Samband íslenskra sveitarfélaga

VERKEFNI SVEITARFÉLAGA Á SVIÐI BYGGÐAÞRÓUNAR

Fundur í samningahópi um byggða- og sveitarstjórnarmál 28. janúar 2010

Anna G. Björnsdóttir

sviðsstjóri

Samband ís lenskra svei tar fé laga

SAMFÉLAGSLEGT HLUTVERK SVEITARFÉLAGA

7. gr. sveitarstjórnarlagaSkylt er sveitarfélögum að annast þau verkefni sem þeim eru falin í lögum.Sveitarfélög skulu vinna að sameiginlegum velferðarmálum íbúanna eftir því sem fært þykir á hverjum tíma.Sveitarfélög geta tekið að sér hvert það verkefni sem varðar íbúa þeirra, enda sé það ekki falið öðrum til úrlausnar að lögum.

SVEITARFÉLÖG BERA ÁBYRGÐ Á VERKEFNUM SEM ERU UNDIRSTAÐA FYRIR ÞRÓUN BYGGÐA

• Rekstur grunnskóla, leikskóla og tónlistarskóla• Félagsþjónusta• Menningar-; íþrótta- og tómstundamál• Skipulags og byggingarmál• Uppbygging og rekstur tæknilegra innviða• Jöfnunarsjóður sveitarfélaga er stærsti

byggðasjóðurinn

AÐKOMA SVEITARFÉLAGA AÐ BYGGÐAMÁLUM SKV. LÖGUM

Sveitarfélög eru umsagnaraðilar um stefnumótun ríkisins í byggðamálum, sbr. 7. gr. laga um byggðastofnun:

“Iðnaðarráðherra leggur fyrir Alþingi tillögu til þingsályktunar um stefnumótandi byggðaáætlun fyrir fjögurra ára tímabil. Áætlunin skal lýsa markmiðum og stefnu ríkisstjórnarinnar í byggðamálum, áætlunum um aðgerðir og tengsl byggðastefnu við almenna stefnu í efnahags- og atvinnumálum og áætlunum á sviði opinberrar þjónustu í landinu.Í byggðaáætlun skal gerð grein fyrir ástandi og horfum í þróun byggðar í landinu.Iðnaðarráðherra skal vinna að byggðaáætlun í samvinnu við Byggðastofnun. Við gerð byggðaáætlunar hafi iðnaðarráðherra samráð við önnur ráðuneyti, sveitarfélög og aðra aðila eftir þörfum.Byggðaáætlun skal endurskoða á tveggja ára fresti.”

AÐGERÐIR SAMBANDSINS OG LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA Í BYGGÐAMÁLUM

• Ályktanir og sérstefnumótun um byggðamál.• Stjórn sambandsins hefur falið byggðahópi sambandins

að móta tillögur um nýtt stjórnskipulag byggðamála sem feli í sér að sveitarfélög hafi meira fjárhagslegt og efnislegt

forræði og ábyrgð á atvinnu- og byggðaþróun á svæðum sem hafa sameiginlegra hagsmuna að gæta í atvinnu- og efnahagslegu tilliti,

samhæfingu og skilvirkni í opinberri áætlanagerð og byggðaaðgerðum,

að sveitarfélög taki þátt í mótun byggðastefnu með ríkinu á jafnræðisgrundvelli,

að sú stefnan sé heildstæð og þverfagleg fyrir allt landið og byggð á vönduðum grunni.

BRUSSELSKRIFSTOFA SAMBANDSINS

• Sinnir almennri hagsmunagæslu fyrir sveitarfélög gagnvart stefnumótun og löggjöf ESB og almennri upplýsingamiðlun

• Hlutverk skrifstofunnar hefur verið útvíkkað þannig að hún á einnig að aðstoða einstök sveitarfélög og sérstaklega landshlutasamtök sveitarfélaga við að nýta sér tækifæri í evrópskum áætlunum

• Fyrirhugað að byrja á Vesturlandi og kortleggja þarfir, áhuga og verkefnatækifæri

ÁLYKTANIR SAMBANDSINS UM AÐ SAMA RÁÐUNEYTI FARI MEÐ SVEITARSTJÓRNARMÁL OG BYGGÐAMÁL

Úr samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar:

“Nýtt ráðuneyti sveitastjórna, samgöngu og byggðaþróunar fær til viðbótar við fyrri verkefni aukið vægi varðandi eflingu sveitarstjórnarstigsins, sem tengist m.a. tilfærslu verkefna frá ríki til sveitarfélaga, auk stefnumótunar á sviði byggðaþróunar.”

SÓKNARÁÆTLUNARVERKEFNI RÍKISSTJÓRNARINNAR

• Gengur í sömu átt og ályktanir sambandsins í byggðamálum en eftir stendur að tryggja formlega stöðu og hlutverk sveitarfélaga í byggðamálum

• Mynda þarf starfhæf byggðaáætlunarsvæði og hvata til þess að sveitarfélög starfi saman að framþróun svæðis þvert á sveitarfélagamörk

• Of flókið stjórnskipulag byggðamála í dag• Tryggja þarf að allar þær einingar sem koma að

byggðamálum á hverju svæði vinni saman að sameiginlegum markmiðum

DÖNSK ÚTTEKT Á ÞVÍ HVAÐA ÞÆTTIR HAFA ÁHRIF Á AÐ ÁRANGUR SVÆÐA

Grundvallaratriði að allir sem hlut eiga að máli innan svæðis nái saman um sameiginleg markmið og samhæfðar aðgerðir sem beinast í sömu átt. Skiptir meira máli en fjármagn.

Aðrar helstu skýringar á mismunandi árangri svæða:

breytingar á menntunarstigi vinnukrafts fjöldi frumkvöðla nýsköpun í starfandi fyrirtækjum Úttektin sýndi að árangur eykst ef sköpuð eru betri

skilyrði fyrir þessa þætti.

STJÓRNSKIPULAG ÍSLENSKRA BYGGÐA- OG ATVINNUÞRÓUNARMÁLA

Iðnaðarráðuneyti

-byggðamál-ferðamál-orkumál

Byggða-stofnun

Nýsköpunar-

miðstöð Íslands

Starfsstöðvar á 7 stöðum

8 atvinnu-þróunarfélö

g (Ekki á

Reykjavíkursvæðinu)

Vaxtasamningar á 7 svæðum

(ekki á Suðurnesjum og í Reykjavík)

Hugmyndir um flutning þróunarsviðs Bygðastofnunar

Vinnu-markaðsráð

Landshluta-samtök sveitarfél

aga

Sveitarfélög

Vinnumála-

stofnun

Samgöngu- og

sveitar- stjórnarráðu neyti

Félagsmálaráðun

eyti

7 markaðs-stofur

Ferða-

mála-stofa

FRAMTÍÐARSKIPAN BYGGÐAMÁLA

• Landshlutasamtök sveitarfélaga fái skilgreint hlutverk í byggðamálum?

sbr. tillögur starfshóps samgönguráðuneytisins um starfsemi landshlutasamtaka sveitarfélaga og svæðisbundna samvinnu sveitarfélaga frá því í júli 2009

sbr. finnsku svæðisráðin

• Þörf á að skoða hugsanlega stækkun umdæma þeirra eða samvinnu til að gera þau hæfari til að fást við áætlunargerð og byggðaþróunarverkefni og

• sameiningu allra þeirra eininga sem eru að fást við byggðamál á svæðunum

• Höfuðborgarsvæðið og Suðurnes eitt svæði í sóknaráætlunarverkefninu

• Vinna að aðildarumsókn býður upp á tækifæri til umbóta

STJÓRNSKIPULAG BYGGÐA- OG ATVINNUÞRÓUNARMÁLA Í FINNLANDI

• Svæðisráð (Landskapsförbund/Regional Councils)• Sveitarfélög kjósa fulltrúa í stjórn þeirra• Lögbundið hlutverk: Atvinnu- og byggðaþróun Svæðisáætlanagerð Þátttaka í alþjóðlegu samstarfi, þ. á m. Evrópskum

byggðamálum.• Svæðisráðunum er skylt að vinna saman, ef verkefni kalla á

stærri svæði, á samstarfssvæðum (m.a. eftir NUTS-svæðum) • Samstarfshópur innan svæða með þátttöku aðila

vinnumarkaðarins, ftr. ríkisins, félagasamtaka og íbúa. Hefur samhæfingarhlutverk og tekur þátt í undirbúningi áætlana.

MEIRA UM ÞÁTTTÖKU SVÆÐISRÁÐANNA Í EVRÓPUMÁLUM

• Gera tillögur til vinnumarkaðs- og atvinnulífsráðuneytis um svæðisáætlanir vegna umsókna um styrki úr evrópskum byggða- og uppbyggingarsjóðum.

• Tilnefna fulltrúa til setu í Héraðanefnd ESB (CoR) og á sveitarstjórnarþing Evrópuráðsins.

• Reka Brusselskrifstofur til að aðstoða aðila á sínu svæði við að nýta sér sóknarfæri í evrópsku samstarfi

• Taka þátt í hagsmunasamtökum evrópskra héraða, s.s. CPMR (The Conference of Peripherial Maritime Regions of Europe)

AÐ AUKI MISMUNANDI VALKVÆÐ VERKEFNI

Markaðssetning atvinnulífs og ferðaþjónustu

Menningarstarfsemi

Rannsóknarstarfsemi o.fl.

NÁNAR UM ÁÆTLUNARGERÐ SVÆÐISRÁÐA

• Svæðisyfirlit skv. skipulags- og byggingarlögum• Svæðisáætlun með markmiðum um þróun

svæðisins næstu árin• Framkvæmdaáætlun til eins árs fyrir

svæðisáætlunina• Tillögur um ESB-byggðaáætlanir

(strukturfondsprogram)

På regionnivå svarar landskapsförbundet för utvecklingen av landskapet. Landskapsförbundet har tre huvudplaner. Den första är landskapsöversikten, där de långsiktiga utvecklingsmålen för landskapet presenteras. Landskapsöversikten utgör grunden för andra planer som gäller regionen. Genom landskapsplanen skapas strukturella och områdesmässiga förutsättningar för att målen ska kunna nås och genom landskapsprogrammet genomförs centrala utvecklingsåtgärder på medellång sikt. Landskapsförbundet svarar för utarbetandet av landskapsprogrammet. Dessutom bereder landskapsförbundet årligen en genomförandeplan för landskapsprogrammet i samarbete med statliga myndigheter, kommuner och övriga som deltar i finansieringen av landskapsprogrammet.

Genomförandeplanen innehåller prioriterade förslag till viktiga projekt och utvecklingsåtgärder för genomförande av landskapsprogrammet och särskilda program samt en uppskattning av programfinansieringen under de två följande åren. Med hjälp av genomförandeplanen kan ministerierna fördela medel efter regionernas behov, och sektorpolitiken och regionutvecklingen kan därmed förenhetligas och delvis slås ihop.

Enligt lagen kan man dessutom utarbeta tidsbegränsade särskilda program som samordnas med landskapsprogrammen. Sådana program är för tillfället regioncentraprogrammet, det landsbygdspolitiska helhetsprogrammet, kunskapscentraprogrammet och skärgårdsprogrammet.

SÉRSTÖK STUÐNINGSSVÆÐI

• Ríkisstjórnin getur gert minnst þróuðu svæðin að stuðningssvæðum I eða II eftir því hvernig þau eru á vegi stödd

• Hún getur einnig lýst því yfir að svæði sem verða fyrir skyndilegu eða óvæntu áfalli í atvinnumálum verði skilgreind sem sérstök stuðningssvæði

NÝ FINNSK LÖG GÆTU ORÐIÐ FYRIRMYND

• Lag om utveckling av regionerna, 1651/2009, tóku gildi 29.12.2009

• sjá einnig lög um breytingu á “strukturfondslagen” 1401/2006, 1653/2009

• og fl. tengd lög sem tóku gildi á sama tíma

http://www.finlex.fi/sv/laki/kokoelma/2009/20090198.pdf

STJÓRNSKIPULAG ATVINNU- OG BYGGÐAMÁLA Í DANMÖRKU EFTIR STJÓRNKERFISBREYTINGARNAR.

Nýju svæðin fimm (regioner) móta framtíðarsýn fyrir svæðið (svæðisáætlanir/regionale udviklingsplaner, ekki skipulagsáætlanir) um:

• þróun þéttbýlis, dreifbýlis og jaðarsvæða• umhverfismál, náttúruvernd og

afþreyingarmöguleika• þróun atvinnulífs og ferðamála• framboð á atvinnutækifærum• mennta- og menningarmál

SVEITARFÉLAGARÁÐ Á SVÆÐUNUM(KOMMUNEKONTAKTRÅD)

• Borgarstjórar og kjörnir ftr. í sveitarstjórnum á svæðinu eiga sæti í því, svo og formaður svæðisstjórnarinnar sem stýrir ráðinu.

• Aðalverkefni ráðanna er að gæta hagsmuna sveitarfélaga vegna svæðisáætlana

FJÁRMÖGNUN VERKEFNA SVÆÐISÁÆTLANA

• 75% fjármögnun frá ríkinu• 25% frá sveitarfélögum (DKR 100-200 pr. Íbúa)

ATVINNUÞRÓUNARSTEFNA (REGIONAL ERHVERVSUDVIKLINGSSTRATEGI)

• Svæðisþróunarráð (Regionale vækstfora) móta atvinnuþróunarstefnu, 1-2 ráð á hverju svæði

• Aðild að ráðunum eiga sveitarfélög, ftr. svæðisstjórnarinnar, atvinnulífs, aðilar vinnumarkaðarins og þekkingarstofnanir, samtals 20 fulltrúar.

• Tengsl við svæðisáætlanir• Fjármögnun aðgerða úr uppbyggingar- og

byggðasjóðum ESB og af fjárveitingum svæðisstjórna til atvinnuþróunar

NÝ FINNSK LÖG UM SVÆÐAÞRÓUN

5 §

Ansvar för regionutvecklingen

Kommunerna och staten ansvarar för regionutvecklingen

enligt vad som föreskrivs i

denna lag.

För skötseln av regionutvecklingsuppgifterna

i landskapen svarar landskapsförbundet

i egenskap av regionutvecklingsmyndighet.

Landskapsförbunden är samkommuner, som

regionens kommuner ska vara medlemmar i.

FINNSK LÖG UM SVÆÐAÞRÓUN

6 §

Planering av regionutvecklingen

För regionutvecklingen i ett landskap utarbetar

landskapsförbundet en landskapsöversikt

som avses i 25 § i markanvändnings- och

bygglagen (132/1999) och ett landskapsprogram

som anger målen för landskapets utveckling

inom de närmaste åren. För utvecklingen

av landskapet utarbetas dessutom Europeiska

gemenskapens regionala strukturfondsprogram.

Statsrådet beslutar om de rikstäckande målen för regionutvecklingen.

För preciseringen

och uppnåendet av målen kan särskilda program

och principbeslut utarbetas. De ministerier

som är centrala med avseende på regionutvecklingen

definierar för sina respektive

förvaltningsområden målen och åtgärderna

för regionutvecklingen som en del av planeringen

av förvaltningsområdets verksamhet.

Genomförandet av de planer och program

som avses i 1 och 2 mom. kan finansieras

inom ramen för statsbudgeten.

11 §

Landskapsförbundens samarbetsområden

För att organisera landskapsförbundens

samarbete indelas landet i landskapsförbundens

samarbetsområden så som föreskrivs i

denna lag. Ett landskapsförbund kan med

tanke på skötseln av de uppgifter som avses i

12 § höra endast till ett samarbetsområde.

Landskapsförbundens samarbetsområden

ska bilda funktionellt och ekonomiskt ändamålsenliga

helheter med tanke på skötseln av

de uppgifter som samarbetet gäller. Indelningen

i samarbetsområden ska beaktas vid

inrättandet av verksamhetsområden för sådana

närings-, trafik- och miljöcentraler där

alla de uppgifter som ingår i centralernas

verksamhetsområde sköts.

27 §EUROPEISKA GEMENSKAPENS STRUKTURFONDSPROGRAM

Landskapsförbunden svarar för utarbetandet

av förslag som gäller de regionala strukturfondsprogram

som ska finansieras genom

Europeiska gemenskapens strukturfonder.

Programförslagen upptar sådana frågor som

förutsetts i Europeiska gemenskapens lagstiftning

om strukturfonderna. Förslagen ska

utarbetas i samverkan med de statliga myndigheterna

samt kommunerna och med de

andra offentligrättsliga och privaträttsliga juridiska

personer som deltar i genomförandet

av programmen.

Arbets- och näringsministeriet ska i samverkan

med övriga ministerier och landskapsförbunden

samt med andra sammanslutningar

som deltar i genomförandet av programmen,

utgående från de förslag som avses i 1 mom.,

utarbeta programförslag som föreläggs stats-

rådet. Statsrådet beslutar om föreläggandet av

programförslag för Europeiska gemenskapernas

kommission för godkännande. På programförslagen

tilllämpas i övrigt Europeiska

gemenskapens lagstiftning.

FINNSK SKIPULAGS OG BYGGINGARLÖG

4 kap.Planering på landskapsnivå25 §Uppgifterna för planeringenpå landskapsnivåPlaneringen på landskapsnivå omfattar enlandskapsöversikt, en landskapsplan somstyr annan områdesplanering och ett regionaltutvecklingsprogram. Bestämmelser omregionala utvecklingsprogram utfärdas särkilt.Vid planeringen på landskapsnivå beaktasde riksomfattande målen som samordnasmed landskapets mål och de lokala målenför områdesanvändningen.I landskapsöversikten anges den utvecklingsom eftersträvas i landskapet.I landskapsplanen anges principerna förområdesanvändningen och samhällsstrukturenoch anges områden som är nödvändigamed tanke på landskapets utveckling. Områdesreserveringaranges endast i den månoch med den noggrannhet som behövs medtanke på de riksomfattande målen eller landskapetsmål för områdesanvändningen ellerför att samordna områdesanvändningen iflera kommuner än en.

KYNNING Á VINNU STARFSHÓPS SAMGÖNGURÁÐUNNEYTISINS UM STARFSEMI LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA OG SVÆÐISBUNDNA SAMVINNU SVEITARFÉLAGA . HÓLMFRÍÐUR SVEINSDÓTTIR FORMAÐUR HÓPSINS.

Samkvæmt skipunarbréfi er hópnum “sérstaklega ætlað að skoða hvort tilefni er til að tengja betur svæðisbundið samstarf sveitarfélaga og stefnu/aðgerðum stjórnvalda í byggðamálum, þannig að fjármunir sem renna til þessara verkefna nýtist svæðasamvinnu á Íslandi sem best. Þá er einnig rétt að skoða byggðasamvinnu í ljósi alþjóðlegs byggðasamstarfs, svo sem á vettvangi Evrópusamvinnunnar.”

UM STÖÐU LANDSHLUTASAMTAKA SVEITARFÉLAGA Í EVRÓPSKUM BYGGÐAMÁLUM

Sjá ritgerð Reinhards Reynissonar fyrir SSV, http://www.ssv.is/Files/Skra_0032506.pdf