xosÉ marÍa Álvarez blÁzquez

XOSÉ MARÍA ÁLVAREZ BLÁZQUEZ

UNIDADE DIDÁCTICA LETRAS GALEGAS 2008 4º ESO

Autora: Ana MartinsCPI Alcalde Xosé Pichel

Coristanco

OBXECTIVOS

• Coñecer a traxectoria vital do autor.• Afondar no contexto histórico e social da vida do autor.• Coñecer a obra poética de Xosé María Álvarez Blázquez.• Coñecer a obra narrativa en galego.• Coñecer os seus proxectos editoriais.• Coñecer o labor de Álvarez Blázquez como intelectual

total.• Valorar o contributo poético e intelectual deste autor á

literatura galega.• Valorar o compromiso lingüístico, literario e político do

autor en tempos difíciles.

CONTIDOS• Biografía dirixida do autor a través da súa obra literaria.• Contexto social e histórico da vida do autor.• Obra poética en galego.• O seu labor como investigador e editor literario.• O seu labor como historiador e arqueólogo.

TEMPORALIZACIÓN5 ou 6 sesións (50 minutos).

CONTEXTO HISTÓRICO E SOCIAL DA VIDA DO AUTOR

• 1915: Nace en Tui


• O autor nace en 1915. En 1917 ten lugar a creación dunha institución importante para as nosas letras e para o labor de recuperación do noso idioma. Cal é? Procura información na seguinte web.

• Fai un resumo sobre a súa historia e o seu programa ideolóxico.


• En 1923 xorde outra institución que procuraba a investigación nas nosas letras, historia, arte,

etc. Cal? Infórmate neste sitio.

• Indica cales foron os seus membros fundadores e cales eran os seus obxectivos.


En 1931 créase o Partido Galeguista. O autor entra a formar parte primeiro das Mocidades Galeguistas e máis tarde do propio partido durante a súa estadía en Pontevedra mentres estudaba Maxisterio. Unha figura importante do galeguismo da época animouno a participar nestas actividaes políticas. Quen foi? A ver se o averiguas nesta páxina.

• Investiga un pouco sobre a historia desa personaxe aquí.

• Le aquí palabras de Álvarez Blázquez sobre o discurso que pronunciou nun acto das Mocidades Galeguistas en 1934. Cal é o título? Que aniversario se conmemoraba?


• Co golpe militar franquista de 1936 moitos galeguistas, republicanos e liberais progresistas foron encarcerados, fusilados ou, no mellor dos casos, tiveron que exiliarse fóra de Galiza. Algún familiar do autor tamén sufriu estas represalias, De quen se trata? Pescuda aquí.

CONTEXTO HISTÓRICO E SOCIAL DA VIDA DO AUTOR• Rematada a Guerra Civil española apenas se

publicaron libros en Galiza e moito menos en galego. A edición, igual que a resistencia política e cultural, desenvolveuse neste período principalmente en América. En 1949 publicouse en Pontevedra a colección de poesía “Benito Soto” promovida por Sabino Torres, Manuel Cuña Novás, Emilio Álvarez Negreira, curmán do autor, e Celso Emilio Ferreiro. Polas mesmas datas saíron os primeiros títulos de Bibliófilos Gallegos, e máis a Editorial Monterrey, da man de Luís Viñas Cortegoso e o propio Xosé María.

• Un proxecto xurdido en 1950 consolidouse, de entre todas eles, como o máis estábel e o de máis continuidade, e constituíu a referencia obrigada do rexurdimento da actividade intelectual na Galiza interior. Cal é? Procura aquí.

• Cal foi o primeiro libro publicado nesta editora?


• En 1975 morre o ditador Francisco Franco. Isto supuxo o lento espertar das liberdades e o camiño cara a restauración da democracia. Le o seguinte fragmento recollido na obra biográfica do fillo do poeta, Xosé María Álvarez Cáccamo, onde relato como seu pai recibiu a boa nova:


• Tanto devecía o meu pai pola chegada dese momento liberador, tantas veces imaxinaría a verbalización do suceso intanxíbel que, cando se viu obrigado a transmitir a noticia aos seus alumnos da Escola Náutico-Pesqueira de Vigo, ficou subitamente mudo. Sentiu a conmoción de corenta anos de noxo como unha coitelada eléctrica e fría a percorrerlle o camiño da columna vertebral. Os alumnos decatáronse da súa repentina palidez e algún achegouse para atendelo. Unha vez superado o transo, o profesor non foi quen de explicarlles os íntimos motivos da súa emoción. E ficou coa dúbida de se a atribuirían a razóns de solidariedade co defunto.

Álvarez Cáccamo: Memorias do poeta


• En 1985, ano da morte do poeta Galiza vivía xa en democracia e as cousas mudaran favorabelmente para o noso idioma e as nosas letras. Imos ver que tal estás de cultura xeral. Responde as seguintes preguntas. Podes pescudar nas seguintes webs:

• Día das Letras Galegas• Loia• Xunta de Galicia


• 1. Quen era o presidente da Xunta de Galiza en 1985?• 2. Coa chegada da democracia Galiza tivo por fin o

ansiado Estatuto de autonomía. En que ano se aprobou?

• 2. Uns anos antes o Parlamento galego aprobara por unanimidade unha importante lei para a normalización da nosa lingua. Cal? En que ano se aprobou?

• 3. A que autor se lle dedicaron as letras galegas ese ano?

E no teu concello, • 4. Quen era o alcalde daquela?

BIOGRAFÍA DIRIXIDA A TRAVÉS DA SÚA OBRA

• 1915: Nace en Tui, no número 11 da Rúa Elduayen (hoxe Paseo da Corredoira). É o terceiro dos seis fillos varóns que tiveron o médico pontevedrés Darío Álvarez Limeses e María Blázquez Ballester, nada en Matanzas (Cuba) e filla de cubana e levantino.

Xa o seu pai proviña dunha familia de intelectuais progresistas. Nesta web poderás atopar os nomes dalgúns dos seus familiares máis destacados na causa galeguista e no cultivo das nosas letras. Quen eran e son?


• Vive nunha casa moi grande, propiedade do pai, que tiña alí a consulta médica, cunha horta onde cantaban os paxaros nas mañás do verán. Alí estuda o bacharelato. Xa de ben neno escribía poemas coma estes seguintes.

Fachada actual da casa natal en Tui.


QUEIXAS

Soíña nesta terra eu sempre vivo,soíña nesta vida eu sempre estou,de min nadie se lembra nesta mundo, de min nadie no mundo se lembrou.

Non teño pai nin mai, nin teño fillos, non sei o que é quererse nin que é amor, non teño nesta terra compañía, nin topo neste mundo compasión.

Eu soia para sempre xa me encontro, eu soia para sempre xa estarei,a min nadie me quere nesta vida,e a nadie nesta vida eu quererei.

Tui, 24 de decembro de 1927

A CAMPANA DA MIÑA IGRESIA

Campana da miña igresia,non sei que che pasaráque cando tocas a mortoposte a chorar.

Tocas nos días de festa,tocas para ir a rezarco teu son sempre contentocal non o hai.Pero si tocas a mortoposte a chorar.

Eu ben sei por que ti chorastanto hoxe coma mañán.Choras por aquelas almasque se van.

Ademais ti ben o sabesQue todos somos irmáns, e por eso cando tocasA morto , poste a chorar.

Tui, 22 de xuño de 1928


Durante a súa infancia o poeta pasa cos irmáns e a nai as tempadas de verán nunha casa na parroquia de Baión, en Vilanova de Arousa. Isto lembra nalgún dos seus poemas.

Foto de Baión


BAIÓN

Torno a ti, meu Baión, terra louvada, terra do meu corazón, amante miña, onde os meus pais me diron ista anguriade estar morrendo arreo pola terra.

Cando xa non coidei que máis t evise,torno para adormentarme no teu colo, para me quencer na morna terra túapor onde van as veas do meu soño.

Aquil andar decote pola vida sin ter os pés no mundo, coma os ventosque nascían nas frgas de Sovilase iñan bater no lombo de lantaño.

Aquil tremulecer de follateiras, Por onde asubiaban os paxarosAs cantigas que tiñan deprendidoDe nós, os seis irmáns de ollos acesos.

E logo aquil miragre, sempre novo, De atopar nos camiños donicelas

E lagartos arnaus, postos na terraPara ledicia dos nenos, acotío!

Todo torna de sócato arestora, Cando xa non coidei que máis volvese o pálpito segredo dunha anguriaQue é estar morrendo arreo pola terra.

Terra dunha nenés que tiña coresE adobíos de festa polo vranhe, cando á mañán andaban antres os millosas pegas rabilongas e os coellos.

E osm ouros estorniños no tellado, coas súa frauta de panidos meles, escorrentaban a perguiza nosa:- Espertade, rapaces,espertade!

Agora ben me lembro distas cousas, terra do meu Baión, terra amantiña, onde durme a nenés dun home cansoque non pode chorar porque xa é tarde…


Neste poema autobiográfico publicado en Canle segredo (1976) o autor, xa home adulto, lembra con nostalxia os fermosos tempos da infancia.

a) Estabelécense dous eixos temporais no poema. Sinálaos.b) Pan é o símbolo do bucolismo. Este poema está

ambientado nun espazo bucólico. Que elementos da natureza se converten na fotografía da infancia do poeta?

c) No poema recóllense elementos dialectais, algúns propios da zona de Vilanova de Arousa, outros non; e mais popularismos. Sinálaos.


1932: Publica o poemario Abril en castelán. Funda con Xoán Vidal a revista Cristal, onde publica o seu primeiro texto en galego “O merlo poeta”, incluído máis tarde en Poemas de ti e de min (1949). Podes lelo aquí.

Nestes anos o poeta trasládase a vivir a Pontevedra para cursar estudos de Maxisterio. Vive co seu tío Xerardo Álvarez Limeses, sogro de Alexandre Bóveda. Será este último unha das persoas influentes que animen a Xosé María a ingresar no ano 1933 nas Mocidades Galeguistas. As ideas galeguistas e progresistas estaban agromando no estudante universitario que xa manifestaba o seu espírito de fraternidade democrática e de amor ao pobo traballador en poemas coma este dedicado aos mariñeiros da Moureira, antigo barrio pontevedrés, que escribiu con 18 anos:


INMENSIDÁ

Levaime convosco, homes da Moureiralevaime convosco onde o vento queira:tanto se me dá mar amigo ou fosco.Irmáns mariñeiros, levaime convoscona proa arriscada da vosa gamela, poñeime na fronte a esquencida estrelaque por esquencida roubácheis ao ceu,e contai coa renda diste espirito meu.Dareivos, en troques, a lene poesíado serán, do abrente, da noite e do día, do río e a estrela, do monte e do val, do roibo meniño e o merlo lanzal.

Toda a poesía heivos de dicirque vos presentides na alma bulir,coma o peixe bule nas molladas

redes:poesía sinxela, que non

comprendedes,feitos, coma estades,na inmensa poesía das inmensidades.Mais, irmáns, levaime onde o vento queirae daime o meigallo que vivís na xeiracando peiteáde-la testa do marcoas redes, que o leixan para namoricar.Dádeme a poesía que sabedes vós, a poesía anterga dos vosos avós.Irmáns mariñeiros, pouco se vos dáque na miña alma haxa imensidá!


a) Neste saúdo entusiasta aos mariñeiros, ofrécelles a súa poesía a cambio de cousas intanxíbeis que lle poden dar os mariñeiros. Que lles pide?

b) Sinala os elementos da paisaxe mariña e do traballo do mar que atopes no poema, ás veces en forma de preciosas comparacións e metáforas.


En 1934, fai prácticas na escola de Tui, que aproba en 1935, ano no que toma posesión na escola de nenos da Guarda. En 1936 é trasladado á súa parroquia natal de Pazos de Reis (Tui). Finalmente gañará a praza de mestre para Coia (Vigo) en 1937.

Neste mesmo ano publica o libro de relatos Os ruíns na editora de Ánxel Casal, quen nesa altura é fusilado polas tropas franquistas. Tamén seu pai é fusilado o 30 de outubro por participar nas loitas da resistencia republicana en Tui.

Por causa da súa pertenza ao Partido Galeguista, o propio Xosé María foi inhabilitado e suspendido de emprego e soldo e desterrado a unha escola zamorana en Coreses. Alí escribe, en 1941, este angustiado fermoso poema neotrobadorista.

Sinala os trazos que che lembran á poesía medieval:

Que lonxe vivo, ai madre!Que lonxe estou.Unha anduriña, madre,que non tornou.Virán os tempos, madre?Virá San Xohán?Eu xa cavilo, ai madre!Que non virán.Mais se viñeren, madre,irei daquela matar a sede, ai madre, da nosa arela.Irei daquela, madre, coma anduriñaque en vello niño, ai madre, tardeiro aniña.Ai, madriña!

Coreses, 20-VI-41Poemas de ti e de min (1949)


Mais axiña se había librar deste desterro, porque en 1942 élle concedida unha excedencia voluntaria alegando unha doenza falsa que seu irmán Darío, médico coma o pai, certificou. Nese ano trasládase a Vigo, onde se mudara toda a familia para fuxir da persecución fascista que aínda os asediaba en Tui. En Nigrán instalaron unha telleira familiar que durou até 1945, cando por mor dun accidente, se arruinaron.

Xosé María consegue entón un traballo administrativo na Confraría de Pescadores de Vigo, no Berbés, o que lle permite sosterse economicamente e poderse dedicar asemade á investigación literaria e histórica. O contacto cos mariñeiros inspirará o seu Romance do pescador peleriño, que publica en 1954,co que gaña o Premio Pondal do Centro Galego de Bos Aires, e do que podes escoitar aquí

un fragmento musicado por Suso Vaamonde.


En 1946 casa con María Luísa Cáccamo Frieben, nai dos seus 6 fillos e que reside aínda hoxe na rúa Gran Vía de Vigo. Este amor puido ser o que inspirou poemas neotrobadoristas coma este.

NaoVelaí vén pola ribeiraa barca dos namorados.

Ai, amor!como camiña lixeira.

Nin trai remos nin trai velas,a barca dos namorados

ai, amor!que a gobernan as estrelas.

Abule, que veleí véna barca dos namorados,

ai, amor!para nos levar tamén.

Sabarís, 1951


En 1945 publícase a novela en castelán En el pueblo hai caras nuevas, novela policíaca ambientada en Francia que gozaría de varias reedicións na época e que mesmo foi empregada, en edición anotada en francés, no país galo como manual para o ensino do español. Esta novela foi traducida por Alfonso Álvarez Cáccamo, fillo do poeta, ao galego como Na vila hai caras novas.

Coa versión en castelán o autor resultou finalista da primeira edición do prestixioso Premio Nadal no ano 1944. Mais, cal foi a novela gañadora nesa edición? Procura información aquí.


En 1947 estréanse dúas obras de teatro escritas en colaboración co seu irmán Emilio:El zapato de Cristal, estreada no Teatro García Barbón, e Los pazos altivos, estreada no Teatro Jovellanos. Aquí tes fotos destes dous teatros. En que cidades os podemos atopar?


1948: Dedícase ao comercio do libro antigo e abre a Librería Monterrey xunto cun amigo bibliófilo e inspector de Ensino Primario. Cal é o seu nome? Procúrao aquí.

En maio dese mesmo ano nace a súa primeira filla María Luísa, que é coñecida por un curioso alcume e á que lle dedica o poemario infantil Roseira do teu mencer (1950). Queres saber cal é ese alcume? Pois le o seguinte poema e coñece a María Luísa con dous aniños da man de seus pais.


Ao ver que non tiñas nomemaxinamos que serías ventureiriña do monte.

Froleciña ventureiraque- ao millor- nasceu co orballonunha luzada de estrelas.

Como andabamos a rir-ventureiriña do monte!-chamámoste “Colorín”.

Roseira do teu mencer (1950)


1949: Publícase Poemas de ti de min. Aquí enriba podes ver a portada… ou as portadas. Como é que pode haber un libro co mesmo título asinado por dous escritores diferentes? E quen é ese da foto, é realmente Xosé María? En que colección se publicou o libro? A ver se atopas as respostas aquí.


FOGUETERube o foguete ás alturasfacendo sega de estrelas.dourado outono de gachos!colleita de luces secas!

Como pedradas os tirao labrego fogueteiro, escachando con estrondoo vidro do outo ceo

Beira do río, os telladosempúrranse a coller canas, e con medo de rapacesengorripan as espaldas.

No queipo do val caeranxa serodios, os luceiros, como os acios de albariñonas vendimas de setembro.

Aló, no lonxe da ría, o aldeán vento mareiro, botando escumas de foula, arremeda o fogueteiro

Amado CarballoProel

FOGUETESFoguetes na noite azurfrolecida de lembranzas;foguetes riba dos campos,foguetes riba das augas…(Os estouridos da festaa ecoar dentro da ialma!)

Quen fora esguío fogueteque na noitiña estoupara, dempois de rubir ao ceue non degorar máis nada.A cana na terra: o corpo.O fume no ar: a ialma

X.M. Álvarez BlázquezPoemas de ti e de min


Estes son dous poemas imaxinistas. O imaxinismo é unha corrente poética de comezos do século XIX que se caracteriza, entre outras cousas, pola creación de imaxes novidosas a aprtir de elementos cotiás ou da paisaxe que por veces aparece humanizada.

a) Nestes poemas retrátanse os foguetes estourando no ceo. Sinala os elementos comúns nos dous.

b) No poema de Álvarez Blázquez o eu poético identifícase cos foguetes nunhas fermosas

metáforas. Sinálaas.


ROMANCE DO AFIADORVelaí vén o afiadorasubía que asubía;co seu carro de unha rodaé coma a besta xuncida.Trai unha caixa de ferrose unha pedra onde il afía: unha pedra condanadaque bota raios e chispas.

- Vén para acá, afiador;afía a navalla miña.Teño na festa da Virxede facer trinta feridas.

- Xa fican poucas navallas, rapaz, para maliaxe miña;róubaas a Garda Cevilaos mozos na romarías.xa rematou a tormentade trebóns, raios e chispas.a testa do afiadorfoi a Terra onde caíran.

-Afiador, peleriñode corredoiras e vilas:cando non ten que afiarque fai?Afío cantigas.Álvarez Blázquez: Poemas de ti e de

min


REYERTAEn la mitad del barranco, las navajas de Albacete, bellas de sangre contraria,relucen como los peces (…)Juan Antonio el de Montillarueda muerto la pendiente, su cuerpo lleno de liriosy una granada en las sienes.Ahora monta cruz de fuego, carretera de la muerte.

El juez con la Guardia Civilpor los olivares viene (…)Señores guardia civiles:aquí pasó lo de siempre.Han muerto cuatro romanosy cinco cartagineses.

García Lorca: Romancero gitano

ROMANCE DE LA PENA NEGRALas piquetas de los galloscavan buscando la aurora, cuando por el monte oscurobaja Soledad Montoya.Cobre amarillo, su carne, huele a caballo y a sombra.Yunques ahumados sus pechos, gimen canciones redondas.Soledad, ¿por quién preguntassin compaña y a estas horas?Pregunte por quien pregunte, dime: ¿a ti que se te importa?Vengo a buscar lo que buscoMi alegría y mi persona.

García Lorca: Romancero gitano


a) O “Romance do afiador” é un poeta de clara influencia lorquiana. Lendo os fragmentos dos poemas de Lorca podes observar certas similitudes na ambientación e na escolla de campos léxicos nos poemas dos dous autores: as navallas, os metais, as mortes violentas, a Garda Civil, o lume e os seus elementos. Localiza as semellanzas.

b) Igualmente comparten o tipo de estrofa. Cal é? Que rima presenta?

c) Hai tamén semellanzas no modo de presentar a personaxe que aparece chegando de algures. Como se expresa no poema do afiador e no Romance de la pena negra.

d) Nos tres poemas introdúcese tamén voces dialogando. Como se explicita en cada un deles? Localiza os fragmentos dialogados.

e) É moi propio da poesía de Lorca inspirarse en coplas populares. Nestes non vemos ningunha, mais si no poema de Álvarez Blázquez. Cal é?


En 1949 tamén é nomeado Comisario de Escavacións Arqueolóxicas de Vigo, que marcou o inicio da súa carreira pública de arqueólogo. Álvarez Blázquez esculca, descobre e salva en diferentes espazos, localizados fundamentalmente no sur da provincia de Pontevedra, aras, estelas e outros obxectos de valor do pasado remoto galego, que son albergadas no Museo Municipal Quiñones de León de Vigo.Procura aquí o nome dalgunha obra súa sobre arqueoloxía.


1950: Funda a editorial Monterrey, cuxo selo tes á dereita, e nela publica algunhas das súas propias obras de poesía. Cales? Aquí tes información.

Esta editora ten tres coleccións principais nas que se publican obras de importantes autores para as nosas letras. Nomea tres das coleccións. Pódelas atopar aquí.


Na década de 50 leva a cabo un importantísimo labor investigador e ven a luz varios estudos literarios, sobre todo sobre poesía galega. Indica o nome desas obras que podes atopar aquí.

Para alén disto, participa activamente das diversas empresas intelectuais do galeguismo e publica numerosos artigos en diferentes cabeceiras da prensa escrita. Indica algunhas logo de ler esta esta páxina.


Xa sabes cales foron as obras publicadas polo autor na súa propia editora. Unha delas é Roseira do teu mencer, poemario infantil dedicado ao nacemento da súa filla Colorín. Le algún deses tenros poemas, que son como xogos infantís.


AEra un airiño soaveque se ergueu pola mañáne viña de non se sabe.

Era un recendo de rosasde roseira de ningures, que se meteu pola porta.

Era unha cantiga ledaque nascía non sei ondee petaba na fiestra.

Era unha gracia sotilque baixaba das estrelas...Eras ti!

BO sol polas eiras, o orballo no prado, a gracia de Dios nos ares prendidae ti pequeniña.

Nos ares prendida, na iauga da fonte, nas follas do souto, nas herbas frolidas,e ti pequeniña.

Nas herbas frolidas a gracia de Dios, a voz dos paxaros nos ares prendida, e ti pequeniña!

C: O año pitaño D: Arco da vella, vaite de aí


E

Vinde todos ollar a miña nena:vai co escriño de millo prás galiñas,e as condanadas, véndoa tan pequena, encírrana con bulras e rapiñas.

O galo mandarín chégalle ao peito-ollos de vidro, crista de sandíae na fachenda do pescozo ergueitocruces e bandas de outa fidalguía-.

A galiña pedrés que nunca poné a que máis cacarexa; o malandrín do pito novo faise o valentón

e todos andan tras meu “Colorín”…Ela non pode máis e berra: Non!tira co escriño e vén chorando a min.

FA ver, mamá, A túa neniña, que cociñará?

Cunha presa de murrunchos,unha folla de loureiroe un brazadiño de funchos, que comidiña fará?

Ela dique vai facer uns melindrespara min e para ti!


G

Durme neniña, durme, meu ben;túa nai ten sono, teu pai tamén.

Non penses máis no cabaloQue andaba a fuxir do dono;mira ises cen cabaliñosque acarrexan o teu sono!

O meu arroloque nadie o escoite.Dúrmete, nena, que xa é de noite.

Aquil cabaliño ledoestá tamén a durmir;non o chames, que non pode,meu ben, anque queira, vir.

Dúrmete logo, meu año manso;túa nai sospira, teu pai vai canso.

O cabalo no che escoitae nin olla como acenas, pois mañán ten de ir á vilalevar un carro de nenas.

Durme, neniña, co meu arroloque xa me estafa, terte no colo.


ANÁLISE DOS POEMAS A-F

a) O poema A é a expresión da ledicia do pai polo nacemento da súa filla primoxénita mediante unha gradación que transcorre desde a maior incerteza á certeza absoluta. Con que metáforas se vai modulando este sentimento?

b) Este poema é moi sensorial. Para ir graduando a alegría vai expresando varias sensacións percibidas por diferentes sentidos. Indícaas.

c) No poema B atopamos a presenza do refrán ao estilo neotrobadoresco. Ademais, recolle no cuarto e sétimo verso o final dos versos segundo e quinto anteriores. A que recurso estilístico da poesía medieval che lembra isto?



d) O poema C é unha sucesión de versos cun ton popular a modo de refrán infantil. Como se chaman estes versos que riman de dous en dous?

e)Arco da vella/ vaite de aí/ que as nenas bonitas/ non son para ti é unha copla popular que abre este poema que semella unha canción infantil para acompañar os xogos dos nenos. Nel prodúcese unha intensificación repetitiva. Con que recursos se consegue?

f) O poema E é un poema narrativo que conta como unha nena se achega para lles dar millo ás galiñas, mais asústase delas e vai correndo cara o/a pai/nai. Empregando a voz dun narrador protagonista en primeira persoa verte este poema á prosa indicando cales serían os pensamentos e sentimentos da nena

medosa nese momento.



g) O poema F é de novo unha brincadeira que os pais poden usar para xogaren cos fillos. Mais esta nena saíu cociñeira. Cos ingredientes que ten, escribe ti un texto instrutivo coa receita dos melindres. Non esquezas que son parte importante da receita unha boa presada de “diminutivos”.

h) O poema G é unha canción de berce para arrolar os meniños para durmilos. Aquí é o cabalo a figura empregada para acompañar a nena nos seus soños. Na cultura popular galega hai unha chea de personaxes que ben son os que traen o sono, como Pedro Chosco, ou ben os que asustan os nenos se pasan a noite en vela, como o Coco, o Sacaúntos, etc. Procura na rede e preguntando aos teus familiares historias destas personaxes. Se tes moita sorte até podes recoller ditos populares coma este: E durme, neniño, que vén o cocón; vai levar o neno, que non dorme, non! Esta web pode serche interesante.


En 1953 Álvarez Blázquez dá a coñecer o Cancioneiro de Monfero, libro que contiña só oito cantigas e mais un limiar e a reprodución facsimilar do que sería a presentación do frade Ramón Pazos, responsable no século XVII de copiar as cantigas. A obra teríana atopado “entre uns vellos papeis destinados ao muíño” o propio Álvarez Blázquez e mais o seu socio da editorial Monterrei, Lois Viñas Cortegoso. Mais cal é o curioso desta publicación? A ver que atopas por esta páxina


Agora xa que sabes que o Cancioneiro foi unha brincadeira que Xosé María lles quixo gastar aos intelectuais da época, e non un verdadeiro cancioneiro medieval.

a) Nomea algúns dos trobadores que o autor recompila na obra.

b) Le as seguintes cantigas e di cal delas pertencen aos seguintes xéneros: cantiga de maor, cantiga de amigo e cantiga de escarnio.


RIANDIÑO, IOGRAR

Amigas, quando vier meu amigo demandarpor mi, que vaia veerse estarey ante o altarde Santa Comba, ú m’él viuo dia que se partíu.

Quando quiser meu amigoamigas, fillar perfíapor trebellar ora migo, nembrádelli a romaríade Santa Comba, ú m’él viuo dia que se partíu.

Amigas, digades quandoora vos él preguntar, veja se estarey chorandodos olhos ante o altarde Santa Comba, ú m’él viuo dia que se partíu.

c) Xoga ti tamén a ser trobador. Tenta refacer esta cantiga co teu propio estilo


Desque vos vi en cas d’El Rei,señor, mesquiño quedei, e agora vivo coitadocomo home desconortadocon grande amor que vos ei.

Con grande amor que vos eiseñor, mesquiño quedeie non me val ja conortese non vós, que soys mía mortedesque vos vi en cas d’El Rei.

FERNAND’ESQUÍO

Quen vos deu ese capelo, don pai, de coór marelo, feito da pel dun noveloque non tiía pai nen nai?Quén volo deu, don Paique atán mal vos cai?

Quén vos donou ese abano, feito de tan negro panoque non saben doutro oganoos mouros que o demo trai?Quén volo deu, don Paique atán mal vos cai?

Quén volo deu ese calçonde bragal, come pendón, e mays o verde cordónque a tal calça non lli vai?Quén volo deu, don Paique atán mal vos cai?


Por Canle segredo Álvarez Blázquez recibe o Premio Eduardo Pondal do Centro Galego de Bos Aires en 1954; porén, este poemario non se publica até o ano 1976 na colección "Pico Sagro" da editorial Castrelos.

Cales son as tres seccións en que se estrutura a obra? Procura aquí.


AQUIL NENO QUE EU FUN

Non me doi iste anceio, ista procurade bens, que con soñalosabonda. Non me firea anguria do vivir que non se atopa, nin o noxo da xente que me luxaco soio seu ollar da can doente.Non me inquedan as dores, nin as tebras da noite, que resoa con chamadas do Alén que eu soio

escoito.

Nada xa me conmove.O que me fire e doi, o que me inquedaé aquil neno que eu fun, sempre perdido.

a) Cal é o sentimento que predomina no eu lírico?

b) Con que substantivos nomearías aquelas cousas que el non quere?

c) Con que recurso estilístico incide na repetición no poema?


A COMETA

Botar unha cometaera guindar os soñostodos pola fiestra.

Era poñer a ialmapor enriba das ponlasmáis ergueitas da fraga.

Era andar cos miñatosnun outor vóo suspensosobor da paz dos campos.

Era ter –cousa meiga!-o corazón atadocun longo fío á terra.

a) Este poema é a definición dun xogo infantil e o que significaba, a ilusión que lle causaba a un neno. Nomea ti outros xogos infantís.

b) Escolle un deles e tenta poetizalo lembrando que sentías cando xogabas a el.

c) Escribe un artigo de opinión sobre os divertimentos cos que se entreteñen hoxe en día os rapaces (play station, consola, videoxogos, etc.) e compárao cos xogos máis tradicionais. Cales cres que alimentan máis a imaxinación?


ISE NENO DA RÚANon é certo que os nenos teñan fame.Non pode ser.Ben o sabedes todosos que andades no mundo atafegadosá percura do pan dos vosos fillos.Ises outros que vedes pola rúapedindo esmola, non teñen fame, non, porque daquela vos teríades morto de vergonza.E ben vos vexo andar nos vosos cochesou nos tranvías, a berrar de cousasestranas –viva, beba, baba, buba!-sin reparar naquil esfarrapadoQue con moura mauciña está petando nunha porta de ferro.Por iso penso que non é verdade

o que algún caviloso di dos nenosque andan así, petando pola vida.- Non , home, non!- lle dixen a un de

aqueles.A xente pasa leda… Fora boaque andivesen a rirse dos seus crimes!

a) Este poema lembra á poesía de Celso Emilio Ferreiro. Pode considerarse un poema social? Por que?

b) Hai ironía no poema? En que o detectas?


Chegamos ao final desta unidade didáctica. Espero que aprenderas algo máis sobre Xosé María Álvárez Blázquez!

Escribe agora o nome de todos os seus poemarios e ordénaos cronoloxicamente.

Aquí che deixo como remate este fermoso poema…


TI

Chamas ao ventona labarada dos teus cabelos.

Auga apreixada na mol lentura da túa ollada.

Rubias de aurora no sangue quente da túa boca.

Pombas no niño no recunchego do teu corpiño.

Rulas leviánsno vo lizgairo das túas mans.

BIBLIOGRAFÍA

http://gl.wikipedia.org/http://www.17demaio.org/alvarezblazquez/?lg=galhttp://bovedaenpontevedra.acordando.com/enpontevedra_0.html

http://bvg.udc.es/LetrasGalegas2008http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/loia/historia.php?idioma=1&id=52

http://www.xunta.es/presidenteshttp://www.youtube.comhttp://www.galiciaencantada.com/http://www.culturagalega.org/noticia.php?id=12100

Agradecementos aos CEIP Mestre Martínez Alonso e CEIP Mestres Goldar polos fermosos videopoemas da obra do autor.

xosÉ marÍa Álvarez blÁzquez

Documents