yükleyicilerin sınıflandırılması

8/7/2019 ykleyicilerin snflandrlmas

1/14

BLM 14.

YKLEYCLERNSINIFLANDIRILMASI

14.1. YKLEYCLERN ANA TRLER VE AMACI

Ykleyiciler ykleme ilemlerini makineletirmekte kullanlan hareketi kaldrma ve tamamakinalardr. Ykleyiciler ambarlarda, inaat alanlarnda ve dkme malzemelerinin ve paramallarn yol demiryolu ve su yoluyla tanmasnda kullanlrlar. Ayrca yklerin ambar iindeiletimi, boaltlmas ve istif edilmesinde; veya konveyrler zerine malzemeninyklenmesinde kullanlrlar.

Ykleyiciler geni bir tama makinalar grubunu ierirler. Bu makinalar srekli ve kesikliolmak zere ikiye ayrlrlar. Srekli tama makinalarnda tanabilir ve hareketli konveyrlerve konveyr-ykleyiciler; kesikli tama makinalarnda ise tek kepeli ykleyiciler (motorluykleyiciler), motorsuz ykleyiciler ve kendiliinden hareketli kaldrma arabalar vardr.

Dr smail [email protected] MAK534 - Srekli Transport Sistemleri


2/14

Srekli Transport Sistemleri230

Srekli makinalar yalnzca dier makinalarla veya elle kendi zerlerine yklenmi olanmalzemeleri iletmeye yararlar. Hareketli ve tanabilir konveyr olarak adlandrlrlar. zelbir besleyici ile donatlm srekli makinalara konveyr-ykleyiciler denir. Kendi kendiniykleyen ykleyiciler, yalnz dkme malzemeler iin kullanlrlar.

Hareketli ve tanabilir ykleyiciler, ktle halinde tanan dkme malzemeler ve para mallariin kullanlrlar ve niversal trden (hem dkme malzemeleri, hem de para malzemeleritayan) ya da zel amal makinalar olabilirler. Hareketli konveyrler, tama ray zerindedeilse, tekerlekler zerinde yrrler. Basitlik ve hafiflik salanmas amacyla kendiliindenhareketli olmayp dardan uygulanan bir ekme kuvveti ile hareket ettirilirler. Tanabilirkonveyrlerin tekerlekleri yoktur.

Konveyr-ykleyiciler genellikle kendiliinden hareketli olup tekerlekler ya da paletlerzerine yerletirilmilerdir. Tekerlekler ya da paletler zerine yerletirilmi bulunan kaldrc-ykleyici kesikli makinalar tek kepeli ykleyici ya da motorlu kepeli olarak adlandrlrlar.

Bir ykselebilir bumba (boom) ve ykl kaldrlan, tayan ve brakan yardmc paralarieren tekerlekli kesikli makinalara kendiliinden hareketli ykselticiler veya kaldrma ve istifmakinalar ad verilir.

Tek kepeli ykleyiciler dkme malzemelerde; ekilir ve kendiliinden hareketli ykselticilerpara mallarda ve daha ender olarak dkme malzemelerde kullanlrlar. Ykleyicilerin verimliolmas iin, yalnz istenen kapasiteyi salamalar yeterli deildir. Ayn zamanda yksek hzve manevra yeteneine de sahip olmaldrlar.

14.2. SREKL YKLEYCLER

14.2.1. Hareketli ve Tanabilir Konveyrler

Hareketli ve tanabilir konveyrlerler bantl, krekli ve paletli trden olabilirler. Bantlkonveyrler dkme malzemelerin, hafif para mallarn; krekli konveyrler dkmemalzemelerin ve paletli konveyrler ise daha ok ktle halinde tanan para mallarniletiminde kullanlrlar.

Hareketli bantl konveyrlerin genel grn ekil 14.1de verilmitir. Bu tip ykleyicilerinzellikleri Tablo 14.1de verilmitir. Burada yalnzca T-125 tipi tanabilir konveyrdr; diertipler hareketli konveyrlerdir.

ekil 14.1 Hareketli bantl konveyr



3/14

Ykleyicilerin Snflandrlmas 231

ekil 14.1de grlen konveyrn (1) bumbas kebentlerden ve kaynakla imal edilmitir vegen kesitlidir. Bylelikle hafiflik ve yksek rijitlik salanmaktadr. Bumbann st flanykl bant eridini tayan iki makara takmn tar. Tek makaral alt tayc makaralar iseyksz eridi tarlar. ki tane mafsallasi tayc (2 ve 3) st ularyla bumbay tarlar vealt ularyla (4) tekerlek dingilini tutarlar. Tekerlekler, elik bandajldrlar veya dayankl

lastiklerle donatlmlardr. (2) destei, bumbaya sabit mafsall olarak balanmtr. (3)destei ise st ucundan bumbann alt flan boyunca kayabilir. Konveyrn boaltma ucu birkol dndrlerek kaldrlr. Bu esnada (3) destei (5) vinci yardmyla (2) desteine doruekilir. Konveyr altrma birimi bir elektrik motoru, iki kademeli bir redktr mekanizmasve bumbann st ucunda iki bant eridi arasna yerletirlmi bir zincirli aktarma organndanolumaktadr. Bumbann alt ucunda (6) besleme teknesi ve bir vidal gerdirme dzeneivardr.

Tablo 14.1 Baz hareketli ve tanabilir ykleyicilerin zellikleri

TP T - 125 T - 80 T - 126 T - 144

Tamburlar ars

uzakl

k [m] 5 10 15 15Kay genilii [m] 400 400 400 0

Kay hz [m/s] 0.8 1 1 1,6

Tasarm kapasitesi [m3/saat] 27 27 30 65

Elektrik motoru gc [kW] 1 1,5 1,7 2,8

Maksimum kaldrma ykseklii [m] - 3.7 5.7 5.4

Toplam arlk [kg] 220 352 650 980

Hareketli konveyrlerin bumda destei yle dzenlenmelidir ki konsol blm, konveyrle

yeterli bir boyuna stabilite salamak zere, tekerleklerin nnde olmaldr (konveyrnyd malzemenin iine gmlmesini nlemek iin). Bylece, arlk merkezi nde olur vekonveyr hareket ettirilirken bumbann arka blm elle kaldrldndan, bu durum kolaylksalar. Konveyrn stabilite kontrol, kay alrken besleme durdurularak, yani kayn nblm ykl ve alt blm boken yaplr. Bu koullar altnda konveyr, byk bir olaslklatekerlekler zerinde dengelenir.

Hareketli konveyrlerin tekerlekleri, baz durumlarda mafsall atallar iinde bulunurlar vemakina boyuna hareket yaparken tekerlekler, eksene dikey olacak ekilde dndrlrler.zellikle ambarlarda almak zere tasarlanm baz hafif tr tanabilir ykleyicilerekil14.2de grlmektedir.

ekil 14.2 Hafif tr tanabilir ykleyiciler



4/14


Hareketli paletli konveyrler para mallar tamakta kullanlrlar ve eimli ayr birokkonveyrden veya birbirine bal blmlerden meydana gelebilirler. Birbirlerine balblmlerden oluanlara blmeli konveyrad verilir (ekil 14.3).

ekil 14.3 Blmeli paletli konveyr

Ayrca bu konveyrler elektrik motorunu tayan bir yatay blm (ekil 14.4a), motorsuz aradz ve eri blmleri (ekil 14.4b) ve eimli dndrlen blmleri (ekil 14.4c) ierirler.

(a) (b)

(c)ekil 14.4 Paletli konveyrlerin yatay blmleri



5/14


Palet takm bir dizi dvme maden levhalardan ya da iki zincir arasna aslm aaperdelerden oluur. Blmn manevra yeteneini arttrmak iin araba, mafsall tayclariindeki tekerlekler zerine bindirilir. Olduka ar olan eimli blmler ortak dingile oturanbyk apl bir ift tekerlek zerine otururlar. Eimli blmlerin bumbas araba zerinemafsall olarak yerletirilmitir ve konveyrn eimini ayarlamak zere zel bir mafsall

teleskopikasi ile donatlmtr. Araba zerine bindirilmi altrma birimi elektrik motoru,redktr ve hareketli konveyrn alt zincir dililerine ileten aktarma organndan oluur.

Tablo 14.2de 0.6 [m/s] iletme hznda alan ve kapasitesi 100 [t/saat] olan bir paletlikonveyrn blmlerinin zellikleri verilmitir.

Tablo 14.2 Blml paletli konveyrlerin blmleriller [mm]

BlmUzunluk Genilik Ykseklik

Motorgc [kW]

Arlk[kg]

Yatay, motorlu 3175 955 700 2.3 487Yatay, motorsuz 5180 955 700 - 460

45o, motorsuz 1940 1340 700 - 29390o, motorsuz 3310 2310 700 - 425

Eimli, motorlu 9500 1400 4500 2.8 1423

eitli tasarmlardaki hareketli paletli konveyrler, ekil 14.5de gsterilmitir.

ekil 14.5 Para mallarn tanmasnda kullanlan hareketli paletli konveyrler

14.2.2. Konveyr-Ykleyiciler

Kendiliinden yklenen bir konveyrn iki ayr ilemi yapt sylenebilir: Yere, gverteye ya da platform zerine ylm malzemeyi istif etmek ya da

dzgnce sermek Kamyon, demiryolu vagonu, ykleme haznesi, bir baka gtrc ya da yn gibi bir

baka alcya gtrmek.



6/14


Besleyicinin alma ilkesine gre konveyr-ykleyiciler iki snfa ayrlrlar. Birinci gruptageni bir uygulama alan olan srekli ve otomatik olarak alan ve makinay olduka dzgnbir biimde ykleyen trmkl ya da kepeli besleyiciler bulunur. kinci grupta ise, ncedenbelirlenmi bir evrime gre periyodik olarak alan besleyicilerle donatlm konveyrlerbulunur.

Yk, besleyiciden bir konveyr yardmyla alnr. Bu bir bantla ya da krekli konveyr veyakepeli ykseltici olabilir. Baz durumlarda konveyr, kendiliinden yklenen bir ykleyiciolabilir ve bylece zel besleyicilere gerek kalmaz.

Konveyr ykleyiciler tekerlekler (daha seyrek olarak bir ekici zerinde) ya da trtllarzerinde hareket ederler. Bazen de bir d kuvvetin etkisi altnda kzaklara zerinde hareketederler. Ayr paralarn amacna gre bir ykleyici aadaki drt ana blme ayrlr: Yktoplayan ya da kepeleyen besleme blm; iletim blm; boaltma blm ve altrmablm (tahrik).

Makinann iletme sreleri -ykn toplanmas ya da kepelenmesi, iletimi ve boaltmas,makinann hareketi (bazen ayr paralarn dndrlmesi)- bazen dilili tek bir altrmagrubuyla, bazen ayr altrma birimleriyle, bazen de her ikisinin birletirilmesiyle baarlr.Modern eilim, her blmn bamsz bir altrma birimiyle donatlmas dorultusundadr.

ok amal birok konveyr-ykleyiciler endstride kullanlmaktadr. Kmr toplaypymakta kullanlan iki mafsall kollu bir zincirli-krekli ykleyiciyi ekil 14.6dagstermektedir. Her kolun orta blm bir tablaya balanmtr. Tabla dnd zaman kollarharekete geirir ve bunlarn tipik toplama (kreme) hareketini yapmalarn salar. Ylanmalzeme, toplama kollar arasndaki eimli bir krekli konveyre beslenir. Krekli konveyrde yk, ykleyicinin boaltma blm olarak alan bir teleskopik bantl konveyre iletir.Tm grup yatayla 20 derecelik bir eim yapar.

ekil 14.6 Kreyici ykleyici

Ykleyicinin taycs, lastikler zerindeki iki ift dndrlen tekerlektir ve tekne altndakitekerlek ifti mafsall yuva iindedir. Ykleyiciyi dndrmek iin bir pedalla tekerlek



7/14


iftlerine kumanda edilir. Ykleyici yryecei zaman iki tekerlek ifti birlikte devreyesokulur.

Ykleyicinin elektrik motoru vardr: Krekli konveyr ve toplayc kollara bal tablalaraltran, bantl konveyr altran ve yrtme blmn altran. Ykleyicinin

karakteristikleri Tablo 14.3te verilmitir.

Tablo 14.3 Konveyr-ykleyicilerin karakteristikleri

Ykleyici tr Krekli Kepeli Bantl

Kapasite60 [t/saat](kmr)

100 [m3/saat](akl, kum)

100 [t/saat](kmr)

Uzunluk [mm] 6000/7400 6665 12000

Genilik [mm] 1988 2500 2700

Ykseklik [mm] 2240/2460 5200 4500

Yrme hz [km/saat] 1 0.186 - 1.40.445 3.4 1

Motor gc 7.0 + 1.7 + 4.5 [kW] 40 [BG] 27.3 [kW]

Toplam arlk [kg] 2620 7000 10600

Ykleyici ykseklii [mm] 1840 3000 500 - 3500

Merkezden kak dnen tamburlu kanall tablalar bunlarn zerine yerletirilmilerdir ve ekil14.7de gsterilen kmr ykleyicide kullanlrlar. Tablalar; dnerken kmr ynn keser,gevetir ve makinann krekli konveyrne iletirler. Dner tamburlar, konveyr zerineyklenmi malzemeyi ynlendirmeye yararlar. Ykleyici trtllar zerine yerletirilmi olup

besleme ve boaltma blmlerinin kaldrma ve alaltma hareketleriyle boaltma blmnndn hareketine kumanda eden bir hidrolik dzenekle donatlmtr.

ekil 14.7ki tane kanall ykleme tablasyla donatlm konveyr-ykleyici

Toplayc helezon besleyiciyle donatlm bir kepeli elevatr ieren bir trtll (paletli)ykleyicinin genel grn ekil 14.8de verilmitir. Bu makina andrc dkme mallar iinkullanlmaktadr. Bir muhafaza iindeki ykseltici asiye mafsallanmtr. Bir direksiyonsimidiyle kumanda edilen sonsuz vidal bir aktarma organ ile krank dzenei elevatr

ekseni evresinde dndrr. Elevatrn yataya yakn yry durumu ekil 14.8de kesikliizgilerle gsterilmitir.



8/14


ekil 14.8 Kepeli elevatr

ekil 14.8de; (1) zincirleri ve kepeleri, (2) helezon besleyici, (3) elevatr muhafazasn, (4)altrma ve gerdirme millerini, (5) dner boaltma oluunu, (6) boaltma oluunu dolduranel arkn, (7) motoru, (8) ara kam milini, (9) elevatr dndrme milini, (10) elevatrdndren el arkn, (11) elevatr dndren sonsuz vidal aktarma organn ve (12)altrma birimi g aktarma milini gstermektedir.

Bu tr bir ykleyici 40 beygirlik bir traktr motoruyla altrlr. Bir zincir, motordan almandnme hareketini kam miline aktarr. Mil de bu hareketi zincirle elevatr miline ve bir yandanst zincir dilisine, dier yandan trtllara datr. Dkme elikten palalar olan sa ve solvidal helezon besleyici makinaya 2,5 [m] lik bir ykleme alan salar.

Benzer bir kepeli ykleyiciyi ekil 14.9da grlmektedir. Bu makinada ilave olarak, onadaha yksek iletme karakteristikleri salayan dnel bir bantl konveyr iermesidir.

ekil 14.9 Kepeli ykleyici



9/14


Dner bir kepeli besleyici arkla donatlm bantl ykleyici(ekil 14.10), yksek kapasitelibir dkme mal ykleyicisidir. Kepeli ark, ana bantl konveyrn asisinin ucunayataklanmtr. arka balanm bulunan alt kepenin arka taraflar zel biimdedzeltilmitir. Kepeler dndke kepelenen malzeme, bir nceki kepenin arkas zerinden,konveyre iletilir. Malzeme ana konveyrden bir konsol asi zerindeki boaltma

konveyrne aktarlr.

ekil 14.10 Dner kepeli arkl bantl ykleyici

Makinann iletim blm, trtllar zerine yerletirilmi bulunan bir dner tabla zerindedir.Bu tabla makinaya, geni bir ykleme alannda almay salar. Boaltma konveyr deayrca makinann manevra yeteneini arttrmaktadr.

rneklerden deiik olarak tasarlanm bir kepeli ark ekil 14.11de gsterilen bantl

ykleyicide kullanlmtr. Motorun evirdii kepeli ark, ana bantl konveyre yardm edenborunun boyuna ekseni evresinde dner.

ekil 14.11 Kepeli arkl besleyicili bantl ykleyici

Boaltma, kepelerin zel tasarmyla kolaylatrlmtr. Malzeme; ana konveyrden,tabladan bamsz olarak dnebilen ykseltilebilir asi zerine yerletirilmi boaltmakonveyrne beslenir. Ykleyicinin btn hareketli paralar bamsz elektrik motorlarylaya da bamsz elektrik motorlaryla altrlan hidrolik krikolarla altrlrlar.



10/14


14.3. DER YKLEYCLER

14.3.1. Motorlu Kepeler

Dkme malzemeleri kepeleyen ve ykleyen bir tek kepeli motorlu kepe, kesikli alan bir

ykleyicidir (ekil 14.12). Tnel kazlarnda ve maden ama ileriyle ilgili yeraltyklemelerinde eitli trlerdeki kk boyutlu motorlu kepeler geni apta kullanlrlar.

ekil 14.12 Motorlu kepeler

Byk boyutlu kepe, dolu gvdeli bir dkm asiye balanm ve trtll ekicinin zincirdilisinin bulunduu blmdeki iki yannda mafsallanmtr. Ykleyici, kepesi indirilmidurumda ynn iine girer. Daha sonra hidrolik kaldrclar ve mafsal sistemi yardmylakepe kaldrlr ve bu srada doldurulur. Kepe, ykleyici zerinde bir yay izer ve yk diertarafa boaltr (ekil 14.13).

ekil 14.13 Motorlu kepenin alma prensibi

Makina, ksa uzaklklarda oranla hzl hareket eder ve malzemeyi yndan alarak boaltmanoktasna gtrr. Malzeme ara iletimlerle uzaa iletilir ve bir iletim konveyr kullanlmaz.Motorlu kepeler, yn yava yava azald ve malzemenin ykleme ve boaltma noktalararasndaki uzaklk deitii iin, demiryolu vagonlarn yklemekte baaryla kullanlrlar.

Tekerlekli traktr zerine bindirilmi bir motorlu kepe, kepeyi kaldrmak iin bir hidrolikdzenekle donatlmtr (ekil 14.14a). Bu makinada balca zelik, kepenin byk birykseklie kaldrlmas ve ykleme ile boaltmann ayn tarafa yaplabilmesidir. Kepe hacmigenellikle 1,15 [m3] kadardr. Trtllar zerine bindirilmi ayn trden bir ykleyici ekil14.14bde grlmektedir.



11/14


(a) Tekerlekli traktre bindirilmi (b) Trtll traktre bindirilmi

ekil 14.14 Motorlu kepe dzenekleri

Ayarlanabilir ykseklii ift zincirli krekli trden bir ara konveyr olan bir trtll motorlukonveyr ekil 14.15de grlmektedir. Kepenin stroku dier ykleyicilerinkinden dahaksadr ve bu nedenle ykleyicinin kapasitesi ek olarak daha az zaman alr. Konveyr, birasizerine yerletirilmitir. Bu dzenleme, alcnn dorudan doruya konveyrn altnasrlebilmesini salar.

ekil 14.15 Trtll traktre bindirilmi ara konveyrl motorlu kepe

14.3.2. Motorsuz Kaldrma Arabalar

Kendiliinden hareketli olmayan kaldrma arabalarna rnek olarak paralar kaldrarak torna,pres ve dier ileme tezgahlarna veren veya ambarlarda ktle halinde tanan para mallarykleyen veya istif eden drt tekerlekli el arabasna bindirilmi bir elevatr dnlebilir.

250 kg kapasitesindeki konsol tablal bir motorsuz ykseltici ekil 14.16da gsterilmitir.Tabla, kk bir vin yardmyla dey klavuz yataklar zerinde ykseltilmektedir. Vincintel halat bir makara grubu zerinde gider. Yk kaldrma dzenei elle altrlan, motorsuzkaldrma arabalar ok nadir olarak kullanlmaktadrlar.



12/14


ekil 14.16 Konsol tablal motorsuz elevatr

14.3.3. Motorlu Kaldrma Arabalar

Motorlu kaldrma arabalar, endstrinin eitli dallarnda geni apta kullanlrlar. Kaldrma

arabalar kendiliinden hareketli arabalarn aynsdr ve bir akmlatr bataryasndan veya biriten yanmal motordan g alrlar. Akmlatr bataryas ile alanlar genellikle kk birkaldrma kapasitesine sahiptirler. Her iki durumda da bir dizi standart motorlu ara paraskullanlr.

2 ton kapasiteli bir motorlu kaldrma arabasnn genel grn ekil 14.17de verilmitir.atal dzenei bir baklal zincirle asldr. Zincirin bir ucu, bir hidrolik silindirin pistonubuuna balanm olan bir zincir dilisine sarlr; dier ucu ise sabit bir noktayabalanmtr. Hidrolik silindirin ubuu yukar kalkt zaman yk tayan atal, arabann nasisi boyunca pistonun iki kat hzla yukar kar. Bylece piston strokunun iki kat birkaldrma ykseklii elde edilir.

atal ara veya tepe snr noktasnda sabitletirilebilir. ekilde gsterilmemi bulunan ikincibir silindir yardmyla n asiye dey dorultuyla belli bir a yaptrlabilir. Yk havada ikenasinin arkaya doru yatrlmasnn, balca iki nedeni vardr: Ykn atal zerinden kaymasnlenir ve makinann kararl denge konumu pekitirilir.



13/14


ekil 14.17ten yanmal motorlu atall kaldrc

Kendiliinden hareketli kaldrma arabalarnda, yardmc donatm olarak ataldan bakadkme malzemeler iin kepe (ekil 14.18) ya da bir kancal bumba da tayabilirler.

ekil 14.18 Dkme malzemeler iin kullanlan motorlu kaldrma arabas

Bu tr bir ykselticinin hidrolik sistemi bir ya tank, hidrolik pompa, datm ekmecesi veyk kaldrma dzenei, kepe dndrme ve teleskopikasi yatrma silindirlerini (ekil 14.19)ierir. Bamsz bir pompa ise direksiyon simidinin hidrolik mekanizmasn altrr.



14/14


ekil 14.19 Motorlu kaldrma arabasnn hidrolik sistemi

ekil 14.19da grlen sistemde; (1) ya tankn, (2) hidrolik pompay, (3) datmekmecesini, (4) kaldrma dzenei silindirini, (5) kepe dndrme silindirini, (6) teleskopikasi yatrma silindirini ve (7) direksiyon silindirini gstermektedir.

ok kullanlan bir akmlatr bataryal atall kaldrma arabasekil 14.20de grlmektedir.Batarya srcnn otura altndaki kapal bir hcre iindedir ve iki elektrik motorunu besler.Bunlar hareket motoru ile hidrolik pompay altran motorlardr. Hidrolik pompa atalkaldran ve dey asiyi arkaya yatran silindirlere hareket verir. Ykn tutulmasn

kolaylatrmak zere, asi ne doru 3 - 5, arkaya doru 10 yatrlabilir. Arabann en yksekhz, bota 7.5 km/saat, ykl iken 6.5 km/saat dr. atallarn kalkabildii en byk ykseklik2750 mm dir. letme koullarnda kaldrma arabasnn arl 2800 kg dr.

ekil 14.20 Akmlatr bataryal atall istifleyici (fork-lift)


yükleyicilerin sınıflandırılması

Documents