uvod u andragogiju skripta

7/23/2019 Uvod u Andragogiju Skripta

http://slidepdf.com/reader/full/uvod-u-andragogiju-skripta 1/35

UVOD U ANDRAGOGIJU

1.OBRAZOVANJE ODRASLIH KAO CIVILIZACIJSKA POTREBA

1.1. Pojava i razvoj obrazovanja odra!i"

Obrazovanje odraslih je stara ideja i značajna historijska i civilizacijska pojava. Ono je duboko utkano u nastajanje i razvoj najstarijih najstarijihcivilizacija i kultura. Obrazovanje odraslih u srednjem vijeku gotovo

prestaje. Mnogi smatraju da je u tom razdoblju ljudske civilizacije

obrazovanje odraslih izgubilo na intenzitetu, ali nije bilo u potpunostiobustavljeno. Organizuju ga crkve, manastiri koji osnivaju posebne školeza odrasle. U godinama humanizma i renesanse osuđuje se i napuštasurovost tradicionalnog vaspitanja i dolazi do drukčijeg gledanja načovjeka, nauku, umjetnost i politiku. Savremeni autori saglasni su u tomeda se obrazovanje odraslih intenzivnije i masovnije javlja na prelomu iz!. u ". stolje#e. U tom periodu industrijski razvoj obuhvata sve višezemalja $vrope, što prati pojačavanje i širenje aktivnosti na obrazovanjuodraslih. U osnovi takvog razvoja bilo je saznanje da obrazovaniji radnici

doprinose umno%avanju kapitala.

1.#. Savr$%$ni &a'(ori obrazovanja odra!i"

1. Demografske promjene i obrazovanje odrasli. &emogra'skirazvitak (demogra'ska ekspanzija, demogra'ska promjena...) oduvijek jeimao uticaj na obim i sadr%aj obrazovno*vaspitnog rada sa odraslima. +rinjegove najva%nije mani'estacije su %i)ra*ij$ (anovni+(va, ,o%j$ranja

- $'ono%'oj (r-'(-ri i iz%j$n$ - (aronoj (r-'(-ri (anovni+(va.Migracije stanovništva i mobilnost radne snage u postindustrijskomdruštvu podrazumjevaju zadovoljavanje različitih obrazovnih potreba uskladu sa promjenjenim okolnostima i novonastalom %ivotnom radnomsituacijom. U uslovima naučno*tehnološke revolucije i automatizacijedešavaju se krupne promjene u ekonomskoj strukturi stanovništva. S jednestrane, one dolaze do izra%aja unutar industrijske proizvodnje, naročitozbog toga što ovaj sektor, a posebno njegove tradicionalne strukturesmanjuju broj zaposlenih, dok novi segmenti industrijskog sektora neotvaraju svoje kapije za nezaposlene u dovoljnoj mjeri. U $vropi,Sjevernoj -merici i -ustraliji ljudi %ive u sve boljim radnim i %ivotnim



uslovima, što doprinosi produ%ivanju prosječnog %ivotnog vijeka. Utakom razvoju moderne zapadne zemlje postaju nacije odraslih i starihljudi.

!. "o#ijalne promjene i obrazovanje odrasli. Savremeno društvo jeslo%en i dinamičan socijalni sistem koji karakterišu brojne

protivuriječnosti koje se značajno odra%avaju na razvoj i intenzitetobrazovanja odraslih (socijalna i ekonomska nejednakost, neusklađenostizmeđu rada, obrazovanja i slobodnog vremena, izmjenjen polo%aj i uloga%ena...). $kspanzija i pojačavanje va%nosti ekonomije u modernomdruštvu nije i ne mo%e ostati izvan uticaja na razvoj i dinamikuobrazovanja odraslih. aure je dobro uočio da nije mogu#e razdvojitiekonomske od socijalnih ciljeva. +o znači da je obrazovanje odraslih

neophodno integrisati u društvene i ekonomske tokove.

$. %enolo&ke promjene i obrazovanje odrasli. /ova zanimanja rađajuse svakodnevno, naročito pod uticajem in'ormatike. Ovakav razvoj sna%no

podstiče potrebu za znanjem i obrazovanjem odraslih, što se ne mo%e u potpunosti razriješiti kroz školski sistem obrazovanja. U takvim uslovima preduze#a dobijaju kvalitativno drugačiju ulogu u privrednom sistemusvake zemlje, jer postaju značajni 'aktor obrazovanja i razvoja radnika.0adnicima u uslovima ubrzanih izmjena u sadr%aju rada i tehnologiji

potreban ne samo ve#i nivo obrazovanja i pro'esionalne pripreme, nego iosposobljavanje za nove poslove i zanimanja. +o znači da obrazovne

potrebe zaposlenih u uslovima naučno*tehnološke revolucije iautomatizacije ne mogu biti zadovoljene u okiviru prevaziđenog konceptaobučavanja radne snage (job training) utemeljenog na usvajanju izvjesnog

broja operacija i pokreta neophodnih za obavljanje radnih 'unkcija u procesu proizvodnje. 1ato savremeni autori govore o novoj paradigmi 2 a'okus nove paradigme je na učenju a ne na obučavanju ili na obrazovanju.

1.. /-n'*ij$ obrazovanja odra!i"

U andragoškoj literaturi često se navode četiri 'unkcije obrazovanjaodraslih 'on,$nza*iona0 (r-na0 '-!(-rna i ,o!i(i'a.

Kon,$nza*iona &-n'*ija obrazovanja odra!i" povezuje se sa potrebomeliminisanja nepismenosti, ali i svih drugih obrazovnih de'icita nastalih u

mladosti.



S(r-na &-n'*ija obrazovanja odra!i" usmjerena je na to da odraslisteknu i usavrše svoja pro'esionalna i druga znanja potrebna na poslu, alii u %ivotu.

K-!(-rna &-n'*ija obrazovanja odra!i" sagledava se kroz potrebu da se

odraslima omogu#i razumjevanja prirode svijeta, kulturnog naslijeđa,društva u kome %ive, kako bi mogli %ivjeti bogatije i sadr%ajnije.

Po!i(i'a &-n'*ija obrazovanja odra!i" je u tome da se odraslimaosiguraju bolje osnove za učeš#e u javnom %ivotu, odnosno da im seomogu#i bolje razumjevanje spoljne politike.

0uski autori Onuškin i Ogarev ukazuju na tri 'unkcije obrazovanjaodraslih 'on,$nza*ion- (koja poipunjava ranije nezadovoljeneobrazovne mogu#nosti), ada,(a*ion- (prilagođavanje novim zahtjevima%ivota i dinamičkih izmjena društva) i razvijaj-2a (koja se sagledava kroz

postepeno oboga#ivanje stvaralačkih sposobnosti čovjeka i njegovogduhovnog svijeta).

3ored toga postoje i druge 'unkcije obrazovanja odraslih, kao što suekonomska, socijalno*politička, samorazvijaju#a i dr.

a' /eosporno je da obrazovanje odraslih ima $'ono%'- vrijednost.Miler napominje da je obrazovanje izvor ekonomskog rasta samo ako jeantiinstitucionalno, tj. ako oslobađa, stimuliše i isto tako in'ormišeindividuu i uči je kako i zašto da postavlja zahtjeve sebi. On sa%ima značaj

i vrijednost obrazovanja za ekonomski razvoj u sljedečim konstatacijama obrazovanje doprinosi ekonomskom razvoju ako opšti razvoj

sredine 'avorizuje ekonomski progres

korištenje prirodnih resursa pove#ava se pomo#u obrazovanja

investicije u obrazovanje

obrazovanje je jedina alternativa trošenju, privatnim investicijama

u neljudski kapital

b' So*ija!no3,o!i(i'a &-n'*ija obrazovanja odraslih često je razmatranau andragoškoj literaturi. Smisao obrazovanja odraslih je da pomogneljudima da razumiju savremene društvene procese i da aktivno učestvuju unjima. Mnogi autori ističu da obrazovanje odraslih ima centralnu ulogu udemokratizaciji društva.

#' Sa%orazvijaj-2a &-n'*ija obrazovanja odraslih ima uporište učovjekovoj potrebi za samoispunjavanjem. 3ojedini andragozi programeobrazovanja odraslih iskazuju na tri nivoa (4rajson) na relacionom nivou

(programi koji poma%u odraslima da razvijaju e'ektivnije odnose sadrugima), na samoaktualizirajućem nivou (programi koji omogu#avajuodraslima uključenim u proces obrazovanja da razumiju sopstvene



potencijale i podstaknu ih) i oboga#uju#em nivou koji se zasniva na programima koji obezbjeđuju odraslima stvaralačko korištenje slobodnogvremena.

1.4. Obrazovanj$ odra!i" - dr-+(v- 'oj$ -i

&ruštvo koje uči (in'ormatičko društvo, postindustrijsko društvo, civilnodruštvo, globalno društvo).

3oslije zdravog društva, in'ormatičkog društva, otvorenog društva,dominantna vizija i ideal postaje društvo koje uči. 0iječ je o vizijisocijalne evolucije u čijoj se osnovi nalazi do%ivotno obrazovanje i učenje.$dvards govori o tri dominantne interpretacije društva koje uči

obrazovano društvo posve#eno aktivnom građanstvu, liberalnoj

demokratiji i jednakim mogu#nostima

tržište učenja na kojem obrazovne institucije nude pojedincima

usluge učenjima što je osnovni vid podrške tr%išnoj ekonomiji

mreže učenja u kojima su oni koji uče prihvatili pristup učenja

kroz cijeli %ivot korište#i sve raspolo%ive resurse za razvoj svojihinteresa i svog identiteta.

U 4ijeloj knjizi o obrazovanju i obuci $vropske komisije se ka%e da jedruštvo koje uči ono u kojem se od svih pojedinaca zahtjeva da sekontinuirano obučavaju i uče da bi uzeli aktivno učeš#e u svijetu rada i uzajednici.

&ruštvo koje uči je društvo znanja. /jegova cjelokupna organizacija i'unkcionisanje počivaju na znanju. 5edan od osnovnih principa ustrojstva i'unkcionisanja društva koje uči je princip cjelo%ivotne dostupnostiobrazovanja i učenja svim članovima društva. U društvu učenja pravo na

obrazovanje i učenje predstavlja 'undamentalno ljudsko pravo.U izvještaju Međunarodne komisije za obrazovanje za 6. vijek Obrazovanje skrivena riznica govori se o četiri osnovne oblasti učenja-$nj$ da $ zna0 -$nj$ da $ radi0 -$nj$ da $ 5ivi zaj$dno i -$nj$ da$ b-d$.

U(enje da se zna. 0iječ je o učenju čiji je cilj da svakom

pojedincu omogu#i da razumije svijet koji ga okru%uje što podrazumjeva kako opšte tako i specijalističko znanje.



U(enje za rad tiče se osposobljavanja ljudi za djelovanje u svom

okru%enju. +o podrazumjeva osposobljavanje ljudi da primjenesvoja znanja.

U(enje da se )ivi zajedno. Svijet 'unkcioniše kao globalno selo i

ljudska međuzavisnost je sve ve#a. Obrazovanje mora uticati naizbjegavanje kon'likata ili njihovo rješavanje mirnim putem.

U(enje da se b*de spaja tri prethodne oblasti učenja. Učenje za

postojanje usmjereno je na cjelokupan razvoj pojedinca, njegovtjelesni, duhovni, intelektualni, emocionalni i moralni razvoj.

&a bi obrazovanje u društvu koje uči ispunilo svoju svrhu ono mora prijesvega insistirati na razvoju sljede#ih znanja, sposobnosti i vještina

pro'esionalna znanja i vještine

preduzetničke vještine

komunikacione sposobnosti (čitanje, maternji i strani jezici,

in'ormatička pism.)

socijalne vještine gdje spadaju interpersonalne sposobnosti

(tolerancija, sposobnost dijaloga i timski rad i sl.), sposobnost

kritičkog mišljenja i logičkog rezonovanja, i sposobnost

autonomnog moralnog suđenja i vrednovanja.

.ANDRA6O6IJA KAO NA7KA

.1. Pojava i razvoj andra)o)ij$

-ndragogija je proizišla iz pedagogije, kao što je i pedagogija proizišla iz'ilozo'ije. &o " vijeka stvoren je značajan misaoni 'ond o značaju i

potrebi obrazovanja i učenja u odraslom dobu što je stimulisalo i

racionalizovalo institucijonalni razvoj obrazovanja odraslih i inspirisalo i pripremilo nastojanja stvaranja andragogije kao naučne discipline. 0azvojinstitucionalnih oblika obrazovanja odraslih determinisali su brojni'aktori, a prije svega jačanje građanskog i radničkog pokreta, industrijskarevolucija i mobilnost ljudi iz ruralnih u urbana područja, pojava i razvojnetradicionalnih zanimanja, razvoj trgovine, ratovi i socijalni prevratirazličitog tipa. +okom !, " i početkom 67 vijeka u $vropi i Sjevernoj-merici je nastao i razvio se pokret obrazovanja odraslih sa veomaraznolikom i bogatom organizacijom i institucijalnom osnovom čije suosnovne mani'estacije bile



a) organizacije i oblici obrazovanja odraslih koji su nastali u okvirurazlličitih 'ilantropskih, religijskih i pro'esionalnih asocijacija iorganizacija i političkih pokreta i udru%enja, a koji su bili veomarazličiti po ciljevima, sadr%aju i trajanju i

b) Speci'ične institucije i organizacije za obrazovanje odraslih kaošto su nedjeljne škole, javne škole, škole za odrasle, večernješkole, narodni univerziteti itd.

3roces konstituisanja andragogije kao nauke odvijao se teško i sporo jer jeipak prete%ni dio evropske kulturne tradicije imao negativan stav premaobrazovanju i učenju u odraslom dobu. /aučnim mišljenjem dominiralo jeuvjerenje da se ljudski razvoj završava sa postizanjem anatomsko*'iziološke zrelosti, dok je svakodnevno mišljenje bilo pro%eto sistemomkolektivnih predrasuda i negativnih stavova prema učenju u odraslom

dobu.0azvojni put andragogije kao nauke Samolovčev sabira u četiri razvojne'aze

. aza univerzalne i jedinstvene pedagološke misli

6. aza istorijskog oblikovanja prvih pojava andragološkogvaspitanog rada

8. aza dedukcije i aplikacije opštih pedagoških saznanja naandragoško područje

9. aza relativne samostalnosti andragogije kao nauke.

/jemački nastavnik -leksandar :ap je konstruisao termin andragogija sanamjerom da označi teoriju, odnosno disciplinu koja proučava 'enomenobrazovanja odraslih. U etimološkom smislu termin andragogija je spojdvije grčke riječi imenice aner (andros) što znači čovjek i glagola ago(agein) sa značenjem voditi što andragogiju deklariše kao nauku ovođenju, odnosno obrazovanju odraslih ljudi. 5edno od najpotpunijih inajutjecajnijih gledanja na andragogiju kao nauku razvio je Savi#evi#. 1anjega andragogija nije pedagoška disciplina, niti teorija ili tehnologijaučenja ve# relativno samostalna nauka koja proučava cjelinu obrazovanja iučenja odraslih. :ao takva ona ima 'ilozo'ske, socijalne, historijsko*komparativne, ekonomske, organizacione i didaktičko*metodičkedimenzije.

Ogrizovi# ";8 dijeli op#u nauku o obrazovanju (antropogogiju) na

* 3edagogiju

* -ndragogiju

:ujund%i# je antropogogiju "<! podijelio /a* 3edagogija



* =ebegogija

* -ndragogija

* >erontologija

3ostoje tri osnovna gledanja na andragogiju andragogija je pedagoška disciplina

andragogija je relativno samostalna nauka u okviru opšte nauke o

vaspitanju (antropogogija)

andragogija je vještina, metod, teorija ili model učenja odraslih.

Komaparacija pretpostavki i obilježja pedagogije i andragogije

Pretpostavke Pedagogija Andragogija Slika o sebi zavisnost samosumjerenostIskustvo malo vrijedno Učenici su bogat

izvor za učenjeGotovost Biološki razvoj i

socijalni pritisak

Razvojni zadaci,

Socijalne ulogeVremenska

perspektiva

Odložena primjena Neposredna primjena

Orijentacija u učenju Usmjerenost na

predmet

Usmjerenost na

problem

Mezirov smatra da andragogija treba nastojati da

* smanji učenikovu zavisnost od nastavnika

* pomogne učenicima da shvate kako da koriste resurse učenja

* pomo# odraslima da de'inišu svoje potrebe učenja

5edan od najpotpunijih i najutjecajnijih gledanja na andragogiju kao naukurazvio je Savi#evi#. 1a Savi#evi#a andragogija nije pedagoška disciplina,niti teorija ili tehnologija učenja, ve# relativno samostalna nauka koja

proučava cjelinu obrazovanja i učenja odraslih. -merički autor :no?les pedagogiju de'iniše kao umijetnost i nauku poučavanja djece, aandragogiju kao umjetnost i nauku pomaganja odraslima da uče.

.#. Andra)o)ija i nj$n$ di*i,!in$

Međunarodna enciklopedija obrazovanja odraslih i treninga pominje trikarakteristična shvatanja pojma andragogija

andragogija je riječ za obrazovanje odraslih, za razliku od

pedagogije



andragogija se bavi nastavom za odrasle, koja je suštinski različita

od nastave za djecu

andragogija ne obuhvata samo obrazovanje odraslih, nego i

socijalni rad, personalni menad%ment i komunalnu organizaciju.

3redmet andragogije je proučavanje obrazovanja i učenja odraslih.Savremeni autori nalaze u učenju centralni pojam andragoške nauke.

&iscipline andragogije su@. O,+(a andra)o)ija * (tumači smisao, 'unkciju i ciljeve

obrazovanja odraslih, problematiku 'ormalnog, ne'ormalnog iin'ormalnog obrazovanja odraslih, koncepciju obrazovnih potreba,

prirodu učeš#a odraslih u aktivnostima obrazovanja i učenja )@6. Andra)o+'a dida'(i'a * proučava zakonitosti nastave za odrasle,

sisteme nastave sadr%aj nastave, organizacione oblike i metode

obrazovanja odraslih, organizaciju ispita u nastavi@8. Hi(orija andra)o)ij$ * opšta i nacionalna se bavi obrazovanjem ivaspitanjem odraslih u prošlosti@

9. Ko%,ara(ivna andra)o)ija * uporedo analizira sistemeobrazovanja u svijetu s ciljem da utvrdi sličnosti i razlike međunjima@

A. So*ija!na andra)o)ija * proučava obrazovanje i vaspitanjeodraslih smještenih u socijalne ustanove i ustanove zdravstvenezaštite@

;. Andra)o)ija rada * izučava obrazovanje i učenje odraslih sastanovišta rada i radne sredine, organizaciju i izvođenje nastave u

institucijama obrazovanja i vaspitanja koje su u 'unkciji pripremanja odraslih za raznovrsne poslove i zadatke@<. Vojna andra)o)ija * proučava zakonitost obrazovanja i vaspitanja

u uslovima armijskog %ivota i rada, speci'ičnosti oblika, metoda iorganizacije obrazovno*vaspitnog rada u armiji i dr.@

!. P$no!o+'a andra)o)ija * koja sadr%i teorijske osnove i razradu prakse prevaspitavanja, vaspitavanja i obrazovanja odraslih u popravnim ustanovama@

". Porodina andra)o)ija * proučava problem obrazovanja ivaspitanja odraslih za %ivot u porodici@

7. Andra)o)ija !obodno) vr$%$na * koja istra%uje speci'ičnosti

obrazovanja i vaspitanja odraslih u slobodnom vremenu i zaslobodno vrijeme@

. Andra)o)ija %$dija * koja utvrđuje potrebe i mogu#nostiobrazovanja i vaspitanja odraslih pomo#u sredstava modernekomunikacije i izra%avanja@

6. 8$(odo!o)ija andra)o+'i" i(ra5ivanja * koja se bavi proučavanjem metoda i tehnika andragoškog istra%ivanja injihovom primjenom u istra%ivanju pojedinih andragoških

problema@8. Andra)o)ija (r$2$) doba * koja analizira obrazovanje i vaspitanje

starih osoba kako bi sretnije i sadr%ajnije pro%ivjele starost@9. Po$bn$ %$(odi'$ * koje se konstituišu na osnovu područja

obrazovanja odraslih@



A. /-(-ro!o+'a andra)o)ija * koja se bavi budu#noš#u * obrazovanjeodraslih.

.. Andra)o)ija i dr-)$ na-'$

U svojim proučavanjima obrazovanja i vaspitanja odraslih, andragogija seoslanja na antropologiju (nauka o čovjeku), sociologiju (nauka o društvu),

pedagogiju (naukao o obrazovanju djece), psihologiju (nauka o psihičkim procesima), ekonomiju, 'iziologiju, ekonomiju, 'iziologiju, historiju,'ilozo'ija, demogra'ija, matematika itd.

+ovezanos, andragogije i an,ropologije-

1a andragogiju su naročito va%ni rezultati istra%ivanja pedagoškeantropologije. :oja istra%uje stvarna zbivanja u sistemu 'ormalnogobrazovanja, primjenjuju#i metod opservacije kad god je to mogu#e. Sveto je u 'unkciji potpunijeg rješavanja izvjesnih problema iz oblastiobrazovanja odraslih u savremenom svijetu.

+ovezanos, andragogije i so#iologije-

U ovoj vezi posebno je va%na povezanost andragogije i sociologijeobrazovanja odraslih mjesto i 'unkcije školskih institucija u društvu,odnose škole i Bglobalnog društvaC, uključuju#i Bproučavanje

organizacije ili sistema koji se u cjelini, brine za školuC, odnose izmeđunastavnika i odraslih učenika.

+ovezanos, andragogije i pedagogije-

Dz raznih shvatanja da je andragogija proizišla iz pedagogije ili iz sukobasa pedagogijom, neosporna je njihova međusobna povezanost i upučenost

jedne na druge. 0azlog za tu povezanost nalazimo u bliskosti njihovog predmeta proučavanja.

+ovezanos, andragogije i psiologije--ndragogija je najtješnje povezana sa psihologijom. 4ez poznavanjarezultata istra%ivanja iz oblasti psihologije nije mogu#e cjelovito sagledatisuštinu obrazovno 2 vaspitnog rada sa odraslim, organizaciju nastave iučenja, osobenosti različitih stilova učenja, motivacionu osnovuobrazovanja odraslih i mnoga druga značajna pitanja i probleme.

4. PSIHOLO9KA ZASNOVANOST OBRAZOVANJA I 7:ENJA

ODRASLIH



4.1. Poja% odra!o(i

Mnogi ovaj pojam koriste kao sinonim riječi zrelost. -merički psiholog0eder naglašava da zrelost speci'ikuje vrstu postignutog rasta individue.On pominje nekoliko vrsta zrelosti kao što su intelektualna zrelost,

emocionalna zrelost i seksualna zrelost. 3erlmutter and =all smatraju damo%emo govoriti o najoj odraslosti od osamneste do tridesete, o srednjojod tridesete do pedesete, kasnoj od pedesete do šezdeset i pete, starosti odšezdeset i pete do osamdesete i kasnoj starosti poslije osamesete.

:ada je riječ o zrelosti mo%emo govoriti o slijede#im etapama po =rnjicidijete, adolescent i odrasla ličnost.

3ojam odraslosti, pored hronološkog uzrasta (godina) suštinskiopredjeljuju

+siofizi(ka zrelos, (zrelost čovjekova organizma i njegovih'unkcija)

+siolo&ka zrelos, (podrazumjeva optimalno 'unkcionisanje

motorike i psihomotorike, sposobnost za kontrolu emocija,sposobnost sistematskog učenja i e'ikasnog korištenja svojihznanja i sposobnosti i sl)

"o#ijalna zrelos, (sposobnost odrasle osobe da uskladi svoje

potrebe i postupke sa potrebama i postupcima drugih ljudi)

+rofesionalna zrelos, (sposobnost odraslog da kvali'ikovanoobavlja svoj posao i samostalno zarađuje za %ivot, kako biobezbjedio sopstvenu egzistenciju)

4.#. odra(ao ovj$' - ,ro*$- obrazovanja i -$nja

3od odraslim učenikom podrazumjevamo socijalno* psihološki i pro'esionalno manje ili višee zrelu osobu koja uči i obrazuje se radisticanja ili usavršavanja i oboga#ivanja znanja, vještina, stavova i

vrijednosti.3o Onuškinu i Ogarevu postoje slijede%e speci'ičnosti odralih učenika

* socijalne* uključenost u praktični %ivot društva

* socijalno* psihološke* učenici različite pojave u %ivotu posmatrajukroz prizju svog vlastitiog iskustva

* psihološke* 'ormiranje psihičkih mehanizama opa%anja, pa%nje, pamj#enja i mišljenja

PO6LEDAJ 7 KNJI67 STR.;.



<. 7:ENJE 7 ODRASLO8 DOB7

<.1. Poja% i &-n'*ija -$nja

Učenje je 'undamentalni ljudski 'enomen. Ejudi uvijek uče, iako čestonisu svjesni da to čine. 3utem učenja oni postaju ljudska bi#a i ličnosti. Unajširem smislu učenje se mo%e odrediti kao aktivnost koja dovodi do

promjene. Učiti znači mjenjati se. 3ojam i 'enomen učenja ne odnosi sesamo na sticanje znanja, ve# i na cjelokupnu ličnost, njeno ponašanje inastajanje.

Učenje po 0adonji#u je

* Svjesna,namjerna, cilju usmjerena aktivnost

* Filj je sticanje znanja i vještina

* /ajčeš#e je vezano za ponavljanje

>anje je razvio in'ormaciono*procesni model učenja i de'iniše kao serijukoraka

* selektivna percepcija stimulansa,

* skladištenje u kratkotrajno pam#enje,

* dekodiranje,

* skladištenje u dugoročno pamčenje,* prizivanje in'ormacija iz dugoročnog pam#enja,

* odgovor,

* učinak,

* 'eedback.

<.#. 7$nj$ 'ao 'on(r-'*ija i r$'on(r-'*ija i'-(va i !ino(i

Učenje je u suštini proces konstrukcije iGili rekonstrukcije iskustva,

odnosno ličnosti. Smisao učenja u odraslom dobu je unošenje reda iznačenja u svijet u kome odrasla osoba 'unkcioniše. 1bog osobenostiodraslog doba učenje se odvija kao koherentan i strukturalan proces. +označi da se učenje u odraslom dobu odvija kao pokušaj da se naracionalno prihvatljiv način internalizuje realnost kroz njene kompleksnecjeline i elemente i oblikuje njen jedinstven model, odnosno koncepcijakoja odraslom čovjeku slu%e kao vlastito oruđe za stvarni susret ikomunikaciju s njom. +aj model, odnosno, koncepciju realnostioznačavamo kao mre%e znanja. Mre%e znanja predstavljaju jedinstvenkompleks značenja pomo#u koga je pojedinac u stanju da uđe u

komunikaciju sa sopstvenom realnoš#u.



<.. I'-(v$no -$nj$

0aznoliko porijeklo pojma i 'enomena iskustvenog učenja uslovilo je injegove današanje različite interpretacije, mada se čini da je

najkoherentnija ona koju je dao :olb. :olbov model podrazumjevakonkretno iskustvo, posmatranje i promišljanje, 'ormulisanje apstraktnih

pojmova i generalizacija i testiranje njihovih implikacija u novimsituacijama. :olb de'iniše učenje kao proces stvaranja znanja kroztrans'ormaciju iskustva. On smatra da naši neuspjesi i greške uglavnom

proizilaze iz naše nesposobnosti da učimo iz iskustva.

onkre,no isk*s,vo /do)ivljavanje'- Učenje započinje kada se tim,ličnost ili organizacija suoči sa novim konkretnim iskustvom, udubljuje seu njegovo razumjevanje kroz procese posmatranja, osje#anja i reagovanja.

Refleksivna opserva#ija- Ova je 'aza traganje za odgovorom na pitanje@šta je primječeno, učinjeno ili do%ivljeno. 0iječ je o prikupljanju podatakao do%ivljenom i njihovoj kritičkoj procjeni.

on#ep,*aliza#ija- U ovoj 'azi učenje se odvija kao proces analiziranja podataka i njihovo osmišljavanje. 3ojedinac, tim ili organizacija se pitajuza značenje onog što su do%ivjeli, a što znači da ulaze u interpretacijudo%ivljenog i da shodno tome razvijaju odgovaraju#e teorije i pojmove da

bi ga razumjeli.

Ak,ivno eksperimen,isanje ili ,es,iranje implika#ija * novimsi,*a#ijama- U ovoj 'azi učenje se dešava kao razmatranje implikacija imodi'ikovanje ponašanja, odnosno znanja. Eičnost, tim ili organizacija senalaze pred pitanjima Hta #e se desitiI Hta treba izmjenitiI :oje akcijetreba poduzetiI

Sr% :olbovog modela učenja je opa%anje i prerada in'ormacija. :olbgovori o sljedečim stilovima učenja

onverger * apstraktna konceptualizacija i aktivno eksperimentisanje.:onvenger je onaj koji pokušava da riješi problem. On je izuzetan kada

postoji samo jedno rješenje za dati problem. /jih uglavnom opa%aju kaoneemocionalne i kao one koji više vole da se bave stvarima i idejama negoljudima

Diverger * konkretno iskustvo i re'leksivna opservacija. Ovom stilu pripada onaj ko nastoji da sagleda stvari iz različitih perspektivaoslanjaju#i se na oluju ideja ili produkciju ideja. Oni su potpunasuprotnost divergerima, što znači da ih drugi opa%aju kao emocionalne ikao one koji se prije svega bave ljudima.

Asimila,or * apstraktna konceptualizacija i re'leksivna opservacija. Ovajtip je izuzetan u ispitivanju podataka i smišljanju teorijskih modela, ali je



nezainteresovan za njihovu praktičnu primjenu.

Akomoda,or * konkretno iskustvo i aktivno eksperimentisanje. 3rije negošto upotrijebi svoje analitičke sposobnosti, akomodator se u učenju oslanjana druge ljude. /jegova osnovna briga je kako da se realizuje određeni

plan ili eksperiment i kako da se adaptira na speci'ične okolnosti.

<.4. Sa%o-%j$r$no -$nj$

&anas se pojam samousmjerenog učenja odnosi na sve slučajeve gdje jekontrola učenja i odgovornost za učenje prenjeta sa institucije na

pojedinca. 3ored samousmjerenog učenja u opticaju su i sljede#i pojmovisamoplanirano učenje, samoobrazovanje, samoučenje, autonomno učenje,nezavisno učenje, otvoreno učenje, samopoučavanje, samoproučavanje.

=ul je identi'ikovao tri grupe učenika na osnovu njihovog razloga za participaciju u procesu obrazovanja

* ciljem orijentisani, znači obrazuju se da bi postigli neki cilj

* aktivnoš#u orijentisani, obrazju se zbog socijalnih ili razlogadru%enja

* učenjem orijentisani, obrazuju se radi samog znanja(samousmjereni učenici)

3olaze#i od stava da je samousmjerenost jedna od osnovnih karakteristika

odrasle osobe, /oules (:no?les) de'iniše samousmjereno učenje kao proces u kome pojedinac pokre#e inicijativu za učenje, dijagnosti'ikuje potrebe, 'ormuliše ciljeve, lokalizuje resurse, vrši izbor i primjenustrategija učenja i evaluira njihove rezultate.

Spir i Moker smještaju samousmjereno učenje u deskriptivni modeldo%ivotnog učenja, koji se zasniva na mjestu kontrole u donošenju odllukao ciljvima i sredstvima učenja. Model ima oblik 6J6 matrice i pokazujestepen samousmjerenosti učenja.

Matrica pokazuje da se samousmjereno učenje dešava kada učenik kontroliše sve ključne komponente učenja, a da se ne dešava u 'ormalnomučenju, gdje učenik ima veoma malo kontrole. Odgovornost i kontrolaučenja osnova su samousmjerenog učenja.

"amo*smjereno 2 učenik kontroliše i ciljeveučenja i sredstva učenja

Neformalno 2 učenik kontroliše ciljeve, aliinstitucija kontroliše sredstva učenja

Informalno 2 institucija kontroliše ciljeve, aliučenik kontroliše sredstva učenja 0ormalno 2 institucija kontroliše i ciljeve isredstva učenja



/oules govori o slijede#im vještinama samousmjerenog učenja

. sposobnost da se bude radoznao (divergentno mišljenje)

6. sposobnost da se vlastita ličnost opazi objektivno

8. sposobnost za dijagnozu vlastitih potreba učenja9. sposobnost da se 'ormulišu ciljevi učenja

A. sposobnost da se identi'ikuju odgovaraju#i resursi za različiteciljeve učenja

;. sposobnost da se oblikuje strategija e'ikasne upotrebe adekvatnihresursa učenja

<. sposobnost da se plan učenja realizuje sistematično i sekvancijalno

!. sposobnost da se prikupe podaci o postignu#u ciljeva učenja

<.<. Or)aniza*iono -$nj$

U savremenoj literaturi sve više se govori o organizacionom učenju, kaoučenju koje se dešava u grupi (organizaciji), pomo#u grupe, i zbog njenihnamjera i ciljeva. Osnovna svrha organizacije nije učenje. Organizacija ne

postoji da bi učila, ve# uči da bi postojala.

Organiza#ija koja *(i

Mi razumijemo organizaciju koja uči kao organizaciju koja posjedujesisteme, mehanizme i procese, odnosno, organizacionu in'rastrukturu zaunapređenje i razvoj svojih članova, a u 'unkciji postizanja organizacionihciljeva i ciljeva zajednice u kojoj organizacija 'unkcioniše.

Osnovne karakteristike organizacije koja uči brzo i e'ikasno su

- sposobnost na adaptaciju na spoljne okolnosti,

- stalno prisutno i njegovano osje#anje lične i kolektivneodgovornosti za uspijeh organizacije i njeno 'unkcionisanje

- shvatanje da je promjena jedino stabilno organizaciono stanje- shvatanje i prihvatanje individualnih i kolektivnih grešaka i

uspjeha

- participativna kultura, odnosno međusobni odnosi u kojima preovlađuju dijalog, istra%ivanje i klima međusobnog poštovanjai povjerenja

- sposobnost članova organizacije da identi'ikuju i analiziraju probleme sa kojima se suočavaju

- usmjerenost na organizacione, prije nego na individualne procese učenja



- vrednovanje sposobnosti samoučenja kao ključnih personalnihvještina.

Sen% organizaciju koja uči određuje kao grupu ljudi koja kontinuiranouve#ava svoje sposobnosti da bi stvorila ono što %eli da stvori

-rd%iris i Hon de'inišu organizacino učenje kao proces otkrivanja iispravljanja grešaka, oni međutim prave razliku između dvije vrste učenjatj. Dspravljanja grešaka.

. Otkrivanje i ispravljanje grešaka unutar datog sistema normi i pravila. +j. Sticanje znanja da bi se riješio speci'ičan problem koji proizilazi iz postoje#ih premisa

6. Otkrivanje i ispravljanje grešaka kroz procese preispitivanja samihnormi i pravila. +j. Uviđanje novih prevmisa, osnosno paradigmi

šema, mentalnih modela ili perspektiva, pomo#u kojih se prevazilaze postoje#e

Senz govori o adaptivnom i generativnom ucenju. -daptivno ucenje jeusmjereno na rjesavanje trenutnih, dosadašnjih, uobicajenih problema iodvija se, u sustini, kao ponavljanje i kopiranje. >enerativno ucenje

podrazumijeva kontinuirano eksperimentisanje i povratnu in'ormaciju utoku ispitivanja samog nacina na koji organizacija de'iniše i rjesava

problem. 1a razliku od adaptivnog, generativno ucenje zahtijeva novenačine posmatranja svijeta. S obzirom da se sve vazne odluke donose u

grupi, Senz smatra da su timovi, a ne pojedinci, ključne jedinice ucenja,-ko tim ne moze da uci, ni organizacija ne moze da uci.

=. /OR8ALNO0 NE/OR8ALNO I IN/OR8ALNO 7:ENJE I OBRAZOVANJE

. :aras je de'inisao tri kategorije obrazovanja odraslih a' formalnoobrazovanje, koje podrazumijeva ucenje i obrazovanje u skolskiminstitucijama, b' neformalno obrazovanje, Kgdje se obrazovanje izvodiizvan takvih organizacija, #' informalno obrazovanje, u kome odrasliuče kroz personalnu interakciju i participaciju .

=.1. /or%a!no >+'o!'o? obrazovanj$

ormalno (školsko) obrazovanje oznacava djelatnost koja se izvodi uinstirucionalnim oblicima obrazovanja i ima instrumentalno značenje. Uovom obliku obrazovanja Kinstitucije usmjeravaju, stepenuju i ozvaničujusvoje diplomce za obavljanje poslova i za status u spoljašnjem svijetuK.1a 'omalno obrazovanje odraslih je, također, karakteristično 'inansiranje

od strane drzave, ali određeno mjesto i ulogu u tome imaju i drugi'inansijeri, Kkao sto su poslodavci, pro'esionalne organizacije, sindikati,



privatne i dobrovoljne obrazovne agencije, kao i crkvaK. /jegove programe sastavljaju eksperti za određene oblasti. ormalno učenje iobrazovanje se izvodi pod rukovodstvom nastavnika.

3o 5ohnsonu 'ormalno učenje i obrazovanje odlikuje nekoliko

speci'ičnih situacija. /aglašava značaj iddividualnog rada i procjene, dok je

zajednički rad manje popularan

6. Sadr%aj naučenog je programiran za blizu prosječnog studenta,što znači da se u dovoljnoj mjeri ne uva%avaju mogu#nosti isposobnosti studenata i njihovo prethodno iskustvo

8. Ono je visoko strukturirano i dedovoljno 'leksibilno, dok su programi, ciljevi učenja i budu#e kompetencije ranije de'inisane

9. Dzvodi se pod rukovodstvom nastavnika i u osnovi je saglasno'ilozo'iji obrazovanja, utemeljenoj na shvatanju da znanjenastavnika treba da bude usađeno u glave učenika

A. /agalasak je na naučenom, dok se akcija zapostavlja

;. Dstiče se značaj i va%nost teorijskih znanja, ali se teorija mnogomanje primjenjuje u praksi

<. Stiče se u okolnostima koje odlikuje pomanjkanje bogatstvarealnih %ivotnih situacija

=.#. N$&or%a!no obrazovanj$Ovaj ovlik obrazovanja odraslih ima dugu tradiciju i odavno predstavljaznačajnu obrazovnu mogu#nost za ljude koji %ele da uče i da se obrazuju.U svom historijskom razvoju ne'ormalno obrazovanje odraslih mijenjalo

je svoj sadr%aj i poprimalo elemente koji su ga činili %ivotnijim i'unkcionalnijim. &anas ne'ormalno obrazovanje odraslih nije usmjerenosamo na Lsazrijevanje individue i njen razvoj, nego istovremeno

podrazumjeva usvajanje znanja, vještina i navika i vrijednosti koje su u

'unkciji osposobljavanja odraslih za rad, socijalne aktivnosti i privatni%ivot. /e'ormalno obrazovanje odraslih nebi valjalo posmatrati izolovanou odnosu na 'ormalno i in'ormalno obrazovanje, utoliko što je u praksiteško u potpunosti razdvojiti ove oblike obrazovanje. U mnogimobrazovnim aktivnostima nalazimo, u stvari elemente dva ili sva tri oblikaobrazovanja i učenja što dovoljno svjedoči o njihovoj međuzavisnosti.:rizu sistema 'ormalnog obrazovanja Nak Eauzern iskazuje kroz slijede#ezaključke

. /e postoji potpuna saglasnost između proizvodne strukture

privrede i potra%nje kompetentnosti. +j. 3ojedince treba osposobitiza ono što trebaju da rade.



6. +ra%ene vještine i znaje se sve manje određuje na osnovu diploma, jer se pokazalo nedovoljno djelotvornim

8. 3rodu%avanje školovanja nije najbolji način da se poboljšaju potrebne vještine i znanje. +rebalo bi osmisliti takav sistemobrazovanja koji bi pojedincima omogu#io iskorištavanje svojeihstvaralačkih potencijala, dali u okviru 'ormalnog ili ne'ormalnogoblika obrazovanja

9. U vremenu velike nezaposlenosti zadatak obrazovno*vaspitnogsistema bi bio preprema mladih za djelatnosti Lpro'esionalnognerada kao i da uspješno zadovolje potrebe posliješkolskogobrazovanja.

/e'ormalno obrazovanje odraslih ima nekoliko 'unkcija

)da omoguci obrazovanje onima za koje školovanje nije realistička

alternativa,)osigura nove vjestine i stavove podesne za siromašno rualnostanovništvo

6)izbjegne kulturne prepreke u iskorištavanju skolske e'ikasnosti,

8)iskoristi oskudne obrazovne resurse i

9)modi'lkuje postojeci skolski sistem,

:ums ne'ormalno obrazovanje de'iniše kao skup vanškolskih aktivnostiza obrazovanje i stručno osposobljavanje. Međutim, ne'ormalno

obrazovanje nije potpuno nov izraz, jer su mu ranije prethodili nazivi kaošto je komunalni razvoj i komunalno obrazovanje, pismenost i'unkcionalna pismenost. Ovaj oblik učenja se pojavljivao i pod drugimnazivima kao što su vanškolsko obrazovanje, nekonvencionalnoobrazovanje, netradicionalno obrazovanje, mre%e učenja, a kod nas i kaokulturno*estetsko obrazovanje. Savremeni andragozi posebno naglašavajuda ne'ormalno obrazovanje označava organizovanu i sistematskuobrazovnu aktivnost usmjerenu na osposobljavanje odraslih za rad,socijalne aktivnosti i privatni %ivot. U današnjem vremenu tu spadaju i

visoko kvali'ikovane stručnjake (ljekari, in%injeri, menad%eri) koji moraju biti osposobljeni za koriš#enje novih znanja i tehnologija.

=.. In&or%a!no -$nj$ i obrazovanj$

Ovo učenje ima va%no mjesto i ulogu u koncepciji društva koje uči. Usavremenim andragoškim izvorima in'ormalno obrazovanje se de'inišekao istinski do%ivotan proces u kome svaka individua usvaja stavove,vrijednosti, vještine i znanja iz dnevnog iskustva i obrazovnih uticaja i

izvora koji dolaze iz njene ili njegove okoline * iz prirode i od susjeda, odradnog mjesta i iz igre, biblioteke, masovnih medija. Ovaj oblik učenja i



obrazovanja često se naziva i spontano obrazovanje, slučajno obrazovanjeili još tačnije kao slučajna transmisija stavova, znanja i vještina. Mnogiautori su saglasni u tome da je in'ormalno učenje ipak u ve#ini slučajevanamjerno, a nekad i nenamjerno. :ao najva%nije odlike in'ormalnogučenja i obrazovanja 5ohnson navodi

a) Dn'ormalno učenje nije ograničeno mjestom i vremenom@

b) Dn'ormalno učenje najčeš#e podrazumjeva interakciju sa drugima iusvajanje potrebnih vještina uz saradnju, posmatranje, podjeluodgovornosti i dogovore@

c) Dn'ormalno učenje je orijentisano na cilj ili projekat, uglavnom jesamoinicirano i često podrazumjeva imaginaciju, igre i takmičenja@

d) 4ez obzira na to što in'ormalno učenje mo%e biti vođeno ili

olakšano nadgledanjem supervizora ili roditelja, spoljna kontrolau ovom obrazovnom obliku obično nije prisutna.

;. OBRAZOVNE POTREBE 7 KONCEPCIJI LJ7DSKIH POTREBA

Obrazovne potrebe predstavljaju temeljno pitanje nauka o vaspitanju. Oneizra%avaju socijalnu stranu ljudske suštine i imaju bitno društveno iindividualno obilje%je. -ko se tako posmatraju, njihovo zadovoljavanjedoprinosi razvoju društva i podstiče aktivnu čovjekovu djelatnost,'ormiraju#i ga 'izički i psihički. Magun smatra da je 'enomen potrebaznačajan za tri kruga problema.

. Svodi se na to da je normalno i zdravo 'unkcionisanje i razvitak čovjeka, nezamislivo bez zadovoljavanja njegovih potreba

6. Se odnosi na djelatnost, aktivnost čovjeka tj. 3retvaranje potreba udjelovanje.

8. Obuhvata uzajamni odnos potreba individue sa potrebamasocijalnih grupa.

;.1. Raz!ii(a )!$di+(a o ,o(r$ba%a

+ermin potrebe uveden je u akademsku psihologiju početkom 87*tihgodina zahvaljuju#i Eevinu. 4ez obzira na izvjesnu bliskost potrebe i

želja , njihovo izjednačavanje nailazi na sve ve#u kritiku među psiholozima. 4erou i Milburn primje#uju da potreba nije %elja, jer neštomo%emo po%eljeti, a da ga netrebamo, ili mo%emo nešto zatrebati, a da gane%elimo. :id zapa%a da su %elje slabije od potreba, one mogu dovesti doakcije, ali ih mo%e prihvatiti, a da ništa ne preduzima u odnosu na njih.

3otrebe se odnose na zahtijeve i kao takve uvijek dovode do nekeaktivnosti da zadobolje ili uklone neku napetost.



=avigharst i Or izjednačavaju potrebe sa ciljem i zadatkom koji pojedinacizvršava u pojedinim periodima svoga %ivota. S obzirom na to, individuase suočava sa različitim razvojnim zadacima, koji zavise od tri 'aktoradruštvenih zahtjeva i očekivanja od ličnosti, biološkog razvoja ličnosti iindividualnih vrijednosti i aspiracija. U obrazlo%enju uočenih 'aktora,autori naglašavaju da su razvojni ciljevi djece strogo biološkideterminisani, dok su razvojni ciljevi odraslih manje*više stvar društvenogočekivanja i individualnih aspiracija.

Među psiholozima prisutne su dvije interpretacije potreba

. koja je zasnovana na tendenciji samopoboljšanja u čovjeku. Ovostanovište se temelji na čovjekovoj %elji zasamoupotpunjavanjem, njegovoj te%nji da ostvari ono što u njemu

postoji kao mogu#nost.

6. koja polazi od toga da postoji praznina ili nedostatak izmeđusadašnje i po%eljne situacije. &ruga interpretacija potreba

predstavlja preovlađuju#i pristup potrebama u psihološkojliteraturi na zapadu.

0uski autor -.&./aletova ističe da bez potreba nema i nemo%e biti proizvodnje, one su osnovni pokretač čovjeka na djelatnost i izra%vajuzavisnost subjektove djelatnosti od spoljnjeg svijeta.

/a subjektivno*objektivni karakter potreba, ali i na neka druganjihova

bitna obilje%ja koja poma%u da potpunije razumijemo suštinu i smisaoljudskih potreba, ukazuju i >rebanikov

- za ličnost, aktivnost počinje njenim potrebama, koje obezbjeđujukonkretan sadr%aj mani'estovanja sutine ličnosti

- ljudske potrebe iskazju se u procesu čovjekovog uzajamnogdjelovanja sa okolnom sredinom

- ljudske potrebe su u dvostrukoj vezi sa čovjekovom %ivotnomdjelatnonoš#u. S jedne strane sistem potreba stimuliše %ivotnudjelatnost, a s druge je %ivotna aktivnost osnovna potreba

- potrebe se javljaju u dijalektičkom jedinstvu objektivnog isubjektivnog

- iako su ljudske potrebe uslovnljene društvenim odnosima, postoji njihova povratni uticaj na društvene odnose (ličnost jesubjekt društvenih odnosa)

- ljudske potrebe mogu se zadovoljiti samo u procesumeđusobnog uticaja ljudi jednih na durge.

;.#. Kva!i&i'a*ija !j-d'i" ,o(r$ba



/a osnovu izvjesnog uvida u psihološku literaturu mo%e se zapaziti da psiholozi potrebe najčeš#e dijele na 'iziološke i psihološke. Ee'ransoanaglašava da psihološke potrebe nikada nisu potpuno zadovoljene,odnosno da predstavljaju višeslojnu varijablu koja podrazumjeva potrebuza naklonoš#u, potrebu za pripadanjem, potrebu za postignu#em, potrebuza nezavisnoš#u i potrebu za društvenim priznanjem i samopoštovanjem.U ruskoj psihološkoj literaturi prisutna je podjela na 'iziološke i potrebeličnosti, da bi se ove druge podijelile na materijalne i duhovne. U duhovne

potrebe spadaju potreba za radom, potrebu za opštenjem sa drugimljudima, potrebu za sticanjem različitih in'ormacija i dr.

:reč, :rač'ild i 4alaki daju nešto drugačiji sistem društvenih potreba

potreba za udru%ivanjem sa drugom osobom ili drugim osobama

potreba za sticanjem (sticanje materijalnih dobara)

potreba za presti%om

potreba za vlaš#u

altruistička potreba (%elja da se pomogne drugima)

potreba za radoznaloš#u

0uski psiholog :ovalev klasi'ikuje potrebe čovjeka na osnovu principausmjerenosti ličnosti na ovaj ili onaj objekat. 3o tom kriteriju on razlikujetri vrste potreba

ma,erijalne (nalaze se u osnovi materijalne djelatnosti čovjeka 2

hrana, odje#a, stanovanje)

d*ovne ( odnose se na potrebu za saznanjem i potrebu za

estetskim u%ivanjem). Saznajne potrebe mogu biti opšte(upoznavanje svijeta kao cjeline) i posebne (strast prema saznanjuspeci'ičnih pojava stvarnosti)

dr*&,vene (obuhvataju potrebu za dosezanjem određenog statusa,

potrebu za društvenim priznanjem, potrebu za prijeteljstvom...)

aslovljev kon#ep, po,reba. U njegovoj osnovi su 'iziološke potrebe, potrebe za sigurnoš#u, potrebe za pripadanjem i ljubavlju, potrebe zacijenjenjem i potrebe za samoostvarivanjem.

ranbaova podjela po,reba2 koja *jedno aso#ira i na aslovljevov*

potreba za osje#ajnoš#u (ljubavlju)

potreba za poštovanjem autoriteta

potreba za prihvatanjem jednakosti 2 ravnopravnim statusom

potreba za nezavisnoš#u



potreba za kompetencijom i samorespektom

rom se takošer dotakao 'enomena potreba koje su speci'ično ljudske i prevazilaze 'iziološke potrebe organizma

- pripadnost (udru%ivanje) nasuprot narcizmu

- prevazila%enje 2 stvaralaštvo nasuprot destrukciji

- ukorijenjenost 2 bratstvo nasuprot rodoskrnavljenju

- osje#aj identiteta 2 individualnost nasuprot kon'ormizmu grupe

- potreba za okvirom orijentacije i vjerovanja* razum nasuprotiracionalnosti čovjeka

u sociološkom riječniku je navedeno da se koncept potreba koristi u dvasmisla

. kao teorija individualne motivacije, radnje su objašnjene pozivanjem na potrebe (hrana, spavanje i stanovanje) kao i onekoje nisu 'iziološke (društvo, upoznavanje ili značenje)

6. one su di koncepta 'unksionalnih preduslova, ovdje autori slijede3arsonsa, koji vjeruje da svaki socijalni sistem ima četiri potrebeili 'unkcionalna imperativa, koji su u osnovi opstanka svakogsistema. Ove potrebe korespondiraju sa četiri podsistema

- ekonomskim,

- političkim

- motivacionim

- integracionim

;.. ,o(r$b$ - r$!a*iji a %o(ivi%a0 in($r$i%a i (avovi%a

3siholozi Dngliš i :reč izjednačavaju potrebe i motive, potrebe i %elje inu%du, to međutim ne nailazi na šire prihvatanje kod savremenih

psihologa. /ajraširenije shvatanje zastupaju :id, 0ot i drugi. :id ističe dasu potrebe uključene u motive, interese, stavove i namjere. 0ot smatra potrebe motivima u u%em smislu. 3o Oseevovom mišljenju motivacionas'era ličnosti u koju su uključene i potrebe, determinanta je ponašanjačovjeka kao socijalnog i psihičkog bi#a.

Savremeni autori imaju stanovište da korijene interesa nalazimo u potrebama, odnosno da su interesi uslovljeni potrebama. Dz analize3etrovskog proizilazi da su potrebe i interesi bliski i povezani pojmovi.

3o :ovalevu potrebe izražavaju neophodnost, interesi izražavaju ličnu

sklonost prema nekoj djelatnosti. Produbljen i postojan interes može



postati potreba, što svjedoči o važnoj vezi, pa i međuzavisnosti ovih

kategorija.

;.4. Savr$%$na "va(anja obrazovni" ,o(r$ba

U najve#em broju promišljanja suštine obrazovnih potreba savremenihautora, prevladava mišljenje da se zadovolje obrazovni de'iciti. $tvud i$lis, početkom <7*tih godina, su uočili slo%enost pojma obrazovne

potrebe, koji u njihovoj percepciji ima dva značenja perspektivno imotivaciono. 3rvi aspekt potreba autori sagledavaju u terminima ciljeva,naredbe ili nu%nosti, de'icijencije i obaveza. 3otreba u motivacionomsmislu, je prevashodno stanje de'icijencije koje inicira individualne

motive, odnosno stanje tenzije u osobi koja uzrokuje %elju da se učininešto. Ovi autori ukazuju i na neke varijacije i još specijalizovanijekorištenje termina potreba, što po njihovom mišljenju ima veliki značaj zaandragoga. U tom smislu oni predstavljaju sljede#i sistem potreba

stvarna potreba

obrazovna potreba

realna obrazovna potreba

osje#ajna potreba koja mo%e, a i nemora biti obrazovna, ali je

tijesno povezana sa interesima

simptomatična potreba koja sna%no asocira na osje#ajnu potrebu i

u suštini je njena mani'estacija

&irden naglašava da su za primjenu koncepta potreba bitni sljede#ikriterijumi

. postojanje norme ili standarda

6. činjenica da norma i standard nije postignut

8. činjenica da to što je potreba relevantan uslov postignu#a norme.>ebrenikov ukazuje na to da na javljanje ljudskih potreba utičeodgovaraju#i sistem objektivnih i subjektivnih 'aktorakoji određuju%ivotnu djelatnost i ponašanje čovjeka. Ovaj sistem ima slijede#ustrukturu

- prirodna i društvena sredina (uslovljava u cjelini osnovni sadr%aji karakter potreba)

- objektivna i subjektivna pretpostavka (shvatanje protivuriječnosti između subjekta i objekta potreba)



- konkretno objektivno i subjektivno stanje napetosti(nezadovoljstvo čovjeka svojim polo%ajem)

- saznanje (shvatanje potreba kao interesa, %elja, te%nji i ciljeva)

- motivacija (neophodna za ostvarivanje potreba)

- orijentacija (usmjeravanje na konkretno ostvarivanje potreba*unutrašnja motivacija)

- djelatnost (pojavljuje se kao konkretan oblik razrješenja tj.0azriješenje između subjekta potrebe 2 čovjeka, i objekta

potrebe 2 znanja, vještina, navika i vrijednosti)

/ajcesce se pod obrazovnim potrebama podrazumjeva uspostavljanjedinamickog odnosa izmedu licnosti, organizacije ili drustva i objektivnestvarnosti 2 predmeta duhovne (kulturne) proizvodnje. Obrazovne potrebe

'ormiraju unutrasnji svijet covjeka, doprinose njegovom usavrsavanju irazvoju kao licnosti. >rebenikov narocito ukazuje na to da na javljanjeljudskih (i obrazovnih) potreba utice odgovarajuci sistem objektivnih isubjektivnih 'aktora koji odreduju zivotnu djelatnost i ponasnje covjeka.

;.<. K!ai&i'a*ija obrazovni" ,o(r$ba

-mericki andragog /oules dijeli obrazovne potrebe u tri grupe

potrebe individue

potrebe organizacije ili institucije

potrebe komune ili drustvene zajednice

Staropoli i alc ističu da se obrazovne potrebe stalno mijenjaju, pa takotreba stalno prilagođavati sistem vaspitanja i obrazovanja odraslih*

Obrazovne potrebe se mogu podijeliti prema sljedecim kriterijima

s obzirom na subjekt potreba (individualne, drustvene i grupne

potrebe)

uzimajuci u obzir 'unkciju, tj. podrucje zivota i rada u kojima se

covjekova licnost najpotpunije ispunjava i potvrduje (rad,drustveno 2 politicki zivot, socijalno 2 kulturne i porodicne uloge iodgovornosti ...)

prema sadrzajnom predznaku, tj. podrucjima sadrzaja 2 prema

kome je moguca klasi'ikacija obrazovnih potreba na obrazovne potrebe za osnovnih obrazovanjem, pro'esionalnim, drustveno 2 ekonomskim, kulturno 2 estetskim obrazovanjem, obrazovanjem

za zivot u porodici, obrazovanjem za ocuvanje zivotne sredine,obrazovanjem za mir i sl.



/a osnovu nivoa obrazovanja

;.=. 7(vrdivanj$ obrazovni" ,o(r$ba

Ea?son istice da su drustvene vrijednosti i norme u tijesnoj vezi sarazvojem obrazovnih potreba. U tom kontekstu, potrebe imaju sljedecekarakteristike

One su zasnovane na procjeni i dijagnozi situacije u kojoj postoji

odredeni de'icit

&ijagnoza se postavlja u skladu sa nekim prethodno postojecim

normama ili standardima koji su ustanovljeni kao pozeljni

3repisuje se recept koji ce vjerovatno izlijeciti de'icit

4as taj recept je ono sto konstituise potrebu

0ecept P je potreban

Dzjaviti da je P potreban, znaci reci da ga je neophodno obezbjediti

Uveden je imperativ.

S obzirom na normativnu 'unkciju obrazovanja, mislimo da je osnovnismisao utvrdivanja obrazovnih potreba de'inisanje stanja koje treba da

bude i koje treba dosegnuti.

Samolovčev i Muradbegovi# govore os slijede#im 'azama utvršivanjaglobalnih obrazovnih potreba

- Utvrđivanje opšte situacije

- Snimanje trenutne kadrovske razvijenosti i utvrđivanje razlikaizmeđu idealne i stvarne kadrovske situacije

- Ocrtavanje prognostičke kadrovske situacije

- Utvrđivanje projekcije razvoja kadrov, zavisno od ustanovljenih potreba i ekonomskih mogu#nosti radne organizacije, odnosno

komune

- Dzrada obrazovnih modela

- Utvrđivanje didaktičkih modela i neposredna valorizacijaobrazovno* vaspitnih sadr%aja i organizacije nastanvog procesa

3astuovic je razvio proceduru ispitivanja di'erenciranih obrazovnih potreba u pro'esionalnom osposobljavanju i usavrsavanju zaposlenih kojase sastoji od cetiri 'aze ana!iza rada0 ,ro&i!iranj$ rada0 i,i(ivanj$

znanja i vj$(ina i0 -na,r$divanj$ ,o(oj$*i" i ,o(r$bni" znanja.

odel is,razivanja obrazovni po,reba-



ktiviranje, priprema i projekcija procesa utvrdivanja obrazovnih

potreba. 3roces utvrdivanja obrazovnih potreba u sustini zapocinjeidenti'ikacijom problema, suocavanjem sa planiranom iliiznenadnom promjenom, razvojnom projekcijom i situacijom koja

je rezultat nedostatka znanja. !e"inisanje modela pozeljnog stanja, ponasanja, "unkcija ili

kompetentnosti. Obrazovanje kao i svako planirano djelovanje imanormativnu dimenziju ono nesto hoce, necemu tezi, de'inise onosto treba da bude. Utvrdivanje obrazovnih potreba moraeksplicitno da izrazi tu dimenziju.

#tvrdivanje i analiza postojece situacije u obavljanju razlicitih

"unkcija i uloga, trenutnog ponasanja ili nivoa kompetentnosti i

znanja. 0ijec je o znacajnom i slozenom epirijskom poslu. On

podrazumjeva proucavanje ciljne grupe, njenih karakteristika iciljeva, uslova u kojima 'unkcionise, razvojnih i pro'esionalihzadataka.

Poredenje modelovanog, odnosno projektovanog i utvrdenog

stanja. :omparativnom analizom identi'ikujemo vrstu potreba,odnosno sadr%aje obrazovanja i učenja, njihov obim, itenzitet, patime i urgentnost i relevantne uslove zadovoljenja.

$. PRIRODA PARTICIPACIJE ODRASLIH 7 OBRAZOVANJ7 I 7CENJ7

link smatra da se participacija odraslih u obrazovanju najbolje mo%eistra%iti pomo#u tri metode

. -nalizom vrsta aktivnosti u kojima odrasli participiraju

6. 0azgovorom sa studentom u otvorenom intervjuu

8. 3rimjenom upitnika ili ček liste

@.1. Kon*$,*ija %o(iva*ion$ orij$n(a*ij$

3oznati americki andragog =ul je intervjuisao 66 polaznika u razlicitimoblicima obrazovanja odraslih i na osnovu rezultata svojih istrazivanjaotkrio tri motivacijska tipa

. orijentisani na cilj, ova grupa koristi obrazovanje za postizanje jasno naznacenih ciljeva. /jihovo kontinuirano obrazovanje tece uepizodama, od kojih svaka pocinje zadovoljenjem potreba iliidenti'ikacijom interesa. 3otreba ili interes se mogu zadovoljiti

pohadanjem kursa itd.



6. orijentisani na aktivnost, tj. motivacijski tip nalazi u aktivnostiucenja znacenje koje nema potrebne veze, cesto nema uopste vezesa sadrzajima ili oglasenom svrhom aktivnosti, jer se mnogeindividue u savremenom drustvu osjecaju zapostavljene iizgubljene, sto zele da prevladaju ukljucivanjem u programeobrazovanja odraslih.

8. orijentisani na proces ucenja, ova grupa polaznika zahtijevaobrazovanje radi samog obrazovanja. 1a njih je karakteristicnazelja da znaju.

Dstrazivanje koje su proveli 4osije i :olins pokazalo je da razloge participacije odraslih u obrazovanju i ucenju najbolje objasnjavaju sljedeci'aktori

. So*ija!ni 'on(a'(. Ovi participanti zele da sklope i konsolidiju

prijateljstvo, da budu prihvaceni od drugih, da poboljsaju odnose isvoje licne pozicije. Oni ucestuju u obrazovanju odraslih zbog

potrebe da budu aktivni u grupi i prijateljstva zasnovanog na bliskosti u misljenju i slicnosti u sposobnostima.

6. So*ija!na (i%-!a*ija. Sustina ovog 'aktora je koristenjeobrazovanja kao sredstva da se pobijegne od dosade i 'rustracije.

8. Pro&$iona!no -na,rij$d$nj$. Odrasli iz ove grupe zele daosiguraju pro'esionalno napredovanje, da imaju visi status u

pro'esiji ili znanje. Oni su prije svega orijentisani na posao.9. S!-z$nj$ zaj$dni*i. Dndividue obuhvacene ovim 'aktorom

participiraju u obrazovanju odraslih, posto zele da budu e'ikasnijigradani, da se pripreme da sluze zajednici, postignu visi nivorazumijevanja u meduljudskim odnosima i poboljsaju sposobnostza ucesce u radu zajednice.

A. S,o!jna o*$'ivanja. 3ojedinci participiraju u obrazovanju odraslihsa instrukcijama nekog drugog, odnosno preporukom autoritativneosobe (poslodavac, prijatelj...).

;. Ko)ni(ivni in($r$. Odrasli participiraju u obrazovanju i ucenju jer uzivaju u ucenju i zbog ucenja. Oni uce sa zadovoljstvom i zbogsebe.

aktorskom analizom americki andragog 4urze je nasao sedam 'aktorakoji opredjeljuju ucesce odraslih u obrazovnim aktivnostima

. D 'aktor 2 zelja za znanjem

6. DD 'aktor 2 zelja da se postignu individualni ciljevi

8. DDD 'aktor 2 zelja da se postignu socijalni ciljevi9. D 'aktor 2 zelja da se postignu religiozni ciljevi



A. 'aktor 2 zelja da se ucestvuje u socijalnim aktivnostima

;. D 'aktor 2 zelja za isticanjem

<. DD 'aktor 2 zelja da se zadovolji 'ormalni zahtijev

3oznati kanadski andragog +o' iznosi tri motiva zelja da se koristi ili primjeni znanje ili vjestina, radoznalost ili zagonentnost, zbog diplome.

@.#. Raz!ozi ,ar(i*i,a*ij$ odra!i" - obrazovanj- i -*$nj-

eliki broj ispitanika nije bilo uključeno u bilo koju vrstu priprmanja iobrazovanja poslije prestanka školovanja. Dzvještaj O$F&*a taj problemoznačava internacionalnim 'enomenomkoji je karakterističan za slijede#egrupe

- /ezaposlene mlade odrasle- &ijelove ruralne populacije

- Dmigrante

- Starije odrasle

- Siromašno urbano stanovništvo

- /ezaposlene i zaposlene na radnim jestima sa niskim nivooomobrazovanja

- /ekvali'ikovane i polukvali'ikovane- Osobe sa lingvističkim problemima

S druge strane participanti u obrazovanju odraslih predstavljaju aktivnusocijalnu manjinu koju odlikuju tri osobenosti

- &obar materijalni status

- isoka mobilnost

- :ulturna 'amilijarnost

Studija O$F&*a iz "<<. godine ukazuje na nekoliko značajnih odrednica participacije u obrazovanju odraslih

- 3rethodno obrazovanje

- Socijalna sredina

- isoka mjesečna primanja

- e#e prisustvo %ena u svim oblicima obrazovanja

Eista dobijena u istrazivanju :arpa, 3itersona i 0uel'sa sadrzi devetrazloga participacije odraslih



. zelja za znanjem

6. zelja za ostvarivanjem licnog cilja

8. zelja za ostvarivanjem religijskog cilja

9. zelja za ostvarivanjem drustvenog ciljaA. zelja za bjekstvom

;. zelja za participacijom u drustvenoj aktivnosti

<. zelja za zadovoljavanjem 'ormalnih zahtijeva i standarda

!. zelja za licnim samoostvarivanjem

". zelja za kulturnim saznavanjem

. OSNOVNA PODR7:JA I SADRAJI OBRAZOVANJA ODRASLIH Osnovna podrucja i sadrzaji obrazovanja odraslih su

. podrucje 'unkcionalne pismenosti i osnovnog obrazovanja

6. podrucje pro'esionalnog obrazovanja

8. podrucje drustveno 2 ekonomskog obrazovanja

9. podrucje gradanskog obrazovanja

A. podrucje obrazovanja za zivot u porodici

;. podrucje zdravstvenog obrazovanja i vaspitanja

<. podrucje ekoloskog obrazovanja

!. podrucje kulturno * estetskog obrazovanja

".. ,odr-j$ &-n'*iona!n$ ,i%$no(i i onovno) obrazovanja odra!i"

4rojna istra%ivanja pokazuju da se moderno društvo suočava sanepismenoš#u kao glovbalnim problemom koji ima višestruke poslijedice

na ukupni društveno*ekonomski i individualni razvoj.Opismenjavanje iosnovno obrazovanje odraslih ima trostruk znacaj

. za individuu koja postaje produktivnija, vise zaraduje...

6. za preduzece koje ostvaruje veci pro'it, postize vecu produktivnost...

8. za nacije jer je utvrdena povezanost pismenosti i osnovnogobrazovanja odraslih i produktivnosti, standarda zivota iekonomskog razvoja u najvecem broju zemalja.

3ismenost u današšnjim uslovima predstavlja početni instrument zamijenjanje, razumijevanje i kotrolisanje svijeta



.#. ,odr-j$ ,ro&$iona!no) obrazovanja

Ovo obrazovno podrucje izrazava znanja povezana sa nekim zanimanjem,odnosno kvali'ikacijom, kao i potrebu njihovog usavrsavanja i

osvjezavanja u pro'esiji. :ada je rijec o pro'esionalnom obrazovanju, nekiautori (Onuskin i Ogarev) naglasavaju da se ovaj izraz koristi utrostrukom smislu

. kao obrazovna djelatnost povezana sa izvrsavanjemspecijalizovanih 'unkcija u okviru tehnoloski podjeljenograda (pro'esionalna teoretska znanja...)

6. podrazumjeva sistematsko povisenje pro'esionalnihkvali'ikacija i usvajanje novih radnih operacija

8. izrazava osposobljenost za izvrsavanje specijalizovanih'unkcija u sveri oplemenjenog rada.

.. Dr-+(v$no3$'ono%'a vrij$dno( razvoja odra!i"

Ovo obrazovanje predstavlja bitno i nezaobilazno podrucje obrazovanjaodraslih. 4uduci da smo svjedoci sveobuhvatnih drustveno 2 ekonomskih

promjena u svijetu, svakom covjeku valja pomoci da stvarno postane isvjestan potrosac i prosvecen 'aktor razvoja, za sto mu je potrebno

osnovno znanje o zakonima, mehanizmima i slozenom 'unkcionisanjuekonomskog zivota nacije, lokalne komune i poslovnog preduzeca.

.4. Podr-j$ )raan'o) obrazovanja

Obrazovno 2 vaspitni programi koji se ostvaruju u cilju pripreme aktivnogi odgovornog gradanina u savremenom drustvu, najcesce se pominju podnazivom građansko obrazovanje. U savremenim andragoškim izvorimakao sinonimi za ovo podrucje koriste se i slijedeci termini drustveno

obrazovanje, politicko obrazovanje, obrazovanje i vaspitanje zademokratiju. Mnogi andragozi prave jasnu razliku između građansklogobrazovanja koje duboko i čvrsto 'ormira političku kulturu čovjeka, i

političkog obrazovanja kome je osnovni zadatak da doprinese društvenomsaglasju i stabilnosti. ;7*tih godina proslog vijeka se smatralo da jezadatak građanskog obrazovanja pomo#i ljudima koji %ele da osigurajusvoje socijalno*političke, ekološke ili kulturne interese i potrebe. Filjgradanskog obrazovanja je naučiti dobro obavljati svoju drustvenu ulogu(&elors)

.<. Obrazovanj$ za 5ivo( - ,orodi*i



Sve se vise roditelja obrazuje u vještinama koje im trebaju da bi biliuspjesniji u poslu odgajanja djece, da ga pripreme na budu#e izazove koje%ivot priprema, da bude mentalno kao i 'izički zdravo i dovoljno

pripremljeno za te izazove i zadatke. andemeulebroecke i anFrombrugge smatraju da je interes za obrazovanje za %ivot u porodicidvostruko motivisan

. Obrazovanje za %ivot u porodici je zamišljeno i organizovano kaoodgovor na različite psihološke i kulturne poslijedice

postmodernog društv

6. 3otrebom da se ovo obrazovno područje usmjeri na porodice igrupe koje su strukturalne %rtve ubrzane modernizacije.

Savremena andragoska literatura ukazuje na to da su sadrzaji obrazovanjaza zivot u porodici, u osnovi usmjereni na obogacivanje individua i

podsticanje i razvijanje roditeljske kompetentnosti. /aročito morajuizraziti slijede#e oblasti

- Dnterpersonalne odnose

- 3orodičnu interakciju

- Samorazumjevanje i podizanje nivoa samopoštovanja

- Ejudski rast i razvoj

- 3ripremu za brak i socijalizaciju mladih za ulogu odraslog

- 0azličite aspekte sesualnosti

- Upravljanje ljudskim i materijalnim resursima

- Eičnu i porodičnu zdravstvenu zaštitu

- Međusobne uticaje porodice i zajednice i dr.

.=. Podr-j$ zdrav(v$no) obrazovanja i va,i(anja odra!i"

Ovo obrazovanje obuhvata sadrzaje koji su u 'unkciji unapređivanja

zdravlja i zdravog ponasanja pojedinca, porodice i zajednice. 3ogotovo udanašnje vrijeme i modernom društvo gdje je jako bitna ishrana, 'izičkokretanje, odr%avanje lične higijene, izbjegavanje stresa, radna atmos'era,

bezbjednost u saobra#aju, itd.

.;. E'o!o+'o obrazovanj$ odra!i"

$koloska kriza podstakla je znacaj i vaznost obrazovanja i vaspitanja zaocuvanje covjekove zivotne sredine. 0ijec je o tome da promjene u

okolini obavezuju i andragogiju da preispita odnose covjeka i prirode.



".!. K-!(-rno3$($('o obrazovanj$ odra!i"

Ovo obrazovanje pruza odraslima odredene mogucnosti da uziva u jeziku,knjizevnosti, muzici i umjetnosti.

1. SISTE8 OBRAZOVANJA ODRASLIH KNJI6A STR.1@<31<

11. OR6ANIZACIJA NASTAVE ZA ODRASLE

11. 1. Priroda i -(ina 'o%-ni'a*ij$ - obrazovno na(avno% ,ro*$-0ijec komunikacija potice iz latinskog jezika i znaci saopstavanje,saopstenje, opstenje. 3ostoje razliciti oblici komunikacije. 3o -kopovuopštenje obuhvata tri različita procesa

. :omunikaciju kao razmjenu in'ormacija

6. Dnterakciju, tj. 0azmjenu djelovanja

8. Socijalnu percepciju, tj. Shvatanje, primanje, prihvatanje irazumjijevanje partnera

+ako se, s obzirom na broj osoba koji ucestvuju u obrazovno 2 nastavnojkomunikaciji, najcesce navode

intrapersonalna komunikacija (razgovor sa samim sobom)

interpersonalna komunikacija (medusobno djelovanje dviju ili vise

osoba

masovna komunikacija ( koja koristi razlicita tehnicka sredstva i

usmjerena je na sirok krug potencijalnih korisnika.

Dnterpersonalna (medupersonalna) komunikacija je najcesci oblik komunikacije u obrazovno 2 vaspitnom procesu. /jene najvaznije odlikesu

uključuje verbalno i neverbalno ponašanje

uključuje spontano, uvje%bano i planirano ponašanje

ona nije statična, ve# razvojna

podrazumjeva neposrednu povratnu in'ormaciju, usklađenost i

interakciju.

3retpostavlja unutrašnja spoljašnja pravila



Ona je aktivnost@ i

Dnterpersonalna komunikacija mo%e uključiti uvjeravanje.

Dnterpersonalna komunikacija u nastavi mo%e biti direktna (personalnakomunikacija) i indirektna (nepersonalna ili depersonalna, apersonalnakomunikacija), posredovana tehničkim sredstvima, odnosno medijima.:omunikacija u nastavi je prete%no verbalnog karaktera, ali se primjenjujei neverbalna komunikacija (gestovi, mimika, pantomimika) i prethodiverbalnoj.

1a obrazovno*nastavni proces je također krakteristična jednosmjernakomunikacija (ne postoji komunikacija između nastavnika i učenika) kao idvosmjerna u kojoj imamo jednu osobu koja inicira komunikaciju i drugukoja joj odgovara. +aj dijalog je četverostruk

. aktički, ili razgovor uz koriš#enje replika6. Dn'ormacioni, u kome se razmjenjuju značanje in'ormacije

8. &iskusioni, koji podrazumjeva raspravu o različitim pitanjima i problemima

9. Dspovjedni, razgovor u povjerenju ili na intimno značajne teme, odkojih svaki ima svoje mjesto u obrazovno*nastavnom radu saodraslim učenicima.

11.#. Raz!ii($ '!ai&i'a*ij$ na(av$

+onkonogoja ukazuje na dva oblika obrazovanja odraslih

- ečernju nastavu

- &opisnu nastavu

Ste'ens i 0oderik izdvajaju kao najva%nije oblike nastave

- 0edovnu

- Obrazovanje putem radija i televizije

- &opisno obreazovanje

- 3raktični trening

- Dndividualno obrazovanje

Miler kao najva%nije oblike nastave navodi

- 3rogramiranu nastavu

- &opisnu nastavu

- +utorijalnu nastavu

/ajpogodniji nastavni modeli za odrasle su redovna nastava, dopisno*konsultativna nastava i multimedijska nastava. 3rvi je utemeljen na



neposrednoj komunikaciji nastavnika i odraslih učenika, dok je za drugadva modela karakteristična komunikacija pomo#u različitih medija (radio,+, kompjuter, video...)

R$dovna >'!aina? na(ava za koju se u Međunarodnoj enciklopediji

obrazovanja koriste nazivi@ direktna nastava, sistematska nastava,eksplicitna nastava i aktivna nastava, je sistem poučavanja i učenja kojiuspješno odolijeva civilizacijskim i obrazovnim izazovima. 3oučavanje jeumije#e i ništa ne mo%e zamjeniti pouku licem u lice, koje najboljeizra%ava suštinu i smisao redovne nastave. U osnovi redovne nastave zaodrasle je razredno*časovni sistem i 'rontalni oblik rada sa odraslimučenicima. 1a redovnu nastavu je karakteristično da se izvodi u toku danai sedmice po utvrđenom rasporedu časova i planiranim obrazovnimsadr%ajima. Ovakvu nastavu odlikuje i prisustvo nastavnika koji jeosnovni izvor znanja odraslim učenicima. U ovoj nastavi podstiče setakmičarski duh kod učenika, razvijaju se radne navike, osposobljavaju seučenici za samostalno učenje i samoobrazovanje.

Do,ino3'on-!(a(ivna na(ava. 0azvoj dopisnog obrazovanja u 67vijeku podstaknut je dvjema eksplozijama 2 eksplozijom stanovništva ieksplozijiom znanja. &opisno*konsultativna nastava je pisemenakomunikacija između odraslih učenika i obrazovne ustanove. +o jedvo'azni obrazovni proces, u kome, u prvoj 'azi učestvuju stručnjaci 2 specijalisti, koji pripremaju nastavne materijale oblikovane u lekcije. Udrugoj 'azi obrazovnog procesa dopisnici (korisnici) se upoznavaju sa

postignutim rezultatima, ispravljaju se eventualne greške i iznose upustvai prijedlozi za budu#i rad. Osnovni izvor znanja u ovom obliku nastave suud%benici i priručnici. /eki andragozi smatraju da je poseban kvalitetdopisno 2 konsultativne nastave to što ona predstavlja prvi 'ormalizovanisistem nezavisnog učenja.

8-!(i%$dij'a na(ava. Dzvorište i podsticaj pojavi pojavi multimedijskenastave dao je ubrzani razvoj nauke i tehnike i novih in'ormacionih ikomunikacionih tehnologija. /a osnovi toga u svijetu su nastali različitimodeli multimedijskog obrazovanja, od kojih je britanski otvoreniuniverzitet (U.:. Open UniversitQ) jedan od najstarijih i najpoznatijih.Osnovan je ";". godine kao posebna obrazovna institucija sa sna%nimosloncem na televiziju, u namjeri da odraslima omogu#i nastavak školovanja i obrazovanja (predavanja pomo#u radija i televizije, kratkihseminara i tečajeva, konsultacija, savjetovanja i kontrole). U svijetu su

poznati i drugi modeli multimedijskog obrazovanja univerzitetskoobrazovanje na bazi jednog univerziteta, multimedijska nastava zasnovanana suradnji nekoliko univerziteta, multimedijski model nastave uspecijalizovanim obrazovnim ustanovama koji pohađaju studenti iz

različitih dr%ava, autonomni obrazovni sistemi (obrazovanje podsredstvom



+ programa, radio programa...), kao i ne'ormalna, integrisana nastava naosnovu multimedijalnih programa.

%eks,ovi iz Andragogije

3O4RA5OVANJ6 U INDU"%RIJ"O I +O"%INDU"%RIJ"ODRU7%VU

-lvin +o''ler smatra da historiju čovječanstva karakteriziraju tri epohe,odnosno tri velika talasa. 3oljoprivredna revolucija koja se odigrala prije7 777 godina pokrenula je +rvi ,alas civilizacijskih promjena u ljudskojhistoriji. Fivilizacija prvog talasa bila je neraskidivo vezana za zemlju.Osnovna zanimanja kojima su se ljudi bavili u ovoj etapi bili su

poljoprivreda, ribarstvo, šumarstvo i rudarstvo. Ovaj period karakterizira

nerazvijena odgojno 2 obrazovna konkretnost 2 mladi sti#u neophodne%ivotne vještine i znanja na jedan spontan, in'ormalan način. 3očecicivilizacije Dr*gog ,alasa ve%u se za industrijsku revoluciju i kojado%ivljava svoj vrhunac tokom 67 stolje#a. Ovaj period karakterizira

podjela na proizvođa#e i potroša#e, pojava masovne proizvodnje,masovne potrošnje, masovnog obrazovanja itd., te pojava nizaspecijaliziranih institucija kao što su 'abrike, škole, političke partije itd. Uovoj etapi rad miši#a je zamjenila energija što je omogu#ilo porast

produktivnosti i masovnu proizvodnju roba. +renutno se najrazvijenijadruštva današnjice nalaze na ulasku u civilizaciju %re8eg ,alasa

(postindustrijsko društvo, in'ormatičko, globalno društvo, društvo kojeu#i). U postindustrijskom društvu, za razliku od industrijskog, dolazi doizrazitih promjena u načinu ustrojstva porodice, medija, politike,ekonomskog 'unkcionisanja i obrazovanja. Osnovna karakteristika

postindustrijskog društva je u tome što se, u odnosu na proizvodne snagekoje su bile dominantne u industrijskom periodu, daje primatintelektualnim snagama. &akle, ako je u 3rvom talasu najva%niji resurs

bila zemlja, u &rugom sirovina i strojevi za masovnu proizvodnju, u+re#em to je znanje, odnosno obrazovanje.

3rema +o''leru, osnovne karakteristike postindustrijskog društva sunovos,2 *brzanje2 privremenos,2 demasifika#ija i raznolikos,. +o''ler izvodi i tipična obilje%ja obrazovanja i škole &rugog talasa

s,andardiza#ija (oblačenje, ponašanje, pravila, propisi, ud%benici,

iste diplome, onaj ko odstupa od standarda mora biti isključen)

spe#ijaliza#ija (nastavnik specijalista samo za svoj predmet,

školovanje za pro'esije, znanje podjeljeno u naučne discipline iškolske predmete, školovanje razdvojeno na specijalne i regularne

škole)



sinroniza#ija (precizan početak školske godine i kraj, trajanje

časa, radnog dana, sedmice, odmora)

maksimiliza#ija (velike škole, školski centri, što ve#i objekti to

impresivnije to bolje)

#en,raliza#ija (upravljanje iz jednog centra).

Hkole &rugog talasa

individ*aliza#ija i izbor (nastavnik i učenik zajedno odlučuju šta

#e učiti, kako, kada, pod kojim uslovima i pravilima)

saradnja (naglašava se saradnja, a kompetetivnost svedena na

razumnu mjeru)

raznovrsnos, (učenika u razredu, sadr%aja, aktivnosti, uloga, svi

uče jedni od drugih) de#en,raliza#ija (umjesto dr%ave manje zajednice odlučuju o

procesima obrazovanja u školi)

minimiziranje (škole po mjeri čovjeka, male zajednice, svi

poznaju sve, bolja komunikacija, uspješniji rad)

F CJELOIVOTNO 7:ENJE

Fjelo%ivotno učenje se de'inira kao aktivnost učenja tijekom %ivota sciljem unapređivanja znanja, vještina i sposobnosti unutar osobne,građanske, društvene i poslovne perspektive. Fjelo%ivotno učenje

podrazumjeva

stjecanje i osuvremenjivanje svih vrsta sposobnosti, interesa,

znanja, i kvali'ikacija od predškole do razdoblja nakon penzionisanja.

Uva%avanje svih vrsta učenja 'ormalno, ne'ormalno i in'ormalno

učenje.

Uz pojam cjelo%ivotnog učenja vezane su znanstvene disciplineandragogija (znanost koja proučava problematiku odgoja i obrazovanjaodraslih 2 anerRčovjek@ ageinRvoditi) i geron,ogogija (znanstvenadisciplina koja proučava odgoj, obrazovanje, i samoobrazovanje starijihosoba 2 grč. >erentosRstarac@ ageinRvoditi).

uvod u andragogiju skripta

Documents