tema : politikat e punësimit dhe tregu i punës në shqipëri«simit... · tema : politikat e...

Universiteti "Aleksander Moisiu"

UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU DURRES FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE DHE JURIDIKE

MASTER PROFESIONAL

Punoi :

Tahir Zyberaj

Pranoi:

Prof.As.

HYSNI AHMETAJ

Tema : politikat e punësimit dhe Tregu i punës në Shqipëri


Politikat e punësimit dhe tregu i punës ne Shqipëri Tahir Zyberaj

2

Falenderimet dhe mirënjohjet

Në radhë të parë ndihem shumë i privilegjuar që ndodhem përball ktyre profesorve

të çmuar që me ndihmen e tyre jam unë sot ketu duke mbrojtur diplomen në

Master Profesional. Falenderimiet dhe mirnjohjet janë të shumta por unë dua ti

kufizoj ato duke shprehur më shkurt. I pari që meriton nje falenderim special është

Prof.As HYSNI AHMETAJ udhëheqes i diplomes dhe njeriut shumë të

komonikueshëm që me ndihmën e tij të pakursyer dhe keshillat që më dha arrita të

perfundoj ketë studimë.

Gjithashtu dua të falenderoj instutucionet qe me ndihmuan ne kerkimin dhe

mbledhjen e informacionit per realizimin e ketij punimi;Insituti i

Statistikave(INSTAT) Ministrine e Financave, Ministrine e Punes ceshtjeve sociale

dhe shanseve te barabarta(MPCSSHB) Banken e Shqiperis

Së fundmi dua të falenderoj familjen time për mbeshtetjen e pakursyer që kan bër

ndaj meje gjatë ktij cikli studimi.

Faleminderit të gjitheve !



3

Permbajtja

Hyrje 4…6

KREU I Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri; 7…15

1. Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri ;

2. Politikat e nxitjes së punësimit në Shqipëri ;

I. Programi i praktikave profesionale për punëkërkuesit e papunë që

kanë mbaruar arsimin e lartë, brenda apo jashtë vendit.;

II. Programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesve të papunë në

vështirësi;

III. Programi i nxitjes së punësimit nëpërmjet formimit në punë;

IV. Programi i nxitjes së punësimit të femrave nga grupet e veçanta;

V. Programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesve të papunë që hyjnë

për herë të parë në punë.;

Kreu II Tregu i punes ne Shqiperi. 16…26

1. Kuptimi i pergjithshem i tregut te punes;

2. Veshtrim mbi zhvillimin e tregut te punes ne Shqiperi;

3. Papunesia dhe levizjet demografike;

Kreu III Tregu i punsimit dhe tendecat e tij ne Republiken e Shqipërise 26...31

1. Tregu aktual i punes dhe tendencat e tij;

2. Punesimi;

3. Sektori informal ne tregun e punes;

4. Vetepunesimi;

5. Papunesia;



4

Kreu IV Politikat qe ndiqen per punsimin ne vendin tone. 32...64

1. Politikat e punesimit ne vendin tone;

2. Kuadri ligjor;

3. Politikat e punsimit per te rinjet;

4. Masa e përfitimit që marrin punëdhënësit;

5. Kriteret e përfitimit;

6. Procedura e aplikimit për punëdhënësit;

i. Kontratat që nënshkruhen ndërmjet punëdhënësit dhe zyrave

të punësimit;

7. Kontratat individuale të punëkërkuesit;

8. Programi i punësimit;

9. Zhvillimi i burimeve njerezore;

i. Per zhvillimin dhe trajnimin e stafit po punohet per te;

10. Punet publike;

11. Barazia gjinore dhe shanset e barabarta ne pune;

12. Punesimi dhe formimi profesional per komunitetin rom;

13. Punesimi dhe formimi profesional per femijet qe punojne ne menyre

informale;

14. Politikat per integrimin emigranteve ne tregun e punes;

15. Programet pasive – pagesa e papunesise;

16. Arsimi dhe Formimi Profesional;

17. Masat per permiresimin e situates ne tregun informal;

18. Dialogu social

Kreu V 65…68

Perfundime dhe Rekomandime

Referencat 69...70



5

HYRJE

Rënia e regjimit komunist në Shqipëri dhe kalimi nga një ekonomi e kontrolluar nga

shteti në një ekonomi tregu solli ndryshime drastike në funksionimin e tregut të punës

dhe për pasojë dhe ristrukturimin e politikave të punësimit. Këto njëzet vite tranzicioni e

kanë ekspozuar Shqipërinë ndaj vështirësish të mëdha në përshtatjen me realitetin e

ekonomisë së tregut të lirë. Në këto rrethana, vendi ka përjetuar kriza të përsëritura

papunësie dhe aktivitet të ulët të fuqisë punëtore. Kjo veçanërisht për sa u takon viteve

1990, periudhë në të cilën papunësia është luhatur mes 26% në vitin 1992 dhe 18% në

vitin 1999 (INSTAT). Edhe pse mund të vërehet një përmirësim në gjendjen e tregut të

punës - kryesisht në sajë të disa valëve rritjeje ekonomike ndër vite - sfida madhore në

përmbajtjen dhe uljen e papunësisë vazhdojnë të jenë të pranishme.Paralelisht me këto

sfida, intensifikimi i procesit të integrimit europian shton presionin dhe përgjegjësinë e

Shqipërisë për të siguruar një treg pune më eficient. Pritshmëritë në këtë drejtim kanë të

bëjnë më së shumti me zbatimin e politikave më efektive të punësimit, të afta për të

adresuar problemet e theksuara nga Komisioni Europian dhe aktorë të tjerë. Ato

gjithashtu nënkuptojnë gatishmëri institucionale në mënyrë që vendi të jetë në gjendje të

përballojë detyrimet e integrimit në BE dhe mundësitë që lindin në këtë rrugëtim. Në

veçanti, Bashkimi Europian mbështet përpjekjet e Shqipërisë për të përmbushur kërkesat

e anëtarësimit nëpërmjet Instrumentit të Para-Aderimit (IPA), një instrument financiar i

ndërtuar rreth pesë komponentëve dhe i aplikuar për periudhën 2007-2013. Duke qenë se

ende nuk ka marrë statusin e vendit kandidat, aktualisht Shqipëria përfiton vetëm nga

komponenti I – Asistenca e Tranzicionit dhe Forcimi i Institucioneve dhe Komponenti II

– Bashkëpunimi Ndërkufitar. Këto vite duhet të shfrytëzohen nga Shqipëria për të kryer

ristrukturimet e nevojshme institucionale dhe përgatitjet që vendi të përfitojnë nga

komponenti IV IPA - Zhvillimi i Burimeve Njerëzore, një ndihmë transitore kjo për

menaxhimin e fondeve të Fondit Social Europian në të ardhmen. Ky komponent është

projektuar të ndihmojë Shqipërinë të përballet më me lehtësi me sfidat e ardhshme

globale të punësimit dhe kohezionit social, duke nxitur më tej zhvillimin e vendit. Për më

tepër, Shqipëria ndodhet në një fazë vendimtare të reflektimit mbi gjendjen aktuale të

tregut të punës. Afati kohor për implementimin e Strategjisë Sektoriale të Punësimit 2007



6

- 2013 është pranë mbarimit, dhe muajt në vijim do të jenë një periudhëe kyçe për të

vlerësuar situatën dhe për të kryer një rikonfigurim të politikave të punësimit. Ndërkohë,

zhvillimi i programit të dytë të Instrumentit të Para-Aderimit IPA II-2014 -2020 është

drejt përfundimit.

Kjo do të thotë se vendi duhet të synojë të rishikojë politikat e punësimit dhe në të njëjtën

kohë të përfundojë përgatitjet për të përfituar nga komponentët e IPA-s.

Ky studim ka për qëllim të hedhë dritë dhe të inkurajojë një diskutim mbi efektivitetin e

politikave aktuale të punësimit, si dhe gatishmërinë e Shqipërisë për të përfituar nga

komponentit IV i IPA-s për zhvillimin e burimeve njerëzore. Për vetë natyrën e tyre të

pandashme, të dy aspektet paraqiten së bashku në këtë studim të organizuar në dy pjesë.

Pjesa I e studimit hulumton tiparet e tregut të punës në Shqipëri dhe ndikimin e politikave

të punësimit të zbatuara aktualisht, duke identifikuar rekomandime për rishikimin e

përmirësimin e tyre. Pjesa II vijon me një analizë të mundësive për zhvillim dhe kohezion

social që burojnë nga komponenti IV i IPA-s. Duke hedhur vështrimin drejt pjesëmarrjes

së Shqipërisë në këtë program në të ardhmen, ai vlerëson situatën lidhur me përgatitjet

institucionale dhe ligjore. Së fundmi, paraqiten disa rekomandime me synim përfundimin

me sukses të përgatitjeve. Rezultatet e hulumtimit përqendrohen në të dhëna cilësore dhe

sasiore të institucioneve shtetërore, të Bashkimit Europian, si dhe vlerësimet dhe

konkluzionet e arritura nga aktorët e tjerë relevantë në një tryezë të rrumbullakët të

mbajtur në korrik 2012.



7

KREU I

1.Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri

Falë faktit që është një nga vendet e rajonit me moshën më të re të popullsisë dhe ku

popullsia në moshë pune (15 – 64 vjeç) përbën rreth 64.3%, Shqipëria disponon një

kapital njerëzor sa të vyer, aq dhe të vështirë për tu integruar në tregun e punës. Kjo pasi

një pjesë e konsiderueshme e punëkërkuesve të papunë u përkasin pikërisht moshave të

reja dhe konkretisht, 15.6% e punëkërkuesve të papunë i përkasin grupmoshës deri në 25

vjeç dhe 22.9% i përkasin asaj 25-34 vjeç1. Gjithashtu, sipas vlerësimeve të vetë

institucioneve shtetërore, tregu shqiptar i punës shënon informalitet të lartë, rreth 24% në

zonat urbane dhe rreth 5% në zonat rurale.2 Ky aspekt vështirëson përcaktimin e saktë të

nivelit të papunësisë. Sipas të dhënave të Institutit të Statistikave (INSTAT), gjatë

tremujorit të tretë 2012, forca e punës ka qenë 1.064. 291persona, ndërsa shkalla e

papunësisë së regjistruar është 13.32 %.3 Kjo përqindje i korrespondon një shifre prej

141.816 punëkërkuesish të papunë të regjistruar në zyrat e Shërbimit Kombëtar të

Punësimit (SHKP).4 Po të marrim parasysh faktin se këto zyra mbeten pak popullore5

për qytetarët dhe shtrihen vetëm në zonat urbane të vendit, të dhënat që ato disponojnë

mbi personat e papunë janë të kufizuara.

Gjithashtu kriza ekonomike që ka goditur vende të ndryshme të BE-së e në veçanti

Greqinë ka ndikuar në shtimin e papunësisë në vend. Kjo pasi shumë emigrantë janë

detyruar të kthehen në kushte vështirësie ekonomike. Sipas të dhënave të Ministrisë së

Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta (MPÇSSHB), gjatë vitit 2011, 64% e

personave të kthyer që u janë drejtuar sporteleve të migracionit, janë regjistruar si të

papunë.6 Një aspekt shqetësues mbeten punëkërkuesit afatgjatë, të cilët përbëjnë rreth

62.2% të totalit. Gjithashtu tregu i punës në Shqipëri karakterizohet nga aktivitet i ulët

(61.9% në vitin 2009) dhe shkallë e ulët e punësimit (në 53.4%, po në vitin 2009 në

krahasim me mesataren dhe objektivat në vendet e BE-së (rreth 70%, viti 2008)7.

Duke marrë parasysh situatën e lartpërmendur, është e rëndësishme që të hartohen

politika punësimi në përputhje me profilin e vendit, por dhe me angazhimet në funksion

të anëtarësimit në BE. Angazhimet përkatëse në këtë drejtim përcaktohen në

Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA) BE – Shqipëri, në fuqi nga prilli 2009.



8

Konkretisht, në nenin 99, MSA përcaktohet se “palët bashkëpunojnë për të lehtësuar

reformat e politikave shqiptare të punësimit, duke u fokusuar tek fushat prioritare që

lidhen me acquis e Komunitetit në këtë fushë”.

Tabela 1. Pasqyrë e tregut të punës në Shqipëri

Forca e punës 1.064.291 persona

Shkalla e papunësisë së regjistruar 141.816 punëkërkues të papunë ose 13.32 %

Të papunë afatgjatë 62.2%

Të papunë të moshave të reja 15.6% - grupmosha deri në 25 vjeç

22.9% - grupmosha 25-34 vjeç

Aktivitet i ulët i tregut të punës 61.9% në vitin 2009

Burimi: Instat 2013 pasqyra e levizjes se tregut te punes ne vendin tonë

Gjithashtu programet dhe instrumentet përkatës të BE-së do të kontribuojnë për rritjen e

cilësisë së strukturave dhe veprimtarive arsimore dhe trajnuese në Shqipëri. Paralelisht

me zbatimin e MSA-së, në qershor 2009, Shqipëria ka aplikuar për anëtarësim në

Bashkimin Europian, por ende nuk e ka marrë statusin e vendit kandidat. Rrjedhimisht,

ajo përfiton nga ndihma e Instrumentit të Para - Aderimit vetëm për komponentët I -

Asistenca e Tranzicionit dhe Forcimi i Institucioneve dhe II – Bashkëpunimi ndërkufitar.

Ndërkohë programi IPA 2- 2014 – 2020 parashikon përfitimin e vendeve në rrugën e

anëtarësimit nga të pestë komponentët, pavarësisht marrjes apo jo të statusit të vendit

kandidat. Kjo do të thotë që në një të ardhme të afërt, Shqipëria do të mund të përfitojë

kërkesa të reja administrative dhe institucionale, të cilat natyrisht kanë implikime

financiare. dhe nga komponenti IV për Zhvillimin e Burimeve Njerëzore, në funksion dhe

të pjesëmarrjes në të ardhmen në Fondin Social Europian. Kjo nënkupton përballjen me

kërkesa të reja administrative dhe institucionale, të cilat natyrisht kanë implikime

financiare.



9

2.Politikat e nxitjes së punësimit në Shqipëri

Për tu përballur me çështjen e papunësisë, institucionet shqiptare po zbatojnë Strategjinë

Sektoriale të Punësimit 2007 – 2013 e cila shoqërohet dhe nga një Plan Veprimi

Prioritetet e Strategjisë Sektoriale të Punësimit 2007 - 2013:

Ulja e nivelit të papunësisë me 0.3% çdo vit; Rritja e të punësuarve me 5% në vit; 20% e

të papunëve të regjistruar të marrin pjesë brenda vitit 2013 në një program aktiv në

formën e trajnimit, ritrajnimit, praktikave në vendin e punës, ose masave të tjera që

gjenerojnë punësim; Programe për hapjen e vendeve të reja të punës dhe mbajtjen e atyre

ekzistuese; Nxitja e formimit profesional gjatë gjithë jetës; Rritja e investimeve në

kapitalin njerëzor; Sigurimi i të gjithë mbështetjes shtetërore për të papunë dhe grupet në

nevojë; Përmirësimi i performancës së rrjetit të shërbimeve të punësimit brenda

kapaciteteve ekzistuese; Krijimi i një klime pozitive për zhvillimin e biznesit dhe

investimeve, rritja e konkurueshmërisë së SME-ve në tregun rajonal dhe atë global,

nëpërmjet zhvillimit të teknologjisë dhe informacionit, reduktimit të barrierave

administrative dhe krijimit të lehtësirave për biznesin; Ngushtimi gradual i peshës së

sektorit informal. Ashtu si shumica e vendeve europiane, që nga viti 1999 Shqipëria

zbaton një sërë politikash pasive dhe aktive për të “korrigjuar” difektet e tregut të punës

që rezultojnë në papunësi. Ndërkohë që politikat pasive zakonisht kanë të bëjnë me

pagesën e papunësisë apo ndihmën ekonomike, politikat aktive të tregut të punës (PATP)

janë të shumëllojshme. Kryesisht PATP, përbëhen nga masat dhe instrumentet e

mëposhtme: 1. Instrumentet e informimit dhe ndërmjetësimit për punësim; 2. këshillimi

për punësim; 3. sanksionet, shpërblimet dhe monitorimi i kërkimit; 4. trajnimet; 5.

subvencionet për punësimi dhe subvencionet e pagave për punë të rregullta; 6. skemat e

krijimit të vendeve të reja të punësPolitikat aktive të zbatuara në tregun e punës në vende

të ndryshme ndryshojnë gjerësisht për nga karakteristikat e strukturimit dhe strategjitë e

zbatimit. Megjithatë, në të gjitha vendet ish-komuniste, sot anëtare të BE-së janë aplikuar

ose vazhdojnë të aplikohen masa aktive të nxitjes së punësimit.

Masat e zbatuara në Shqipëri që nga viti 1999 me qëllim nxitjen e punësimit kanë

mbuluar: ndërmjetësimin për gjetjen e një pune; këshillim; trajnime; si dhe programe të

nxitjes së punësimit nëpërmjet subvencionimeve.Aktualisht, janë në zbatim pesë PATP,



10

të cilat janë hartuar në kuadër të zbatimit të Strategjisë Sektoriale të Punësimit 2007 –

2013 dhe rregullohen me vendim të Këshillit të Ministrave. Këto programe zbatohen nga

Shërbimi Kombëtar i Punësimit, nëpërmjet zyrave rajonale në bashkëpunim me qendrat e

formimit profesional. Programet e nxitjes së punësimit kanë në fokus kryesisht

punëkërkues të papunë në vështirësi, gratë nga grupe të veçanta, punëkërkues që kanë

mbaruar studimet e larta brenda ose jashtë vendit prej jo më shumë se 24 muajsh si dhe

personat që hyjnë për herë të parë në tregun e punës.

i) Programi i praktikave profesionale për punëkërkuesit e papunë që kanë

mbaruar arsimin e lartë, brenda apo jashtë vendit.

Programi parashikon përfshirjen në praktika profesionale të punëkërkuesve të papunë të

cilët: kanë përfunduar arsimin e lartë, brenda apo jashtë vendit prej më pak se 24 muajsh.

Zyrat e punësimit duhet të hartojnë listën e punëkërkuesve të papunë në bazë të listave të

të diplomuarve të dërguara nga rektoratet dhe nga lista e diplomave të njohura nga

Ministria e Arsimit dhe Shkencës. Punëdhënësit privatë që pranojnë këta punëkërkues

përfitojnë financim mujor në masën 100% të pagesës së papunësisë për çdo muaj praktikë

të punëkërkuesit, nëse i caktojnë një kujdestar. Punëkërkuesi i përfshirë në këtë program

përfiton mbështetje financiare 100% të nivelit bazë të pagesës së papunësisë.

Deri në fund të vitit 2011, 43 subjekte kanë ofruar praktikë profesionale në ambientet

publike dhe private për 132 punëkërkues të papunë (studentë të diplomuar 24 muajt e

fundit). Megjithatë, duhet vërejtur se numri i punëkërkuesve të papunë me arsim të lartë

të regjistruar në zyrat e SHKP aktualisht është margjinal – vetëm 3,7% për vitin 2011.

Gjithashtu, raporte të MPCSSHB tregojnë se përgjithësisht zyrat e punësimit janë më të

suksesshme në ndihmën në punësim kryesisht të personave me arsim bazë dhe të mesëm.

Kjo sugjeron se puna ndërmjetësuese e zyrave të SHKP me institucionet publike dhe

private për të pranuar punëkërkues me arsim të lartë në kuadër të këtij programi mbetet

mjaft modeste. Rëndësia e kësaj mase do të rritej nëse do të behej sensibilizim për të

shtuar popullaritetin e zyrave të SHKP në shërbim të qytetarëve të papunë, edhe mes

studentëve. Si ndihmë për të integruar të rinjtë në tregun e punës, por dhe si mundësi për

të përfituar staf të ri të kualifikuar, bizneset tashmë po i mëshojnë krijimit të mundësive



11

të praktikave dhe MPCSSHB mund të luajë një rol më aktiv në këtë aspekt.14 Si

shembull, Business Albania, një organizatë ombrellë e shoqatave të bizneseve shqiptare,

ka nënshkruar një memorandum me fakultetin e ekonomisë në Universitetin e Tiranës që

të rinjtë të kryejnë praktika.

ii) Programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesve të papunë në vështirësi

Sipas këtij programi pesë-vjeçar, punëdhënësit që punësojnë me kontratë me kohëzgjatje

njëvjeçare punëkërkues të papunë në vështirësi mund të përfitojnë: një financim për një

vit, në masën 100%, të sigurimeve të detyrueshme shoqërore dhe shëndetësore që i

takojnë punëdhënësit; financim për katër muaj në masën 100% të pagës minimale në

shkallë vendi. Punëkërkues të papunë në vështirësi konsiderohen: të papunët afatgjatë;

personat që përfitojnë ndihmë ekonomike; personat që përfitojnë pagesë papunësie;

personat që hyjnë për herë të parë në tregun e punës, të moshës 18-25 vjeç; personat mbi

45 vjeç që nuk kanë një arsim më të lartë se arsimi i mesëm ose ekuivalenti i tij; personat

me aftësi të kufizuar; personat nga komuniteti rom; emigrantët e kthyer me probleme

ekonomike.

Deri në fund të vitit 2011, kanë qenë 33 subjekte të cilat kanë punësuar 485 punëkërkues

të papunë në vështirësi për një kohëzgjatje 12 muaj. Në këtë program financohen katër

paga minimale në shkallë vendi 20.000 (njëzet mijë) lekë të reja në muajin e 5-6 dhe 11-

12 të programit. Megjithatë, punëdhënësit argumentojnë se ky nuk është një stimul i

mjaftueshëm. Kjo për faktin se ai nuk arrin të adresojë pengesën kryesore në luftimin e

papunësisë: koston për hapjen e një vendi pune, e cila kushton shumë herë më tepër.

Ajo që ndodh rëndomë është që pas një viti personat hiqen sërish nga puna pasi

punëdhënësi nuk ka më detyrime. Pra, në tërësi kjo masë nuk krijon një punësim të

qëndrueshëm.



12

iii) Programi i nxitjes së punësimit nëpërmjet formimit në punë

Në kuadër të këtij programi, punëdhënësi që organizon trajnim të përgjithshëm nëpërmjet

punës së punëkërkuesve të papunë, mund të përfitojë: 70% të kostove të trajnimit për

ndërmarrjet e vogla dhe të mesme; 50% të kostove të trajnimit për ndërmarrjet e mëdha;

për një kohëzgjatje deri në 6 muaj. Në këmbim, ai duhet të punësojë për një periudhë 6-

mujore të paktën 50% të punëkërkuesve të papunë të trajnuar. Gjithashtu ai nuk duhet të

bëj pushime nga puna, pa shkaqe të arsyeshme, të punëmarrësve të punësuar më parë.

Gjithashtu, shërbimi Kombëtar i punësimit organizon në rrethe trajnime për njerëzit në

nevojë. Këto trajnime, zakonisht me kohëzgjatje 3-mujore mbulojnë kurse të gjuhëve të

huaja, kompjuterit apo formim profesional në zanatet e fasonit, rrobaqepëses, teknikëve

të profileve të ndryshme, etj. Kurset kanë një kosto prej 3 000 dhe 1 500 lekësh .

Në shkallë kombëtare, deri në fund të vitit 2011, 26 subjekte të cilat kanë formuar

nëpërmjet punës 553 punëkërkues të papunë, ku pas formimit 50% e të të formuarve

(277) janë mbajtur dhe vazhdojnë në punë për të paktën një kohëzgjatje 6 mujore të

përcaktuar në VKM me detyrim.

Sa u takon trajnimeve në qendrat e formimit profesional, një problem që shtrohet lidhur

me efikasitetin e programeve të trajnimit ka të bëjë me mungesën e të dhënave të sakta

mbi nivelin e punësimit të personave të trajnuar, pasi gjurmimi i tyre është i vështirë. Për

vitin 2011, nëpërmjet këtyre qendrave janë trajnuar 4880 individë, çka do të thotë 3.5% e

punëkërkuesve të papunë të regjistruar.17 Sipas MPCSSHB rreth 45% e personave të

trajnuar punësohen. Kjo përqindje mund të duket modeste, por sipas institucioneve

shpjegohet me faktin se çdo vit vetëm një pjesë e vogël e punëkërkuesve trajnohen për

zanate të mirëfillta, ndërsa pjesa tjetër për kurse gjuhe. Disa prej trajnimeve të ofruara si

për shembull ato për hidraulik janë të përshtatshme, por jo gjithnjë ato ndjekin hapine

zhvillimeve teknologjike. Shembull i kësaj të fundit është rasti i sektorit të ndërtimit, një

sektor me ritme të shpejta e të vazhdueshme zhvillimi dhe novacioni



13

iv) Programi i nxitjes së punësimit të femrave nga grupet e veçanta

Sipas këtij programi pesë-vjeçar, punëdhënësit që punësojnë me kontratë me kohëzgjatje

njëvjeçare punëkërkuese femra nga grupet e veçanta mund të përfitojnë: një financim për

një vit, në masën 100%, të sigurimeve të detyrueshme shoqërore dhe shëndetësore që i

takojnë punëdhënësit si dhe financim për katër muaj në masën 100% të pagës minimale

në shkallë vendi. Femra nga grupet e veçanta konsiderohen: femra të papuna për një

periudhë afatgjatë (punëkërkuese të papuna prej më shumë se një viti); femra që

përfitojnë nga programet e mbështetjes me të ardhura të ulëta; femra të trafikuara; femra

mbi 50 vjeç, femra rome; femra me aftësi të kufizuara; vajza nëna; femra të divorcuara

me probleme sociale; femra që kthehen nga emigracioni, me probleme ekonomike.

v) Programi i nxitjes së punësimit të punëkërkuesve të papunë që hyjnë për herë

të parë në punë.

Punëdhënësit, të cilët punësojnë për herë të parë të rinj nga mosha 16-25 vjeç, të cilët

nuk kanë përvojë të mëparshme pune, mund të përfitojnë një financim mujor deri

për një vit, në masën 100 për qind të sigurimeve të detyrueshme shoqërore dhe

shëndetësore, të pjesës së kontributit të punëdhënësit, me kusht që kohëzgjatja e

kontratës së punës të mos jetë më e shkurtër se 6 (gjashtë) muaj.

Duke qenë se gratë në Shqipëri, e në veçanti ato të kategorive sociale të lartpërmendura

përballen me diskriminim të vazhdueshëm, kjo masë përbën një hap pozitiv.

Megjithatë,vendimi është marrë pas miratimit të buxhetit për vitin 2012. Edhe pse

ekziston mundësia e rishpërndarjes së buxhetit nga zyrat e SHKP-së, zgjedhja nga këto të

fundit ka qenë vazhdimi i financimit të masave ekzistuese. Kësisoj, ende nuk mund të

raportohen përfitues nga kjo masë. E njëjta gjë vlen dhe për programin e nxitjes së

punësimit të punëkërkuesve të papunë që hyjnë për herë të parë në punë (Vendim nr. 199,

datë 11.1.2012). Efikasiteti i këtyre masave do të mund të shihet duke filluar nga viti

2013 duke parashikuar që këto masa do të buxhetohen. Megjithëse ekzistenca e

programeve të nxitjes së punësimit në parim përbën një shtysë pozitive për nxitjen e

punësimit dhe një praktikë që ka rezultuar frytdhënëse në vendet ish komuniste, sot



14

anëtare të BE-së, të shumta janë problematikat në përshtatjen e tyre sipas nevojave të

tregut shqiptar dhe në zbatim.

Ndër to, vlen të përmendet fakti se investimi i qeverive Shqiptare në programet e nxitjes

së punësimit mbetet modest. Konkretisht, buxheti i alokuar për programet e nxitjes së

punësimit në Shqipëri për vitin 2009 ishte 0.016% i Prodhimit të Brendshëm Bruto

(PBB), shifër kjo rreth 28 herë me vogël se mesatarja e BE-së, 0.46% (në vitin 2008).21

Ky buxhet ka pësuar ulje të ndjeshme ndër vite dhe konkretisht për vitin 2012 ai rezulton

40% më i ulët se në 2010 22, gjë që ka kufizuar dhe më tej numrin e përfituesve dhe

impaktin e këtyre programeve. Ndonjëherë, programet hartohen dhe miratohen nga

Këshilli i Ministrave pas miratimit të buxhetit dhe nuk u përcaktohen fonde, duke

penguar kështu zbatueshmërinë e tyre.23

Pjesërisht programet janë zhvilluar pa marrë parasysh pozicionin e zyrave të punësimit në

vend dhe pa ndërmarrë hapa promovues për to dhe mundësitë që ato ofrojnë për kategori

specifike. Për shembull, siç përmendet më lart numri i punëkërkuesve të papunë me arsim

të lartë të regjistruar në zyrat e SHKP aktualisht është margjinal – vetëm 3,7% për vitin

2011. Prandaj, rëndësia e një programi të veçantë për të sapodiplomuarit do të rritej nëse

do të behej sensibilizim për të shtuar popullaritetin e zyrave të SHKP në shërbim të

qytetarëve të papunë, mes studentëve por edhe mes bizneseve.

Një aspekt tjetër i cili kufizon eficiencën e programeve të nxitjes së punësimit dhe

trajnimeve që ofrohen për punëkërkuesit e papunë ka të bëjë me faktin se jo gjithnjë

konsultohen me punëdhënësit dhe u përgjigjen kërkesave të tyre. Një shembull është

krijimi i programit të nxitjes së punësimit të femrave nga grupet e veçanta, i cili nuk është

konsultuar me organizatat kryesore të përfaqësimit të bizneseve.

Një shqetësim për subjektet private mbetet procedura e pjesëmarrjes në programet e

nxitjes së punësimit. Sipas përfaqësuesve të bizneseve, ekzistojnë probleme të

transparencës si dhe procedura të gjata burokratike, ndërkohë që incentivat për

punëdhënësin janë të pakta.24 Kjo veçanërisht po të marrim në konsideratë sfondin ku

operojnë punëdhënësit në Shqipëri, informalitet dhe numër i lartë të papunësh të

pranishëm në treg.

Në tërësi, gjatë vitit 2011 nëpërmjet zyrave të punësimit janë punësuar 11.556

punëkërkues të papunë ose 7.8% e totalit të punëkërkuesve të regjistruar (143,002 të



15

regjistruar). Këto shifra modeste dhe kriza ekonomike në vazhdim sugjerojnë se një

vizion i ri për hartimin e politikave të punësimit duhet realizohet në Shqipëri.

Institucionet shtetërore duhet të dëgjojnë me vëmendje sugjerimet nga kompanitë private,

një burim kyç për gjenerimin e punësimit sot dhe në të ardhmen.25Fokusi i këtyre

politikave duhet të zhvendoset nga punësimi i përkohshëm dhe i paqëndrueshme i

punëkërkuesve në situatë të vështirë, tek krijimi i vendeve të punës të qëndrueshme. Në

mënyrë që të arrihet kjo, ministritë e linjës si MPÇSSHB dhe Ministria e Transportit

Energjisë Ekonomisë duhet të punojnë ngushtë me njëra-tjetrën, si dhe me aktorë të tjerë

relevantë, kryesisht punëdhënësit dhe institucionet ndërkombëtare që mund të

mbështesin.

Një politikë punësimi fokusuar në krijimin e vendeve të punës duhet të vlerësojë me

kujdes shpenzimet me të cilat përballet një punëdhënës privat për të hapur një pozicion të

ri pune dhe të parashikojnë skema konkurruese për të mbuluar këto shpenzime, duke e

angazhuar njëkohësisht punëdhënësin të ofrojë punësim për një periudhë të caktuar (p.sh.

5 vjet).26 Në këmbim, punëdhënësi mund të paguajë këtë shumë në formën e

kontributeve ndaj shtetit për çdo person të punësuar gjatë këtyre viteve, duke gjeneruar

fonde për mbështetjen e më shumë punëdhënësve në të ardhmen. Ky model, drejt të cilit

po shkojnë dhe vende të tjera, do të ishte më efikas në uljen e papunësisë në Shqipëri.



16

Kreu II

Kuptimi i pergjithshem i tregut te punes

Tregu i punes eshte nje teresi maredheniesh qe lindin midis punedhenesve te

perfaqesuar nga shteti ose private, dhe punemarresve, sipas legjislacionit te punes ne fuqi

dhe konventave nderkombetare. Ndahen ne dy grupe, ne tregun publik te punes dhe ne

tregun privat te punes. Dhe tani te ndalemi ne dy probleme: C’fare perfaqeson tregu i

punes dhe paralelizmi ndermjet zhvillimit te ekonomise te nje vendi, shkalla e zhvillimit

te shtetit dhe puna e zeze.

Ne nje ekonomi tregu, perfaqeson teresine e masave qe lejojne ose lehtesojne

shkembimin ndermjet bleresve dhe shitesve, pra te gjithe faktoret e prodhimit levrohen ne

treg.

Tregu i punes ze nje peshe jashtezakonisht te madhe. Po cfare perfaqeson tregu i punes?

Ashtu si dhe per cdo treg tjeter normal edhe tregu i punes presupozon ballafaqimin e

kerkeses dhe ofertes per pune dhe arritjen e ekuilibrave ne treguesit kryesore te

ekonomise. Deri sa hidhet ne treg puna eshte mall. Cdo mall ka vlerat dhe dobite e tij.

Secili prej tyre mund te perdoret ne drejtime te ndryshme. Shpesh here ky perdorim nuk

varet nga vete vlerat e tij dhe aq me tej nuk perdoret per vleren e cilesine me te mire.

Shembuj ne kete drejtim mund te jepen te shumte, por ne po perqendrohemi te puna e

gjalle (duke lene jashte punen e materializuar). Puna e gjalle kryhet nga njeriu, i cili

mund te kete aftesi per te kryer disa lloj punesh. Natyrisht, sic nenvizon nje filozof i

Greqise se lashte, ai nuk mund ti kryeje te gjitha punet mire. Per njeren ka cilesite me te

mira dhe per te tjerat jo. Zoterues i kesaj, i ketyre aftesive te ndryshme do te deshironte te

vinte ne perdorim ( dhe per rrjedhoje te nxirrte ne treg dhe te shiste ) aftesine me te mire.

Dhe kjo eshte e kuptueshme pasi ne kete rast, ai, do te jepte efektivitetin me te larte dhe

do te siguronte ( ne kushte normale) te ardhura me te larta. Mirepo, jo ne te gjitha rastet

mundet te siguroje plotesimin e kesaj kerkese te tij. Madje, ne te shumten e rasteve,

ndodh teresisht e kunderta. Keshtu per shembull, nje intelektual me gjithe deshiren per tu

marre me punen e tij intelektuale, ne mjaft raste (dhe te tilla takohen sot me mijera ku

truri perdoret rendom duke bere te tilla pune te rendomta brenda dhe jashte vendit), i



17

privohet nje e drejte e tille dhe ai detyrohet te braktis profesionon e tij, duke punuar ne

nje tjeter pune me te cilen jep me pak efektivitet dhe siguron me pak te ardhura.

Nuk jane te pakta dhe rastet kur zoteruesi i aftesive per pune nuk mund te perdore

asnjeren prej tyre.

Duke analizuar kete te fundit do te dallonim dy raste:

a) personi nuk kerkon pune;

b) personi kerkon pune dhe shoqeria nuk eshte ne gjendje ti pergjigjet kerkeses se tij.

Sigurisht tregu i punes eshte i lidhur me zhvillimin ekonomise

Ne periudhe tranzicioni ekonomik ka disa segmente te zhvillimit te saj te cilat kane lidhje

te pashmangshme me punesimin.

Zakonisht ndahet ne dy pjese kryesore

1. ne ekonomine legale, e cila ka dy sektore:

a) Sektori formal, e cila eshte nje veprimatari ekonomike legale e regjistruar nga

shteti,

b) Sektori informal, e cila eshte veprimtari ekonomike legale por e pa regjistruar

nga shteti

2. sektori ilegal. Sektori ilegal vazhdon te zgjerohet dhe eshte ‘’shume fitimprures’’

per te gjithe ata qe merren me te. Sigurisht ,kjo eshte nje pune e zeze e denuar

ligjerisht, e cila lulezon ne momentet e nje boshlleku institucional, jo se

mungojne ligjet, por mungon zbatueshmeria, fuqine blerese, siguron nje zhvillim

afatshkurter, shfaqet imazhi i nje lulezimi ku shume njerez jane te interesuar per

mbrojtjen e kesaj gjendjeje.

Sektori informal, ose sic quhet,jo teresisht, pune e zeze, siguron pune dhe te ardhura per

shume njerez, ndryshon pamjen e qyteteve dhe te fshatrave rritja e trazincionit mbaron

ketu.

Ata qe punojne ne sektorin formal marrin paga te uleta me te cilat nuk arrijne te sigurojne

nje jetese minimale.



18

Ne nje fare menyre tranzicioni ndalet ose se paku takohet ne veshtiresi te medha per nje

tranzicion te vertete. Papunesia rritet, tregu i punes dobesohet. Nga ana tjeter te gjthe te

punesuarit nuk gezojne asnje siguri. Organizimi sindikalist eshte i veshtire dhe ne disa

raste gati i pamundur.

Sigurisht nuk eshte e lehte te kalohet kjo gjendje, por jo e pamundur. Ne radhe te pare,

vete shteti nuk eshte i interesuar te lulezoje ky sektor dhe puna e zeze, sepse ai eshte i

detyruar te mbledhe taksat e nevojshme per funksionimin e tij, te ristruktukturoje

zhvillimin e pergjithshem makroekonomik, te zhvilloje tregun publik te punes dhe te vere

ne funksion institucionet e tij.

Veshtrim mbi zhvillimin e tregut te punes ne Shqiperi

Menjehere pas mbarimit te luftes se dyte boterore Shqiperia ndodhej ne nje situate teper

te veshire ekonomike, ku papunesia ishte teper e madhe dhe varferia ne vend rritej cdo

dite e me teper. Pas zhvillimit te zgjedhjeve te pergjithshme vendi u vendos nen regjimin

komunist totalitar, e per pasoje mori drejtimin e ekonomise se centralizuar. Ne kushtet e

regjimit komunist totalitar punedhenesi me i madh ishte shteti dhe punemarresit vareshin

totalisht prej tij, te cilet kryenin nje volum teper te madh pune dhe shperblimi ishte teper i

vogel, kjo edhe per fakin e mosekzistences se prones private. Papunesia konsiderohej

plage e ekonomise kapitaliste dhe nga ana tjeter mungesa e papunesise ne kushtet e

socializmit, konsiderohej si nje nga epersite e ekonomise socialiste ne krahasim me

ekonomine kapitaliste. Ne baze te dispozitave ligjore te atehershme shteti komunist duhet

t`u siguronte pune te gjithe njerezve qe ishin ne moshen e punes dhe qe duhet te punonin.

Ne ate periudhe ekzistonte nje ligj i cili detyronte forcerisht meshkujt ne moshen e punes

per te punuar, ne te kundert ata denoheshin. Duke mbivlersuar punesimin e forcave te

punes dhe duke nenvlersuar treguesin e rendimentit ne pune dhe efektivitetin e punes,

ndodhte qe rritja e shkalles se punesimit ndikonte ne uljen e rendimentit dhe te

efektivitetit ne pune. Gjate kesaj kohe Shqiperia persa i perket zhvillimit ekonomik, ishte

dhe mbetet vendi me i prapambetur i Europes madje dhe nder vendet me te prapambetur

ne bote. Ne baze te studimeve qe kane bere institute serioze dhe me reputacion ne 120



19

vende te botes, persa i perket zhvillimit ekonomik, Shqiperia ze vendin e 106, duke lene

pas vetem 14 vende.

Ne kohen e regjimit komunist Partia e Punes Shqiperise e konsideronte Shqiperine si

Fanari ndricues i Europes, ndersa ne realitet persa i perket zhvillimit ekonomik, sic

theksuam ne zinim vendin e fundit ne kontinent. Duhet theksuar se ne kohen e regjimit

komunist prapambetja e vendit tone, eshte thelluar akoma me shume po te behet

krahasimi me zhvillimin ekonomik te vendeve te tjera te Europes. Ne gjendje te tille

ndodhej ekonomia shqiptare para dhe gjate viteve 1990, kur u shemb regjimi komunist

dhe vendi u fut ne rrugen e reformave demokratike dhe te ekonomise se tregut.

Kalimi nga ekonomia e centralizuar ne ekonomine kapitaliste, ose me thjesht,

kthimi i prones socialiste ne prone private eshte nje proces mjaft i veshtire.

Per nje kalim te tille shkenca ekonomik edhe praktika e zhvillimit te kapitalizmit njohin

dy rruge:

1. Kalimi gradual me strategji zhvillimi, te programuar dhe te bashkerenduar.

2. Kalimi spontan ose zbatimi i teorise “Chock Therapy”.

Kalimi gradual presupozon qe shteti te luaj nje rol te rendesishem dhe deciziv ne

zhvillimin ekonomiko-social te vendit, duke aktivizuar per kete qellim aparatin e tij,

institucionet shkencore dhe duke aktivizuar partnere sociale, organizatat

joqeveritare dhe sigurisht me ndihmen e institucioneve nderkombetare te specializuara si

dhe gjetjen e partnereve (investitoreve shteterore apo privat) te huaj qe kane interesa

strategjike ne Shqiperi. Praktika ka treguar se nje kalim i tille krijon me shume mundesi

zhvillimi dhe krijon me pak probleme e veshtiresi sociale. Kjo eshte rruga me e mire kur

eshte fjala per transformimin e prones socialiste ne prone private per vete faktin se prona

shteterore eshte rezultat i mundit dhe i djerses se te gjithe popullit. E themi kete per

faktin se puna e papaguar e punonjesve ne kushtet e regjimit komunist ishte e

konsiderueshme dhe ajo eshte perdorur per shtimin e prones se perbashket nepermjet

akumulimit dhe investimeve. Ne kalimin gradual te prones socialiste ne prone private

eshte absolutisht e domosdoshme pjesmarrja e partnereve sociale; i shtetit; e

punedhenesve dhe e punemarresve qe perfaqesohen nga sindikatat. Objektivi i ketij

kalimi duhet te jete papunesi sa me e vogel dhe mbrojtje nga ana e shtetit te prodhimit



20

kombetar qe te krijohen sa me pak probleme sociale. Ne vendin tone ndryshe nga shume

vende te tjera te Europes lindore u zbatua ne praktike teoria e “Chock Therapy”. Thelbi i

kesaj qendron ne faktin se pranohet te behet nje “Chock ” dhe pastaj behet “Therapy”.

Pervoja e vendit tone tregoi se berja e “Chock”, ishte nje pune e lehte dhe eshte realizuar

ne nje kohe te shkurter. Kjo solli paralizimin e pjeses me te madhe te ndermarrjeve te

industries dhe te disa degeve te tjera te ekonomise, duke mos perfshire ne kete vetem

ndermarrjet e prodhimit te energjise, dhe ato te prodhimit te bukes dhe disa ndermarrjeve

te tjera. Mirpo pasi eshte bere “Chock ”, nuk eshte bere dhe nuk po behet ”Therapy” e

shumepritur, pikerisht edhe tani qe kane kaluar 17 vjet nga kjo periudhe transformimi.

Kjo pati pasoja negative dhe kosto te larte per zhvillimin ekonimik te vendit. Ne vitin e

fundit vlera e prodhimit industrial ne shkalle vendi eshte vetem sa 1/3 ne krahasim me

prodhimin e vitit 1990, kurse ne vendet e tjera te Europes Lindore ai eshte mbi 80% ne

krahasim me prodhimin e vitit 1990 bile ne disa vende eshte tejkaluar prodhimi i vitit

1990.

Do te ishte gabim te mendonim se ne kushtet e ekonomise se tregut te vepronin ne

vendin tone te gjitha ndermarrjet industriale te cilat prodhonin me kosto te larte me cilesi

te ulet dhe nuk ishin ne gjendje te perballonin konkurencen e ekonomise se tregut, por

duhet te nenvizohen dhe keto fakte:

Shteti duke perdorur levat ekonomike duhet te stimuloje dhe te mbroje prodhimin

kombetar, pra te zbatoje qofte dhe provizorisht politiken e proteksionizmit. Kjo gje per

fat te keq nuk eshte zbatuar dhe nuk po zbatohet ne vendin tone. Jane mbyllur

padrejtesisht ndermarrje te cilat mund ti rezistonin konkurences se ekonomise se tregut.

Nder to mund te permendim: ndermarrjet ushqimore, ato te prodhimit te plehrave kimike,

te prodhimit te materialeve te ndertimit, te artizanatit, te industries se lehte dhe

ndermarrjet e nxjerrjes, prodhimit dhe perpunimit te pasurive nentokesore, pa harruar

ndermarjet bujqesore te frutikultures, komplekseve blegtorale etj. Ne vendin tone pervec

ndermarrjeve qe nuk mund ti rezistonin konkurences se ekonomise se tregut jane mbyllur

ne menyre absurde dhe ndermarrje te tilla qe mund ti rezistonin konkurences se

ekonomise se tregut. Kjo per arsye te vendimeve qe kane marre politikanet diletant dhe

qeveritaret aventuriere dhe nuk eshte marre parasysh mendimi



21

ekonomik dhe mendimi shkencor ne pergjithesi, nuk jane perfillur fare partneret sociale;

punemarresit dhe punedhenesit. Sindikatat qe kane luajtur nje rol te rendesishem ne

rrezimin e regjimit komunist dhe ne fitoren e demokracise ne kete faze teper delikate

dolen jashte loje dhe nuk jane perfillur duke mos plotesuar ne kete menyre detyren

kryesore te tyre: Mbrojtjen e interesave ekonomike dhe sociale te te punsuarve dhe ne

pergjithesi te shtresave te varfra te shoqerise. Po ashtu per fat te keq disa lider sindikalist

kane mbeshtetur politikanet dhe pushtetaret per interesa te tyre dhe ne vend qe te luftonin

papunesine kane kerkuar daljen ne pension te parakoheshem ose ne asistence te

punonjesve. Pergjegjesia e politikaneve dhe qeveritareve ne pranimin dhe zbatimin ne

praktike te “Chock Therapy” konsiston:

Se pari, te gjitha ndermarrjet duhet te futeshin ne lojen e ekonomise se tregut dhe

sigurisht te gjtha ato qe nuk do te ishin ne gjendje t`i rezistonin konkurences do te

falimentonin dhe do te dilnin vete nga skema ekonomike apo skena e tregut, por shume

ndermarrjeve ju hoq kjo e drejte.

Se dyti, per vleresimin e ndermarrjeve qe do te vepronin ne kushtet e ekonomise se tregut

jane marre per baze, jane studjuar dhe jane analizuar rezultatet e bilanceve kontabel te

viteve te fundit 1987-1989. Duhet pasur parasysh fakti qe ne ekonomine socialiste

ndermarrjet ishin te detyruara te prodhonin produkte ne baze te nje plani te caktuar dhe te

centralizuar nga shteti pa marre parasysh efektivitetin ekonomik gje qe conte ne humbje

ndermarrjet.

Se treti, ne kushtet e ekonomise se tregut nuk ka planifikim te centralizuar burokratik i

cili percaktonte prodhimin dhe shperndarjen ne menyre te centralizuar pa perfillur

treguesit e rendimentit dhe efektivitetit.

Ne kushtet e ekonomise se tregut perjashtohet mundesia e nje planifikimi te centralizuar

qe te percaktoje prodhimin, sherbimet te cilat i kerkon tregu dhe e realizojne fitim. Ky

faktor i rendesishem nuk eshte pasur parasysh ne “Chock Therapy”. Kalimi i prones

socialiste ne prone private eshte shoqeruar me programin e privatizimit i cili eshte

zbatuar me shume te meta dhe ka krijuar shume padrejtesi sociale ne rishperndarjen e

prones, pasi ne shume raste ajo eshte grabitur. Programi i privatizimit dhe kriteret jane

miratuar vetem nga politikanet dhe pushtetaret dhe nuk i eshte nenshtruar mendimit



22

shkencor-ekonomik. Duke mos u bere rivlersimi i prones ajo u eshte “dhuruar” disa

personave dhe eshte rishitur pastaj disa here me shtrenjte. Po keshtu abuzime

ka pasur me objektet qe ishin prone shteterore. Ne kushtet e ekonomise komuniste

cmimet e mjeteve te prodhimit dhe te konsumit ishin larg vleres reale. Kjo ishte sidomos

ne te ashtuquajturat fondet themelore. Ne ate periudhe kjo justifikohej se i vetmi pronar i

ketyre fondeve ishte vete shteti dhe se nuk nderrohej pronati i tyre (shteti) edhe kur ato

transferoheshin nga nje ndermarrje ne tjetren. Kjo eshte kerkese elementare e shkences se

ekonomise qe fatkeqesisht nuk eshte zbatuar dhe nuk po zbatohet ne vendin tone gje qe

solli pasurimin e padrejte te disa shtresave te popullsise me pronen e te gjithe

popullit. Ne kete menyre ne vendin tone lindi nje borgjezi kriminale e korruptuar e cila

eshte pasuruar ne menyre te pandershme, ndersa populli mbeti ne varferi.

Privatizimi ne vendin tone pati nje karakter te theksuar militant duke favorizuar

padrejtesisht disa njerez, simpatizant te partive apo qeveritareve. Gjithashtu sindikatat

nuk kane marre pjese ne komisionet e privatizimit, ku duhet te mbronin interesat

ekonomike dhe sociale te punonjesve (uljen e papunesise, rritjen e punesimit,

rikualifikimin e punonjesve dhe ne menyre te vecante mbrojtjen e nivelit te mireqenies

ekzistuese te popullsise dhe jo perkeqesimin e saj). “Chock Therapy” dhe privatizimi i

deritanishem , nuk kane cuar ne zhvillimin e ekonomise me ritem te larta. Per kete flet

edhe fakti se korrupsioni ne vendin tone kishte permasa shume me te medha se ne cdo

vend tjeter te Europes Lindore.

Papunesia dhe levizjet demografike

Levizja migratore e popullsise eshte pasoje e ndryshimeve ne zhvillimin ekonomik dhe

kulturor ne aspektin territorial. Nga ana tjeter vete levizja migratore e popullsise

,ndihmon ekonomikisht ne zhvillimin ekonomiko – social. Per rendesine e levizjes

migratore te popullsise, mund te arrihet ne perfundimin se nje popullsi e cila nuk leviz,

nuk mund te zhvillohet. Ne fund te shekullit XIX dhe ne fillim te shekullit te XX,

emigrantet shqiptare jane drejtuar per ne shtete kapitaliste te zhvilluara si ne Itali, France,

SHBA, Kanada, Australi etj, ku ma pas jane integruar brenda tregjeve te tyre te punes.



23

Krahas emigrimit, ne vendin tone, vazhdimisht ka qene i pranishem dhe fenomeni i

imigrimit. Per kete flet fakti se ne Shqiperi,kane ardhur dhe jane vendosur, popuj te

kombesive te ndryshme si izraelite, bjelloruse, egjiptiane, greke etj. Eshte i rendesishem

fakti se si shqiptaret qe kane emigruar ne vendet e tjera, po keshtu dhe te huajt qe jane

vendosur ne Shqiperi, kane bashkejetuar me kombesite e tjera ne menyre paqesore.

Gjate afro 50 vjeteve te regjimit komunist totalitar, ne vendin tone jane zbatuar politika te

gabuara ekonomike te cilat sollen si pasoje emigrimin per ne vendet e tjera te shqiptareve

per nje jete me te mire. Gjate ketyre viteve migrimi i jashtem ishte i ndaluar me ligj,

ndersa migrimi i brendshem ishte shume i kufizuar. Ne baze te te dhenave te peraferta

rezulton se ne vitet e regjimit komunist totalitar, kane arritur te emigrojne jashte vendit

rreth 20 mije veta.Duke filluar nga viti 1990 dhe me vone, si rezultat i ndryshimeve

politike sociale dhe ekonomike qe jane bere edhe ne vendin tone, pati nje emigrim masiv

nepermjet futjes se njerezve ne ambasadat e huaja ne Tirane, kalimit kufirit detar ne

drejtim te Italise dhe sidomos nepermjet kufirit tokesor ne drejtim te Greqise.

Ne Greqi dhe ne Itali jane vendosr pjesa me e madhe e emigranteve Shqiptare. Pesha

specifike e emigranteve legale ne krahasim me numerin e pergjithshem te emigranteve ne

Greqi dhe e Itali ne vitin 1997 ishte vetem 16 %, tregues ky shume i ulet , i cili flet se

pjesa me e madhe e emigranteve jane klandestine Meshkujt perbejne pjesen me te madhe

te emigranteve. perberja e emigranteve sipas gjinise

Burimi: Instat te dhenat per punesimin spias ndarjes gjinis ne vendin tonë



24

Pesha me e madhe e emigranteve nga vendi yne jane te moshave te reja. Nje gje e tille

argumentohet ne baze te te dhenave ne lidhje me perberjen e popullsise sipas

grupmoshave ku vihen re diferenca te medha ne perberjen e popullsise sipas gjinise per

grupmoshen 20 – 35 vjec.

Eshte fakt se me vendosjen e shtetit demokratik ne vendin tone, u krijuan dhe organizmat

perkatese per ndjekjen e migrimit. Eshte miratuar Ligji i Migrimit dhe nje seri dispozitash

te tjera te cilat plotesojne kete ligj. Me gjithe kete duhet pranuar se pjesa me e madhe e

emigranteve jane klandestine dhe nuk mbrohen te drejtat e tyre sipas Kartes Sociale

Europiane e cila parashikon :

Ne baze te Nenit 19 te Kartes Sociale Europiane, karte e cila ne 1998 u miratua dhe nga

qeveria jone, ne lidhje me emigrantet theksohet:

“Te garantohet per keta punonjes…nje trajtim jo me pak i favorshem se ai i shtetasve te

tyre ne lidhje me ceshtjet e meposhtme:

a. Shperblimit dhe kushtet e pranimit ne pune.

b. Pjesmarrja ne organizatat sindikaliste dhe gezimi i perfitimeve nga

marreveshjet kolektive.

c. Strehimit.

d. Te lehtesohet bashkimi i familjes se punonjesit emigrant.

e.Te sigurohen per keta punonjes qe ndodhen ligjerisht ne territorin e tyre

nje trajtim jo me pak te favorshem,se ai i shtetasve te tyre.

f .Te lejohet Brenda kufijve te legjislacionit, transferimi pjeseve te tilla te

fitimeve dhe kursimeve te punonjesve emigrante,kur ata deshirojne nje gje te

tille”.

Pesha me e madhe e emigranteve nga vendi yne jane te moshave te reja. Nje gje e tille

argumentohet ne baze te te dhenave ne lidhje me perberjen e popullsise sipas

grupmoshave ku vihen re diferenca te medha ne perberjen e popullsise sipas gjinise per

grupmoshen 20 – 35 vjec.



25

Persa i perket nivelit arsimor te emigranteve, rezulton se nje pjese e madhe e tyre jane me

shkolle te mesme dhe me shkolle te larte. Keto dy grupe sipas anketimeve qe jane bere,

zene rreth 1/2 te numrit te pergjithshem te emigranteve. Edhe ky eshte nje problem

shqetesues, pasi vendi yne aq i varfer ka pergatitur njerez te shkolluar dhe te kualifikuar

dhe nje pjese e tyre bejne pune te rendomta ne vende te tjera, ne nje kohe qe vendi yne ka

mundesi te medha per punesimin e ketyre njerezve. Ne baze te anketimeve te bera

rezulton se rreth 1/4 e personave qe kane mbaruar arsimin e larte kane emigruar. Ketu

kemi te bejme me nje problem serioz te largimit te trurit, per te cilin ka aq nevoje vendi

yne. Emigrimi ne vendin tone, ka luajtur dhe luan nje rol te rendesishem, ne kapercimin e

veshtiresive te periudhes tranzitorete transformimit te ekonomise socialiste ne ekonomi

kapitaliste.

Zenia me pune sipas degeve dhe veprimtarive ekonomike ishte e papershtatshme,

pasi nuk siguronte rendiment dhe efektivitet ne pune.

Ne baze te teorise marksiste ekonomia popullore, ndahet ne dy dege te medha:

a) Sfera prodhuese

b) Sfera joprodhuese

Te dy sferat kane deget e tyre si me poshte:

b) Sfera prodhuese:

1.Industria

2. Ndertimi

3. Bujqesia

4.Transporti dhe nderlidhja qe i sherben prodhimit

5. Tregtia dhe ushqimi social

6. Dege te tjera

c) Sfera joprodhuese:

1. Arsimi dhe kultura

2. Shendetesia

3. Sherbime te ndryshme

4. Dege te tjera.



26

Struktura e punesimit dhe e prodhimit sipas degeve te ekonomise ne vendin tone, ka

ndryshime esenciale ne krahasim me vendet e tjera te Europes bile dhe me ato vende te

cilat kane kushte te ngjashme me vendin tone. Keto ndryshime jane Sipasoje e politikave

te gabuara ekonomike qe ka zbatuar Partia e Punes Shqiperise dhe shteti komunist

totalitar ne Shqiperi gjate nje periudhe afro gjysemshekullore si: politika ne plan te pare,

mbeshtetje ne forcat e veta, mosmarrje ndihmash e kredish, vetefurnizimi etj.

Zbatimi i kesaj politike coj ne uljen e efektivitetit te punes dhe prodhimit dhe beri qe te

thellohet kriza ekonomike ne vend. Te gjitha keto benin te domosdoshme shembjen e

regjimit komunist, qe te beheshin ndryshime graduale ne strukturen e punesimit dhe te

prodhimit material te degeve dhe nendegeve te ekonomise ne baze te kerkesave tregut,

rritjes se efektivitetit ekonomik dhe financiar te prodhimit te zbutjes te problemeve

sociale te akumuluara dhe ato qe krijohen gjate ketij procesi.

Kreu III

Tregu aktual i punes dhe tendencat e tij

Reformat makroekonomike dhe ristrukturimi i fillimit te viteve 90 pakesoi kerkesen per

pune ne Shqiperi, ashtu si dhe ne vendet e tjera ne tranzicion ekonomik, vendi pesoi nje

renie te normes se pjesmarrjes ne forcat e punes. Privatizimi ne mase i nderrmarjeve

shteterore te mbyllura, gjithashtu dhe rritja e konkurrences per nje numer te reduktuar

vendesh pune, detyroi shume njerez te terhiqeshin nga forcat e punes.

Renia e ndjeshme ne nivelin e pjesemarrjes ne pune te forcave te punes mund te kete

shkaqe te ndryshme si per shembull nje numer i konsiderueshem personash punojne ne

sektorin informal, te tjeret mund te jene dekurajuar nga situata e tregut te punes dhe jane

larguar nga fuqia punetore.

Keta tregues lidhen gjithashtu me situaten e sotme te tregut te punes ku punesimi i

femrave bie per shkaqe si: (1) mbyllja e mjaft aktiviteteve te meparshme industriale te

zhvilluara para viteve 90-te, me numer te larte te femrave te punesuara ne to; (2)

zhvillimi i aktiviteteve ekonomike te orientuara me shume nga punesimi i meshkujve si



27

tregtia apo ndertimi; (3) levizja rurale-urbane, e cila nuk u jep shume mundesi femrave te

ardhura nga zonat rurale te hyjne ne tregun urban te punes, kjo per shkak te nivelit te ulet

te arsimimit, nivelit aktual te teknologjive, etj.

Shkalla e pjesmarrjes se meshkujve ne forcat e punes ka qene historikisht me e larte sesa

shkalla e pjesmarrjes se femrave dhe vitet e tranzicionit ndikuan ne te punesuarit femra

me shume se meshkujt. Ne vitin 1998 per shembull, si pasoje e krizave te skemave

piramidale shkalla e pjesmarrjes se meshkujve ne forcat e punes ishte 89.5 perqind

kundrejt vetem 59.8 perqind te femrave ne moshe pune pjesmarrese ne forcat e punes.

Punesimi

Tregu shqiptar i punes mbas viteve 90-te eshte shoqeruar nga nivele te ulta te punesimit

karakteristike e vendeve ne tranzicion. Reduktimi i nivelit te punesimit te viteve 90 vjen e

si rezultat i renies se punesimit ne sektorin shteteror. Numri i te punesuarve ne sektorin

shteteror u ul nga 850,000 ne vitin 1991 ne 189,000 ne vitin 2001, dhe ne 176 mije ne

vitin 2004. Kjo renie e punesimit ne kete sektor erdhi si pasoje e privatizimit ne mase te

nderrmarjeve shteterore. Liberalizimi i cmimeve, fundi i shtetit socialist, mungesa e

kapitalit dhe konkurrenca e huaj masa te ndermarra per te bere ekonomine kombetare

konkuruese afat gjate-dobesuan ndjeshem ndermarrjet e reja te privatizuara dhe i cuan ato

ne falimentim.

Sektori industrial - nxjerrja e mineraleve, metalurgjia, fabrikimi i paisjeve dhe pjeseve te

nderrimit, industria kimike dhe ajo letres dhe e tekstileve

ishin me te goditurat. Pakesimi i te ardhurave vjetore coi ne uljen e numrit te vendeve te

punes ne strukturat shteterore.

Dhe brenda struktures se punesimit sipas sektoreve vihen re ndryshime te rendesishme,

ndersa ne vitin 1995 punesimi ne sektorin shteteror ze 33 per qind, ne vitin 2006 ky

sektor perben rreth 18 per qind te numrit gjithsej te te punesuarve, kjo si pasoje e

reformave te privatizimit te zhvilluara ne kete sektor.Ndersa punesimi ne sektorin privat

jo bujqesor ka tendenca ne rritje, nga rreth 10 per qind qe zinte ky sektor ne vitin 1995,

arrin ne 24 per qind te te punesuarve gjithsej per vitin 2006.



28

Femrat e punesuara zene 37 per qind te totalit te punesimeve. Analiza e nivelit te

punesimeve ne vite, tregon se gjate gjithe periudhes 1993 – 2006 niveli i punesimit te

femrave vazhdon te jete dukshem me i ulet se ai i meshkujve.

Brenda struktures se punesimit sipas sektoreve vihen re ndryshime te rendesishme, ndersa

ne vitin 1995 punesimi ne sektorin shteteror zinte 33 per qind, ne vitin 2006 ky sektor

perben 16 per qind te numrit gjithsej te te punesuarve, kjo si pasoje e reformave te

privatizimit te zhvilluara ne kete sektor. Ndersa punesimi ne sektorin privat jo bujqesor

ka tendenca ne rritje, nga rreth 10 per qind qe zinte ky sektor ne vitin 1995, arrin ne 33

per qind te te punesuarve gjithsej per vitin 2006.

Te punesuar sipas sektoreve

sek. privat bujqesor51%

sek. privat jobujqesor,

33%

sek. publik, 16%

Burimi : INSTAT ndarja sipas sektorve te ndryshem

Aktualisht numri i te punesuarve eshte rreth 932 mije persona. Pjesa me e madhe e te

punesuarve punon ne bujqesi me 51% . Nje pjese e te punesuarve punon ne ndertim dhe

transport me 12.7% ne tregti 11.6%, e ndjekur me pas nga industria me 7.1%. Perqindja e



29

larte e punesimit ne bujqesi tregon se shoqeria shqiptare mbetet ende me nje popullsi

rurale megjithe levizjet e medha drejt zonave urbane.

Femrat e punesuara zene 37% te totalit te punesimeve. Analiza e nivelit te punesimeve ne

vite, tregon se gjate gjithe periudhes 1993 – 2006 niveli i punesimit te femrave ka qene

dukshem me i ulet se ai i meshkujve. Kjo diference vazhdon te ruhet dhe mbetet ne te

njejtat nivele. Diferencat midis nivelit te punesimit femra meshkuj jane me te theksuara

ne sektorin privat jo bujqesor, ku numri i femrave te punesuara ze vetem 25 %.

Sektori informal ne tregun e punes

Sektori informal ne Shqiperi eshte analizuar duke perdorur te dhena per punesimin

individual dhe te dhena mbi sipermarrjet familjare jo-fermere. Te dhenat mbi punesimin

tregojne se rreth 10% e te punesuarve ne Shqiperi punojne si sipermarrje familjare

jofermere ose si punetore qe punojne per llogari te tyre. Masa e sektorit informal ne

Shqiperi eshte me e madhe ne zonat urbane (24%) se ne zonat rurale (5%). Rreth 15 % e

te punesuarve ne Tirane jane punetore qe punojne per llogari te tyre ose punetore te

sipermarrjeve familjare jo-fermere.

Pothuajse tre te katertat e individeve ne sektorin informal jane te punesuar per te pakten

tre vjet dhe rreth 10% e tyre jane te perfshire ne sektorin informal per me shume se 10

vjet. Me shume se 90% e personave ne sektorin informal kane filluar biznesin e tyre si

nje menyre per te kerkuar pune.

Vetepunesimi

Koncepti i vetepunesimit hyri per here te pare mbas vitit 1992 me mbylljen e

ndermarrjeve industriale dhe ristrukturimin e ekonomise se vendit. Vetepunesimet kane

pesuar nje tendence rritjeje nga viti ne vit. Ne shkalle vendi rreth 66 per qind e te atyre qe

konsiderohen ne pune jane te vetepunesuar dhe vetem 34 per qind jane te punesuar me

pagese. Vetepunesimet ne Shqiperi kane karakter te biznesit familjar kryesisht ne tregti e

artizanat trashegues te familjes. 62% perqind e te punesuarve jane me kohe te plote dhe



30

39 perqind kane pune me kohe te pjeseshme, nderkohe qe te punesuar me kohe te plote

me shume jane meshkuj (70 perqind) sesa femra 51 perqind. Jane shume individe me

arsim te larte te cilet punojne me kohe te plote (75 perqind), krahasuar me te punesuarit

me arsim te mesem (73 perqind), dhe me ata me arsim te ulet (55 perqind). Niveli i

punesimit ne Tirane ishte vetem 39 % dhe ishte me e ulta ne te gjithe rajonet e

Shqiperise.

Papunesia

Probleme te identifikuara ne tregun e punes dhe masat qe po ndermerren

Tregu shqiptar i punes karakterizohet nga disa probleme per te cilat qeveria po merr masa

te cilat duhet te ndikojne drejtpersedrejti ne permiresimin e situates se ketij tregu qe do te

sjelle si pasoje rritjen e nivelit te punesimit. Nder to mund te permendim:

Permiresimi i klimes se biznesit ne kuadrin e reduktimit te taksave sidomos per

biznesin e vogel si dhe ulja e mases se kontributeve per sigurime shoqerore e

shendetesore (kostos se punes).

Hapja e vendeve te reja te punes ne sektorin privat jobujqesor me me shume

produktivitet dhe me page me te larte perben nje element i rendesishem per

uljen e varferise dhe permiresimin e standardit te jetes. Hapja e vendeve te reja punes

eshte nje sfide ne nje kohe kur oferta e krahut te punes do te rritet me shpejtesi per

shkak te rritjes demografike dhe modernizimit qe do ta cojne aktivitetin ekonomik ne

aktivitete qe kerkojne me pak krahe pune jashte sektorit te bujqesise.

Tregu shqiptar i punes vuan akoma nje nivel te larte te tregut informal. Per me teper

ka pak levizshmeri ndermjet sektorit informal dhe atij formal. Sigurimi i stimujve me

te favorshme per formalizmin e vendeve te punes, kontraktimi me fleksibel do te

ndihmonte ne menyre te vecante te punesuarit me vulnerabel. Hartimi i planit te

aksionit i miratuar nga Qeveria me perfshirjen e shume aktoreve ne tregun e punes



31

eshte nje hap drejt implementimit te politikes qeveritare per permiresimin e situates se

tregut te punes.

Personat me nivel arsimor te ulet ndeshen me probleme te konsiderueshme ne tregun

e punes. Ka nje perqendrim te personave me arsim minimal apo pa arsim ne sektorin

informal. Niveli i arsimimit eshte i lidhur ngushte dhe me nivelin e te ardhurave.

Zgjerimi i aksesit per arsimin dhe formim profesional eshte shume i rendesishem. Ne

te ardhmen, me urbanizimin e ekonomise dhe largimin e saj nga sektori bujqesor,

zhvillimi i kapitalit njerezor do te marre nje rendesi akoma me te madhe.

Megjithese migracioni eshte konsideruar si si nje burim mjaft i mire te ardhurash per

familjet shqiptare dhe instrument i dobishem ne manaxhimin e riskut ai nxit

fenomenin e qarkullimit te trurit. Qarkullimi i trurit ofron perfitime potenciale per te

ardhmen sepse emigrantet kane perfituar formim profesional dhe pervoje ne vendet e

emigrimit. Shume pozitive ne drejtim te nxitjes se emigranteve qe kthehen dhe duan

te hapin biznese te reja ne Shqiperi nisma e re e qeverise per perjashtimin nga taksat

per nje kohezgjatje te caktuar per keto biznese.

Grate vazhdojne te kene nivele te ulta punesimi dhe nivele te larta papunesie. Pagat

per grate jane 35% me te ulta se sa ato per meshkuj, duke patur parasysh ketu

moshen, arsimimin dhe karakteristika te tjera personale. Ndersa niveli i papunesise ne

komunitetet e romeve eshte rreth 70% dhe pjesa e atyre qe jane te punesuar

pergjithesisht marrin paga shume te ulta dhe shpesh jane te punesuar ne pune me

rreziqe ne sektorin informal kjo ka pasoja negative ne pergjithesi dhe ndikon ne

mireqenien sociale te ketyre grupeve.

Ne kuadrin e programit te qeverise synohet krijimi i mundesive per punesim te cdo

shqiptari. Rritja e ritmeve te rritjes ekonomike njekohesisht synon edhe qe kjo rritje te

krijoje vende te reja pune te mjaftueshme per te ulur papunesine ne nivelin e vendeve

evropiane, per te perballuar me mundesira punesimi shtesen demografike te popullsise

dhe per me teper edhe per te filluar te ndikoje ne kthimin e nje pjese te emigranteve.

Perdorimi me efikasitet i programeve dhe instrumentave te provuara si te suksesshme per

te mundesuar axhustimet e difeketeve te tregut te punes si psh instrumentat e

informacionit, te ndermjetesimit, te trainimeve profesionale, te incentivave fiskale etj.



32

Kreu IV

Politikat e punesimit ne vendin tone

Objektivi kryesor i politikave te punesimit eshte mbeshtetja e punekerkuesve ne gjetjen e

nje pune te pershtatshme. Politikat e punesimit jane nje mjet i rendesishem per

permiresimin e situates se tregut te punes, por gjithesesi kane akoma nje impakt te

kufizuar ne uljen e nivelit te papunesise. Kjo vjen si rezultat i disa faktoreve ne tregun e

punes qe jane te lidhura me faktin se politikat e tregut te punes jane te kushtueshme dhe

kerkojne me shume njerez per ti zbatuar ato.

Kuadri ligjor

Ligji baze ne fushen e punesimit eshte ligji Nr. 7995 date 20.09.2005 “Per nxitjen

e punesimit”. Ky ligj mbeshtet si zbatimin e programeve per zhvillimin e punesimit,

ashtu edhe ngritjen e Sherbimit Kombetar te Punesimit dhe Fondit Kombetar te

Punesimit.

Ndryshimet e fundit te ligjit te miratuara ne muajin Korrik 2006 kane permiresuar disa

ceshtje ne lidhje me: (i) permiresimin e perkufizimeve te tij dhe perfshirjen e

perkufizimeve te reja te cilat kane te bejne me programe dhe kategori te ndryshme

personash qe perfitojne nga ky ligj; (ii) futja e konceptit te keshillimit dhe orientimit per

profesion dhe punesim si pjese e sherbimeve te punesimit; (iii) hartimi i programeve te

reja si psh ai i praktikave profesionale per te rinjte; (iv) ndryshimin e procedurave te

manaxhimit te fondeve te formimit profesional, ndryshim ky qe vjen si rezultat i hyrjes

ne fuqi te ligjit Nr. 8872 date 19. 03. 2002, “Per arsimin dhe formimin profesional ne

Republiken e Shqiperise” dhe miratimin e statutit tip te qendrave publike te formimit

profesional.



33

Politikat e punsimit per te rinjet

Përcaktohen politikat e reja sociale për të gjithë punëkërkuesit e papunë të cilët janë

regjistruar pranë Drejtorive përkatëse të Punësimit. Kështu, në mbështetje të ligjit nr.

7995, datë 20.9.1995 “Për nxitjen e punësimit”, të ndryshuar, me propozimin e Ministrit

të Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta u miratua vendimi i cili përcakton

qartë të gjitha detyrimet ligjore që i lindin të gjithë punëkërkuesve të papunë, të cilët janë

regjistruar pranë zyrave të punësimit, si dhe detyrimet dhe masat e përfitimit për hapje të

vendeve të reja të punës nga ana e punëdhënësve.

Masa e përfitimit që marrin punëdhënësit

Punëdhënësit në sektorin privat, të cilët punësojnë të rinj nga mosha 16 – 30 vjeç, që kanë

përfunduar arsimin e lartë, arsimin e mesëm të përgjithshëm e profesional dhe kurse të

formimit profesional, mund të përfitojnë një financim mujor për tre vjet, në masën 100

për qind të sigurimeve të detyrueshme, shoqërore dhe shëndetësore, të pjesës së

kontributit të punëdhënësit, me kusht që në kontratën e punës të jetë tre vjet kohëzgjatja e

programit dhe tre vjet të tjerë pa shkëputje pas përfundimit të programit. Ndërkohë,

punëdhënësit mund të punësojnë nëpërmjet këtij programi deri në 50% të numrit mesatar

të të siguruarve të deklaruar në 3 (tre) muajt e fundit.

Kriteret e përfitimit

Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimit Kombëtar të Punësimit, drejtoritë rajonale të

Shërbimit Kombëtar të Punësimit dhe zyrat vendore të punësimit bëjnë njoftimin në

Buletinin e Njoftimeve Publike, çdo vit, për fondin e vënë në dispozicion dhe kriteret e

përfitimit nga ky program. Ndërkohë, punëdhënësi që aplikon për programin e punësimit,

nuk duhet të ketë shkelur në të kaluarën legjislacionin e punës, konstatuar nga

inspektorati i Punës dhe nga administrata tatimore, si dhe duhet të ketë derdhur,

rregullisht detyrimet tatimore e kontributet për sigurimet e detyrueshme, shoqërore dhe

shëndetësore, veçanërisht për vitin e fundit.



34

Procedura e aplikimit për punëdhënësit

Punëdhënësit, për përfitimin e sipërpërmendur, aplikojnë pranë zyrave përkatëse të

punësimit duke paraqitur dokumentet e mëposhtme:

a) vendimin e gjykatës për regjistrimin si person juridik ose vendimin e Qendrës

Kombëtare të Regjistrimit;

b) numrin e identifikimit të personit të tatueshëm (NIPT-in);

c) vërtetimin për shlyerjen e kontributeve për sigurimet e detyrueshme, shoqërore dhe

shëndetësore, që lëshohen nga organet e sigurimeve shoqërore, për aq kohë sa ushtron

veprimtarinë, por jo më gjatë se për një periudhë kohore njëvjeçare, nga çasti i aplikimit;

ç) numrin e llogarisë bankare;

d) vërtetimin nga dega e tatim-taksave, ku personi juridik ushtron veprimtarinë, për

shlyerjen e detyrimeve tatimore për aq kohë sa kryen veprimtarinë, por jo më gjatë se për

një periudhë kohore njëvjeçare, nga çasti i aplikimit;

dh) informacion për:

- numrin e fuqisë punëtore;

- listën emërore të të siguruarve;

-llojin e veprimtarisë që kryen;

- nivelin e pagës së dhënë për çdo person;

- planbiznesin për shtimin e fuqisë punëtore



35

- kopje të akteve të inspektimeve për vitin e fundit.

Më pas punëdhënësi, në bashkëpunim me zyrën përkatëse të punësimit dhe në mbështetje

të të dhënave e të dokumentacionit të përcaktuar si më sipër, plotëson formularin

përkatës, sipas modelit të miratuar nga Shërbimi Kombëtar i Punësimit. Nga ana e vetë

inspektorati Rajonal i Punës dhe Shërbimeve Shoqërore bën verifikimin e

dokumentacionit të paraqitur nga subjekti, sipas kërkesave të përcaktuara të këtij vendimi

dhe shprehet brenda 10 (dhjetë) ditëve kalendarike për vërtetësinë dhe korrektësinë e këtij

dokumentacioni. Më pas Zyra përkatëse e punësimit ia paraqet këshillit vendor trepalësh,

të ngritur pranë saj, projektet që kërkohen të zbatohen aty ku ajo ushtron veprimtarinë,

këshill, i cili, pasi shqyrton dhe vlerëson dobinë social-ekonomike të projekteve të

paraqitura, i miraton ato në parim. Pas miratimit, në parim, të projekteve në këshillin

vendor trepalësh, zyra përkatëse e punësimit i dërgon, për miratim, si më poshtë vijon:

a) zyra vendore e punësimit, sipas rastit, ia dërgon zyrës rajonale të punësimit ose

Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimit Kombëtar të Punësimit;

b) zyra rajonale e punësimit, miraton projektet, kur numri i të punësuarve dhe atyre që

kërkohen për t’u punësuar nga punëdhënësi, është jo më shumë se 50 (pesëdhjetë)

persona;

c) Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimit Kombëtar të Punësimit miraton projektet kur

numri i të punësuarve dhe atyre që kërkohen për t’u punësuar nga punëdhënësi, është më

shumë se 50 (pesëdhjetë) persona.

Komisioni i miratimit të projekteve në zyrën rajonale të punësimit, brenda 20 (njëzet)

ditëve kalendarike nga data e paraqitjes së kërkesës për aplikim nga punëdhënësi, vendos

miratimin ose jo të projektit. Komisioni i miratimit të projekteve në Drejtorinë e

Përgjithshme të Shërbimit Kombëtar të Punësimit vendos miratimin ose jo të projektit,

brenda 30 (tridhjetë) ditëve kalendarike nga data e paraqitjes së kërkesës për aplikim nga

punëdhënësi. Zyra e punësimit vë në dispozicion të punëdhënësve listën e punëkërkuesve

të papunë që plotësojnë kriteret për të përfituar nga ky program. Më pas punëdhënësi



36

përzgjedh kandidatin më të përshtatshëm. Nëse punëkërkuesit e papunë kundërshtojnë të

marrin pjesë në këtë program, atyre u hiqet emri nga lista e punëkërkuesve të papunë.

Kontratat që nënshkruhen ndërmjet punëdhënësit dhe zyrave të punësimit

Ndërmjet zyrave përkatëse të punësimit dhe të punëdhënësit nënshkruhet një kontratë, ku

përcaktohen të drejtat dhe detyrimet, në përputhje me programin për secilën palë.

Kontratat lidhen vetëm për vitin buxhetor, për të cilin është miratuar projekti. Për

vazhdimin e projektit në vitin pasardhës do të lidhet një kontratë shtesë në përputhje me

fondet e miratuara atë vit.

Kontratat individuale të punëkërkuesit

Punëdhënësi dhe punëkërkuesi, si punëmarrës, nënshkruajnë një kontratë individuale

pune, në të cilën përcaktohen të drejtat dhe detyrimet e palëve, sipas përcaktimeve të bëra

në Kodin e Punës dhe në këtë vendim. Kontratat tip, hartohen nga Shërbimi Kombëtar i

Punësimit dhe janë të detyrueshme për t’u zbatuar nga zyrat përkatëse të punësimit.

Ndërkohë, një kopje e kontratës së punës së çdo punëkërkuesi, punëmarrës, depozitohet

në zyrën përkatëse të punësimit, e cila, në bashkëpunim me inspektoratin rajonal/vendor

të punës, ndjek zbatimin e kontratës deri në përfundimin e projektit. Në rastet kur

punëkërkuesi, si punëmarrës, pjesëmarrës në këtë program, largohet përpara afatit të

përcaktuar në kontratë brenda gjysmës së vitit të parë të zbatimit të kontratës për shkaqe

të arsyeshme, zëvendësimi bëhet nga zyra përkatëse e punësimit, pas njoftimit nga

punëdhënësi dhe vlerësimit të inspektoratit të Punës për shkaqet e zgjidhjes së kontratës.

Punëdhënësi, i cili ndërpret marrëdhëniet e punësimit, pa shkaqe të arsyeshme për

periudhën mbas përfundimit të subvencionimit (3-vjeçari i dytë), detyrohet të kthejë

subvencionin e marrë për këtë person për periudhën e paplotësuar sipas kontratës.

Ndërkohë, financimi ndërpritet në rastin kur punëdhënësi, pas përfitimit të financimit, në

zbatim të këtij vendimi, zgjidh, pa shkaqe të arsyeshme, kontratat e punës së

punëmarrësve të tjerë, të punësuar pranë tij, të vërtetuar nga inspektorati Shtetëror i



37

Punës dhe Shërbimeve Sociale. Më pas Shërbimi Kombëtar i Punësimit monitoron

ecurinë e programit dhe përgatit raporte vjetore, brenda datës 31 mars të vitit pasardhës,

të cilat ia paraqet Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta dhe

Ministrisë së Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës.

Programi i punësimit

Programi i punësimit për vitin 2013 ka një kohëzgjatje prej6 (gjashtë) vjetësh. Nga ana

tjetër, vetë Shërbimi Kombëtar i Punësimit ruan dokumentacionin për programin e

punësimit deri në 10 (dhjetë) vjet, pas dhënies së fundit të ndihmës individuale. Programi

vlerësohet nga ekspertë ose organizata të pavarura, që kanë përvojë në këtë fushë dhe

njohuri për tregun e punës. Fondet për zbatimin e këtij programi përballohen nga buxheti

i Ministrisë së Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta.

Tabela 1

EMЁRTIMI Njësia

e

matjes Trem.1/09 Trem.2/09 Trem.3/09 Trem.4/09

TЁ ARDHURAT

Paga mesatare

mujore në sektorin

shtetëror

Në

lekë

39,396

40,100

42,000 42,000

Paga minimale e

miratuar

"

17,000

18,000

18,000 18,000

Pagesa e papunësisë

"

5,980

5,980

6,340 6,340



38

Ndihma ekonomike

mesatare për një

familje

"

- Ndihma e plotë

"

3,899

3,746

3,900 3,900

- Ndihma e

pjesëshme

"

3,079

3,114

3,135 3,150

PUNЁSIMI

Forca e punës Numër

1,041,802 1,041,807 1,051,695 1,053,092

- Të punësuar "

900,492 900,472 909,633 909,752

a) në sektorin

shtetëror

"

166,563

166,453

166,453 166,250

b) në sektorin privat

jobujqësor

"

237,739

237,829

236,516 236,838

c) në sektorin privat

bujqësor*

"

496,190

496,190

506,664 506,664

PAPUNЁSIA

Të papunë të

regjistruar

Numër

141,310

141,335

142,062 143,340

Përfitues të pagesës

së papunësisë

"

8,238

8,485

9,268 10,050

SHKALLA E

PAPUNЁSISЁ

Shkalla e papunësisë

së regjistruar

% 13.6 13.6 13.5 13.6



39

Tabela 2

Trem.1/10 Trem.2/10 Trem.3/10 Trem.4/10 Trem.1/11 Trem.2/11 Trem.3/11 Trem.4/11

42,000

42,800 44,700

45,000

45,500

45,500

47,660

48,000

18,000

18,000 19,000

19,000

19,000

19,000

20,000

20,000

6,340

6,340 6,565

6,565

6,565

6,565

6,850

6,850

3,690

3,940 3,980

4,023

4,127

4,190

4,195

4,195

3,169

3,169 3,200

3,325

3,336

3,386

3,390

3,390

1,055,735

1,059,965 1,037,943

1,038,703

1,042,019

1,050,325

1,087,584

1,090,974

911,127

915,324 894,725

895,663

899,183

908,257

945,502

948,024

166,250

166,500 166,600

166,000

165,400

165,000

165,000

165,000

238,213

242,160 242,717

244,255

248,375

257,849

258,202

260,724

506,664

506,664 485,408

485,408

485,408

485,408

522,300

522,300



40

144,608

144,641 143,218

143,040

142,836

142,068

142,082

142,950

9,853

10,775 10,205

9,509

8,517

7,979

8,408

9,247

13.7 13.6 13.8 13.8 13.7 13.5 13.1 13.1

Tabela 3

Trem.1/12 Trem.2/12 Trem.3/12 Trem.4/12 Trem.1/13

48,800

48,800

51,270

51,500

51,700

20,000

20,000

21,000

21,000

21,000

6,850

6,850

6,850

6,850

6,850

4,195

4,195

4,195

4,195

4,195

3,390

3,390

3,390

3,390

3,390

1,092,350

1,092,027

1,101,183

1,106,118

1,109,207

948,929

948,899

959,367

964,363

967,268



41

164,600 164,600 164,400 164,000 164,000

262,029

261,999

272,667

278,063

280,968

522,300

522,300

522,300

522,300

522,300

143,421

143,128

141,816

141,755

141,939

9,569

10,513

9,969

9,038

8,345

13.1 13.1 12.9 12.8 12.8

Burimi: Instituti i Statistikave 2013

*) Në mungesë të të dhënave administrative për sektorin privat bujqësor, punësimi në

këtë sektor është vlerësim bazuar në Anketat Vjetore të Forcave të Punës, 2008-2011. Ky

vlerësim, për vitet 2008-2010, është bazuar në projeksionet e popullsisë 2001-2021 dhe

do të përditësohet si rezultat i revizionimit të të dhënave të vetë kësaj ankete me

retrospektivën e popullsisë bazuar në censusin e vitit 2011, ndërsa të dhënat e AFP 2011

janë peshuar me popullsinë e Census 2011.

Tabela Nr.4 Treguesit e punesimit ne te gjitha fushat e ndare sipas sektorve gjate

viteve 2000-2011

Të punësuar

Njësia

e

matjes

2000 2001 2002 2003 2004

Gjithsej (I+II+III) Nr 1,068,190 920,569 920,144 926,225 931,217

I. Sektori shtetëror Nr 191,166 188,965 186,065 181,417 176,065



42

Buxhetorë

122,298 120,114 118,162 117,220 118,000

Jo-buxhetorë

68,868 68,851 67,903 64,197 58,065

II. Sektori privat

jo-bujqësor

Nr 116,024 205,267 207,742 211,169 213,000

III. Sektori privat

bujqësor

Nr 761,000 526,337 526,337 533,639 542,152

Shkalla e Punësimit % 55.1 51.9 51.1 50.7 50.3

Meshkuj % 66.0 63.8 62.8 61.4 61.2

Femra % 44.1 39.4 38.9 38.2 38.9

Burimi: Instituti i Statistikave 2013

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

932,102 935,058 939,000 974,067 899,278 916,919 928,052

175,015 169,000 167,100 166,543 166,250 166,000 165,100

119,993 122,000 125,200 125,500 125,320 126,500 128,200

55,022 47,000 41,900 41,043 40,930 39,500 36,900

214,935 224,058 229,900

238,975

236,838

244,255

256,288

542,152 542,000 542,000

568,549

496,190

506,664

506,664

49.7 46.2 44.7 45.8 41.9 42.3

60.0 58.8 55.2 57.4 50.4 51.0

38.8 38.1 34.2 34.3 33.4 33.5



43

– Shënim: Mesatare

vjetore

Shkalla e punësimit është raporti i të punësuarve ndaj popullsisë në moshë pune

(15-64 vjeç)

Burimi i informacionit: Të dhëna

administrative tabelat ne faqen zyrtare të

instat mbi të dhënat e të punsuarve

Zhvillimi i burimeve njerezore

Per zhvillimin dhe trajnimin e stafit po punohet per te:

Zhvilluar nje model per te identifikuar nevojat per trajnimin e stafit;

Zhvilluar nje strategji per nje organizim te trajnimit te stafit ne shkalle kombetare

duke perfshire nje numer te pacaktuar formuesish ose trajneresh, mbeshtetur edhe

ne eksperiencen Franceze;

Zgjeruar grupin e formuesve me specialiste te sherbimeve te punesimit, duke

shfrytezuar grupin aktual te formuar nga eksperienca franceze.

Krijuar dhe aftesuar kapacitete per te ndermarre vrojtime, studime dhe

parashikime mbi zhvillimet e tregut te punes si dhe per te bere analiza cilesore te

elementeve te veçante te tij.

Sherbimet private te punesimit

Shqiperia ka ratifikuar konventen Nr. 181 te ILO-s “Agjensite Private te Punesimit” ku

parashikohen aktivitetet qe duhet te kryeje nje agjenci private te punesimit si dhe te

drejtat dhe detyrimet e klienteve te ketyre sherbimeve.



44

Duke filluar nga viti 1999, legjislacioni shqiptar, lejon krijimin dhe funksionimin e

Agjensive Private te Punesimit. Keto agjensi sigurojne: (i) sherbime qe bejne vleresimin

e kerkesave dhe te aplikimeve per punesim brenda e jashte shtetit; (ii)

sherbime qe lidhen me kerkimin e punes; (iii) sherbime per punesimin e punetoreve, per

t’u bere te disponueshem per nje pale te trete, person fizik ose juridik, i cili cakton detyra

dhe kontrollon zbatimin e tyre.

Aktualisht funksionojne 14 agjensi private punesimi. Aktiviteti disavjeçar i agjensive

private eshte perqendruar kryesisht ne punesimin e nje numri te kufizuar personash,

sidomos te atyre jashte vendit.

Synimet kryesore per permiresimin e situates se agjencive private te punesimit ne tregun

e punes jane:

rritja e bashkepunimit te tyre me sherbimet publike te punesimit, duke synuar qe

agjencite private te punesimit te interesohen qe sherbimet e tyre ti vene ne

dispozicion edhe te tregut te brendshem;

kontroll me i rrepte ne momentin e licensimit, me qellim qe ato qe perfitojne

licensen te jene te afta per te kryer sherbimet qe u takojne,

ne bashkepunim me projektin e ILO/ migranti te krijoje forumin e agjencive

private te punesimit me qellim qe keto agjenci te adaptojne nje kod etike, te

shkembejne eksperienca. Ne kete forum do te bejne pjese dhe perfaqesues te

sherbimeve publike per orientimin dhe shkembimin e eksperiences me keto

agjenci private.

ne bashkepunim me forumin e agjencive private te punesimit vendosja e

mekanizmave monitorues per te garantuar qe aktiviteti i agjencive private te

punesimit te jete transparent dhe shmangien e veprimtarise trafikuese.



45

Programet e nxitjes se punesimit

Programet e nxitjes se punesimit u prezantuan per here te pare ne Shqiperi ne vititn 1999.

Synimi kryesor i ketyre programeve eshte: (i) krijimi i vendeve te reja te punes dhe ulja e

nivelit te papunesise; (ii) formimi profesional i punekerkuesve te papune sidomos ne ato

zona ku mungojne kapacitetet trajnuese; (iii) ndihme ndermarrjes per te rritur aktivitetin e

saj dhe te beje perzgjedhje me te mire te fuqise punetore; (iv) nxitja e drejtperdrejte e

punesimit te nje pjese te te trajnuarve; (v) minimizimi i punes se zeze; (vi) perfshirja ne

keto programe te punekerkuesve te papune perfitues nga skemat e mbeshtetjes me te

ardhura me qellim uljen e kostove te ketyre programeve; (vii) nxitja e punesimit te te

rinjve dhe grupeve te vecanta te te papuneve.

Programet e nxitjes se punesimit jane te vetmet programe aktive shteterore te cilat

veprojne drejtpersedrejti ne grupin e punekerkuesve te papune per ti nxitur ata ne gjetjen

e nje punesimi sa me afatgjate. Keto programe se bashku me programin e ndermjetesimit

ne pune ndikojne realisht ne uljen e numrit te papuneve te rregjistruar si dhe cka eshte me

e rendesishme largimin e tyre nga skemat pasive te mbeshtetjes me te ardhura (pagesa e

papunesise dhe ndihma ekonomike).

Aplikohen aktualisht 5 programe dhe konkretisht:

1. Programi i nxitjes se punesimit te punekerkuesve te papune: Punedhenesit qe

punesojne me punesime te perkoheshme (3-6 muaj) punekerkues te papune, mund te

perfitojne financim mujor te pages se tyre deri ne 100 % te

2. pages minimale si edhe shpenzimet per sigurimet shoqerore te perfituesve. Nese

perfituesit punesohen per nje periudhe deri ne nje vit dhe nepermjet kontratave te

rregullta, punedhenesi ka te drejten te perfitoj nje financim mujor te barabarte me

shumen e nje page minimale dhe kontributin per sigurimet shoqerore te detyrueshme

per nje periudhe deri ne 5 muaj. Nese perfituesi nuk ka formimin profesional perkates

per detyren qe ai ose ajo duhet te kryejne, dhe punedhenesi e ofron ate, ai mund te

perfitoje nje rritje prej 10-20 perqind te financimit per cdo perfitues.



46

3. Programi i nxitjes se punesimit nepermjet formimit ne pune: ky program mbeshtet

financiarisht punedhenesit qe sigurojne trajnimin e perfituesve dhe qe punesojne nje

pjese te trajnuarve te pakten per nje vit. Qeveria e mbeshtet financiarisht

punedhenesin ne % te caktuara ne lidhje me pagen dhe kontributin e sigurimeve

shoqerore gjate nente muajve te trajnimit. Pas perfundimit te kursve te trajnimit,

punedhenesi eshte i detyruar te punesoje 40 perqind te te trajnuarave.

4. Per programin e nxitjes se punesimit nepermjet formimit institucional Programi per

nxitjen e punesimit nepermjet formimit institucional: Zyrat e punesimit caktojne dhe

sigurojne trajnimin per perfituesit nga ato kompani qe (i) garantojne punesimin pas

perfundimit te trajnimit ose (ii) mund te tregojne nepermjet studimeve dhe

investigimeve te tregut te punes se trajnimi do te jete i dobishem per pjesemarresit.

Ata perfitues qe refuzojne te marrin pjese ne keto kurse hiqen nga lista e

punekerkuesve te papune dhe u nderpritet pagesa e papunesise

5. Programi i nxitjes se punesimit te punekerkuesve te papune femra synon te integroje

ne tregun e punes gra te margjinalizuara si grate rome, ish te trafikuara, gra te

moshuara dhe gra invalide. Ky zgjat nga nje deri tre vjet. Gjate vitit te pare,

punedhenesi mund te perfitoje 75 perqind te financimit per kontributin e sigurimeve

shoqerore dhe 4 paga minimale. Gjate vitit te dyte, punedhenesit marrin 85 perqind te

kontributit per sigurimet shoqerore dhe 6 paga minimale dhe gjate vitit te trete ata

marrin100 perqind te kontributeve te sigurimeve shoqerore dhe 4 paga minimale

Per programet e sipermendura nga Ministria per here te pare ne vitin 2004 vendosi

prioritetet vjetore te zbatimit te tij ku perparesi i jepet zbatimit te atyre programeve qe

sigurojne punesim sa me afatgjate, programit te punesimit te punekerkuesve te papune

femra, punesimit te grupeve te vecanta, aplikuesve nga ndermarrjeve te vogla dhe te

mesme. Keto prioritete vendosen cdo fillim viti ne baze te analizes qe i behet programit

ne vitin paraardhes nevojave te punekerkuesve te papune apo grupeve te vecanta. Ne baze

te prioriteteve behet dhe ndarja e fondeve sipas programeve.



47

Nje hap i rendesishem per permiresimin e zbatimit te ketyre programeve eshte miratimi i

akteve nenligjore per monitorimin dhe mbikqyrjen e programit nga Sherbimi Kombetar i

Punesimit dhe Ministria. Rritja e kontrollit kunder abuzimeve si nga strukturat e SHKP

ashtu dhe ndaj subjekve aplikues. Mbas ketyre proçeseve, do te nderhyhet per

permiresimin e programe ekzistuese te nxitjes se punesimit dhe hartimit te programeve te

reja, per ti pershtatur ato me zhvillimet e tregut te punes.

Per kryerjen e nje analize realiste sipas standarteve te vendeve te BE dhe ILO, do te

realizohet per periudhen 2007-2013:

analize vjetore mbi efektshmerine e programeve te nxitjes se punesimit, si nje

kusht paraprak per percaktimin e prioriteve per vitin ne vazhdim.

analize dhe monitorim nga Institucione nderkombetare si BE dhe ILO, te ecurise

se programeve me synim permiresimin e zbatimit te tyre ne te ardhme.

Ne nje periudhe afatgjate, propozojme monitorimin e ketyre programeve nga

ekspertize e pavarur e akredituar dhe certifikuar per realizimin e nje misioni te

tille.

Do te vazhdoje procesi i vendosjes se prioriteteve nga Ministri te lidhura keto me situaten

ne tregun e punes dhe drejtimet e zhvillimit. Ne vendosjen e prioriteve do te vleresohet

rekomandimi i CREP per prioritete te kufizuara dhe te monitorueshme. Vendosja e

prioriteteve eshte e lidhur me ndarjen e fondeve sipas programeve dhe grupeve qe

trajtohen.

Rendesia dhe cilesia e politikave aktive te punesimit duhet te vleresohet rregullisht.

Prandaj, eshte e nevojshme sic u tha me siper te ndertohen mekanizma per te monitoruar

e me pas vleresuar keto politika duke angazhuar edhe partneret sociale. Kjo mund te coje

ne permiresimin ne te ardhmen te programimit, e informimit- instruktimit me te qarte te

stafit te zyrave lokale te punesimit. Vleresimi i programeve duhet te behet nga

institucione te specializuara per kete qellim. Per kete brenda fondeve te programeve te

nxitjes se punesimit duhet te parashikohet nje ze per vleresimin e projekteve te nxitjes se

punesimit nga institucionet perkatese.



48

Informimi mbi poltikat aktive ekzistuese eshte nje element i rendesishem parandalues.

Sherbimi Kombetar i Punesimit duhet te ndermarre veprime nxitese me aktive per tregun

e punes si nje garanci transparence per individet dhe ndergjegjesimin ne rritje per

mundesite ekzistuese.

Informacioni i tregut te punes duhet te permiresohet me qellim qe ne baze te ketij

informacioni te behen studime ne lidhje me fuqine punetore. Kjo do te ndihmoje ne

vleresimin e programeve te nxitjes se punesimit dhe vendosjen e prioriteteve cdo fillim

viti.

Hartimi i nje politike aktive qe synon te merret me te rinjte ne pozita te disfavoreshme te

cilet, p. sh. kombinojne trajnimin me punesimin e subvencionur per here te pare dhe

udhezimet e keshillimit per formim profesional me programet e biznesit per te rinjte.

Praktikat profesionale do te jete nje program i ri ne tregun e punes. Ky program do te

fokusohet ne kategorine e te rinjve, te cilet sapo kane mbaruar studimet e tyre

universitare apo te mesme si brenda ashtu dhe jashte vendit dhe gjenden te papune, si

pasoje e mungeses se eksperiences ne pune. Per kete arsye keta te rinj do te perfshihen ne

programe praktikash profesionale (stazhe) ne ndermarrje apo institucione qofshin keto

private apo publike. Te rinjte do te kene mundesi qe te perfitojne eksperiencen e duhur

per te patur me tej nje punesim sa me afatgjate. Institucionet shteterore/publike do t’i

pranojne falas punekerkuesit e papune te sapodiplomuar. Ndersa keta te fundit do te

marrin nje mbeshtetje financiare (ne nivelin e pageses se papunesise). Fillimisht programi

do te pilotohet tek te rinjte te cilet kane mbaruar arsimin e larte brenda fondeve te

parashikuara ne buxhetin afatmesem dhe me pas me sigurimin e fondeve shtese do te

synohet shtrirja e programit tek te rinjte qe mbarojne arsimin e mesem.

Pervec programit te praktikave profesionale i cili do te jete nje program i ri ne tregun e

punes ne lidhje me nxitjen e punesimit te te rinjve synohet:

Zbatimi ne vazhdim i programeve e nxitjes se punesimit ku perparesi do tu jepet

te rinjve dhe grave.



49

Zbatimi me efikasitet i programit te keshillimit per pune dhe profesion, duke

perfshire ketu programet e levizshme te keshillimit ne shkolla, universitete dhe

ne zyren e punesimit.

Per grupet e vecanta te te rinjve do te merren masa ne lidhje me formimin

profesional te tyre me tarifa te reduktuara ose falas ne qendrat publike te

formimit profesional.

Nje program tjeter ne tregun e punes do te jete ai per personat me aftesi te kufizuar

(PAK). Qellimi I ketij programi eshte qe ne zbatim te ligjit te nxitjes se punesimit (neni

17), te rregulloje detyrimin e punedhenesit per te punesuar PAK dhe ne rastet kur ai nuk e

ben kete te derdhe ne fondin e SHKP nje page minimale per cdo person qe nuk ka

punesuar.

Fondet e grumbulluara do te perdoren per hapjen e vendeve te reja te punes per keta

persona. Format e mbeshtetjes do te jene: (i) financime ne nivelin e pages minimale ne

shkalle vendi dhe sigurimeve te detyrueshme per cdo te punesuar; (ii) subvencione per

pajisjen apo pershtatjen e vendit te punes; (iii) pagesa e tarifave per formimin nepermjet

punes; (iv) hapje e vendeve te punes te mbrojtura ku punesohen persona me aftesi te

kufizuar (atelie dhe qendra punesimi te perbashketa).

Ne baze te kesaj strategjie dhe Strategjise Kombetare te PAK objektivat ne fushen e

arsimit dhe punesimit dhe formimit profesional jane:

1. Permiresimi dhe zbatimi i politikave dhe programeve per punesimin e PAK.

2. Permiresimi i politikave dhe programeve per trainimin dhe formimin profesional te

PAK.

3. Rritja mundesive per punesim te PAK dhe rritja e mundesive per arsim dhe formim

profesional ne menyre qe te rriten kapacitetet e tyre individuale per punesim;

4. Inkurajimin e personave me aftesi te kufizuara per zhvillimin e mundesive

mbeshtetese per punesim dhe formim profesional;

5. Informimi dhe edukimi i punedhenesve per mundesite e personave me aftesi te

kufizuar per te punuar;



50

6. Sigurimi i informacionit per mundesite e karrieres, menyrave si te krijojne te ardhura

dhe per ndihmen e nevojshme qe duhet t'u jepet personave me aftesi te kufizuara;

7. Te sigurohet qe personat me aftesi te kufizuara te gezojne te njejtat kushte punesimi,

te drejta dhe privilegje, si gjithe te tjeret, duke perfshire dispozitat per pagese

minimale per pune me prodhimtari te krahasueshme.

Punet publike

Aktualisht jane duke u implementuar disa tipe te tjere programesh pilot per punet publike

duke shfrytezuar fondet e programit per ndihme ekonomike. Punet publike zakonisht

shihen si lehtesime te varferise dhe perfitime per komunitetin, por nuk i permiresojne

shanset per ripunesimin e te papuneve pjesemarres. Megjithate punet publike mund te

funksionojne mjaft mire per punensimin e punekerkuesve te papune te komunitetit rom.

Nje gje e tille eshte parashikuar ne strategjine perkatese.

Eshte e rendesishme qe programet per punet publike te shoqerohen me politika te tjera

aktive si p. sh. zhvillimin e aftesive dhe keshillimin profesionale te cilat permiresojne

aftesine per punesim te pjesemarresve duke rritur shansin te gjejne pune me te mbaruar

programin e puneve publike.

Barazia gjinore dhe shanset e barabarta ne pune

Ne drejtim te permiresimit te nivelit te punesimit Ministria ka ndermarre nje sere masash

per punesimin e femrave: keshtu eshte zbatuar per here te pare ne vitin 2004 programi i

nxitjes se punesimit te femrave ku prioritet i jepet grupeve te vecanta te femrave si

viktimat e trafikut, me aftesi te kufizuar, femra rome mbi 35 vjec, vajza nena, femra te

divorcuara me probleme sociale. Aktivitetet e mesiperme kane qene te bashkerenduara

ngushtesisht me Zyren e Koordinimit Kombetar te Anti-Trafikimit ne Ministrine e

Brendshme. Gjate vitit 2006 nepermjet

ketij programi jane punesuar 1053 punekerkues te papune femra nga te cilat 649 nga

grupet e vecanta. Gjithashtu per here te pare eshte aplikuar ne vitin 2004 lehtesimi i



51

tarifave te sistemit te formimit profesional per grate dhe vajzat ne Qendrat Publike te

Formimit profesional. Nepermjet ketij programi kane perfituar:

tarifa falas 24 punekerkues te papune femra

tarifa te reduktuara 369 punekerkues te papune femra

Jane licensuar 150 subjekte private qe ofrojne kurse kryesisht per profesione qe aftesojne

grate dhe vajzat; hapjes se qendrave te punesimit per grate e vajzat nga OJF-te, si ne

Tirane, Elbasan, Berat, etj; hapjen e disa qendra informimi dhe indermjetesimi etj.

Gjithesesi Sherbimi Kombetar i Punesimit duhet te siguroje masat per mbikqyrjen e

mundesive dhe trajtimin e barabarte midis burrit dhe gruas ne fushen e sherbimeve te

punesimit, formimit profesional si dhe ne mbeshtetjen me te ardhura ne rast papunesie.

Ne bashkepunim me Ministrie e Arsimit dhe Shkences per ritjen e barazise gjinore ne

punesim, te shikohet mundesia e rritjes se kapaciteteve ne shkollat e mesme profesionale,

ne dege te pershtatshme per femra si konfeksion, hoteleri-turizem, ekonomik, etj. dhe

hapjes se degeve te reja.

Synimet kryesore te integrimit gjinor kjo ne kuadrin e nenshkrimit te konventave dhe

marreveshjeve nderkombetare si Konventa e te Drejtave te Njeriut CEDAW, Platforma

per Veprim e Pekinit, OZHM-te jane:

Vazhdimi i zbatimit te programeve te nxitjes se punesimit te femrave

Vazhdimi i zbatimit te programit te aplikimit te tarifave falas apo te reduktuara

per femrat

Pjesemarrja aktive e grave, perfaqesuese te OJF-ve dhe te gjithe grupeve te

synuara per formulimin e politikave, garantimin e pergjegjesive dhe nevojave per

grupet shoqerore me te diskriminuara.

Perdorimi i statistikave dhe te dhenave sipas seksit, duke perdorur formulare me

te detajuar qe te evidentohen te dhenat ne baze te perkatesise gjinore.

Te dhenat duhet te plotesohen dhe te mblidhen nga te gjitha njesite zbatuese te

rajoneve te vendit, me qellim pasurimin e te dhenave ne nivel kombetar.



52

Buxhetimi gjinor te behet mbi bazen e perfitimeve te barabarta gjinore. Kjo te

behet pas raportimeve te deritanishme per te hartuar edhe politika jo vetem

kontribuese, por edhe perfituese te barabarta.

Politika te vecanta do te ndiqen per grupet e grave ne nevoje. Pervec politikave te

permendura me siper do te kete politika te reja ne lidhje me:

Grate kryefamiljare, viktimat e trafikut do te merren masa per sigurimin e

formimit profesional prane qendrave publike te formimit profesional (sherbimi

eshte falas), si dhe masa punesimin e tyre. Kjo behet gjithashtu per parandalimin e

fenomenit te trafikimit.

Per grate e komunitetit rom dhe egjyptian do te punohet per ndergjegjesimin e

punonjesve te zyrave te punesimit, per zbatimin e programeve ekzistuese te

nxitjes se punesimit per keto grupe (VKM 632) si dhe masat e parashikuara ne

Strategjine Kombetare per Integrimin e Komunitetit Rom.

Punesimi dhe formimi profesional per komunitetin rom

Nje pjese e madhe e te papuneve dhe persona joaktive te minoritetit Rom kane qene te

papune per nje periudhe disa vjecare, dhe midis tyre pjesa me e madhe nuk jane ne

gjendje qe te gjejne pune.

Arsye kryesore per nivelet e larta te papunesise afatgjate:te komiteti rom lidhet me (i)

mungesen e shkollimit, (ii) disavantazhet rajonale, (iii) diskriminimi, dhe (iv) eficences

se ulet te politikave aktive te punesimit te Komunitetit te Romeve, per shkak se pjesa me

e madhe e tyre nuk jane te regjistruar si te papune.

Formimi profesional falas apo me tarifa te reduktuara eshte nje nga prioritetet e ministrise

per rritjen e shanseve te punesimit te ketij komuniteti.

Gjithashtu nje hap i rendesishem eshte (i) identifikimin e profesioneve qe mund te

mesohen nga Romet dhe (ii) hapja e kurseve te formimit profesional per profesionet e

identifikuara ne qendrat publike dhe private te formimit profesional,



53

Vendosja nga ana e zyrave te punesimit te lidhjeve me te papunet e komunitetit rom (jo

vetem atyre qe jane te rregjistruar ne keto zyra)

Aktivizimi i programit te puneve publike, per te hapur vende pune per punekerkuesit e

papune rome qe nuk kerkojne kualifikime.

Zbatimi i programeve speciale ekzistuese (ne menyre te vecante VKM 632) per nxitjen e

punesimit per komunitetin Rom.

Gjithashtu perdorimi i politikave lehtesuese per kompanite qe punesojne anetare te

komunitetit Rom synon:

mundesine e financimit te kompanive ku punedhenes dhe punemarres jane nga

komuniteti Rom

krijimin e lehtesirave fiskale per ato kompani qe hapin vende pune per Romet

mbeshtetjen me baze materiale, ambjente, mjete financiare dhe burime njerezore

per ato biznese qe kane si destinacion produktet e tradites Rome.

Punesimi dhe formimi profesional per femijet qe punojne ne menyre informale

Nje pjese e konsiderueshme e femijeve qe punojne vijne nga familje ku prinderit jane te

papune dhe te pakualifikuar duke u bere ata mbajtesit kryesore te familjes. Do te kishte

nje ndikim te dukshem ne zbutjen e fenomenit te punes se femijeve:

Aplikimi i programeve te formimit profesional per femijet qe punojne dhe qe e

kane mbushur moshen ligjore me tarifa te reduktura ose falas ne qendrat publike

te formimit profesional;

Rritja e mundesive per punesim te prinderve apo anetareve te rritur te familjeve te

femijeve qe punojne, duke nxitur dhe kushtezuar kthimin e tyre ne shkolle;

Informimin e komunitetit mbi mundesite e formimit profesional dhe punesimit qe

ofrohen nga Drejtorite Rajonale te Formimit Profesional dhe Zyrat e Punesimit;

Nxitjen e programeve per krijimin e mundesive per punesim te personave qe kane

shkalle arsimimi dhe kualifikimi te ulet;



54

Institucionalizimin e bashkepunimit ne nivel lokal per adresimin e drejte te

çeshtjes se punes te femijeve dhe referimin e tij.

Politikat per Punesimin dhe Formimin Profesional te emigranteve potenciale dhe atyre te

kthyer

Shume nga aspektet qe lidhen me formimin profesional dhe punesimin e emigranteve

potenciale dhe atyre te kthyer trajtohen nga Strategjia Kombetare per Migracionin, nje

nga dokumentat politike me adekuate dhe konform standarteve europiane ne lidhje me

menaxhimin e emigracionit1. Analiza e meposhtme ndjek dy nendarje kryesore;

Emigrantet Potenciale dhe Emigrantet e Kthyer2. Kjo nendarje behet per te mare ne

konsiderate ndryshimet ne nevoja/kerkesa te ketyre dy grupeve.

Zhvillimi i politikave me qellim shmangien e largimin te trurit nepermjet:

rritjes se ofertes per pune ne Shqiperi

terheqja e investitoreve te huaj dhe nxitja e investitoreve qe te punesojne staf ne

vend, ose nga diaspora jashte vendit.

Ngritja dhe caktimi i Sporteleve te Migracionit ne cilesine e institucionit qe do te merret

me dhenien e informacionit per migracionin. Per kete duhet te krijohet infrastruktura e

nevojshme ne Zyrat Rajonale te Punesimit, duke pershire: pajisjen me kompjutera dhe

trajnimin e personelit.

Ofrimin e informacionit lidhur me sherbimet e formimit profesional qe u mundesohen

emigranteve potenciale perpara emigrimit nga zyrat e punesimit. Per kete arsye nje

1 E hartuar nga Qeveria Shqiptare ne bashkepunim me Organizaten Nderkombetare per Migracionin dhe me

suportin e Delegacionit te Komisonit Europian ne Tirane dhe e miratuar ne nentor 2004. 2 Kjo Strategji trajton edhe aspekte te Strategjise se Punesimit dhe Formimit Profesional dhe per kete arsye

analiza e kesaj te fundit do te trajtohet brenda kuadrit te Strategjise per Migracionin



55

perfshirje me e gjere e ministrise del e nevojshme, per te planifikuar formimin

profesionale qe mund ti ofrohen kesaj kategorie si dhe per tu perfshire ne fushaten

publicitare te parashikuar ne Aktivitetin e trete.

Duke qene se Strategjia e emigracionit parashikon masa per ngritjen e kapaciteteve te

zyrave te Punesimit per tu ofruar sherbime sa me efektive emigranteve potenciale dhe

atyre te kthyer eshte e nevojshme qe te ndermeret nje studim i nevojave per

trainim/ngritje kapacitetesh te stafit te Zyrave Rajonale te Punesimit3. Identifikimi i

nevojave do te ndihmonte me pas ngritjen e kapaciteve permes fondeve te MPÇSSHB si

dhe donatoreve te tjere.

Politikat per integrimin emigranteve ne tregun e punes

Hartimi i nje raporti vleresues mbi mundesite e formimit profesional qe ofrohen

aktualisht per emigrantet e kthyer dhe mbi nevojat dhe mangesite ekzistuese.

Zgjerimi i sherbimeve riintegruese ne menyre qe te garantohet kthimi i qendrueshem

nepermjet

hartimit dhe zbatimit te programeve te perbashketa te punesimit me bizneset

private

ofrimi i sherbimit te keshillimit per karrieren, hyrjen ne pune, dhe formimit

profesional

Ngritja e kapaciteteve te Sherbimit Kombetar te Punesimit dhe zyrave te saj, lokale dhe

rajonale dhe hartimi i programeve specifike per trajnimin lidhur me asistencen per te

kthyerit.

Zhvillimi i politikave te reja, me qellim nxitjen e kthimit te emigranteve te kualifikuar,

nepermjet

3 Ne kuader te nje projekti te IOM per implementimin e Marreveshjes se Ripranimit Shqiperi/BE eshte

parashikuar kryerja e nje vleresimi te kapaciteteve te Zyrave Rajonale te Punesimit dhe me pas ngritja e

kapaciteteve permes trainimit dhe suportit material per zyrat rajonale ne Tirane, Durres dhe Vlore.



56

vleresimit te ofertes dhe kerkeses per personel te kualifikuar, ne tregun e punes

Shqiptar

krijimi i kontakteve ndermjet emigranteve dhe ndermarrjeve te medha ne

Shqiperi, duke krijuar nje banke te dhenash elektronike me ndermarrjet dhe CV e

emigranteve

Programet pasive – pagesa e papunesise1

Pagesa e papunesise mund te shtyhet deri ne 18 muaj me kusht qe te mos marrin page apo

perfitim tjeter gjate periudhes se trainimit.

Konventa e IlO-s nr. 168 mbi: “Nxitjen e Punesimit dhe Mbrojtjen nga Papunesia” eshte

ratifikuar tashme nga Kuvendi i RSH. Ne kete kontekst, jane bere dhe miratuar disa

ndryshime ne ligjin “Per Sigurimet Shoqerore ne Republiken e Shqiperise” dhe ne ligjin

“Per nxitjen e Punesimit” me synim qe legjislacioni shqiptar te jete ne perputhje me

detyrimet qe rrjedhin nga Konventa Nr. 168. Gjithashtu ne zbatim te ligjit “Per sigurimet

shoqerore ne RSH” eshte miratuar VKM-ja e cila rregullon skemen e pageses se

papunesise.

Ne konventen 168 eshte parashikuar qe masa e pageses se papunesise te jete 50% e mases

se pages minimale ne shkalle vendi. Qe te arrihet kjo duhet qe pagesa e papunesise te

rritet gradualisht dhe paralelisht me pagen minimale ne shkalle vendi.

Nga studimi i fundit i tregut te punes i bere nga SHKP, per vitet ne vazhdim, tendenca e

papunesise nuk do te kete ndonje rritje te konsiderueshme, pasi pak jane deget e

ekonomise qe do te ristrukturohen ose do te privatizohen.

____________________

1Pagesa e papunesise jepet deri ne nje vit per personat te cilet kane derdhur kontributet per te pakten 12

muaj. Per te nxitur trainimin gjate periudhes se papunesise 1 Ne kuader te nje projekti te IOM per

implementimin e Marreveshjes se Ripranimit Shqiperi/BE eshte parashikuar kryerja e nje vleresimi te

kapaciteteve te Zyrave Rajonale te Punesimit dhe me pas ngritja e kapaciteteve permes trainimit dhe

suportit material per zyrat rajonale ne Tirane, Durres dhe Vlore.



57

Arsimi dhe Formimi Profesional

Objektivat e meposhtem te AFP marrin ne konsiderate zhvillimet e koheve te

fundit, jo vetem ne Shqiperi, por edhe ne rajon e me gjere, si dhe iu referohen

dokumenteve nderkombetare te rendesishme qe lidhen me veçorite e sektorit te AFP. Ato

jane ne perputhje te plote dhe me angazhimet e Programit CARDS te BE i cili mbeshtet

reformimin e AFP ne Shqiperi edhe per vitet e ardhshme.

Rritja e fleksibilitetit te ofertes, mundesive te pranimit, perparimit dhe mobilitetit vertikal

e horizontal ne AFP, do te arrihet nepermjet:

Krijimit te nje Kuadri Kombetar te Kualifikimeve Profesionale (KKKP);

Ristrukturimit te niveleve te AFP duke u bazuar ne KKKP;

Krijimit te nje cikli te veçante per te plotesuar kulturen e pergjithshme te

nxenesve qe mbarojne nivelin e punetorit te kualifikuar, per te ofruar diplomen e

matures profesionale;

Krijimit te nje cikli post-sekondar me orientim profesional per nxenesit qe

mbarojne arsimin e mesem te pergjithshem dhe kerkojne te marrin nje kualifikim

profesional.

Modernizimi i modelit kurrikular per ta afruar me kerkesat e tregut te punes dhe per te

rritur shkallen e fleksibilitetit do te arrihet nepermjet:

Institucionalizimit te nje strukture Kurrikuli te AFP dy shkalleshe me kurrikula (si

standard kombetar) te hartuara ne nivel qendror dhe kurrikula ne nivel

shkolle/qendre, te bazuara ne kurrikulat perkatese, kerkesat reale te tregut rajonal

te punes dhe mundesite konkrete te shkolles/qendres.



58

Modularizimit gradual te Kurrikulit te AFP per te lehtesuar integrimin e

kompetencave e standardeve te profesionit dhe per te mundesuar akumulimin,

transferimin dhe njohjen e krediteve te fituara me menyra dhe forma te ndryshme.

Institucionalizimit te nje metodologjie te hartimit te Kurrikulave te AFP qe

bazohet ne analizen e profesioneve, qe e konsideron hartimin e kurrikulit si nje

proces te vazhdueshem e shumeshkallesh dhe angazhon te gjithe te interesuarit ne

kete proces.

Mbeshtetjes se kurrikulit te AFP me “tekste integrale” qe perdoren per nje kohe

relativisht te gjate, nga nje numer i madh perdoruesish jo vetem te nje niveli apo

drejtimi profesional, duke ulur ndjeshem kostot e prodhimit te tyre.

Fuqizimit te rolit te Keshillit Kombetar te AFP (komisioneve te specializuara dhe

sekretariatit te tij) si nje organizem keshillimor tre-palesh (qeveri, punedhenes,

punemarres), ne mbeshtetje te zhvillimit te politikave reformuese te AFP.

Krijimit te Agjencise Kombetare te AFP per te kryer funksione ndersektoriale qe

aktualisht nuk mbulohen nga dikasteret dhe institucionet e AF;

Fuqizimit te Bordeve te shkollave/qendrave me partnere sociale (punedhenes e

punemarres).

Krijimit te Departamenteve (mbi baza profesionale) ne shkolla/qendra, si njesi te

zhvillimit dhe pershtatjes se kurrikulave ne nivel shkolle, si dhe te trajnimit te

brendshem te mesuesve dhe instruktoreve.

Krijimit te nje mekanizmi kombetar per orientimin profesional dhe keshillimin

per karrieren, me mbeshtetjen edhe te partnereve sociale.

Zhvillimi i kompetencave mesimdhenese dhe menaxhuese te personelit te AP do te

arrihet nepermjet:

Krijimit te nje mekanizmi institucional per kualifikim (pre-service) per bazat e



59

pedagogjise dhe psikologjise, te mesuesve dhe instruktoreve te rinj te AFP.

Fuqizimit te mekanizmave institucionale aktuale (ne nivel qendror dhe nivel

shkolle) per trajnimin e vazhduar (in-service), metodik dhe profesional, te te

gjithe mesuesve e instruktoreve te AFP.

Fuqizimit te mekanizmave institucionale aktuale per trajnimin e drejtuesve te

shkollave/qendrave ne lidhje me veçorite e menaxhimit ne sektorin e AFP.

Arritja e ketyre objektivave si dhe realizimi i nderhyrjeve te tjera reformuese ne perputhje

me situatat qe do te krijohen, do te kontribuojne ne ngritjen e dukshme cilesore dhe

sasiore te AFP ne kuadrin e permbushjes se misionit te ketij sektori te rendesishem te

zhvillimit te burimeve njerezore.

Masat per permiresimin e situates ne tregun informal

Fenomeni i punes informale ka anet e veta negative si: disorientimin e tregut te punes,

inkurajimin e punes se paligjshme, uljen e te ardhurave ne buxhetin e shtetit, uljen e te

ardhurave per sigurimet shoqerore dhe shendetesore, krijimin e shtreses se njerezve te

pambrojtur etj. Per minimizimin e punes se zeze jane futur metoda te reja efikase duke

shfrytezuar eksperiencen e vendeve te tjera.

Shkaqet objektive dhe subjektive te tregut informal te punes.

Levizja e pakontrolluar demografike e popullsise drejt qendrave te medha te

banuara dhe me nje nivel me te larte ekonomik si pasoje e perqendrimit te

bizneseve ne to, nevoja per punesim ne keto biznese ka krijuar mundesine e

punesimit ilegal.

Me te ardhurat qe sigurohen nga ky lloj punesimi zbutet ne shkalle relative

(artificialisht) varferia e shtresave te trajtuara ne skemat sociale.

Konkurenca e pandershme dhe fluksi i madh i levizjes se fuqise punetore sipas

kerkese ofertes se tregut, sidomos ne sektorin e ndertimit veshtireson kontrollin

dhe zbardhjen e ketij tregu te zi te punes.

Mungesa e nje kontrolli te plote te levizjes dhe qarkullimit te monedhes perben

nje tjeter arsye qe favorizon dhe informalitetin.



60

Mungesa e infrastruktures logjistike eshte dhe nje nga arsyet objektive te ketij

fenomeni.

Mungesa e nje rrjeti te informatizuar per komunikimin nderinstitucional rrit

veshtiresite e kontrollit te tregut te zi te punes per ta mbajtur nen kontroll dhe per

ta reduktuar.

Bashkepunimi nderinstitucional ndermjet organeve ekzekutive si: Tatim-Taksat,

Inspektoriati Shteteror i Punes dhe Instituti i Sigurimeve Shoqerore eshte akoma

ne kuadrin e marreveshjeve nderinstitucionale te cilat nuk perbejne detyrime

ligjore.

Mungesa e nje bashkepunimi me konkret me partneret social ka sjelle ngadalesi

ne nderhyrjet ne kohen e duhur ne ato aktivitete ekonomike qe nuk zbatojne

legjislacionin e punes ne drejtim te sigurimit te punemarresve.

Pamundesia pe te mbuluar me kontroll te gjitha llojet e veprimtarive ekonomike te

cilat ushtrohen larg qendrave te banuara apo zbulimi i “ekonomive te bodrumeve”

sjell dhe lulezimin e tregut informal te punes.

Lidhur sa me lart, masat kryesore per zbutjen e ketij fenomeni, ashtu sic jane percaktuar

dhe ne planin e reduktimit te ekonomise informale, te aprovuar me Vendim te Keshillit te

Ministrave, nr 430, date 28.06.2006, jane si me poshte:

Vendosja e nje kornize bashkepunimi midis institucioneve, hartimi i nje vendimi

te Keshillit te Ministrave (Inspektoriati i Punes, Instituti i Sigurimeve Shoqerore,

Drejtoria e Pergjithshme e Tatimeve, Sherbimi Kombetar i Punesimit) per

shkembimin e informacionit te vazhdueshem mbi situaten e tregut informal te

punesimit

Vendosja e nje rrjeti te informatizuar dhe te kompiuterizuar si nje element i

rendesishem ne marrjen e nje informacioni te perhershem dhe vendosjen e nje

kontrolli kompiuterik mbi rregjistrin e punemarresve te tregut privat te punes do

te sherbeje ne minimizimin e punesimit ilegal; pra ndertimi i nje rregjsitri te

perbashket informatik i rregjistrimit te subjekteve dhe te te punesuarve midis

ketyre institucioneve



61

Evidentimi i numrit te punesuarve ne fushen e ndertimit, industrise perpunuese

prodhuese (veshmbathje dhe kepucet), me ane te organizimit te aksioneve te

perbashketa midis ketyre institucioneve, si dhe verifikimi me pas per perfshirjen

ne skemen e sigurimeve te personave te pasiguruar te evidentuar. Ne sektorin e

ndertimit gjate muajit qershor u krye nje aksion i perbashket me tatim-taksat me

synim sigurimin e zbatimit te legjislacionit te punes ne lidhje me sigurine dhe

shendetin ne pune te punemarresve, kontrolli ndaj evazionit fiskal, si dhe

vleresimi i masave te marra nga detyrat e lena ne kontrollet e meparshme.

Zgjerimi i zonave te kontrollit, jo vetem ne zonat urbane, por shtrirja e sherbimit

te inspektimit ne pune dhe ne ato rurale, ne zbatim te Konventes 129 te ILO-s

Sensibilizimi i punedhenesve per t’i siguruar punemarresit, jo me pak se paga

minimale

Kryerja e nje studimi ndersektorial mbi tregun informal, me qellim evidentimin e

shkaqeve kryesore te ketij fenomeni dhe hartimi me pas i nje plani me te detajuar

per reduktimin e tij.

Kontrolli i tregut te punes i cili do te sigurohet nepermjet bashkepunimit te ISHP-

se, Organeve te tatim taksave, organeve te policise;

Konsolidimi i biznesit privat do te sjelle nje konkurence transparente ne tregun e

punes sipas kerkese ofertes.

Permiresimi i metodave dhe mjeteve te kontrollit.

Si do te permiresohet me tej klima e biznesit ne Shqiperi?

Nepermjet:

Reduktimit te metejshem te barrierave administrative per hapjen dhe kryerjen e

nje biznesi

Permiresime ligjore e institucionale per garantimin e konkurences se ndershme .



62

Dialogu social

Bazat ligjore per institucionalizimin e dialogut social tripalesh ne nivel qendror u

hodhen ne vitin 1995, me hyrjen ne fuqi te Ligjit Nr. 7961, date 13.03.1996 “Kodi i

Punes se Republikes se Shqiperise”. Me 1997 filloi te funksionoje per here te pare

Keshilli Kombetar i Punes, si institucioni me larte i dialogut social tripalesh ne vend.

Keshilli Kombetar i Punes ka nje strukture tripaleshe me 27 anetare, konkretisht 7 anetare

nga Qeveria, 10 anetare nga Organizatat e punemarresve dhe 10 anetare nga Organizatat

e punedhenesve. Ne funksion te ketij Keshilli u krijuan komisionet e specializuara

tripaleshe. Sistemi aktual i dialogut social ne Shqiperi perballet me nje numer sfidash qe

kane te bejne me qendrushmerine e sistemit, efiçencen e tij si dhe balancen midis

aktoreve sociale.

Per permiresimin e situates se dialogut social ne shqiperi, aktoret e dialogut social ne

vend kane rekomanduar:

Persosjen e metejshme te sistemit ligjor, duke pasqyruar kerkesat e konventave

nderkombetare;

Rritjen e efektivitetit te dialogut social ne nivel qendror, ne nivel dege-profesioni,

ne nivel rajonal dhe lokal;

Permiresimi i funksionimit te KKP-se, persosjes organizative, rritjes se shkalles se

autonomise, zgjerimit te metejshem te fushes se konsultimit, si dhe rritjes se

nivelit te drejtimit. Konkretisht jane bere keto propozime:

Institucionalizimi i dialogut sektorial, nepermjet krijimit te pikave te perbashketa,

kryesisht per marredheniet industriale, arsimin dhe shendetesine;

Permiresimi i funksionimit te keshillave konsultative ne nivelin rajonal dhe lokal,

nepermjet zgjerimit te fushes se konsultimit dhe caktimit te strukturave teknike te

menaxhimit;

Zgjerimi i organizimit sindikal ne sektorin privat;



63

Niveli i papunesise

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Papunesia 13.8% 13.5% 13.1% 12.7% 12.4% 12.1% 11.8% 11.5%

Numri i punesimit ne shkalle vendi

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Punesimi 49.6% 50% 50.8% 52.% 53% 54% 55% 56%

Numri i ndermjetesimeve ne pune nga ana e sherbimeve te punesimit

Rritja e numrit te ndermjetesimeve

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Ndermjet

es.

10.000 10.500 11.000 11.500 12.000 12.500 13.000

Numri i punekerkuesve te papune te kualifikuar ne kurset e profesioneve

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Kualifiku

ar

4.500 5.000 5.500 6.000 6.500 7.000 7.500

Numri i te punesuarve pas kualifikimit

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Punesuar

2.000 2.400 2.800 3.200 3.600 4.000 4.600



64

Numri i punekerkuesve te papune te punesuar/formuar nga programet e nxitjes se

punesimit

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Punesuar 200 3.000–

3.500

3.000–

3.500

3.000–

3.500

3.000–

3.500

3.000–

3.500

3.000–

3.500

Numri i punonjesve te sherbimeve te punesimit te trajnuar

Treguesi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Te

trainuar

50 70 90 100 110 120 150

Burimi Instat tabela 2.7 e tregusve të të punsuarve dhe të të trajnuarve sipas

sektorve



65

Kreu V

Perfundime dhe rekomandime

Si perfundim theksojme se sektori i Punesimit duhet te permiresohet dhe te pershtatet ne

kuadrin europian.

Gjithashtu ky sektor eshte zhvilluar gradualisht dhe eshte permiresuar ne krahasim me

vitet e shkuara, theksoj kuadri ligjor qe duhet te permiresohet me tej, per te arritur

qellimet e caktuara.

Ne kuader te zhvillimit gradual te tregut tone te punes, eshte plotesisht e mundshme qe

te realizojme nje treg te perbashket akoma edhe me te zhvilluar mes Kosoves tashme te

pavarur dhe Shqiperise. Duke marre ne konsiderate kete gje arritje, duke e pare edhe si

nje hap drejt realizimit te koncepteve Europiane, arrijme ne perfundimin se eshte

plotesisht i mundshem per tu realizuar. Permend ketu qe vete tregu i perbashket tashme i

realizuar ndermjet vendeve te bashkimit Europian ka kaluar nje rruget te gjate por te

sukseshme per tu realizuar.Koncepti i tregut te perbashket natyrisht qe kerkon hartimin

dhe pershtatjen e bazes ligjore, per eleminimin barrierave teknike, doganore, jo doganore,

harmonizimin e politikave ekonomike, atyre fiskale dhe natyrisht forcimin e lidhjeve

infrastrukturore. Por nepermjet realizimit te tij, do te behej e mundur levizja pa pengesa

e fuqise punetore dhe e kapitalit, kjo do ta forconte dhe zhvillonte me teper tregun e

perbashket, e thene ndryshe do te ndikonte drejtperdejt ne uljen e numrit te te papuneve

dhe ne krijimin e vendeve te reja te punes, njekohesisht do te krijohej edhe nje hapesire

joshese dhe per investitoret e huaj, per pasoje do kemi me teper zhvillim ekonomik per te

dyja vendet.

Tregu shqiptar i punes karakterizohet nga disa probleme per te cilat rekomandoj

qe te merren masa te cilat duhet te ndikojne drejtpersedrejti ne permiresimin e

situates se ketij tregu qe do te sjelle si pasoje rritjen e nivelit te punesimit. Nder to

mund te permendim:



66

Ne kushtet aktuale konstatojme papunesi te larte ne tregun e punes, ndaj

rekomandoj qe shteti duhet te nderhyje duke vendosur taksa me te uleta per te

punesuarit dhe punedhenesit per finacimin e programeve te sigurimeve

shoqerore,ne menyre qe te stimulohet hapja e vendeve te reja te punesimit,

vecanerisht ne sektorin zyrtar.

Duke e konsideruar si teper te rendesishem fleksibilitetin e tregut te punes per

marrjen ne pune te punonjesve rekomandoj, hartimin dhe sigurimin e rregullave

me pak retristiktive ne menyre qe te stimulojme dhe nxisim hapjen e vendeve te

reja te punes.

Hapja e vendeve te punes dhe hapja e vendeve te puneve me me shume

produktivitet dhe page me te larte jane elemente te rendesishem per uljen e

varferise dhe permiresimin e standarteve te jeteses ne nje vend. Per kete

rekomandoj qe te nxitet dhe te perkrahet fuqimisht permiresimi i klimes se

biznesit ne kuadrin e reduktimit te taksave sidomos per biznesin e vogel si dhe

ulja e mases se kontributeve per sigurime shoqerore e shendetesore (kostos se

punes).

Shteti, si rregullator dhe perfaqesues i aspekteve te caktuara te zhvillimit te

shoqerise dhe iniciatives se lire, duhet te nxite dhe rregulloje rrjetin e shkollave

profesionale, vecanerisht ne zonat rurale. Per kete ceshtje,rekomandoj qe

institucionet shteterore te orientohen, jo vetem nga kapacitetet dhe ofertat e tregut,

por edhe nga tendencat dhe drejtimet prioritare te zhvillimit te zonave rurale dhe

tregut te punes ne pergjithesi.

Gjate viteve te fundit ne vendin tone numri i personave te larguar jashte shtetit

ka qene shume i larte, shteti duhet te fokusohet per te kthyer trurin ne vend pasi



67

perben nje potencial te jashtzakonshem zhvillimi, me qellimin per te frenuar

emigrimin dhe rritur nivelin e punesimit dhe uljen e papunesise, rekomandoj qe

shteti duhet te perdore levat ekonomike, te stimuloje dhe te krijoje kushte te

pershtatshme per rritjen e prodhimit bujqesor ne zonat e fushore dhe ato malore

efektet e te ciles do te ndikonin pozitivisht ne treguan aktual te punes.

Ne kuader te politikave dhe programeve qe harton qeveria, duhet te vleresohet

konkretisht roli dhe kontributi i grave dhe vajzave ne zhvillimet ekonomike dhe

sociale ne tregun e punes. Raportet reale te popullsise, nivelet arsimore dhe

kualifikuese femra meshkuj, per kete rekomandoj qe keto raporte te gjejne

pasqyrim dhe zbatim ne menyre te barabarte edhe ne politikat e punesimit dhe

kriteret e punesimit.

Per rritjen e efektivitetit te politikave aktive te tregut te punes, rekomandoj te

shtrihet me tej permiresimi i sistemit te informacionit, duke perfshire monitorimin

e performances te bazuara tek rezultatet. Ne kete menyre do te behej e mundur

marrja e te dhenave te sakta qe do te sjellin si rezultat rritjen e efikasitetit ne

formulimin e politikave dhe marrjen e vendimeve te mireinformura nga punetoret

dhe punedhenesit.

Ne menyre qe te arrihet produktiviteti i krahut te punes qe nevojitet per

permiresimin e te ardhurave, rekomandoj berjen e reformave gjitheperfshirese ne

arsim dhe trajnim, te cilat do te sillnin nje krah me te kualifikuar pune e per

pasoje do te rriteshin mundesite per punesim ne tregun e punes.

Aktualisht ne vendin tone shume femije per arsye te varferise detyrohen te

braktisin arsimin dhe hidhen ne tregun e punes, duke mare parasysh

kompleksitetin e ceshtjes, rekomandoj; hartimin e programeve dhe metodave te

kujdeshme nga qeveria, per ti hequr femijet nga puna e detyruer dhe tu ofroje

atyre alterntivat e punesimit



68

Hapja e vendeve te reja te punes eshte nje sfide e madhe ne nje kohe kur oferta e

krahut te punes do te rritet me shpejtesi per shkak te rritjes demografike dhe

modernizimit qe do ta cojne aktivitetin ekonomik ne aktivitete qe kerkojne me

pak krahe pune jashte sektorit te bujqesise. Per kete rekomandoj marrjen e masave

te menjehershme per hapjen e vendeve te reja te punes ne sektorin privat

jobujqesor me me shume produktivitet dhe me page me te larte, kjo perben nje

element te rendesishem per uljen e varferise dhe permiresimin e standardit te

jetes.

Tregu shqiptar i punes vuan akoma nje nivel te larte te tregut informal. Per me

teper ka pak levizshmeri ndermjet sektorit informal dhe atij formal. Per kete

rekomandoj sigurimin e stimujve te vazhdueshem dhe me te favorshem per

formalizmin e vendeve te punes, psh kontraktimi me fleksibel do te ndihmonte ne

menyre te vecante te punesuarit.

Personat me nivel arsimor te ulet ndeshen me probleme te konsiderueshme ne

tregun e punes. Ka nje perqendrim te personave me arsim minimal apo pa arsim

ne sektorin informal. Niveli i arsimimit eshte i lidhur ngushte dhe me nivelin e te

ardhurave. Per kete rekomandoj qe te merren te gjitha masat e nevojshme per

zgjerimin e aksesit per arsimin dhe formim profesional te tyre. Ne te ardhmen, me

urbanizimin e ekonomise,zhvillimi i kapitalit njerezor do te marre nje rendesi

akoma me te madhe.

Kriza ekonomike dhe papunesia ne bote perbejne shqetesim serioz ne politiken e

punesimit te cdo shteti demokratik, ne kete kuader do te rekomandoja si zgjidhje

pakesimin e oreve te punes, per te cliruar vende pune e per te pakesuar keshtu

pjeserisht papunesine.



69

Referenca

Banka e Shqipëris, www.bankofalbania.org

Instituti statistikave te Shqipëris, (INSTAT)

www.minifin.gov.al

www.dpd.gov.al

Revist Ekonomike www.monitor.al

www.mpcs.gov.al

E drejta e punës Prof.Dr. Kudret Cela

Financa Publike Prof.Dr. Magdalena Bregasi

Ekonomia Punes Prof. Galantina Cangaj

Menaxhimi I burimeve njerzore Prof. Galantina Cangaj

http://www.bankofalbania.org/

http://www.minifin.gov.al/

http://www.dpd.gov.al/

http://www.mpcs.gov.al/



70

Të drejtat për punësim për grat dhe vajzat ne Shqipëri,studimi

nga BE në bashkpunim me aleancën gjinore në Shqipëri 2010

Puna dhe jeta familjare,studim i BE 2001

http://www.ekon.al/2012/05/27/mendime-rreth-gjendjes-se-punesimit-ne-shqiperi/

http://www.instat.gov.al/al/themes/tregu-i-pun%C3%ABs.aspx

http://www.njoftime.com/showthread.php?t=106378

http://www.avokati.org/wp-content/uploads/2012/02/strategjia-punesim-2007-2013.pdf

http://gazeta.universitetiplanetar.com/problematika-e-papunesise-ne-shqiperi-per-

periudhen-2000-2012-besford-haskasaj/

http://www.mpcs.gov.al/zedhenesi/6-njoftime-per-shtyp/706-ministria-e-punes-analizon-

punen-e-bere-ne-vitin-2011-dhe-prezanton-objektivat-per-2012

http://www.ekon.al/2012/05/27/mendime-rreth-gjendjes-se-punesimit-ne-shqiperi/

http://www.instat.gov.al/al/themes/tregu-i-pun%C3%ABs.aspx

http://www.njoftime.com/showthread.php?t=106378

http://www.avokati.org/wp-content/uploads/2012/02/strategjia-punesim-2007-2013.pdf

http://gazeta.universitetiplanetar.com/problematika-e-papunesise-ne-shqiperi-per-periudhen-2000-2012-besford-haskasaj/

http://gazeta.universitetiplanetar.com/problematika-e-papunesise-ne-shqiperi-per-periudhen-2000-2012-besford-haskasaj/

http://www.mpcs.gov.al/zedhenesi/6-njoftime-per-shtyp/706-ministria-e-punes-analizon-punen-e-bere-ne-vitin-2011-dhe-prezanton-objektivat-per-2012

http://www.mpcs.gov.al/zedhenesi/6-njoftime-per-shtyp/706-ministria-e-punes-analizon-punen-e-bere-ne-vitin-2011-dhe-prezanton-objektivat-per-2012

tema : politikat e punësimit dhe tregu i punës në shqipëri«simit... · tema : politikat e...

Documents