu iccedilinde s 45-58

Diyarbakır

Atauz Sevil (1998 ) Ankara ve Şanlıurfa‟da Sokak Ccedilocukları UNICEF Yayınları


308

Atauz Sevil(1999) Sokak Ccedilocukları Boumllgesel Kalkınma Suumlrecinde Sosyal Hizmet Sosyal

Hizmet Sempozyumu Ankara Afşaroğlu Matbaası

Barlow Hugh (1993) Introduction to Criminology USA Harper Collins

Baştaymaz Tahir (1990) 6-15 Yaş Grubu Bursa‟da Ccedilalışan Ccedilocuklar Uumlzerine Bi rAraştırma

İstanbul Friederic Ebert Vakfı Yayınlar

Bilgin Rıfat (2008) Sokakta Ccedilalışan Ccedilocuklar Sorununa Sosyolojik Bir Yaklaşım

Diyarbakır Oumlrneğirdquo Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

(Yayınlanmamış Doktora Tezi)

Bohm Robert M (1997) A Perimer on Crime and Delinquency USA Wadsworth Pub

Ccedilaykoumlyluuml Ali Murat Kuloğlu Hatice Aksu (2006) ldquoCcedilocuklar Succedil ve Şiddetrdquo Okullarda

Şiddet ve Ccedilocuk Succedilluluğu Ccedilocuk Ve Succedil iccedilinde s 61-74 (edt Prof Dr Ş Şule

Erccediletin) Ankara Hegem Yay

Ccedilevik Dolunay (1997) Ccedilalışmazsam Okuyamam Ankara Buumlyuumlk Şehir Belediyesi Eğitim

Kuumlltuumlr Dairesi Başkanlığı Ankara Ahsen Yayıncılık

Ennew Judith (2003) Sokak Ccedilocukları ve Ccedilalışan Ccedilocuklar Planlanma İccedilin Bir Rehber

Gelişim El Kitabı 4 Ccedilev Ccediliccedilek Oumlztek UNICEF Tuumlrkiye Temsilciliği Yayınları

Chambliss William J (1996) ldquoToward a Political Economy of Crimerdquo İccedil Criminological

Perspectives (Ed John Muncie ve diğerleri) London Sage Pub

Cohen Albert K (1955) Delinquent Boys New York Free Press

Cohen L E ve M Felson (1979) ldquoSocial Change and Crime Rate Trends A Routine

Activity Approachrdquo American sociological Review 44 588-608

Elliott Delbert S ve H Voss (1974) Delinquency and Dropout Lexington MA DC Heath

Elliott Delbert S D Huizinga ve Scott Menard (1989) Multiple Problem Youth

Delinquency Drug Use and Mental Health Problems New York Springer- Verlag

Elliott Delbert S ve Scott Menard (1996) Delinquent Friends and Delinquent

BehaviorTemporal and Developmental Patternsrdquo İccedil Delinquency and Crime

Current Theories (edit J David Hawkins) Cambridge Mass Cambridge

University Press

Eren Nahit (2007) ldquoSuccedila Bulaşmış Ccedilocuk Ve Baro Uygulamalarırdquo 6Sokakta ccedilalışan Ve

Yaşayan Ccedilocuklar Sempozyumu iccedilinde s128130 Diyarbakır

Erkan Ruumlstem Bağlı Mahzar Suumlmer Faruk Uumlnver Mahmut (2002) ldquoSosyal

Ccedilevrenin Sokak Ccedilocukluğuna ve Ccedilocuk Succedilluluğuna Etkisirdquo I Ulusal

Ccedilocuk ve SuccedilNedenler ve Oumlnleme Ccedilalışmaları Sempozyumu s51-78

Ankara

Ge Xıaojia M Brent Donnellan ve Ernst Wenk (2001) ldquoThe Development of Persistent

Criminal Offending in Malesrdquo Criminal Justice and Behavior 28 (6) 731-755

Gendreau Paul Tracy Little ve Claire Goggin (1996) ldquoA Meta-Analysis of the Predictors of

Adult Offender Recidivism What Worksrdquo Criminology 34 401ndash433

Gottfredson Michael R ve Travis Hirschi (1990) A General Theory of Crime Stanford CA

Stanford Univ Press


309

Gottfredson Michael R ve Travis Hirschi (1996) ldquoCriminality and Low Self-Controlrdquo iccedil

New Perspectives in Criminology (Ed John E Conklin) S39-50 USA Allyn and

Bacon

Guumlneş Sadık ve A Rasim Kalaycı (2004) ldquoSokakta YaşayanCcedilalışan Ccedilocuklar Tespitler ve

Ccediloumlzuumlm Oumlnerilerirdquo Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Muumlduumlrluumlğuuml

httpwwwailegovtr

Guumlngoumlr Mehmet (2008) Evrensel Bir Sorun Olarak Ccedilocuk Succedilluluğu ve Sokakta Ccedilalışan ve

Yaşayan Ccedilocuklarrdquo Adıyaman Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi s25-

43

Hagan Frank E (1991) Introduction to Criminology Chicago Nelson- Hall

Hagan ve McCarthy (1992) ldquoStreetlife and Delinquencyrdquo British Journal of Sociology

43533-561

Hatloy Anne Anne Huser (2005) Identification of Street Children Characteristics of Street

in Bamako and Accra Fatoreport 474 Norway Alkopi a

(httpfatonopubrapp474474pfd)

Hirschi Travis (1969) Causes of Delinquency Berkeley University of California Press

Farrington David P (1983) ldquoOffending from 10 to 25 Years of Agerdquo İccedil Prospective Studies

of Crime and Delinquency (ed K T Van Dusen ve S A Mednick) S 17- 37

Boston Kluwer-Nijhoff

Farrington David P (1995) ldquoThe 12th Jack Tizard Memorial Lecture The Development of

Offending and Antisocial Behavior from Childhood Key Findings from the

Cambridge Study in Delinquent Developmentrdquo Journal of Child Psychology and

Psychiatry 360 929-964

Farrington David P (1997) ldquoHuman Development and Criminal Careersrdquo İccedilThe Oxford

Handbook of Criminology (ed Mike Maguire Rod Morgan ve Robert Reiner) s

361-409 New York Oxford University Press

İccedilli G Tuumllin Hakan Arıkan vd (2007) ldquoSokakta Yaşayan Succedil İşleyen ve Succedila Maruz Kalan

Ccedilocuklar Ankara ve İstanbul Oumlrneği Ccediloumlzuumlmler ve Oumlnerilerrdquo TUumlBİTAK Projesi

Ankara (Yayımlanmamış biccedilimi kullanılmıştır)

Kızmaz Zahir (2006) Cezaevi Muumldavimleri İnatccedilı Succedillular Ankara Orion Yay

Lemert Edwin M (1951) Social Pathology New York McGraw-Hill

Loeber Rolf and Magda Stouthamer-Loeber (1986) ldquoFamily Factors as Correlates and

Predictors of Juvenile Conduct Problems and Delinquencyrdquo İccedil Crime and Justice

VII (Ed M Tonry ve NMorris) S 29- 149 Chicago III University of Chicago

Press

Matsueda Ross L and Kathleen Anderson (1998) ldquoThe Dynamics of Delinquent Pers and

Delinquent Behaviorrdquo Criminology 36 (21) 269-299

Mendelzys N (1979) ldquoCorrelates of Offense Severity and Recidivism Probability in a

Canadian Samplerdquo Journal of Clinical Psychology 35 897ndash907

Miller Walter B (1958) ldquoLower Class Culture as a Generating Milieu of a Gang

Delinquencyrdquo Journal of Social Issues 14 5 ndash19


310

Moffitt Terrie E (1993) ldquoAdolescence-Limited and Life Course - Persistent Antisocial

BehaviorA Developmental Taxonomoyrdquo Psychological Review 100 674 ndash 701

Okumuş Ejder (2007) ldquoSokak Ccedilocuklarının Sosyolojisi Diyarbakır Oumlrneğirdquo 6Sokakta

Ccedilalışan Ve Yaşayan Ccedilocuklar Sempozyumu iccedilinde ss21-44 Diyarbakır

Patterson Gerald R B D DeBaryshe and E Ramsey (1989) ldquoA Developmental Perspective

on Antisocial Behaviorrdquo American Psychologist 44 329-335

Philips WSK (1994) Street Children in India Rawat PublicationsJaipur and New Delhi

Robins Lee (1979) ldquoSturdy Childhood Predictors of Adult Antisocial Behavior Replications

From Longitudinal Studiesrdquo İccedil Stress and Mental Disorder (Ed J E Barrett R M

Rose ve GL Klerman) s 219-235 New York Raven Press

Sampson Robert J and John H Laub (1993) Crime in The Making Pathways and Turning

Points Through Life Cambridge Harvard Univ Press

Sayıta Sevgi Usta (2005) ldquoSokakta Yaşayan Ccedilocuklarrdquo Ccedilocuklar ve Succedil-Ceza Ankara

Seccedilkin yay

Seyhan Kazım ve H İbrahim Bahar (2006) ldquoCcedilocuk Succedilluluğurdquo Okullarda Şiddet ve Ccedilocuk

Succedilluluğu Ccedilocuk Ve Succedil iccedilinde s 1-60 (edt Prof Dr Ş Şule Erccediletin) Hegem Yay

Ankara

Siegel Larry J (1989) Criminology StPaul West Pub Company

Sutherland Edwin H (1947) Principles of Criminology Philadelphia JB Lippincott

Şişman Yener (2004) Sokakta Ccedilalışan Ccedilocukların Yaşam Koşulları ve Gelecekten

Beklentileri Sorunlar ve Ccediloumlzuumlme Oumlnerilerine Youmlnelik Eskişehir Oumlrneği Anadolu

Uumlniversitesi İktisat ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Yayınları Eskişehir

UNICEF (2006) Duumlnya Ccedilocuklarının Durumu 2006 Dışlanan ve Goumlruumllmeyen UNICEF

Yayınları Ankara

Yetim Nalan ve Mustafa Ccedilağlayandereli (2007) ldquoToplumsal Algı Boyutuyla Sokakta Ccedilalışan

Ccedilocuklarrdquo Sosyoloji Dergisi İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi 3Dizi

No14 31-56

Yuumlksel M Erdoğdu ve Remzi Oto (2004) ldquoSokakta Ccedilalışan ve Ccedilalışmayan Ccedilocukların

Atılganlık ve Saldırganlık Davranışları Accedilısından Karşılaştırılmalarırdquo Kriz Dergisi

12 ( 3)11-23 Ankara

Yuumlkseker Deniz (2006) ldquoTuumlrkiye‟de Yerinden Edilme Olgusu Hakkında Yapılan Bazı

Araştırmaların Bulgularırdquo s121-131 iccedilinderdquoZorunlu Goumlccedil ile Yuumlzleşmek Tuumlrkiye‟de

Yerinden edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası İstanbul TESEV Yayınları

Vito Gennaro F Ronald M Holmes (1994) Criminology Theory Research And Policy

Belmont California International Thomson Pub

Warr Mark ve Mark C Stafford (1991) ldquoThe Influence of Delinquent Peers What They

Think or What They Dordquo Criminology 29 851-866

Warr Mark (2002) Companions in Crime The Social Aspects of Criminal Conduct

Cambridge Cambridge University Press

Williams III Frank P and Marilyn McShane D (1999) Criminological Theory USA

Prentice Hall


311

World Health Organization (2003) Working With Street Children Module 1 A Profile of

Street Children Mental Health Determinants and Populations Department of Mental

Health and Substance Dependence Geneva Switzerland


270

1 GĠRĠġ

Ccedilocukların sokakta ccedilalışmalarıccedilalıştırılmaları veya ccedilalışan ccedilocuklar olgusu oumlnemli bir

toplumsal sorunu teşkil etmektedir UNICEF raporlarına goumlre tuumlm uumllkelerde aileleriyle

bağlarını kesmiş ve sokakta yaşayan ccedilocuk oranı tuumlm ccedilocuk oranın neredeyse 5-10‟unu

oluşturmaktadır Guumlnuumlmuumlzde sokak ccedilocuklarının en ccedilok Latin Amerika uumllkelerinde

(Meksika Brezilya Kolombiya vb) yoğunlaşma goumlsterdikleri belirtilmektedir Aynı şekilde

sokak ccedilocukları sorunun Bangladeş ve kuumlltuumlrel faktoumlrlerin etkisiyle de Hindistan gibi

uumllkelerde de yoğun olarak goumlzlendiği ifade edilmektedir (Guumlneş ve Kalaycı 20045) Bazı

uumllkelerdeki sokak ccedilocuklarının sayısı (sokak ccedilocuğunun geniş tanımı baz alınarak) konusunda

yapılan istatistiksel tahminler şu şekildedir Kenya 250 000 Etopya 150 000 Zimbabwe 12

000 Bangladeş 445 226 Nepal 30 000 Hindistan 11 milyon Birleşmiş Milletlerin

yayınladığı ldquoCcedilocuk Hakları Duumlnya Raporu 2000 Polis İstismarı ve Sokak Ccedilocuklarının

Keyfi Alıkonulmasırdquo başlıklı raporuna goumlre sokak ccedilocuklarının duumlnyadaki toplam sayısı 150

milyon olarak tahmin edilmekte ve bu rakam giderek hızla artmaktadır Bu ccedilocukların

yaşlarının genelde 3 ile 18 arasında yer aldığı ve bunların da yaklaşık yuumlzde 40‟ının evsiz

oldukları belirtilmektedir Geriye kalan diğer yuumlzde 60‟ının da ailelerinin ekonomik accedilıdan

yetersiz ve koumltuuml bir pozisyonda olmalarından dolayı ailelerinin geccedilim muumlcadelelerinde

yardımcı olmak ve destek ccedilıkmak iccedilin ccedilalıştıkları ifade edilmektedir Bu ccedilocukların ccediloğunun

sağlıksız koşullarda yaşadıkları sosyal guumlvence ve formel oumlğrenimden yoksun oldukları ve

giderek artan şekilde cinsel taciz ve tecavuumlz uyuşturucu ve alkol bağımlılığı sorunlarıyla

yuumlzleştikleri ccedileşitli kesimlerin koumlle işccedililik seks koumlleliği organ mafyası porno enduumlstrisi gibi

fiziksel ve psikolojik şiddetine istismarına maruz kaldıkları ileri suumlruumllmektedir (bkz İccedilli-

Arıkan vd 2007 37)

Uumllkemizde ise sokak ccedilocukların sayısı konusunda kesin rakamları ortaya koyacak

ccedilalışmaların olmadığı ifade edilmektedir (Guumlneş ve Kalaycı 20045) 2004 yılında Kadın ve

Aileden Sorumlu Devlet Bakanı‟nın accedilıklamasında Tuumlrkiye genelinde 40 bin 205 sokak

ccedilocuğunun bulunduğu belirtilmiş ancak sokakta ccedilalıştırılan ve yaşayan ccedilocukların bu

rakamdaki oranları ifade edilmemiştir Ayrıca komisyona gelen bilgilerde 635 bin ccedilocuğun

sokağa duumlşme tehlikesinin olduğu belirtilmiştir (İccedilli- Arıkan vd 2007 67)

Araştırma alanı olan Diyarbakır iline ilişkin gerccedilek rakamları ortaya koymak da son

derece guumlccediltuumlr 2006 Aralık ayı iccedilerisinde ccedilok sayıda kurumun işbirliği ile yapılan bir alan

taramasında Diyarbakır ilinin merkez semtlerinde 97‟si kız toplam 3302 ccedilocuğun sokaklarda


271













Kalaycı 200414)









belirtilmelidir













272



































273



































274

































275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





271













Kalaycı 200414)









belirtilmelidir













272



































273



































274

































275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





272



































273



































274

































275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





273



































274

































275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





274

































275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





275


































276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





276


































277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





277



































278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





278




































279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





279




































280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





280



































281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





281





soumlz edilmektedir

























282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





282


































283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





283









ccedilocuklarıdır




ccedilocuklarıdır




















284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





284


































285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





285



























Yoksulluk 9 4286

Diğer 3 1429

Toplam 21 10000





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





286











belirtmişlerdir











bir gerccedilektir












287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





287












Fakir 21 700


Orta gelirli 2 67

Toplam 30 1000













belirtmişlerdir


288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





288
































289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





289




taşımaktadır













Diğer 4 250

Toplam 16 1000
















290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





290





ccedilekmiştir











Etkilenme Durumu

Sayı

Evet 20 769

Hayır 6 231

Toplam 26 1000















291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





291




























Toplam 30 1000






292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





292




















Evet 19 633

Hayır 11 367

Toplam 30 1000













293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





293













Toplam 30 1000











olmalarıdır











294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





294
















Arıkan 2007 40)











2

74


iccedilin

6

222



2

74



1

37



1

37

Toplam 27 1000




295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





295




























Evet 18 600

Hayır 12 400

Toplam 30 1000






296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





296



1-2 defa 6 334

3-4 defa 4 222

5-6 defa 1 55


Toplam 18 1000
















Toplam 18 1000













297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





297












getirmektedir



Hayır 13 433

Evet 17 667

Toplam 30 1000









alınacaktır





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





298













Yoksulluk 2 67











Toplam 30 1000














299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





299












Simit satma 2 67




Sakız satma 4 133




Toplam 30 100







200732)








300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





300























soumlylemişlerdir



Evet 21 700

Hayır 9 300

Toplam 30 1000







301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





301









SUCcedilLULUK













Dağılımı






Toplam 30 1000






302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





302




Evet 14 467

Hayır 16 533

Toplam 30 1000





belirtilmiştir




Kapkaccedil 1 71


( esrar ve hap)

2

143



Toplam 14 1000




goumlstermektedir



Evet 26 866

Hayır 4 134

Toplam 30 1000







303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





303











Sigara 6 230




Sigara esrar 3 115




Toplam 26 1000

















304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





304







Evet 30 1000

Hayır - 00

Toplam 30 1000























Toplam 26 1000


305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





305














Evet 4 133

Hayır 26 867

Toplam 30 1000


















306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





306



































307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





307




















6 KAYNAKCcedilA







Review 44 636-55





Diyarbakır



308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





308




























University Press






Ankara






Stanford Univ Press


309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





309



Bacon



httpwwwailegovtr



43



43533-561























Press








310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





310














Seccedilkin yay



Ankara







Yayınları Ankara



No14 31-56



12 ( 3)11-23 Ankara











Prentice Hall


311





311




zahir kizmaz yrd. doç. dr.rıfat bĠlgĠn fırat Üniversitesi, yoloji … · 2015. 2. 14. ·...

Documents