v.i. lª-nin - marxists.org · kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa m¸c - lª-nin vµ t− t−ëng hå chÝ...

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i!

V.I. Lª-nin Toµn tËp

1

V.I. Lª-nin

Toµn tËp

TËp 1 1893 - 1894

Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005

Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi

© Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1974

10102−171 Л без бъявления

014 (01) 1974

V. I. Lª-nin (1780 - 1923)

lêi nhµ xuÊt b¶n Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh

lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa.

Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn çch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay.

§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, çc nhµ khoa häc, çc nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn çc tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 − 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n Bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ 2 tËp Tra cøu.

Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,

Lêi tùa cho Toµn tËp

VI

tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX.

* * *

TËp 1 cña bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp bao gåm nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lªnin viÕt trong nh÷ng n¨m 1893 - 1894.

Néi dung chÝnh cña tËp 1 ®i s©u ph©n tÝch, theo quan ®iÓm m¸c-xÝt chÕ ®é kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc vµo cuèi thÕ kû XIX, x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ §¶ng d©n chñ - x· héi Nga, trong ®ã cã nhiÖm vô ph¶i thµnh lËp mét ®¶ng m¸c-xÝt ë Nga.

Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt.

PhÇn Phô lôc vµ çc B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lªnin.

Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lªnin; Chó thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y).

Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ Ých cho b¹n ®äc.

Th¸ng 3 - 2005.

nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

VII

Lêi tùa cho toµn tËp Theo quyÕt ®Þnh cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng

céng s¶n Liªn-x«, ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc BCHT− §CSLX xuÊt b¶n Toµn tËp cña V. I. Lª-nin, gåm 55 tËp.

LÇn xuÊt b¶n thø nhÊt Toµn tËp cña V. I. Lª-nin ®· ®−îc tiÕn hµnh theo quyÕt ®Þnh cña §¹i héi IX cña §¶ng, trong thêi gian tõ 1920 ®Õn 1926 víi sè l−îng 20 tËp, gåm c¶ th¶y 26 cuèn (cã 6 tËp gåm 2 phÇn mçi tËp), trong ®ã ®· in h¬n 1500 t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin. LÇn xuÊt b¶n thø nhÊt Toµn tËp cña V. I. Lª-nin cßn rÊt kh«ng ®Çy ®ñ: trong lÇn xuÊt b¶n ®ã, cã nhiÒu bµi cña Lª-nin ®¨ng trong çc b¸o "Tia löa", "Ng−êi v« s¶n", "Sù thËt", kh«ng ký tªn hoÆc ký biÖt hiÖu, ®· kh«ng ®−îc ®−a vµo; së dÜ nh− vËy lµ v× håi ®ã ch−a x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng bµi Êy lµ cña Lª-nin. Trong lÇn xuÊt b¶n ®ã, nhiÒu t¸c phÈm vµ th− tõ kh¸c cña Lª-nin còng kh«ng ®−îc ®−a vµo.

LÇn xuÊt b¶n thø hai vµ thø ba (còng mét néi dung nh− lÇn thø hai) Toµn tËp cña V. I. Lª-nin ®· ®−îc tiÕn hµnh theo quyÕt ®Þnh cña §¹i héi II çc X«-viÕt Liªn-x« vµ §¹i héi XIII cña §¶ng, trong thêi gian tõ 1925 ®Õn 1932. Mçi lÇn xuÊt b¶n gåm cã 30 tËp, trong ®ã ®· in h¬n 2700 t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin. Song lÇn xuÊt b¶n thø hai vµ thø ba còng kh«ng ®−îc ®Çy ®ñ.

LÇn xuÊt b¶n thø t− Toµn tËp cña V. I. Lª-nin ®−îc tiÕn hµnh theo quyÕt ®Þnh cña BCHT¦ §¶ng, trong


VIII

n¨m 1941 vµ nh÷ng n¨m 1946 - 1950. LÇn xuÊt b¶n nµy gåm 35 tËp (trong ®ã cã hai tËp th−) ®· ®¨ng c¶ th¶y 2927 t¸c phÈm. So víi lÇn xuÊt b¶n thø ba th× lÇn thø t− ®· ®−a vµo nhiÒu v¨n kiÖn míi (trong ®ã cã 62 v¨n kiÖn ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu tiªn). Khi chuÈn bÞ cho lÇn xuÊt b¶n thø t−, v¨n b¶n cña tÊt c¶ çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin ®Òu ®−îc ®èi chiÕu l¹i víi b¶n gèc, nhê vËy ®· söa ®−îc mét sè ®iÓm sai lÇm vµ kh«ng chÝnh x¸c trong viÖc dß ®äc nh÷ng b¶n th¶o cña V. I. Lª-nin, còng nh− nh÷ng lçi in sai trong nh÷ng lÇn xuÊt b¶n tr−íc. NhiÒu t¸c phÈm in trong lÇn xuÊt b¶n thø t−, lµ theo ®óng nh÷ng b¶n míi, chÝnh x¸c h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n, ch¼ng h¹n nh− in theo b¶n th¶o chø kh«ng theo b¶n ®· in, in theo b¶n tèc ký chø kh«ng theo t−êng thuËt v¾n t¾t trªn b¸o. Mét tËp tra cøu gåm hai cuèn ®· ®−îc Ên hµnh cho toµn bé lÇn xuÊt b¶n; trong tËp ®ã, cã nh÷ng b¶n chØ dÉn vÊn ®Ò theo vÇn ch÷ çi vµ mét sè b¶n chØ dÉn kh¸c.

Tuy nhiªn, trong lÇn xuÊt b¶n thø t−, cßn thiÕu mét sè v¨n kiÖn vµ nhiÒu tµi liÖu chuÈn bÞ, ®· tõng ®−îc ®¨ng råi hoÆc ch−a ®¨ng. ThÓ theo nguyÖn väng cña nh÷ng ng−êi ®Æt mua b¶n in thø t−, ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin ®· Ên hµnh thªm 10 tËp bæ sung cho lÇn xuÊt b¶n Êy.

Trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin − lÇn nµy lµ lÇn xuÊt b¶n thø n¨m nh÷ng t¸c phÈm cña Lª-nin − cã ®−a vµo tÊt c¶ nh÷ng tµi iÖu ®· in trong çc lÇn xuÊt b¶n thø ba vµ thø t−, gåm trªn 3000 v¨n kiÖn. Trong Toµn tËp, theo thø tù thêi gian, ®· ®−a vµo nh÷ng t¸c phÈm thiªn tµi cña Lª-nin: "Nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" lµ thÕ nµo vµ hä ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi d©n chñ − x· héi ra sao?", "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", "Lµm g×?", "Mét b−íc tiÕn, hai b−íc lïi", "Hai s¸ch l−îc cña ®¶ng d©n chñ − x· héi trong çch m¹ng d©n chñ", "Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n", "Chñ nghÜa ®Õ quèc,

Lêi tùa cho toµn tËp

IX

giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t− b¶n", "Nhµ n−íc vµ çch m¹ng", "Nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt", "Çch m¹ng v« s¶n vµ tªn ph¶n béi Cau-xky", "BÖnh Êu trÜ "t¶ khuynh" trong phong trµo céng s¶n", "Bµn vÒ thuÕ l−¬ng thùc", "Bµn vÒ chÕ ®é hîp t¸c", v. v... Trong lÇn xuÊt b¶n nµy, cã in nh÷ng bµi cña V. I. Lª-nin ®· ®¨ng trªn çc b¸o "Tia löa", "TiÕn lªn", "Ng−êi v« s¶n", "Ng−êi d©n chñ - x· héi", "Sù thËt", trong çc t¹p chÝ vµ v¨n tËp b«n-sª-vÝch, còng nh− nh÷ng bµi b¸o vµ pháng vÊn ®¨ng trªn çc b¸o chÝ Nga vµ n−íc ngoµi; cã in nh÷ng b¸o ço vµ diÔn v¨n cña V.I. Lª-nin t¹i çc ®¹i héi vµ çc héi nghÞ ®¹i biÓu cña §¶ng, t¹i ®¹i héi çc X«-viÕt, ®¹i héi Quèc tÕ céng s¶n, nh÷ng lêi ph¸t biÓu t¹i çc phiªn häp cña çc c¬ quan l·nh ®¹o trung −¬ng cña §¶ng, t¹i çc cuéc häp vµ mÝt-tinh quÇn chóng; ngoµi ra cßn in nh÷ng tê truyÒn ®¬n, b¶n tuyªn bè, lêi kªu gäi, nh÷ng v¨n kiÖn cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh, dù ¸n nghÞ quyÕt, nh÷ng s¾c lÖnh, lêi chµo mõng do V. I. Lª-nin th¶o, nh÷ng th− tõ, ®iÖn v¨n, bót ký ghi chÐp ®µm tho¹i qua ®−êng d©y trùc tiÕp, nh÷ng b¶n tù khai vµ nh÷ng tµi liÖu kh¸c.

Bªn c¹nh nh÷ng t¸c phÈm ®· viÕt xong råi, trong Toµn tËp cßn in c¶ nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ: nh÷ng dµn bµi, b¶n tãm t¾t, s¬ th¶o, nh÷ng ghi chó, nh÷ng ®iÓm bæ chÝnh cho çc v¨n kiÖn do nh÷ng t¸c gi¶ kh¸c viÕt, còng nh− nh÷ng nhËn xÐt vµ ghi chó cña V. I. Lª-nin trong çc s¸ch lín vµ nhá vµ bµi b¸o cña çc t¸c gi¶, nh÷ng ®o¹n trÝch tõ çc s¸ch, t¹p chÝ vµ b¸o.

Trong Toµn tËp cã in "Bót ký triÕt häc", "Bót ký vÒ chñ nghÜa ®Õ quèc" cïng víi nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ cho t¸c phÈm "Chñ nghÜa ®Õ quèc, giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t− b¶n" vµ bót ký "Chñ nghÜa M¸c bµn vÒ nhµ n−íc" gåm nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ cho cuèn "Nhµ n−íc vµ çch m¹ng".

SÏ ®−îc xuÊt b¶n thµnh s¸ch bæ sung cho Toµn tËp nµy: nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ cho t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin


X

"Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga", "Nh÷ng tµi liÖu vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt", b¶n tãm t¾t do V. I. Lª-nin ghi khi Ng−êi nghiªn cøu bèn tËp th− trao ®æi gi÷a C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen xuÊt b¶n b»ng tiÕng §øc håi n¨m 1913.

So s¸nh nh÷ng lÇn xuÊt b¶n tr−íc, lÇn xuÊt b¶n thø n¨m ®· ®−îc bæ sung thªm nh÷ng tµi liÖu míi thuéc thêi kú "Tia löa" − ®ã lµ nh÷ng th− tõ cña V. I. Lª-nin göi G.V.Plª-kha-nèp, B.M. Cr¬-ghi-gia-nèp-xki, X.I vµ I. I. R¸t-tsen-c«, V. §. B«n-ts¬ - Bru-ª-vÝch, cïng mét sè kh¸ nhiÒu nh÷ng v¨n kiÖn míi cña Lª-nin thuéc thêi kú ngay tr−íc vµ trong cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt, trong sè ®ã cã mét sè tµi liÖu cña §¹i héi III cña §¶ng.

Mét sè v¨n kiÖn lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a vµo Toµn tËp, nªu râ sù ho¹t ®éng cña V. I. Lª-nin trong nh÷ng n¨m ph¶n ®éng vµ trong thêi kú cao trµo çch m¹ng míi cña phong trµo c«ng nh©n. Chñ yÕu ®ã lµ nh÷ng th− tõ göi G.V. Plª-kha-nèp, V.A.Çc-pin-xki, Ph. A. Rèt-stanh, L. T−-sca vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Qua ®ã ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña V. I. Lª-nin chèng ph¸i thñ tiªu ®Ó gi÷ g×n vµ cñng cè ®¶ng, ®Êu tranh chèng nh÷ng ®éng dao t− t−ëng vµ nh÷ng lÖch l¹c xa rêi chñ nghÜa M¸c.

Trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin, cã in nhiÒu tµi liÖu míi vÒ çc vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ d©n téc: nh÷ng th−, dµn bµi, nh÷ng ghi chó trªn çc s¸ch ®· ®äc, nh÷ng ®o¹n trÝch tõ çc s¸ch víi nh÷ng nhËn xÐt kÌm theo, nh÷ng b¶n tæng hîp thèng kª, v. v.; trong sè ®ã cã nhiÒu tµi liÖu míi ®−îc c«ng bè lÇn ®Çu.

Trong lÇn xuÊt b¶n nµy, cã mét sè v¨n kiÖn míi thuéc thêi kú cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt: dµn bµi quyÓn s¸ch nhá ch−a viÕt "ChiÕn tranh ¢u ch©u vµ chñ nghÜa x· héi ¢u ch©u", nh÷ng tµi liÖu vÒ Héi nghÞ Xim-mÐc-van, mét sè kh¸ nhiÒu th−. TÊt c¶ nh÷ng v¨n kiÖn ®ã ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña V. I. Lª-nin chèng chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa, chèng chñ nghÜa x· héi - s«-vanh vµ chñ nghÜa ph¸i gi÷a, cho sù ®oµn kÕt quèc tÕ cña c«ng nh©n.


XI

Trong Toµn tËp nµy, nhiÒu v¨n kiÖn vÒ cuéc Çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai vµ cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu: nh÷ng tµi liÖu chuÈn bÞ cho lêi ph¸t biÓu t¹i héi nghÞ cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ë cung ®iÖn Ksª-xin-xcai-a trong ®ªm mång 3 r¹ng ngµy mång 4 th¸ng T− n¨m 1917, b¶n tiÓu sö tù thuËt viÕt dë dang, b¶n tãm t¾t nghÞ quyÕt vÒ nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó ®Êu tranh chèng t×nh tr¹ng kinh tÕ ®æ n¸t, nh÷ng th−, v. v..

Nh÷ng v¨n kiÖn míi, thuéc thêi kú ChÝnh quyÒn x«-viÕt lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a vµo Toµn tËp, cã mét tÇm quan träng lín lao. Mét sè kh¸ nhiÒu nh÷ng v¨n kiÖn Êy ph¶n ¸nh ho¹t ®éng cña V. I. Lª-nin trong viÖc l·nh ®¹o nÒn kinh tÕ quèc d©n, ph¶n ¸nh viÖc V. I. Lª-nin khëi th¶o ra nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña viÖc qu¶n lý kiÕn thiÕt kinh tÕ. Trong Toµn tËp cã in, ch¼ng h¹n, çc ®Ò c−¬ng cña t¸c phÈm næi tiÕng "Nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt", trong ®ã V. I. Lª-nin ®· th¶o ra c−¬ng lÜnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ®· gi¶i thÝch râ tÇm quan träng cña n¨ng suÊt lao ®éng vµ cña thi ®ua x· héi chñ nghÜa. Trong çc t¸c phÈm ®ã vµ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c, V. I. Lª-nin ®· v¹ch ra mét çch toµn diÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong viÖc l·nh ®¹o x©y dùng kinh tÕ. Trong mét sè v¨n kiÖn, V. I. Lª-nin ®· chØ râ sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu kinh nghiÖm ®Þa ph−¬ng, ph¶i phæ biÕn vµ phæ cËp kinh nghiÖm ®ã, ®· nªu râ lµ ph¶i dïng nh÷ng ph−¬ng ph¸p nµo ®Ó c¶i tiÕn c«ng t¸c.

NhiÒu v¨n kiÖn míi nãi vÒ ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n−íc x«-viÕt. Nh÷ng v¨n kiÖn ®ã ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña V. I. Lª-nin chèng chñ nghÜa quan liªu, nh»m tinh gi¶n vµ gi¶m bít chi phÝ cña bé m¸y nhµ n−íc, t¨ng c−êng mèi liªn hÖ cña nã víi nh©n d©n vµ thu hót çc tÇng líp lao ®éng réng r·i nhÊt tham gia qu¶n lý nhµ n−íc, nh»m lµm cho ph¸p luËt x«-viÕt ®−îc tu©n thñ nghiªm chØnh. Trong Toµn tËp cã in "Dù th¶o ®iÓm thø ba trong phÇn chÝnh


XII

trÞ chung cña c−¬ng lÜnh (viÕt cho Uû ban dù th¶o c−¬ng lÜnh cña §¹i héi VIII cña §¶ng)", trong ®ã V. I. Lª-nin chØ rÊt râ rµng b¶n chÊt cña nÒn d©n chñ x«-viÕt, v« s¶n, thùc sù nh©n d©n, sù kh¸c biÖt c¨n b¶n cña nã víi nÒn d©n chñ t− s¶n.

Nh÷ng v¨n kiÖn míi thuéc thêi kú cuéc can thiÖp vò trang cña n−íc ngoµi vµ cuéc néi chiÕn, nªu bËt sù ho¹t ®éng lín lao cña V. I. Lª-nin, víi t− çch lµ Chñ tÞch Héi ®ång quèc phßng c«ng n«ng, sù quan t©m kh«ng mÖt mái cña Ng−êi ®Õn viÖc cñng cè Hång qu©n, ®Õn viÖc ®éng viªn mäi lùc l−îng ®Ó ®Ëp tan bän can thiÖp vµ bän ph¶n çch m¹ng trong n−íc, nªu bËt sù l·nh ®¹o cña Lª-nin trong viÖc v¹ch ra nh÷ng kÕ ho¹ch vµ nh÷ng chØ thÞ vÒ chiÕn l−îc qu©n sù.

Mét sè v¨n kiÖn lÇn ®Çu tiªn ®−îc in trong Toµn tËp bao gåm luËn chøng cña V. I. Lª-nin vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chung sèng hoµ b×nh gi÷a çc n−íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ vµ x· héi kh¸c nhau, nªu râ sù l·nh ®¹o cña Ng−êi ®èi víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña nhµ n−íc x«-viÕt, cuéc ®Êu tranh tr−íc sau nh− mét v× nÒn hoµ b×nh, v× sù cñng cè nh÷ng mèi liªn hÖ giao dÞch víi tÊt c¶ çc n−íc.

Nh÷ng tµi liÖu vÒ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ chiÕm mét vÞ trÝ lín trong Toµn tËp. Trong lÇn xuÊt b¶n nµy, lÇn ®Çu tiªn in: ®Ò c−¬ng bµi "VÒ nh÷ng nhiÖm vô cña Quèc tÕ III", ®Ò c−¬ng b¸o ço t¹i §¹i héi II cña Quèc tÕ céng s¶n vÒ t×nh h×nh quèc tÕ vµ nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña Quèc tÕ céng s¶n, nh÷ng v¨n kiÖn cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc cña §¹i héi III cña Quèc tÕ céng s¶n, "Nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt cña luËn c−¬ng vÒ mÆt trËn thèng nhÊt", v. v..

Trong Toµn tËp V. I. Lª-nin, cã in nh÷ng v¨n kiÖn v« cïng quan träng mµ Lª-nin ®· ®äc cho th− ký ghi håi th¸ng Ch¹p 1922 - th¸ng Giªng 1923: "Th− göi §¹i héi", næi tiÕng víi tªn gäi lµ "Di chóc", nh÷ng th− "VÒ viÖc trao cho Uû ban kÕ ho¹ch nh÷ng chøc n¨ng lËp ph¸p", vµ "VÒ vÊn


XIII

®Ò çc d©n téc hay lµ "sù tù trÞ ho¸"". Nh÷ng v¨n kiÖn ®ã ®i liÒn víi nh÷ng t¸c phÈm cuèi cïng cã ý nghÜa c−¬ng lÜnh cña V. I. Lª-nin: "Nh÷ng trang nhËt ký", "Bµn vÒ chÕ ®é hîp t¸c", "VÒ cuéc çch m¹ng cña chóng ta", "Chóng ta ph¶i c¶i tæ Ban thanh tra c«ng n«ng nh− thÕ nµo", "Thµ Ýt mµ tèt".

Nh÷ng v¨n kiÖn lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a vµo Toµn tËp V. I. Lª-nin, vÒ khèi l−îng tÝnh ra kho¶ng 20 tËp. Nh÷ng v¨n kiÖn nµy do ®−îc in trong çc v¨n tËp Lª-nin, trong çc t¹p chÝ vµ b¸o, nªn t−¬ng ®èi Ýt ®−îc ®éc gi¶ biÕt ®Õn. ViÖc ®−a nh÷ng v¨n kiÖn ®ã vµo Toµn tËp lµm cho quÇn chóng réng r·i cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu h¬n.

Trong lÇn xuÊt b¶n nµy, tÊt c¶ nh÷ng v¨n kiÖn cña Lª-nin ®Òu ®−îc xÕp theo thø tù thêi gian.

ChØ trõ mét sè tr−êng hîp, khi thÊy cÇn duy tr× tÝnh chÊt toµn vÑn vµ mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a t¸c phÈm viÕt vµo nh÷ng thêi gian kh¸c nhau mµ th«i. Trong çc tËp th× tÊt c¶ çc tµi liÖu ®Òu ®−îc s¾p xÕp theo ngµy th¸ng viÕt ra chóng (diÔn v¨n vµ b¸o ço th× xÕp theo ngµy th¸ng ph¸t biÓu); cßn nh÷ng v¨n kiÖn mµ ngµy th¸ng viÕt ra kh«ng x¸c minh ®−îc th× xÕp theo ngµy th¸ng c«ng bè. Nh÷ng ®Ò c−¬ng vµ b¶n tãm t¾t cña Lª-nin khi viÕt çc t¸c phÈm, ch¼ng h¹n çc ®Ò c−¬ng bµi "VÒ quyÒn d©n téc tù quyÕt", çc ®Ò c−¬ng t¸c phÈm "Chñ nghÜa ®Õ quèc vµ sù ph©n liÖt trong phong trµo x· héi chñ nghÜa" ®Òu ®−îc ®−a vµo nh÷ng tËp cã in nh÷ng t¸c phÈm Êy, ë mét môc ®Æc biÖt cña tËp, d−íi ®Çu ®Ò chung lµ "Tµi liÖu chuÈn bÞ".

Th− tÝn (th−, ®iÖn b¸o, mÖnh lÖnh, chØ thÞ, th− vµi dßng, v. v.) ®−îc tËp hîp thµnh nh÷ng tËp ®Æc biÖt vµ in vµo cuèi Toµn tËp. Çc th− tõ cña V. I. Lª-nin göi cho nh÷ng ng−êi th©n ®−îc tËp hîp thµnh mét tËp riªng.

Trong mét sè tËp cña Toµn tËp V. I. Lª-nin, cã phÇn phô lôc, phÇn nµy gåm nh÷ng ®¬n tõ vµ nh÷ng tµi liÖu kh¸c cã tÝnh chÊt tiÓu sö.


XIV

§Ó ®¨ng vµo Toµn tËp, v¨n b¶n çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin mét lÇn n÷a ®· ®−îc ®èi chiÕu víi çc b¶n gèc: nh÷ng b¶n th¶o cña Lª-nin; çc t¸c phÈm ®· ®−îc xuÊt b¶n, do tù tay Ng−êi chuÈn bÞ ®Ó ®−a in; nh÷ng bµi ®· ®−îc ®¨ng trªn çc b¸o vµ t¹p chÝ håi sinh thêi Ng−êi; nh÷ng b¶n ghi tèc ký do Ng−êi chØnh lý, v. v.. Nh÷ng t¸c phÈm mµ V. I. Lª-nin viÕt b»ng tiÕng n−íc ngoµi th× ®−îc in theo thø tiÕng cña nguyªn b¶n vµ theo b¶n dÞch ra tiÕng Nga.

KÌm theo Toµn tËp, cßn cã phÇn tham kh¶o khoa häc gióp ®éc gi¶ trong viÖc nghiªn cøu çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin: lêi tùa chung cho Toµn tËp; lêi tùa cho tõng tËp cã phÇn nhËn ®Þnh tãm t¾t bèi c¶nh lÞch sö trong ®ã çc t¸c phÈm ®· ra ®êi, còng nh− cã phÇn tr×nh bµy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng t− t−ëng chñ yÕu cña V. I. Lª-nin chøa ®ùng trong çc t¸c phÈm ®ã. Tµi liÖu tham kh¶o cßn bao gåm c¶ phÇn th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin thuéc vµo thêi kú t−¬ng øng víi tõng tËp; bao gåm c¶ phÇn chó thÝch vÒ çc biÕn cè lÞch sö, vÒ mét sè sù kiÖn, vÒ çc c¬ quan ng«n luËn v. v.; phÇn chØ dÉn tªn ng−êi cã kÌm theo tiÓu sö s¬ l−îc cña nh÷ng nh©n vËt ®· nªu trong s¸ch vµ phÇn chØ dÉn çc nguån tµi liÖu ®· ®−îc V. I. Lª-nin trÝch dÉn vµ nh¾c tíi.

Nh÷ng chó thÝch ë cuèi trang lµ nh÷ng ®o¹n dÞch v¨n b¶n b»ng tiÕng n−íc ngoµi, lµ nh÷ng chó dÉn s¸ch b¸o ®−îc nh¾c ®Õn hay ®−îc trÝch dÉn trong t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin, vµ lµ nh÷ng ®iÒu kh¶o dÞ cã ý nghÜa quan träng h¬n c¶.

Nh÷ng ®Çu ®Ò çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin do Ban biªn tËp ®Æt ra th× ®Òu ®−îc ®¸nh dÊu b»ng mét hoa thÞ.

* * *

Çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin lµ kho tµng t− t−ëng v« gi¸, lµ nguån tri thøc thËt lµ v« tËn vÒ nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi, vÒ nh÷ng con ®−êng x©y dùng chñ nghÜa


XV

céng s¶n. Trong çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin, − ng−êi tæ chøc vµ l·nh tô cña §¶ng céng s¶n Liªn-x«, ng−êi s¸ng lËp ra nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa x«-viÕt, − häc thuyÕt vÜ ®¹i cña chñ nghÜa M¸c ®· ®−îc ph¸t triÓn h¬n n÷a trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi − trong thêi ®¹i chñ nghÜa ®Õ quèc vµ çch m¹ng v« s¶n, trong thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t− b¶n lªn chñ nghÜa céng s¶n. C¶ ba bé phËn cÊu thµnh cña chñ nghÜa M¸c ®Òu ®−îc ph¸t triÓn h¬n n÷a trong çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin: triÕt häc, chÝnh trÞ kinh tÕ häc, lý luËn chñ nghÜa céng s¶n khoa häc. V. I. Lª-nin ®· lµm phong phó chñ nghÜa M¸c b»ng nh÷ng kÕt luËn vµ nh÷ng luËn ®iÓm míi, ®· ph¸t triÓn mét çch s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c ¸p dông vµo thêi ®¹i lÞch sö míi, phï hîp víi nh÷ng nhiÖm vô míi ®Æt ra tr−íc giai cÊp c«ng nh©n vµ ®¶ng cña nã trong thêi kú ®ã. Trong çc tr−íc t¸c bÊt hñ cña m×nh, V.I. Lª-nin ®· gi¶i ®¸p tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n mµ thêi ®¹i lÞch sö míi ®· ®Æt ra cho giai cÊp v« s¶n quèc tÕ.

V. I. Lª-nin ®· x©y dùng nªn mét häc thuyÕt hoµn chØnh vÒ ®¶ng, vÒ vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng, vÒ çc nguyªn lý tæ chøc, chÝnh trÞ vµ t− t−ëng cña ®¶ng, vÒ chiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc, vÒ ®−êng lèi cña ®¶ng; Ng−êi ®· v¹ch ra nguyªn t¾c quèc tÕ trong viÖc x©y dùng mét ®¶ng v« s¶n. Ng−êi lu«n lu«n nhÊn m¹nh r»ng: kh«ng cã sù l·nh ®¹o cña mét ®¶ng m¸c-xÝt kiÓu míi, ®−îc vò trang b»ng lý luËn çch m¹ng tiªn tiÕn th× giai cÊp c«ng nh©n kh«ng thÓ hoµn thµnh ®−îc sø mÖnh lÞch sö cña m×nh lµ ng−êi x©y dùng x· héi míi, céng s¶n chñ nghÜa.

Çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin cho ta thÊy cuéc ®Êu tranh kh«ng mÖt mái cña Ng−êi cho sù thèng nhÊt, nhÊt trÝ vµ sù trong s¹ch cña hµng ngò ®¶ng, cho mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a ®¶ng víi quÇn chóng, cho kû luËt hÕt søc nghiªm ngÆt cña ®¶ng, nh»m thùc hiÖn tr−íc sau nh− mét çc quy t¾c sinh ho¹t cña ®¶ng vµ çc nguyªn t¾c l·nh ®¹o cña ®¶ng, mµ nguyªn t¾c chñ yÕu lµ tÝnh tËp thÓ.


XVI

V. I. Lª-nin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· ph©n tÝch chñ nghÜa ®Õ quèc mét çch s©u s¾c theo quan ®iÓm m¸c-xÝt, coi ®ã lµ giai ®o¹n tét cïng cña chñ nghÜa t− b¶n. Ng−êi ®· v¹ch ra nh÷ng m©u thuÉn kh«ng thÓ nµo gi¶i quyÕt ®−îc cña chñ nghÜa ®Õ quèc. Ng−êi chØ râ r»ng sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n trong giai ®o¹n ®ã mang tÝnh chÊt hÕt søc kh«ng ®Òu, nh¶y vät, vµ rót ra mét kÕt luËn cã ý nghÜa lÞch sö toµn thÕ giíi: trong thêi ®¹i ®Õ quèc chñ nghÜa, chñ nghÜa x· héi cã thÓ th¾ng tr−íc hÕt trong mét sè Ýt n−íc hay thËm chÝ trong riªng mét n−íc. KÕt luËn thiªn tµi ®ã ®· ®−îc chøng thùc mét çch râ rÖt trong cuéc Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i vµ trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn-x« vµ ë çc n−íc kh¸c trong phe x· héi chñ nghÜa.

Tæng kÕt kinh nghiÖm cña Çch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i vµ v¹ch ra ý nghÜa quèc tÕ cña nã, V. I. Lª-nin chØ râ r»ng nh÷ng quy luËt vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã lµ cã tÝnh chÊt phæ biÕn cho çch m¹ng x· héi chñ nghÜa trong tÊt c¶ çc n−íc. Lª-nin viÕt : chñ nghÜa b«n-sª-vÝch ®· ®em l¹i lý luËn, c−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc cho phong trµo céng s¶n thÕ giíi. "Chñ nghÜa b«n-sª-vÝch lµ mÉu mùc s¸ch l−îc cho tÊt c¶ çc n−íc" (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 37, tr. 305).

V. I. Lª-nin ®· ph¸t triÓn lý luËn m¸c-xÝt vÒ nhµ n−íc, lý luËn chuyªn chÝnh v« s¶n. Ng−êi chøng minh r»ng vÊn ®Ò chuyªn chÝnh v« s¶n lµ vÊn ®Ò chñ yÕu trong häc thuyÕt cña M¸c. Lª-nin gi¶i thÝch r»ng chØ ng−êi nµo ®i tõ chç thõa nhËn ®Êu tranh giai cÊp ®Õn chç thõa nhËn chuyªn chÝnh v« s¶n, míi lµ ng−êi m¸c-xÝt. V. I. Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng chuyªn chÝnh v« s¶n lµ nÒn d©n chñ kiÓu cao nhÊt, lµ nÒn d©n chñ thùc sù cña nh©n d©n. V. I. Lª-nin ®· ph¸t hiÖn thÊy çc X«-viÕt − ra ®êi nhê sù s¸ng t¹o çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n Nga − lµ mét h×nh thøc nhµ n−íc cña chuyªn chÝnh v« s¶n, ®ång thêi Ng−êi nh×n thÊy tr−íc r»ng nhÊt ®Þnh sÏ


XVII

cã rÊt nhiÒu h×nh thøc chÝnh trÞ kh¸c nhau cña chuyªn chÝnh v« s¶n, tuú theo nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ cña çc n−íc kh¸c nhau. §iÒu tiªn ®o¸n ®ã ®· ®−îc chÝnh thÓ ë çc n−íc trong phe x· héi chñ nghÜa chøng thùc mét çch hÕt søc rùc rì.

V. I. Lª-nin ®· v¹ch ra c−¬ng lÜnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn-x«, Ng−êi ®· ®−a ra nh÷ng lêi chØ gi¸o chñ yÕu nãi vÒ çc con ®−êng x©y dùng x· héi céng s¶n chñ nghÜa. C−¬ng lÜnh cña Lª-nin ®· ®Ò ra nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa ®Êt n−íc, ra søc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng, ®iÖn khÝ ho¸ toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, c¶i t¹o n«ng nghiÖp theo nh÷ng nguyªn t¾c x· héi chñ nghÜa, tiÕn hµnh çch m¹ng v¨n ho¸. C−¬ng lÜnh Lª-nin ®−îc thùc hiÖn ®· ®−a tíi kÕt qu¶ lµ: chñ nghÜa x· héi ®· ®−îc x©y dùng thµnh c«ng ë Liªn-x«, Liªn-x« ®· trë thµnh mét n−íc x· héi chñ nghÜa cã mét nÒn c«ng nghiÖp vµ nÒn n«ng nghiÖp tËp thÓ hïng m¹nh.

Trong çc t¸c phÈm cña m×nh, V. I. Lª-nin ®· lµm s¸ng râ vÊn ®Ò vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n, vÊn ®Ò liªn minh gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ n«ng d©n, coi ®ã lµ lùc l−îng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi. Ng−êi gäi liªn minh c«ng n«ng d−íi sù l·nh ®¹o cña giai cÊp c«ng nh©n lµ lùc l−îng kú diÖu nhÊt trªn thÕ giíi, cã kh¶ n¨ng, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n, x©y dùng l¹i x· héi trªn c¬ së míi, x· héi chñ nghÜa.

V. I. Lª-nin ®· gãp phÇn cèng hiÕn vÜ ®¹i vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d©n téc. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh, Lª-nin ®· b¶o vÖ quyÒn d©n téc tù quyÕt, kÓ c¶ quyÒn ®−îc t¸ch ra vµ trë thµnh quèc gia ®éc lËp. Ng−êi lu«n lu«n nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn triÖt ®Ó çc nguyªn t¾c cña chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n, ph¶i thùc hiÖn liªn minh chÆt chÏ gi÷a c«ng nh©n vµ n«ng d©n thuéc tÊt c¶ çc d©n téc trong cuéc ®Êu tranh nh»m tù gi¶i phãng khái ¸ch ¸p bøc x· héi vµ d©n téc, sù cÇn thiÕt ph¶i ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng chèng chñ nghÜa d©n téc t− s¶n vµ chñ nghÜa s«-vanh.


XVIII

V. I. Lª-nin ®· tiÕn hµnh vµ d¹y çch tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng chèng hÖ thèng t− s¶n, chèng bän xÐt l¹i, bän c¬ héi chñ nghÜa − lµ nh÷ng tªn tay sai cña giai cÊp t− s¶n ë trong phong trµo c«ng nh©n. V. I. Lª-nin cho r»ng chñ nghÜa c¬ héi lµ kÎ thï chñ yÕu trong phong trµo c«ng nh©n. Çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin ®· ph¶n ¸nh cuéc ®Êu tranh cña ng−êi chèng "ph¸i m¸c-xÝt hîp ph¸p", "ph¸i kinh tÕ", bän men-sª-vÝch, bän t¬-rèt-xkÝt, bän d©n téc chñ nghÜa t− s¶n vµ bän v« chÝnh phñ. Cuéc ®Êu tranh ®ã cã mét ý nghÜa quèc tÕ rÊt lín. Cuéc ®Êu tranh cña V. I. Lª-nin chèng chñ nghÜa gi¸o ®iÒu, chèng viÖc biÕn chñ nghÜa M¸c thµnh mét mí luËn ®iÓm vµ c«ng thøc cøng nh¾c t¸ch rêi khái cuéc sèng vµ thùc tiÔn, lµ sîi chØ ®á xuyªn qua çc t¸c phÈm cña Ng−êi.

* * *

Toµn tËp cña V. I. Lª-nin ra ®êi lµ mét sù kiÖn lín trong ®êi sèng t− t−ëng cña §¶ng céng s¶n Liªn-x«, trong toµn thÓ phong trµo céng s¶n quèc tÕ. LÇn xuÊt b¶n nµy sÏ gióp cho hµng triÖu ng−êi x«-viÕt vµ cho nh©n d©n lao ®éng tÊt c¶ çc n−íc ®i s©u n¾m v÷ng h¬n n÷a nh÷ng s¸ng t¹o bÊt hñ thiªn tµi cña Lª-nin vµ ®Êu tranh th¾ng lîi h¬n cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng s¸ng t¹o ®ã.

§¶ng céng s¶n Liªn-x« vµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng cïng çc ®¶ng céng s¶n anh em, tu©n theo nh÷ng t− t−ëng vÜ ®¹i cña chñ nghÜa Lª-nin, kh«ng ngõng ®Êu tranh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng t− t−ëng ®ã vµ ph¸t triÓn mét çch s¸ng t¹o häc thuyÕt M¸c - Lª-nin. TÊt c¶ mäi th¾ng lîi cña §¶ng céng s¶n Liªn-x« vµ cña toµn thÓ phong trµo céng s¶n quèc tÕ ®Òu g¾n liÒn víi sù trung thµnh ®èi víi chñ nghÜa Lª-nin.

Chñ nghÜa M¸c - Lª-nin ®· ®−îc çc ®¶ng céng s¶n vµ çc ®¶ng c«ng nh©n tÊt c¶ çc n−íc ph¸t triÓn mét çch s¸ng


XIX

t¹o. Chñ nghÜa M¸c - Lª-nin ®· ®−îc kinh nghiÖm x©y dùng chñ nghÜa céng s¶n ë Liªn-x«, vµ chñ nghÜa x· héi ë çc n−íc trong phe x· héi chñ nghÜa, kinh nghiÖm ®Êu tranh cña nh©n d©n lao ®éng trong çc n−íc, n¬i chñ nghÜa t− b¶n cßn thèng trÞ, vµ kinh nghiÖm cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc, lµm cho phong phó thªm.

Chñ nghÜa M¸c - Lª-nin lµ mét häc thuyÕt quèc tÕ. Nh÷ng t− t−ëng cao c¶ cña nã ®· chØ ra cho toµn thÓ nh©n lo¹i con ®−êng ®i tíi t−¬ng lai t−¬i s¸ng, nh÷ng t− t−ëng ®ã ngµy cµng ®−îc truyÒn b¸ réng r·i trong quÇn chóng lao ®éng trªn toµn thÕ giíi. Kh«ng mét lùc l−îng nµo cã thÓ ng¨n c¶n ®−îc b−íc tiÕn th¾ng lîi cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin. Th¾ng lîi hoµn toµn cña nh÷ng t− t−ëng vÜ ®¹i cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin lµ tÊt yÕu.

ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng

§¶ng céng s¶n Liªn-x«.

XX

Lêi tùa cho tËp I

TËp thø nhÊt gåm cã nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong nh÷ng n¨m 1893 - 1894, vµo thêi kú ®Çu ®êi ho¹t ®éng çch m¹ng cña Ng−êi.

ë Nga, nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX ®−îc ®¸nh dÊu b»ng sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghiÖp vµ sù tr−ëng thµnh cña giai cÊp c«ng nh©n, b»ng cao trµo chung cña phong trµo c«ng nh©n. Sù tÝch tô cao ®é cña ®¹i c«ng nghiÖp ®· gióp cho viÖc ®oµn kÕt vµ tæ chøc c«ng nh©n l¹i. H×nh thøc ®Êu tranh ®×nh c«ng ®· ®−îc ®Èy m¹nh lªn nhiÒu. Nh÷ng t− t−ëng cña chñ nghÜa M¸c b¾t ®Çu th©m nhËp vµo trong c«ng nh©n.

Tªn tuæi cña Lª-nin g¾n liÒn víi sù më ®Çu cña mét giai ®o¹n míi trong phong trµo c«ng nh©n Nga. Trong çc t¸c phÈm cña m×nh viÕt trong nh÷ng n¨m 1893 - 1894, V. I. Lª-nin ®· ph©n tÝch mét çch s©u s¾c, theo quan ®iÓm m¸c-xÝt chÕ ®é kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc vµo cuèi thÕ kû XIX, x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n cña cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga. Lª-nin ®Ò ra cho nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga nhiÖm vô ph¶i thµnh lËp mét ®¶ng m¸c-xÝt. Cã th¸i ®é s¸ng t¹o ®èi víi lý luËn çch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin lµ ng−êi m¸c-xÝt ®Çu tiªn ®· nghiªn cøu vÊn ®Ò vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n s¾p tíi ë Nga, vÒ nh÷ng ®éng lùc cña cuéc çch m¹ng ®ã vµ

Lêi tùa cho tËp 1

XXI

vÒ sù chuyÓn biÕn cña nã thµnh cuéc çch m¹ng x· héi chñ nghÜa.

Trong çc t¸c phÈm in ë tËp nµy, V. I. Lª-nin ®· chÜa mòi nhän chñ yÕu vµo çc quan ®iÓm triÕt häc vµ kinh tÕ cña ph¸i d©n tuý, vµo lËp tr−êng chÝnh trÞ vµ s¸ch l−îc cña ph¸i ®ã, v× lóc bÊy giê nh÷ng quan ®iÓm vµ lËp tr−êng Êy lµ trë ng¹i chñ yÕu, vÒ mÆt t− t−ëng, cho viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c vµ cho phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. Trong çc t¸c phÈm ®ã, Lª-nin còng ®· ®Êu tranh chèng l¹i viÖc çc ®¹i biÓu cña "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" xuyªn t¹c chñ nghÜa M¸c theo tinh thÇn t− s¶n.

TËp thø nhÊt gåm bèn t¸c phÈm cña Lª-nin: "Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n (Bµn vÒ cuèn s¸ch cña V. £. P«-xt¬-ni-cèp "Kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n−íc Nga")", "Bµn vÒ çi gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng", "Nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" lµ thÕ nµo vµ hä ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ra sao? (Tr¶ lêi nh÷ng bµi b¸o ®¨ng trªn t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc Nga" chèng l¹i nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt)", "Néi dung kinh tÕ cña chñ nghÜa d©n tuý vµ sù phª ph¸n trong cuèn s¸ch cña «ng Xt¬-ru-vª vÒ néi dung ®ã (Sù ph¶n ¸nh chñ nghÜa M¸c trong s¸ch b¸o t− s¶n)".

Bµi "Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n" − bµi më ®Çu tËp nµy − lµ t¸c phÈm ®Çu tiªn trong sè nh÷ng t¸c phÈm cßn gi÷ l¹i ®−îc cña V. I. Lª-nin, Ng−êi viÕt bµi nµy khi cßn ho¹t ®éng ë Xa-ma-ra, vµo mïa xu©n 1893. Bµi ®ã chøng tá r»ng Lª-nin thêi trÎ ®· vËn dông lý luËn m¸c-xÝt vµo viÖc nghiªn cøu ®êi sèng n«ng d©n mét çch khÐo kÐo, ®éc lËp, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó biÕt bao. Sö dông nh÷ng sè liÖu thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®−îc dÉn ra trong cuèn "Kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n−íc Nga" cña P«-xt¬-ni-xèp ®ång thêi phª ph¸n tÝnh kh«ng triÖt ®Ó vµ nh÷ng sai lÇm vÒ ph−¬ng ph¸p luËn cña t¸c gi¶ cuèn s¸ch ®ã, Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ mét çch m¸c-xÝt t×nh h×nh n«ng th«n, v¹ch ra nh÷ng qu¸ tr×nh vµ çc h×nh


XXII

thøc ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng nghiÖp, vµ ®Ëp tan c©u chuyÖn hoang ®−êng cña ph¸i d©n tuý nãi r»ng tuång nh− chñ nghÜa t− b¶n kh«ng ®ông ch¹m ®Õn n«ng d©n "c«ng x·". Lª-nin chøng minh r»ng tr¸i víi lý luËn cña ph¸i d©n tuý, chñ nghÜa t− b¶n ë Nga vÉn ph¸t triÓn víi mét søc m¹nh kh«ng g× k×m h·m næi, r»ng n«ng d©n thùc tÕ ®· ph©n chia thµnh nh÷ng giai cÊp ®èi ®Þch: giai cÊp t− s¶n n«ng th«n vµ giai cÊp v« s¶n n«ng nghiÖp, lµ hai giai cÊp ®· ph¸t triÓn do sù tan r· cña trung n«ng d−íi chñ nghÜa t− b¶n. Trªn c¬ së tµi liÖu rÊt phong phó, Lª-nin ®· v¹ch trÇn tÝnh chÊt tiÓu t− s¶n cña c«ng x· n«ng th«n, nh÷ng quan niÖm phi lý vµ tai h¹i cña ph¸i d©n tuý coi c«ng x· n«ng d©n lµ nÒn t¶ng cña chñ nghÜa x· héi. Ng−êi chøng minh r»ng çc quan hÖ kinh tÕ t− s¶n ®· b¸m rÔ ch¾c vµo n«ng d©n.

Bµi "Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n" ®−îc viÕt ra ®Ó ®¨ng trªn b¸o chÝ hîp ph¸p. Trong mét bøc th− viÕt vµo thêi kú ®ã, V. I. Lª-nin ®· nhÊn m¹nh r»ng nh÷ng luËn ®iÓm tr×nh bµy trong bµi ®ã lµ c¬ së ®Ó ®i ®Õn nh÷ng kÕt luËn quan träng h¬n nhiÒu, tiÕn xa h¬n nhiÒu so víi nh÷ng kÕt luËn ®· nªu ra trong chÝnh bµi Êy.

Liªn quan ®Õn bµi "Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n", xÐt vÒ néi dung, cÇn ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng chç ghi chó, nh÷ng con sè tÝnh to¸n, nh÷ng chç g¹ch d−íi cña V. I. Lª-nin ë trong cuèn s¸ch cña V. £. P«-xt¬-ni-cèp, vµ ®−îc in trong tËp nµy, ë phÇn "Tµi liÖu chuÈn bÞ". Mét sè trong nh÷ng con sè tÝnh to¸n nµy cña Lª-nin ®−îc in ra lÇn ®Çu tiªn.

T¸c phÈm "Bµn vÒ çi gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng", mµ V. I. Lª-nin ®· viÕt vµo mïa thu n¨m 1893, lµ mÉu mùc vÒ sù vËn dông s¸ng t¹o lý luËn kinh tÕ cña C. M¸c vµo viÖc nghiªn cøu chÕ ®é kinh tÕ ë Nga. Trªn c¬ së hiÓu biÕt s©u s¾c bé "T− b¶n" cña M¸c vµ vËn dông ph−¬ng ph¸p biÖn chøng, Lª-nin ®· chØ ra r»ng do kÕt qu¶ cña


XXIII

sù ph©n c«ng x· héi ngµy cµng t¨ng, nÒn kinh tÕ tù nhiªn cña nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá dÇn dÇn biÕn thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸, vµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®Õn l−ît nã biÕn thµnh nÒn kinh tÕ t− b¶n chñ nghÜa, r»ng sù ph©n c«ng lao ®éng ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ giai cÊp trong nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt vµ lµm cho thÞ tr−êng trong n−íc ph¸t triÓn. Nh− vËy, Lª-nin ®· b¸c bá nh÷ng lý luËn thÞnh hµnh cña ph¸i d©n tuý cho r»ng ë Nga, chñ nghÜa t− b¶n tuång nh− kh«ng cã c¬ së ®Ó ph¸t triÓn, vµ Ng−êi chøng minh r»ng chñ nghÜa t− b¶n ®· trë thµnh "çi nÒn c¬ b¶n cña ®êi sèng kinh tÕ n−íc Nga" (xem tËp nµy, tr. 127). §ång thêi Ng−êi phª ph¸n nh÷ng sù kh¼ng ®Þnh cña g. B. Cra-xin − sau nµy nh÷ng sù kh¼ng ®Þnh nµy ®· ®−îc bän "m¸c-xÝt hîp ph¸p" b¶o vÖ − nãi r»ng nÒn s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa tÊt nhiªn ®ßi hái ph¶i cã thÞ tr−êng ngoµi n−íc ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ thÆng d−, r»ng viÖc s¶n xuÊt ra t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng g¾n liÒn víi viÖc s¶n xuÊt ra vËt phÈm tiªu dïng. Lª-nin chØ râ r»ng nh÷ng quan ®iÓm nh− thÕ thùc chÊt kh«ng cã g× kh¸c víi çc quan ®iÓm cña ph¸i d©n tuý vÒ vÊn ®Ò thÞ tr−êng, vµ Ng−êi nhÊn m¹nh t− t−ëng sau ®©y: çi mµ nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt cÇn ph¶i quan t©m ®Õn, kh«ng ph¶i lµ thÞ tr−êng cho giai cÊp t− s¶n, mµ lµ sù ph¸t triÓn cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n chèng l¹i giai cÊp t− s¶n.

Trong t¸c phÈm "Bµn vÒ çi gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng", Lª-nin ®· ph¸t triÓn luËn ®iÓm cña M¸c nãi vÒ mèi t−¬ng quan gi÷a hai khu vùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, Ng−êi x¸c ®Þnh sù ph¸t triÓn −u tiªn cña khu vùc I, coi ®ã lµ quy luËt kinh tÕ cña t¸i s¶n xuÊt më réng. Trªn c¬ së c«ng thøc t¸i s¶n xuÊt cña M¸c, Lª-nin ®· tr×nh bµy nh÷ng thay ®æi trong t¸i s¶n xuÊt më réng, do sù tiÕn bé kü thuËt ®−a l¹i.

T¸c phÈm xuÊt s¾c cña V. I. Lª-nin "Nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" lµ thÕ nµo vµ hä ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi


XXIV

d©n chñ - x· héi ra sao?", ®−îc viÕt vµo xu©n - hÌ n¨m 1894, chiÕm vÞ trÝ trung t©m trong tËp thø nhÊt.

Vµo cuèi n¨m 1893, t¹p chÝ "Cña c¶i n−íc Nga", mét t¹p chÝ ®· tËp hîp xung quanh m×nh ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa, vµ nh÷ng t¹p chÝ d©n tuý kh¸c ®· më mét chiÕn dÞch chèng chñ nghÜa M¸c. Trong çc t¹p chÝ ®ã cã ®¨ng nh÷ng bµi b¸o xuyªn t¹c mét çch cã ý thøc häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ x· héi, vÒ çch m¹ng, vÒ chñ nghÜa x· héi; ph¸i d©n tuý ®· xuyªn t¹c th« b¹o çc quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga. Kh«ng cã c¬ quan ng«n luËn cña m×nh ë Nga nªn nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt kh«ng thÓ ®Ëp l¹i ph¸i d©n tuý mét çch ®Ých ®¸ng trªn b¸o chÝ c«ng khai. Cuèn s¸ch ®−îc xuÊt b¶n bÝ mËt ®ã cña Lª-nin ®· ®ãng mét vai trß to lín trong viÖc ®¸nh b¹i chñ nghÜa d©n tuý. Trong b¶n tuyªn ng«n thùc sù ®ã cña chñ nghÜa M¸c çch m¹ng, trong v¨n kiÖn m¸c-xÝt cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh ®ã, Lª-nin ®· tr×nh bµy mét çch s©u s¾c thÕ giíi quan khoa häc, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, häc thuyÕt kinh tÕ cña M¸c, vµ phª ph¸n mét çch toµn diÖn çc quan ®iÓm triÕt häc, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa, c−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc cña ph¸i ®ã. V. I. Lª-nin ®· chØ ra r»ng c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" gi¶ dèi ®ã thÓ hiÖn lîi Ých cña bän cu-l¾c; Ng−êi v¹ch mÆt ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa lµ nh÷ng tªn c¶i l−¬ng ®iÓn h×nh, bän nµy ph¶n ®èi cuéc ®Êu tranh çch m¹ng chèng chÕ ®é chuyªn chÕ Nga hoµng vµ m« t¶ chÕ ®é nµy nh− mét lùc l−îng ®øng trªn çc giai cÊp vµ cã kh¶ n¨ng c¶i thiÖn t×nh c¶nh cña nh©n d©n. V. I. Lª-nin v¹ch râ tÝnh chÊt v« c¨n cø vµ sai lÇm cña nh÷ng lý luËn d©n tuý vÒ con ®−êng ph¸t triÓn ®Æc biÖt, phi t− b¶n chñ nghÜa cña n−íc Nga, vµ chØ râ r»ng ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa ®· cè t×nh lµm lu mê sù thËt vÒ t×nh tr¹ng bãc lét t− b¶n chñ nghÜa ë n«ng th«n.


XXV

Trong t¸c phÈm cña m×nh, V. I. Lª-nin ®· v¹ch mÆt çc nhµ lý luËn cña ph¸i d©n tuý lµ nh÷ng ®¹i biÓu cña ph−¬ng ph¸p ph¶n khoa häc, chñ quan trong x· héi häc, lµ nh÷ng nhµ duy t©m phñ nhËn tÝnh kh¸ch quan cña çc quy luËt ph¸t triÓn x· héi vµ vai trß quyÕt ®Þnh cña quÇn chóng nh©n d©n trong lÞch sö. Çc nhµ d©n tuý cho r»ng cã thÓ tuú tiÖn h−íng tiÕn tr×nh lÞch sö theo ý muèn cña nh÷ng ç nh©n "xuÊt chóng". Lª-nin ®· ®Ëp tan nh÷ng quan ®iÓm chñ quan ®ã vµ ®−a ra quan niÖm duy vËt vÒ ®êi sèng x· héi ®Ó ®èi lËp víi çc quan ®iÓm ®ã; Ng−êi v¹ch ra néi dung cña häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ x· héi vµ chØ râ r»ng tiÕn tr×nh lÞch sö ®−îc quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn kh¸ch quan, r»ng ®éng lùc chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn cña x· héi lµ nh©n d©n, lµ çc giai cÊp mµ cuéc ®Êu tranh cña hä quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña x· héi.

Trong t¸c phÈm "Nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" lµ thÕ nµo vµ hä ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ra sao?", V. I. Lª-nin lÇn ®Çu tiªn ®· ®Ò ra cho nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga nhiÖm vô thµnh lËp mét ®¶ng c«ng nh©n m¸c-xÝt vµ ®Ò ra t− t−ëng liªn minh çch m¹ng gi÷a giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n, coi ®ã lµ ph−¬ng s¸ch chñ yÕu ®Ó lËt ®æ chÕ ®é Nga hoµng, bän ®Þa chñ vµ giai cÊp t− s¶n, vµ thµnh lËp x· héi céng s¶n chñ nghÜa.

NhÊn m¹nh vai trß lÞch sö vÜ ®¹i cña giai cÊp c«ng nh©n Nga, V. I. Lª-nin viÕt: "Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi h−íng toµn bé sù chó ý vµ toµn bé ho¹t ®éng cña m×nh vµo giai cÊp c«ng nh©n. Khi nh÷ng ng−êi ®¹i biÓu tiªn tiÕn cña giai cÊp ®ã ®· thÊm nhuÇn ®−îc nh÷ng t− t−ëng cña chñ nghÜa x· héi khoa häc, t− t−ëng vÒ vai trß lÞch sö cña ng−êi c«ng nh©n Nga, khi çc t− t−ëng ®ã ®· ®−îc phæ biÕn réng r·i, vµ khi mµ trong hµng ngò c«ng nh©n ®· lËp ra ®−îc çc tæ chøc v÷ng ch¾c cã thÓ biÕn cuéc chiÕn tranh kinh tÕ ph©n t¸n hiÖn nay cña c«ng nh©n thµnh mét cuéc ®Êu tranh giai cÊp tù gi¸c, − th× lóc ®ã ng−êi c«ng


XXVI

nh©n Nga, ®øng ®Çu tÊt c¶ çc phÇn tö d©n chñ, sÏ ®Ëp ®æ ®−îc chñ nghÜa chuyªn chÕ vµ ®−a giai cÊp v« s¶n Nga (s¸t çnh víi giai cÊp v« s¶n tÊt c¶ çc n−íc), th«ng qua con ®−êng trùc tiÕp ®Êu tranh chÝnh trÞ c«ng khai, tiÕn tíi çch m¹ng céng s¶n chñ nghÜa th¾ng lîi". (xem tr. 386).

TËp thø nhÊt kÕt thóc b»ng t¸c phÈm "Néi dung kinh tÕ cña chñ nghÜa d©n tuý vµ sù phª ph¸n trong cuèn s¸ch cña «ng Xt¬-ru-vª vÒ néi dung ®ã (Sù ph¶n ¸nh chñ nghÜa M¸c trong s¸ch b¸o t− s¶n)", do Lª-nin viÕt vµo cuèi n¨m 1894 - ®Çu n¨m 1895. Theo lêi cña Lª-nin, t¸c phÈm nµy, vÒ nhiÒu mÆt, lµ b¶n tãm t¾t cña nh÷ng t¸c phÈm kinh tÕ sau nµy cña ng−êi, nhÊt lµ t¸c phÈm "Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga". Trong t¸c phÈm nµy, V.I. Lª-nin ®· chØ râ r»ng ph¸i d©n tuý lµ nh÷ng ng−êi ®¹i biÓu cho lîi Ých cña ng−êi s¶n xuÊt nhá, r»ng nguån gèc cña chñ nghÜa d©n tuý lµ t×nh tr¹ng giai cÊp nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá chiÕm sè ®«ng ë n−íc Nga t− b¶n chñ nghÜa sau khi xo¸ bá chÕ ®é n«ng n«. TiÕp tôc sù phª ph¸n çc quan ®iÓm d©n tuý, ®· ®−îc tiÕn hµnh trong nh÷ng t¸c phÈm tr−íc, Lª-nin, trong t¸c phÈm "Néi dung kinh tÕ cña chñ nghÜa d©n tuý vµ sù phª ph¸n trong cuèn s¸ch cña «ng Xt¬-ru-vª vÒ néi dung ®ã", ®· chØ râ tÝnh chÊt thuÇn tuý t− s¶n cña çc yªu s¸ch kinh tÕ cña ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa, tÝnh chÊt kh«ng t−ëng vµ ph¶n ®éng cña c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña ph¸i ®ã, thùc chÊt duy t©m cña çc quan ®iÓm x· héi häc cña hä.

Trong khi phª ph¸n gay g¾t hÖ thèng quan ®iÓm d©n tuý, Lª-nin ®ång thêi còng l−u ý ®éc gi¶ ®Õn nh÷ng nÐt vµ nh÷ng mÆt tÝch cùc, − theo con m¾t cña ng−êi m¸c-xÝt, − cña chñ nghÜa d©n tuý trong nh÷ng n¨m 60 - 70 thÕ kû XIX, coi ®ã lµ mét trµo l−u d©n chñ - çch m¹ng trong mét n−íc ®ang ë vµo ®ªm tr−íc cuéc çch m¹ng t− s¶n.


XXVII

§ång thêi, trong t¸c phÈm ®ã, V. I. Lª-nin ®· phª ph¸n viÖc P. Xt¬-ru-vª, ®¹i biÓu cña "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" ®· xuyªn t¹c chñ nghÜa M¸c theo tinh thÇn t− s¶n Lª-nin v¹ch trÇn nh÷ng m−u toan cña bän "m¸c-xÝt hîp ph¸p" muèn t−íc bá néi dung çch m¹ng cña chñ nghÜa M¸c, vµ chØ râ r»ng chñ nghÜa kh¸ch quan t− s¶n lµ c¬ së cña çc quan ®iÓm cña bän "m¸c-xÝt hîp ph¸p", chñ nghÜa ®ã biÖn hé cho chñ nghÜa t− b¶n vµ lµm lu mê nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp. Lª-nin coi chñ nghÜa Xt¬-ru-vª, "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" lµ mÇm mèng cña chñ nghÜa xÐt l¹i quèc tÕ. Cïng víi viÖc phª ph¸n chñ nghÜa kh¸ch quan t− s¶n, V. I. Lª-nin ®· chøng minh nguyªn t¾c tÝnh ®¶ng trong khoa häc x· héi vµ trong triÕt häc. "... Chñ nghÜa duy vËt, − Lª-nin chØ râ, − cã thÓ nãi lµ mang trong m×nh nã tÝnh ®¶ng, nghÜa lµ b¾t buéc ng−êi ta, mçi khi ®¸nh gi¸ mét sù biÕn, ph¶i trùc tiÕp vµ c«ng khai ®øng trªn quan ®iÓm cña mét tËp ®oµn x· héi nhÊt ®Þnh...) (xem tr. 524 - 525).

V. I. Lª-nin chØ râ r»ng trong ®iÒu kiÖn x· héi t− s¶n, çi gäi lµ chñ nghÜa kh¸ch quan trong khoa häc lµ mét sù che ®Ëy nh÷ng lîi Ých giai cÊp vô lîi cña çc giai cÊp bãc lét vµ thèng trÞ. Khoa häc m¸c-xÝt, g¾n bã mét çch c«ng khai vµ mËt thiÕt víi giai cÊp c«ng nh©n, phôc vô sù nghiÖp c¶i t¹o x· héi b»ng con ®−êng çch m¹ng, lu«n lu«n quan t©m ®Õn viÖc v¹ch ra nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi. V× vËy tÝnh ®¶ng cña khoa häc m¸c-xÝt trïng víi tÝnh khoa häc.

Ngay tõ lóc míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng çch m¹ng, Lª-nin ®· cho ta mét mÉu mùc vÒ sù phª ph¸n cã tÝnh nguyªn t¾c chèng çc lý luËn x· héi chñ nghÜa gi¶ m¹o vµ xÐt l¹i, mét mÉu mùc vÒ tinh thÇn ®Êu tranh mét lßng mét d¹ v× lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n. Çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin to¸t lªn mét sù nhËn thøc s¸ng t¹o vÒ chñ nghÜa M¸c vµ sù vËn dông tµi t×nh chñ nghÜa M¸c


XXVIII

vµo viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ë Nga, vµo viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô ®Æt ra tr−íc phong trµo c«ng nh©n Nga.

Çc t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin d¹y giai cÊp v« s¶n thÕ giíi, çc ®¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n trong tÊt c¶ çc n−íc biÕt çch v¹ch mÆt çi sè ®«ng ®¶o nh÷ng "ng−êi b¹n d©n" vµ bän xÐt l¹i hiÖn nay, lµ bän ®ang t×m çch lîi dông phong trµo c«ng nh©n nh»m phôc vô lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n.

Trong phÇn phô lôc cho tËp thø nhÊt, lÇn ®Çu tiªn trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin cã in "Çc ®¬n tõ cña V.I. U-li-a-nèp (Lª-nin) tõ n¨m 1887 ®Õn 1893". Nh÷ng v¨n kiÖn nµy lµ tµi liÖu bæ sung vÒ tiÓu sö cña V. I. Lª-nin. Cã hai l¸ ®¬n ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu, ®ã lµ: ®¬n göi Toµ ¸n khu Xa-ma-ra ngµy 5 th¸ng Giªng 1893 vµ ®¬n göi Ch¸nh ¸n Toµ ¸n khu Xa-ma-ra ngµy 16 th¸ng T¸m 1893.

ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng

§¶ng céng s¶n Liªn-x«


XXIX

V. I. Lª-nin 1890 - 1891

0

1

Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n

Bµn vÒ cuèn s¸ch cña V. £. P«-xt¬-ni-cèp: "Kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n−íc Nga"1

ViÕt vµo mïa xu©n n¨m 1893 In lÇn ®Çu vµo n¨m 1923 trong v¨n tËp "Kû niÖm 25 n¨m §¹i héi I cña §¶ng (1898 - 1923)"

Theo ®óng b¶n th¶o

V. I. L ª - n i n

2

3

Trang ®Çu b¶n th¶o cuèn s¸ch cña V. I. Lª-nin: "Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n" − 1893

¶nh thu nhá

V. I. L ª - n i n

4

3

I

Cuèn s¸ch cña V. £. P«-xt¬-ni-cèp: "Kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n−íc Nga" (M¸t-xc¬-va, 1891. Tr. XXXII + 391), xuÊt b¶n çch ®©y hai n¨m, m« t¶ hÕt søc chi tiÕt vµ tØ mØ nÒn kinh tÕ n«ng d©n trong çc tØnh Ta-vrÝch, KhÐc-x«n vµ £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, vµ chñ yÕu lµ trong nh÷ng huyÖn trªn ®Êt liÒn (ë phÝa B¾c) cña tØnh Ta-vrÝch. Khi m« t¶ nh− thÕ, t¸c gi¶ ®· c¨n cø tr−íc hÕt − vµ chñ yÕu − vµo nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng trong ba tØnh nãi trªn; vµ sau n÷a lµ c¨n cø vµo nh÷ng nhËn xÐt ç nh©n cña t¸c gi¶, nh÷ng nhËn xÐt nµy th× mét phÇn ®−îc tiÕn hµnh trong khi t¸c gi¶ thi hµnh chøc vô cña m×nh*, cßn mét phÇn n÷a ®−îc tiÕn hµnh nh»m môc ®Ých riªng lµ nghiªn cøu nÒn kinh tÕ n«ng d©n tõ n¨m 1887 ®Õn n¨m 1890.

B¶n th©n viÖc tËp hîp thµnh mét toµn bé, nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vÒ c¶ mét vïng vµ tr×nh bµy d−íi mét h×nh thøc cã hÖ thèng nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra, lµ mét viÖc rÊt ®¸ng chó ý, v× tµi liÖu thèng kª cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng2, tuy lµ tµi liÖu phong phó vµ hÕt søc tØ mØ vÒ t×nh h×nh kinh tÕ cña n«ng d©n, nh−ng ®· ®−îc cung cÊp d−íi mét h×nh thøc lµm cho nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra ®ã hÇu nh− kh«ng ®em l¹i mét çi g× bæ Ých cho c«ng chóng c¶: nh÷ng tËp thèng kª cña çc

* T¸c gi¶ tr−íc kia lµ nh©n viªn së quy ho¹ch ruéng c«ng trong

tØnh Ta-vrÝch

V. I. L ª - n i n

4

héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®Òu lµ nh÷ng bé s¸ch lín gåm toµn biÓu ®å (th−êng th× mçi huyÖn ®−îc dµnh riªng mét tËp) mµ chØ cø ®em s¾p xÕp l¹i thµnh tõng môc t−¬ng ®èi lín vµ rµnh m¹ch còng ®ßi hái mét c«ng t¸c chuyªn m«n míi lµm ®−îc. Tõ l©u, ng−êi ta ®· c¶m thÊy cÇn ph¶i s¾p xÕp l¹i nh÷ng tµi liÖu thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ chØnh lý nh÷ng tµi liÖu Êy. ChÝnh nh»m môc ®Ých ®ã, nªn trong thêi gian gÇn ®©y, ng−êi ta ®· b¾t tay vµo viÖc xuÊt b¶n tËp "KÕt qu¶ nh÷ng tµi liÖu thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng". KÕ ho¹ch xuÊt b¶n lµ nh− sau: ng−êi ta chän mét vÊn ®Ò côc bé nµo ®ã nãi vÒ nÒn kinh tÕ n«ng d©n, råi ng−êi ta tiÕn hµnh nghiªn cøu riªng ®Ó tæng hîp tÊt c¶ nh÷ng sè liÖu ®· cã trong nh÷ng thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vÒ vÊn ®Ò ®ã; ng−êi ta tËp hîp lÉn lén nh÷ng sè liÖu vÒ vïng ®Êt ®en ë miÒn Nam n−íc Nga víi vïng kh«ng ph¶i ®Êt ®en ë miÒn B¾c, vÒ nh÷ng tØnh thuÇn tuý n«ng nghiÖp víi nh÷ng tØnh thñ c«ng nghiÖp. Hai tËp "KÕt qu¶" ®· xuÊt b¶n, ®Òu ®· ®−îc so¹n ra c¨n cø vµo kÕ ho¹ch ®ã; tËp thø nhÊt chuyªn nãi vÒ "c«ng x· n«ng d©n" (V. V.), tËp thø hai vÒ "viÖc n«ng d©n thuª ruéng ®Êt kh«ng ph¶i phÇn ruéng ®−îc chia" (N. Ca-r−-sÐp)3. Ta cã quyÒn kh«ng tin r»ng ph−¬ng ph¸p tæng hîp ®ã lµ chÝnh x¸c: tr−íc hÕt, v× ph−¬ng ph¸p ®ã ®ßi hái ph¶i tæng hîp l¹i lµm mét nh÷ng sè liÖu vÒ çc khu vùc kinh tÕ kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c nhau (®ång thêi hÕt søc khã mµ nªu lªn ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng riªng cña tõng khu vùc, v× nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®Òu ch−a ®Çy ®ñ, vµ v× nhiÒu huyÖn ®· bÞ bá sãt: nh÷ng khã kh¨n ®ã ®Òu ®· biÓu lé ngay trong tËp "KÕt qu¶" thø hai; «ng Ca-r−-sÐp còng ®· thÊt b¹i khi «ng ta ®Þnh ®em nh÷ng sè liÖu thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ¸p dông cho nh÷ng khu vùc kh¸c nhau); sau n÷a, v× hoµn toµn kh«ng thÓ m« t¶ riªng rÏ mét mÆt nµo ®ã cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n mµ l¹i kh«ng nãi ®Õn nh÷ng mÆt

Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ

5

kh¸c; v× ®em mét vÊn ®Ò nhÊt ®Þnh nµo ®ã mµ t¸ch riªng ra, nh− thÕ lµ tr¸i víi tù nhiªn vµ kh«ng lµm cho thÊy râ ®−îc toµn bé. VÊn ®Ò n«ng d©n thuª ruéng ®Êt kh«ng ph¶i phÇn ruéng ®−îc chia th× bÞ t¸ch khái vÊn ®Ò cho thuª ruéng ®−îc chia, t¸ch khái nh÷ng sè liÖu chung vÒ viÖc ph©n lo¹i n«ng d©n c¨n cø vµo ph−¬ng diÖn kinh tÕ, vµ nh÷ng sè liÖu vÒ diÖn tÝch gieo trång; nh÷ng viÖc cho thuª ruéng ®Êt ®ã chØ ®−îc coi lµ mét bé phËn cña kinh tÕ n«ng d©n th«i, kú thùc viÖc ®ã l¹i th−êng lµ mét ph−¬ng thøc ®Æc thï trong lèi kinh doanh t− h÷u. ChÝnh v× thÕ mµ theo t«i, tèt h¬n lµ nªn tæng hîp nh÷ng sè liÖu thèng kª cña çc Héi ®ång ®Þa ph−¬ng vÒ mét vïng nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ gièng nhau.

Tr×nh bµy qua nh÷ng ý kiÕn cña t«i vÒ çch lµm thÕ nµo ®Ó tæng hîp ®−îc chÝnh x¸c h¬n nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng, còng nh− nh÷ng ý kiÕn ®· n¶y ra trong khi t«i ®èi chiÕu çc tËp "KÕt qu¶" víi cuèn s¸ch cña P«-xt¬-ni-cèp, t«i thÊy cÇn ph¶i nãi thªm r»ng nãi cho ®óng th× «ng P«-xt¬-ni-cèp ®· kh«ng tù ®Ò ra cho m×nh nhiÖm vô tæng hîp: «ng coi nh÷ng sè liÖu lµ thø yÕu vµ hoµn toµn chó t©m vµo viÖc m« t¶ sao cho ®Çy ®ñ vµ næi bËt.

Trong khi m« t¶ nh− thÕ, t¸c gi¶ chó ý gÇn nh− ®ång ®Òu ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kinh tÕ, hµnh chÝnh - ph¸p lý (h×nh thøc chiÕm h÷u ruéng ®Êt), còng nh− nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt kü thuËt (vÊn ®Ò ranh giíi, chÕ ®é kinh doanh, sè thu ho¹ch) nh−ng «ng cã ý ®Æt nh÷ng vÊn ®Ò thø nhÊt lªn hµng ®Çu.

Trong bµi tùa, «ng P«-xt¬-ni-cèp viÕt: "Ph¶i thó thùc r»ng ®¸ng lÏ cã thÓ chó ý nhiÒu ®Õn kü thuËt cña kinh tÕ n«ng d©n, th× t«i l¹i Ýt chó ý ®Õn, nh−ng së dÜ t«i lµm nh− thÕ lµ v×, theo t«i th× trong nÒn kinh tÕ n«ng d©n nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ cã mét vai trß quan träng h¬n lµ kü thuËt. B¸o chÝ n−íc ta... th−êng coi nhÑ mÆt kinh tÕ... Ng−êi ta

V. I. L ª - n i n

6

rÊt Ýt chó ý nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ cã tÝnh chÊt c¬ b¶n ®èi víi nÒn kinh tÕ n«ng d©n ë n−íc ta, nh− vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ vÊn ®Ò ranh giíi ruéng ®Êt. Cuèn s¸ch nµy dµnh mét phÇn lín h¬n ®Ó lµm s¸ng tá chÝnh nh÷ng vÊn ®Ò Êy, vµ ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt" (Lêi tùa, tr. IX).

Hoµn toµn ®ång ý víi çch nh×n cña t¸c gi¶ vÒ tÇm quan träng t−¬ng ®èi cña nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vµ kü thuËt, nªn t«i ®Þnh dµnh bµi cña t«i ®Ó chØ tr×nh bµy riªng çi phÇn t¸c phÈm cña «ng P«-xt¬-ni-cèp trong ®ã nÒn kinh tÕ n«ng d©n lµ ®èi t−îng ®Ó nghiªn cøu vÒ mÆt kinh tÕ - chÝnh trÞ*.

Trong bµi tùa, t¸c gi¶ ®· nãi râ nh÷ng ®iÓm chñ yÕu cña viÖc nghiªn cøu ®ã nh− sau:

"Do m¸y mãc, trong thêi gian gÇn ®©y, ®· ®−îc sö dông réng r·i trong c«ng viÖc ®ång ¸ng cña n«ng d©n vµ do quy m« kinh doanh cña bé phËn n«ng d©n kh¸ gi¶ ®−îc më réng ra nhiÒu, nªn ®êi sèng n«ng nghiÖp ë n−íc ta ®i vµo mét giai ®o¹n míi, giai ®o¹n nµy ch¾c ch¾n lµ sÏ cßn ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n trong n¨m nay t¹o cho mét ®µ ph¸t triÓn míi. Quy m« kinh doanh vµ viÖc sö dông m¸y mãc mµ t¨ng lªn, th× n¨ng suÊt lao ®éng cña n«ng d©n vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña gia ®×nh còng t¨ng lªn rÊt nhiÒu, ®ã lµ ®iÒu mµ tõ tr−íc ®Õn nay ng−êi ta vÉn kh«ng nh×n thÊy, khi x¸c ®Þnh diÖn tÝch do mét hé n«ng d©n cã thÓ canh t¸c ®−îc...

ViÖc sö dông m¸y mãc trong nÒn kinh tÕ n«ng d©n lµm cho nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t thay ®æi rÊt nhiÒu: viÖc sö dông m¸y mãc nh− thÕ ®· gi¶m bít nhu cÇu vÒ nh©n c«ng

* Theo t«i th× tr×nh bµy nh− thÕ kh«ng ph¶i lµ thõa, v× cuèn s¸ch cña «ng P«-xt¬-ni-cèp − mét trong nh÷ng tr−íc t¸c xuÊt s¾c nhÊt trong sè çc tr−íc t¸c kinh tÕ ë n−íc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y − hÇu nh− kh«ng ®−îc ai biÕt tíi c¶. Cã lÏ mét phÇn lµ do t¸c gi¶, tuy ®· thõa nhËn tÇm quan träng lín lao cña nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ, nh−ng l¹i tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò ®ã hÕt søc t¶n m¹n vµ ®· ®−a vµo b¶n tr×nh bµy cña m×nh qu¸ nhiÒu chi tiÕt thuéc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c.


7

n«ng nghiÖp vµ lµm cho t×nh tr¹ng nh©n khÈu thõa − vèn vÉn cã trong n«ng nghiÖp n−íc ta − cµng nÆng nÒ h¬n ®èi víi n«ng d©n, nªn nã ®· gãp phÇn lµm t¨ng thªm con sè nh÷ng gia ®×nh ®· trë thµnh thõa ®èi víi n«ng th«n, do ®ã ph¶i ®i n¬i kh¸c kiÕm c«ng ¨n, viÖc lµm vµ thùc tÕ ®· trë thµnh nh÷ng gia ®×nh n«ng d©n kh«ng ruéng ®Êt. §ång thêi, víi nh÷ng ph−¬ng ph¸p trång trät hiÖn ®ang ®−îc ¸p dông, vµ víi tÝnh chÊt qu¶ng canh cña n«ng nghiÖp th× viÖc sö dông nh÷ng m¸y mãc lín vµo n«ng nghiÖp ®−a ®êi sèng cña n«ng d©n lªn cao ®Õn mét møc mµ tõ tr−íc ®Õn nay kh«ng thÓ nghÜ tíi ®−îc. §ã lµ ®iÒu ®¶m b¶o cho søc m¹nh cña nh÷ng sù biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng cña n«ng d©n. Nªu ra vµ nãi râ nh÷ng sù biÕn ®æi Êy trong n«ng d©n miÒn Nam n−íc Nga, ®ã lµ nhiÖm vô trùc tiÕp cña cuèn s¸ch nµy" (Lêi tùa, tr. X).

Tr−íc khi tr×nh bµy xem nh÷ng sù biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ ®ã, theo ý cña t¸c gi¶, lµ nh÷ng g×, t«i cÇn ph¶i nãi thªm hai ®iÓm d−íi ®©y:

Mét lµ, nh− trªn kia ta ®· thÊy, P«-xt¬-ni-cèp cho ta biÕt nh÷ng sè liÖu vÒ nh÷ng tØnh KhÐc-x«n, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p vµ Ta-vrÝch; nh−ng chØ nh÷ng sè liÖu vÒ tØnh Ta-vrÝch lµ cã ®Çy ®ñ chi tiÕt th«i, mµ còng kh«ng ph¶i ®èi víi toµn tØnh: t¸c gi¶ kh«ng cung cÊp ®−îc nh÷ng sè liÖu vÒ Cr−m lµ vïng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ h¬i kh¸c mét chót, mµ chØ chó träng ®Õn ba huyÖn trªn ®Êt liÒn n»m ë phÝa B¾c tØnh Ta-vrÝch, tøc lµ huyÖn BÐc-®i-an-xc¬, Mª-li-t«-p«n vµ §ni-Ðp-r¬. T«i còng chØ dïng nh÷ng sè liÖu thuéc ®éc ba huyÖn ®ã th«i.

Hai lµ, trong tØnh Ta-vrÝch, ngoµi ng−êi Nga ra cßn cã c¶ ng−êi §øc vµ ng−êi Bun-ga-ri sinh sèng n÷a, nh−ng sè ng−êi §øc vµ ng−êi Bun-ga-ri kh«ng ®«ng b»ng ng−êi Nga: trong tæng sè 19586 hé thuéc huyÖn §ni-Ðp-r¬, cã 113 hé di d©n ng−êi §øc, tøc lµ chØ cã vÎn vÑn 0,6%. T¹i huyÖn Mª-li-t«-p«n, trong tæng sè 34 978 hé, cã (1 874 + 285 =)

V. I. L ª - n i n

8

2 159 hé ng−êi §øc vµ ng−êi Bun-ga-ri, tøc lµ 6,1%. Sau cïng, t¹i huyÖn BÐc-®i-an-xc¬, trong tæng sè 28 794 hé, th× cã 7 224 hé ng−êi §øc vµ ng−êi Bun-ga-ri, tøc lµ 25%. Tæng céng l¹i th× trong tæng sè 83 358 hé cña c¶ ba huyÖn, cã 9 496 hé di d©n, tøc lµ vµo kho¶ng 1/9. VËy lµ, nãi chung sè hé di d©n lµ rÊt Ýt, mµ trong huyÖn §ni-Ðp-r¬ th× con sè ®ã l¹i hoµn toµn kh«ng ®¸ng kÓ. T¸c gi¶ ®· m« t¶ tØ mØ kinh tÕ cña nh÷ng hé di d©n, lu«n lu«n t¸ch rêi kinh tÕ cña nh÷ng hé ®ã víi kinh tÕ cña nh÷ng hé ng−êi Nga. T«i kh«ng nãi ®Õn tÊt c¶ nh÷ng sù m« t¶ ®ã mµ hoµn toµn chØ nãi ®Õn kinh tÕ cña n«ng d©n Nga th«i. ThËt ra th× sè liÖu bao gåm c¶ ng−êi Nga lÉn ng−êi §øc, nh−ng v× con sè ng−êi §øc kh«ng ®«ng, nªn dï cã nhËp ng−êi §øc vµo th× còng kh«ng lµm cho tû lÖ chung thay ®æi, thµnh thö chóng ta hoµn toµn cã thÓ dùa vµo nh÷ng sè liÖu ®ã ®Ó nhËn ®Þnh nÒn kinh tÕ cña n«ng d©n Nga. Nh÷ng ng−êi Nga ë tØnh Ta-vrÝch, ®Õn lµm ¨n sinh sèng ë ®Êy trong 30 n¨m gÇn ®©y, chØ kh¸c n«ng d©n thuéc çc tØnh kh¸c ë chç hä kh¸ gi¶ h¬n. Trong tØnh ®ã, chÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt c«ng x·, theo lêi t¸c gi¶ nãi, lµ "cã tÝnh chÊt ®iÓn h×nh vµ æn ®Þnh"*; nãi tãm l¹i, trõ nh÷ng hé di d©n ra th× kinh tÕ n«ng d©n trong tØnh Ta-vrÝch, vÒ c¨n b¶n, kh«ng kh¸c víi h×nh lo¹i chung cña kinh tÕ n«ng d©n Nga.

II

P«-xt¬-ni-cèp nãi: "HiÖn nay, trong bÊt cø lµng nµo t−¬ng ®èi lín ë miÒn Nam Nga (vµ ch¾c lµ ng−êi ta còng cã thÓ nãi nh− thÕ ®èi víi phÇn lín nh÷ng ®Þa ph−¬ng trong n−íc Nga) t×nh h×nh kinh tÕ cña çc lo¹i d©n c− ®Òu kh¸c nhau rÊt nhiÒu, ®Õn nçi hÕt søc khã mµ coi riªng tõng lµng nµo

* ChÕ ®é chiÕm h÷u ruéng ®Êt theo tõng n«ng hé ç thÓ chØ cã trong n¨m ®Þa ph−¬ng th«i.


9

®ã lµ mét ®¬n vÞ hoµn chØnh ®Ó nãi vÒ møc sinh ho¹t ®−îc, vµ hÕt søc khã mµ dïng nh÷ng con sè trung b×nh ®Ó nãi lªn møc sinh ho¹t ®ã ®−îc. Nh÷ng con sè trung b×nh ®ã tuy cã nãi lªn ®−îc mét vµi ®iÒu kiÖn chung cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong ®êi sèng kinh tÕ cña n«ng d©n, nh−ng kh«ng lµm cho ta cã ®−îc mét kh¸i niÖm nµo vÒ tÝnh mu«n h×nh mu«n vÎ cña çc hiÖn t−îng kinh tÕ trong thùc tÕ" (tr. 106).

D−íi ®ã mét chót, P«-xt¬-ni-cèp l¹i cßn nãi râ h¬n: "Møc sèng kh«ng ®Òu nhau khiÕn cho hÕt søc khã mµ nhËn

xÐt ®−îc møc sèng kh¸ gi¶ chung cña d©n c−. Nh÷ng ng−êi nµo ®i l−ít qua nh÷ng lµng lín trong tØnh Ta-vrÝch, th−êng kÕt luËn r»ng nh÷ng n«ng d©n ë ®©y ®Òu rÊt kh¸ gi¶; nh−ng mét lµng mµ nöa sè n«ng d©n lµ nh÷ng ng−êi kh¸ gi¶, cßn mét nöa th× lu«n lu«n ë trong t×nh tr¹ng bÇn cïng, nh− vËy cã thÓ nãi ®ã lµ mét lµng kh¸ gi¶ ®−îc kh«ng? Vµ c¨n cø vµo dÊu hiÖu nµo ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é kh¸ gi¶ cña lµng nµy hay lµng nä? Râ rµng lµ ë ®©y nh÷ng con sè trung b×nh − lµ nh÷ng con sè nãi lªn t×nh h×nh cña d©n c− trong c¶ mét lµng hay c¶ mét khu vùc − ch−a ®ñ ®Ó kÕt luËn vÒ møc ®é kh¸ gi¶ cña n«ng d©n ®−îc. Muèn xÐt møc ®é kh¸ gi¶ ®ã, th× chØ cã thÓ c¨n cø vµo rÊt nhiÒu sè liÖu, vµ ph©n d©n c− thµnh nhiÒu lo¹i kh¸c nhau " (tr. 154).

Ng−êi ta cã thÓ t−ëng r»ng khi t¸c gi¶ x¸c nhËn sù ph©n ho¸ trong n«ng d©n, th× nh− vËy lµ h×nh nh− t¸c gi¶ ch¼ng nãi lªn ®−îc mét ®iÒu g× míi mÎ c¶: sù ph©n ho¸ nµy ®· ®−îc nãi ®Õn trong hÇu hÕt nh÷ng tr−íc t¸c bµn vÒ kinh tÕ n«ng d©n nãi chung råi. Nh−ng vÊn ®Ò lµ khi ng−êi ta nh¾c ®Õn sù ph©n ho¸ ®ã th× th−êng coi nhÑ ý nghÜa cña nã, ng−êi ta xem sù ph©n ho¸ ®ã lµ kh«ng quan träng hay thËm chÝ cßn coi lµ mét ®iÒu ngÉu nhiªn n÷a, ng−êi ta cho r»ng cã thÓ nãi ®Õn h×nh lo¹i kinh tÕ n«ng d©n, vµ cßn dïng nh÷ng con sè trung b×nh ®Ó nªu lªn ®Æc tr−ng cña h×nh lo¹i ®ã, ng−êi ta th¶o luËn vÒ ý nghÜa cña çc lo¹i biÖn ph¸p thùc tÕ ®èi víi toµn thÓ n«ng d©n. Trong cuèn

V. I. L ª - n i n

10

s¸ch cña m×nh, P«-xt¬-ni-cèp ®· ph¶n ®èi nh÷ng quan ®iÓm nh− thÕ. ¤ng nªu râ (vµ kh«ng ph¶i chØ mét lÇn mµ th«i) "tÝnh chÊt hÕt søc nhiÒu h×nh nhiÒu vÎ cña t×nh h×nh kinh tÕ cña çc n«ng hé ë trong c«ng x·" (tr. 323) vµ «ng kiªn quyÕt ph¶n ®èi "khuynh h−íng coi giíi n«ng d©n lµ mét chØnh thÓ thuÇn nhÊt, nh− nh÷ng phÇn tö trÝ thøc thµnh thÞ ë n−íc ta, cho ®Õn nay, vÉn coi lµ nh− thÕ" (tr. 351). ¤ng nãi: "Nh÷ng tµi liÖu ®iÒu tra thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng vÒ m−êi n¨m gÇn ®©y, ®· cho ta thÊy râ r»ng c«ng x· n«ng th«n ë n−íc ta hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ mét ®¬n vÞ thuÇn nhÊt nh− çc nhµ chÝnh luËn n−íc ta vµo nh÷ng n¨m 70 ®· t−ëng; vµ cho ta thÊy râ r»ng trong mÊy chôc n¨m gÇn ®©y, d©n c− trong c«ng x· n«ng th«n ®Òu ph©n ho¸ thµnh nhiÒu lo¹i víi t×nh h×nh kinh tÕ hÕt søc kh¸c nhau" (tr. 323).

P«-xt¬-ni-cèp ®−a ra rÊt nhiÒu sè liÖu, r¶i r¸c trong toµn bé cuèn s¸ch, ®Ó chøng thùc cho quan ®iÓm cña m×nh, vµ b©y giê ®©y, chóng ta cÇn ph¶i tæng hîp nh÷ng sè liÖu ®ã l¹i mét çch cã hÖ thèng ®Ó kiÓm tra xem quan ®iÓm ®ã cã ®óng kh«ng; ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: vÊn ®Ò gi÷a "nh÷ng phÇn tö trÝ thøc thµnh thÞ", lµ nh÷ng ng−êi coi n«ng d©n lµ mét çi g× thuÇn nhÊt, vµ P«-xt¬-ni-cèp, lµ ng−êi kh¼ng ®Þnh r»ng n«ng d©n rÊt kh«ng thuÇn nhÊt, th× bªn nµo ®óng? råi ®Õn vÊn ®Ò tÝnh kh«ng thuÇn nhÊt ®ã s©u s¾c nh− thÕ nµo? nÕu chóng ta chØ c¨n cø vµo nh÷ng con sè trung b×nh th«i th× tÝnh chÊt ®ã cã lµm cho chóng ta khã nªu râ ®−îc ®Æc tr−ng kinh tÕ - chÝnh trÞ chung cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n kh«ng? tÝnh chÊt ®ã cã kh¶ n¨ng thay ®æi ®−îc t¸c dông vµ ¶nh h−ëng cña nh÷ng biÖn ph¸p thùc tÕ ®èi víi çc lo¹i n«ng d©n kh¸c nhau, kh«ng?

Tr−íc khi dÉn ra nh÷ng con sè dïng lµm tµi liÖu cÇn thiÕt ®Ó gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò ®ã, cÇn thÊy râ r»ng tÊt c¶ nh÷ng sè liÖu thuéc lo¹i Êy ®Òu do P«-xt¬-ni-cèp rót tõ nh÷ng tËp thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng nãi vÒ tØnh Ta-vrÝch. Trong nh÷ng cuéc ®iÒu tra th× lóc ®Çu,


11

c¬ quan thèng kª cña çc Héi ®ång ®Þa ph−¬ng chØ thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ tõng c«ng x· n«ng th«n, chø kh«ng thu thËp nh÷ng sè liÖu vÒ mçi n«ng hé. Nh−ng ch¼ng bao l©u ng−êi ta nhËn thÊy r»ng t×nh h×nh tµi s¶n cña çc n«ng hé Êy cã kh¸c nhau, cho nªn ng−êi ta liÒn tiÕn hµnh ®iÒu tra tõng hé, ®ã lµ b−íc ®Çu tiªn nh»m nghiªn cøu s©u h¬n vÒ t×nh h×nh kinh tÕ cña n«ng d©n. B−íc tiÕp theo lµ viÖc dïng çc biÓu ®å tæng hîp: xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc cho r»ng t×nh h×nh tµi s¶n cña n«ng d©n trong c«ng x·4 cã nh÷ng sù kh¸c nhau s©u s¾c h¬n nh÷ng sù kh¸c nhau gi÷a çc lo¹i n«ng d©n ®−îc s¾p xÕp theo ®Þa vÞ ph¸p lý, nªn nh÷ng nh©n viªn thèng kª c¨n cø vµo nh÷ng sù kh¸c nhau nhÊt ®Þnh vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, mµ ph©n lo¹i tÊt c¶ nh÷ng chØ tiªu vÒ t×nh h×nh kinh tÕ cña n«ng d©n, ch¼ng h¹n nh− chia n«ng d©n thµnh tõng lo¹i c¨n cø vµo diÖn tÝch gieo trång tÝnh theo ®ª-xi-a-tin, c¨n cø vµo sè sóc vËt cµy kÐo, c¨n cø vµo phÇn ruéng canh t¸c ®−îc chia cña mçi hé, v. v. .

Thèng kª cña çc Héi ®ång ®Þa ph−¬ng tØnh Ta-vrÝch ph©n lo¹i n«ng d©n, c¨n cø vµo sè ruéng ®Êt gieo trång? P«-xt¬-ni-cèp cho r»ng çch ph©n lo¹i nh− thÕ "lµ rÊt ®¹t" (tr. XII), v× "trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña çc huyÖn ë Ta-vrÝch, th× diÖn tÝch gieo trång lµ dÊu hiÖu quan träng nhÊt nãi lªn møc sèng cña n«ng d©n" (tr. XII). P«-xt¬-ni-cèp nãi: "Trong çc vïng th¶o nguyªn ë miÒn Nam n−íc Nga, çc nghÒ phô ®ñ mäi lo¹i vµ cã tÝnh chÊt phi n«ng nghiÖp, trong n«ng d©n, h·y cßn t−¬ng ®èi Ýt ph¸t triÓn, vµ c«ng viÖc chñ yÕu cña tèi ®¹i ®a sè d©n c− n«ng th«n hiÖn nay lµ nghÒ n«ng dùa trªn viÖc trång ngò cèc lµ chÝnh". "Theo thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng, th× trong çc huyÖn miÒn B¾c tØnh Ta-vrÝch 7,6% n«ng d©n quª qu¸n ë ®Êy hoµn toµn lµm nghÒ thñ c«ng; ngoµi ra, 16,3% d©n c− cßn lµm thªm mét nghÒ phô n÷a bªn c¹nh viÖc canh t¸c ruéng ®Êt cña m×nh" (tr. 108). Thùc vËy, ngay c¶ ®èi víi çc ®Þa ph−¬ng kh¸c ë Nga còng vËy, ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i c¨n cø vµo

V. I. L ª - n i n

12

diÖn tÝch gieo trång lµ ph−¬ng ph¸p ®óng h¬n nhiÒu so víi nh÷ng ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i kh¸c ®· ®−îc çc nhµ thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ¸p dông, ch¼ng h¹n, nh− ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i c¨n cø theo sè ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt ®−îc chia cña mçi hé hay sè ruéng ®Êt gieo trång ®−îc chia cña mçi hé: mét mÆt v× sè ruéng ®Êt ®−îc chia kh«ng trùc tiÕp nãi lªn møc ®é kh¸ gi¶ cña n«ng hé, do chç diÖn tÝch phÇn ruéng ®−îc chia phô thuéc vµo sè nh©n khÈu ®−îc ®¨ng ký5 tøc lµ phô thuéc vµo sè nam giíi trong gia ®×nh, vµ chØ gi¸n tiÕp phô thuéc vµo t×nh h×nh kh¸ gi¶ cña ng−êi chñ hé th«i; − sau cïng cßn v× ng−êi n«ng d©n cã thÓ kh«ng sö dông phÇn ruéng ®−îc chia cña m×nh nh−ng l¹i ®em cho thuª ®i vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông phÇn ®Êt Êy do thiÕu n«ng cô. MÆt kh¸c, nÕu nghÒ chÝnh cña d©n c− lµ nghÒ n«ng, th× cÇn ph¶i x¸c ®Þnh diÖn tÝch gieo trång, míi tÝnh to¸n ®−îc s¶n l−îng, míi x¸c ®Þnh ®−îc sè lóa m× mµ ng−êi n«ng d©n tiªu dïng, còng nh− mua hay b¸n, v× kh«ng lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò Êy th× còng vÉn sÏ kh«ng thÊy râ ®−îc mét mÆt rÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n: sÏ kh«ng hiÓu râ ®−îc tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp cña n«ng d©n vµ tÇm quan träng cña nÒn kinh tÕ ®ã so víi nh÷ng kho¶n kiÕm thªm, v. v.. Sau hÕt, chÝnh lµ ph¶i c¨n cø vµo diÖn tÝch gieo trång ®Ó ph©n lo¹i th× míi cã thÓ so s¸nh kinh tÕ cña mét hé víi çi gäi lµ tiªu chuÈn chiÕm h÷u ruéng ®Êt vµ tiªu chuÈn canh t¸c cña n«ng d©n, víi tiªu chuÈn l−¬ng thùc (Nahrungsfläche) vµ tiªu chuÈn lao ®éng (Arbeitsfläche). Tãm l¹i, viÖc ph©n lo¹i c¨n cø vµo diÖn tÝch gieo trång kh«ng nh÷ng lµ mét ph−¬ng ph¸p rÊt ®¹t, mµ cßn lµ ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt vµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt.

C¨n cø vµo diÖn tÝch gieo trång, çc nhµ thèng kª cña tØnh Ta-vrÝch ®· chia n«ng d©n thµnh 6 lo¹i: 1) kh«ng gieo trång; 2) gieo trång tõ 5 ®ª-xi-a-tin trë l¹i; 3) tõ 5 ®Õn 10 ®ª-xi-a-tin; 4) tõ 10 ®Õn 25 ®ª-xi-a-tin; 5) Tõ 25 ®Õn 50 ®ª-xi-a-tin; vµ 6) trªn 50 ®ª-xi-a-tin mçi hé. VÒ c¶ ba huyÖn th×


13

tû lÖ phÇn tr¨m cña çc lo¹i ®ã so víi tæng sè hé lµ nh− sau: Çc huyÖn

S è h é t Ý n h t h e o t û l Ö p h Ç n t r ¨ m

BÐc-®i-an-xc¬ %

Mª-li-t«-p«n

%

§ni- Ðp-r¬

%

DiÖn tÝch gieo trång trung b×nh cña mçi hé tÝnh

chung c¶ ba huyÖn (tÝnh theo

®ª-xi-a-tin) Kh«ng gieo trång 6 7,5 9 - Gieo trång tõ 5 ®ª-xi-a-tin trë l¹i

12

11,5

11

3,5

Gieo trång tõ 5 ®Õn 10 ®ª-xi-a-tin

22

21

20

8


38

39

41,8

16,4


19

16,6

15,1

34,5

Gieo trång trªn 50 ®ª-xi-a-tin

3

4,4

3,1

75

Nh÷ng tû lÖ chung (nh÷ng tû lÖ phÇn tr¨m ®ã lµ tÝnh cho toµn bé d©n c−, kÓ c¶ ng−êi §øc), nÕu kh«ng tÝnh sè ng−êi §øc, th× còng kh«ng thay ®æi lµ bao, vÝ dô, t¸c gi¶ tÝnh tæng céng trong 3 huyÖn ë tØnh Ta-vrÝch cã 40% n«ng d©n gieo trång trªn Ýt ruéng ®Êt (tõ 10 ®ª-xi-a-tin trë l¹i), 40% n«ng d©n gieo trång mét diÖn tÝch trung b×nh (tõ 10 ®Õn 25 ®ª-xi-a-tin) vµ 20% n«ng d©n gieo trång nhiÒu ruéng ®Êt. nÕu kh«ng tÝnh nh÷ng ng−êi §øc th× con sè 20% ®ã gi¶m bít ®i 1/6 (cßn 16,7%, nghÜa lµ chØ gi¶m bít 3,3%), khiÕn cho con sè n«ng d©n gieo trång Ýt ruéng ®Êt t¨ng lªn mét çch t−¬ng øng.

§Ó x¸c ®Þnh møc ®é nhiÒu h×nh nhiÒu vÎ cña çc lo¹i n«ng d©n ®ã, chóng ta h·y b¾t ®Çu xÐt xem t×nh h×nh së h÷u vµ sö dông ruéng ®Êt nh− thÕ nµo.

P«-xt¬-ni-cèp ®−a ra biÓu ®å sau ®©y (tæng sè ba lo¹i ruéng ®Êt ghi trong biÓu ®å kh«ng ph¶i lµ do t¸c gi¶ tÝnh ra (tr. 145);


15

P«-xt¬-ni-cèp nãi: "Nh÷ng con sè trªn ®©y chøng tá r»ng trong c¸c huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch lo¹i n«ng d©n kh¸ gi¶ h¬n, kh«ng nh÷ng sö dông nhiÒu phÇn ruéng ®−îc chia, ― cã thÓ v× gia ®×nh ®«ng ng−êi, ― mµ ®ång thêi cßn mua nhiÒu ruéng ®Êt nhÊt vµ thuª nhiÒu ruéng ®Êt nhÊt" (tr. 146).

VÒ vÊn ®Ò nµy, theo t«i, th× chØ cã thÓ nãi r»ng kh«ng thÓ hoµn toµn lÊy sè ng−êi trong gia ®×nh ®«ng h¬n ®Ó gi¶i thÝch hiÖn t−îng diÖn tÝch phÇn ruéng ®−îc chia t¨ng lªn khi ta xÐt tõ lo¹i d−íi lªn lo¹i trªn. P«-xt¬-ni-cèp ®−a ra biÓu ®å sau ®©y vÒ sè ng−êi trong c¸c gia ®×nh thuéc mçi lo¹i n«ng d©n trong 3 huyÖn: TÝnh trung b×nh sè ng−êi trong mçi gia ®×nh

H u y Ö n B Ð c - ® i - a n - x c ¬

H u y Ö n M ª - l i - t « - p « n

H u y Ö n § n i -

Ð p - r ¬

Nh©

n kh

Èu

nam

vµ

n÷

Sè n

g−êi

la

o ®é

ng

Nh©

n kh

Èu

Sè n

g−êi

la

o ®é

ng

Nh©

n kh

Èu

Sè n

g−êi

la

o ®é

ng

Kh«ng gieo trång 4,5 0,9 4,1 0,9 4,6 1 Gieo trång 5 ®ª-xi- a-

tin trë l¹i

4,9

1,1

4,6 1

4,9

1,1


5,6

1,2

5,3

1,2

5,4

1,2


7,1

1,6

6,8

1,5

6,3

1,4


8,2

1,8

8,6

1,9

8,2

1,9

Gieo trång trªn 50 ®ª-xi-a-tin

10,6

2,3

10,8

2,3

10,1

2,3

Trong toµn huyÖn 6,6 1,5 6,5 1,5 6,2 1,4

Theo biÓu ®å trªn ®©y, ng−êi ta thÊy r»ng tõ lo¹i d−íi lªn lo¹i trªn, møc ®é t¨ng cña sè ruéng ®Êt ®−îc chia cña mçi hé th× nhanh h¬n nhiÒu so víi møc ®é t¨ng cña sè

V. I. L ª - n i n

16

nh©n khÈu nam n÷ vµ cña sè ng−êi lao ®éng. §Ó minh ho¹ ®iÒu ®ã, chóng ta h·y lÊy huyÖn §ni-Ðp-r¬ lµm vÝ dô, vµ quy ®Þnh nh÷ng sè liÖu thuéc lo¹i d−íi lµ 100 :

PhÇn ruéng ®−îc chia

Sè ng−êi lao ®éng

Nh©n khÈu nam vµ n÷

Kh«ng gieo trång 100 100 100 Gieo trång 5 ®ª-xi-a-tin

trë l¹i

86

110

106 Gieo trång tõ 5 ®Õn 10

®ª-xi-a-tin

136

120


®ª-xi-a-tin

195

140


®ª-xi-a-tin

259

190

178 Gieo trång trªn 50 ®ª-xi-

a-tin

272

230

219

Râ rµng lµ ngoµi nh©n tè sè ng−êi trong gia ®×nh ra th× nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« cña phÇn ruéng ®−îc chia cßn lµ møc ®é kh¸ gi¶ cña mçi hé n÷a.

NÕu chóng ta nghiªn cøu nh÷ng sè liÖu vÒ sè ruéng ®Êt do çc lo¹i n«ng d©n mua ®−îc, chóng ta thÊy r»ng nh÷ng hé mua ®−îc ruéng ®Êt th× hÇu nh− chØ lµ nh÷ng hé lo¹i trªn, gieo trång tõ 25 ®ª-xi-a-tin trë lªn, vµ chñ yÕu lµ nh÷ng n«ng d©n rÊt kh¸ gi¶, mçi hé gieo trång 75 ®ª-xi-a-tin. Bëi vËy nh÷ng sè liÖu vÒ ruéng ®Êt mua ®· chøng thùc mét çch ®Çy ®ñ ý kiÕn cña P«-xt¬-ni-cèp vÒ sù kh¸c nhau gi÷a çc lo¹i n«ng d©n. Ch¼ng h¹n nh− tµi liÖu mµ t¸c gi¶ ®· cung cÊp khi viÕt ë trang 147: "96 146 ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt lµ do n«ng d©n çc huyÖn trong tØnh Ta-vrÝch mua", th× hoµn toµn kh«ng nãi râ ®−îc hiÖn t−îng sau ®©y: hÇu hÕt ruéng ®Êt Êy ®Òu ë trong tay mét thiÓu sè rÊt nhá ®· ®−îc h−ëng nhiÒu phÇn ruéng ®−îc chia h¬n c¶, nghÜa lµ ë trong tay thiÓu sè gåm nh÷ng n«ng d©n "kh¸ gi¶", nh− P«-xt¬-ni-cèp


17

®· nãi, vµ sè n«ng d©n nµy kh«ng chiÕm qu¸ 1/5 tæng sè d©n c−. VÒ vÊn ®Ò thuª ruéng ®Êt th× còng ph¶i nãi nh− thÕ. BiÓu ®å

trªn kia chØ râ tæng sè ruéng ®Êt thuª, trong ®ã kÓ c¶ phÇn ruéng ®−îc chia lÉn ruéng ®Êt kh«ng ph¶i lµ ruéng ®−îc chia. Xem ®ã th× thÊy r»ng sè ruéng ®Êt thuª t¨ng lªn theo ®óng møc ®é kh¸ gi¶ cña n«ng d©n, vµ do ®ã còng thÊy r»ng n«ng d©n cµng cã nhiÒu ruéng ®Êt th× l¹i cµng thuª nhiÒu ruéng ®Êt vµ do ®ã lµm cho nh÷ng lo¹i n«ng d©n nghÌo kh«ng cã ®−îc ®ñ sè ruéng ®Êt cÇn thiÕt cho hä.

CÇn ph¶i nãi r»ng ®ã lµ mét hiÖn t−îng phæ biÕn trong c¶ n−íc Nga. Gi¸o s− Ca-r−-sÐp tæng kÕt cho toµn n−íc Nga t×nh h×nh n«ng d©n thuª ruéng ®Êt kh«ng ph¶i phÇn ruéng ®−îc chia (trong tÊt c¶ nh÷ng khu vùc mµ çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®· tiÕn hµnh thèng kª), ®· nªu râ mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a sè ruéng ®Êt thuª vµ møc ®é kh¸ gi¶ cña ng−êi thuª ruéng ®Êt, vµ coi ®ã lµ quy luËt phæ biÕn*.

Ngoµi ra, P«-xt¬-ni-cèp l¹i ®−a ra nh÷ng con sè cßn chi tiÕt h¬n n÷a vÒ t×nh h×nh ph©n bè cña sè ruéng ®Êt thuª (kÓ c¶ nh÷ng phÇn ruéng ®Êt ®−îc chia, lÉn nh÷ng ruéng ®Êt kh«ng ph¶i lµ ruéng ®−îc chia), vµ t«i xin dÉn nh÷ng con sè ®ã ra ®©y: [xem b¶ng tr. 18. − BT.]

C¶ ë ®©y n÷a, chóng ta còng thÊy r»ng nh÷ng con sè trung b×nh kh«ng thÓ nãi râ ®−îc hiÖn t−îng: thÝ dô nh− khi chóng ta nãi r»ng trong huyÖn §ni-Ðp-r¬, 56% n«ng d©n ®i thuª ruéng ®Êt, nh− thÕ lµ chóng ta ®· ®−a ra mét kh¸i niÖm rÊt kh«ng ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh thuª ruéng ®Êt, v× trong nh÷ng lo¹i kh«ng cã ®ñ ruéng ®Êt (sau ®©y, chóng ta

* "KÕt qu¶ nghiªn cøu kinh tÕ vÒ n−íc Nga, c¨n cø vµo nh÷ng tµi liÖu thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng". T. II. N. Ca-r−-sÐp. T×nh h×nh n«ng d©n thuª nh÷ng ruéng ®Êt kh«ng ph¶i phÇn ruéng ®−îc chia. §oãc-p¸t, 1892, Tr. 122, 133 vµ nh÷ng trang tiÕp.


19

sÏ chøng minh ®iÓm ®ã) th× tû lÖ phÇn tr¨m sè ng−êi thuª ruéng ®Êt l¹i thÊp h¬n nhiÒu, chØ cã 25% trong lo¹i 1, nh−ng trong lo¹i nhiÒu ruéng lµ lo¹i hoµn toµn cã ®ñ ruéng råi, th× hÇu hÕt l¹i ®i thuª ruéng ®Êt (91%). Møc chªnh lÖch vÒ sè ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt mµ mçi hé thuª ®−îc, l¹i cßn lín h¬n n÷a: sè ruéng ®Êt mµ lo¹i trªn thuª th× lín gÊp 30 - 15 - 24 lÇn sè ruéng ®Êt mµ lo¹i d−íi thuª. Râ rµng lµ ®iÒu ®ã lµm thay ®æi chÝnh tÝnh chÊt cña viÖc thuª ruéng ®Êt : ®èi víi lo¹i trªn, th× ®ã ®· lµ mét viÖc kinh doanh th−¬ng m¹i råi, cßn ®èi víi lo¹i d−íi, th× cã thÓ ®ã lµ mét viÖc lµm do sù bÇn cïng cay ®¾ng. Nh÷ng sè liÖu vÒ gi¸ thuª ruéng ®Êt ®· x¸c minh gi¶ thuyÕt sau lµ ®óng : râ rµng lµ lo¹i Ýt ruéng ph¶i tr¶ gi¸ thuª ruéng ®Êt ®¾t h¬n, ®«i khi ®¾t gÊp bèn lÇn so víi nh÷ng hé lo¹i trªn (trong huyÖn §ni-Ðp-r¬). VÒ vÊn ®Ò nµy, còng nªn nh¾c l¹i r»ng kh«ng ph¶i chØ ë miÒn Nam n−íc ta, míi cã t×nh tr¹ng lµ diÖn tÝch ruéng ®Êt thuª cµng Ýt bao nhiªu th× gi¸ thuª ruéng cµng cao lªn bÊy nhiªu ®©u : t¸c phÈm cña «ng Ca-r−-sÐp ®· chøng m×nh r»ng quy luËt ®ã lµ mét quy luËt phæ biÕn.

VÒ nh÷ng sè liÖu ®ã, «ng P«-xt¬-ni-cèp ®· nãi : "Trong nh÷ng huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch th× nh÷ng ng−êi ®i thuª ruéng l¹i chñ yÕu lµ nh÷ng n«ng d©n kh¸ gi¶, ®· cã ®ñ phÇn ruéng ®−îc chia vµ ruéng t− råi; hä ®Æc biÖt thuª nh÷ng ruéng ®Êt kh«ng ph¶i phÇn ruéng ®−îc chia, nghÜa lµ nh÷ng ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ cña nhµ n−íc, ë xa lµng m¹c h¬n. XÐt vÒ thùc chÊt th× ®iÒu ®ã lµ hoµn toµn tù nhiªn: muèn thuª nh÷ng ruéng ®Êt xa, th× ph¶i cã ®Çy ®ñ sóc vËt cµy kÐo, cßn nh÷ng n«ng d©n nghÌo h¬n th× ngay c¶ ®Õn sóc vËt ®Ó canh t¸c phÇn ruéng ®−îc chia cña m×nh, còng kh«ng cã ®ñ n÷a lµ" (tr. 148).

Kh«ng nªn nghÜ r»ng së dÜ cã t×nh h×nh ph©n bè ®ã vÒ nh÷ng ruéng ®Êt thuª, lµ v× ruéng ®Êt ®−îc ®em cho tõng c¸ nh©n thuª. Dï ruéng ®Êt lµ do mét c«ng x· thuª ®i

V. I. L ª - n i n

20

n÷a th× t×nh h×nh còng vÉn nh− thÕ, v× lý do ®¬n gi¶n nµy: sù ph©n bè ruéng ®Êt thuª ®Òu tu©n theo cïng nh÷ng nguyªn t¾c Êy, nghÜa lµ "tuú theo tói tiÒn".

P«-xt¬-ni-cèp nãi: "N¨m 1890, theo sæ thuÕ cña Côc qu¶n lý tµi s¶n quèc gia, th× trong sè 133 852 ®ª-xi-a-tin ruéng c«ng cña ba huyÖn, ®· ký giao kÌo cho thuª, cã 84 756 ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt tèt, tøc lµ ®é 63% tæng sè diÖn tÝch, lµ cho nh÷ng c«ng x· n«ng th«n thuª ®Ó sö dông. Nh−ng ruéng ®Êt mµ c«ng x· n«ng th«n thuª l¹i do mét sè chñ hé − t−¬ng ®èi Ýt − sö dông, chñ yÕu lµ do nh÷ng chñ hé kh¸ gi¶. Tµi liÖu ®iÒu tra tõng n«ng hé cña Héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®· lµm næi bËt t×nh h×nh thùc tÕ ®ã mét çch râ rÖt" (tr. 150)*: [xem b¶ng tr. 21. − BT.]

P«-xt¬-ni-cèp kÕt luËn: "Nh− vËy lµ, trong huyÖn §ni-Ðp-r¬, qu¸ 1/2 sè ruéng ®Êt gieo trång cho thuª lµ do lo¹i n«ng d©n kh¸ gi¶ sö dông; trong huyÖn BÐc-®i-an-xc¬ trªn 2/3, vµ trong huyÖn Mª-li-t«-p«n lµ huyÖn mµ ng−êi ta cho thuª nhiÒu ruéng ®Êt nhµ n−íc nhÊt th× thËm chÝ trªn 4/5 diÖn tÝch cho thuª lµ do lo¹i n«ng d©n kh¸ gi¶ sö dông. Cßn trong tÊt c¶ çc huyÖn, lo¹i n«ng d©n nghÌo (gieo trång nhiÒu nhÊt lµ 10 ®ª-xi-a-tin) th× thuª tÊt c¶ cã 1 938 ®ª-xi-a-tin, tøc lµ ®é 4% tæng sè ruéng ®Êt cho thuª" (tr. 150). Sau ®ã, t¸c gi¶ cßn kÓ ra nhiÒu vÝ dô vÒ sù ph©n bè kh«ng ®Òu vÒ ruéng ®Êt do çc c«ng x· n«ng th«n thuª, nh−ng bÊt tÊt ph¶i dÉn nh÷ng vÝ dô ®ã ra ®©y.

Nh©n nh÷ng kÕt luËn cña P«-xt¬-ni-cèp vÒ sù phô thuéc cña viÖc thuª ruéng vµo møc ®é kh¸ gi¶ cña nh÷ng ng−êi ®i thuª, th× nªu ra ®©y ý kiÕn ng−îc l¹i cña nh÷ng nhµ thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng, còng lµ ®iÒu hÕt søc cã ý nghÜa.

* P«-xt¬-ni-cèp kh«ng ghi cét cuèi cïng cña biÓu ®å ®ã (cét tæng sè cho c¶ ba huyÖn). ¤ng ®· thªm vµo biÓu ®å 6 lêi chó thÝch nh− sau: "theo ®iÒu kiÖn trong giao kÌo thuª ruéng, n«ng d©n chØ cã quyÒn cµy cÊy 1/3 sè ruéng ®Êt thuª mµ th«i".

V. I. L ª - n i n

22

P«-xt¬-ni-cèp ®· xÕp bµi : "Bµn vÒ nh÷ng tËp thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng çc tØnh Ta-vrÝch, KhÐc-x«n vµ £-ca-tª-ri-n«-xl¸p" (tr. XI-XXXII) lªn ®Çu cuèn s¸ch cña «ng. Trong bµi nµy, «ng cã ph©n tÝch tËp "L−îc ghi vÒ tØnh Ta-vrÝch", do Héi ®ång ®Þa ph−¬ng cña tØnh ®ã xuÊt b¶n n¨m 1889, trong ®ã cã mét b¶n tæng kÕt v¾n t¾t vÒ toµn bé cuéc ®iÒu tra nghiªn cøu ®· tiÕn hµnh. Ph©n tÝch phÇn trong tËp ®ã nãi vÒ viÖc thuª ruéng ®Êt, P«-xt¬-ni-cèp viÕt :

"Trong çc tØnh miÒn Nam vµ miÒn §«ng n−íc ta lµ nh÷ng tØnh cã nhiÒu ruéng ®Êt, thèng kª cña çc héi ®ång ®Þa ph−¬ng ®· chØ râ r»ng ë tû sè phÇn tr¨m n«ng d©n kh¸ gi¶ th× lín, nh÷ng n«ng d©n nµy, ngoµi sè lín ruéng ®Êt mµ ç nh©n hä ®−îc chia, l¹i cßn ®i thuª thªm kh¸ nhiÒu ruéng ®Êt ë n¬i kh¸c n÷a. Hä kinh doanh kh«ng ph¶i chØ nh»m môc ®Ých tho¶ m·n nhu cÇu riªng cña gia ®×nh, mµ cßn nh»m thu thªm �

v.i. lª-nin - marxists.org · kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa m¸c - lª-nin vµ t− t−ëng hå chÝ...

Documents