Vraagmanagement voor goedkoper bouwen 36 ▶ Artikel

Tijden veranderen. Bouwen in Nederland moet steeds goedkoper, trans-paranter en resultaatgerichter. Proactieve inzet van expertise, gericht op markten en klanten, is een vereiste. Echter, spreken opdrachtgevers deze nieuwe verwachtingen ook uit? Zullen verbeteringen hun experimentele status wel ontgroeien? De algemene constatering is dat er een te grote afstand is tussen aanbieder en eindgebruiker. Andere organisatiekosten en proceskeuzes kunnen de oplossing zijn. Laat opdrachtgevers andere vra-gen gaan stellen, dan krijgen ze vanzelf betere antwoorden, werd vaak gezegd. Over welke vragen en welke gevolgen dat voor de kosten zou hebben, werd echter nog door niemand harde uitspraken gedaan. Inschat-tingen van faalkosten werden tot nu toe uit de losse pols gedaan. “Wij hebben als Stichting Roges nu voor het eerst serieus onderzoek gedaan naar proceskosten bij een groot aantal bouworganisatievormen. En de conclusies liegen er niet om: het kostenverschil kan oplopen tot maar liefst 25 procent van de totale investering in een bouwwerk. Alleen maar door het proces efficiënter in te richten”, legt Stan Vermeulen, directeur van Stichting Roges uit.

ScopeStichting Roges zet zich al jaren in voor een verbreding van de scope naar andere dan de traditionele organisatievormen in de bouw. In het oorspron-kelijke model is volgens de stichting weinig ruimte voor expertise-inbreng aan aanbiederszijde en wordt geen verbinding gemaakt tussen ‘bedenken’ en ‘maken’. “Met de steekwoorden ‘bewustwording, oplossing en imple-mentatie’ profileren wij ons in het kader van bouwprocesinnovatie. Het streven is om vragers in relatie tot huisvestingsprocessen te leren denken vanuit hun eigen belangen en waarden, zodat zij kunnen loskomen van stereotiepe benaderingen van de aanbiedersmarkt. Zo ontstaat er ruimte voor vraaginnovatie”, vindt Vermeulen. Aanbieders moeten volgens Ver-meulen daarentegen leren denken vanuit het belang van hun klanten en niet vanuit hun eigen (bestaande) voortbrengingsproces. “Zo kunnen zij loskomen van stereotiepe rolpatronen. Op die manier ontstaat ruimte voor aanbodinnovatie.”

▶ Vraagmanagement voor goedkoper bouwen

▶  Judith van BokhovenBouwen kan tot een kwart goedkoper door het bouwproces efficiënter in te richten. Dit blijkt uit een onderzoek van Stichting Roges. Volgens directeur Stan Vermeulen heeft het allemaal te maken met vraagmanagement.

Transactieadviseur

Dat het bouwen in Nederland klantgerichter en goedkoper moet en kan is al decen-

nia een terugkerend thema op talloze symposia en in vele publicaties. Over hoe dan

beter en hoeveel goedkoper durfde niemand harde uitspraken te doen. De uitkom-

sten van het onderzoek ‘Wegwijs in het aanbodparadijs’ van Stichting Roges wierp

meer licht op de zaak. Als project heeft de stichting als transactieadviseur het aanbe-

stedingsproces van de vernieuwbouw van het Onze Lieve Vrouwelyceum (OLV) in

Breda vormgegeven.

In de grafiek is het aanbestedingsresultaat weergegeven in relatie tot de onderzoeks-

resultaten. Hiertoe zijn de actuele projectgegevens van het OLV in het onderzoeks-

format verwerkt om een actueel referentiekader te verkrijgen. De volgende uitkom-

sten van de aanbesteding zijn in onderstaande staafdiagrammen uniform verwerkt:

de omzetverhouding tussen bouwkundige en installatietechnische onderdelen, de

percentages voor prijsstijgingen en bouwrente, de bouwplaatskosten, de opslagen

voor algemene kosten, winst en risico en de kosten voor de CAR-verzekering en de

bouwleges. Wat resteert is een vergelijking op relevante procescriteria die op deze

wijze niet wordt ‘vervuild’ door markttechnische of conjuncturele invloeden. De eer-

ste conclusie kan luiden dat de onderzoeksbelofte inzake de bouworganisatievorm

‘Design & Build’ door de praktijk geheel wordt waargemaakt: er wordt een voordeel

van 11,9 procent gerealiseerd, vergeleken met een bouwopgave die op een traditio-

nele wijze zou zijn vormgegeven.

Resultaten OLV Breda in vergelijking met ‘wegwijs in het aanbodparadijs’

resultaten van het onderzoek wijzen verder uit dat de meerkosten en de noodzakelijke aanpassing van detailleringen uiteen blijken te lopen van 0 tot 9 procent op de totale investering. “Al met al duidelijke tekenen dat we kunnen concluderen dat alle andere organisatievormen beter zijn dan het traditionele proces.”

KoppelingIn het nieuwe bouwen is volgens Roges dus duidelijk geen plek meer voor de versnippering van taken en verantwoordelijkheden die de oude praktijk kenmerkt. “In de moderne samenwerkingsvormen is de koppeling van ont-werp en realisatie de belangrijkste hefboom van verbetering”, legt Vermeu-len uit. “Omvang of complexiteit van een project maken daarbij geen ver-schil. Die koppeling is de motor voor kostenbeheersing én voor vergroting van toegevoegde waarde.” Als tweede hefboom van vernieuwing noemt Vermeulen een betere af-stemming tussen de opdrachtgever en de aanbieders. “In het nieuwe bou-wen is sprake van een continue dialoog; een voortdurende uitwisseling over verwachtingen, projectkaders en mogelijkheden. De aanbestedings-regels bieden hiervoor ruimte. Voor meer kwaliteit en lagere kosten is hóe gebouwd wordt minstens zo belangrijk als wát gebouwd wordt. Het door ons ontwikkelde Vraagmanagement is gebaseerd op deze twee hefbo-men.”

Vraagmanagement Roges Vraagmanagement verbindt alle elementen van het nieuwe bou-wen, dat nu geleidelijk zijn weg vindt naar de markt. “De nadruk ligt niet op één soort proces of op één samenwerkingsmodel”, legt Vermeulen uit. “De sector en haar opdrachtgevers zijn niet toe aan een nieuw model, maar aan een nieuwe set principes. Ons Vraagmanagement stelt deze principes centraal en laat ze leidend zijn voor de ontwikkeling van een proces op maat. Zoals het gebouwde eindproduct moet aansluiten op de unieke wensen en eisen van een opdrachtgever, zal dat ook gelden voor het bouwproces; maatwerk in plaats van standaard.” ◀

IntermediairWat moet er dan gebeuren? Volgens Vermeulen is het zaak om zelf inter-mediair te worden en verder komen dan de rol van inhoudsdeskundige, die vooral ‘anderen’ het werk moet laten doen. “Je moet zelf ‘vakidioten’ re-kruteren die staan te trappelen om hun talenten te ontplooien. Zelf contact maken met vragers en hen uitdagen om andere vragen aan de sector te stellen. Een betere kwaliteit voor hetzelfde geld is het resultaat. Er zijn po-sitieve verschillen van 5, 10, ja zelfs 25 procent haalbaar”, stelt hij. Het door Roges uitgevoerde onderzoek onderbouwt dit betoog met een solide kwantificering op basis van een groot aantal interviews met deskun-digen vanuit de aanbodzijde van de markt. “Het zijn dus de aanbieders zélf die aangeven dat er grote besparingen mogelijk zijn, afhankelijk van de keuzes die de opdrachtgever maakt.”

OrganisatievormenHet onderzoek van Roges belicht naast de puur traditionele werkwijze acht organisatievormen, variërend van redelijk ingeburgerd (bouwmanagement en bouwteam) tot en met meer innovatieve procesvormen als IFD bouwen en het Living Building Concept. “Voor elk van deze organisatievormen heb-ben we op een groot aantal procesonderdelen in kaart gebracht, wat de werkelijke voortbrengingskosten zijn, in relatie tot de hoofdsom van bouw-kundige en installatiewerken”, legt Vermeulen uit. Naast bouwrentes en fi-nancieringslasten, onderscheidt Roges meer dan twintig kostensoorten, elk gerelateerd aan een van de twee hoofdonderdelen van het proces, namelijk ontwerp en uitvoering. Onderaan de streep worden kostenver-schillen uitgedrukt in een ‘potentiële verbetering van de eindprijs door vraaginnovatie’ ten opzichte van het traditionele proces. “Dit cijfer loopt op van 3,4 procent (bouwmanagement) tot een indrukwekkende 25,5 procent in het geval van het Living Building Concept. Ook de geregistreerde door-looptijd van het bouwproces verschilt sterk per procesvorm. Dat Concep-tueel Bouwen en Industrieel Flexibel en Demontabel bouwen veel tijdwinst oplevert zal niemand verbazen, maar dat het om zulke grote verschillen gaat, vonden we wel een opmerkelijke uitkomst”, geeft Vermeulen toe. De

PD

KFO

TO

, P

ET

ER

DE

KO

NIN

g

“Zoals het gebouwde eindproduct moet

aansluiten op de unieke wensen en

eisen van een opdrachtgever, zal dat

ook gelden voor het bouwproces;

maatwerk in plaats van standaard”,

aldus Stan Vermeulen, directeur van

Stichting Roges.

Vraagmanagement voor goedkoper bouwen 38 ▶ Artikel