wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Joanna Boczkowska Wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych 322[09].Z4.02 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: mgr Małgorzata Grzywa mgr Wiktor Ołdak Opracowanie redakcyjne: lic. Joanna Boczkowska Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z4.02 „Wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Ruchome protezy natychmiastowe i wczesne 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 12

4.2. Szyny i szynoprotezy 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 18 4.2.3. Ćwiczenia 19 4.2.4. Sprawdzian postępów 20

4.3. Protezy z obturatorem 21 4.3.1. Materiał nauczania 21 4.3.2. Pytania sprawdzające 22 4.3.3. Ćwiczenia 22 4.3.4. Sprawdzian postępów 23

4.4. Protezy twarzy 24 4.4.1. Materiał nauczania 24 4.4.2. Pytania sprawdzające 26 4.4.3. Ćwiczenia 26 4.4.4. Sprawdzian postępów 27

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 28 6. Literatura 32


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny wykonawstwa protez natychmiastowych, z obturatorem, szyn i protez twarzy, a takŜe ułatwi Ci przyswojenie wiedzy z zakresu materiałów protetycznych niezbędnych do wykonania powyŜszej protezy. Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej 322[09].Z4.02 „Wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych”. KaŜda jednostka modułowa posiada ściśle określone cele kształcenia, materiały nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.

W poradniku zmieszczono: – wymagania wstępne – jest to wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ

ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez Ŝadnych problemów, – cele kształcenia – jest to wykaz umiejętności, które ukształtujesz w trakcie pracy z tym

poradnikiem, – materiał nauczania – są to wiadomości teoretyczne, niezbędne do osiągnięcia przez

Ciebie celów kształcenia, a takŜe do ukształtowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– pytania sprawdzające – umoŜliwi ą Ci one sprawdzenie wiedzy teoretycznej, – ćwiczenia – pomogą Ci one ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o utrwaloną

wcześniej wiedzę teoretyczną, – sprawdzian postępów – umoŜliwi Ci on sprawdzenie własnej wiedzy i umiejętności

z zakresu wykonawstwa protez obturatorów, szyn oraz szynoprotez, – sprawdzian osiągnięć – są to zestawy zadań, których zaliczenie potwierdza opanowanie

materiału całej jednostki modułowej, – literaturę uzupełniającą – jest to wykaz pozycji naukowych, które pomogą Ci

w opanowaniu niezbędnej wiedzy. Jednostka modułowa „Wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych” została

podzielona na 4 podrozdziały, z których kaŜdy zawiera materiał nauczania niezbędny do wykonania takich protez. Zanim jednak przystąpisz do wykonania ćwiczeń powinieneś odpowiedzieć na pytania sprawdzające. Znajdują się one w kaŜdym rozdziale. Pytania te umoŜliwi ą Ci sprawdzenie wiedzy teoretycznej przed przystąpieniem do ćwiczenia praktycznego.

Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi Twoją wiedzę i umiejętności przy pomocy pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się sprawdzian osiągnięć, który jest przykładowym testem sumującym.


4

Schemat układu jednostek modułowych

322[09].Z4 Protezy nietypowe

322[09].Z4.01 Wykonywanie protez

ruchomych z elementami precyzyjnymi

322[09].Z4.02 Wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych


5

2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do zarabiania gipsu, − odlewać, obcinać oraz zwierakować modele gipsowe, − charakteryzować podstawową teorię dotyczącą przygotowania modelu gipsowego, − posługiwać się podstawowymi urządzeniami wykorzystywanymi na stanowisku którym

jest np noŜyk elektryczny czy silnik protetyczny, − charakteryzować zasady obróbki mechanicznej metalu, − charakteryzować zasady polerowania mechanicznego metalu, − charakteryzować zasady ustawiania zębów w protezach całkowitych − charakteryzować zasady obróbki mechanicznej akrylu, − charakteryzować zasady polerowania mechanicznego akrylu, − charakteryzować zasady ustawiania zębów w bezzębiu i przy brakach częściowych, − wykonywać naprawę protez, − wykonywać łyŜki indywidualne, − powielać modele robocze w masie agarowej i silikonowej, − współpracować w grupie i pracować indywidualnie, − analizować i wyciągać wnioski, − oceniać swoje umiejętności, − uczestniczyć w dyskusji, − prezentować siebie i grupę, w której pracuje, − przestrzegać przepisy BHP.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – scharakteryzować nietypowe protezy z obturatorem, – rozróŜnić szyny i szynoprotezy, – scharakteryzować protezy twarzy, – określić rolę leczniczą protez specjalnych i warunki ich stosowania, – scharakteryzować systemy utrzymywania protez chirurgicznych, – zaplanować przebieg procesu wykonywania obturatora i protezy natychmiastowej, – zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, – dobrać materiał i sprzęt do wykonania obturatora i protezy, – dobrać metody i techniki wykonania obturatora i protezy, – przygotować model roboczy protezy ruchomej z obturatorem, – zastosować szyny i szynoprotezy, – wykonać protezę ruchomą natychmiastową zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty, – wykonać protezę ruchomą z obturatorem zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty, – wykonać protezę twarzy zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty, – zamontować elementy utrzymujące w protezie, – przeprowadzić obróbkę mechaniczną protezy ruchomej z obturatorem, – rozróŜnić typowe uszkodzenia obturatora i protezy, – naprawić uszkodzony obturator i protezę natychmiastową, – dokonać kontroli zgodności wykonania obturatora i protezy natychmiastowej z projektem

klinicznym, – ocenić jakość wykonanego obturatora i protezy natychmiastowej, – określić koszty wykonania obturatora i protezy natychmiastowej, – udokumentować wykonaną pracę, – sporządzić ewidencję zuŜytego materiału, – zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Ruchome protezy natychmiastowe i wczesne

4.1.1. Materiał nauczania

Protezą natychmiastową nazywamy taką protezę, takie uzupełnienie stomatologiczne, które zostaje wprowadzone do jamy ustnej pacjenta bezpośrednio po usunięciu zębów, w czasie, gdy jeszcze działa znieczulenie. Oznacza to, Ŝe wszelkie czynności związane z klinicznym i laboratoryjnym wykonaniem protezy, przeprowadzone są przed usunięciem zębów.

Protezy natychmiastowe mają następujące wskazania do ich wykonania: – konieczność usunięcia jednego lub więcej zębów, przede wszystkim w odcinku przednim – adaptacja pacjenta do nowych warunków jamy ustnej: czas gojenia się rany, zła estetyka

twarzy, utrudniona mowa są bardzo niekorzystne. Ponadto w tym czasie postępuje juŜ proces zaniku wyrostka zębodołowego.

Protezy natychmiastowe wykonuje się:

– jako protezy całkowite długoczasowo uŜytkowane; wykonujemy je w przypadkach, gdy w jamie ustnej pacjenta wszystkie zęby ulegają usunięciu,

– jako protezy częściowe osiadające długoczasowo uŜytkowane; wykonujemy je w przypadkach, kiedy w jamie ustnej pacjenta zachodzi konieczność usunięcia grupy zębów, lecz pozostawiamy część resztkowego uzębienia, które stanowi utrzymanie dla protezy częściowej,

– jako protezy przejściowe; wykonujemy je, gdy ekstrakcja zębów u pacjenta przechodzi etapami: polega to na zmniejszeniu jednorazowej liczby zębów usuwanych w trakcie jednej wizyty – najpierw zostają usunięte zęby boczne (wykonujemy protezę skrzydłową), a po okresie ok. 2 miesięcy pobiera się wycisk czynnościowy z nową protezą, usuwa pozostałe Ŝeby i osadza nową protezę całkowitą,

– jako protezy czasowe w częściowych brakach uzębienia – wykonuje się ją w przypadkach konieczności usunięcia większej liczby zębów – przede wszystkim w odcinku przednim, z pozostawieniem korzystnie rozmieszczonych filarów; po całkowitym wygojeniu się wyrostków zębodołowych wykonuje się protezę szkieletową, która zastępuje protezę płytową,

– jako protezy czasowe, zastępowane przez docelowe protezy stałe.

Proteza natychmiastowa i jej stosowanie przynosi wiele zalet dla leczenia protetycznego. Wpływa korzystnie na proces gojenia się ran poekstrakcyjnych. Dzięki protezie, która spełnia rolę opatrunku, proces gojenia się przebiega szybko, bez pojawiania się bólu ekstrakcyjnego czy obrzęków. TakŜe skrzep nie zostaje wypłukany z rany. Proteza wpływa korzystnie na zachowanie kształtu i wielkości wyrostka zębodołowego, sprzyja lepszej retencji i utrzymaniu wyrostka zachowuje swój kształt na dłuŜej, chroni przed zaburzeniami w stawie skroniowo – Ŝuchwowym, ułatwia ustalenie zwarcia.

Proteza umoŜliwia zachowanie poprawnej mowy i działa jako podpora dla Ŝuchwy lub szczęki, pozwalając utrzymać wargi, policzki i język w ich właściwej relacji. Proteza natychmiastowa ma takŜe swoje wady: wykonanie wszystkich klinicznych i laboratoryjnych czynności wymaga więcej pracy niŜ przy metodzie tradycyjnej; występuje tu takŜe moŜliwość braku kontroli ustawienia zębów, sztucznych, w odcinku przednim, mogą wystąpić gorsze


8

efekty estetyczne. Protez tych nie moŜna stosować u pacjentów ze złym stanem zdrowia, ze schorzeniami błony śluzowej jamy ustnej, z chorobami psychicznymi, z pacjentami z którymi nie moŜna nawiązać kontaktu.

Wykonanie protezy natychmiastowej całkowitej

Po przeprowadzeniu badania i wywiadu, naleŜy starannie przygotować jamę ustną do protezowania. Wszystkich związanych z tym czynności dokonuje lekarz. Przygotowanie jamy ustnej polega na usunięciu korzeni, skróceniu wysuniętych zębów. Następnie lekarz przystępuje do wykonania wycisku anatomicznego jamy ustnej. Na tym wycisku wykonuje się modele diagnostyczne, a na nich łyŜkę indywidualną z akrylu (tworzywa), która powinna obejmować cały teren protetyczny. Kształt i grubość łyŜki od strony przedsionkowej powinny być takie same jak przyszłej protezy

W jamie ustnej, łyŜka powinna być dostosowana tak, aby jej pobrzeŜa kończyły się ok. 2–3 mm powyŜej od ruchomej błony śluzowej. ŁyŜka powinna być swobodnie wprowadzona i zdejmowana z podłoŜa. Następną czynnością jest pobranie wycisku masą silikonową. Po ukształtowaniu odcinków bezzębnych i podniebienia, łyŜkę wyjmuje się z ust, odcina się nadmiary masy, ponownie wprowadza do ust i pobiera się wycisk masą alginatową na łyŜce standardowej, obejmujący całe podłoŜe protezy wraz z łyŜką indywidualną. W ten sposób uzyskuje się takŜe odbitkę części uzębionej. Z takiego wycisku wykonuje się model roboczy.

Na uzyskanych modelach, wykonuje się w dalszej kolejności wzorniki. W przypadku, kiedy w jamie ustnej pozostały zęby własne pacjenta – to one ustalają wysokość zwarcia – postępowanie kliniczne jest identyczne jak w protezach częściowych. Polega ono na dostosowaniu wzorników zwarciowych, uplastycznieniu powierzchni wałów zwarciowych, dociśnięciu Ŝuchwy do szczęki. U pacjentów, u których brakuje zębów własnych nie ma stref podparcia, zwarcie ustala się identycznie jak przy bezzębiu.

Przy tej wizycie lekarz ustala, takŜe zasięg i głębokość odciąŜeń, dobiera się kolor, kształt i wielkość sztucznych zębów. PoniewaŜ zęby pacjenta słuŜą jako wzór –wybór nie jest skomplikowany.

Ustawianie zębów

Modele gipsowe zestawione we właściwym połoŜeniu, z ustalonym przez lekarza zwarciu oprawia się w artykulator.

Ustawienie zębów w protezach natychmiastowych składa się z etapów: – pierwszy etap przeprowadza się, gdy występują braki zębowe w odcinkach bocznych.

UmoŜliwia to częściową kontrolę w ustach pacjenta: ocenia się wówczas czy kolor, kształt, ustawienie sztucznych zębów harmonizują z własnymi zębami pacjenta i rysami twarzy. Wykonując protezę natychmiastową i górna i dolną, ustawienie zębów zaczynamy od zębów dolnych,

– drugi etap – ustawienie zębów przednich: najczęściej stosowana metoda to naprzemienne wycinanie zębów z modelu gipsowego. Cienką piłką do gipsu lub frezem wycina się ząb z modelu: najpierw usuwa się siekacz prawy boczny (górny), następny ząb to siekacz przyśrodkowy lewy. W powstałe luki dostawia się siekacz przyśrodkowy lewy.


9

Rys. 1. Kolejność wycinania zębów w łuku zębowym [7] W powstałe luki dostawia się sztuczny ząb a następnie woskiem dokleja się go do płyty wzornika. Dalsze postępowanie wygląda jak w przypadku protezy całkowitej. Modeluje się płytę protezy, w procesie puszkowania zamienia wosk na akryl oraz mechanicznie obrabia się i poleruje spolimeryzowaną protezę.

Oddanie protezy natychmiastowej – wprowadzenie protezy na podłoŜe

Proteza zostaje wprowadzona przez lekarza do jamy ustnej bezpośrednio po usunięciu zębów. Zabiegu ekstrakcji dokonuje się w znieczuleniu miejscowym przewodowym lub podczas zabiegu chirurgicznego.

Proteza powinna być wprowadzona wilgotna do ust pacjenta. Lekarz powinien zwrócić uwagę na głębokość zachodzenia wystających szyjek zębowych – w przypadku ustawienia zębów bezpośrednio na dziąśle. Dostosowując protezę naleŜy sprawdzić zwarcie. Kłopoty przy wprowadzeniu protezy mogą być takŜe przy kolbowatym wyrostku zębodołowym – podaje się wówczas korekcie pobrzeŜe protezy.

Proteza nie moŜe tez wywierać nadmiernego ucisku na błonę śluzową, gdyŜ będzie utrudniać gojenie się ran poekstrakcyjnych. Pierwsza wizyta kontrolna powinna mieć miejsce w 24 godziny od wprowadzenia protezy.

Wykonanie częściowej protezy natychmiastowej

Jako pierwszą czynność lekarz wykonuje wyciski anatomiczne, pobierając je na łyŜkach standartowych masami alginatowymi. Poza modelem roboczym technik dentystyczny powinien wykonać jego duplikat, na którym zaznacza się Ŝeby przewidziane do usunięcia. Wysokość zwarcia ustala się na zębach własnych pacjenta, dobiera się takŜe kolor, kształt i wielkość zębów sztucznych. Zęby ustawia się zaczynając od uzupełnienia zębów dolnych: najpierw ustawia się pierwszego zęba trzonowego dolnego. Na następnej wizycie kontroluje się próbną protezę w jamie ustnej. W tym czasie moŜna dokonać indywidualizacji zębów przednich, nadając im cechy charakterystyczne dla istniejącego uzębienia naturalnego. TuŜ po zabiegu ekstrakcji zębów proteza jest wprowadzona do jamy ustnej.

Adaptacja do protez natychmiastowych

Proteza, jako typowe ciało obce wprowadzone do jamy ustnej, zaburza istniejące warunki i powoduje trudności związane z wymową i odŜywianiem. Pacjent stopniowo i z trudem przyzwyczaja się do nowych warunków: zmienia się napięcie mięśni, ułoŜenie języka. Protezy natychmiastowe dają lepsze efekty przystosowawcze: protezy te odtwarzają istniejące uprzednio warunki zwarcia, napięcia mięśni. Proteza ta ma takŜe leczniczy wpływ na


10

czynniki psychiczne, świadomość, Ŝe proteza łagodzi bóle poekstrakcyjne i pozwala zachować estetyczny wygląd, powoduje, Ŝe pacjent traktuje ją jako pomoc w leczeniu.

Protezy wczesne

Ruchoma proteza wczesna róŜni się od protezy natychmiastowej tylko tym, Ŝe zostaje wprowadzona do jamy ustnej w kilka dni po usunięciu zębów. Ma zastosowanie szczególnie wtedy, gdy zabiegi chirurgiczne dotyczą nie tylko usunięcia zębów, ale takŜe przeprowadzenia pewnych zmian w wyrostku zębodołowym.

Do zmian tych naleŜą: – obniŜenie wysokości grzbietu wyrostka, – nachylenia spadku grzbietu wyrostka, – wypukłości itp.

Proteza wczesna odpowiada ściśle warunkom jamy ustnej po przeprowadzonych zmianach w ukształtowaniu pola protetycznego.

Wykonanie protezy wczesnej

Najpierw zostaje sporządzony wycisk, dla odtworzenia warunków jamy ustnej zostaje sporządzony wycisk bądź natychmiast po zabiegu chirurgicznym bądź w kilka dni po zabiegu. Jeśli wycisk pobierany jest natychmiast po zabiegu, moŜna na ranę i w jej okolice włoŜyć płatek jałowej, wilgotnej gazy, aby uniknąć kontaktu masy wyciskowej ze śluzówką. Uzyskane wyciski odlewamy, a na modelach sporządzamy wzorniki zwarciowe. Ustalenie zwarcia, dobranie barwy sztucznych zębów, ustawienie ich a takŜe przymiarka w ustach pacjenta, wykończenie i adaptacja na podłoŜe nie odbiega od zwykłego trybu postępowania.

Proteza wczesna, po upływie pewnego czasu (od 3 do 8 miesięcy) powinna być uzupełniona o podścielenie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest proteza natychmiastowa? 2. Jakie są wskazania do zastosowania protez natychmiastowych? 3. W jakich warunkach stosujemy natychmiastowe protezy częściowe? 4. Jakie są zalety uŜytkowania protez natychmiastowych? 5. W jaki sposób ustawia się zęby w protezach natychmiastowych? 6. Jakie kłopoty mogą występować przy dopasowaniu protezy w jamie ustnej? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj łyŜkę indywidualną do protezy natychmiastowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaznaczyć na modelu zasięg łyŜki, 2) zabezpieczyć woskiem podcienie i miejsca podchodzące, 3) zamoczyć model w wodzie w celu izolacji, 4) osuszyć model z nadmiaru wody, 5) przygotować masę akrylową, 6) nałoŜyć w fazie ciasta akryl na model,


11

7) przeprowadzić polimeryzację (związanie) masy, 8) dokonać obróbki mechanicznej łyŜki indywidualnej, 9) ocenić stan wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – model gipsowy, – palnik gazowy, – ołówek kopiowy, – masa akrylowa szybkowiąŜąca, – narzędzia do obróbki mechanicznej.

Ćwiczenie 2

Ustaw zęby sztuczne w odcinku przednim protezy natychmiastowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) oprawić modele gipsowe w artykulator, 2) wyciąć górny boczny siekacz prawy z modelu, 3) wygładzić stronę wargową i językową zagłębienia po usuniętym zębie, 4) wyciąć górny siekacz przyśrodkowy lewy z modelu, 5) wygładzić stronę wargową i językową zagłębienia po zębie, 6) w powstałe luki ustawić sztuczne zęby, 7) dopasować sztuczne zęby do wyglądu i połoŜenia zębów sąsiednich, 8) przykleić dostawione zęby woskiem do płyty wzornika, 9) wyciąć górny boczny siekacz lewy z modelu, a następnie górny przyśrodkowy siekacz

prawy, 10) wygładzić strony wargowe i językowe zagłębień po zębach, 11) ustawić zęby w powstałych lukach, 12) dopasować sztuczne zęby do wyglądu i połoŜenia zębów pozostałych, 13) usunąć z modelu kły górne, 14) wygładzić stronę wargową i językową zagłębienia po zębie, 15) ustawić zęby sztuczne w miejscu luki, 16) dopasować zęby do zębów sąsiednich, 17) przykleić zęby woskiem do płyty protezy, 18) wymodelować płytę protezy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

– łyŜka i miska do gipsu, – nóŜ do gipsu, – artykulator, – gips modelowy, – modele gipsowe, – wzorniki zwarciowe, – cienka piłka lub frez do gipsu, – wosk, – sztuczne zęby akrylowe, – modelarzy.


12

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) podać definicję protezy natychmiastowej? � � 2) wskazać zalety protezy natychmiastowej? � � 3) scharakteryzować proces technologiczny wykonania protezy

natychmiastowej? �

�

4) scharakteryzować proces technologiczny wykonania łyŜki indywidualnej?

�

�

5) ustalić jak przebiega adaptacja do protez natychmiastowych? � �


13

4.2. Szyny i szynoprotezy 4.2.1. Materiał nauczania

Dentyści juŜ od czasów bardzo dawnych zajmowali się sposobem jak przywrócić funkcję

Ŝucia poprzez unieruchamianie rozchwianych zębów. Do czynności tych wykorzystywany był złoty drut lub złota blaszka: wiązano nimi grupy zębów rozchwianych, czasem uzupełniając zęby brakujące.

W XIX wieku stomatologowie zaczęli się zastanawiać, jak rozchwianym zębom przywrócić funkcję Ŝucia. W 1895 roku Witkowski opracował metodę unieruchamiania zębów bez utraty tkanek zęba. Metodę tą opublikował w 1910 roku w Berlinie, w ksiąŜce pod tytułem „ Umocowanie rozchwianych zębów”.

Ustalono, Ŝe celem kaŜdej szyny jest:

– unieruchomienie rozchwianych zębów; unieruchomienie wpływa na poprawę sprawności narządu Ŝucia, ułatwia rozgryzanie rozmiaŜdŜanie, zapobiega przechylaniu i przesuwaniu się zębów,

– szyna przenosi rozkład ucisku zwarcia na całą grupę zębów, a nie zęby pojedyncze; wpływa to na poprawę mocowania,

– poprawia i odtwarza punkty styczne między zębami obok stojącymi; poprawia to między innymi warunki higieniczne jamy ustnej poprzez wykluczenie zachyłków pomiędzy zębami. Metoda Witkowskiego, która polegała na umiejscowieniu na powierzchni językowej

zębów szyny metalowej z domontowanymi drutami, które przechodziły przez poziomo wywiercone w zębach kanaliki na powierzchnie wargowe, gdzie następnie były doginane lub nitowane.

Rys. 2. Szyna Witkowskiego [7]

Metodę tą zmodyfikowano w 1920 roku po raz pierwszy, w późniejszych czasach liczni

autorzy opracowywali róŜne elementy zespalające rozchwiane zęby, to zaś przynosiło dalsze udoskonalenie metody Witkowskiego, którą stosowano do lat 80 – tych XX wieku.

W 1955 roku wprowadzono technikę wytrawiania szkliwa kwasem, która stosowana od 1973 roku umoŜliwiła mniej inwazyjne metody zespalania zębów.

W 1979 roku opracowano do dziś stosowana technikę zespalania zębów, wykorzystującą silanizowanie powierzchni zewnętrznej metali, co bardzo polepsza wytrzymałość połączenia metalu z tworzywem.


14

Szyny moŜemy podzielić na tymczasowe i długoczasowe. Poza ruchomymi szynami, które wykonuje się metodą tłoczenia na modelu i szynami nagryzowymi, które uŜywane są podczas leczenia chorób przyzębia – wykonuje się obecnie wiele róŜnych szyn tymczasowych, przy czym zęby zostają unieruchomione z uŜyciem kompozytów, bądź ligatur drucianych i włókien poliestrowych. Szyny te, mają wspólną cechę: w wyniku przeciąŜenia tworzywo się odkleja, dochodzi do złamania szyny. Dlatego właśnie taki rodzaj stabilizacji zębów uwaŜany jest za tymczasowy. Ponadto, po zakończeniu leczenia, następuje wzmocnienie włókien przyzębia, aparatu zawieszeniowego zębów, co eliminuje konieczność dalszego szynowania. WaŜne jest to, Ŝe tymczasowe szynowanie powoduje jedynie unieruchomienie zębów – nie działa to pozytywnie na mocowanie zębów.

Szynowanie tymczasowe ma na celu tylko wzmoŜenie leczenia przyzębia oraz zwiększenie komfortu Ŝucia u pacjentów.

MoŜemy rozróŜnić następujące wskazania do zastosowania szyn: 1. W szczęce:

– stabilizacja zębów ze zredukowanym przeszczepem nabłonkowym, z duŜym rozchwianiem, ograniczającym komfort Ŝucia,

– odtwarzanie okluzji. 2. W Ŝuchwie:

– stabilizacja zębów ze zredukowanym przyczepem nabłonkowym, z duŜym rozchwianiem i niekorzystnymi stosunkami dźwigni podczas okluzji.

Wykonanie szyny zespalającej, lanej

Aby poprawnie wykonać szynę, naleŜy przeprowadzić analizę modeli diagnostycznych zamontowanych w artykulatorze.

Pozwala to na ocenę: – zębów filarowych, – stosunków okluzyjnych toru wprowadzania szyny. Postępowanie kliniczne

Rozpoczyna je lekarz, poprzez opracowanie zębów filarowych pacjenta, naleŜy usunąć nawisy i otworzyć podcienie przy mocno uszkodzonym przyzębiu, naleŜy zapewnić dodatkową retencję w postaci rowków i stopniu podpierających.

Wycisk

Jest bardzo trudny do pobrania dla lekarza, bowiem zęby są często bardzo mocno rozchwiane, zachodzą takŜe często na siebie. NaleŜy wówczas tymczasowo umocować od strony policzkowej niewielką ilością kompozytu, aby uniknąć sytuacji przemieszczania się zębów. Do wycisku poleca się masy hydrokoloidalne.


15

Rys. 3. Model gipsowy odlany z wycisku hydrokoloidalnego. Widoczna preparacja zębów

[opracowanie własne]

Postępowanie laboratoryjne Technik dentystyczny rozpoczyna pracę najpierw odlewając modele gipsowe, a następnie

powielając te modele gipsowe – diagnostyczne w masie agarowej. Aby powielić model naleŜy go na okres około 1–15 minut zanurzyć w wodzie – zapobiegnie to wchłanianiu wody przez model bezpośrednio z masy agarowej. W tym czasie agar powinien być przygotowany do pracy. Idealna temperatura do zalania modelu to około 42 stopni Celsjusza – wówczas agar tęŜeje w ciągu 30–40 minut. Po uwolnieniu modelu gipsowego, masę agarową zalewamy masą ogniotrwałą: zalecane są masy jak najbardziej drobnoziarniste.

Masa ogniotrwała rozrabiana jest w odpowiednich proporcjach z płynem i mieszana w mieszadle próŜniowym. Następnie, po wymieszaniu się masy, umieszczamy formę agarową na stole wibracyjnym. Masę ogniotrwałą wlewamy do formy powoli, cienkim strumieniem, uwaŜając, aby spłynęła we wszystkie szczeliny. Tak zalaną formę pozostawiamy do zastygnięcia masy ogniotrwałej. Po około 45 minutach delikatnie uwalniamy model z masy: dokonujemy tego poprzez ostroŜne rozcinanie formy agarowej na drobniejsze kawałki. Agar powinien zostać dokładnie oczyszczony z resztek masy i schowany do czasu ponownego uŜycia. Następnie model z masy ogniotrwałej powinien przez pół godziny wygrzewać się w temperaturze 200 stopni Celsjusza w suszarce elektrycznej. W czasie suszenia modelu przygotowujemy materiał utrwalający: jest to specjalny wosk lub płyn.

Po zakończeniu się suszenia gorący model zanurzamy w materiale utrwalającym na 10 sekund. Utrwalenie to wzmacnia powierzchnie modelu, warstwa materiału utrwalającego ułatwia przyklejanie do jego powierzchni wosku w czasie modelowania.


16

Rys. 4. Wymodelowana w wosku szyna zespalająca


Po utrwaleniu modelu przystępujemy do modelowania woskowego wzorca, a po wymodelowaniu przyklejamy kanały odlewnicze. Proces przyklejania kanałów i zalewania w pierścień, wygląda jak proces przygotowania protezy szkieletowej do odlania.

Najpierw przygotowujemy kanał wlewowy dla metalu. Kanał wlewowy składa się z leja oraz z kanałów, łączących lej z formą. Aby wykonać kanały, uŜywamy profilowanego wosku odlewowego – okrągłego, o grubości 3 mm. Odcinkami tego wosku łączy się wlot leja z modelem woskowej szyny. Kanały przyklejamy przy najgrubszych elementach woskowego elementu, uŜywając 3–4 kanałów. Końce kanałów łączymy ze sobą. NaleŜy pamiętać, Ŝe kanały odlewnicze powinny być jak najkrótsze, aby zapewnić jak najkrótszą drogę płynięcia metalu.

Tak przygotowany model z woskową szyną zalewamy masą ogniotrwałą, tą samą, która została uŜyta do wykonania modelu wtórnego: proszek naleŜy zmieszać z płynem lub wodą w mieszadle próŜniowym. Przy uŜyciu wibratora zalewa się pierścień rozrobioną masą, w czasie około 20 sekund.

Po zastygnięciu formy, pierścień wibratora wkłada się do suszarki, gdzie model przebywa do czasu całkowitego wyparowania wody oraz wypaleniu się modelu woskowego. Z suszarki pierścień przekłada się do pieca i wygrzewa w temperaturze 1000ºC. W momencie gdy puste formy kanałów w masie zaczną „świecić”, forma jest gotowa do odlania. Przekładamy pierścień do odlewni, gdzie następuje zalanie formy metalem: ciekły, roztopiony metal przelewa się pod wpływem siły odśrodkowej z tygla do formy w pierścieniu. Cały proces trwa kilka sekund. Wykonany odlew studzi się na wolnym powietrzu wewnątrz formy. Odlew moŜna wydobyć dopiero po całkowitym wystudzeniu.


17

Rys. 5. Szyna zespalająca odlana w metalu


Aby wydobyć odlew, powinniśmy delikatnym postukiwaniem młoteczka skruszyć masę, nadmiary masy usuwamy w piaskarce. Kanały oraz lej musimy odciąć za pomocą separatorów. Obróbkę mechaniczną przeprowadzamy przy pomocy frezów, kamieni karborundowych, gumek ściernych. Ostateczne polerowanie kończymy uŜywając filca i pasty polerskiej. Tak wykończoną szynę oddajemy stomatologowi.

Umocowanie szyny zespalającej

Przed umocowaniem szyny, powinna ona być przymierzona w jamie ustnej. Lekarz ocenia jej przyleganie i usuwa wadliwe lub przedwczesne kontakty okluzyjne. Lekarz sprawdza takŜe, czy rozległość szyny w okolicy powierzchni stycznych nie sprawia problemów estetycznych. Do przyklejenia szyny na zębach uŜywa się kryjących tworzyw: zmniejszają one prześwitywanie metalu, a często pozwalają uniknąć tego prześwitu. Na koniec naleŜy usunąć nadmiar tworzywa klejącego.

Rys. 6. Opracowana mechanicznie szyna zespalająca na modelu gipsowym



18

Szynoprotezy Szynoprotezy stanowią modyfikację protez szkieletowych. Ich rolą, poza

odbudowywaniem braków zębowych, jest sprawianie, aby łuk zębowy mógł funkcjonować na nowo jako jednostka czynnościowa. W tej jednostce, wszystkie zęby przyjmują równomierne obciąŜenie i wszystkie biorą udział w procesie Ŝucia.

Wskazaniem do stosowania szynoprotezy jest zredukowane podparcie zębowe resztkowego uzębienia, do tego stopnia, Ŝe przeciąŜenie niektórych zębów wzmogłoby ich ruchomość, co mogłoby spowodować ich samoistne usunięcie. Szynoprotezy wykorzystuje się takŜe podczas leczenia parodontopatii.

Cele, które powinny zostać zrealizowane przez zastosowanie szynoprotezy to:

– odbudowa brakujących zębów i przywrócenie ciągłości łuku zębowego, – ukierunkowanie pozostałych w jamie ustnej zębów, odtwarzanie punktów kontaktu

między nimi, – obciąŜenie siłami Ŝucia wszystkich zębów równomiernie, – likwidacja zgryzu urazowego.

Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu szynoprotezy lekarz powinien dokonać dokładnej analizy i oceny uzębienia: naleŜy określić przyczyny ruchomości zębów. Przed pobraniem wycisków naleŜy przede wszystkim usunąć z zębów złogi kamienia i płytki nazębnej, lekarz powinien uprzedzić pacjenta o planowanych zabiegach, postępowaniu leczniczym oraz udzielić instruktaŜu higienicznego.

Postępowanie kliniczne i laboratoryjne

Planowanie leczenia przebiega podobnie jak w przypadku protez szkieletowych – takŜe wykonanie laboratoryjne poszczególnych etapów prac nie róŜni się od etapów pracy przy wykonywaniu protez szkieletowych czy teŜ lanych szyn zespalających. RóŜnica polega na zakresie pola protetycznego: w parodontopatiach, szynoprotezy obejmują wszystkie przetrwałe zęby. Proteza ta nie realizuje niestety efektu kosmetycznego, poniewaŜ szynowaniu podlegają często takŜe zęby w odcinku przednim.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie cele powinna realizować szyna? 2. Kto opracował pierwszą metodę unieruchamiania zębów bez utraty tkanek trwałych? 3. W jaki sposób moŜemy podzielić szyny biorąc pod uwagę czas działania? 4. Co ma na celu analiza diagnostyczna gipsowych modeli? 5. W jaki sposób mocowana jest w jamie ustnej szyna zespalająca? 6. Co to jest szynoproteza? 7. W jakich warunkach stosuje się szynoprotezy? 8. Jak przebiega postępowanie laboratoryjne przy wykonywaniu szynoprotez?


19

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Powiel model gipsowy pod szynę zespalającą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) namoczyć model w wodzie przez 15 minut, 2) wyjąć model z wody, osuszyć go, 3) umieścić kawałki pociętego agaru w agarownicy, 4) stopić agar w wysokiej temperaturze do konsystencji rzadkiej galarety, 5) ostudzić agar do temperatury 42ºC, 6) umieścić model w puszce do powielania, 7) zalać puszkę cienkim strumieniem Ŝelu agarowego, 8) pozostawić agar do zastygnięcia, 9) uwolnić model gipsowy, ocenić jakość wykonanej formy, 10) rozrobić masę osłaniającą w mieszadle próŜniowym, 11) umieścić formę agarową na wibratorze, 12) cienkim strumieniem masy ogniotrwałej zalać formę agarową, 13) poczekać do zastygnięcia masy ogniotrwałej, 14) uwolnić model z agaru, 15) oczyścić agar, 16) wygrzać model w suszarce elektrycznej w temperaturze 200ºC, 17) utwardzić model, 18) ocenić stan wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – model gipsowy, – mieszadło próŜniowe, – agarownica, – stół wibracyjny, – suszarka elektryczna, – agar, – miarka z podziałką, – masa ogniotrwała (proszek i płyn), – utrwalacz do modeli, – nóŜ. Ćwiczenie 2

Przygotuj model gipsowy z woskową szynoprotezą do odlania formy w metalu.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przygotować kanały odlewnicze, 2) przygotować lej odlewniczy, 3) zaplanować jak najkrótszą drogę płynnego metalu, 4) umieścić model w pierścieniu, wyłoŜonym wilgotnym papierem ceramicznym, 5) przygotować masę ogniotrwałą do zalania pierścienia,


20

6) połączyć składniki masy ogniotrwałej i wymieszać je w mieszadle próŜniowym, 7) umieścić pierścień w suszarce elektrycznej, 8) przenieść pierścień do pieca, 9) wygrzać pierścień w temperaturze 1000ºC, 10) wytopić metal w tyglu odlewniczym, 11) umieścić pierścień w wirówce odlewniczej, 12) odlać pierścień, 13) pozostawić pierścień do ostygnięcia.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – modele utwardzone z wymodelowaną szynoprotezą, – mieszadło próŜniowe, – suszarka elektryczna, – piec, – wirówka odlewnicza, – masa ogniotrwała (proszek i płyn), – wosk profilowany odlewowy 3 mm, – pierścień odlewniczy, – papier ceramiczny. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie szyny? 2) zdefiniować szynoprotezę?

� �

� �

3) wymienić wskazania do stosowania szyn? � � 4) scharakteryzować proces technologiczny szyny? � � 5) wskazać, jakie czynności powinny poprzedzić wykonawstwo

szynoprotezy? �

�


21

4.3. Protezy z obturatorem 4.3.1. Materiał nauczania

Proteza z obturatorem to proteza szczęki zaopatrzona w dodatkowy element, który zamyka połączenie jamy nosowej z jamą ustną. W praktyce rehabillitacyjnej stosujemy obturatory natychmiastowe, wczesne i długoczasowo. Aby wykonać obturator natychmiastowy technik dentystyczny musi ściśle współpracować z chirurgiem szczękowym: model z wycisku naleŜy wykonać przed okresem operacyjnym, wyznaczyć na modelu przewidziany zasięg operacji i wykonać obturator.

Obturator natychmiastowy ma do spełnienia natychmiastowe zadania: – oddzielenie jamy ustnej od jamy nosowej, a co za tym idzie ułatwienie Ŝywienia się

i dokładnej wymowy pacjenta, – zachowanie symetrii twarzy, co wpływa na psychikę pacjenta.

Natychmiastowy obturator powinien słuŜyć pacjentowi od 8 do 12 tygodni, to jest do czasu całkowitego wygojenia się tkanek. Obturator ten moŜe mieć kształt zamykający otwór płytki, moŜe on być zaopatrzony w wały zgryzowe lub zęby ustalające wysokość zwarcia. Obturator wczesny wykonuje się, jeŜeli technik nie miał moŜliwości wykonania obturatora natychmiastowego.

Wykonanie obturatora długoczasowego (ostatecznego)

Proteza z obturatorem jest wykonana z tworzywa akrylowego. Część zamykająca ubytek w podniebieniu moŜe być wykonana z miękkiego tworzywa, moŜe być takŜe bądź połączona z płytą protezy, bądź na nią nasadzona. Najczęściej stosowane obturatory to te, które z częścią zamykającą tworzą jedną całość.

Część zamykająca otwór w podniebieniu moŜe mieć kształt klosza albo kielicha. Obturator w kształcie klosza zwykle jest pusty w środku, co zmniejsza masę protezy. Kształt ten lepiej wypełnia jamę pooperacyjną, zapewnia dobre podparcie dla powłok twarzy, jednak nie jest korzystny ze względu na higienę. Najlepiej tolerowane przez pacjentów są obturatory kielichowate, które część zamykającą maja wykonaną z tworzywa elastycznego, dzięki czemu maja lepszy czyli dokładniejszy kształt z otaczającymi tkankami miękkimi i poprawiają retencje protezy. Obecnie coraz częściej do wykonywania części zamykającej wykorzystuje się odpowiednio spreparowane masy silikonowe.

Postępowanie kliniczne

Przed pobraniem wycisku górnego lekarz powinien pokryć okolice wycisku wilgotną gazą, aby zapobiec przedostawaniu się masy wyciskowej do jamy nosowej, gardła lub krtani. Do pobrania wycisku uŜywa się masy alginatowej. Następnie pobiera się wycisk dolny.

Postępowanie laboratoryjne

Technik odlewa w pracowni modele gipsowe, na których wykonuje łyŜkę indywidualną. Zasięg łyŜki powinien zostać obrysowany na modelu przez lekarza. Tą łyŜkę indywidualną technik wykonuje z szybkopolimeru. Wówczas, na tak przygotowanej łyŜce lekarz pobiera wycisk czynnościowy. Korzysta przy tym z mas elastycznych. Wycisk czynnościowy ma dwa etapy: najpierw lekarz nakłada masę o duŜej pręŜności, którą przykleja się do łyŜki, kształtuje palcami, a następnie wprowadza do jamy ustnej. NaleŜy przy tym sprawdzić, czy masa przeszła poza otwór w podniebieniu. Dalej nakłada się masę o mniejszej pręŜności i kształtuje się wycisk czynnościowy, starając się uzyskać dokładne odwzorowanie miejsc stanowiących retencje dla protezy.


22

Technik odlewa modele z wycisku czynnościowego, a na nich wykonuje protezę, której część zamykająca ma kształt klosza lub kielicha. Technik wykonuje najpierw na modelach wzorniki zwarciowe, przy uŜyciu, których lekarz ustala centralne zwarcie. Na wzornikach zwarciowych i modelach oprawionych w artykulator ustawiamy zęby. Zarówno ustawienie zębów jak i modelowanie protezy oraz jej polimeryzacja przebiega w sposób identyczny jak w przypadku protezy całkowitej.

Gotowa proteza obturator zostaje dopasowana i oddana pacjentowi do uŜytkowania. NaleŜy pamiętać, Ŝe protezy powinny zostać podścielone. Do podścielania obturatorów protez pooperacyjnych stosujemy materiały miękkie w celu odciąŜenia obrzeŜa rany pooperacyjnej. Do podścielenia moŜna uŜyć materiału do biologicznej odnowy tkanek lub czarnej gutaperki. Protezy podścielone czarną gutaperką powinny być kontrolowane co 24 godziny, naleŜy często uzupełniać materiał podścielający. W ostatnim czasie na naszym rynku pojawiły się nowe materiały miękkie. W okresie po oddaniu protez pooperacyjnych mogą występować problemy z ich uŜytkowaniem, dotyczące oczekiwań pacjenta, estetyki, retencji i stabilizacji protezy. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak moŜna zdefiniować pojęcie obturator? 2. W jaki sposób dzielimy obturatory? 3. Kiedy stosujemy protezy z obturatorem – natychmiastowe? 4. Jaka jest róŜnica między obturatorem wczesnym a ostatecznym? 5. Jakiej masy wyciskowej uŜywa się przy pobieraniu wycisku czynnościowego pod protezę

z obturatorem? 6. Jakich materiałów uŜywa się do podścielania protezy? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj łyŜkę indywidualną z masy akrylowej szybkopolimeryzującej.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zablokować podcienie na modelu przy pomocy wosku, 2) namoczyć model gipsowy w wodzie, 3) po 15 minutach wyjąć model z wody i osuszyć z jej nadmiaru, 4) rozrobić masę akrylową szybkopolimeryzującą: zmieszać odpowiednią porcję proszku

z płynem (monomerem), 5) nałoŜyć masę w fazie ciasta na model, 6) uformować płytkę łyŜki według zaleceń lekarza, 7) umieścić uchwyt łyŜki na środku cięŜkości płyty, 8) wygładzić powierzchnię łyŜki, 9) poczekać do zakończenia polimeryzacji tworzywa akrylowego, 10) dokonać obróbki mechanicznej łyŜki, 11) ocenić jakość pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – modele gipsowe,


23

– ołówek kopiowy, – szybkopolimeryzujący akryl (polimer i monomer), – wosk do blokowania podcieni, – noŜyk do wosku, – modelarzyk (inlej), – frezy do obróbki akrylu. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie obturatora? � � 2) wymienić wskazania do stosowania obturatora? � � 3) scharakteryzować rodzaje części zamykającej podniebienie? � � 4) określić etapy pracy podczas wykonywania obturatora? � � 5) scharakteryzować materiały stosowane do podścieleń? � �


24

4.4. Protezy twarzy 4.4.1. Materiał nauczania

Mimo duŜego rozwoju chirurgii plastycznej nadal występują przypadki, kiedy albo tego leczenia przeprowadzić nie moŜna, albo zakończyło się ono niepowodzeniem. Wówczas, jedynym sposobem dla zachowania estetyki twarzy staje się postępowanie protetyczne. Postępowanie to polega na odbudowie ucha, nosa, oka lub innych brakujących powłok twarzy. Protezy twarzy mają jeszcze dwie nazwy: epitezy oraz ektoprotezy. Protezy te, chociaŜ nigdy nie pozwalają na osiągnięcie w pełni satysfakcjonujących wyników estetycznych, spełniają następujące wymagania: – odtwarzają utracony narząd, – są wygodne dla chorego – nie wywierają nadmiernego ucisku na tkanki, – nie wywołują patologicznych zmian, – w sposób dobry i pewny utrzymują się na podłoŜu, – tworzywo, z którego są wykonane, charakteryzuje się odpornością i trwałością. Materiały wykorzystywane do wykonywania protez twarzy moŜemy podzielić na sztywne i elastyczne. Materiały sztywne posiadają większą wytrzymałość mechaniczną, Łatwo się dają umocować- są takŜe łatwe w higienie. Najczęściej stosowanym materiałem sztywnym jest akryl. Materiały te, mimo znacznych zalet są twarde, nieprzyjemne w uŜytkowaniu, powodują często odleŜyny i otarcia naskórka. Materiały elastyczne lepiej dostosowują się do twarzy – są miękkie i łatwo współgrają z tkankami w czasie ruchów mimicznych. Są łatwe w podbarwianiu, przyjemne dotyku. Najczęściej stosowane to plastyfikowane tworzywo akrylowe i masy silikonowe. Jednak protetycy osiągnęli kompromis podczas wykonywania protez: trzon protezy wykonywany jest z materiału sztywnego, z zewnątrz zaś pokrywa się go materiałem elastycznym

Umocowanie protez twarzy moŜemy podzielić na: – zewnętrzne, – wewnętrzne (wewnątrzustne, wewnątrznosowe i wewnątrzuszne), – mieszane.

Do umocowań zewnętrznych naleŜą na przykład okulary utrzymujące protezę oka z częścią oczodołu, protezę policzka lub protezę ucha. Poza okularami, elementem utrzymującym protezę ucha moŜe być równieŜ spręŜynująca taśma metalowa, biegnąca poprzez szczyt głowy, jak i róŜne kleje tkankowe. Do umocowań wewnętrznych moŜemy zaliczyć czopy i chwyty retencyjne dla protez nosa, ucha, twarzy, które wnikają do zagłębień w strukturach części twarzowej czaszki i które stwarzają moŜliwości dla stabilnego utrzymania protezy. Umocowaniem mieszanym nazywamy połączenie obu podanych mocowań.

Wykonanie protezy twarzy wymaga zarówno od lekarza jak i technika dentystycznego doskonałej współpracy ale takŜe duŜego poczucia estetyki: naleŜy umiejętnie dobrać kolor przyszłej skóry, uzyskać imitację faktury skóry. Często jedynymi pomocami przy pracy są zdjęcia twarzy z okresu przedoperacyjnego.

Wykonanie ektoprotezy rozpoczyna uzyskanie modelu twarzy. W tym celu wykonuje się wycisk twarzy gipsem lub masami: silikonowymi i alginatowymi. JeŜeli lekarz zdecyduje się uŜyć któreś z mas, musi uŜyć woskowych lub akrylowych łyŜek wyciskowych, które umoŜliwiają zachowanie kształtu gotowego wycisku i sporządzenie modelu. Na podstawie wycisku, protetyk przygotowuje modele twarzy, na których wykonana będzie proteza. Kontrola wymodelowanej w wosku protezy umoŜliwia dokonanie korekt mających na celu


25

indywidualizację protezy i dopasowanie jej do wyglądu naturalnych rysów twarzy chorego. Do odtworzenia koloru skóry stosowany jest specjalny klucz barw, składający się z ośmiu kolorów podstawowych i ośmiu pomocniczych.

Gotową protezę oddaje się pacjentowi i umocowuje wykorzystując któreś z mocowań.

Rys. 7. Proteza ucha Rys. 8. Proteza nosa [www.protetyka-twarzy.com] [www.protetyka-twarzy.com]

Rys. 9. Proteza oka

[www.protetyka-twarzy.com]


26


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest proteza twarzy? 2. Jakie elementy twarzy moŜemy odtworzyć protezą? 3. Jakie wymagania są stawiane protezom twarzy? 4. W jaki sposób dzielimy materiały wykorzystywane w protetyce twarzy? 5. Jakie sposoby mocowania protez twarzy moŜemy wyróŜnić? 6. Z ilu kolorów składa się klucz barw? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wymodeluj w plastelinie nos, w skali 1:1; wzór gipsowy w załączniku.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować kostkę z plasteliny, 2) przeanalizować gipsowy model wzorcowy, 3) uplastycznić twardą plastelinę, 4) przenieść wymiary nosa z gipsowego modelu wzorcowego na plastelinę (długość,

szerokość, głębokość), 5) metodą skrawania materiału nadać plastelinie właściwy kształt, 6) schłodzić rozgrzaną plastelinę w wodzie, 7) dopracować w szczegółach kształt nosa, 8) ocenić stan wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – plastelina, – model gipsowy nosa, – modelarzyk, – noŜyk do gipsu lub skalpel, – suwmiarka.

Ćwiczenie 2

Wymodeluj w wosku prawą małŜowinę uszną, w skali 1:1; wzór gipsowy w załączniku. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować kostkę wosku, 2) przeanalizować gipsowy model małŜowiny usznej lewej, 3) przenieść wymiary małŜowiny usznej na kostkę – w lustrzanym odbiciu, 4) metodą skrawania materiału nadawać kostce właściwy kształt, 5) wygładzić powierzchnię wosku, 6) ocenić jakość wykonanej pracy.


27

WyposaŜenie stanowiska pracy: – model gipsowy małŜowiny usznej lewej, – kostka wosku, – modelarzyk, – noŜyk do gipsu lub skalpel, – suwmiarka.

4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie protezy twarzy? � � 2) wymienić wskazania do stosowania protez twarzy? � � 3) wymienić inne nazwy określające protezy twarzy? � � 4) scharakteryzować materiały z których wykonuje się protezy twarzy? � � 5) scharakteryzować podstawową technologię wykonania protez

twarzy? �

�


28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 3. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. MoŜesz uzyskać maksymalnie 20 punktów. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut. 10. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.

Powodzenia!

ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH 1. Protezą natychmiastową nazywamy

a) standardową protezę, którą lekarz samodzielnie wykonuje i uzupełnia brakujący ząb. b) uzupełnienie, które zostaje wprowadzone do jamy ustnej bezpośrednio po usunięciu

zęba. c) protezę osadzaną na wszystkich zębach jako filarach. d) protezę dziecięcą.

2. Prawdą jest, Ŝe

a) protezy natychmiastowe wykonuje się w celu uniknięcia opracowywania zębów jako filarów.

b) protezy natychmiastowe wykonuje się jako całkowite, długoczasowo, gdy wszystkie zęby pacjenta ulegają usunięciu.

c) protezy natychmiastowe nie mają Ŝądnego wpływu na leczenie protetyczne.

d) protezy natychmiastowe utrudniają pacjentowi Ŝucie i wymowę. 3. ŁyŜka indywidualna oddalona jest od ruchomej błony śluzowej o

a) 0–1 mm. b) 2–5 cm. c) 2–3 cm. d) 2–3 mm

4. Ustawienie zębów przednich w protezach natychmiastowych rozpoczynamy od wycięcia a) obu kłów górnych z modelu. b) wszystkich zębów z modelu. c) z modelu gipsowego siekacza prawego bocznego. d) siekaczy centralnych.


29

5. Metoda Witkowskiego dotyczy a) ustawiania zębów. b) modelowania płyty protezy. c) szynowania i unieruchamiania zębów. d) analizy paralelometrycznej.

6. Maksymalny czas, w jakim naleŜy podścielić protezę wczesną to a) 8 miesięcy. b) 5 miesięcy. c) 12 miesięcy. d) 15 miesięcy.

7. Szynowanie tymczasowe ma na celu

a) długoczasowo odtworzenie okluzji. b) mocowanie zębów w zębodole. c) odbudowanie powierzchni Ŝujących zębów. d) wzmoŜenie leczenia przyzębia oraz zwiększenie komfortu Ŝucia.

8. Do wycisku pod szynę zespalającą lekarz powinien uŜyć mas a) silikonowych. b) hydrokoloidalnych. c) silikatowych. d) alginatowych.

9. Podczas wykonywania szyny zespalającej model powielamy, aby a) uzyskać kopię modelu gipsowego. b) uzyskać model z masy ogniotrwałej. c) stworzyć twardy model gipsowy. d) wosk nie przykleił się do modelu.

10. Zamoczenie modelu przed powieleniem ma na celu

a) zaizolować późniejszy model z masy osłaniającej przed przyklejaniem się agaru. b) wzmóc ekspansję gipsu. c) nie ma Ŝadnego znaczenia. d) zapobiec wchłanianiu wody z agaru.

11. Formę na powielenie modelu pod szynę zespalającą uzyskamy z

a) gipsu i akrylu. b) agaru i silikonu. c) agaru i masy osłaniającej. d) silikonu i masy ogniotrwałej.

12. Model zalewamy agarem o temperaturze

a) 72ºC. b) 78ºC. c) 42ºC. d) 100ºC.


30

13. Proces wykonywania szyny lanej jest identyczny z przygotowaniem a) protezy szkieletowej. b) protezy całkowitej akrylowej. c) wkładów koronowych. d) protez natychmiastowych.

14. Wskazaniem do stosowania szynoprotez jest a) zgryz głęboki. b) zredukowane podparcie uzębienia i jego ruchomość. c) duŜe braki zębowe. d) brak moŜliwości zastosowania mostu zespolonego.

15. Wyścielający pierścień odlewniczy papier ceramiczny

a) umoŜliwia ekspansję masy ogniotrwałej. b) stanowi izolację masy od metalowego pierścienia. c) słuŜy łatwiejszemu wydobyciu masy z pierścienia. d) nie spełnia Ŝadnych waŜnych zadań.

16. Obturator ostateczny wykonany jest z

a) szelaku. b) akrylu. c) metalu. d) kompozytu.

17. Obturator to modyfikacja

a) protezy szkieletowej. b) mostu jednobrzeŜnego. c) szyny zespalającej. d) protezy szczęki zaopatrzona w element zamykający podniebienie.

18. Część zamykająca podniebienie w obturatorze moŜe mieć kształt

a) cewki. b) parasola. c) klosza. d) pierścienia.

19. Kanały odlewnicze powinny połączyć się ze sobą a) zawsze nad zębami przednimi. b) w miejscu wyŜszym od najwyŜej połoŜonego punktu w wymodelowanym szkielecie. c) w miejscu najwyŜszym całej protezy. d) zawsze nad linią AH.

20. Progi wygrzewania pierścienia to

a) 120ºC, 240ºC, 960ºC. b) 200ºC, 700ºC, 1200ºC. c) 250ºC, 900ºC, 580ºC. d) 250ºC, 580ºC, 1040ºC.


31

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ............................................................................... Wykonywanie obturatora i protezy natychmiastowej Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


32

6. LITERATURA 1. Ciaputa A., Miszczyszyn M., Kordasz P.: Wykonawstwo laboratoryjne prac

protetycznych. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1975 2. Kerschbaum T. (red.): Protetyka adhezyjna. Mosty zaczepy, szyny, licówki.

Wydawnictwo Urban i Partner, Wrocław 1999 3. Kordasz P., Wolanek Z.: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne. Podręcznik

dla średnich szkół medycznych. Wydanie II Poprawione i uzupełnione. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976

4. Majewski S.: Podstawy protetyki stomatologicznej. Wydawnictwo Stomatologiczne SZSW, Kraków 2000

5. Shillinburg H., Hobo S., Whitsett C.: Protezy stałe. Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1994

6. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna podręcznik dla studentów stomatologii. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992

7. Galasińska-Landsbergerowa J.: Protetyka stomatologiczna. PZWL 1958 Czasopisma specjalistyczne − Nowoczesny technik dentystyczny − Labor Dental − Quintessence techniki dentystycznej

wykonywanie obturatorów i protez natychmiastowych

Health & Medicine