เอกสารประกอบการสอนPTI ๓๕๐๒ รายวชา บรรจภณฑกระดาษอาจารยผสอน นางสาวปฏญญาณ แสงอรณ

ความรพนฐานเกยวกบบรรจภณฑ ความสำาคญในการออกแบบโครงสรางบรรจภณฑ

การออกแบบโครงสรางบรรจภณฑกระดาษ วตถประสงคของการออกแบบบรรจภณฑ ปจจบนผบรโภคใหความสำาคญกบบรรจภณฑมากขน เพราะบรรจภณฑทดสามารถปกปองสนคาจากแหลงผลตไปจนถงมอผบรโภคไดอยางปลอดภย ซงเปนแรงกระตนใหเกดการตดสนใจซอสนคา 1. เพอสรางบรรจภณฑใหสามารถเอออำานวยคณประโยชน ดานหนาทใชสอยไดด มความปลอดภยจากการคมครองผลตภณฑ ความประหยด ความมประสทธภาพ ในการผลต การบรรจ การขนสง การเกบรกษา การวางจำาหนาย และการอปโภค ซงทงนการออกแบบตองอาศยความรและประสบการณ ดานวศวกรรมศาสตรและวทยาศาสตรเขามาชวยเปนหลกใหญ 2. เพอสรางบรรจภณฑใหสามารถสอสาร และสรางผลกระทบทางจตวทยาตอผบรโภค โดยใชความรทางแขนงศลปะเขามาสรางคณลกษณะของบรรจภณฑใหมคณสมบตตาง ๆ ดงน - ความมเอกลกษณพเศษของผลตภณฑ - ความมลกษณะพเศษทสามารถสรางความทรงจำาหรอทศนคตทดตอผลตภณฑ และบรษทผผลต

- ความมลกษณะพเศษทสามารถดงดดความสนใจของผอปโภคตลอดจนใหเขาใจถงความหมายและคณประโยชนของผลตภณฑ ฯลฯ - ความมลกษณะพเศษทสามารถดงดดความสนใจของผบรโภคตลอดจนใหเขาใจถงความหมายและคณประโยชนของผลตภณฑ ฯลฯ

สำาหรบบรรจภณฑทมจำาหนายตามทองตลาดและเปนสงของทผบรโภคใชในชวตประจำาวนมรปแบบการออกแบบโครงสรางบรรจภณฑ ดงนรปแบบโครงสรางบรรจภณฑทงในประเทศและตางประเทศ

1 รปแบบโครงสรางบรรจภณฑเครองสำาอางค และ หลอดเครองสำาอางค

จากการสำารวจ การสมภาษณผประกอบการและจดจำาหนายบรรจภณฑเครองสำาอาง พบวา ขนาดโครงสรางบรรจภณฑมขนาดมาตรฐานในการบรรจเพอนำามาจำาหนาย เพอนำามาสรปแนวคดเกยวกบการออกแบบโครงสรางบรรจภณฑเครองสำาอางประกอบดวย รปทรง ฝาเปด-ปด วสด และขนาดสดสวน เปนปจจยการออกแบบโครงสรางของบรรจภณฑตามขอมลเบองตน จะตองทราบวาสนคาทจะขายนนคออะไร ในทางดานเทคนคผผลตจะตองทราบถงลกษณะทางกายภาพของตวสนคาเพอพฒนาไปสการเลอกออกแบบโครงสรางของบรรจภณฑ วสดทนำามาผลตบรรจภณฑ ขนาดของบรรจภณฑ และขอจำากดในการผลตบรรจ พรอมทงปจจยตางๆ ทจะสามารถนำาสนคาผานชองทางจำาหนายไปถงมอผบรโภค

ภาพท1 แสดงรปแบบบรรจภณฑหลอดเครองสำาอางคhttps://www.itat.com.tw/th/category/CAT-Cosmetic-

Tube.html

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา ในการสำารวจและนำาขอมลมาออกแบบโครงสรางบรรจภณฑเครองสำาอาง พบวามองคประกอบทางดานโครงสรางบรรจภณฑ ซงตองออกแบบใหเหมาะสมกบกราฟกบนบรรจภณฑ โดยการนำาขอมลทไดมาวเคราะหเพอใชเปนฐานขอมลในการกำาหนดแนวคดในการออกแบบโครงสรางบรรจภณฑ ประกอบดวย1. รปทรงของบรรจภณฑ (Shape and From) ทเกดจากแรงบลดาลใจหรอความตองการใชประโยชน2. ขนาดหรอสดสวนของบรรจภณฑ (Size) 3. วสดของบรรจภณฑ (Material)4. ฝาเปด-ปด ทเหมาะสมกบสนคา รปแบบโครงสรางบรรจภณฑเครองสำาอางในประเทศ รปแบบโครงสรางบรรจภณฑเครองสำาอางตางประเทศ

บรรจภณฑของ Habermas Comunicación จากประเทศสเปน

ภาพท 1 แสดงโครงสรางบรรจภณฑกลองเครองสำาอางคตางประเทศ

บรรจภณฑกลองกระดาษสวยๆจากผลตภณฑเครองสำาอางค Greenpharma โดยผลงานการออกแบบบรรจภณฑของ Habermas Comunicación จากประเทศสเปน ซงเครองสำาอางค Greenpharma เปนเครองสำาอางคประเภท Natural Cosmetic จาก แบรนด Botanicanutrients โดยตวกลองบรรจภณฑจะเนนดไซนทเรยบงายดวยการใชภาพประกอบ, ตว Font อกษรตางๆ, การพมพลายนน และการเลอกใชกระดาษ นนเอง

บรรจภณฑหลอดบบพลาสตกสวยๆจากผลตภณฑโฟมลางหนาสำาหรบผชาย Chief’s Energizing Facial Wash บรรจภณฑหลอดบบพลาสตกสวยๆจากผลตภณฑโฟมลางหนาสำาหรบผชาย Chief’s

Energizing Facial Wash จากผลงานการออกแบบบรรจภณฑของ Tim Boelaars ซงเนนดไซนแบบเรยบดสะอาดตาออกแนวยอนยคเลกๆ โดยการใชสไมมาก สามารถดรปบรรจภณฑหลอดบบพลาสตกสวยๆจากผลตภณฑโฟมลางหนาสำาหรบผชาย “Chief’s Energizing Facial Wash” จากผลงานการออกแบบบรรจภณฑของ Tim Boelaars

ภาพท 2 แสดงโครงสรางบรรจภณฑหลอดเครองสำาอางคตางประเทศ

http://www.bunjupun.com/2011/03/%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94-

%E0%B9%82%E0%B8%9F%E0%B8%A1%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2%

E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2-chief/

บรรจภณฑหลอดบบสวยๆจาก ICA Kaviar โดย Henrik Hallberg

บรรจภณฑหลอดบบสวยๆจาก ICA Kaviar โดยการออกแบบของ Henrik Hallberg จากประเทศสวเดน ทตองการสรางจดเดนใหกบตวผลตภณฑใหเปนทสนใจของลกคานนเองครบ

ภาพท 3 แสดงโครงสรางบรรจภณฑหลอดเครองสำาอางคตางประเทศ

http://www.bunjupun.com/2010/09/%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%88%E0%B8%B8%E0%B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%93%E0%B8%91%E0%B9%8C-%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B8%9A%E0%B8%B5%E0%B8%9A-ica-kaviar/

2.รปแบบโครงสรางบรรจภณฑอาหาร

นบตงแตการประยกตวสดจากธรรมชาต สการมาถงของระบบอตสาหกรรม และการพลกกลบสแนวคดอนเปนมตรกบสงแวดลอม บรรจภณฑไมเพยงเปนเครองมอทถกใชในชวตประจำาวนเทานน หากยงเปนเครองชวดเทคโนโลย นวตกรรม และงานออกแบบสรางสรรคทสอดรบและสงสะทอนวถชวตของผคนแตละยคสมยอกดวย

ความพยายามอยรอดเปนเอกลกษณเฉพาะของคน เรมตนจากสมยการทำาเกษตรกรรมสบตอดวยการปฏวตอตสาหกรรมในศตวรรษท 20

การประกอบอาชพไดเปลยนโฉมจากการเพาะปลกหรอผลตเพอบรโภคเองมาเปนเพาะปลกหรอผลตเพอการจำาหนายเชนเดยวกบววฒนาการของบรรจภณฑจากอดตมาถงปจจบน เรมดวยบทบาทจากการปกปองรกษาคณภาพสนคา พฒนามาเปนสงอำานวยความสะดวกในการบรโภคและโฆษณาสนคาไปในตว นอกจากนบรรจภณฑยงมสวนสำาคญในการชวยรกษาสภาพแวดลอมดวย

ภาพท 4 รปแบบโครงสรางบรรจภณฑอาหารในประเทศ https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/51417

0

การประยกตวสดจากธรรมชาต สการมาถงของระบบอตสาหกรรม และการพลกกลบสแนวคดอนเปนมตรกบสงแวดลอม บรรจภณฑไมเพยงเปนเครองมอทถกใชในชวตประจำาวนเทานน หากยงเปนเครองชวดเทคโนโลย นวตกรรม และงานออกแบบสรางสรรคทสอดรบ และสงสะทอนวถชวตของผคนแตละยคสมยอกดวย

เนอหาตอจากน จะพาคณไปรจกกบพฒนาการของบรรจภณฑ ตงแตยคสมยทคนไทยเรมรจกบรรจภณฑอาหาร ไปถงหวงเวลาปจจบนทผประกอบการเรมตระหนกถงความยงยนในอนาคต

หวงท 1 จากวสดธรรมชาตสรงอรณของ ระบบอตสาหกรรม พ.ศ. 2490 – 2520

ชวงป พ.ศ. 2490 – 2520 ถอเปนยคทยงไมคอยมการพฒนา ในดานอตสาหกรรมอาหารมากนก ผลตภณฑอาหารสวนใหญถกนำาเขาจากตางประเทศ เชนเดยวกบเทคโนโลยบรรจภณฑอาหาร ทเปนการประยกตจากวสดธรรมชาตเปนหลก จดเปลยนทสำาคญคอหลงสงครามโลก ครงท 2 ทประเทศไทยกาวเขาสระบบเศรษฐกจแบบทนนยมอยางเตมตว และการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 ทำาใหเกดการตนตวในการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศ เรมมการใชพลาสตกในอตสาหกรรมเครองดม อกทงมการพฒนาระบบสาธารณปโภค ซงเปนปจจยสำาคญ เชอมทองถนตางๆในประเทศเขาดวยกน เกดการใชทดแทนและผสมผสานระหวางภมปญญาของบรรจภณฑทองถน และเทคโนโลยสมยใหมอยางกวางขวาง

กอนป 2490 วฒนธรรมดานอาหารของคนทวไปในเมองไทยยงไมหลากหลาย สวนใหญเปนการประกอบอาหารเพอรบประทานกนเองภายในครอบครว หรอทำาขนเฉพาะชวงงานเทศกาลหรอประเพณสำาคญทางศาสนา ซงชาวบานจะนยมใชวสดธรรมชาต เชน ใบตอง ใบจาก ใบบว หรอไมไผ เปนตน

หลงป 2490 หรอชวงสนสดสงครามโลกครงท 2 เรม มการขยายตวของระบบอตสาหกรรมในประเทศไทย และมการนำาเขาสนคาสมยใหมหลายชนดเขามาในประเทศไทยเรามากขน เชนเดยวกบเทคโนโลยการผลตบรรจภณฑทเรมมพฒนาการและมความหลากหลาย อาท นำาอดลมบรรจขวดแกว นมผงกระปอง เปนตน

737dbc9a-8203-4173-9f07-147f3dbae51d

ป 2500 มการนำาเขาของอตสาหกรรมพลาสตกกลม พวซ (Polyvinylchloride) ซงเปนวตถดบสำาคญในการผลตขวดนำาดมพลาสตกทเราคนเคยในปจจบน

ป 2504 รฐบาลจอมพลสฤษด ธนะรชต ประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 1 ทำาใหเกดการขยายตวของภาคอตสาหกรรม และสาธารณปโภคตางๆ ในแผนฉบบนยงใหความสำาคญกบการสงเสรมและพฒนาการทองเทยว ซงถอเปนจดเรมตนของธรกจของฝากและของทระลกนานาชนด เชน รมบอสราง ไมแกะสลก ผาทอพนเมอง แตธรกจของ

ฝากกไมไดครอบคลมไปถงอาหาร เนองจากยงไมมการพฒนาดานบรรจภณฑอาหารทชวยในการเกบรกษาคณภาพของผลตภณฑเทาทควร

หวงท 2 ยคแหงอตสาหกรรมพลาสตกและการเฟ องฟของการผลตภายในประเทศ พ.ศ. 2520 – 2540

การเปดสมปทานขดเจาะกาซธรรมชาตในอาวไทย ตงแตปลายทศวรรษ 2510 เปนสวนสำาคญททำาใหในชวงหลงป 2520 เกดการพฒนาเทคโนโลยปโตรเคมและพลาสตกขนในประเทศไทย ตงแตนนมา พลาสตกจงกลายมาเปนวสดหลกในการผลตบรรจภณฑอาหาร กลายมาเปนนวตกรรมทชวยยดอายของอาหารไดยาวนาน รวมทงเอออำานวยในการขนสง กลายเปนจดเปลยนสำาคญ ตออตสาหกรรมอาหารการกนในชวงเวลาตอมา

ป 2520 ผลพวงจากการประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจ ทำาใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมจนโรงงานภายในประเทศสามารถผลตพลาสตกใชไดเอง สงผลใหเกดบรรจภณฑอาหารทผลตจากพลาสตกหลากหลายรปแบบมากขน เชน พลาสตกประเภทโลเอทลน (พอ – PE) ทนำามาใชผลตเปนถง ขวด หรอกลองพลาสตกหลากหลายรปแบบ ทงยงสามารถบรรจของเยน เขาตเยน และเขาหองแชเยนได

ป 2523 จากการพฒนาสาธารณปโภคซงนำามาสการเดนทางไปภมภาคตางๆ ไดสะดวกขน จงเรมมการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศ เพอทดแทนการนำาเขา นำามาสการพฒนาบรรจภณฑ ทตอบโจทยกบการเคลอนยายสนคาทมปรมาณมาก กลองกระดาษ จงเปนตวแปรสำาคญในการขบ“ ”เคลอนอตสาหกรรมตงแตนน เนองจากกลองกระดาษมความแขงแรงทนทาน ปกปองผลตภณฑไดด และสะดวกตอการขนสงและเคลอนยาย

20160819_155850

ป 2525 เกดการขยายตวของอตสาหกรรมครวเรอนขนาดเลกและขนาดกลาง ผประกอบการหลายรายเรมเขาถงเทคโนโลยบรรจภณฑพลาสตก อาท ธรกจผลตแหนม หมยอ หรอนำาพรก เหนไดชดเจนคอธรกจ แหนมปายน ทเปลยนบรรจภณฑจากใบตองมาเปนถงพลาสตก ในป พ.ศ. 2528 และตลอดสองทศวรรษนบจากนนกเรมมการเปลยนแปลงผานการบรรจภณฑธรรมชาตมาเปนบรรจภณฑพลาสตกอยางเตมรปแบบ

c7df98ee-5430-4ba7-b453-fabf3df2fc3e https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/51417

0หวงท 3 ยคของความคดสรางสรรคและการตนตวตอสภาพแวดลอมพ.ศ. 2540 – ปจจบน

นบจากป 2540 เปนตนมา ในทกภาคสวนของธรกจลวนเขาถงเทคโนโลยบรรจภณฑอาหารททนสมย และตอบโจทยกบความตองการอยางแพรหลาย การออกแบบบรรจภณฑจงไมไดคดเพยงแคเปนภาชนะบรรจ หรอรกษาผลตภณฑอาหารอกตอไป แตยงรวมไปถงการเปนเครองมอการตลาดจากการออกแบบใหมความสวยงาม เพอดงดดใหนาสนใจ โดยเฉพาะอยางยงในชวงทศวรรษทผานมา ทเรมมการตนตวในดานสงแวดลอม บรรจภณฑยงมบทบาทในกระแสดงกลาวอยางมนยสำาคญ

บ 2540 ประเทศไทยเกดวกฤเศรษฐกจ ตมยำากง ธรกจหลายรายทง“ ”รายใหญและรายยอยตางลมละลาย จงเกดนโยบายทเนนการขบเคลอนเศรษฐกจจากฐานราก และการเนนธรกจบรการการทองเทยว อยางโครงการ Amazing Thailand และ Unseen Thailand หรอโครงการสนบสนนผลตภณฑทองถนอยาง หนงตำาบลหนงผลตภณฑ “ ”หรอ OTOP ซงนำามาสการหนกลบมาใสใจในอตลกษณดงเดมของทองถน อนครอบคลมไปถงวธคดในการออกแบบบรรจภณฑดวย ทงในสวนของการเลอกใชวสด รปทรง หรอรปแบบความสวยงาม เปนตน

ป 2541 การพฒนาของเทคโนโลยบรรจภณฑอาหาร ยงรวมไปถงการพฒนาโฟมทเราคนเคย จากการเปนบรรจภณฑปองกนกระแทกในเครองใชไฟฟา มาเปนบรรจภณฑอาหาร เนองจากมนำาหนกเบา สะดวก และมราคาถก นบตงแตนนภาชนะจากโฟมจงกลายมาเปนบรรจภณฑยอดนยมในธรกจอาหารขนาดเลกและขนาดกลาง โดยเฉพาะในหมของรานอาหารตามสงทสอดรบกบวถชวตอนเรงรบของคนชนกลางในเมอง

ป 2544 เมอเศรษฐกจไทยเรมฟ นตว การแขงขนทางธรกจกลบมาเฟ องฟอกครง รวมทงการขยายตวของสนคาทองถนทไมไดจำากดอยเพยงแคในภมภาคอกตอไป อาหารแปรรปทเดมจำาหนายอยแคในตลาดสด กกลบมพนทการจดจำาหนายใหมๆ เชน ภายในรานสะดวกซอ ซปเปอรมารเกต และหางสรรพสนคา รวมไปถงการสงออกไปยงตางประเทศดวย จากการแขงขนทางธรกจอนเขมขนเชนน รปแบบของบรรจภณฑจงกลายเปนเครองมอสำาคญในการแขงขน นอกเหนอไปจากการพฒนาผลตภณฑหรอการทำาการตลาด การออกแบบบรรจภณฑในยคนจงถอเปนยคสมยทมการเลอกใชวสดทหลากหลายเพอเพมความนาสนใจ รวมทงการออกแบบทโดดเดนสวยเก และความพยายามในการบอกเลาเรองราวของสนคาใหเปนทนาจดจำา

ป 2546 มการเปดตว อาหารสำาเรจรปแชแขงทจำาหนายตามรานละดวกซอ ซงสอดรบกบยคสมยทตองการความสะดวกและรวดเรวของสงคมเมอง นนจงเปนยคสมยทกลองพลาสตกประเภท Polyethylene Terephthalate (PET) หรอ Polypropylene (PP) ซงสามารถทนความรอนและนำาไปเขาไมโครเวฟได เขามามบทบาทสำาคญไมแพบรรจภณฑอาหารประเภทโฟม ขณะเดยวกนเทคโนโลยอาหารยงครอบคลมไปถงการออกแบบบรรจภณฑทชวยในการถนอมอาหารไวในระยะยาวได เชน พลาสตกคณภาพดในการเกบรกษาไสอว นำาพรก หรออาหารแปรรปอนๆ

รวมทงเทคโนโลยอาหารบรรจกระปองทถกนำามาใชอยางแพรหลายมากขน เปนตน

ป 2549 เปนยคสมยทโลกเรมตนตวตอภาวะโลกรอน อนเปนผลพวงจากลทธบรโภคนยมและการเฟ องฟถงขดสดของระบบอตสาหกรรมในรอบหลายทศวรรษทผานมา ดวยเหตผลนจงเปนทมาของสำานกในการใชวสดสำาหรบบรรจภณฑทสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด เชนการพฒนาบรรจภณฑจากกระดาษชานออยขนมาทดแทนกลองโฟมทไมอาจยอยสลายไดเองตามธรรมชาต หรอถงพลาสตกผสมสารชวภาพทสามารถยอยสลายไดอยางรวดเรว ในเชงการออกแบบจะเหนไดวา ผประกอบการและนกออกแบบหลายรายกเรมใชวธการลดสดสวนของวตถดบในการออกแบบบรรจภณฑเพอเปนการลดตนทน และชวยรกษาสงแวดลอม

ตองยอมรบวาบรรจภณฑถอเปนสงสนเปลอง เพราะบรรจภณฑสวนใหญมไวเพอจะรอถกทง ดวยเหตนหากเราสามารถลดการใชวสดได เพอประหยดทรพยากรและพลงงาน อาท การออกแบบเพอใหใชกระดาษนอยลง หรอทำาใหบรรจภณฑสามารถนำากลบมาใชซำาไดอก รวมถงการใชวสดทเปนมตรตอสงแวดลอม เชน กระดาษรไซเคล หรอหมกพมพจากถวเหลอง กจะ

สามารถทำาใหทงขนตอนการผลตสนคาและตวบรรจลดความสนเปลองโดยใชเหต เปนมตรตอสงแวดลอม และยงชวยเสรมภาพลกษณทดทางการตลาดอกดวย เมอพจารณาจากผลตภณฑอาหารทวโลก ในปจจบนอาหารจำานวนมากทผลตไดนนเนาเสยกอนไปถงมอผบรโภค อาหารทเนาเสยนเกดจากบรรจภณฑทไมดพอและการขนสงทไมมประสทธภาพ ตวอยางเชน ไขจำานวนมากแตกเสยหายเนองจากบรรจภณฑไมดพอ ในขณะทผลผลตทางดานการเกษตรกวาครงในประเทศกำาลงพฒนาเนาเสยในระหวางการขนสง การสญเสยดงกลาวนเปนปรากฏการณทเกดขนเปนประจำาในประเทศกำาลงพฒนา ผลตภณฑอาหารจะประสบความสำาเรจเปนทยอมรบของตลาดนน จำาตองมการควบคมคณภาพตงแตขนตอนระหวางการแปรรปและการบรรจ เพอใหคณภาพของผลตภณฑอาหารทผลตและจดสงแตละครงมคณภาพอยางคงท ถาสามารถควบคมคณภาพอาหารไดอยางแนนอนและสมำาเสมอแลว โอกาสทบรรจภณฑจะชวยสงเสรมทางดานการตลาดจะประสทธผลสงซงจะเปนไปตามสจธรรมทวาบรรจภณฑไมสามารถเพมคณภาพของสนคา แตสามารถเพมคณคาของสนคาได