TERMİNOLOJİDE BAZI TANIMLAMALAR

Öğr. Gör. Huriye DEMİRHAN

1

DOKULAR

2

EPİTEL DOKU

• Örtü (deri, mukoza) ve salgı sistemini oluşturur.

• Dokuların koruma,• salgı (sekrasyon),

• emme (absorbsiyon) ve

• duyu fonksiyonu bulunmaktadır.

Salgıları mukus (koyu kıvamda ve yapışkan), seröz (berrak ve akışkan kıvamda)ya da synovial sıvı şeklinde olabilir. Bazı bölgelerde cilia denilen tüysü yapılarbulunur.

3

4

Salgı (bez) Epiteli: Tek hücreli olanları salgı yapan goblethücrelerine sahiptir. Çok hücreli olanları salgı yapma şekillerine göre3`e ayrılır.* Dış salgı Bezi (Ekzokrin bezler): Salgısını bir kanalla boşluğa enzimveren bezlerdir (gözyaşı, enzimler).* İç salgı Bezi (Endokrin bezler): Salgısını direkt kana hormonolarak veren bezlerdir.* Karma Bez: Hem iç hem de dış salgı yapan bezdir. (pankreas)c-Duyu Epiteli: Dış ortamdan uyartıları alan epitel dokudur.Gözde ışık, kulakta ses, burunda koku ve deride dokunmayı algılayanhücreler duyu epitel hücreleridir.

5

Çizgili Kaslar1. Enine çizgilenme

gösterir2. İskelet sisteminin

yapısında bulunur3. Emirlerini motor

sinir sist.den alır4. İsteğimizle çalışır5. Koyu kırmızıdır.6. Nucleusları çoktur ve

hücrenin etrafındadır7. Güçlü ve kısa süreli

kasılırlar

Düz Kaslar1. Enine çizgilenme

göstermez2. İç organların

yapısında bulunur3. Emirlerini otonom

sinir sist.den alır4. İsteğimiz dışında

çalışır5. Açık kırmızıdır6.Nucleusları tek ve hücrenin ortasındadır7.Yavaş ve uzun süreli kasılırlar

Kalp Kası1. Enine çizgilenme

gösterir2. İç organların

yapısında bulunur3. Emirlerini otonom

sinir sist.den alır4. İsteğimiz dışında

çalışır5. Koyu kırmızıdır6. Nucleusları çoktur

ve hücrenin etrafında sıralıdır

7. Yavaş ve uzun süreli kasılırlar

B)KAS DOKUSU: Kontraksiyon (kasılma ve gevşeme)

özelliğine sahiptir.

6

Kas dokusu ile ilgili önemli terimler:

Bursa: Eklem çevresinde koruyucu yastık görevi olan kesecikler

Akzar (facia): Kaslar arasında, kasları birbirinden ayıran ince saydam zar

Myofibril:

Myoflament:

aktin,

myosin.

Sarkolemma:

Sarkoplazma:

İnterkalar disk: İki kas hücresinin birbirleri ile bağlantı yaptığı noktalara denir, ör: kalp kasında.

Hypotoni: Anormal derecede düşük kas tonusu (kasın harekete karşı gösterdiği direnç)

Atoni: Tonusun olmaması yani kasılma olmaması

Atrofi: Bir hücre, bir doku ya da bir organın boyutlarının sonradan küçülmesi

Hypertrofi: Kas liflerinin büyümesi ve güçlenmesi

Sinerjizm-antagonizm

Sinerjist kaslar:

Antagonist kaslar:

7

SİNİR DOKUSU: Uyartı iletimini sağlayan hücrelerden

oluşur.

Nöron:

Dentrit:

Akson:

Nörolemma:

Nörogliya:

Synaps:

İmpuls:

İrritabilite:

Reseptör:

Ganglion:

Boz madde - Substantia grisea (gri madde)

Ak madde - Substantia alba

8

Sinirsel Merkezler:

1. Korteks bölümü: Beyin korteksinde motor, duyu, özel

duyu ve yüksek dimağ merkezleri yer alır. Bunlar:

a) Frontal lob: Çalıştırıcı ve duyurucu sinirler yer alır

b) Parietal lob: Genel duyu, öğrenme, hafıza ve mantıkla

ilgili sinirler yer alır

c)Temporal lob: İşitme, işittiğini değerlendirme, hatırlama,

koku, tad alma ile ilgili sinirler yer alır

d) Occipital lob: Görme, gördüklerini değerlendirme ile ilgili

sinirler yer alır

2. Medulla bölümü: Beynin içinde yer alan tabakadır ve ak

maddeden yapılmıştır. Korteks bölümündeki sinirlerin

uzantıları-telleri burada yer alır.

9

Beynin zarları (meninks)

1. Duramater: En dışta yer alan ve kafatası kemiklerine

yapışık olan sert zardır

2. Arachnoidmater: Duramatere yapışık olan örümcek ağı

görünümündeki zardır. Piamaterle arasında yer alan

boşluğa subarachnoid aralık denir ve Beyin Omurilik

Sıvısı (BOS) burada bulunur

3. Piamater: En içte yer alan ve beyine yapışık olan zardır.

10

Beynin bölümleri:

a) Cerebrum (asıl beyin)

b) Diencephalon (ara beyin): Talamus, epitalamus,

hypotalamus burada yer alır

c) Mesencephalon (orta beyin)

d) Cerebellum (beyincik)

e) Pons (köprü)

f) Bulbus (soğanilik)

11

Kafa çiftleri (Önemli sinirler):

1. Nervus (N.) Olfactorius (Koku siniri)

2. Nervus Opticus (Görme siniri, retina tabakasını etkiler)

3. N. Oculomotorius (Gözü ve göz kapaklarını hareket ettirir)

4. N. Trochlearis (Makara siniri, göz kaslarını etkiler)

5. N. Trigeminus (Üçüz sinir, üst çene, alt çene ve gözün yardımcı

oranlarını etkiler)

6. N. Abducens (Gözü dışa oynatan sinir)

7. N. Facialis (Yüz siniri, mimikleri yaptıran sinir)

8. N. Stato acusticus (İşitme ve denge siniri)

9. N. Glossopharynqicus (Dil ve yutak siniri)

10. N. Vagus (Akciğer ve mide siniri, iç organları yönetir)

11.N.Accessorius(Kafa spinal siniri, Sternocleidomastoideus ve trapez

kaslarını yönetir)

12. N. Hypoglossus (Dil ve dilaltı siniri)

12

1. BAĞ DOKUSU: Diğer dokular arasında bağlayıcılık yaparlar.

Metabolizma faaliyetleri, vücut savunması, sıvı-elektrolit dengesi ve

doku onarımında görevlidirler. Bağdoku hücreleri, bağdoku lifleri,

doku sıvısı ve şekilsiz maddelerden meydana gelir.

Fibrosit: Bağ doku hücresi

Makrofaj: Savunma hücresidir, yabancı ve artık maddeleri yok eder.

Histiyosit: Makrofajlardan olup, katı maddeleri fagosite eder.

Fagositoz: Katı maddeleri yeme, yok etme anlamındadır.

Pinositoz: Sıvı maddeleri içme, yok etme anlamındadır.

Pigment maddesi: Deriye rengini veren şekilsiz maddelerdir.

13

KIKIRDAK DOKU: “Kondrosit” denen hücrelerden, jelatinimsi ara

maddeden, ve bu ara maddeye gömülü fibrillerden oluşur.

• Sinir ve kan damarı içermez. Bu sebeple üreme ve onarım hızı

düşüktür.

• Hücrelerine KONDROSİT denir ve LAKUNA veya KONDROPLAST

adı verilen boşluklarda yerleşmişlerdir. Kıkırdak “perikondrium” adı

verilen özel bir zarla çevrilidir.

Kıkırdak ve kemik, bedenin iskelet çatısının sağlanmasında önemli roller

oynayan, özelleşmiş bağ dokularıdır. Uzun kemiklerin boyuna

büyümesinde aracıdır. Yapısında SİNİR, KAN ve LENF damarı

içermezler. Beslenmelerini kıkırdak dokusunun etrafındaki çevre

bağdokusundan sağlarlar. �Embriyonal dönemde tüm iskelet kıkırdak

dokusundan yapılmıştır.

14

Kıkırdak Doku Türleri:

• Hyalin: En sık rastlanan hiyalin kıkırdak, saydam camsı bir görünüme sahiptir.

Hyalin kıkırdak, uzun kemiklerin biçimini ve büyümesini kontrol eden epifiz

büyüme plağının ayrılmaz bir parçasıdır. Sinovyal eklemlerin eklem yüzeylerini

döşer, düşük sürtünme özelliği ile birlikte kaygan bir darbe emici yüzey işlevi

görür. Bazı solunum yollarının duvarında yarı-katı bir destek görevi yapar. Hasar

görmüş hiyalin kıkırdak onarılmaz çünkü erişkin kıkırdak hücrelerinin-

kondrositler-mitoz yeteneği yoktur.

• Elastik: Katı fakat esnek yapısı ile kulak kepçesi, epiglottis ve östaki tüpünün

yapısında bulunur.

• Fibröz: Sinovyal eklemlerin menisküslerinde ve vertebralararası eklem

disklerinde bulunur. Simfizis pubis, intervertebral disklerde ve tendonların

kemiğe tutunduğu yerde bulunur.

15

•YAĞ DOKUSU: Adipoz doku da denir. Deri altında ve organların

çevresinde depo olarak bulunur. Vücut ısısını ve organları koruma,

yedek enerji ve metabolizma olaylarını kolaylaştırma (A, D, E, K

vitaminleri yağda erir) görevleri vardır.

-Organları darbelere karşı korur.

-Yedek besin deposudur.

-Vücut ısısını korur.

Obesite: Fazla kilolu kişiler

Kaşeksi: Fazla zayıf kişiler

Yağ doku, cilt altında, iç organların çevresinde, kemik iliğinde ve meme

dokusunda bulunur. Yağ dokunun ana amacı enerji rezervi

sağlamaktır. Bunun yanında açlık duygusunu ve yeme miktarını da

düzenler.

16

1. KEMİK DOKUSU:

Kemik hücrelerine osteosit adı verilir, osteositler osteoblastlardan

meydana gelmiştir.

Osteositler lacuna adı verilen çukurlar içinde yaşar ve gelişirler.

Kemik dokunun etrafını saran zar şeklindeki yapıya periost adı verilir ve

kemiğin korunmasında görevlidir.

Kemik dokunun eklem yüzlerini örten tabakasına cartilago articularis

denilmektedir.

Uzun kemiklerde uç kısımlara epifiz, orta ve gövde kısımlarına ise diafiz

adı verilir.

Kemikler 3 grupta incelenir:

1)Uzun kemikler (os longum): Os. Humerus, Os. Tibia, Os. Femur, Os radiusgibi.

2)Yassı kemikler (os planum): Os. Scapula, Os. İleum, Os. Sternum gibi.

3)Kısa kemikler (os breve): Os. Hyoideum, Os. Vertebrale gibi.

Bir kemik kesiti incelendiğinde iki tabakadan oluştuğu görülmektedir:

• *Substantia compacta (sert kemik doku): Kemiğin dış kısmıdır, içinde çok ince kanallar bulunur, bu kanallara Havers kanalı adı verilir.

• *Substantia spongioza (süngersi kemik doku):Organik maddelerin yoğun bulunduğu iç tabakadır. Bu doku yassı kemiklerde daha çoktur.

17

18

19

Önemli kemik terimleri:

Aditus: Girinti, bir boşluğun içine giren yer

Ala: Kanat, kanata benzeyen çıkıntı

Antrum: Mağaraya benzeyen girinti

Arcus: Kemer

Basis: Taban

Canalis: Kanal, çevresi kapalı ince yol

Canalis nutricus: Kemik beslenme kanalcığı

Caput: Baş

Capitalum: Başcık

Cavum Medullare: Kemik iliği kanalı

Collum: Kemiğin boynu

Condylus (kondil) Lokma, pürtüksüz eklem kıkırdağı ile örtülü çıkıntı

Epicondylus: Lokma üstü, pürtüksüz eklem kıkırdağı ile örtülü küçük çıkıntı

Cornu: Boynuz

Tuber: Tümsek, yumru şeklinde çıkıntı

Tuberculum: Yumrucuk şeklinde çıkıntı

Tuberositas: Üzerinde pürtük olan yer

Uncus: Çengel, çengel biçiminde kemik çıkıntısı

Ostium-ostia: Kemikte damar delikleri

20

Corpus: Kemik gövdesi

Crista: İbiksi çıkıntı, sarp kenar

Fissura: Yarık

Lamina-lamella:Yaprağa benzeyen ince, düz kemik

Ligula-lingua: Dilcik, küçük dile benzeyen çıkıntı

Linea: Çizgi, dar ve uzun çizgiye benzeyen kabartı

Meatus (mea): Kısa yol ya da yol ağzı

Medulla ossium: Kemik iliği

Processus: Küme halinde çıkıntılar, pürtüklü alan

Sinus:İçerisi mukoza ile döşeli olan kemik boşluğu

Sütura: Kafatası kemiklerinin birleşme çizgileri

Fontanel (fontikulus): Kafatası kemiklerinin kesişme noktaları, bıngıldak

Orbita: Göz çukuru

Squama: Sedef kabuğuna benzeyen kemik

Spina: Dikensi, ucu sivri çıkıntı

Sulcus: Oluk, uzunluğuna girinti

Trochlea: Makara, makaraya benzeyen çıkıntı

Foramen: Delik

Fovea- fossula: Çukurcuk

İmpressio: İz

İncissura: Çentik