Тurkic Weekly 2017 19 (70) (15-21 Mayıs)

Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini

değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan

eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz

sunmaktadır.

Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından

hazırlanmıştır.

PEKİN’DE “TEK KUŞAK, TEK YOL” FORUMU GERÇEKLEŞTİ

14-15 Mayıs 2017 tarihinde Çin'in başkenti Pekin'de "Kuşak ve Yol: Ortak Refah için İşbirliği"

Forumu gerçekleşti. Çin tarafına göre, anılan Forum geçen yıl Hangzhou’da yapılan G20

zirvesinden çok daha önemli idi. Çin basınının bildirdiğine göre, bu etkinliğin birkaç temel

hedefleri bulunmaktadır. Bu hedeflerin birincisi Çin’in "Tek Kuşak, Tek Yol" inisiyatifinin

uygulanmasının sonuçlarını değerlendirmekti. Forumun diğer bir hedefi, projenin uygulanmasının

sonraki aşamalarını birlikte belirlemek amacıyla inisiyatifin en önemli katılımcılarını bir araya

getirmek oldu.

Organizasyon komitesi, Forum çalışmasına 30 devlet ve hükümet başkanlarının, önde gelen

uluslararası teşkilat başkanlarının ve 130'dan fazla ülkeden yaklaşık 1500 temsilcinin katıldığını

açıkladı. Forum sonrasında düzenlenen basın toplantısında, Çin lideri Xi Jinping, Forum'un "Bir

Kuşak, Bir Yol" çerçevesindeki uluslararası işbirliğinin gelecek istikametlerine ilişkin benzer

fikirleri paylaşan etkili liderleri bir araya getirdiğini söyledi. Etkinlik sırasında altyapı iletişimi,

ticaret ve ekonomik işbirliği, sanayi yatırımları, enerji ve kaynaklar, finansal destek, çevre

koruması gibi temel konular ele alındı.

Etkinliğe katılan 30 Devlet Başkanı ve 3 uluslararası teşkilat (BM, Dünya Bankası, Uluslararası Para

Fonu) başkanları arasında Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in yanısıra

Özbekistan, Kırgızistan, Türkiye, Rusya ve diğer ülkelerin Devlet Başkanları da bulundu.

Pekin, anılan 2-3 gün boyunca dünya toplumunun dikkatini kendine çekmeyi başardı. Bu

inisiyatifin ilk defa Nazarbayev Üniversitesi'nde duyurulmasından bu yana geçen 3,5 yıl sonra

projenin sonuçları özetlenmiş bulunmakta ve geleceğe yönelik yeni planlar belirlenmiştir.

Böyelece, Çin’in "Bir Kuşak, Bir Yol" inisiyatifinin daha da geliştirilmesi yönünde büyük atılımın

yapılacağını öngören uzmanları yanılmamıştır. Forumun sonuçlarına gelince, Pekin'de yapılan

Forum çerçevesinde milyarlarca ABD doları, daha doğrusu milyarlarca Çin Yuanı’nı bulan çok

sayıdaki anlaşma ve mutabakat zaptları imzalanmıştır.

1

“Tek Kuşak, Tek Yol” inisiyatifinde Orta Asya ülkelerinin yeri ve ehemmiyetini ayrıca

belirtilmelidir. Avrupa'ya giden Orta Asya yolu katılımcılar tarafından en verimli ve güncel yol

olarak değerlendirildi. Bu bağlamda bir taraftan Çin, diğer taraftan Kazakistan, Özbekistan ve

Kırgızistan arasında imzalanan anlaşmaların vurgulanması gerekiyor.

Özellikle Çin tarafı, bu projenin hemen hemen her katılımcısı için Kazakistan'ın önemli bir ortak

olduğuna dikkat çekti. Forumun ilk gününde, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Nursultan

Nazarbayev ile bir araya geldi. Çin lideri yaptığı konuşmasında, "Nurlı Jol" programının başarılı

gerçekleşmesine dikkat çekmesinin yanısıra CICA uluslararası inisiyatifinin de önemini vurguladı.

Çin lideri, "Kazakistan altyapı inşaatının geliştirilmesine çok önem veriyor ve bu konuda aktif bir

rol üstleniyor, bununla birlikte sınıraşan taşımacılık ve lojistik sisteminin oluşturulmasına etkin

biçimde katılıyor" dedi.

Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev, "Tek Kuşak, Tek Yol" projesinin hayata

geçirilmesine dönük somut adımlar olarak, uluslararası forum katılımcılarına beş öneri sundu.

Bunlar aşağıdaki gibidir:

Birincisi, giderek büyümekte olan transit potansiyelinin verimli bir şekilde kullanılması için,

Kazakistan aldığı somut tedbirlerle hizmet seviyesinin iyileştirilmesi, idari engellerin ortadan

kaldırılması yoluyla emtia akışlarının geçişini sürekli kolaylaştırmaktır.

İkincisi, İpek Yolu güzergahında gıda güvenliğini sağlamak için tarımsal işbirliğinin

geliştirilmesinin önemi vurgulandı.

Üçüncüsü, inovasyon ve bilimsel-teknolojik gelişme alanında daha yakın işbirliğine ihtiyaç

duyulmaktadır.

Dördüncü olarak, ulaşım yolları haline gelen kıtalararası sınıraşan nehirlerin su kaynaklarının

rasyonel yönetiminin önemi vurgulanmıştır.

Ve son olarak beşincisi, "Kuşak ve Yol" fikrinin gelişimi için ana koşullardan biri, projeye katılan

ülkeler arasındaki karşılıklı güvenin ve bu ülkelerin eşit ve çokyönlü işbirliğine hazır olmasıdır.

Bunun sağlanması için anılan forumun düzenli olarak organize edilmesi gerekmektedir. Bu süreçte

CICA yapısı çok yardımcı olabilir.

Aynı zamanda, Forum'un belirli bir belgenin kabulü ile sonuçlandığı ayrıca belirtilmelidir. 15

Mayıs tarihinde, dünyanın 30 ülkesinin devlet ve hükümet başkanları, "Tek Kuşak, Tek Yol" 1.

Uluslararası Ekonomik Forumu’nun nihai Bildirisini kabul etti. Belgede belirtildiği gibi, eşit

düzeydeki istişareler, karşılıklı çıkarlar, uyum ve hoşgörü, piyasa mekanizmaları, denge ve istikrar

Forum katılımcılarının daha fazla işbirliği yapmasının beş temel ilkesidir.

2

Bildiri hükümlerine göre, Forum katılımcıları BM Güvenlik Konseyi ilkeleri ve kararlarına, iç

mevzuat normlarına, ortaklık ilişkileri olan ülkelerin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine saygı

göstermek, ayrıca işbirliği projelerini ancak istişareler ve müzakereler yoluyla planlamak ve

uygulamak için söz verdiler. Aynı zamanda, Orta Asya ülkeleri liderlerinin Çin Devlet Başkanı ile

ikili görüşmelerinin sonuçları da önemli idi. Özellikle, Özbekistan Devlet Başkanı Şavkat

Mirziyeyev'in Çin'e yaptığı ziyaret çerçevesinde imzalanan yatırım sözleşmeleri ve anlaşmalarının

toplam hacmi 20 milyar doları aşması dikkat çekti. Özbek medyası, petrol ve gaz endüstrisinde

toplam değeri 5 milyar doları aşan 10 belgenin imzalandığını açıkladı. Özellikle, Özbekistan'dan

Çin'e doğalgaz tedarikine dair Orta vadeli sözleşme, Özbekistan'ın güney bölgesinde sentetik sıvı

yakıt fabrikasının finansmanına ilişkin anlaşmanın yanısıra enerji tasarrufunu geliştirmeye yönelik

projeler üzerine anlaşıldı. Buna ek olarak, yaklaşık 300 pompa istasyonunu modernize etmek ve

Özbekistan'da hidroelektrik enerjisi geliştirmek için toplam 3 milyar dolarlık anlaşmalar imzalandı.

13 Mayıs 2017 tarihinde Kırgız Cumhuriyeti Devlet Başkanı Almazbek Atambaev Çin'e çalışma

ziyareti gerçekleştirdi. Ziyaret çerçevesinde A. Atambayev de "Tek Kuşak, Tek Yol" adlı

Uluslararası Foruma katıldı ve Xi Jinping ile bir araya geldi.

Görüşme sırasında Almazbek Atambayev, "Tek Kuşak, Tek Yol" konulu uluslararası işbirliği

forumuna katılmak için Pekin'e davet ettiği için Çin tarafına teşekkür etti. Çin'in, Kırgızistan'ın

önemli ve güvenilir bir kalkınma ortağı ve iyi bir komşu olduğu belirtildi. Yıllar boyunca

Kırgızistan'a Çin tarafından sağlanan maddi ve teknik desteklerin ülkenin sosyo-ekonomik

kalkınmasında önemli yardımlar sunduğu açıklandı.

Xi Jinping, İpek Yolu ekonomik kuşağını oluşturma projesinin pratikte uygulanmasına Kırgız

Cumhuriyeti'nin önem verdiğini belirtti. Jinping, Çin'in Kırgız tarafının ihtiyaçlarına uygun özel

projeleri uygulamak yoluyla Kırgızistan ekonomisini güçlendirmeye yönelik yardım ve destek

sağlamaya devam edeceğini de vurguladı.

3

AZERBAYCAN 2017 İSLAMİ DAYANIŞMA OYUNLARINI DÜZENLEDİ

Geçtiğimiz dönemde Bakü'de İslami Dayanışma Oyunları gerçekleşti. Oyunlara 54 ülkeden gelen 3

bin atlet çeşitli sporlarda birincilik için yarışarak, göstergeler bakımından daha önceki bütün rekorları

kırmıştır. Çünkü şimdiye kadar İslami Dayanışma Oyunlarına bu kadar çok sayıdaki ülke hiç

katılmamıştır.

Azerbaycan basınına göre, dünyanın dört bir yanından (Rusya, Avrupa, Yakın Doğu ve Orta Doğu)

Bakü'ye binlerce turist gelmiştir. IV. İslam Dayanışması Oyunlarının simgesi su ve maskotlar da

Karabağ atları seçildi.

Azerbaycan Devlet Başkanı Ilham Aliyev'in açıkladığı gibi, "İslami Dayanışma Oyunları yalnızca bir

spor etkinliği değil, aynı zamanda bütün İslam dünyasının birlik ve beraberlik bayramıdır".

24 spor müsabakasında, sporcular 269 madalya seti için yarışmıştır. Oyunlarda Azerbaycan 425 atlet

tarafından temsil edilmiştir. Kazananlara toplam 1600 madalya takdim edilmiştir.

IV. İslami Dayanışma Oyunlarını 50'den fazla ülkeden 1 milyara yakın izleyicinin seyrettiği tahmin

edilmektedir. Yarışmalar hakkında haber yayınlamak için 1000'den fazla medya temsilcisi akredite

olmuştur.

Yarışmalar, önceki Avrupa Oyunları sırasında test edilen çağdaş spor tesislerinde yapıldı. Genel

olarak, Oyunların asıl amacının İslam dünyasındaki dayanışma ve dostluğu göstermek olduğu

vurgulanmaktadır.

IV. İslam Dayanışma Oyunlarını Bakü'de düzenleme kararı Temmuz 2013 tarihinde İslam

Dayanışması Spor Federasyonu VIII. Genel Kurulunda kabul edilmiştir. 18 Eylül 2015 tarihinde

Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı İlham Aliyev, Bakü'de IV. İslami Dayanışma Oyunları

Organizasyon Komitesinin kurulması Kararını imzaladı. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Başkanı

Basın Müşavirliğine göre, geçtiğimiz dönemde Organizasyon Komitesi Başkanı - Azerbaycan'ın

Birinci Başkan Yardımcısı Mehriban Aliyeva’nın önderliğinde büyük hazırlık çalışmaları yapıldı.

Bakü'de 16 spor sahası yarışmalar için hazırlanarak, üst seviyedeki tüm gerekli organizasyonel

düzenlemeler yapıldı. Kesin olarak şunu söyleyebiliriz ki, Bakü'de yapılan 4. İslami Dayanışma

Oyunları muhteşem bir spor olayı olarak Oyunlar tarihinde kalacaktır.

4

ERDOĞAN’IN ABD ZİYARETİNİN SONUÇLARI

Geçtiğimiz dönemde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Amerika Birleşik Devletleri’ne

ziyaret gerçekleşti. Erdoğan'ın Donald Trump ile yaptığı görüşmelerde, Türkiye lideri ilk defa ABD'nin

yeni Cumhurbaşkanıyla yüz yüze görüşme imkanı buldu. Ziyaret sırasında Suriye'deki durum ve

Türkiye'nin ABD politikasındaki rolü değerlendirildi.

Genel olarak, uzmanların belirttikleri gibi, ABD Cumhurbaşkanı Donald Trump ile yapılan görüşmeler

kolay geçmemiştir. Beyaz Saray'ın, Suriye'de savaşan Kürt birliklerine ağır silah sevkiyatı yapma kararı

görüşmenin ciddiyetini daha da artırmıştır. Silahlı Kürt savaşcılarının terörist olarak tanınmasını isteyen

Erdoğan, Donald Trump'ı yapılan askeri desteği azaltmaya ikna etmeye çalıştı. Her şeye rağmen ikili

görüşmeler sonucunda Amerikalı lider "Terörle mücadelede ön planda yer alan ve DAEŞ ile Kürdistan

İşçi Partisi gibi terörist gruplarla mücadele eden Türkiye'yi destekliyoruz" dedi. Ancak Beyaz Saray

Başkanı Suriye Kürtleri konusundan söz etmedi ve Washington'un YPG’ye silah tedarik etmeye kararlı

olduğunu gizlemedi.

Aynı zamanda, Washington, genel olarak dünya topluluğuna Türkiye'nin NATO'nun kilit

katılımcılarından biri ve ABD’nin bölgedeki önemli ortağı olduğunu net bir şekilde açıkladı. Bu

bağlamda Türkiye’nin, ABD Devlet Başkanı ve 6 Arap ülkesi liderlerinin bir araya geldikleri Riyad'daki

Zirveye davet edilmesi dikkat çekicidir.

Anlaşılan o ki, ABD Ortadoğu ve Basra Körfezi üzerindeki etkisini güçlendirme niyetindedir. Trump’ın,

ilk devlet ziyaretini Suudi Arabistan'a yapması oldukça semboliktir. Geleneksel olarak, ABD

cumhurbaşkanlarının ilk ziyaretlerini Kanada'ya, Meksika'ya ya da Avrupa ülkelerinden birine yaptığı

bellidir.

Sonuç olarak, Riyad zirvesinde Arap monarşileri ve Amerika Birleşik Devletleri’nin birlikte yer alacağı

yeni bir anti-terör mücadele yapısının değerlendirildiği bilinmektedir. Mevcut bilgilere göre, Amerikan

tarafı bu yeni mekanizmaya Türkiye ve Mısır gibi bölgesel güçleri dahil etmek istiyor. Bu ise, ABD'nin

kendi dış politika projelerinin yörüngesine Ankara'yı dahil etmeyi planladığı anlamına geliyor. Böylece,

ABD, Avrupa'dan uzaklaşan Türkiye'yi kontrol altında tutmaya niyetlidir.

5

TÜRK AKADEMİSİ TÜRKİSTAN’DA MEDYA FORUM GERÇEKLEŞTİRDİ

Geçtiğimiz dönemde, Güney Kazakistan bölgesindeki Türkistan şehrinde Türk Dünyası Kültür Başkenti

inisiyatifi (TÜRKSOY) çerçevesinde "Türk Dünyası ve Enformasyon Alanı" konulu uluslararası medya

forum düzenlendi.

Forumda Kazakistan, Azerbaycan, Türkiye, Kırgızistan, Başkortostan (Rusya Federasyonu) ve

Özbekistan’ın önde gelen medya mensuplarının başkanları bir araya geldi. Etkinliğe Kazİnform,

Anadolu Ajansı, TRT Avaz, Kazak Radyosu gibi medya kurumlar da katıldı. İlk gün, “Manevi

Yenilenme” programı ve “Toprak Ana” projesi çerçevesinde, forum katılımcıları bölgedeki Sayram,

Otırar, Arıstan-Bab ve Ahmet Yesevi’nin mezarı gibi kutsal yerleri ziyaret etti.

Türk Akademisi Başkanı Darhan Kıdırali’nin moderatörlüğünde yapılan forumda, Güney Kazakistan

Valisi Canseyit Tüymebayev açılış konuşması yaptı. Tüymebayev konuşmasında, bu forumun "Türk

Dünyası Kültür Başkenti Türkistan şehri" programı çerçevesinde önemli bir etkinlik olduğunu kaydetti.

Buna ek olarak, ortak enfromasyon alanının oluşturulması konularına ithafen düzenlenen forum

katılımcılarına başarılar diledi.

Etkinlik sırasında gazetecilik alanındaki güncel meseleler, karşılıklı işbirliğinin güçlendirilmesi ve

kültürlerarası ilişkilerin geliştirilmesi konuları ele alındı. Konuşmacılar ortak bir TV kanalının inşası,

ortak diziler, animasyon filmlerinin hazırlanması, gazeteciler dostluk kulübünün oluşturulmasına ilişkin

fikirlerini ortaya koydular. Medya mensuplarına göre, bu tür ortak çalışmalar sayesinde TÜRKSOY’a

üye ülkelerin birçok medya sorunları çözülecek olup, işbirliği güçlendirilecektir. Türk dili konuşan

ülkeler arasındaki bilgi alışverişinin verimliliğini artırmak amacıyla Foruma gelen medya temsilcileri

kendi deneyimleri ile paylaşarak, gelecekte yakın ilişkiler içinde birlikte çalışmaya dair anlaştılar. Forum

sonunda olarak bir karar kabul edildi.

Etkinlik çerçevesinde, gazetecilere ilk defa İsmail Gaspirali medya ödülü verildi. Medya forum Güney

Kazakistan Valiliği ve Uluslararası Türk Akademisi tarafından organize edildi.

6

Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010

yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini,

kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı

bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların

koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi,

Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini

teşvik etmektedir.

www.twesco.org | 57-49-86

57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 | Kazakistan

@intturkicacadem

https://www.facebook.com/Intturkicacadem/