[1]

yeniyaz 10

[2]

yeniyaz Aylk Kltr ve Edebiyat Dergisi

Yerel sreli yayn

Issn: 1309-0828

Say: 10 / K 2011

Basm: Mays 2011

YAYIN KURULU:

Yaln Armaan, Gkhan Arslan, Cihat Duman,

Erkan Irmak, Ramazan Parladar, Sevengl Snmez, Bahadr Srelli,

Yavuz Trk, Can H. Trker, Mesut Ylmaz

LETM VE YAZIMA:

Adres: PK 120 Beyolu - stanbule-mAl: yeniyazi@gmail.com

Web: www.yeniyazi.blogspot.com

SAHB VE YAZI LER MDR:

Hseyin Meme

YNETM YER:

Tozkoparan Mah. Cmertkent Sitesi, Z Blok, No: 27,

Davutpaa/Gngren - stanbul

BASKI:

Sena Ofset (0212) 613 38 46

ABONELK:

Yllk Abonelik (4 say iin); Yurtii: 25 TL,

Yurtd: 50 $ / 35 ,

Kamu Kurulular, Kurumlar ve Ktphaneler: 40 TL

Posta eki: 5888492, Ramazan Parladar adna.

Banka Hesab: Erkan Irmak adna,

Garanti Bankas Ortaklar Caddesi ubesi, 357-6673455 nolu hesaba.

Dergide yer alacak yazlar yayn kurulunun kararna baldr.

Yaymlanan eserlerin sorumluluu yazarna aittir.yeniyaz kltrel bir yayn olup kr amac gtmemektedir.

[3]

yeniyaz 10

indekiler

ktem TepeFatih Knal

Serkan Bykalarlhan Tlman

Can H. TrkerFunda SoysalSevgi Soysal

Ercan Y. Ylmaz

EREVE: Hseyin Ferhad

Nazmi Cihan BekenGizem Okulu

Alican AydosluSerdar akcolu

Can Ilgaz zdemiroluYaprak nvar

ATLYE: Fal

Hseyin Pekeryeniyaz

MuhalefetDalmayal iirTakm LibasMorlu NotHiI. Kamlama [Dank Esrimeler]Yeralt Kentinde Herhangi Bir Gn inYeralt Kentinde Herhangi Bir GnKr Kurbaa

Hseyin Ferhad - Can H. TrkerZeynep Oktay, Hilmi Haal, Can H. Trker, Cemil Okyay, Hseyin Ferhad

Ansiklopedi CiVe Rzgr Her eyi Alp GtrecekRuhsuz mparatorlukBundan EminimiirimSak

eref Bilsel, kk skender, Murat stbal, Asl Serin, Ceyhun Tuna, Sezai Sarolu, Nilgn Aras, ebnem Yetim, Sancar Dalman

Dergi, Kitap FalKitap Tantmlar

468101114161734

41

868990919192

93

125132ye-ni-ya-z

[4]

yeniyaz

Muhalefet

Muhalefet her zaman ekici bir eylemdi. ekiciliiyse bazen -d-nem dnem iddeti deimekle birlikte- ima ettii tehlikede, ba-zen -neye kar ve neden olduu her zaman netleemese de- kar olmann

verdii hazda, bazen -yeterlilii ya da niyeti greceli kalsa da- bir eyler yap-

mann/yapabilmenin, hareketin getirdii i huzurunda, bazen ve bizce en ok

da -kimlerle ve hangi mecrada olduunun altn izerek- dayanmann yarat-

t gtedir. yeniyaz, phesiz, btn bu olaslklar kapsayan bir muhalefe-tin hem paras hem de srkleyicisi olmay istedi en bandan beri. Edebiyat

dnyasna, yine bu dnyann iinden yneltilen eletirinin kendisi yeni deil

kukusuz; ne var ki muhalefetin ieriinin srekli kendini yenilemeye muh-

ta olduu, durduu ya da kendinden emin olduu noktada eskimeye bala-

d ve bizatihi kendisinin eletirilecek bir yapya dntyse ou zaman

umursanmayan bir durum. Yaptklarmzn ya da yaptmz sandklarmzn

eceresini karmak hem nafile hem de kimsede grmeye tahamml edeme-

diimiz bir zgven yanlsamas. Dolaysyla u tespitle balamak daha do-

ru: 2009daki ilk saymzdan bu yana yapamadmz ok ey oldu. Bu sre

iinde farkna varabildiimiz yanllar, ngrebildiimiz zmlerle dzelt-

meye altk. Akas, muhalefetimizi darya aarken, iimize yneltmek-

ten vazgememeye gayret ettik. Yenilenmeye, deimeye, durua, tavra, ele-

tiriye, gelenee, tekine inandk, inanyoruz. Bir yayn kurulu dergisi olmann,

yatay bir hiyerariyle almann, kendini bakasyla birlikte tartmann sun-

duu imknlar dnyas bizi heyecanlandryor. yeniyaznn 9. says bir kpr bu anlamda; gemi iki yl ve gelecek olas yllar iaretliyor.

Dergimizin bu duygularla kafas karm olan yayn kurulu geride brak-

tmz aylarda yine ufak tefek sevinler, kk syrklar, dp-kalkmalar ya-

ad. Cihat Duman, bu yl ikincisi dzenlenen Server Vakf Edebiyat Orta-

m iir dln, ilk kitab Ya da Piman Deilimle ald. Yavuz Trk ve Ci-hat Dumann kitaplarnn ardndan, bir ilk kitap daha yaymladk: Ramazan

Parladardan Gelecee Dair Anekdotlar.Geride braktmz gnlerde zc gelimeler de oldu. 19 Ocak 2011

gn Hasan nal Nalbantolunun lm haberini aldk. ODTnn efsanevi

hocalarndan biri olan Nalbantolu, Ankarada geni bir kitle tarafndan tan-

nrken stanbulda hayli dar bir evrede biliniyordu. Son yllarda letiim Ya-

ynlar tarafndan yazlarnn bir araya getirilip yaymlanmas da ona hak etti-

i ilginin gsterilmesini salamad galiba. Trkiyenin entelektel hayatna he-

nz girmemi konular gndeme getirmesi, dnmenin incelikli halini gs-

[5]

termesi asndan eine az rastlanr bir entelektel olan nal Hocay saygy-

la ve minnetle anarken, yazdklarnn neredeyse hi tartlmamasna hayfla-

nyoruz ne yazk ki.

Bir baka zc haber ise ok daha yaknmzdan geldi. yeniyaznn 2. saysndan bu yana yayn kurulumuzda yer alarak bize destek veren kymetli

dostumuz Baak Deniz zdoan, dergimiz ierisindeki grevinden affn iste-

di. Kendisi bundan sonra baka bir mecrada, baka vesilelerle mutlaka deste-

ini srdrecek; ancak imdiye kadar yrtt nemli grevler ve esiz kat-

klar dolaysyla kendisine ne kadar teekkr etsek az.

Bunlarn dnda, dergimiz 2011 ylna pek ok yenilikle girme karar ald.

Bu kararlarn en nemlisi yeniyaznn yaymlanma periyodunu 3 ayda bire ekmekti. Bundan byle dergimiz ylda 4 kez olmak zere Ocak, Nisan, Tem-

muz ve Ekim aylarnda raflarda olacak.

te yandan, yayn kurulumuzun genileme karar almas da bir baka

nemli gelimeydi yeniyaz iin. Adlarna sonraki saylarda sk sk rastlayaca-nz iki arkadamz, Yaln Armaan ve Mesut Ylmaz, yeniyaz saflarna omuz verdi. Bu katlmlarla birlikte yeniyaz sosyal bilimler ve edebiyat alannda kay-nak bir dergi haline gelme amac gerei bundan sonraki saylarda edebiyat ele-

tirisi disiplinine daha yakn bir izgide, akademik derinlii olan eletiri/incele-

me yazlarna ve uluslararas alandan eviri-yazlara arlk verme karar ald.

Tm bu sarsntlar, sevinler ve zntler arasnda hazrlamaya alt-

mz bu saymzda ereve blmmzde Hseyin Ferhadla yaplan sy-

leiyi ve Zeynep Oktay, Can H. Trker, Cemil Okyay ve Hilmi Haaln Hse-

yin Ferhad zerine yazdklarn okuyacaksnz. Bu blmde bir de Hseyin

Ferhadn hibir yerde yaymlanmam bir denemesi yer alyor. Atlyede ise

fal alyor: eref Bilsel, kk skender, Murat stbal, Asl Serin ve Ceyhun

Tuna Trk iirinin falna baktlar. Bunun yan sra Sezai Sarolu, Nilgn Aras

ve ebnem Yetimin metinleri ile Sancar Dalmann fotoraf ve izimlerini atl-

ye sayfalarnda bulacaksnz.

En gzelini en sona sakladk: Bu saymzda sizleri bir srpriz bekliyor.

Sevgi Soysaln daha nce hibir yerde yaymlanmam bir roman-taslan bu-

lacaksnz sayfalarmzda. Yeralt Kentinde Herhangi Bir Gn baln ta-

yan bu metni yaymlama ansn bize veren sevgili Funda Soysala hem bu kat-

ks hem de deerli destei iin teekkr ediyoruz.

10. saymzda ereve konuu Trkiyenin nemli dnrlerinden biri,

Murat Belge olacak. Atlyemizin arklarnda ise futbol tarihinin yce Mesihi

Maradonay tavlamaya alacaz; bakalm hakkn verebilecek miyiz? 11. say-

daysa ereve ve atlyede srasyla Leyla Erbil ve medusa olacak. Elbette b-

tn bu dosyalar iin yazlarnz, nerilerinizi, eletirilerinizi bekliyoruz.

yi okumalar

[6]

mer erdem

ember*

bunlar baba bunlar apka satcs bunlar buz mavisi

bunlar buruuk sakal bunlar ekerli ay

tespih gibi ekiyorlar birbirlerinin gzlerini

ayakkablarna bakyorum terleyen gece tyleri bunlar

okullu bunlar ekmek tuzu bunlar

bunlar rimel bunlar dk bel pantolon

bunlar ah yle mi bunlar ho geldin bey

ak kalm panjur yamur skmas bunlar

bunlarla bunlarla bak baa bunlarla

byk buranlarla stlaa mahlep katanlarla

nce ben diyenlerle vay ok geciktim diyenlerle

bunlar her yerde herkesle bunlarla birlikte

vapur duman bunlar boazda yenge hem

arabn eskisi bunlar grgnn drbn

bunlar cami hals mevlit rts bunlar

drt gn kar tatili gecikmi kartalkaya bunlar

buuktan drt bunlar silgisiz kalem bunlar

eminnnde ihra fazlas gzellik gn

dur ben de geliyorum nceden grmtm bunlar

sal pazar ar pirinci ge kahvalt bunlar

senin anketin senin kelliin senin partin bunlar

hac yatmaz donu akamdan kalma bunlar

inanmam sizin evde yok mu daha deil mi bunlar

bunca ol bunca ocuk bunca diri ihtiyar bunlar

[7]

yaz boyunca yokuz anahtar kapc bekirde bunlar

tozlu kitaptan kaanlar hesap ne kadar az geldi bunlar

gmlcine snr ayva ya am reeli bunlar

yiye yiye bitiremedik bktk usandk bunlar

bunlar iaret parma erken rezervasyon bunlar

kredi limiti tilki postu hamur uurtmas bunlar

dokuz iek on bir baak on yedi vaak bunlar

eteklerin ok ksa platin mi yzn bunlar

arabanz ka eker dn ne gn balay nerede bunlar

belediyede arsa mhendisi abuk broker bunlar

aylardan temmuz sonu dalglk kursu barbunya pilaki bunlar

bunlar komu bunlar patron bunlar yakn akraba

niversite kursu kil amuru akam sefas bunlar

biz arplmayz biz cennetiz bunlar

bunlar tabut anahtar ak kanunu bunlar

bunlar fukara babas uval uval kmr bunlar

bunlar biz geldik bunlar biz varz unutmayn bunlar

perdenin arkasnda iyi dnn mhr bize basn bunlar

irlanda gzl bunlar bizim kzn arkadalar bunlar

bunlar merin frat kysnda kaybolan kuzusu

bunlar kl toprak a bunlar

bunlar hu bunlar hit bunlar falan bunlar

bunlar akam st bir puro biftek rulo bunlar

bunlar loca bunlar kombine bunlar

ben grmedim ben duymadm ben bilmiyorum bunlar

bunlar var mdrlar bunlar yok mudurlar bunlar mdrlar bunlar

* airin kacak olan yeni kitab Krden

[8]

mer erdem

Da Keisi

oraplarm delindiinde bana orap giydirgrdm ki ykseltmi seni tanrbir yaprak decek olsa seni sorarnk bir gn beni sen yaatrsn

biz dnyaya birleelim diye geldikite senin iin atele doldurdum ocahem da keileri olacaklara kar duramaz

Succa Baca

esma bir danacn kuyruuyla evlendirildiiki ta arptka alev veriyordu birbirineimdi bir gz alacak topraktanbir kk konuacak silkeleyerek eteklerini

bizim de bizim de olumuz olsun esmakl asalm mutfamzn balkonunaazndan mr devirdiimiz gldikilsin nmze succa bacca

[9]

hilmi haal

Dem iiri

1GN-DEM ST

Ar suu zamann, bata kra m sadece deil, gz yumulacak yenilgi daha ne okder nar yapraklar gvdesine, bu kancbenden tesi zgrlk bana, kopmusamgazel dler rarihesi zerinde, hazinemdirdiyebilir daha dallar, gvdeye rperti nicepeki kim dinleyecek liflerdeki kr inlemeyi

rzgr silgi mi, gne snger mi, deil belkidibine dklm yalnzlklar, bar szszaten dinmez burga, derindeki kkn dili a ve iee peki, tutsak nefesim masal benden sonras zgrlk bana, endiesizliksiz ne belleseniz uyar, zakkum veya zkkmgn gider boluuna, tene deer haz posasdem tutar / dem tutmaz, kime ne der miyimtoz kalr m kalmaz m, zerre kadar bir eyzgrlk bana, yok ertesini gden siyah yolar suu zamann katledilmi nesnede kan

sadece o mu deil, gz yumulacak yansmaunutmak yok mu eski tutkular, tutunmalarar suu zamann, kendine mhlyor insan.

[10]

2GN-DEM

lk deprem unutulunca, evler utancndan yklr bilmez hi kimse, zaman lin makinasdr ancakkurtuldum sanr hsran dairesine girmemi artuzak, duvar yerindeyse eer, enkaz uyur ylecebilmez satc da alc da kazanmadn yalandaneski deprem unutulur, ama uursuzluu bulacyalnzlk byyen sessizliklerde hn, derin kuyuhayat ila m aka, ak m hayata ila, belirsizdirsormak, umudun acze galebidir, azda ac tortu

azad edilince dil, mre kuku uular ara dein krlang kanad alt ay, kelebek kanad bir gnolsa ne, olmasa ne, hzn ezelden zeyil tayanakim aradysa bulur, kim bulduysa yanar inanlaak yanmaktr nk, klden domaktr yenidensanlarca tarih kendine yaz, Anka dedikleri zdeeski ykm unutulunca intihara kalkr yelkovankprler, kementler tanktr, sevgili yad edilince -bilmez hi kimse- zaman lin makinas sevincin

arkesici mi rdr yaamaya, o ar kesici miksaltarak lm de tar, sonras kalbe ikencedeprem unutulmutur ve yeniden lin tutar evleri.

[11]

3GN-DEM ALTI

Ne abuk Perembe, diyorumyine ne abuk Perembe, nefesime deer izgili nevresimi gereklerinryalarm karabasanlar kesecek-baka bir ey deil-rayndan km ekspres trenidir akbir mr yetmez evvelini anlatmaya

ne abuk Perembe, diyorumhep, hep, hep oluk ocuk bahsimedeer zlm bulutlar germeninsaylar sobeliyor yazlk sinema, kaak-baka bir ey deil-nereden tutulsa, kalbe kzgn oktur akbir mr yetmez nedenini anlatmaya

ne abuk Perembe, diyorumgnler, geceden gndze kanca iimedeer anlarca, harmanna gemileringidenlerin izleri batyor iek iek-baka bir ey deil-gri bozkr ire, lgn mevsimdir akbir mr yetmez bedelini talan etmeye.

[12]

ceyhun tuna

lde, haykr.

Onda bende bir arlar yaratan ey biliyorum. Onu ben bir yaralar kanatan

ey tanyorum. Onun ben hastalklaryla hastalklanyorum. Onunla

kirlendiim direnilir bir kirlenmek deil bana. Onunla hi phe yok ben

alaklaraym. kelmedeyim. Onunla durak. O bana durgu. Durarak.

Onunla ben durmak istemiyorum. Onunla ben varlk istemiyorum.

Onun ben benim kanlarma sekteler bulmasn istemiyorum. Yeter.

Balkmalarma ben karanlk olmasn istiyorum. Akmalarma ben tka

olmasn istiyorum. Onunla ben kalp istemiyorum. Onunla ben bir ay

ve bir gne ve tutulmak bunlar istemiyorum. Karartarak. Onun ben

tamgalarn etimde tamak istemiyorum. Onun ben benim etime kazd

tamgalarn beni doygularla doldurmasn istemiyorum. Onun ben etinde

tamga brakmak istemiyorum. Onun ben etine kazdm tamgalarn

onu ben doygularla doldurmasn istemiyorum. Kuatarak. Onu ben ok

uzak l istiyorum. Onu ben katklarmla aramda uzaklamalar ve

yaknlamalar iin ok uzak l istiyorum. Kotuklarmla ben aramda

birlemeler ve kopmalar katlasn istemiyorum. Onun ben benden

uzaklnn bana byk sevin vermesini istemiyorum. Fahiliklerimin ben

onun yokluuyla karlanmasn istemiyorum. Kinlerimin istemiyorum.

Paralanarak. Onun ben benimle bir toplum ve istemiyorum. Granit ve

istemiyorum. Onun ak braktklarna bir dolgu ben ve istemiyorum.

Onu ben sklet dudaklarmda ve istemiyorum. Brakarak. Akmalarm ben

coturmak coturmak coturmak istiyorum. Oraya doru. Akmalarmn

ben kesilmesini oraya karlmakla bekliyorum. Alaarak. Onunla

anlamyorum. O bana l. Bir su o bana deil ve ama. O deil ve ama ne

de bir baka l de bana. Belirli bir gk uyarnca bir gk deil. Patlayan

gsmde bir dalga. Hayr, deil.

[13]

cihat duman

Allahn SEVersen Aadaki Fiilleri NCELE

UNUTabilirim beni Pmgibi YAPlyordun

Eskikocan hakknda tevatrle GELen iekler

Kalpstne TAKlnca UYARlyordu

Seni ok SEVmiler OLabilmenin UYDURduu

baka bir ehrin tarihini mtemadiyen

Ellerin de YORulur sana sar sana ehliyet

ingibi lml gibisi fazla sanki lml

Canlyayn kazas GERirken bir kaza

bir ceylann a gzleri ayn anlama GELir

GELiyorum GELirsin GELebileceklerdir

Modifiye kalbi DEyebilirdi ke iirinde

Sonra hepsi ayr bir baka kurban VERildi

Karlnda ALnan yasaklar var myd

Sencesi SARKtlan bir soluk borusu -bak iplik deil-

plik o zamanlar BALAnmak ve zmszlkt

Nostalji olimpiyatlar haberlere YANSIynca

AYRILdk DEmek zorunda KALyor evet

nsan, Allahla ANLAyacanz dilden KONUun

yi ki yoktun doum gnn kutlu OLsun iyi ki

Beni DNecein yerde bebekler YAPyordun

Ben sevgilim ben gzlerimle ok ALAyordum

Bunlar gelecekte OLmutu nasl DEyeyim

Yanllkla SAPmtk onlarn zamanndan

Bu ileri SARILmadan YAPabilseydik byle Zmezdi

imdi keke bilekler kesik musluk OLsayd

Ortak OLduumuz ANLAlrd ve kayg

Hintemizde ak anlamn baaryla KARILArd

[14]

yavuz trk

Sonra, Dodum

sonra, dodum

domak benim iin deildi

sonra, dodum

olmad hibir ey

ne tufandan kalma bir su birikintisi

ne ykntlar arasnda babil kulesi

krlan ve o ezilen byk tanr aramzdaki

sonra, dodum

bir haner batan baa yard kalbimi

sonra, dodum

bir avu toprak aldm elime

buna insan dedim

topra savurdu rzgr, datt etrafa

iki adm attm ve durdum

ardma bakakaldm

gn altnda bir ey vard

buna yeryz dedim

sonra, dodum

otomobiller sal sollu dizilmiti

korna sesleri, kfrler, sylenmeler

insann bir ey olma endiesi

[15]

sonra, dodum

ben sevdiim iin vard onlar, kadnlar

stlerinde hep bir krmz entari

etrafmda dolanp durdular

elimi uzatnca yok, ge baktmda vardlar

iimi yakana kadar yok

etimi kstrana kadar vardlar

sonra, dodum

ardmda ve nmde iki dut aac vard

silkeledim, silkeledim, silkindim

dilimin bilgisi aatan geti

bugnlerde ben burda deildim

sonra, dodum

eri admlarla eyann tabiatn bildim

tanrm ne byk sz ettim:

aacn grltsn rendim

pencerenin hzn

denizin ge amasn

bir elimle doduum yeri iaret ettim

dieriyle ileriyi

ikisinin arasna ufuk izgisi dedim

sonra, dodum

ben yokmuum gibiydi dnya

hayatn iinde bir kovuk buldum

bunca zaman yaadm

ite yle

kederden ve kaderden ok sz ettim

[16]

sonra, dodum

ylesine bir yerde

yldzlar dkld zerime

kar tipiye dnd birden

ne dilinizi renebildim bunca zaman

ne szcklerim kulaklarnza dedi

beni anlatan sz ok nceden sylendi

bendim yeryznn kederi

sonra, dodum

doumumla tekrar ispatladm tanry

sonra, dodum

bilemedim nedenini

kalubelada aklma fsldadlar seni

elbette krmz bir entari

sonra, dodum

evime girerken

glgemi buyur ettim nden

sonra, dodum

ak bana dokunmadan yanmdan geti

sonra, dodum

kundam ve kefenim ayn kumatan biildi

[17]

blent parlak

Kt Yola Der iire Den

Nerede beni her sabah yorgun dren hayretim

Drt yan cilveli

Kadnlarn ardndan dalp giden gzlerim nerede

Bir kakn, bankamatiklerin altna saklayan serinlik ve koynundaki bak

Koyverin her durakta bir ak edinen beni.

nk yakmyor bana onlar giderken yazgma en leke,

lk yeminimden beri gcendirdiim Allah

Bir kinaye midir yallarn koltuunun altna sktrlm su faturalar

Meraktan talan edilmi kz yurduna gelen mektup

Nerede iek saplarnda buluan bceklerin ilk pme heyecan.

Hayr, kalmad kurtulma midim; parmaklarmdan raz deilim

Raz deilim mesela pilere kalacak bu densiz dnya

Hem yakmyor bir gzele vapura yetimek iin komak

Endam kalmyor ve boy ve pos ve topuklu ayakkablar

te ben bu gereksiz sebeplerden sklrken yaamaktan

Sabah kalknca intihar etmeyi unutacak kadar dalgn

Ve kt yola den iire dt iin

Adm Blent soyadm siz belirleyin

[18]

zeynep kyl

anahtar Sessiz

sonsuz bir duvara sarlyor gri kap

glge saklanm arka baheye Krlang

utu hepsinin yalnzlna Dualarn

bakt sa Unutmuyor

onu arka bahede Konuuyor

eleni sessiz iiyle

ayna baktka boynundan krk

geen yazlarn acs Gkyz

uzak bir uykuda imdi Gzlerinde

slanyor Mihrimah atlak

avularda utanm sesler Omzunda

yaral bir stanbul Anmsyor

salarn eleni

talarda yanklanyor veda

eleni anahtar tutuyor Dnyaya

sacak kadar byk Yznde

ayna rts Dyor

plak gln stne pyor

kapda bekletilen korkuyu nce

dnyor anahtar

[19]

ay yaklat eleni yamur gecikti

duvara yalnzl brakt kular Tam

tanrya sarlacakken d elleri Yamura

alacakken kapatt gzlerini Kurbaa

atlad duvardan Dilsiz

kalacakken gsne bastrd Derin

kimsesizlii acyor

brakp parmaklarn sonsuz sayya

duasn eksiltiyor Gnete

parlayp kanayan yldz Aalarn

gmld yerde son Kendiyle

yaklat pencere Azn

yokluyor paralanm kelimeler Bir

baktan geriye Sayyor

kaplar

anahtar Sessiz

[20]

bilal ifti

Dik Atlas 1

kasklar ham iki beygirin kefettii horst grabenin sabahna

dnerim diyafram nefesiyle yaylanr kaybetmiler atlasnda etim

yznn tersi ile gidersin dilin tespih iki beygirin arpp arpp

geri ekilmedii zenci bir eyann bile terledii odam penceresiz

kalbine inandm btn eya srtn dnd dinledim

dil dile deince ate balar tende srtnnce gvde gvdeye

bir suyla dndm zamana umman kavil oldum

ve ilk kez kendi sesimi duyduumda irkilmitim o gece

gvdem dahil etim ku kuanmaya balamt

hayr kap duvara yol deil eksiktir bence

herkes kehribar herkes kendisine dizilir ve gever

ya sev ya terk et beni mermerin sesi zr labium minr

durmadan alayp nalan eden aynalarn bellei zarar

iki memenin aras ok uzun bir yol gvdeye su tayan kervan

belki kapnn meselesi orda olmak deil oyuk olmak

btn uzuvlar odadr aslnda evin labium major

herkesin iinden bir rmak geer de lekeyle yanar insan

insan dner kendisine kapanr granit olur o an

[21]

Dik Atlas 2

kasklarna bakaldry rettiinde bir kar cins

ondrtlk kzlar iamar astklar avlular kadar ayp

muvazzaf bir su girinceye araya gece balgamn sker

yataklarn ve o gzel aresizlii kilitli bedenlerin

ya ellerimi tut ya beynimin pilerini azat et

beer i yz ile ayna gzlerde sakl d yz kara

elleri ellerimi btn gece kaybedip buldu

nce tokmakllar ses vermeli ite byle byle alr

gizlenmi gz ve kap cannda phtlam btn kanallar

yapraklar alnca buras ta yaprakl bir tepe

teninde balk dnyor beden alt oyuk kendisine

tenine gerilen balkla gryor alacak bedenin kilitleri

dedike omurgasna slak meta kaslp geviyor eya

birbirine srtnen iki gvdenin araf gibi almas ruhtur

ruhtur bir vadiyi uyandrp boy boy oullar yetitirmek

bu oullar ilk kez kendi sesini duyduklarnda irkilecektir

en verimli mlk tenidir beerin terle yaplr hasad

insan ka tene gider de eksik ayrlr elbet birinden

[22]

hseyin kse

Kar Saati, Aldrmazlk Beyaz

Yalnzlk, zadegn iei

Yaban ot brmesi bir kalp ifa niyetine

Alm her papatya faln en nihayetinde

Saldrgan bir umursamazlk kapatr

Ss kam duvanda baht akl biraz

Biraz kz evinde dnr zlgt kakl

Ka kar saati srerse bir kta artk

Kirlenen masumiyeti beyazn

Ekin deilsen hem gcek deilsen

Geni omuzlarn yoksa eer yamurlar niin yaacak

Kimi tozlu akamlardan elimin bulank sularna

Hangi ak usturlabn kerem kuyusuna sarktsak

Kanayan bir dilek suzinak makamnda

Yara diyordun, oysa her yara

ine kapanr szckler telaa kaplnca

Tek mstakim figran bendim aslna bakarsan o salonda

Ku uuu ergenlii tenimin, geni dili tarak

Ters gelen belki de kalbimdi hayatnza

Doarken rahmi tahri eden bir uzun trman

Sefih bir an iin boyuna kanrtmak rtn kocam zamana

Bir de u, aklmda kald kadaryla:

Sanki bilinmeyen bir eyin upuzun kederi bulam

Tutmular zapt etmeyi kasklarmdan

O yzden ksa mesafe koarm akta

Sessizlik diyorsun,

Yara da yok, szckler yoksa

[23]

ilhan kemal

Kl Takna

5. buradan? sitem iindeki dikenden balayalm dilersen, anlatmaya:

-balkonu ateti oturutuumuz evlerin, dumana kurmutuk avluyu!

vefa aacna ipsiz balanm atlar, iyi insanlar, yoktular. sahip-

sizdik tpk, bizim de gzlerimiz vard emelere balanm,

aaa, kard, byrd dilimizde yn bir beyaz, isyn. susardk?

4. sarardk elbet glce, acdan kollarmzla; sszlk kzlarn, incelikle!..

inceldii yerden krlmayan filizkranla, seviirdik. gln olurduk!

sen, sarsak bahar! bo dallar uzatrdn hep, gn izlerimize!

sonra, boaltr giderdin gzlediin kalbini. alard sokamz. git

3. o gnden beridir, tede, kendine gurbet bedende, yayorsun-

dur, hiliin vadisine kondurduun adrnda. bizi unut, anma!

o balkonda kl lei yiyoruz... dumana ram klmaktayz, mrmz?

2. ama gzlerine resmimizi polen tayan hayata ne diyeceksin,

diye sormuyor muyuz sanyorsun, gn tankl altnda

1. altn da olsan, ederin yok, sarraf yanm dnyada. ihanet, taknan

0. yokehir

[24]

kadir yana

sminizi Telaffuz Etmeyi rendim Geceleri

dili yorumlanm tarihten biliyorum

Napolyon olmasayd talya izmeyi bilemezdi

belki de ben daha bileeniydim klcn

herkesin iinde

bir tek zenginler acy satn alarak ok yardmc

bana, halk anlamaya ve sanata ve sanatya

ok dertlendiler acya ortak olarak

btn sava ganimetleri deerlidir evlerin en gzel kelerinde

ben ki en gzel kelere ne yakr hi bilmem

bir herkeslik yaar evlerde

konuklar gelince uyuyormu gibi yaparak

doulu bir erkek, uygun admlarla

doulu bir erkek, elinde kat havlularla

doulu bir erkek, karsyla mesafeyi donmu yiyecekle

kapatr. tanryla hesab tanry gkte bilerek

her akam elinde poetst bir nesneyle evine urar

bu seiliyor maandan ayn ondrd gibi

baka evlere de urar. bu seiliyor bal gibi

ben ki en ok donmu yiyecee dikkat kesildim bir st ktada

[25]

eer, eyer gibi bir eydir eek stnde

eek, ayaklarndan bakr tellerle

dnyaya tutturulmu

bir fabrikann arkasnda beki, tfeiyle

medyalk olan datyor

ben ki bilirim hayvan haklar, yenilebilir hayvanlar iin deildir

biliyorum syleme-biliyorum kfr burada ok klasik-

her koltukta kadnlar durmadan, kadnlar konuuyorlar

stelik uzun zamandr yer veriliyor onlara toplu tama aralarnda

uzun zamandr saygy hak ediyorlar baz TV kanallarnda

uzun zamandr erkekleriyle baz hamamlarda

ok daha uzun zamandr srtlarnda bebeler su yollarnda

ok daha uzun zamandr||| alamak istiyorum rabbim!

.ne ok kadn var bu dolmuta

burada.biliyorsun.ya da.bilmiyorsun.ne.fark.eder.ey air.

arkan dn

[26]

hseyin cntrk

Mektuplar

25 Nisan 1989

Osman utsaylar Ankaraya gelmediler, blndkleri iin. Gelselerdi

iyi olurdu, konuurduk edebiyat sorunlar stne. Sana gnderdiim nceki

mektubun (krmz blm dnda) bir fotokopisini onlara da gnderdiim

iin gelselerdi Yordam artk gndeme alamazdk, durumumuzu yeterince be-lirtmitim aradaki satrlarda. utsaydan bu arada mektup geldi, yant olarak.

Ortaya koyduu dnceler bizimkilerden pek farkl deil. Ona ben de geen-

lerde bir yant verdim, yantm ift muhatapldr: Bezirci ve utsay. Bir foto-

kopi ekliyorum.

Sen mektubunda 90l Yllar Eiinde iirimiz yazsn okuduunu, ta-

kldn tek eyin Kk slubu olduunu yazyorsun. Bunda anlam var:

Kkn siyasal gr, deyi biimi, verken-yererken tavr. Senin amacn

hangisi bunlardan? Ben de imdi yazy okudum, fazla bir ey anlayamadm.

Ama beni bu aamada ilgilendiren ierikten ok tavrdr. Buna tavr demeyelim

de hareket yn, uzun erimli ama diyelim yukardaki tavra karmasn diye.

Barutun son iirlerini ben de sevmedim. Nisanda kan iirleri de kt

olabilir diye korkuyorum. Biraz ara verse iyi olacak deil mi?

skendere yle derli toplu bakamadm, blk prk okudum. Deli-

menlii, hatta hergelelii iyi ama cvtmas iyi deil. Cvkl artyor mu der-

sin? Bakalm, kitabn da henz okumu deilim, topluca alrm bir gn iir-

lerini elime.

Walter Benjamini senin evirilerden izlediini sylemen ne ac! Seni an-

cak yakn arkadalar affedebilir (Tanr affeder mi bilmem!). imdiki genler

yabanc dile daha ok nem veriyorlar, deil mi?

***

26 Nisan 1989

Haluk:

aya kadar Trkiyeye geleceinize gre, mektuplamay yavalatsak da

olur. Kald ki sen imdi orda anne babana arkadalk da edeceksin. Ben de bi-

raz yorgunum, ya da kanksam durumdaym.

[27]

Son ay birka ngilizce kltr/edebiyat yazs okudum. iir de okudum.

Necatigil, Rabia Hatunu Varlk szlne alm. Oysa ben onda pek bir ey

bulamadm. Bezirciye yazdm gibi, ben Haimde de pek az ey buldum. Fo-

tokopideki Bezirci/utsay mektubumu belki fazla cretli bulacaksn, belki

de garip, gelince grrz.

Osman Fahriden sana daha nce sz amtm. imdi sana gzel bir ii-

rini sunuyorum:

EY RAZ-I HAYAT

Komak ve yetimek sana, ey raz- hayatm,

Komak ve yetimekti, saadet, seni tutmak

Arzusunu bilsen ne kadar ruhuma sardn;

Kaldm, bugn, eyvah, krlm bir oyuncak!

Bir yanda senin glgelerin gh mnevver,

Bir yanda benim nur arayan kalb dimam!

Sen, bence, uzaktan szlen nazre-i ahter,

Bilmez misin amakna hi yaklaamazdm!

Sordum seni her aire, her lime sordum,

Her air lim bana bir felsefe yapt!

Bir trl huzur istemeyen pheli ruhum,

En sonra senin gizli kalan ekline tapt!

Ey raz- hayat, ey ebed srr- saadet,

Saklan, sana yalvarsa da asar- tefekkr,

Terk et beni ryalara, gafletlere terk et,

Kalbindeki mnlar gstermeden ldr...

- 1330 - (s. 217)

stanbula bu gidiimde Tahsin Nahidin bir iir kitabn buldum, 1326 ta-

rihli. O da o dnemin airi. Bakalm onda neler var?

***

(20.04.89 mektubuna yant)

05.05.89

[28]

Haluk:

Annenin topuunun krlmas bir bakma hayrl olmutur. Kt bir k-

rk, hele kaladan olan, yaam/mr etkiler. imdi annen daha dikkatli ola-

caktr, yarar budur. zellikle gece tuvalete kalkarken yolunun engelsiz tutul-

mas gerekir.

Hem solda durmak, hem de edebiyattan sz etmek o kadar kolay de-

il diyorsun. Diyoruz, dn de dedik. Onlar da renirler derler, bilmiyorlarsa.

Okuduum ngilizce yazlardan gryorum, Avrupann zellikle Fransann et-

kisiyle, kltrel/politik adan edebiyata yaklamlar oalm, olduka da ince-

lemi. Bu durum bize de bireyler getirebilir. Edebiyat Dostlar bakalm ne ya-pacak? Sen merak etmiyorum desen de dememi saylrsn. Belki yineliyorum:

W. Benjamini yakndan tan, tanmyorsan, ngilizce yazlarda ad ok geiyor.

Broy iin deerlendirmene katlyorum. Gven de yle dnyor. Ada-let utsay Oyann yanndan ayrlp baka bir ie girmi, bunu Osman ben

stanbuldayken sylediydi. Gven ise Halkn Dostlaryla ban koparm durumda. Dergiyi almyor ve okumuyor. Kzyor da onlara. Gvenin sana

dergiyi salamas olasl zayf. Ben bu dnemde hem utsaylardan, hem

Kurtulutan, hem de Telliden uzakta durmak niyetindeyim de, dergiyi onlar-

dan salayabilirdim yoksa.

Komutanla ilikilere gelince... Aranzda geen eylerin pek az edebiya-

t etkilemitir, etkilemise. Kiiler ve davranlar zerinde durmadan olaylara

bakmaya kendimizi altrmalyz. Eski honutsuzluklar unutmak, izleri var-

sa bunlar silmek gereine inanyorum. O gn bize kt gibi grnen eyle-

ri bugn iyi bile gstermek bizim iin mmkn olabilir diye dnyorum.

skender iin deilse bile Yeditepe eki vesilesiyle sylediin szler geer-lidir. kinci Yeni hl devam ediyor. Ben bunu bir iki yldr karlatklarma

hep sylyorum. Yeditepe ekini grdm, yazm okumadm, bir gz gezdir-dim, eski yazlarmz okuma havas yok bende. Yalnz dikkat ettim, o ek bir-

ka derginin bir araya getirilmesiyle oluturulmu. Doru grmsem benim

yazm ilk kandr (Dosyalara da baktm: Cntrkn yazs 15 Mart 1960, Fet-

hi Nacinin 1 Nisan 1960, Bezircinin 15 Nisan 1960 tarihli. Gariptir, F. Nacinin

yazsn Eke koymamlar. Memet Fuatn yazs kacak diye duyurulduu hal-

de kmam, dosyada da bulamadm. Anlalan M. Fut yaz yazmam. Bu

beni sevindirdi.

Bana gelince... stek yok ki iimde, yazya dneyim. Arkadalarla yaa-

nrsa ancak edebiyat, yaz yazma istei de doabilir. Katalavis?

Sevgiler, hepinize.

***

[29]

07.06.89

Haluk:

Dorusu senden mektup beklemiyordum, ne de olsa 1-2 ay sonra buraya

gelecektin, kald ki annen baban da yannda, onlarla ilgileniyorsun. Ama yaz-

dn iyi olmu, baz eyleri vaktinde renmi oldum, benim de sana yazaca-

m eyler vard zaten.

Mektubuna ek fotokopileri de aldm. Bende her ikisi de vard, ama gn-

dermen iyi oldu, olmayabilirdi. Maveradaki yazy okumamtm, imdi se-nin izgiyle iaretlediin blm okudum, gerisi gerekirse ileride okunur.

Alann k yazsn drt ay nce okumutum. eriini tmyle unuttu-umu da grmtm. Dosyadaki Eserin mektuplarna da baktm o srada.

Mektuplarda Eserin Yordama snamad aka (ama kibarca) grlyor, yine de ben onlara hi krlmamm, tersine, Alann kn ve srdrl-n desteklemiim. Ben sizin kuan Yordam dnda da rn vermesini iste-dim. Yordam bir tr savamc idi, Alan deildi. Olsundu, yeter ki die doku-nur rn versindi. Bu durum seninle benim ibirlii yapmam engellemedi.

Seninle (Gvenle ve tekilerle) biz yine en iyisini yaptk. O halde derdin ne-

dir? Evet, Eser de bize katlsayd daha iyi olurdu, yle grnyor, biz hakl-

yz, onlar haksz! diye dnrse insan. Ya da biz savamcyz, onlar deil!

derse. Ben senin kadar savamc deilim, bunu biliyorum, Alanclar k ya-zlarnda beni andklarna gre, biraz da onlardanm, ama k yazs onla-

rn benimle przleri olmadn da gsteriyor. Peki eskileri kurcalamaktaki

amacn ne? Eskiye serinkanl baklrsa prz gibi grlen eylerin bugn er-

dem bile olduu anlalabilir. Kim bilir?

Burada yeri geldi sanyorum, eline geti mi, Fanatik diye bir dergi k-yor, k yazsn okuruz sen buraya gelince, greceksin Alann k yazs-na az ok paralel dyor. Eer Edebiyat Dostlar bir bakma Yordama para-lel grlyorsa, Fanatik/Alan paralelliini de grmezlikten gelemeyiz. Bir iki fark var, en nemlisi Fanatikin daha genlere de ak oluu. Fanatikin ince-lemeye ynelememesi de bir fark. Belki ynelemeyecek de. Olsun. Metin Ce-

lal (ve Adnan zer) eletirel deneyimi olan yazarlar ve hem de airler. Alan tavrszd, Fanatik de tavrsz grnyor. Ama yarn bir tavra girebilir. Gir-mese de bugn lkemizde yalnz iki dergi varm gibi geliyor bana: Edebiyat Dostlar ve Fanatik.

***

08.06.1989

[30]

Haluk:

Fanatikin nde gelen ki-ileriyle, Metin Cell ve Ad-

nan zerle tantm. 22

Nisanda stanbulda onla-

r aram bulamamtm. 28

Maysta buldum, burada ay-

rnt vermeyeceim, te-

ki birka Fanatikiyle de ta-tm. Birlikte bana gre g-

zel bir iki saat geirdik. Ben

dergici olarak deil, iir oku-

yucusu olarak Adnana ve

Metine duyduum ilgi do-

laysyle onlara yaklatm. Adnan zere ilikin seninle epey konumamz

oldu. Metin Celli de tanmaman beklenemez. Metin kitabndaki baz iirler-

le Adnanla ayn kefeye konabilir belki, ama sonraki iirleri baka izgide. Bun-

lar toplumdan rahatszln dile getiren, buna kar sert/yumuak tepkide bu-

lunmak isteyen iirler. Sen gelince konuuruz, nk iyi iirleri var Metinin.

28 Maysta Edebiyat Dostlarna da uradm. Biliyorsun Dnem der-gisi onlarda yok. O. utsaya Dnemi, ilk on iki saysn verdim. Devinimi Gvenden bulmu. Senin 29.05.89 mektubunda Yordamn teki dergilerle ilikisi konusunda sylediklerine ben de katlrm. Ama unlar da eklemek is-

terim: (1) kinci Yeninin ilk evresi o srada kapand. kinci Yeni hl srd-

ne gre (kanc evresindeyiz ?!) bu zelliin tarihsel bir yn olsa gerektir.

(2) Cntrk Dnemi 9. sayda Ayaydna devretti, ve dergi bakalaarak k-may srdrd. Ben 9. sayy Cntrkle Bezircinin ayrma tarihi diye sayma-

ya eilimliyim. ki eletirmenin daha nce az da olsa bir ortakl vard eleti-

rel alanda. Dnemleri utsaya verirken bunlar da syledim. O bana, haber olarak, Gven Turan ve Bilgin Adalyla sylei yaptn syledi. Bunun habe-

rini bana yapacam diye 16 Mays mektubunda yazm, seninle yazp ya-

zamayacan sormutu. Anlalan seninle de sylei yapmay dnyordu.

Ben o mektuba yle yant vermitim:

... Seninle isteyen sylei yapar. Bunun iin kimsenin kimseden izin al-

mas gerekmez. Sen de syleide istediin yntemi kullanrsn. Ben her trl

syleinin dndaym. Haluk yazn grdkten sonra, syleiye yanar m bil-

mem, kendi bilecei itir. Adresi udur...

utsaya Edebiyat Dostlarnn sendeki eksik saylarn da not ettirdim. imdi gnderemem dedi, gelince Haluka elden veririm.

ki gn nce Edebiyat Dostlarnn Haziran says geldi. Sana bir tane pos-

[31]

taladm. Gven de postalar herhalde, nk onunla yaplan sylei yaymlan-

m. Anlaldna gre gelecek sayda da Bilgininki yaymlanacak. Benim Yor-dam ile ilgili yaz ve syleilere ilgim var, ama gemi beni heyecanlandrm-yor. Yarn iin de bir planm/kararm yoktur. Ksacas ben ibnl vaktim. Se-

nin durumunun farklca olmas normaldir. En azndan Gvenin ve Bilginin

dediklerine ilikin diyeceklerin olabilir. Sizin benimle ilikiniz birse, aranzda-

ki ilikiler iki kez nemlidir, deil mi?

utsaya mektubumda Cntrke fazla nem verip Haluk ve tekilerin

hakkn yemek doru olmaz demitim. imdi de sana diyebilirim ki, sen, G-

ven, Bilgin, Eser vb. kendinize fazla nem verip Peker/Gnen/Ulu grubunun

hakkn yemezsiniz inaallah. Az ok farkl bir balamda da olsa, bak Ak ne

gzel sylemi:

nk mlk olmaz ribat- dehr-i fani kimseye

Akya biz getik, olsun hissemiz yrna vakf

(ribat: kk, konak, tekke; yrn: dostlar demekse de burada bizden son-

ra gelen kuak anlamnadr.)

Annene babana sayglar, sana, Oyaya, Sungu ve Erene sevgiler.1

***

1 O gn Cntrk Mehmet Tanerin Kuulu Handaki yazhanesine gidiyordu. Onu

oktandr grmemiti, bir de Adnan zerin selmn ona gtrecekti. eride insanlar vard,

Cntrk sekretere, Beni alr m diye bir sor dedi. Cntrk hemen alnd ve tantrld. Biri

irketin avukat teki eksperiydi. Avukat kald yerden srdrd. ok tatlyd. Sonra eksper

ald. Daha ok anlatt, daha tatlyd. Bunlar edebiyat olmadan, edebiyat yapmadan ilginti-

ler. Sonra gittiler. Cntrk Yorgun grnyorsun dedi Tanere. O, ban edi. Senin anto-

loji ne oldu? diye sordu Cntrk. Bu, sonraki kinci Yeniler (Taner Dnemi) stne bir an-

toloji idi. ler bu srada ok, pek alamyorum. Taner masadan kalkt, yandaki kalorifer

radyoterlerinin stndeki kitaplardan birini ald. Bu, Adnan zerin ngrak kitab idi. Taner

kitab at Bak buradan unlar setim dedi, iki daktilo edilmi iir gsterdi. Oku, beene-

cek misin? diye de ekledi. Okuyamam, dedi Cntrk, ama sayfa numaralarn alaym, evde

kitaba bakarm, kitapta sevdiim iirler iaretlidir, sana yarn sylerim. Sayfalar 13 ve 59du.

Cntrk gece evde notlarna bakt. Sevdii iirler 50, 54, 56 ve 59. sayfadakilerdi. 13 yoktu. 13.

sayfay at, okudu, bu iiri niin sevmediini hemen anlad: retorikli idi. Ertesi gn durumu,

btn ayrntlaryla Tanere aktard. Cntrk Metin Cellden at. Taner onu tanyordu, ama

kitabndan ve son iirlerinden habersizdi,nk dergi ve kitap almyordu, edebiyattan birka

yldr kopmutu. Cntrke yan odadaki, depodaki kitaplar gsterdi. Bunlar Tan Yaynlar idi.

Bunlar satmann peindeyim dedi Taner, satabilirsem elime geecek parayla bir eyler ya-

ynlayabilirim. Para ne de olsa bulunur diye dnyordu Cntrk, ama edebiyattan kopuk-

luun aresi yoktu, o bir yerde srtrd. Cntrk de, kendisi, uzun bir kopukluktan sonra ede-

biyata dnnce, kimbilir nerede nasl srtyordu?

[32]

6 Eyll 89

Haluk:

Mektubun dn geldi. Fotokopileri 15 gn nce almtm. Epeyi ey var

mektubunda. Neresinden balayacam bilemiyorum?

Sen ii kapatm gibi bir havaya girmisin. Bana ise iler yeni balyor

gibi geliyor. Yz yze olsak kolayca anlardk. Anlamay brak, mektuplar,

uzaklatrabiliyor da. Ne yapalm?

1. Cumartesi Kadky toplantsnda bir anlamaya varlsayd bundan her-

kes kazanl kacakt. Osman bunun farknda deil denebilirse de bizim

bilmediimiz eyler de var herhalde denebilir. Bunlar renmek zamanla

olacak. Bu arada Osmandan mektup geldi. Dar kadroyla da olsa ii srdre-

ceklermi. Mektubunda daha baka eyler de var, gncelliini yitirmezse sana

yazarm. yle anlalyor ki Osmanla asl bundan sonra yazacaz (Yine de

belli olmaz diyelim.).

2. Sen biz Yordamclarn yeniden yazya dnmelerini dekoratif mi bulu-yorsun, yazn iyi anlayamadm. Dekoratif de olsa bir ilevi olur. Gnmzde-

ki dergicilii grmyor musun? Yrekler acs deil mi? yi, zlenen bir dergi-

ciliin gereklemesi kolay bir i deil, ara bir dnem yaanacak, bu gerek-

li. AU kmazsa bir bakas kar bu ara dnemde. Gvenilecek birisi olursa,

Yordamclar da yazyla ya da yaz d onu destekleyebilirler. Benim hatrma Abdullah zkan geldi. Matbaas da var. Ycele yazdm. Senin Ycelle mektup-

laman iyi olacak.

3. Sen defteri kapattn anlamnda mektubunun birka yerinde sz

harcamsn. Bunlar benim ciddiye almam olanakl grnmyor. nk sen

ayn mektupta kendimi daha ok okumaya vereceim demisin. Okuyan, ya-

zdan uzaklamaz yaklar deil mi, sevgili Haluk?!

4. Gvenin yks... Karasunun Gm Kediler Bahesini bilmiyorum. O bakmdan Gvenin rnn Karasununkilere nispet edemem. Ama un-

lar syleyebilirim: Sray ilgin buldum, onun iin sana ve Ycele haber

verdim; o trde baka ykler (bizde ya da darda) yazlm mdr diye de

merak ediyorum. yknn kendisine gelince, beendiimi syleyemem. Bir

adan beenilecek bir ykdr, bir adan ise yerilecek bir ykdr. Marks

eletiriye kaymadan, ama Markslarn da houna gidebilecek bir yaklamla

Srayn an gstermek g olmasa gerektir.

5. Gvenin Gsteri 100e verdii yanttan haberim var, Ycele de atm haberli deilse diye. Sen mektubunda Gvenin bizim anlaymz dorul-

tusundaki blmn aktarmsn. Gvenin Gsteriyi ven szlerini, ayrca Gvenin bu dergiye (belki de rahatsz olmadan) yaz gndermi olduu olay-

[33]

n ise grmezlie geliyorsun. u da dikkatinden kamasn. Aktardn blm-

deki son cmle. Bu cmleye baklrsa bizim anlaymz hayal oluyor, ger-

eklemeyecek bir ey oluyor. Bylece Gven, yine Gsteriye demir atmakta selmeti buluyor.

6. Burada seninle Durmazn paralel dtnz de syleyebilirim. Sen

Gvenin yaz ve davranlarnn bir blmne bakp onun yannda yer al-

yorsun; Durmaz ise br blmne bakp ona kar yer alyor!

7. Durmazn iir kitabn ben de beenmedim (Onun yalnz bir kitab

var.). Ycel Filizler ve Enis Aknn da kitaplar iyi saylmaz, ama bunlar ikinci

yeni denemesi olduu iin ceffelkalem ktlenemez.

8. Durmazn dil (ztrke) konusunda yazdklarna gelince, ben dil s-

tne konumann yararl olacana pek inanmam, o trl yazlar da pek oku-

mam. Ama benim de Osman ve Durmazn yazlarda kulland dilin eskilii

dikkatimi ekti ve Osmana bunu aktardm. Yerlemi gzel Trke szckler

var, bunlar kullanmyorsunuz, dedim. Senin de rahatszln benimkine ben-

ziyor diye dnmek istiyorum. Yoksa Durmaza kuramsal olarak kar ge-

liyorsan sana katlmam biraz g. Ama Durmaza da katlacak deilim. Hat-

ta diyeceim ki Durmazn platformu biraz geni tutulursa, sen de Durmazn

yannda yer alrsn. TDKnu baz bakmlardan sen de eletiriyorsun, kapatld-

na da bir bakma seviniyorsun. S. Nabi zerdim ve T. Sara gibi Atatrk

/ ztrkeciler senin TDK iin sylediklerini duysalar seni gericilerin yann-

da sanrlar. Murat Belgenin yazs da, doru anlyorsam, senden ok Durmaz

destekliyor, haberin olsun!

***

08.09.89

Haluka:

Dergi konular, yazya dnme konular stnde epey durduk, artk kapa-

tabiliriz sanyorum. imdi almas gereken asl konu tam boy karmza gel-

mitir, eee... ite biz de byle yaayacaz, bir ey kapanrsa yenisini amadan

edemeyeceiz!...

Konu, ana izgisiyle, Edebiyat Dostlarnn Yordam ele al olaydr. Bu olayn anlam, neler getirecei, bizim ona kar davranmzn ne olaca gibi

sorular konunun ekirdek blmn oluturuyor.

Seninle sylei kabul etmememiz isabetli olmutur deil mi? O halde bu

kararmz Yordamla ilgili yazlar bitinceye kadar srdrebiliriz. Doaldr ki kacak yazlarda nemli bir yanl ya da rahatszlk verici bir durum olursa

[34]

mdahale edebiliriz. Eyll saysndaki yazda mdahaleyi gerektiren bir ey

grmedim. Sana da postaladm, durumu bana yazarsn. Diyeceim, mdaha-

le konusu burada atm konunun dnda kalyor.

nce olayn anlamna eileceim. Bu beni yalnz iki adan ilgilendiriyor.

utsaylarn verdii/verecei anlam, bizim vereceimiz anlam. nc kiile-

rin verecei anlam dmda kalyor.

Osman, Eyllden nceki sayda epeyi anlam getirdi. Yanllk/eksik-

lik alarndan sigaya ekilemez, nk edebiyatmzdaki teki yazlardan daha

fazla ak vermi deildir, kald ki ortaya konulan gzel ve salam eyler, asl

dikkate alnacak eyler deil midir? Osmann, Gvenin ve Bilginin deerlen-

dirme ya da yorum bakmndan baz yeni eyler getirdii ya da gelmesine yol

at meydandadr, bu, edebiyatmz iin yararl olacak deil mi?

Eyll saysnda yorum/deerlendirme yok gibi, ama belirlemeler, genel

olarak, bana salkl grnyor. Burada, o, Cntrk dedike iinde Haluk

da bulunduunu, Cntrkn bir simge olduunu anmsatmak istiyorum.

nk eletirel servende benim hemen her yazdma sen, senin de hemen

her yazdna ben katlmtm. iir/air stne yazlarda ayrtmz oldu.

Ama Osman bunlarla ilgili deil.

Osman bu minval zere devam ederse, Yordam ele almaktan doan an-lam daha iyi anlalacak, bizim de onun bu giriimine nasl anlam vereceimiz

gndeme gelecektir. Tabii, ksmen de olsa, imdiden gndemdedir!

Mektubunda, Edebiyat Dostlaryla (Durmazla) ayn edebiyat endieleri-ni paylatmzdan kuku duyduunu sylyorsun. Bekleyelim, grelim, di-

yorsun. Bana gre beklemeye gerek yok, onlarda bir deime ile bize yakla-

ma beklenemez.

Ama biz dediimiz kim? Burada asl soru bu.

Bana gre biz, Yordamdaki Haluk-Cntrk ve daha sonrasnda mektupla-an Haluk-Cntrktr, bu ikisinin ortak edebiyat grleridir. te bu gr-

ler, Osmann Yordam stnde duruundan sonra, askya alnmak durumun-dadr. Yani geerli deildir artk, az ok deierek yeniden can kazanmala-

r sz konusudur.

Osmann yazdklar ve yazacaklar, bizim eletirme alanndaki rnleri-

mize bir halka ekliyor. Biz bu halkay ancak deerlendirdikten sonra yeni bizi

yaratabiliriz. O zamana kadar eski biz askdadr! imdi ara dnem bizini

yayoruz.

Zaman durmuyor, grnsn grnmesin, toplumda ok ey deiiyor.

20-25 yl sonra baz sosyalistlerin Yordamla yakndan ilgileneceklerini, hatta kendilerine kk diye gstereceklerini, hi tahmin etmezdim. Ama serinkanl-

ca davranarak yle dnebiliyorum: 20-25 yl sonra bize (eski bize) benze-

yen kiiler Yordam stnde dursayd daha iyi olmayacakt. O trl bizler, faz-lasyla zaten hep var olmutur, bize katlanlar saymazsak, eletirme gelenei-

[35]

nin lkemizde kurulmasnda pek katklar olmamtr.

imdi ite eletirme geleneinin, en azndan eletirmede bir sreklili-

in salanmas frsat kmtr ve gerekleme yolunda Edebiyat Dostlar nemli bir grev yapmtr. Bize benzemeyen, ya da yle grnen kiilerin

bunu yapmas, hem bizim sandmzdan salam olduumuzu, hem de ar-

tk bizim grlerimizin, ilevini yerine getirmesiyle, askya alnmas gerek-

tiini gsterir.

Askya almak, terk etmek anlamna gelmiyor kukusuz. Bir sre iin

kullanlmayacaktr anlamna geliyor. Bu sre ne kadar srer bilmiyorum?

Edebiyat Dostlarnn koyduu halkay yakndan deerlendirebilirsek, hem bu sreyi syleyebilir, hem bizim grlerimizin ne lde deieceini de

tahmin edebiliriz.

Peki nasl deerlendireceiz?

Vaktiyle edebiyat gelenei kurma yolundaki almalarmz, savlar-

mz, birok tembel/oportinist eletirmen, grmezlie gelebiliyordu, deer-

lendirmekten kayordu. Grenler ise gszlklerinin ya da cesaretsizlik-

lerinin tutsa oldular. imdi arabizler; eski bizler stnde duran, onla-

r gren Edebiyat Dostlarn deerlendirmekten kaacak myz? Yoksa biz bize kar myz? Bu, bizim gemiimizle alay etmemiz olur galiba?! Eskiyi

bir daha yaamak istemem, ama onunla alay etmeyi de iime sdramam!

Evet, yazar deiliz, belki de yazarla dnmeyeceiz, ama edebiyatn

dnda da deiliz. Yazd kalarak ne yaplabilir bunu dnebilir, arat-

rabiliriz.

Mektuplarmn bir blm senin dediin gibi uzaktan komuta nite-

liinde. Ycele bunu amtm. O, komuta yerine sinyal szcn tercih

ediyor. Fark etmez. Ama gryorsun ki bu mektubum uzaktan deil yakn-

dan kumandal. Anlalmyor mu? Anlalr: Haydi ibana!

Oyaya, Sunguya, Erene sevgiler, senin de gzlerinden (komutasz)

perim.

***

20.11.89

Haluk:

imdi de bir baka renk ve boy kt var kalemimin altnda, ve

Eve geenlerde hrsz girdi, gndz vakti. Her taraf allak bullak etti.

Hi bir ey de bulamadan gitti. Bunlar mark/dolar hrszlarym, mal al-

mazlarm. Ama mark bulmaynca bo kmamak iin evden, senin daha

[36]

nceki yllarda getirdiin bir kalem vard, unutmutum bir yerde kalmt,

ite onu almlar. Baka bir kaybm olmad ve bu kalem, elimdeki, bir baka

arkadan ben emekli oluyorken yapt hediye. Biraz kaln, parmaklarm zor-

luyor, ama artk dnem deiiyor gibi, kdn rengi ve boyu gibi, mektuplar-

mz da klecee benzer. yisi de budur diyeceim, dnlerde mektularmz

uzatan heyecanlar olgulat olgunlat, ilevlerini de bitirdi deil mi? Yeni he-

yecanlarn boy verip egemen olmas... : bakalm zaman ne gsterecek?

Sana ksaca bu yakadaki haberleri aktaracam, sonra da 06.11.89da eli-

me geen 31.10.89 mektubunu yeniden okuyup eskiye fazla bulamayan bir

heyecana yol aacak m, u douracak m, bakacam.

1. stanbulda Memet Fuat gremedim, Fiekiyle grtm. Beni yeme-

e de alkoydu. Son kitabnda yalnz bir (1) iirini sevdiimi syledim, hangisi

olduunu da gsterdim.

2. Koay Balarbandaki evini satm, yeni evine tanmadan stanbulda

onu da grdm. Yeni evi Bostanc tarafnda. Adresini aldm.

Biliyorsun utsaylar da o tarafta oturuyor. Ben byle ilikileri nemse-

rim. Balarbanda Koayn evi ile M. Fuatn evi ayakla 15 dakika kadardr, ha-

berin var m? Filiz stanbuldaki evine tanamad, tansa Gvenin nceki i-

yerine ayakla 5 dakika mesafede olacakt.

3. Filiz, ameliyat oldu bacandan. 3 ay alda kalacak. Reyhan bana hasta-

neye yatt haberini vermiti. Reyhan Esere yakn bir yerde avukatlk yapyor.

O gn Reyhandan sonra Esere gittim. Eser, istedii halde, edebiyata d-

nemiyor, vakit bahanesi yok ama ite dnemiyor. Daha dorusu edebiyata is-

tedii kadar giremiyor. Epeyi iir kitab alm, okuyor. Ama ...

4. Eser iin haberim udur: Eser 1979 (?) sralarnda Baturun dergisin-

de yazlar yazm(t). Ben bu olay ok nemsemitim, 1970ten sonrasn ya-

kalad diye. 1979-80de braktna gre yazy, 80den sonrasn yakalamas

pek g olmaz diye dnyordum. Ama o gn grdm ki durum byle deil.

Eser Telliyi, olak tanmyor. Bana, bu airlerin kitaplarn aldn ve okuma-

ya baladn syledi. O zaman...

O zaman senin dediine varr i: Eser yazya imdilerde dnerse sadece dekoratif olur.

5. Eserle ilgili bir haberim daha var, bu seni ilgilendirecek sanrm: Eser

evindeki tablolar satm, parasyla Altnovadaki evinin inaatn tamamlaya-

cak, balatm bile. Buradaki dkkan satarsa Ayvalkta o tr bir dkkan aa-

cak ve akamlar Altnovaya dnecek.

Dnyorum da Eserin ve Halukun edebiyata, yazarla dnmeleri

dekoratif olmasa ok eyler olabilecek. Biraz kuzeyde Burhaniyede de Bezirci

6-7 ay orada rn veriyor! O ky kutsal bir nitelik mi kazanr? Umarm ki

Haluk Eserle eski hesaplamalarn -bugn kimseyi ilgilendirmeyecei iin-

[37]

bir stma nbeti gibi yaatmaz da biraz yarna dnk bir eylerin heyecann

yaamaya balar.

6. Pekere ilikin bilgi, sanyorum, sana gnderdiim fotokopilerde var.

Bana tantrd Adnan, Armutluda tantrd (ad neydi?) adamn kk

kardei imi. Pekerle ben ptm iin, tabii, Adnan da ptmd buraya

geldiklerinde. Pekerin edebiyata dnmeye niyeti var gibi grlyorsa da ola-

na yok grnyor bana.

7. Sana asl haberin namdandr. Geenlerde yolda grdm yanatm.

Sizi arayamadm dedi (Beni arayacakt. Aa yukar belli bir gndemimiz

de olacakt.). Onu dolmuuna kadar gtrdm. ok deilse de yeteri kadar

konutuk. nam edebiyat brakmtr, dnmesi bu sralarda beklenemez. Be-

nim ona kar grevim bylece bitmi diye kabul edilebilir.

nam iirsel dzyaz metin deneme her neyse yazyor ve yaynlyor anla-

lan (Argosta ?). Edebiyattan kopmu bir kimsenin bu tr yazlarda baarl olmas ans azalr sanrm.

8. Teyzemin kaladan aya krlm, nazikne zmire arldm. O sra-

da Ayrm gelmiti. Ayrm Sedat anver karyor, sana ondan sz amtm. zmirde Sedata da uradm, o vesileyle be-alt Ayrmcyla saatlerce birlikte olduk. lerinde lkiz Kulur da var. Bu kzn iyi iirleri var. Yaknda Ayrm Ya-

ynlarndan kitab kacak. Sana Ayrmn ikinci saysn postaladm m bilmi-yorum. stersen sen bir yllk abone olursun. Ayrm nasl bir dergidir, nasl ol-maldr, bu trl sorulara ben yorulmadan yant verebileceim iin, benim

neredeyse ilgi sahamn dnda kalyor.

Sedat Edebiyat Dostlarn tuttuuna gre ona baz tavsiyelerde bulun-dum. Bunlar sen yorulmadan tahmin edebileceine gre, senin de belki ilgi

alannn dnda kalr.

***

Gece, 20.11.89

Haluk:

imdi de bana ilikin bir iki haber sunaym:

1. Geen ay bizim inaatlarn teknik kongresinde Teknoloji: Hangisi?

bildirimi sundum. Karaesmen benim konumu ieren daldaki yazlarn genel

raportr idi. Ho bir alveriimiz oldu.

2. 10 gn nce Antalyada bir gn denize girdim, hava bozunca hemen

Ankaraya dndm.

3. iir okumaya biraz ara verdim, zamanmn ounu ngilizce edebiyat/

[38]

kltr/eletirme yazlar okumaya ayryorum. Yazn sen buradayken belki bir

yl sonra sizlerle kouabilirim, hazrlanabilirim demitim, byle giderse bir yl

sonra, Batdan da sz ap sizin karnzda ukalalk edebileceim!

imdi mektubuna bakyorum, acele yant bekleyen bir yeri var m diye,

pek gremiyorum. yleyse bu mektubumu kapatmama izin ver. Bir iki saatim

daha var yatmaya, Nacinin Demdemesini okuyacam.

Ben taallm eylemitim fenn-i ak levhden

Vermemiti hsne suret hazret-i Yezdan henz

(eyh Ali Vasfi, Muallim, 318)

***

20.12.89

Haluka:

Sen erken yazmsn, ben de gecikmeden yazaym dedim, yoksa sylene-

cek nemli bir ey yok. Hareket ya da olays eyler var kukusuz. Gnmz-

de nemli ile nemsizi ayrmak gleti, daha dorusu, nemli ile nemsizi

yeniden tanmlama gerei kendini iyice gsteriyor, bu durumda bakarsn bir

nemlilik yaktrlabilir baz hareketlere, ben yaktramasam da. Alkanlk-

larmn kimisini askya alabiliyorum, ama aslacak yeni bir ask bulamadm

iin hem eski hem de yeni nemlilikler benim sanki dnyamn varlklar deil...

ki gn nce stanbuldaydm. Fiekiyi grdm,ona drt ngilizce kltr/

edebiyat yazs braktm, yeni yazlar, yararsa evirsinler, dedim, ben henz

okumadm iin bu yazlarn yalnzca adlarn verebilirim: (1) Foucaultla ilgi-

li, (2) Baudlairele ilgili, (3) Wittgensteinla ilgili, (4) Feminizm ile ilgili. Gr-

dm ki Fieki dergiyi szde ynetiyor, bana yle dedi: Memet abinin ma-

sasna brakaym, o baksn yazlara.

Ycel telefonda sylemiti, ama, bir yolunu bulup Fiekiden sordum, ve

rendim. Gven Turann iir kitabn basmayacaklarm.

Yanmda 6 ngilizce yazy ilenmi bir zarf daha vard. Kadkynde

Genlik Kitabevinin yanndaki sahaflar arsnda alt katta bir cilti var, Kemal

Durmaz oraya leden sonralar almaya gelirmi diye iitmitim, ite ora-

ya gidip zarf Durmaza vermelerini rica ettim. Durmaz artk ok seyrek uru-

yormu, imdi de ksasna, zmire gitmi. Vakit sabaht, yle olunca, leden

sonra oraya yeniden uramadm. Szn ettiim alt yaz State of the Politi-

cal Theory konusunda. Birisi dorudan doruya Marxismle ilgili. Ben yalnz

bir yazy okudumdu geenlerde. Kltr ve Edebiyat eletirmesinde uygula-

nan deconstruction (yapy bozma) ynteminin hukuka uygulanma giriim-

[39]

lerini zetliyordu. Bu bana ok ilgin geldi. Bilmem Durmazn ilgisi buralara

kayar m? Kayarsa onunla bir diyalog uzaymz olacak demektir. Osmandan

bir ses kmad. 15 Aralkta Cihan Ouz Ankaraya gelecekti, ya gelmedi ya da

vakti azd beni arayamad. Cihann sosyoloji kl oluu ve (ne kadarsa) ngi-

lizce bilmesi kendisiyle bir diyaloumuz olabilecei anlamna geliyor.

Burada bu ay iinde Mehmet Mahzun Doanla iki kez grtk. Di-

yaloumuz vardr. Bir yl sonra Tamer K. Bilginle bulutuk. Bilgin (ne gibi i-

levi olduu belli olmayan baz) amatr dergilerde eletirel yazlar yaymlyor.

ki yl nce ktphanede Yordam elden geirip bir zetini yaymlamt. yi bir ocuk, ama -belki dil bilmedii iin- diyaloumuzun anlaml uzaylara var-

mas olasln dk gryorum.

stanbulda bir de Seyfettin zdemiri buldum. Kadkynde Altyolda

bir handa mimarlk brosu var. Adresi Abdullah zkan vermiti, Ycel de s-

zn etmiti. Aradan ok yl getii iin (zaten eskiden pek arkadalk yapt-

mz sylenemez, Ycel ve Pekerle yapmtk arkadal) birbirimizi tanyama-

dk. Az da olsa iir yazyormu, btn iirlerini bir kitapta toplamay dn-

yormu. Bir iki dergiyi izliyor, iinde deilse de edebiyattan kopmu saylmaz.

Bu stanbul gezimde sahaflardan eski dergi topladm, eski harfli birka

kitap da bulabildim. Halit Ziyann Mai ve Siyahn bulduuma sevindi. By-lece H. Ziyann orijinal bask epeyi kitab tamamland bende. Mehmet Rauf

da yle. Dosyalara bakmak isteini duymuyorum, sen bana u bilgiyi verebi-

lecek durumdaysan sevinirim: Selim leri Servet-i Fnun romanyla ilgili ya-

zlar yazmt, bunlar bir kitapta toplad m? Okuduun yazlar varsa nele-

re/nasl eiliyor?

stanbulda proramm uygulayabildim, greceklerimi grdm, alaca-

m aldm. Bir de proram d bir yaaym oldu: Gece otobs ncesi kahvede

dergileri elden geirirken bir gen masama geldi, dergilere bakt. Kubilay K-

seolu imi. iirlerinden haberliyim, henz kitab yok. nmzdeki Argosta toplu iirleri kacakm. Epeyi konutuk. Beendiim airlerden deilse de

onu eletirmeye eilimli buldum.

Senin mektubuna gemezden nce bir haberim daha var, zaten sen de

grmsndr, Edebiyat Dostlarnda Ahmet Oktayla sylei var. Ben okuma-dm. Ama Adaletle Kemalin bu syleiyi deerlendiren yazy okudum. Bana

ilgin geldi. Sana dergi -her nedense- ulaamamsa ben sonra gnderebilirim.

***

22.12.89

Haluk:

[40]

Lisedeyken renmitik galiba, Fazl Ahmetti sanrm, yle bir ey de-

miti Haim iin:

Haimin irinde var reng hayal

Olmayan ya lafz ya manasdr

Fazl Ahmet edebiyat ders kitaplarna gemiti. Halil Nihad ise hi bilme-

diimiz bir add. Sonradan tandm. Bu ikisi, sen okullusun bilirsin, ayn ku-

aktan. imdi elimde, stanbuldan geen gidiimde bulduum Siham- lham kitab var Halil Nihadn. O, Haim iin yle demi:

erh ederken air Ahmet Haimin bir irini

Eyledim gaib temamen akl da izan da (s. 32)

Haim o zamanlar bir hayli igal etmi zihinleri, deil mi? Bugn ise on-

dan ka iir var bize kaynaklk edebilecek?

Halil Nihad (Boztepe) ayn kasidesinde u beyitlere de yer vermi:

Biz cihann yle bir hakinden ettik ki zuhur

Halk hep seyyan tutarlar cehli de irfan da

Ald bak Gkalp Ziya mir-i Nazifi yanna

Gaib ettik yani biz ran da Turan da

Bir zamanlar saklyordum can bir canan iin

Ald lakin imdi alk can da canan da

(31-33) [1336=1920]

Baka bir gazelinde de Halid Nihad Turanclar okam:

u mbarek vatann ismine Turan diyenin

Akibet son yeri Turan olur inaallah

(39)

Bu beddua iltifat yerine de alnabileceinden (!) edeb deeri artar sanrm.

Bugn Ayrmn 3. says geldi. Tavr deilse de tavrslk vardr diyebiliriz, yazda. Ne ki bir taralk/dar yerde oturu var. ... bakalm zaman ne gste-

recek? uras ak bana gre: Edebiyat Dostlar dar yerde deil. Sana Ayrm gndereceim.

Bu hafta Nisaya gittim. Yoktu. Odasn paylaan Murat Szerle tantm

ve konutum. 25 yalarnda, birikimli. iir de yazyormu. Mehmet Mahzun

[41]

Doanla tantracam, ayn sokakta alyorlar.

Bu kez de bir mektubu tamamlamak nasip oldu! Nice mektuplara...

Sevgiler, iyi gnler. Hepinize.

***

26.01.90, Sabah

Haluk:

09.01.90 mektubunu, ya da yaadmz tarihi makine ileyiiyle alglayan

09.01.90 mektubunu, on gn nce aldm. Fazla geciktim deil mi bu satrlar

yazmakta? Olsun, ben sk yazarsam sen de zorlanyorsun, oysa durumun be-

nimki kadar yazmaya elverili deil. Yine de merak etmeyesin diye, ben de, ara-

mzda birbirimize kazandrdmz alkanl sevdiimden olacak, o alkan-

ln biraz da tutsa olarak, daha da gecikmeyi nlemek yolunu tutuyorum.

Biraz garipe de olsa, baladm ya, artk bu mektubu srdrmek g ol-

maz, sen de yle masaya oturmana bakyor, oturunca mektubunu bir (ya da

birka) rpda bitiriyorsun, deil mi? yle ya, seninkinden bir gn sonra

Ycelden mektup geldi. Onun da mektubuna bir giri yapsam diyorum. Son-

ra senin mektubunu yeniden okuyacak, ona gre ilmikler atmay srdrece-

im. Kabul m?

leden sonra

Haluk,

Havalar bir trl dzelmiyor, dzelirken bozuluyor. stanbula/zmire git-

mei oktandr dnyorum olmuyor.

Hemen syleyeyim ki bu, nceki mektuplarmda yazdklarmn sana bek-

letecei bir dorultuyu srdrmek anlamna gelmiyor. Belki de tersi? Bilmem?

Artk tandm yeni kiilerle ilikiyi gelitirmek, onun peinde komak... bu-

nun yan sra ilikileri snrlamak ve hatta noktalamak konusu gndemimde

kendisini gsteriyor. nsan ilerlerken bireyler bulamazsa geri ekilmesi nor-

mal olmaz m?

lk geri ekiliimi Fiekiye uyguluyorum. Ona o ngilizce yazlar verdi-

im zaman beklerdim ki bunlarla falan arkadam ilgilenebilir, ben size duru-

mu bildiririm desin. O ise Siz bunlar evirecek misiniz? demekle kald. Ben

eviren benden az ngilizce biliyorsa yardm edebilirim dedim. Kafasnda,

anlalan, hi bir kimse bulunmad iin yant vermedi. stelik yazlar Me-

met Aabeyim baksn diyerek biraz tedeki masaya koyarak yazlarla, yani be-

[42]

nimle, tmden balanty kopard, kopmak deil ya...

Bezircide bir mektubum var, herhalde alt ay geiyor. Bakalm yant gele-

cek mi? Yazabilecek mi? ok ilerisi iin bir ey syleyemem, imdiki durumda

ondan da geriler durumda olduum ak.

Ankarada Tamer K. Bilgin ve Mehmet Mahzun Doan, tatl ocuklar, bir-

likte bulunmaktan zevk alyorum, ama onlarla bir eyi bytmek olasl-

zayf grnyor. Olabilir kukusuz, ama zahmet ister, iki tarafl. Onlar iin

olanakl m bu bilmem, ama ben fazla zahmete giremem, o a getim.

zmirde Sedat anver de aradm bir air, karlkl konuulabiliyor. Ama

imdiye kadar vardmz yer tekilerle olandan farkl deil. Ondan bir umu-

dum u ki o bir dergicidir. Dergicilik serveni onunla beni bir yerde, heyecan

asndan, iyice yaklatrabilir. Bu da iki ayda belli olur: Yrtmekte oldu-

um bir deneysel beklentinin sonu bunu gsterecek.

Tabii, ben byle ekilirken, baka giriimlerim, snamalarm olmayacak

demek deildir. Sana durumu yazarm, die dokunur bir ey olursa.

Yukardaki paragrafta bir heyecan szc geti. Buradan senin mek-

tubunda Edebiyat Dostlarnn son saysndaki yaz dolaysyla sylediin [Oktayla] yaplan konumayla ilgili deerlendirme yazs ilgin ama [onlar-

la] ayn heyecan izgisinde deiliz gibi geliyor bana, szlerine geeceim.

Yumuak/nlemli konumusun araya gibiler koyarak. yi, ama erge se-

iklie kavuman gerekir. Eski alkanlklarmzn arl altnda belki seik-

lik hayal olur denebilirse de ben yle diyeceim: Oktayla yaplan konuma ve

deerlendirme bir edebiyat olaydr; bu olay karsnda bir ey yapmak gerek-

miyor mu? Eer gerekiyorsa onlarla bir heyecan birlii olumu demektir.

Acele etmemek uygun olur. Olaya kar onlar baka, sen ve ben ve Ycel ba-

ka zmler nerebiliriz. Zaten zm nermek bile kolay deil, zaman iste-

yen bir ey. O halde fazla/tam heyecan aramann anlam ne? Dnem, Devi-nim, Yordam dnemindeki o eski heyecanlarn bir benzerini mi bekliyorsun? Yani, alnn karlansn m istiyorsun?!

Selim leriye ilikin epeyi bilgi vermisin, ama senin de bir yerde belirt-

tiin gibi Yazko bakmndan arivim iyidir. Yalnz 41-42.nci say eksik kald (sende varsa, nemli blmlerinin senden fotokopisini isterim, acelesi yoktur

ama). Selim lerinin yazlaryla ilgili yardm nerine teekkr ederim, gerek-

miyor. Ben Servet-i Fnunla yakndan ilgilenirsem, Selim leriden sonra k-

m yazlar (varsa) okurum daha nce. lerinin Ak- Memnu ile ilgili kitab varm, buldum, aldm. Zamanla lerinin baka bizde olmayan yazlar ve ki-

taplar varsa onlar da buluruz.

Bu konuyu biraz daha srdrebilirim. Defterin yeni saysn alrken bak-tm eski saylarn da sergilemiler. Bende yalnz say 2 eksikti, onu da aldm.

Akam dergiyi kesip biip dosyalarken Halit Ziya ile ilgili bir yaz grdm. s-

kender Savan. Baka yazlar da vard galiba bende. iirleri var, ama ben se-

[43]

vememiim. Yazsn okuyaym dedim ve birka gn sonra okudum (Bu be-

nim galiba okuduum ilk eletirel yaz oluyor, Edebiyat Dostlarn saymaz-sak.). Son aylarda pek ok ngilizce eletirel/kltrel/politik yaz okuduum

iin onun yazsn -sanyorum- anlamakta ve deerlendirmekte glk ekme-

dim. Yaznn kusurlarn da syleyebilirim. Savar baz eylerden haberli baz

eylerden habersiz. Bunlar benim eletirmeye dnm kamlamaz, ama

dnersem benim iin malzeme olur. Bu satrlar okurken hemen sana atlaya-

cam nereden bilecektin: ite atlyorum, sen u Almancaya girmezsen, ede-

biyat ve kltr kaynaklarn anlar ve izler duruma girmezsen (imdiki edebi-

yatmzla uzakta olduun halde iyi denebilecek bir dzeyde ilgiyi srdrebil-

men alklanmaya layk da olsa) sana yarn asndan kaybolmu gzyle ba-

kacakmm gibi geliyor bana ve okuduka bu duygum gleniyor. Ne denebi-

lir, duygudur! -- Biz duyguyla i yapmayz! Amerikada eletirme toparlanma

dneminde. Fransz etkileri ok etkisini yitirdi. Fransada bile o nl Derrida,

Foucault, Barthes gibi nller bugn rnek tutulmuyorlar. Jurgen Habermas

tutanlar oalyor. Bu, senin dilinde, Almanca yazm. Okuyabilsen ne iyi olur-

du. Bana bile g katardn. En kestirmesi u mu, senin yolunu yine kendin bul-

man iin: Bir Almanca kltr/edebiyat dergisine abone olmak, onu yakndan

izlemek, deerlendirmek.

[44]

orhan koak

Yalanlarla Uramak

TEPEDEK AT

Att m sonunda dna ylk

Ama belki terk eden sendin

Kurtlardan m katn yoksa

Bu sivri kapanta

Bu dipsiz zirvede

Uarak m, derek mi

Bu kayala, bir yara geldin

Ne bir adm ileri, ne de geri

Kartallar dnp duruyorken

Drt nal bir masal, umak adeta

Gznde kamar arzu vadisi

Uzanamazsn lk tenli aaca

Seni buraya ekip getiren neydi

Renkler kamayor ipil ipil

Dalp kyor sise aa vadi

Gr ki ne anlar braktn orda

Oynaan taylar

ahlanan ksraklar hey gidi!

Her kalbin bir karanl vardr

Kmldatr ruhu anszn bir kr itki

Seni buraya, hangisi;

Eyerlendiin gnden kalma keder?

Yakalandn anda aldn yara?

Yarlardan sonra o takn kibir?

ahlanrken mi yansdn buraya?

Sor,

Ben ne aryorum ki

Seni grdmse bu kaya banda

[45]

Temizyrekin yukardaki ltl paray da ieren yeni kitabnn (Yalan-gezen, Krmzkedi, 2011) asl gnderi noktas, kendi daha nceki iirleri, en ok da bir nceki kitap: Yeryzn Gezen Atl (Yasakmeyve, 2004). Bir iirin serveninde yedi yllk bir aralk (bir boluk) az ey olmamal: baz balan-

malarn gerei yerine getirilmi, bir sre noktalanmtr; yepyeni bir say-

fann alm olmas beklenir. Yeni kitap artk kendi gerekeleri, kendi baha-

neleri, kendi hamleleriyle ayakta kalacaktr. Oysa Temizyrek byle bir tabu-la rasa fikrini tam da bu yedi yllk boluktan sonra reddediyor. Baln n-cekiyle ilikisi kastsz olamaz: nce yeryzn gezen atl vard, imdi bir

tr karma/boaltma ileminin sonucu gibi duran bu yalangezen. nceki

yaptnn bana bir eksi iareti yerletiriyor air, en azndan belirgin bir soru

iareti. Hepsi yalan myd yleyse; bu gezintide devirilmi izlenimler, kaza-

nlm deneyimler, geziyi balatan ve srdren istek, atn kendisi hepsi se-

rap myd? iir beyaz sayfay reddetmekle bu tahripkr soruturmann en

olumsuz sonucundan kanm da oluyor: bitiin, mutlak susuun bir adm

berisindeki bu kalakalmann (her eye ramen sa kalmann) en gzel rnek-

lerinden biri, Tepedeki At. Bir tutuklanma nn tanmlayan bu iire dne-

ceim. Ama sorgulama ve tutuklanmann arka plan hakknda da bir eyler

sylemek isterim.

Arka plan, silinemeyen zemin, elbette Yeryzn Gezen Atl. Bu son kitap asndan bakldnda, o kitapta en dikkat ekici para nsan Yenidir bal-

n tayordu. yle: Her an yenidir insan / Yenmitir rnein iindeki bir n-

ceyi / Mermer gibi parlamtr ak bellek / Bozguna uramtr anlarn hk-

m / Baa yeni bir apka, apkada ince bir erit / Szlr gider nasl da krm-

z / Bir orap bile yeniler tam bilekte / Ak kemiinde bir kent armas / Isla

gc varsa notasyla gezinir / Sz dolar diline dalar geer onu da / Kamar

neye baksa yeil erik orda burada. nsan her an yeniden, yepyeni doar; bak-

t her eyle kamar ve bakt eyi de kamatrr, tazeler. Bu iirin de gizli

gnderi noktas, Temizyrekin en sevdii airlerden Cemal Sreyann genlik

rnlerinden Gl iiri gibi gelmitir bana. Sonu yleydi: Gl alyorum y-

zme sryorum / Her naslsa sokaa dm / Kolumu kanadm kryorum

/ Bir kan oluyor bir kyamet bir alg / Ve zurnann ucunda yepyeni bir in-

gene. Yeniliin henz bir ideoloji haline gelmedii (ya da oktan geldii ama

airin bunu henz bilmedii) bir n iaretliyordu Gl. Temizyrekin n-

san Yenidiri o iirin hem dnsel olarak daha iyi ilenmesi, derinletirilme-

si, hem de daha tenselletirilmesidir (kamama). Gen Cemalde henz iir-

sel bilince kmam (ve aslnda hibir zaman tam ad konulmayacak) bir ka-

yp duygu, Temizyrekte nerdeyse programatik bir fikir halinde belirginleir:

An dediimiz ey, imdi ve burada deneyimi, zaten nceki anlarn yenilgi-

ye uratlmas, hkmsz klnmasdr. Kamama tam da bu srprizdir, bu

apansz ykszleme, bu dourgan tresizleme.

[46]

Hi olabilir mi? Bellek bir ak mermer gibi, yeni naklar bekleyen bir beyaz lev-

ha gibi ieriksizce parldayabilir mi? Ha-

fza her zaman oktan dolmu ve arla-

m olan deil midir? Hfzedilmi olan?

Arzu oktan gemiin, bakasnn de-

il midir? Bu nemli deil, henz nem-

li deil. nn kendine inand bir an var-

dr, nn sade bekleyi olduu, sade ak-

lk olduu bir an. Buna inanmadan, buna

kaplmadan ie balayamayz. Temizy-

rek iin ncesizliin bir anlna bile olsa gerekten yaanm bir deneyim olduu-

nu deneme/eletiri kitaplarndan birine

koyduu balktan da sezebiliyoruz: Bo-luktan Domak (Kanat, 2007). Bu duy-gunun bu kadar plak, bu kadar teklif-

sizce ifade edildiini daha nce grme-

dim ben. Cemal Sreyadaki rkek duy-

gu, Temizyrekin korkusuz balnda

bir neriye, bir kavrama dnyordu. Kendi ncesiyle, kendi doum koullary-

la aklanamayacak bir yarat, bir tazelik,

bir fazlalk.

Ama kavramlarn balca zellii ili-

kisel olmalardr: yanlarnda ister tamam-

layc ister rakip olarak baka dnce-

ler vardr; bir evveliyatlar ve bir akbet-

leri vardr. Ksaca tarih iindedirler, iste-

meseler de. Cemal Sreya, ve zurnann

ucunda yepyeni bir ingene derken, her-

halde yaanm bir tazelik deneyimi ka-

dar, bir tazelenme isteini, u halde kur-tulunmas gereken bir eskilii, bir doumun koullarn da ele veriyordu (sr-

gn ocuu oluu, 60larn sonunda bile, ancak sslenerek, kostm edinerek

kendine yer bulabiliyordu iirinde sanrm Atatrk dostlarndan rkyor-

du. imdi olsa?). Temizyrekin nceki kitabnda, tazelik nermesinin en azn-

dan sorgulanmaya, urasndan burasndan didiklenmeye baladn hisset-

tiren iirler, dizeler de vard. Biri, tam da kitaba adn veren iirin son ktas:

l zaman tazelenmek umar ya / Herkes bu rmakta bir kez yunar ya / nsan

hayali arar sorar ya / Yeryzn gezen atl grdn m. Son dizenin soru kipi,

Temizyrek iin ncesizliin bir anlna

bile olsa gerekten yaanm bir deneyim

olduunu deneme/eletiri kitaplarndan birine

koyduu balktan da sezebiliyoruz: Boluktan

Domak.

[47]

Karacolanda karlaamayacamz bir tereddt, bir ikirciklenme ekliyordu,

koma biiminin enlikli kesinliine.

Bu gezgin atl, Temizyrekin iirinin bir noktasnda, sanrm ikinci kita-

b Krlangcm Paranoyada (Yn, 2000), bir baka romantik figr olan ge-beyle eleerek belirir, zaman zaman iki figr i ie geer. Atlnn tarih iin-

deki sava balamndan (sipahi, valye, vb) tam kopmakszn uzaklatn,

ordusundan ayr dm bir yalnz gezen haline geldiini fark ederiz. Ge-

be de kabilesiyle birlikte yayladan yaylaya konan bir gezgin ozan olmaktan -

kar, hedefine kolayca (belki hi) ulaamayacan sezen bir gzkara arayn

temsilcisine dnr. Epik hareket isellemekte, hayalilemekte, bir det-i

cnuna, arzunun sanrsal ovalarna aktarlmaktadr bu isellemenin geti-recei btn kuruntular, tkanmalar ve krgnlklarla birlikte. Yine de Yery-zn Gezen Atl grece en, gvenli bir iir toplamyd; ikinci kitapta iyice be-lirginlemi olan melankoli (kiinin kendi yarasna sevdalanmas) snrlanm,

daha dar bir blgeye hapsedilmiti burada.

Yalangezende bu adan daha karmak, daha atallanm bir tavr beliri-yor. Bir yandan, eski kederin inatla srdn anlyoruz. zne, nereye baksa,

kt yerle vard nokta arasndaki hazin fark (yaad d) gryor

gibidir: durdun snm da / yarndaki gl banda, / o balangca / baktn,

/ baktn da / tanyamadn: / ktm bu su mu, /dneceim hangi a? / atn,

/ / o nerede? / her yer / heryer gibi / gn hergn (At ve Zaman). Dnya-

nn bu byszlemesine, kederin kendi kendini koruyup kollamas elik eder:

deme yarama / / vurma yarama. Bu okuduumuz para, romantik d

iiri formatna fazla uygun grnyorsa eer, yine ayn melankolik izgi ze-

rinde ama daha soluklu, daha bululu iirler de var kitapta. Bunlarn en gzel-

lerinden biri, Nere Gitsem imden baln tayor. lk ktas:

nere gitsem iimden

gidelim kalk buradan!

kaldka ykselen, nlayan bazen

hangi halka varsam

ters dnen bir ocuk ve sezaryen

uzun zaman sezeryan sanmtm

bir ermeni ad gibi, birden

derin yara

ince kesik

tiz bir ad

o halk ki

her tufanda nuh arlar barnda

[48]

nefesiyle nemlendirir de boluu

o bolua doar kardan ararat

imdi derin yara ince kesik tiz bir ad

Yine gezgin ozann azndan yazlm bir iir bu. Ozan artk kendi hal-

kyla birlikte deil, yalnz dolamaktadr geni bir Ortadou corafyasn-

da. Ve hangi yaylaya konsa bir terslik, bir olumsuzluk bekliyordur onu. lkin

Ermenilerin derin yarasyla karlamtr. Sonra, da dedike bir daha da-

lanan Krtlerin blgesine, sonra da erkeslerin, Rumlarn, Araplarn, Yezidi-

lerin, Sryanilerin ve Afganlarn sadece bir toprak paras da deil, daha ok

bir tarih kesiti/kesii olan yaylalarndan geer. Ama nereye urasa bir ssz-

lktr bulduu: nere gisem l l. te yandan, bunu sadece tarihsel/haya-

li deil, tmyle kiisel/isel bir yolculuk gibi okumak da mmkn. nere git-

sem iimden / gidelim kalk buradan: Bu dizeler, nereye gidersem gideyim, iimden bir ses bana kalk buradan da gidelim diyor, eklinde okunabilir (se-kizinci ktadaki kime varsam iimden o ses dizesi de iirin bunu daha do-

ru, en azndan daha ncelikli, daha resmi okuma olarak nerdiini gsteri-

yor). Ama cmlenin eksiltili yaps (sonuta, iimden bir ses denmiyor bu ilk ktada), ikinci bir okumay da mmkn klmakta: iimde nereye gitsem, memnun olamyorum. Yolculuun bu kadar isellemesi, iirin grnrdeki kapsayc niyetiyle rtmeyen bir sonuca da yol aabiliyor: bu tarihsel yayla-

larda yaanm dertlerin sadece airin kendi kiisel kederinin, kiisel amaz-

nn bahanesine, en azndan kafiyesine indirgenmesi tehlikesi. Oysa iirin and-

halklardan birounun kendi tarihlerini sadece kayp hanesine yazmak

istemediklerini, kendilerini sadece yara olarak grmeyi reddettiklerini (hele

u gnlerde) bilmiyor muyuz? iirin yazar, son yllarda yaad onca zn-

tye ramen, sahiden ister miydi byle bir indirgemeyi?

te yandan, melankolinin d gereklii kendi gerekesine dntrme

eilimini aan, daha direnli ve gayriahsi bir yn de var bu iirin; yukarya

aldm nc ktada, iitsel bir e olarak beliriyor: birden / derin yara / ince kesik / tiz bir ad. Yaray niteleyen sfatlar (derin ve ince) gelip sondaki

tiz szcnde toplandnda artk bir girintiyi, bir oyuu, bir ie k (bir depresyonu) deil, bir knty, bir fkrmay, bir dlamay seslendirmeye

balamtr. Boyun emeyi, kendi kederine kelmeyi reddeden, tersine bir ok

gibi da, ileriye ynelen bir iitsel/bedensel atlm. Birden[bire]tiz bir ad:

ister istemez tiz bir tad olarak da okuyorum bunu ben: tat varsa, lezzet var-sa eer, ukurun, depresyonun henz bir adm berisindeyizdir, ou zaman

da oktan bir adm tesinde, stnde. air de bu tiz sesin gayriahsi, kurtar-

c doasnn farkna varm olmal ki, ktann sonunda ayn szleri byk bir

lezzetle bu kez tek bir dize halinde tekrarlyor, bir kez daha dilinde gezdiriyor.

yi iirde ou zaman byle oluyor galiba: Bir ilk niyet (burada bir ekme-

[49]

niklik iddias, bu corafyann btn halk-

larnn yaslaryla zdeleme istei) kendine

ramen hedefinden sapm, o yaslar kendi

kiisel derdine alet etme eilimine kaplm-

ken, birden[bire] sesin, yaznn, harfin ken-di gayriahsi hamlesi iiri baka bir yere u-

ratyor: ilk niyetin hedefiyle belki tam rt-

meyen, ama yine de ona layk bir ses, ses-

leni. Burada bir alverie, ama daha ok

da bir ala dikkat ekmek isterim: andm

dize, Temizyrekin yakn dostu air kr

Erban en gzel kitaplarndan Derin Kesiki (1999) akla getiriyor. Ama durdurucu, fakir-

letirici allar vardr, gertici etkilenmeler.

Bu onlardan deil: isteyerek, besleyici olaca bilinerek alnm, ierilebilmi

bir etki. Yalangezende krnn iiri balkl bir iir de var, iir (ya da yaz) hakknda. lk ve son ktalar: Kadn teni parman heyecan / Kalemin glge-

si ruhun damlas / Bilincin kan akn mayas / Dalar talar yaban yaz / Gz

ey, o derin kesik // // Her eyin ge olmas ama henz ey / imdinin acs, ac-

nn kadim pas. Her eyin ok ge gelmesine, hatta belki hi gelmeyecek ol-

masna tahamml etmeyi mi reniyordur air? imdinin keskin acsn gay-

riahsi felaketin kadim tarihinde tartarak greliletirmeyi mi reniyordur?

Sabr eitimini, Erban iirinin iinden geerek mi alyordur?1

***

Temizyrekin iirinin zdeletii halklarn tam u srada (belki her za-

man) ihtiyac olan eyin sabr ya da tahamml olmadn dnenler ka-

caktr. Zaten Nere Gitsem imden de sabrdan ok, kendi cennetten d-

formatna daha uygun bir raz olu tonuyla bitiyordu: bir daha varr

myz kimbilir / o meme tenli pnarlarn bana. Bense sadece unu syleye-

biliyorum: Erba, tamam; alveri, tamam; hatta Melih Cevdet veya Cemal

Sreya da tamam ama bir iir herhangi bir eitimini, herhangi bir eriimi-

ni yine kendi iinden, kendi kvranlarnn, kendi taviz ve uyanlarnn, kendi

rza ve inkrlarnn, kendi erken yalan ve ge doruluklarnn iinden geerek

1 Temizyrekin Erban iiriyle alveriinde ortaya kan bu sabr egzersizinin yine

de baka, daha eski bir airin dolaymndan getiini dnmeden edemiyorum. Belki ikisi de

hatrlamyordur artk, okumam da olabilirler. Edip Canseverin en byk iirinde (Ha Ya-

np Snd, Ha Yanp Snmedi Bir Atebcei) u satrlar yer alr: Anmsarsnz, bir iir var-

d, ok ge bitecek / Her eyin her eyin her eyin / Ah her eyin bir bir olmasna. Bunun e-

liki iiri Bir Yititen Sonrada, saburluktan, nice yl bekledikten sonra tam da bitkinin l-mnden hemen nce kaktsn ucunda aan o yaman bitki ieinden de sz eder Cansever.

[50]

elde edecektir, edebilirse eer. Bu noktada karmza kitaba adn veren iir -

kyor, Yalangezen:

u durumdaym: Konuuyorum; yalan!

Gereimle uyumayan cmleler derdim

Yalan-ste oynayorum kendi kendime

Kaypak, belirsiz, bedensiz bir gd bu

Yaadm hibir eye benzemiyor dorusu

Daha ilk dizesinde hibir kaamaa veya dolambaca sapmadan dosdo-

ru nereye yneliyor iir? Doruya, doru sze mi? Hayr, sesleniin dolay-

szl onu ksmi de olsa bir hakikate deil, yine pheye, yalana, kaypakl-

a gtryor. Ama bu kez kendi yalandr bu; ve ad konulmu bir yalan. Mo-

dern edebiyatta en azndan Hugo von Hofmannsthaln Lord Chandosun

Mektubundan beri iyi bildiimiz tipik bir kriz iiriyle mi kar karyayz

yleyse? Ksmen, ama tam deil: Yalangezenin znesinin derdi, Avusturya-

l airinki gibi btn szcklerin karlksz ya da kalp (tzsz) olmas deil,

kendi szlerinin kendi gereiyle uyumamasdr. Hofmannstahln metni, 19. yzyln sonralarna doru btn Avrupa kltrn saran bir dilsel pheci-

liin (bir nominalizmin) k ve ortalama bir ifadesidir; fazla genel oluuyla so-

nuta yine bir mazerete dnr. Temizyrekin iiriyse ok daha tikel, kiisel

bir hesaplama alanna yerleiyor: Bakalarn bilemem, benim szlerim yalan-

d ve bana, benim yaadklarma yalan sylyorlard. u halde doru sz en

azndan bir ihtimal olarak ak m brakyor air? Bir gn gereiyle uyumlu

cmleler, dizeler kurabilecek mi? Ama bu noktada iirin asl derdi bu da de-

il. Kendi yalannn iinde, sylediklerinin bir yalan olduu gereinin iinde

bir sre daha kalmaya ihtiyac var. Ve bu eikte yalnz, klavuzsuz olduunu

da bilmek zorundadr. kinci ktada adlar anlan birtakm arkadalarn uya-

r ve tavsiyelerinin de airin yalanna, yalan-gereine fazlaca dokunmadan ka-

yp gittiini hissederiz.2

Bir ihtimal olarak braklan doru szn sylenip sylenemeyeceini ve

sylendiinde de artk bu iire ait olup olmayacan henz bilmiyoruz. Neyi biliyoruz? Soruturulan yalann byle bir soruturmaya cesaret eden herke-sin de yalan olduunu, olabileceini biliyoruz. Soruturma nc ktada s-rer: Merak ediyorum gerein maarasn / Ya pusulam oyuncak, bu merak

yalandansa / Ya ateinde yanmak istediim hakikat / Kalbi soumu bir ya-

2 Bu ksm art myd? Bence deil. iiri zayflatyor. nk Temizyrek iirde ken-

di derdinden, kendi gereinden sz etse bile, yine de herkesin kendi gereinden sz edi-yor olmaldr, yoksa iir deil an olarak kalrd. Ve zaten, iirde eletirilen yalan, bakalarna,

u ya da bu kiiye sylenmi yalan deil, znenin kendi kendisine syledii yalandr. Doru-

yu da bakalarndan ve bakalar iin deil, kendisi iin aryor olmaldr. Geldii eik, herhan-

gi bir klavuzu ya da referans reddeden bir eik deil midir?

[51]

nardasa / Ya ben kendini Simurg sanan tavus / Si-

murg beni bekleyen o yorgun boluksa Soru-

turma sahici olmaldr, ama bir yandan da cevabn

oktan verilmi olduunu hissederiz: Evet; sen sa-

hiden de batan beri kendini Simurg sanan tavus/k,

o da seni bandan beri iine alm deersiz boluk-

tu; bilmiyor gibi yapyordun ve batan beri seziyor-

dun. Bu noktada, iirin zaten bir yorgunluk olan

post-modern nihilizme iyice yaklat, hatta tes-

lim olduu dnlebilir. (Kitapta bu trden ba-

ka anlar da olduunu ihbar etmek isterim. Mesela

sondaki Deleuzen Pencerede Kendini Kandr

parasnda u delili buluyoruz: hayat bestelenme-

ye gelmedi hi / ya bir nota eksik ya bir fazla hep.

Zarif.) u var ki, Yalangezen bu yalan-hakikat so-

ruturmasn po-mo dncenin pek iltifat etmedi-

i (nk solipsizm ve idealizm sulamasndan

ekindii) tehlikeli bir noktaya eritirmeyi baar-

yor: her ey, btn bu kbus, benden mi ibaret; be-

nim dmda hibir ey yok mu? Necip Fazln nl

ile (1939) iirini hatrlatan beinci ktada u dizeler yer alyor: Ne meknn

buradasnda konakladm / Ne imdisinde soluklandm zamann / / Olmak is-

tediim her yerin gurbetindeyim / / Bu yokluk kapanndan bir kabilsem /

Diye diye sayklayp inleyerek bouldum / Tam uramdan bard gece: Sen!

/ O benim diyeceim ama yine yok kimse / Benle balayp biten bu ksr dn-

gde / Bastka dme bu yalan-keder Btn bu azap provalar, bu yalan-

keder, bende balayp bende mi bitiyor, dmda kimse var m, bir ey var m:

baz eski diyalektikilerin syleyebilecei gibi, sonuna kadar, en azndan tehli-

keli bir eie kadar ilerletilmi bir dnsel tavr (bu rnekte idealizm veya

solipsizm veya sbjektivizm) kendi kartna, artk kendisi olmayan eye

de iaret etmeye balar. Her ey benim sanrlarmdan, sabuklamalarmdan m

ibaret(ti) diye sormaya baladmz anda, dipsiz bolukta icat edilmi bir pa-

ranoyak kurgudan da (ve kkenindeki depresyondan, narsistik oyuktan) k-

maya; yeryzne doru trmanmaya balamz demektir.

***

iir bunu yapabilir mi, rportaja ya da anya dnmeksizin bu kadar

gerek ve gereki olabilir mi? Sadece Nzm Hikmetin deil, her iyi iirin de

kendine ve iire dardan bakabildii bir iirsizlik noktasn elden brakmad-

n hissetmiizdir (Cansever: bir iir vard, ok ge bitecek). Btn bu

Daha ilk dizesinde hibir kaamaa veya dolambaca

sapmadan dosdoru nereye

yneliyor iir? Doruya, doru

sze mi? Hayr, sesleniin dolayszl onu ksmi de olsa bir hakikate deil, yine pheye,

yalana, kaypakla gtryor.

[52]

kvranmaya ve dile getirilmesine gerek var m sorusuyla ama nemli ceva-

b arasndaki bir kaytszlk, farkszlk erisi zerinde ilerleyecektir. Ama bi-

zim burada sormamz gereken ey u: Temizyrekin yalan sz, yalan gezin-

tisi hangisiydi? Urad, konaklad tarihsel yaylalarda bulduu halklarn ke-

deri de mi yaland? Yoksa kendisi mi yakmyordu o dertlerin ozanlna? Ya-

lan, o dertleri kendininkine kafiye yapmasnda m ortaya kyordu, yoksa kafi-

yeyi iyi oturtamamasnda m? Yalan olan keder miydi, yoksa dile getirilii mi?

At m, yoksa atl m? Bu kitap, ilk bakta, ikincisi! der gibidir: yalan olan

bendim, sluptu, cmleydi! Ve kapandaki gzel at deseniyle, iirlerin ou-

nun balnda yer alan at szcyle, bize bir asl hakikat veya artaka-

lan hakikat blgesi gstermek istediini de dnebiliriz, insanlarn yalanna,

sahteliine su orta olmayan bir tr plak doa imgesi. Bir karma ile-

mi gerekletiriyor bu kitap: Yeryzn gezen atldan binici eksiltiliyor, ge-

riye atn kendisi kalyor. znenin nesne lehine denklemden istifas, feragati:

ben aradan ekileyim.

Bu ilem kitapta baz Deleuzec formllerle de desteklenmitir: Ato-

lu (at-olu), tayolu. At yoktur, atn kendisi iin de binicisi iin de sadece

bir at-olu vardr. Bu formlasyon, n kapdan kovulmu znenin (znelliin)

de arka kapdan tekrar olaylara dahil edilmesini salyor olabilir. Deleuzen

post-Bergson dirimselciliine prim verenler (bunlarn hemen hepsi felsefe -

rencileri olmaldr, ya da air, ya da potansiyel air) Temizyrekin u cmlesi-

ni de benden daha kolay kabulleneceklerdir: Cann yol edip gider at. Canla

yol birdir ve ikisi de giditir, olutur. Bana hi ikna edici gelmiyor bu, gzel

olsa da. At gitmeyebilir, iirsel bir ifadeyle sylersek. Kendisi de bir tr kar-

ma ileminin sonucu olan katrdan sz etmiyorum bile. Ve Deleuzede asl i-

lemin karma deil, toplama ve birikme olduuna iaret edenler de kacak-

tr. Kendi gerekletirdii zorlu karma asndan nerede duruyor kitap?

Burada iki farkl k yoluyla karlayoruz; belki birbirini dlamayan,

ama yine de farkl iki ura tarz. Yalanla doru, kla var arasndaki m-

[53]

zakereyi srdrmenin iki farkl yntemi. Birini kendini bir sonraki iire atma diye zetleyebiliriz. Yalangezenden bir nceki parada, Zaman lnde i-

irinde modern kriz iirinin en temel kurtarc hamlelerinden birinin nefis bir

rneini buluyoruz. ddial balk da bizi ynlendirmitir: bir orakln, bir

byszlemenin mekn-zamanndayz. Braktm ben beklemeyi / saklanp

ocukluuma. / Onda da sr kalmyor / arka yz bugn olunca. Canseverin

Ne kald o ykselilerden cmlesini hatrlatan u d tasvirini okuruz son-

lara doru: dnyay sulamak niye / / ne kald skklerden tenime / dikenli

patikalardan asfalta / engin ovalardan s odaya / sndm dnden bugne

// Skldm varoluumdan. ocukluun (ve ifade ettii her eyin, yani atal-

lanmam, durdurulmam istein) ykseltisinden tam orta yan sradanl-

na inerken, inmek zereyken, belki tekrar havalanamyor, ama havalanma ihti-

malini ertesi gne, demek bir sonraki iire kalma ansna tahvil ediyor:

O simsiyah gnei armak

isteyeceim n beklerken

huylanyor iimdeki vahi

Yayorum, bu da ben

zaman lnde kum sayp

afa bekleyen de ben

kamarken kzaran dalar

o yaban kuun sesiyle birden

rperip dorulan da ben

iirin her eye ramen sa kmasdr bu; bir ikinci ans yakalamas. S-

nmlenme ve susma alternatifinin dnda, romantik kriz iirinin yapabilece-

inin azamisi de budur ou zaman: tazelenme ve g toplama abasndan

vazgememi bir aylma ve gerekilik halini tanmlar.3 Ama bu iirsel beka

manevras Yalangezendeki zeletiriye yeterli bir cevap mdr? iirin ertesi

gne sa kmas