wykonywanie aparatów retencyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Małgorzata Grzywa

Wykonywanie aparatów retencyjnych 322[09].Z6.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: mgr Beata Marczak mgr Wiktor Ołdak Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Grzywa Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z6.02 „Wykonywanie aparatów retencyjnych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6

4.1. Klasyfikacja, budowa i zastosowanie aparatów retencyjnych 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 7 4.1.3. Ćwiczenia 7 4.1.4. Sprawdzian postępów 9

4.2. Materiały i sprzęt techniczny stosowany do wykonania aparatów retencyjnych. Metody i techniki wykonania aparatów retencyjnych 10 4.2.1. Materiał nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzające 11 4.2.3. Ćwiczenia 11 4.2.4. Sprawdzian postępów 12

4.3. Retainer Hawleya okalający – etapy wykonania 13 4.3.1. Materiał nauczania 13 4.3.2. Pytania sprawdzające 13 4.3.3. Ćwiczenia 13 4.3.4. Sprawdzian postępów 15

4.4. Retainer Hawleya z elementami utrzymującymi – etapy wykonania 16 4.4.1. Materiał nauczania 16 4.4.2. Pytania sprawdzające 16 4.4.3. Ćwiczenia 17 4.4.4. Sprawdzian postępów 19

4.5. Pozycjoner – etapy wykonania 20 4.5.1. Materiał nauczania 20 4.5.2. Pytania sprawdzające 20 4.5.3. Ćwiczenia 21 4.5.4. Sprawdzian postępów 22

4.6. Retainer Osamu – etapy wykonania 23 4.6.1. Materiał nauczania 23 4.6.2. Pytania sprawdzające 23 4.6.3. Ćwiczenia 23 4.6.4. Sprawdzian postępów 24

4.7. Metody naprawy uszkodzonych aparatów retencyjnych – wymiana elementu drucianego, naprawa odlutowanego elementu drucianego, sklejenie uszkodzonej płyty aparatu retencyjnego 25 4.7.1. Materiał nauczania 25 4.7.2. Pytania sprawdzające 25 4.7.3. Ćwiczenia 26 4.7.4. Sprawdzian postępów 27

5. Sprawdzian osiągnięć 28 6. Literatura 33


3

1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o aparatach retencyjnych ich rodzajach, wykorzystaniu po leczeniu aparatami stałymi a przede wszystkim kształtowaniu umiejętności wykonania tych aparatów. W poradniku znajdziesz: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić czy juŜ opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału całej jednostki modułowej, − literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

322[09].Z6 Stałe aparaty ortodontyczne

322[09].Z6.01 Wykonywanie aparatów stałych

322[09].Z6.02 Wykonywanie aparatów

retencyjnych


4

2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− rozróŜniać róŜne typy aparatów ortodontycznych, − dokonywać podziału aparatów ortodontycznych, − określać cele leczenia i scharakteryzować przebieg leczenia ortopedycznego róŜnymi

rodzajami aparatów, − określać wpływ leczenia ortopedycznego na zęby i ozębną, − oceniać jakość wycisków ortodontycznych, − wykonywać modele ortodontyczne robocze i diagnostyczne, − posługiwać się narzędziami i materiałami stosowanymi podczas wykonywania aparatów

ortodontycznych, − organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, − wykonywać elementy druciane aparatów ortodontycznych, − wybierać technikę wykonania aparatów ortodontycznych, − przestrzegać reŜimu technologicznego przy stosowaniu tworzywa akrylowego, − przeprowadzać obróbkę wstępną i końcową tworzyw akrylanowych, − rozróŜniać i stosować dentystyczne stopy niskotopliwe, − dobierać właściwą masę osłaniającą do stopów niskotopliwych, − lutować elementy metalowe, − stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska, − współpracować w grupie.


5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – dokonać podziału aparatów retencyjnych i scharakteryzować ich budowę, – określić zastosowanie aparatów retencyjnych, – zaplanować etapy wykonywania aparatów retencyjnych, – zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, – dobrać metodę i technikę wykonania ortodontycznego aparatu retencyjnego, – dobrać materiał podstawowy i pomocniczy do wykonania aparatu retencyjnego, – posłuŜyć się sprzętem stosowanym podczas wykonywania aparatów retencyjnych, – przygotować modele robocze, – wykonać poszczególne elementy druciane aparatów retencyjnych, – zlutować elementy druciane, – wykonać płyty aparatów retencyjnych metodą nasypywania akrylu, – wykonać płytę zdejmowanego aparatu retencyjnego z zastosowaniem płytki

termoformowalnej, – wykonać retencyjny aparat ortodontyczny zgodnie z zaleceniem lekarza dentysty, – dokonać kontroli zgodności wykonania aparatu retencyjnego z projektem klinicznym, – ocenić jakość wykonanych aparatów, – określić przyczyny uszkodzenia aparatu retencyjnego, – dokonać naprawy uszkodzonego aparatu retencyjnego, – określić koszty wykonania aparatów retencyjnych, – udokumentować wykonanie aparatu retencyjnego, – sporządzić ewidencję zuŜytego materiału, – posłuŜyć się specjalistycznym programem komputerowym, – zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska.


6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Klasyfikacja, budowa i zastosowanie aparatów retencyjnych 4.1.1. Materiał nauczania

Aparaty retencyjne to aparaty, które dzieli się na aparaty wyjmowane i stałe. Aparaty wyjmowane to aparaty płytkowe – dzielimy je na płytki aktywne i bierne. Zakres działania płytek aktywnych moŜe być zróŜnicowany i wzmocniony przez wyciągi gumowe, ciernie, wodzidła. Płytki bez wspomnianych elementów czynnych to płytki bierne – znajdujące zastosowanie jako aparaty retencyjne – retainery.

W grupie aparatów retencyjnych naleŜy wymienić: – retainer Hawleya okalający z łukiem ciągłym, – retainer Hawleya z łukiem wargowym, – płytę retencyjną Schwarza, – pozycjoner, – retainer Osamu.

Najpopularniejszym aparatem retencyjnym jest retainer Hawleya. Składa się z płyty

aparatu, łuku wargowego, elementów utrzymujących. Dolny aparat retencyjny moŜe być wyposaŜony w ciernie podpierające na pierwszych zębach trzonowych. W aparacie retencyjnym Hawleya łuk wargowy moŜe być ciągły, okalający bez elementów lutowanych lub przylutowany do klamer Adamsa.

Płyta retencyjna Schwarza – zbudowana z płyty aparatu, łuku wargowego z drutu ø0,8 mm przylegającego idealnie do powierzchni wargowych zębów siecznych, i wpuszczony jest w płytę aparatu za kłami bądź siekaczami bocznymi. Posiada elementy utrzymujące, klamry Adamsa, jednoramienne klamry (węgierskie, trójkątne, kulkowe) leŜące w przestrzeni miedzyzębowej zębów przedtrzonowych. Płyta retencyjna Schwarza była wyjściową konstrukcją obecnie stosowanego retainera Hawleya, w którym została ograniczona do minimum liczba klamer utrzymujących, aby nie ograniczać czynnościowej adaptacji do nowej pozycji zębów.

Pozycjoner – w pierwotnej formie wykonywany był z gumy jako aparat końcowy po zakończonym leczeniu aparatem stałym w celu dokonania drobnej korekty ustawienia zębów. Obecnie jest wykonywany techniką formowania próŜniowego (wgłębnego). Podstawę wykonania stanowi model sporządzony systemem set-up. Podobnie jak retainery płytkowe jest aparatem wyjmowanym, ale w porównaniu z nimi charakteryzuje się dosyć masywną budową. Zaletą pozycjonera jest równoczesne utrzymanie stosunków okluzyjnych oraz pozycji zębów wewnątrz łuku zębowego.

Retainer osamu – jest najnowszym typem retainerów wyjmowanych. Wykonywany jest metodą formowania próŜniowego dwuwarstwowo z materiału termoformowalnego miękkiego i twardego. Wykonywany jest na górny (i, lub) dolny łuk zębowy. Jest bardzo efektywnym i estetycznym aparatem retencyjnym.

Retainery stałe występują w róŜnych postaciach mogą być cementowane na pierścieniach osadzanych na kłach lub pierwszych zębach przedtrzonowych. Wykonane są z drutu o ø 0,7–0,8 mm dokładnie przylegającego do powierzchni językowej zębów. Drut jest dolutowany do pierścieni a retainer w całości osadzany na odpowiednich zębach za pomocą cementu.

Retainery stałe mogą teŜ być klejone bezpośrednio do zębów pacjenta. Taki sposób retencji wymaga zastosowania specjalnego spiralnie skręconego drutu, który dogięty


7

dokładnie do przebiegu powierzchni językowej zębów jest przyklejony za pomocą kompozytu przez lekarza w gabinecie stomatologicznym.

Aparaty retencyjne mają zastosowanie po zakończeniu aktywnego leczenia aparatami stałymi. Mają one na celu utrwalenie osiągniętych wyników leczenia. Retencja jest bowiem ostatnią fazą postępowania ortodontycznego za pomocą narzędzi ortopedycznych czyli retainerów. Aparaty retencyjne mogą być stosowane w zapobieganiu niestabilności wewnątrz łuku zębowego, utrzymaniu zamkniętych luk poekstrakcyjnych. Czas noszenia aparatów retencyjnych jest uwarunkowany rodzajem leczonej wady, metody leczenia, wieku pacjenta.

Po leczeniu aparatami stałymi okres noszenia retainerów jest dosyć długi – związane jest to z wydłuŜonym procesem apozycji tkanki kostnej.

Po leczeniu aparatami czynnościowymi utrwalenie wyników leczenia moŜe być prowadzone aparatami czynnościowym, którym pacjent był leczony, bez dalszej aktywacji staje się ona aparatem biernym słuŜącym do utrzymania efektów leczenia.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak przedstawisz klasyfikację aparatów retencyjnych? 2. Jak umotywujesz konieczność stosowania aparatów retencyjnych? 3. Jak zdefiniujesz pojęcie retencji? 4. Który z aparatów był pierwowzorem retainera Hawleya? 5. Czy aparat czynnościowy moŜe być aparatem retencyjnym? 6. Na czym polegają róŜnice konstrukcyjne między retainerem Hawleya a płytką retencyjną

Schwarza? 7. Jakie dodatkowe elementy posiada dolny retainer Hawleya? 8. Czy pozycjoner jest wyłącznie aparatem retencyjnym? 9. Jak opiszesz sposób mocowania retainerów stałych w ustach pacjenta? 10. Jak wyjaśnisz ograniczoną liczbę elementów utrzymujacych w aparatach retencyjnych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj i przedstaw róŜnice konstrukcyjne aparatów retencyjnych. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać retainer Hawleya okalający i wymienić jego elementy konstrukcyjne, 2) opisać róŜnice miedzy retainerem okalającym a lutowanym, 3) opisać budowę pozycjonera.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − kartki formatu A4, flamaster, − pokazowe modele aparatów retencyjnych, − literatura z rozdziału 6.


8

Ćwiczenie 2 Na schematycznych rysunkach łuków zębowych narysuj elementy konstrukcyjne okalającego retainera Hawleya.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) na rysunku szczęki narysować przebieg łuku okalającego – kolor czerwony, 2) na rysunku szczęki narysować zasięg płyty aparatu – kolor niebieski, 3) na rysunku Ŝuchwy narysować przebieg łuku wargowego – kolor czerwony, 4) na rysunku Ŝuchwy narysować ciernie podpierające – kolor zielony, 5) na rysunku Ŝuchwy narysować zasięg płyty aparatu – kolor niebieski.

Rysunek do ćwiczenia 2

WyposaŜenie stanowiska pracy:

− arkusz formatu A4 z naniesionymi schematami, − cienkopisy w kolorze: czerwonym, niebieskim, zielonym, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3

Na schematycznych rysunkach łuków zębowych narysuj elementy konstrukcyjne retencyjnej płytki Schwarza.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) na rysunku szczęki i Ŝuchwy narysować przebieg łuku wargowego – kolor czerwony,


9

2) na rysunku szczęki i Ŝuchwy narysować miejsca połoŜenia elementów utrzymujących – kolor zielony,

3) narysować płytę aparatu górnego i dolnego – kolor niebieski.

Rysunek do ćwiczenia 3

WyposaŜenie stanowiska pracy:

− arkusz formatu A4 z naniesionymi schematami, − cienkopisy w kolorze – czerwonym, niebieskim, zielonym, − literatura z rozdziału 6. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować aparaty retencyjne? � � 2) rozpoznać i sklasyfikować rodzaje aparatów retencyjnych? � � 3) scharakteryzować zasady leczenia aparatami retencyjnymi? � � 4) wyjaśnić róŜnice konstrukcyjne między retencyjną płytką Schwarza

a retainerem Hawleya? � � 5) wymienić róŜnice konstrukcyjne między retainerem Hawleya

okalającym i retainerem Hawleya lutowanym? � � 6) podać jakie dodatkowe elementy posiada dolny retainer Hawleya? � � 7) opisać i scharakteryzować pozycjoner? � � 8) dokonać porównania retainera płytkowego i pozycjonera? � � 9) opisać i scharakteryzować retainer Osamu? � � 10) podać róŜnice między pozycjonerem a retainerem Osamu? � � 11) wymienić rodzaje stałych aparatów retencyjnych i sposoby ich mocowania

w jamie ustnej? � �


10

4.2. Materiały i sprzęt techniczny stosowany do wykonywania aparatów retencyjnych. Metody i techniki wykonania aparatów retencyjnych

4.2.1. Materiał nauczania Podstawę wykonania aparatów retencyjnych stanowią modele robocze przygotowane zgodnie z zasadami obowiązującymi w ortodoncji, omówione w Poradniku dla ucznia w materiale nauczania jednostki modułowej aparatów dwuszczękowych. Wiedza i umiejętności z zakresu podstawowych czynności dotyczących wykonywania modeli na tym etapie powinny być juŜ ugruntowane. Do wykonania aparatów retencyjnych płytkowych, jak i pozycjonera potrzebne są prawidłowo obcięte modele robocze. Aparaty retencyjne płytkowe wykonywane są na jeden łuk zębowy, ale ze względu na funkcję aparatów retencyjnych, czyli utrzymanie efektów leczenia istotne jest zachowanie właściwej okluzji. Dlatego przy wykonaniu aparatu retencyjnego na jeden łuk zębowy naleŜy przygotować model przeciwstawny. Kolejność etapów wykonania aparatów retencyjnych płytkowych jest analaogiczna jak przy wykonywaniu ruchomych aparatów ortodontycznych jednoszczękowych i dwuszczękowych. Wymaga umieszczenia w fiksatorze, kontroli rysunku przebiegu elementów i zasięgu płyty, z klinicznym projektem aparatu zamieszczonym w karcie protetycznej, dogięciu i umocowaniu elementów, wykonaniu płyty aparatu i obróbce końcowej. Niektóre retainery stałe i retainery Hawleya wymagają znajomości metody łączenia elementów ze stopów dentystycznych – lutowania. Proces lutowania przedstawiony jest w materiale nauczania dotyczącym retainera Hawleya z elementami utrzymującymi. Wykonanie pozycjonera i retainera Osamu jest procesem bardziej złoŜonym i wymaga przygotowania oprócz podstawowych modeli roboczych modeli sporządzonych systemem set-up, oraz zastosowania techniki materiałów termoformowalnych metodą formowania próŜniowego (wgłębnego). Zostanie on przedstawiony w Materiale nauczania dotyczącym pozycjonera. Istotny będzie dobór i znajomość techniki wykonania aparatu retencyjnego, zestawu materiałów, urządzeń i narzędzi potrzebnych do wykonania róŜnego typu aparatów retencyjnych. Wskazówki praktyczne Techniki i metody wykonywania aparatów retencyjnych: − metoda akrylu zimnowiąŜącego – technika akrylu sypanego lub nakładanie ciasta

akrylowego, − metoda formowania wgłębnego (próŜniowego), − lutowanie. Materiały do wykonania aparatów retencyjnych: − akryl ortodontyczny proszek – polimer, płyn – monomer, − drut ortodontyczny twardy ø0,8, 0,9 mm, − wosk kleisty i modelowy, − izolator, − lutowie,


11

− masa oslaniająca, − płytki termoformowalne do formowania próŜniowego, − materiały ścierne i polerownicze. Sprzęt stosowany podczas wykonywania aparatów retencyjnych: − stanowisko protetyczne z wyciągiem, − mikrosilnik, kamienie i frezy do obróbki, − poliklaw, − bio-star lub mini-star, − polerka, − kleszcze kramponowe; kleszcze półokrągłe; kleszcze Aderera; kleszcze do cięcią drutu, − fiksator, − krąŜek bawełniany; filce; szczotka twarda; szczotka miękka, − artykulator. InstruktaŜ dotyczący przepisów bhp, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak naleŜy przygotować modele do wykonania aparatu retencyjnego płytkowego? 2. Czy do wykonania aparatu retencyjnego płytkowego sporządzamy modele jednego czy

dwóch łuków zębowych? 3. Czy do wykonania pozycjonera sporządzamy modele jednego czy dwóch łuków

zębowych? 4. Czy do wykonania aparatu retencyjnego potrzebne jest wiedza o sposobie łączenia

stopów protetycznych? 5. Jakie znasz procesy laboratoryjne dotyczące postępowania z akrylem? 6. Jaką techniką wykonywany jest pozycjoner? 7. Jaki rodzaj materiału stosowany jest do wykonania pozycjonera? 8. Jakie przedstawisz i porównasz etapy wykonywania aparatu retencyjnego

jednoszczękowego z jednoszczękowym aparatem ruchomym? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z obsługą urządzenia do formowania wgłębnego (próŜniowego) na podstawie instrukcji obsługi.



1) opisać na podstawie instrukcji zasadę działania urządzenia i sposób jego obsługi z zachowaniem zasad bhp i ze wskazaniami producenta,

2) zwrócić uwagę na parametry urządzenia, jego budowę (wykonaj to ćwiczenie w grupie 2–3 osobowej),

3) zapoznaj się z materiałami, które przeznaczone są do formowania próŜniowego i sposobem postępowania z nimi (wykonaj to ćwiczenie w grupie 2–3 osobowej).


12

WyposaŜenie stanowiska pracy: − arkusz formatu A4, − długopis, − instrukcja obsługi urządzenia. − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Metodą formowania próŜniowego wykonaj formę do powielenia modeli szkoleniowych. Sposób wykonania ćwiczenia


1) postawić model bezpośrednio na podstawie urządzenia, bądź osadzić go w granulacie, 2) folię do formowania umieścić w urządzeniu i postępować zgodnie ze wskazaniami

producenta, 3) wytłoczyć formę do powielenia modeli. Przed zdjęciem z modelu wytłoczoną formę

ostudzić.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − model roboczy, − folia do formowania próŜniowego, − urządzenie do formowania próŜniowego, − literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przygotować modele do wykonania aparatu retencyjnego płytkowego? � �

określić jakie modele naleŜy sporządzić do wykonania aparatu retencyjnego płytkowego? � �

2) określić jakie modele sporządzamy do wykonania pozycjonera? � �

3) opisać metody postępowania z akrylem? � � 4) opisać przy pomocy jakiej techniki wykonany jest pozycjoner? � � 5) opisać materiał stosowany do wykonania pozycjonera? � � 6) opisać i porównać etapy wykonania aparatów retencyjnych

jednoszczękowych i aparatów ruchomych jednoszczękowych? � �


13

4.3. Retainer Hawleya okalający – etapy wykonania 4.3.1. Materiał nauczania

Aparat retencyjny Hawleya – okalający (z łukiem ciągłym) naleŜy do grupy aparatów retencyjnych wyjmowanych. Retainer Hawleya swoim wyglądem przypomina płytkę Schwarza. Zbudowany jest z płyty aparatu dobrze przylegającej do powierzchni podniebiennej zębów górnych lub płyty dolnej przylegającej do powierzchni językowych zębów dolnych. Cechą charakterystyczną aparatów retencyjnych Hawleya jest minimalna ilość elementów utrzymujących, aby nasilić czynnościową adaptację zębów do nowej pozycji. Ten typ aparatu wykonywany jest bez klamer. W płycie górnej i dolnej po powierzchniach wargowych i policzkowych zębów przebiega łuk wargowy, dobrze przylegającego do zębów. Łuk wykonany z twardego drutu o ø0,8 mm posiada dwie pętle zapasowe w kształcie litery U miedzy siekaczem bocznym a kłem lub w innym miejscu wskazanym zaleceniem klinicznym. Łuk przebiega wokół całego łuku zębowego i za ostatnimi zębami trzonowymi wchodzi w płytę aparatu w postaci zakończenia retencyjnego. Modyfikacja aparatu retencyjnego Hawleya polega na wykonaniu łuku wargowego z drutu ø0,8 mm twardego półokrągłego, który jest dogięty zgodnie z kształtem kaŜdego zęba tworząc girlandę i ma przebieg jak w poprzednim typie retainera. Etapy wykonania retainera Hawleya są identyczne jak przy wykonywaniu aparatu jednoszczękowego. Na przygotowanym modelu dogina się łuk wargowy zgodnie z rysunkiem klinicznym, woskiem mocuje się do modelu. Model naleŜy namoczyć w wodzie. Osuszyć zaizolować i nałoŜyć akryl metodą akrylu sypanego bądź metodą nakładania ciasta akrylowego. Po polimeryzacji aparat naleŜy opracować mechanicznie i wypolerować. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak opiszesz konstrukcję aparatu retencyjnego Hawleya z łukiem ciągłym? 2. Jak opiszesz przebieg i kształt łuku wargowego w aparacie retencyjnym Hawleya? 3. Jak opiszesz przebieg łuku ciągłego w modyfikacji retainera okalającego? 4. Jak określisz grubość i rodzaj drutu stosowanego do wykonania łuku ciągłego

w retainerze Hawleya i jego modyfikacji? 5. Jak przedstawisz etapy wykonania aparatu retencyjnego Hawleya? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj retainer Hawleya z łukiem ciągłym.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przygotować modele robocze, 2) uformować z drutu łuk wargowy zgodnie z rysunkiem klinicznym, 3) przymocować dogięty element do modelu, 4) wykonać z wosku modelowego ograniczniki dla tworzywa akrylowego,


14

5) zaizolować w wodzie tak przygotowany model, 6) osuszyć i pokryć izolatorem błonotwórczym powierzchnię modelu, 7) wybraną techniką uformować płytę aparatu z tworzywa akrylowego, 8) przeprowadzić polimeryzację ciśnieniową tworzywa akrylowego stosując się do wskazań

producenta, 9) po zakończeniu polimeryzacji dokonać obróbki wstępnej i końcowej aparatu, 10) w czasie wykonywania ćwiczeń zastosować zasady bhp na stanowisku pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − komplet kleszczy, − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − mikrosilnik, frezy i kamienie, − maszyny i urządzenia stanowiące zaopatrzenie technologiczne pracowni, − ołówek kopiowy, − szczoteczka do mycia zębów, − pędzelek, − dozowniki do akrylu, − zapalniczka, − miska z wodą, − modele robocze w fiksatorze, − drut ø0,8 mm twardy, − wosk modelowy, − wosk lepki, − akryl, − izolator błonotwórczy, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Wykonaj modyfikację retainera okalającego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować modele robocze, 2) uformować z drutu łuk wargowy w formie girlandy odtwarzając kształt powierzchni

wargowej zębów przednich i bocznych, 3) przymocować dogięty element do modelu, 4) wykonać z wosku modelowego ograniczniki dla tworzywa akrylowego, 5) zaizolować w wodzie tak przygotowany model, 6) osuszyć i pokryć izolatorem błonotwórczym powierzchnię modelu, 7) wybraną techniką uformować płytę aparatu z tworzywa akrylowego,


15

8) przeprowadzić polimeryzację ciśnieniową tworzywa akrylowego stosując się do wskazań producenta,

9) po zakończeniu polimeryzacji dokonać obróbki wstępnej i końcowej aparatu, 10) w czasie wykonywania ćwiczeń zastosować zasady bhp na stanowisku pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − komplet kleszczy, − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − mikrosilnik, frezy i kamienie, − maszyny i urządzenia stanowiące zaopatrzenie technologiczne pracowni, − ołówek kopiowy, − szczoteczka do mycia zębów, − pędzelek, − dozowniki do akrylu, − zapalniczka, − drut twardy półokrągły, − wosk modelowy, − wosk lepki, − akryl, − izolator błonotwórczy, − modele robocze w fiksatorze, − miska z wodą, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dobrać rodzaj drutu do wykonania łuku retainera okalającego? � � 2) dobrać rodzaj drutu do wykonania łuku modyfikacji retainera

okalającego? � � 3) dogiąć prawidłowo łuki wargowe? � � 4) wykonać prawidłowo płytę aparatu stosując róŜne techniki nakładania

tworzywa akrylowego ? � � 5) przeprowadzić prawidłowo polimeryzację ciśnieniową? � � 6) wykonać prawidłowo obróbkę wstępną i końcową aparatu? � � 7) ocenić jakość wykonania aparatu? � � 8) określić koszty wykonania retainera Hawleya? � � 9) udokumentować wykonanie retainera okalającego Hawleya? � � 10) sporządzić ewidencje zuŜytego materiału? � �


16

4.4. Retainer Hawleya z elementami utrzymującymi – etapy wykonania

4.4.1. Materiał nauczania

Retainer Hawleya jest zbudowany z płyty aparatu, łuku wargowego wykonanego z drutu

twardego o ø 0,8 mm. Elementy utrzymujące to klamry Adamsa. Łuk wargowy przebiega wzdłuŜ powierzchni wargowych i policzkowych zębów górnych, na wysokości zębów przedtrzonowych posiada pętle zapasowe w kształcie litery U. W przypadku tego retainera końce retencyjne łuku wargowego nie są wpuszczone w akryl za ostatnim zębem trzonowym, ale są przymocowane do policzkowej części klamry Adamsa. Podobnie jak w popularnym typie aparatu łuk wargowy ma kształt łuku idealnego i dokładnie dopasowanego do powierzchni wargowych zębów. Klamry Adamsa przykleić do modelu. Przygotować model zgodnie z procedurami dotyczącymi pracy z tworzywem akrylowym. Uformować płytę aparatu, spolimeryzować, umocować na modelu łuk wargowy. Połączenie łuku wargowego z klamrami Adamsa następuje za pomocą lutowania. Przed wykonaniem lutowania naleŜy sporządzić blok lutowniczy z masy osłaniającej do stopów niskotopliwych. Obejmuje on elementy z drutu stanowiąc ich zabezpieczenie w czasie lutowania oraz utrzymuje je w jednoznacznym połoŜeniu na modelu. Po związaniu masy osłaniającej elementy lutowane naleŜy odtłuścić i pokryć topnikiem. Następnie za pomocą palnika do lutowania ogrzać elementy łączone, rozpoczynając od ich okolic, gdyŜ te miejsca pochłaniają najwięcej energii. Poczym ogrzane zostaje miejsce lutowane tak, aby nastąpiło rozpłynięcie się topnika i lutowia. Po zlutowaniu uwolnić prace z masy osłaniającej i dokonać obróbki i polerowania.

Retainer z elementami utrzymującymi jest wykonany równieŜ zgodnie zasadą minimalnej ilości elementów utrzymujących. Podobnie jak górny – dolny retainer posiada płytę aparatu, łuk wargowy z petlami U, klamry Adamsa na pierwszych zębach trzonowych. Łuk wargowy dolny jest przylutowany do części policzkowej klamry Adamsa.

Dolny retainer moŜe posiadać dodatkowe elementy – są to ciernie podpierające wychodzące z językowej części płyty retainera, umieszczone między guzkami językowymi pierwszych zębów trzonowych, zabezpieczają one przed osiadaniem i niebezpieczeństwem nadmiernego ucisku tkanek mięśniowych i ich podraŜnienia. Etapy postępowania laboratoryjnego są identyczne jak przy wykonywaniu górnego retainera z elementami utrzymującymi. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak opiszesz konstrukcję retainera z elementami utrzymującymi? 2. Jak opiszesz przebieg i kształt łuku wargowego? 3. Jaki drut zastosujesz do wykonania retainera? 4. Gdzie umieścisz elementy utrzymujące ? 5. Jaka jest róŜnica między konstrukcją dolnego i górnego retainera? 6. Jaką funkcję spełniają ciernie w retainerze dolnym?


17

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj górny retainer Hawleya z elementami utrzymującymi. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować modele robocze, 2) uformować łuk wargowy retainera, 3) uformować klamry Adamsa, 4) przymocować klamry Adamsa do modelu, 5) wykonać z wosku modelowego ograniczniki dla tworzywa akrylowego, 6) zaizolować w wodzie tak przygotowany model, 7) osuszyć i pokryć izolatorem błonotwórczym powierzchnię modelu, 8) wybraną techniką uformować płytę aparatu z tworzywa akrylowego, 9) przeprowadzić polimeryzację ciśnieniową tworzywa akrylowego stosując się do wskazań

producenta, 10) przymocować łuk wargowy do modelu, 11) sporządzić blok lutowniczy z masy osłaniającej, 12) odtłuścić lutowane elementy i pokryć topnikiem, 13) zlutować łuk wargowy z klamrami Adamsa, 14) oczyścić model roboczy z masy osłaniającej, 15) dokonać obróbki wstępnej i końcowej aparatu, 16) w czasie wykonywania ćwiczeń zastosować zasady bhp na stanowisku pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − komplet kleszczy, − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − mikrosilnik, frezy i kamienie, − maszyny i urządzenia stanowiące zaopatrzenie technologiczne pracowni, − ołówek kopiowy, − szczoteczka do mycia zębów, − pędzelek, − dozowniki do akrylu, − zapalniczka, − palnik do lutowania, − drut twardy ø 0,7, 0,8 mm, − wosk modelowy, − wosk lepki, − akryl, − izolator błonotwórczy, − modele robocze w fiksatorze, − miska z wodą, − lutowie, − topnik, − masa osłaniająca,


18

− fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Wykonaj dolny retainer Hawleya z elementami utrzymującymi i cierniami podpierającymi.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować modele robocze, 2) uformować łuk wargowy retainera, 3) uformować klamry Adamsa i ciernie podpierające, 4) przymocować klamry Adamsa i ciernie podpierające do modelu, 5) wykonać z wosku modelowego ograniczniki dla tworzywa akrylowego, 6) zaizolować w wodzie tak przygotowany model, 7) osuszyć i pokryć izolatorem błonotwórczym powierzchnię modelu, 8) wybraną techniką uformować płytę aparatu z tworzywa akrylowego, 9) przeprowadzić polimeryzację ciśnieniową tworzywa akrylowego stosując się do wskazań

producenta, 10) przymocować łuk wargowy do modelu, 11) sporządzić blok lutowniczy z masy osłaniającej, 12) odtłuścić lutowane elementy i pokryć topnikiem, 13) zlutować łuk wargowy z klamrami Adamsa, 14) oczyścić model roboczy z masy osłaniającej, 15) dokonać obróbki wstępnej i końcowej aparatu, 16) w czasie wykonywania ćwiczeń zastosować zasady bhp na stanowisku pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − komplet kleszczy, − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − mikrosilnik, frezy i kamienie, − maszyny i urządzenia stanowiące zaopatrzenie technologiczne pracowni, − ołówek kopiowy, − szczoteczka do mycia zębów, − pędzelek, − dozowniki do akrylu, − zapalniczka, − palnik do lutowania, − drut twardy ø 0,7, 0,8 mm, − wosk modelowy, − wosk lepki, − akryl,


19

− izolator błonotwórczy, − modele robocze w fiksatorze, − miska z wodą, − lutowie, − topnik, − masa osłaniająca, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dobrać rodzaj drutu do wykonania łuku wargowego retainera Hawleya? � � 2) określić przeznaczenie i zasadę działania retainera? � � 3) wykonać prawidłowo płytę retainera? � � 4) uzasadnić obecność cierni podpierających w dolnym retainerze? � � 5) omówić proces lutowania? � � 6) wymienić materiały i narzędzia potrzebne do wykonania retainera? � � 7) wykonać prawidłowo obróbkę płyty i elementów lutowanych? � � 8) określić koszty wykonania retainera? � � 9) udokumentować wykonanie retainera Hawleya z elementami

utrzymującymi? � � 10) sporządzić ewidencję zuŜytego materiału? � �


20

4.5. Pozycjoner – etapy wykonywania 4.5.1. Materiał nauczania

Pozycjoner to aparat dwuszczękowy obejmujący swym zasięgiem górny i dolny łuk zębowy od strony wargowo-policzkowej i językowo-podniebiennej wraz z częścią wyrostków zębodołowych szczęki i Ŝuchwy.

Pierwotnie był wykonany z gumy jako aparat retencyjny po zakończeniu leczenia aparatem stałym w celu dokonania drobnej korekty w ustawieniu zębów. Pozycjoner ma opinię doskonałego aparatu kończącego, a tylko w szczególnych przypadkach moŜe słuŜyć jako retainer, poniewaŜ ze względu na masę aparatu czas jego noszenia jest krótszy niŜ w przypadku typowych retainerów.

Zaletą pozycjanera jako retainera w porównaniu z innymi jest to, Ŝe utrzymuje pozycje zębów z równoczesnym utrzymaniem stosunków zwarciowych. Pozycjoner słuŜy głównie do ustawienia zgryzu w sensie statycznym.

Aparat wykonywany jest na odpowiednio przygotowanych modelach gipsowych. Przygotowanie modeli polega na planowym przestawieniu zębów do uzyskania idealnej okluzji (set-up) przez wypiłowanie zębów z modelu i ustawienie ich z zachowaniem wymogów morfologicznych i estetycznych. Wyznacza się dzięki niemu połoŜenie górnego modelu w stosunku do osi czaszki, nachylenie głów stawowych i kąt Benneta ustawia się przyjmując wartości średnie 20º i 40º.

Do prawidłowego sporządzenia modelu wykorzystuje się łuk twarzowy. Modele ustawia się w artykulatorze, aby uzyskać prawidłowe ich ustawienie przy ruchach bocznych i doprzednich. Z modeli wycinamy zęby tak, aby nie uszkodzić ich koron. Za pomocą wosku ustawiamy zęby w nowym, planowanym ustawieniu, a następnie to nowe połoŜenie zostaje utrzymane za pomocą gipsu lub szybkopolimeru. Na modelu zostają naniesione granice zasięgu płyty pozycjonera i zablokowane podcienie. Tak przygotowane modele zostają powielone wybraną metodą (silikon lub agar). Po osadzeniu modelu w urządzeniu do formowania próŜniowego naleŜy wytłoczyć szynę dla górnego i oddzielnie dla dolnego łuku zębowego. Po wstępnym opracowaniu zakładane są one na modele osadzone w artykulatorze. Po odtłuszczeniu powierzchni obu szyn nagrzewa się je gorącym powietrzem i łączy ze sobą. Po zupełnym ostudzeniu pozycjonera, pozycjoner zostaje wygładzony. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czy pozycjoner jest aparatem jedno czy dwuszczękowym? 2. Jaki zasięg ma płyta pozycjonera? 3. Jak opiszesz budowę pozycjonera? 4. Czy pozycjoner jest głównie aparatem kończącym leczenie czy aparatem retencyjnym? 5. Jakie są wady i zalety pozycjonera jako retainera? 6. Jaką techniką wykonany jest pozycjoner? 7. Jaką techniką przygotowujemy modele robocze potrzebne do wykonania pozycjonera? 8. W jaki sposób dokonuje sie połączenia górnej i dolnej płyty aparatu? 9. Jakie elementy gięte z drutu posiada pozycjoner? 10. Jakie znasz etapy pracy z urządzeniem do formowania próŜniowego?


21


Wykonaj modele robocze (set-up) do pozycjonera. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) osadzić modele w artykulatorze, 2) zaznaczyć ołówkiem zęby, które wymagają ustawienia w prawidłowej okluzji, 3) wyciąć z modelu zęby za pomocą piłki o cienkim ostrzu, 4) ustawić wypiłowane zęby za pomocą miekkiego wosku, 5) zalać prawidłowo ustawione zęby lepkim woskiem, 6) wzmocnić ustawienie zębów rzadkim gipsem lub szybkopolimerem, 7) nanieść na model linię zasięgu płyty pozycjonera, 8) pokryć model gipsem poniŜej linii wyznaczonej granicą płyty pozycjonera, 9) powielić (zdublować) model wskazaną przez nauczyciela metodą, 10) wykonać nowy model roboczy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − modele robocze, − artykulator, − ołówek, − piłka do gipsu, − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − noŜyk do gipsu, − mikrosilnik, − maszyny i urządzenia stanowiące zaplecze technodydaktyczne pracowni, − szczoteczka do zębów, − miękki wosk modelowy, − wosk lepki, − gips klasy III, − silikon lub agar, − puszka do powielania modeli, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska. Ćwiczenie 2

Wykonaj pozycjoner. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotowany model roboczy zaizolować izolatorem, 2) osadzić model w urządzeniu do formowania próŜniowego,


22

3) wykonać szynę górną-schłodzić, 4) obciąć nadmiary materiału noŜyczkami, 5) opracować brzegi płyty, 6) wykonać szynę dolną w analogiczny sposób jak górną, 7) umieścić szyny na modelach w artykulatorze, 8) odtłuścić powierzchnie okluzyjne, 9) połączyć dolną i górną szynę pozycjonera, 10) dokonać końcowej obróbki pozycjonera.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − noŜyczki, − mikrosilnik, frezy, − dmuchawa gorącego powietrza, − maszyny i urządzenia stanowiące zaopatrzenie technodydaktyczne pracowni, − modele robocze, − materiały podstawowe (płytki miękkie o grubości 3–4 mm do formowania próŜniowego), − materiał do łączenia szyn, − materiały pomocnicze: izolator, środek do odtłuszczania, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wykonać model roboczy systemem set-up? � � 2) wyciąć prawidłowo zęby bez uszkodzenia ich koron? � � 3) ustawić prawidłowo wypiłowane zęby? � � 4) wykonać powielenie modelu? � � 5) wykonać prawidłowo szynę na górny i dolny łuk zębowy? � � 6) połączyć prawidłowo płyty pozycjonera? � � 7) skorzystać właściwie z urządzenia do formowania próŜniowego? � � 8) wykonać prawidłowo obróbkę wstępną i końcową pozycjonera? � � 9) udokumentować wykonanie pozycjonera? � � 10) ocenić jakość wykonanego aparatu? � �


23

4.6. Retainer Osamu – etapy wykonania 4.6.1. Materiał nauczania

Retiner Osamu został opracowany przez dr. Yoshii Osamu w Tokio jako nowoczesne narzędzie ortopedyczne do podtrzymania efektów leczenia aparatami stałymi. Retainer Osamu zapewnia utrzymanie efektów leczenia jak równieŜ moŜliwe jest dokonanie dzięki niemu delikatnej korekty w ustawieniu zębów. Retainer Osamu jest wykonywany oddzielnie na górny i dolny łuk zębowy. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych materiałów zapewnia doskonałą retencję, estetykę i wygodę w noszeniu, nie osłabia zdolności mowy w trakcie uŜytkowania.

Płyta retainera obejmuje swym zasięgiem łuk zębowy od strony przedsionka i jamy ustnej właściwej i część wyrostka zębodołowego w okolicy wierzchołków korzeni zębów z ominięciem przyczepów i wędzidełek. Wykonywany jest dwuwarstwowo z kombinacji miękkiego i twardego przezroczystego tworzywa termoformowalnego z wykorzystaniem urządzenia do formowania próŜniowego.

MoŜe być wykonywany na podstawie modeli roboczych wykonanych z wycisków anatomicznych, bądź w przypadku zaleceń klinicznych dokonania drobnej korekty na podstawie modelu sporządzonego metodą set-up. Wewnętrzna warstwa retainera po wytłoczeniu jest wycięta zgodnie z naniesionym rysunkiem obrzeŜa płyty i w części okluzyjnej. Druga warstwa pokrywa w całości łuki zębowe i część wyrostka zębodołowego w okolicy wierzchołków korzeni zębów. 4.6.2. Pytania sprawdzające


1. Jak opiszesz zasięg płyty retainera Osamu? 2. Jaką metodą wykonuje się retainer osamu? 3. Z jakich materiałów wykonuje się retainer Osamu? 4. Na czym polega róŜnica między pozycjonerem a retainerem Osamu? 5. Jakie są zalety retainera? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj retainer Osamu na górny i dolny łuk zębowy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) nanieść na przygotowane modele zasięg płyty retainera, 2) umieścić model w urządzeniu do formowania próŜniowego, 3) uformować pierwszą warstwę retainera, 4) odciąć nadmiary płyty przy uŜyciu noŜyczek lub skalpela zgodnie z narysowanym

zasięgiem płyty, 5) wyciąć wytłoczoną folię w części okluzyjnej, 6) oczyścić powierzchnię ciepłą wodą,


24

7) tak przygotowaną pierwszą warstwę retainera ponownie ułoŜyć na modelu i umieścić w urządzeniu do formowania próŜniowego,

8) uformować drugą warstwę retainera, 9) ostudzić i obciąć nadmiary płyty, 10) opracować i wypolerować krawędzie retainera.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − ołówek, − noŜyczki, skalpel, − mikrosilnik, frezy, − maszyny i urządzenia stanowiące zaplecze technodydaktyczne pracowni, − model roboczy, − płytki termoformowalne miękkie i twarde (zestaw do wykonania retainera Osamu), − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − literatura z rozdziału 6. 4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować retainer Osamu? � � 2) opisać budowę retainera? � � 3) opisać funkcję retainera? � � 4) wymienić materiały potrzebne do wykonania retainera? � � 5) wymienić etapy wykonania retainera? � � 6) uformować prawidłowo i wyciąć pierwszą warstwę retainera? � � 7) uformować prawidłowo drugą warstwę retainera? � � 8) posłuŜyć się sprzętem do wykonania retainera? � � 9) dokonać obróbki końcowej retainera Osamu? � � 10) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia? � �


25

4.7. Metody naprawy uszkodzonych aparatów retencyjnych – wymiana elementu drucianego, naprawa odlutowanego elementu drucianego, sklejenie uszkodzonej płyty aparatu retencyjnego

4.7.1. Materiał nauczania

Najczęściej spotykane uszkodzenia aparatów retencyjnych to złamanie lub pęknięcie płyty aparatu, bądź w przypadku retainera z elementami lutowanymi – to pęknięcie lutowia, lub pęknięcie elementu utrzymującego, rzadziej łuku wargowego.

Złamanie płyty retainera – to mechaniczne uszkodzenie polegające na przerwaniu ciągłości płyty spowodowane uŜyciem siły bądź urazu na skutek upadku na twarde podłoŜe, zgniecenie itp. Etapy postępowania przy naprawie aparatu są identyczne jak w przypadku aparatów jednoszczękowych i dwuszczękowych. Wymienione elementy druciane w aparatach retencyjnych – głównie łuk wargowy, są elementami biernymi i w przypadku retainera okalającego (z łukiem ciągłym) rzadko dochodzi do jego uszkodzenia. Częściej naprawy wymagają retainery, w których łuk wargowy jest połączony z klamrami Adamsa za pomocą lutowia. Dochodzi czasem do odlutowania elementów drucianych, bądź złamania, czy pęknięcia drutu klamry utrzymującej. NaleŜy wtedy ten element wymienić i dokonać powtórnego lutowania. Wykonanie naprawy wymaga pobrania wycisku wykonuje się model, na którym dogina się nowe elementy. NaleŜy je do modelu przymocować woskiem, wyciąć z aparatu uszkodzony element, wraz z płytą, w której przebiegają jego elementy mocujące. Zaizolować modele izolatorem błonotwórczym przygotować akryl szybkopolimeryzujący, w fazie ciasta ułoŜyć tworzywo akrylanowe odtwarzając właściwy kształt płyty aparatu, z uwagą aby zakończenia mocujące nowy element były dokładnie objęte akrylem. Dokonać polimeryzacji i po jej zakończeniu obrobić i wypolerować naprawiony aparat. Na tym etapie przystąpić do lutowania zachowując określone wymiary szczeliny lutowniczej między elementami lutowanymi. Aby wykonać lutowanie naleŜy elementy druciane odtłuścić, oczyścić, sporządzić blok lutowniczy. Zlutować . Sprawdzić czy lutowie dokładnie zapłynęło. Dobrze wykonane lutowanie wymaga zazwyczaj tylko oczyszczenia z resztek topnika i wypolerowania. 4.7.2. Pytania sprawdzające


1. Jakie są przyczyny uszkodzeń aparatów retncyjnych? 2. Jakie są najczęściej spotykane uszkodzenia aparatów retencyjnych? 3. Czy wykonanie naprawy pęknięcia płyty retainera wymaga pobrania wycisku? 4. Czy wykonanie naprawy uszkodzonego elementu z drutu wymaga pobrania wycisku? 5. Jak naleŜy wykonać naprawę retainera wymagającą lutowania?


26


Wymień uszkodzoną klamrę Adamsa w aparacie retencyjnym. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać model roboczy z wycisku anatomicznego, 2) wykonać nową klamrę Adamsa, 3) wyciąć uszkodzony element z płyty aparatu i odpowiednio opracować płytę aparatu, 4) przykleić do modelu nowy element klamrę, 5) pokryć powierzchnię modelu izolatorem błonotwórczym, 6) przygotować tworzywo szybkopolimeryzujące, 7) nałoŜyć i spolimeryzować, 8) dokonać obróbki i polerowania, 9) sprawdzić dokładność wykonania ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − palnik gazowy, − noŜyk do wosku, − miska gumowa i mieszadło, − obcinaki, − mikrosilnik, frezy i kamienie, − naczynie do akrylu, − filc i szczotki, − kleszcze ortodontyczne, − maszyny i urządzenia stanowiące zaplecze technodydaktyczne pracowni, − gips, − izolator błonotwórczy, − wosk lepki, − drut ortodontyczny ø 0,7 mm, − akryl szybkoplimeryzujący, − materiały ścierne i polerownicze, − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − środki do dezynfekcji, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Wykonaj lutowanie łuku wargowego retainera z nową klamrą Adamsa. Sposób wykonania ćwiczenia


1) ułoŜyć retainer na modelu,


27

2) zmatowić, oczyścić, odtłuścić elementy lutowane, 3) przygotować blok lutowniczy z masy osłaniającej, 4) sprawdzić połoŜenie elementów lutowanych zwrócić uwagę aby zachowana była

szczelina lutownicza, 5) pokryć elementy lutowane topnikem, 6) wykonać lutowanie, 7) oczyścić elementy łączone lutowiem, 8) oczyścić aparat z masy osłaniającej, 9) sprawdzić dokładność wykonania pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − zapalniczka, − palnik do lutowania, − miska i mieszadło, − instrumenty i noŜyki protetyczne, − mikrosilnik, − masa osłaniająca, − lutowie i topnik, − materiały polerownicze. − fartuch ochronny, − czepek, − okulary, − maska, − rękawiczki, − środki dezynfekujące, − literatura z rozdziału 6. 4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz: Tak Nie 1) usystematyzować etapy wykonania naprawy aparatu retencyjnego? � � 2) wykonać prawidłowo naprawę płyty aparatu? � � 3) przygotować prawidłowo elementy gięte do lutowania? � � 4) wykonać prawidłowo lutowanie? � � 5) wykonać prawidłowo obróbkę elementów zlutowanych? � � 6) ocenić jakość wykonanej pracy? � � 7) udokumentować wykonanie naprawy retainera? � � 8) określić koszty wykonania naprawy? � � 9) sporządzić ewidencję zuŜytego materiału? � � 10) ocenić poprawność wykonania ćwiczenia? � �


28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test składa się z 25 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 50 min.

Powodzenia! ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH 1. Łuk wargowy retainera Hawleya z elementami utrzymującymi przebiega po powierzchni

wargowej zębów przednich i a) policzkowej zębów bocznych i wchodzi w płytę aparatu między drugim zębem

przedtrzonowym a pierwszym trzonowym. b) policzkowej zębów bocznych i łączy się z elementami utrzymującymi na zębach

trzonowych. c) policzkowej zębów bocznych i wchodzi w płytę aparatu za ostatnimi zębami

trzonowymi. d) wchodzi w płytę między kłem a pierwszym zębem przedtrzonowym.

2. Retencja – cel działania retainerów oznacza a) utrzymanie niezaburzonej funkcji mowy pacjenta. b) utrzymanie efektów leczenia ortodontycznego. c) połączenie leczenia aparatem stałym i czynnościowym. d) doskonałe utrzymanie aparatów w jamie ustnej.

3. Pozycjoner wykonywany jest

a) metodą puszkowania na wprost. b) w garnku ciśnieniowym z akrylu zimnowiąŜącego. c) metodą bezpośrednią z akrylu szybkopolimeryzującego. d) metodą formowania próŜniowego.

4. Łuk twarzowy słuŜy do ustawienia a) górnego modelu w stosunku do osi czaszki i osi stawu skroniowo Ŝuchwowego. b) górnego i dolnego modelu w połoŜeniu spoczynkowym Ŝuchwy. c) dolnego modelu względem modelu górnego w artykulatorze. d) górnego i dolnego modelu w minimalnym zaguzkowaniu zębów.


29

5. Retainer Osamu wykonywany jest na podstawie modeli roboczych a) ustawionych w zgryzie konstrukcyjnym b) sporządzonych z wycisku czynnościowego. c) sporządzonych systemem set-up d) sporządzonych z gipsu klasy IV.

6. Retainer Osamu wykonywany jest z a) jednej twardej płytki termoformowalnej o grubości 0,3 mm. b) dwóch warstw twardych płytek termoformowalnych. c) dwóch warstw miękkich płytek termoformowalnych. d) dwóch warstw miękkiej i twardej płytek termoformowalnych.

7. Ciernie w dolnej płycie retencyjnej Hawleya mają za zadanie

a) wzmocnić płytę aparatu. b) zapobiegać osiadaniu retainera. c) zapobiegać unoszeniu się aparatu. d) przesuwać ząb na którym leŜą.

8. Przy wykonywaniu pozycjonera nachylenie głów stawowych i kąt Benneta ustawia się

przyjmując wartości średnie a) 25º i 45º. b) 20º i 40º. c) 30º i 45º. d) 20º i 50º.

9. Pozycjoner słuŜy głównie do a) zapewnienia pozyskania prawidłowych ruchów poprzednich. b) znacznego przesuwania zębów w wymiarze poprzednich szczęki i Ŝuchwy. c) retencji po leczeniu aparatem stałym. d) ustawienia zgryzu w sensie statycznym.

10. Wewnętrzna warstwa retainera obejmuje swym zasięgiem cały łuk zębowy a) górny, przedsionek jamy ustnej i podniebienie aŜ do linii A-H. b) z odciąŜeniem jego części okluzyjnej i wyrostek zębodołowy aŜ do jego sklepienia. c) wraz z wyrostkiem zębodołowym aŜ do jego sklepienia. d) z odciąŜeniem jego części okluzyjnej i cześć wyrostka zębodołowego w okolicy bazy

apikalnej.

11. W celu naprawy pękniętej płyty aparatu retencyjnego Hawleya wymagane jest a) pobranie wycisku szczęki i Ŝuchwy i sporządzenie modeli. b) pobranie wycisku szczęki i sporządzenie modelu. c) sporządzenie modelu roboczego bez pobrania wycisku. d) pobranie częściowego wycisku.

12. Funkcją retainera Osamu jest a) wyćwiczenie prawidłowej artykulacji głosek. b) przywrócenie prawidłowych czynności mięśni okręŜnych ust. c) podtrzymanie efektów leczenia aparatami stałymi. d) zmiana napięcia i motoryki twarzoczaszki.


30

13. Płyta retainera Osamu obejmuje swym zasięgiem a) cały łuk zębowy i wyrostek zębowy do sklepienia przedsionka. b) wargowe i policzkowe powierzchnie zębów do ich największej wypukłości. c) cały łuk zębowy do wysokości szyjek koron klinicznych zębów. d) cały łuk zębowy od strony przedsionka i jamy ustnej właściwej i część wyrostka

zębodołowego w okolicy bazy apikalnej.

14. Retainer Osamu jest aparatem a) stałym. b) wykonywanym w zgryzie konstrukcyjnym. c) jednoszczękowym górnym (i, lub dolnym). d) dwuszczękowym.

15. Pozycjoner jest aparatem a) retencyjnym obejmującym tylko górny łuk zębowy. b) kończącym leczenie ortodontyczne – umoŜliwiającym korektę ustawienia zębów. c) stałym. d) retencyjnym obejmującym tylko dolny łuk zębowy.

16. Retencyjna płyta Schwarza oprócz łuku wargowego posiada elementy utrzymujące

w postaci klamer a) grotowych i klamer jednoramiennych. b) grotowych i klamer Adamsa. c) kulkowych, węgierskich i klamer typu C. d) Adamsa i klamer jednoramiennych.

17. Do grupy płytkowych aparatów retencyjnych naleŜy

a) retainer Hawleya ze śrubą. b) płytka Schwarza ze śrubą. c) retainer Hawleya z elementami lutowanymi. d) retainer Hawleya z łukiem okalającym i śrubą.

18. Planowe przestawienie zębów przy sporządzeniu modelu set-up polega na a) ustawieniu zębów z zachowaniem wymogów estetyki. b) przestawieniu zębów z uzyskaniem idealnej okluzji i zachowaniem norm

morfologicznych i estetycznych. c) przestawieniu zębów przednich do pozycji tété á tété. d) zeszlifowaniu guzków zębów przeciwstawnych z wyeliminowaniem kontaktów

przedwczesnych. 19. Zewnętrzna warstwa retainera Osamu obejmuje swym zasięgiem cały łuk zębowy

a) wraz z wyrostkiem zębodołowym z odsłonięciem powierzchni okluzyjnej zębów bocznych.

b) wraz z wyrostkiem zębodołowym z odsłonięciem brzegów siecznych zębów przednich.

c) do wysokości szyjek koron klinicznych zębów od strony wargowej, policzkowej i podniebiennej.

d) i część wyrostka zębodołowego w okolicy bazy apikalnej i ominięciem przyczepów i wędzidełek.


31

20. Retainer Osamu wykonywany jest a) metodą formowania próŜniowego. b) metodą puszkowania zamkniętego. c) metodą bezpośrednią z akrylu szybkopolimeryzującego. d) w garnku ciśnieniowym z akrylu zimnowiąŜącego.

21. Retainer Osamu słuŜy do a) utrzymywania efektów leczenia i ewentualnej korekty ustawienia zębów wewnątrz

łuku zębowego. b) ustawienia Ŝuchwy w prawidłowej pozycji do szczęki. c) utrzymywania efektów leczenia aparatem stałym. d) korekty ustawienia zębów względem łuku zębowego.

22. W celu wymiany pękniętego górnego łuku wargowego w retainerze z elementami

lutowanymi konieczne jest a) sporządzenie modelu z wycisku anatomicznego szczęki. b) sporządzenie modeli z wycisków anatomicznych szczęki i Ŝuchwy. c) pobranie zgryzu konstrukcyjnego. d) sporządzenie modelu bez pobierania wycisku.

23. Zaletą pozycjonera jest

a) masywna budowa. b) wygoda w noszeniu i estetyka. c) utrzymanie stosunków okluzyjnych. d) zasięg płyty aparatu.

24. Do prawidłowego sporządzenia modelu set-up wykorzystuje się

a) okludator. b) zwierak. c) artykulator. d) ortodontyczny fiksator.

25. Łuk retainera okalającego wykonany jest z drutu a) twardego o ø0,9 mm. b) twardego o ø0,8 mm. c) spręŜysto twardego o ø0,9 mm. d) spręŜysto twardego o ø0,8 mm.


32

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.......................................................................................... Wykonywanie aparatów retencyjnych Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d 21 a b c d 22 a b c d 23 a b c d 24 a b c d 25 a b c d

Razem:


33

6. LITERATURA

1. Hohmann A., Hielscher W.: Ortodoncja. Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1999 2. Kahl-Nieke B.: Wprowadzenie do ortodoncji. Wydawnictwo Urban & Partner,

Wrocław 1999 3. Karłowska I.: Zarys współczesnej ortodoncji. PZWL, Warszawa 2001 4. Masztalerz A.: Zarys ortopedii szczękowej-ortodoncji. PZWL, Warszawa 1997 5. Profit W., R., Fields H. W.: Ortodoncja współczesna. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2001 6. Rathel Z.: Ortodoncja. PZWL, Warszawa 1999 7. Skrzypkowski A.: Ortodoncja laboratoryjna. PZWL, Warszawa 1980 8. Witt E., Gehrke M-E., Komorowska A.: Wykonywanie aparatów zdejmowanych.

Wydawnictwo Kwintesencja, Warszawa 1992

wykonywanie aparatów retencyjnych

Health & Medicine