tarix boyunca müsəlmanlara atılan böhtanlar

MÜƏLLİF HAQQINDA: Harun Yəhya imzasın-

dan istifadə edən Adnan Oktar 1956-cı ildə Ankarada

anadan olub. 1980-ci illərdən bəri imani, elmi və

siyasi mövzularda bir çox əsər yazıb. Bununla ya-

naşı, müəllifin təkamülçülərin saxtakarlıqlarını, id-

dialarının əsassızlığını və darvinizmin qanlı ideolo-

giyalarla qaranlıq əlaqələrini üzə çıxaran çox mühüm

əsərləri var.

Müəllifin bütün əsərlərindəki ortaq məqsəd Quranın

təbliğini dünyaya çatdırmaq, beləliklə, insanları

Allah’ın varlığı, birliyi və axirət kimi əsas imani mövzular üzərində

düşünməyə sövq etmək və inkarçı sistemlərin əsassız təməllərini və batil

əməllərini nümayiş etdirməkdir. Belə ki, müəllifin bu günə qədər 73 müxtəlif

dilə tərcümə edilən 300-dən çox əsəri dünya səviyyəsində geniş oxucu

kütləsi tərəfindən oxunur. Harun Yəhya Külliyyatı, Allah’ın izni ilə XXI

əsrdə dünyadakı insanları Quranda tərif edilən hüzur və sülhə, doğruluq və

ədalətə, gözəllik və xoşbəxtliyə aparmağa səbəb olacaqdır.

Böhtan və iftira mənəviyyatı zədələnən, birbirinə qarşı düşmənçi-

lik, kin, ədavət və nifrət bəsləyən və ya başqaları ilə rəqabət aparan

bəzi yalançı və vicdansız insanların digər insanlara ziyan vermək məq-

sədilə istifadə etdiyi üsullardan biridir. Eyni zamanda, iftiradan dindən

uzaq olan, Allah’ın əmr etdiyi gözəl əxlaqı yaşamayan cəmiyyətlərdə

insanlar geniş şəkildə istifadə etdir. Bu kitabda iftiranın fərqli məqsəd-

lərlə istifadə edilən və tarix boyu müəyyən çevrələrə miras kimi ötü-

rülən və dövrümüzə qədər çatan bir şəklindən bəhs edilir. Burada haq-

qında bəhs olunacaq böhtan dini inkar edənlərin iman gətirənlərə maddi

və ya mənəvi zərər vermək məqsədilə tarix boyunca istifadə etdiyi böh-

tanlardır.

Quranda Allah’ın göndərdiyi elçilərin və onlar kimi dinə əməl et-

məyə dəvət edən əməlisaleh insanların hamısına keçmişdə mənfəətpə-

rəstlik, dəlilik, özündənrazılıq, lovğalıq, oğurluq, zina kimi müxtəlif

böhtanların atıldığı açıqlanır. Allah’ın izni ilə möminlərin əleyhinə qu-

rulan hər plan hələ işin başında pozulur, atılan hər bir böhtan da boşa

çıxır. Bu mübarək insanlar onlara atılan böhtanları həmişə nümunəvi

səbir və təvəkküllə qarşılamış, təzyiqlərə əhəmiyyət verməmiş və

Allah’ın əmr etdiyi əxlaqı yaşamağa və insanları da doğru yola dəvət

etməyə davam etmişlər.

YAZIÇI VƏ ƏSƏRLƏRİ HAQQINDA

Harun Yəhya təxəllüsündən istifadə edən yazıçı Adnan Oktar 1956-cı ildəAnkarada anadan olmuşdur. İbtidai və orta təhsilini Ankarada almışdır.Daha sonra İstanbul Memar Sinan Universitetinin İncəsənət fakültəsindəvə İstanbul Universitetinin Fəlsəfə bölməsində təhsil almışdır. 1980-ciillərdən bu yana imani, elmi və siyasi mövzularda bir çox əsər hazırlamışdır.

Bununla yanaşı, yazıçının təkamülçülərin saxtakarlıqlarını, iddialarınınəsassızlığını və darvinizmin qanlı ideologiyalarla olan qaranlıq əlaqələriniortaya qoyan çox əhəmiyyətli əsərləri vardır.

Harun Yəhyanın əsərləri təxminən 30.000 şəklin olduğu cəmi 45.000 səhifəlikkülliyyatdır və bu külliyyat 73 fərqli dilə tərcümə edilmişdir.

Yazıçının təxəllüsü inkarçı düşüncəyə qarşı mübarizə aparan iki peyğəmbərinxatirəsinə hörmət olaraq adlarını yad etmək üçün Harun və Yəhya adlarındangötürülmüşdür. Yazıçı tərəfindən kitabların üz qabığında Rəsulullahın (s.ə.v)möhürünün olmasının simvolik mənası isə kitabların məzmunu ilə əlaqədardır.Bu möhür Qurani-kərimin Allah’ın son kitabı və son sözü, Peyğəmbərimizin (s.ə.v)xatəmül-ənbiya olduğunun rəmzidir. Yazıçı bütün yayımlarında Quranı vəRəsulullahın sünnəsini özünə rəhbər etmişdir. Bu surətlə, inkarçı düşüncə

sistemlərinin bütün təməl iddialarını bir-bir ortadan qaldırmağı və dinə qarşıyönələn etirazları tam susduracaq son sözü söyləməyi əsas almışdır. Böyük

hikmət və kamal sahibi olan Rəsulullahın möhüründən bu son sözüsöyləmək niyyətinin duası olaraq istifadə edilmişdir.

Yazıçının bütün işlərindəki ortaq hədəf Quranın təbliğini dünyayaçatdırmaq, beləliklə, insanları Allah’ın varlığı, birliyi və axirətkimi təməl imani mövzular üzərində düşünməyə sövq etməkvə inkarçı sistemlərin əsassız təməllərini və azğın tətbiqlərinigözlər önünə çəkməkdir.

Necə ki, Harun Yəhyanın əsərləri Hindistandan Amerikaya,İngiltərədən İndoneziyaya, Polşadan Bosniya-herseqovinaya,İspaniyadan Braziliyaya, Malayziyadan İtaliyaya, FransadanBolqarıstana və Rusiyaya qədər dünyanın əlavə bir çox

ölkəsində sevilərək oxunur. İngilis, fransız, alman,italyan, ispan, portuqal, urdu, ərəb, alban, rus, boşnaq,

uyğur, İndoneziya, Malay, benqal, serb, bolqar, Çin, Danimarka və İsveç dili kimi bir çoxdilə tərcümə edilən əsərlər xaricdə geniş oxucu kütləsi tərəfindən izlənilir.

Dünyanın dörd tərəfində fövqəladə təqdir toplayan bu əsərlər bir çox insanın iman etməsinə,bir çoxunun da imanında dərinləşməsinə vəsilə olur. Kitabları oxuyub araşdıran hər kəs buəsərlərdəki hikmətli, dolğun, asan aydın olan və səmimi üslubun, ağıllı və elmi yanaşmanınfərqində olar. Bu əsərlər sürətli təsir etmə, qəti nəticə vermə, etiraz və təkzib edilə bilinməyənxüsusiyyətləri daşıyır. Bu əsərləri oxuyan və üzərində ciddi şəkildə düşünən insanların artıqmaterialist fəlsəfəni, ateizmi və digər azğın görüş və fəlsəfələrin heç birini səmimi olaraqmüdafiə etmələri mümkün deyil. Bundan sonra müdafiə etsələr də, ancaq romantik inadlamüdafiə edəcəklər. Çünki fikri dayaqları aradan götürülmüşdür. Dövrümüzdəki bütün inkarçıcərəyanlar Harun Yəhya külliyyatı qarşısında fikirlə məğlub olmuşlar.

Şübhəsiz, bu xüsusiyyətlər Quranın hikmət və ifadə təsirliliyindən qaynaqlanır. Yazıçı buəsərlərə görə öyünmür, yalnız Allah’ın hidayətinə vəsilə olmağa niyyət etmişdir. Bundanbaşqa, bu əsərlərin çap və nəşrində hər hansı bir maddi qazanc güdülmür.

Bu həqiqətlər göz önünə gətirildikdə insanların görmədiklərini görmələrini təmin edən,hidayətlərinə vəsilə olan bu əsərlərin oxunmasını təşviq etməyin də çox əhəmiyyətli xidmətolduğu ortaya çıxır.

Bu qiymətli əsərləri tanıtmağın yerinə insanların zehinlərini bulandıran, fikri qarışıqlıq meydanagətirən, şübhə və tərəddüdləri aparmaq və imanı qurtarmaq üçün güclü və iti təsiri olmadığıümumi təcrübə ilə sabit olan kitabları yaymaq isə əmək və zaman itkisinə səbəb olar. İmanıqurtarmaq məqsədindən çox, yazıçının ədəbi gücünü vurğulamağa yönələn əsərlərdə bu təsirinəldə edilə bilməyəcəyi məlumdur. Bu mövzuda şübhəsi olanlar varsa, Harun Yəhyanınəsərlərinin tək məqsədinin dinsizliyi yox etmək və Quran əxlaqını yaymaq olduğunu, buxidmətdəki təsir, müvəffəqiyyət və səmimiyyətin açıq şəkildə göründüyünü oxucuların ümumiqənaətindən anlaya bilərlər.

Bilmək lazımdır ki, dünyadakı zülm və qarışıqlıqların, müsəlmanların çəkdiyi əziyyətlərintəməl səbəbi dinsizliyin fikri hakimiyyətidir. Bunlardan xilas olmağın yolu isə dinsizliyinfikirlə məğlub edilməsi, iman həqiqətlərinin ortaya qoyulması və Quran əxlaqının insanlarınqavrayıb yaşaya biləcəkləri şəkildə izah edilməsidir. Dünyanın gündən-günə daha çoxbüründüyü zülm, fəsad və qarışıqlıq mühiti diqqətə alındığında bu xidmətin mümkün qədərsürətli və təsirli şəkildə edilməsinin lazım olduğu aydındır. Əks halda, çox gec ola bilər.

Bu əhəmiyyətli xidmətdə öndərliyi üzərinə götürən Harun Yəhya külliyyatı Allah’ın izni ilə21-ci əsrdə dünya insanlarını Quranda təsvir edilən hüzur, sülh, düzgünlük, ədalət, gözəllikvə xoşbəxtliyə daşımağa vəsilə olacaq.

OXUCUYA

n Bu kitabda və digər fəaliyyətlərimizdə təkamül nəzəriyyəsinin süqutuna xüsusi yer ayrılma-

sının səbəbi bu nəzəriyyənin hər cür din əleyhinə fəlsəfənin əsasını təşkil etməsidir. Yaradılışı

və dolayısilə Allah’ın varlığını inkar edən darvinizm 150 ildir ki, bir çox insanın imanını itir-

məsinə və ya şübhəyə düşməsinə səbəb olmuşdur. Ona görə bu nəzəriyyənin yalan olduğunu

insanlara göstərmək çox mühüm imani vəzifədir. Bu mühüm xidmətin bütün insanlara çatdı-

rılması isə vacibdir. Bəzi oxucularımızın bəlkə bircə kitabımızı da oxuma imkanı yoxdur. Bu

səbəbdən hər kitabımızda bu mövzuya xülasə şəklində də olsa bir bölmə ayrılmışdır.n Kitabların məzmunu ilə bağlı digər cəhəti də nəzərə çatdırmaq lazımdır. Müəllifin bütün

kitablarında imani mövzular, Quran ayələri işığında izah edilir, insanlar Allah’ın ayələrini

öyrənməyə və yaşamağa dəvət olunurlar. Allah’ın ayələri ilə bağlı bütün mövzular oxuyanın

ağlında heç bir şübhə və ya sual doğurmayacaq şəkildə açıqlanır.n Buradakı izahlarda istifadə edilən səmimi, sadə və axıcı üslub isə kitabların hər kəs tərəfindən

asanlıqla başa düşülməsini təmin edir. Bu təsirli və sadə izah sayəsində kitablar “bir nəfəsdə

oxunan kitablar” ifadəsinə tamamilə uyğun gəlir. Dini qətiyyətlə rədd edən insanlar belə bu

kitablarda izah edilən həqiqətlərdən təsirlənir və izah edilənlərin doğruluğunu inkar etmirlər.n Bu kitab və müəllifin digər əsərləri oxucular tərəfindən fərdi şəkildə olduğu kimi, qarşılıqlı

söhbət mühitində də oxuna bilər. Bu kitablardan istifadə etmək istəyən bir qrup oxucunun

kitabları birlikdə oxumaları, mövzu ilə bağlı öz fikir və təcrübələrini bir-birləri ilə paylaş-

maları baxımından faydalı olar.n Bununla yanaşı sadəcə Allah rizası üçün yazılmış bu kitabların tanınmasına və oxunmasına

kömək etmək də böyük xidmət olar. Çünki müəllifin bütün kitablarında sübut və inandırma

çox güclüdür. Bu səbəbdən dini izah etmək istəyənlər üçün ən təsirli üsul bu kitabların digər

insanlar tərəfindən də oxunmasına sövq etməkdir.n Kitabların arxasına müəllifin digər əsərlərinin təqdimatının əlavə edilməsinin isə mühüm

səbəbləri var. Bu sayədə kitabı əlinə alan şəxs yuxarıda bəhs etdiyimiz xüsusiyyətləri daşıyan

və oxumaqdan zövq aldığını ümid etdiyimiz bu kitabla eyni vəsflərə malik olan daha bir çox

əsər olduğunu görəcəkdir. İmani və siyasi mövzularda faydalanacağı zəngin mənbə toplu-

sunun mövcud olduğuna şahid olacaqdır.n Bu əsərlərdə digər bəzi əsərlərdə görünən, müəllifin şəxsi qənaətlərinə, şübhəli mənbələrə

əsaslanan izahlara, müqəddəs şeylərə qarşı ədəbə və hörmətə diqqət verilməyən üslublara,

narahatlıq verən şübhəli və ümidsizliyə sürükləyən izahlara rast gələ bilməzsiniz.

Bu kitabda istifadə edilən ayələr Ə. Musayevin tərcümə etdiyi

Qurani-kərim kitabından götürülmüşdür.

www.harunyahya.org - www.harunyahya.net - www.harunyahya.az

İÇİNDƏKİLƏR

Giriş..............................................................................................8

İnkarçıların möminlərə qarşı düşmənçiliyi ................................11

Keçmişdə möminlərə atılan böhtanlar .......................................18

İnkarçılar böhtandan yaxın keçmişdə də istifadə etmişlər .........50

Müsəlmanların böhtan qarşısındakı davranışı ...........................52

Nəticə: Allah hər şeydən xəbərdar olandır.................................60

Əlavə bölmə: təkamül yalanı .....................................................62

Gİ RİŞ

Böh tan və if ti ra mə nə viy ya tı zə də lə nən, bir-bi ri nə qar şı düş mən -

çi lik, kin, əda vət və nif rət bəs lə yən və ya baş qa la rı ilə rə qa bət apa -

ran bə zi ya lan çı və vic dan sız in san la rın di gər in san la ra zi yan ver -

mək məq sə di lə is ti fa də et di yi üsul lar dan bi ri dir. Böh ta nın bö yük

miq yas da atı lan if ti ra dan tut muş adi in san la rın gün də lik söz-söh bə -

ti nin içi nə qat dı ğı xır da de di-qo du ya qə dər bir çox növ lə ri var. Böh -

tan, ey ni za man da, din dən uzaq olan, Allah’ın əmr et di yi gö zəl əx -

la qı ya şa ma yan cə miy yət lər də in san la rın ge niş şə kil də is ti fa də et di -

yi yol lar dan bi ri dir. Bu ki ta bı oxu yan in san la rın bö yük bir qis mi də

ki çik və ya bö yük böh ta na mə ruz qal mış ya xud da baş qa la rı na böh -

tan atıl ma sı na də fə lər lə şa hid ol muş dur.

An caq bu ki ta bın möv zu su ca hil cə miy yət də in san la rın bir-bi ri -

nə qar şı is ti fa də et di yi sa də böh tan lar de yil. Bu ki tab da if ti ra nın fərq li

bir nö vün dən da nı şı lır. Bu ra da haq qın da bəhs olu na caq böh tan di ni

in kar edən lə rin iman gə ti rən lə rə mad di və ya mə nə vi zə rər ver mək

məq sə di lə ta rix bo yun ca is ti fa də et di yi böh tan lar dır.

Qu ran da Allah’ın gön dər di yi el çi lə rin və on lar ki mi di nə əməl

et mə yə də vət edən əmə li sa leh in san la rın ha mı sı na keç miş də mən -

fəət pə rəst lik, də li lik, özün dən ra zı lıq, lov ğa lıq, oğur luq, zi na ki mi

müx tə lif böh tan la rın atıl dı ğı açıq la nır. Hz. Yu si fin hə ya tın da mü səl -

man la rın mə ruz qal dı ğı bu cür böh tan la ra tez-tez rast gəl mək olar.

Hz. Mu sa, hz. Sü ley man və hət ta Pey ğəm bə ri miz hz. Muhəmməd

(s.ə.v.) öz qövm lə ri tə rə fin dən haq sız böh tan la ra mə ruz qal mış el çi -

TA RİX BO YUNCA MÜ SƏL MAN LA RA ATI LAN BÖH TAN LAR8

lər dən dir. Ey ni za man da, hz. Mər yəm, Pey ğəm bə ri mi zin (s.ə.v.) mü -

ba rək xa nı mı və Pey ğəm bə ri mi zin (s.ə.v.) ya nın da olan sə ha bə lər də

müx tə lif böh tan la ra mə ruz qal mış mü qəd dəs in san lar dır. Bu mü ba -

rək in san lar on la ra qar şı yö nəl di lən böh tan la rı hər za man nü mu nə vi

bir səbir və tə vək kül lə qar şı la mış, in kar çı la rın bu təz yiq lə ri nə əhə -

miy yət ver mə miş, Allah’ın əmr et di yi əx la qı ya şa ma ğa və in san la rı

doğ ru yo la də vət et mə yə da vam et miş di lər.

Şüb hə siz ki, bü tün mü səl man lar pey ğəm bər lə rin və mü ba rək in -

san la rın bu qə rar lı dav ra nış la rın dan nü mu nə gö tür mə li dir. Al lah Qu -

ran da: “Siz dən əv vəl ki lə rin ba şı na gə lən lər si zin ba şı nı za gəl mə -

miş be hiş tə da xil ola ca ğı nı zı mı gü man edir si niz?” (“Bə qə rə” su -

rə si, 214) - de yə bil di rir. Yə ni bü tün mü səl man la rın on lar dan əv vəl

ya şa mış mö min lər ki mi böh tan la ra mə ruz qal ma sı və Qu ran əx la -

qın dan uzaq laş ma sı üçün mə nə vi təz yiq gör mə si Allah’ın bir qa nu -

nu dur. Al lah baş qa bir ayə də bü tün mö min lə rə in kar çı lar dan ağır və

əziy yət ve ri ci söz lər eşi də cək lə ri ni, can və mal la rı ilə im ta han edi lə -

cək lə ri ni də bil di rir:

“Əl bət tə, siz ma lı nız və ca nı nız la im ta han edi lə cək si niz. Siz -

dən əv vəl ki tab ve ril miş kim sə lər dən və şə rik qo şan lar dan

bir çox əziy yət li söz lər eşi də cək si niz. Əgər səbir edib

Allah’dan qorx sa nız, əl bət tə, bu, məq sə də mü va fiq iş lər dən -

dir” (“Ali-İmran” su rə si, 186).

Məhz bu cür ha di sə ilə qar şı la şan hər bir sə mi mi və ix las sa hi bi

olan mö min keç miş də ki mö min lə rin səb ri ni, tə vək kü lü nü, sə mi mi

və qə rar lı dav ra nı şı nı özü nə nü mu nə gö tür mə li dir. Bu na gö rə də

özün dən əv vəl ki mü səl man la rın ba şı na gə lən ha di sə lər onun ba şı na

gə lən də də qə tiy yən çaş maz, üzül məz və əs la ümid siz li yə qa pıl maz.

Hət ta ona böh tan atan la rı hey rə tə gə ti rə cək qə dər bö yük şövq və nə -

şə için də olar. Baş qa mö mi nə böh tan atı lan da da mö min lər bu nu

səbir, tə vək kül və şövq lə qar şı la yar lar. Böh ta na mə ruz qa lan qar daş -

Harun Yəhya (Adnan Oktar) 9

la rı bö yük bir səbir gös tə rən də dün ya da Allah’ın rəh mə ti ni və eh sa -

nı nı qa za na ca ğı na, axi rət də isə Rəb bi nin ri za sı və cən nə ti ilə mü ka -

fat lan dı rı la ca ğı na ümid edər lər.

Mö min lə rə atı lan böh tan la rın əhə miy yət li bir tə rə fi ni qeyd et mək

də fay da lı olar dı. Di gər böh tan lar dan fərq li ola raq mü səl man la ra atı -

lan böh tan lar da “palçıq at, izi qal sın” mən ti qi öz tə si ri ni iti rir. Bu na

mi sal ola raq keç miş də ən ağır böh tan la ra mə ruz qa lan pey ğəm bər -

lə rin və el çi lə rin üzə rin də bu böh tan la rın heç bir tə si ri nin qal ma -

dığını gös tə rə bi lə rik. Mə ruz qal dıq la rı bu böh tan la ra bax ma ya raq,

bu mü ba rək in san la rın nə qə dər tə miz və gö zəl əx laq lı in san lar ol -

duq la rı or ta ya çıx mış dır. Ye ri gəl miş kən, zi na if ti ra sı na mə ruz qa lan

hz. Mər yəm və hz. Yu sif bü tün dün ya da na mus sim vo lu ki mi ta nı -

nır lar. Qar daş la rı nın oğur luq böh ta nı na mə ruz qal mış hz. Yu si fin nə

qə dər eti bar lı in san ol ma sı isə o, hə lə hə yat da ikən mə lum ol muş və

bü tün Mi si rin xə zi nə lə ri onun ix ti ya rı na ve ril miş di.

Bü tün bun lar bi zə çox əhə miy yət li bir hə qi qə ti gös tə rir. Allah’ın

iz ni ilə mö min lə rin əley hi nə qu ru lan hər plan hə lə işin ba şın da po -

zu lur, atı lan hər bir böh tan da bo şa çı xır. Mö min lə rə de yi lən hər in -

ci di ci söz ge ri - bu sö zü de yə nə dö nə rək əzab do lu əvə zi ilə bir lik də

söy lən miş dir. Baş qa söz lə, mö min lər əley hi nə de yi lən hər bir söz,

edi lən hər bir dav ra nış və hər bir zülm bu nu edən in sa nın dün ya da

və axi rət də müt ləq şid dət li bir peş man çı lıq ya şa ma sı na, bər pa sı

müm kün ol ma yan, içi ni yan dı ran, ona əzab ve rən sı xın tı ilə qar şı -

laş ma sı na sə bəb ola caq. Al lah el çi lə ri nə və əmə li sa leh qul la rı na edi -

lən haq sız lıq la rın qar şı lı ğı nı Qu ran da be lə bil dir miş dir:

“Allah’ı və Onun Pey ğəm bə ri ni in ci dən lə rə Al lah dün ya da

və axi rət də lə nət elə miş və on lar üçün hə qa rət li bir əzab ha -

zır la mış dır! Mö min ki şi lə ri və qa dın la rı et mə dik lə ri bir iş -

dən öt rü in ci dən lər, şüb hə siz ki, öz üzəri lə ri nə böh tan və açıq-

ay dın bir gü nah gö tür müş lər!” (“Əh zab” su rə si, 57-58).


İN KAR ÇI LA RIN MÖ MİN LƏ RƏQAR ŞI DÜŞ MƏN Çİ Lİ Yİ

Ta rix bo yu Allah’ın gön dər di yi el çi lər in san la ra haqq di ni təb liğ

et mək, yax şı lı ğı əmr edib pis lik lər dən uzaq laş maq və zi fə si ilə yük -

lən miş lər. Pey ğəm bər lə rin ol ma dı ğı dövr lər də isə sə mi mi, dü rüst və

güc lü bir ima na sa hib olan mü səl man lar Allah’ın in san lar üçün se -

çib bə yən di yi di ni təb liğ et mək və zi fə si ilə yük lən miş lər. An caq

Allah’a iman gə ti rən və in san la rı da Allah’ın ra zı lı ğı nı, rəh mə ti ni və

cən nə ti ni qa zan ma ğa də vət edən bu in san lar ta rix bo yu bə zi in san -

la rın söz və əməl şək lin də ki təz yiq lə ri nə mə ruz qal mış, bə zən hət ta

ölüm təh lü kə si al tın da ya şa mış lar.

Allah’a kö nül dən bağ lı olan və üs tün əx laq sa hi bi olan mö min -

lə rə düş mən çi lik his si bəs lə yən lər, şüb hə siz ki, bö yük bir qəf lət için -

də dir. Çün ki mö min lər Allah’dan qor xub çə ki nən, bü tün in san la ra

da im dost mü na si bə ti bəs lə yən, ət ra fın da kı la ra ra hat lıq və gü vən lik

ve rən, da im əda lə ti göz lə yən, hər cür ha ram iş lər dən çə ki nən in san -

lar dır. Mö min lər dün yə vi hə ris lik lə ri ol ma dı ğı üçün heç kim lə mən -

fə ət he sa bı çək məz lər. Ək si nə, on lar fə da kar, tə va zö kar və qə na ət -


cil dir lər. An caq bu üs tün xü su siy yət lə ri nə bax ma ya raq, mö min lər

bə zi in san la rın şid dət li düş mən çi li yi və təz yiq lə ri ilə qar şı-qar şı ya

qa lır lar. Al lah bu in san la rın kim li yi ni və mö min lə rə qar şı düş mən -

çi li yi nin sə bə bi ni Qu ran da keç miş dən mi sal lar ve rə rək bi zə bil di rir.

Qu ran ayə lə rin də bi zə bil di ri lən bu in san la rın mü səl man la ra qar -

şı olan düş mən çi li yi nin ar xa sın da giz lə nən əsas sə bəb on la rın Allah’a

və di nə olan düş mən çi lik lə ri dir. On lar bü tün in san la ra can ve rən və

say sız ne mət lər lə ru zi lə ri ni ve rən, son suz güc sa hi bi olan bir Ya ra -

dı cı nın var lı ğı nı öz lə ri nin tə kəb bür lü ol ma sı sə bə bi ilə qə bul et mək

is tə məz lər. Hə ya ta hə ris lik lə bağ lan ma la rı na və dün ya nı axi rə tə nə -

zə rən seç dik lə ri nə gö rə, Allah’ın di ni nə ta be ol ma ğın on la ra gə ti rə -

cə yi mə su liy yət dən qaç maq üçün in ka ra üs tün lük ve rər lər. Öz lə ri ni

heç ki min qar şı sın da mə sul hiss et mək is tə məz, et dik lə ri pis lik lə rin,

əx laq sız lıq la rın, çir kin lik lə rin he sa bı nı ve rə cək lə ri bir gü nün gə lə -

cə yi ni dü şün məz lər. Bu sə bəb dən də Allah’ı və di ni, he sab gü nü nü

xa tır la dan in san la rı öz lə ri nə düş mən sa yar lar.

Bu düş mən çi lik lə ri nin nə ti cə sin də iman edən lə ri ən gəl lə mə yə,

ya xud da öz din siz lik lə ri nə ge ri çe vir mə yə ça lı şır lar. Qu ran da bil di -

ril di yi nə gö rə, din dən uzaq olan in san lar bu məq səd lə ri ni hə ya ta ke -

çir mək üçün müx tə lif üsul lar dan is ti fa də edir lər: mö min lə rə pus qu

qu rur, iş gən cə ilə əzab ve rir, al çal dı cı söz lər lə on la ra zülm et mə yə

ça lı şır lar. Məhz böh tan in kar çı la rın iman gə ti rən lə rə qar şı is ti fa də et -

di yi bu yol lar dan bi ri dir. Mö min in san la rı böh tan va si tə si lə öz tə rəf -

lə ri nə çək mə yə, doğ ru bil dik lə ri yol dan az dır ma ğa ça lı şır lar. İn kar -

çı la rın ta rix bo yu bir cə də fə də ol sun nə ti cə ver mə yən düş mən çi lik -

lə ri ni Al lah Qu ran da be lə bil di rir:

“Əgər on lar si zi ələ ke çir sə lər, si zə düş mən olar, si zə pis lik lə

əl və dil uza dar, si zin ka fir ol ma nı zı is tə yər lər” (“Müm tə hi -

nə” su rə si, 2).

Bu ki tab da haq qın da da nı şa ca ğı mız böh tan la rın mən bə yi Qu ran -


da da bil di ril di yi ki mi, iman gə ti rən lə rə düş mən çi lik lə əl lə ri ni və dil -

lə ri ni uza dan lar dır. Son ra kı sə hi fə lər də də gö rə cə yi miz ki mi, böh tan

min il lər dir di nə düş mən olan, yer üzün də əx laq sız lı ğı və poz ğun lu -

ğu yay maq is tə yən in san la rın din dar, sə mi mi, gö zəl əx laq lı in san la -

ra qar şı is ti fa də et di yi və bir-bi ri nə mi ras ki mi ötür dü yü bir üsul dur.

Bu üsul dan hz. Nuh dan hz. Sü ley ma na, hz. Mu sa dan hz. Muhəm-

mədə (s.ə.v) qə dər Allah’ın bü tün el çi lə ri nə və on la rın ya nın da kı

əmə li sa leh in san la ra qar şı is ti fa də olu nub. Ya xın ta ri xi miz də Bə di -

üz za man Sə id Nur si ki mi də yər li bir İs lam bö yü yü də di nə düş mən -

çi lik bəs lə yən lə rin bu üsu lu ilə qar şı laş mış dı.

An caq bu, çox əhə miy yət li və müt ləq bir hə qi qət dir ki, keç miş -

də heç bir böh tan çı in san məq sə di nə ça ta bil mə miş dir. Nə fi ron, nə

Nəm rud, nə də Pey ğəm bə ri mi zin (s.ə.v) ya xın la rı na böh tan atan lar

bu qiy mət li in san la ra bir zə rər ve rə bil mə miş di lər. Al lah əmə li sa leh

qul la rı nı in kar çı la rın bu cür böh tan la rın dan da im qo ru muş və on la rı

tə mi zə çı xar mış dır. Al lah Qu ran da bu möv zu ilə əla qə dar hz. Mu sa -

nı nü mu nə gös tə rir:

“Ey iman gə ti rən lər! Mu sa ya əziy yət ve rən kəs lər ki mi ol ma -

yın. Al lah on la rın de dik lə rin dən (böh tan la rın dan) tə mi zə çı -

xart dı. O, Al lah ya nın da çox hör mət li idi. Ey iman gə ti rən -

lər! Allah’dan qor xun və doğ ru söz söy lə yin!” (“Əh zab” su -

rə si, 69-70).

Keç miş də mü səl man la ra atı lan böh tan lar nə ti cə siz qal dı ğı ki mi,

gü nü müz də də nə ti cə siz qa la caq və heç bir nə ti cə ver mə yə cək dir.

Keç miş də böh tan çı lar kim lər olub?

Al lah hər dövr də in san la ra pey ğəm bər lər gön dər miş və on la rın

va si tə si lə in san la ra xə bər dar lıq et miş, axi rə ti və he sab gü nü nü xa tır -

lat mış, cən nə tin və cə hən nə min var lı ğı nı xə bər ver miş dir. Al lah bu

hə qi qə ti ayə də be lə bil di rir:


“Doğ ru dan da, Biz sə ni haq la müj də ve rən və qor xu dan bir

pey ğəm bər ki mi gön dər dik. Elə bir üm mət yox dur ki, onun

için dən qor xu dan bir pey ğəm bər gə lib get mə sin!” (“Fa tir”

su rə si, 24).

Allah’ın Qu ran da bil dir di yi nə gö rə, in san la rın çox az bir his sə si

bu el çi lə rə inan mış və on la rın yo lu ilə get miş dir. Bö yük bir his sə si

isə in kar edə rək el çi lə rə düş mən ol muş du lar. Bu möv zu ilə bağ lı ayə -

lə rin bə zi lə ri be lə dir:

“...Əs lin də, onun la bir lik də çox az adam iman gə tir miş di”

(“Hud” su rə si, 40).

“Yox sa öz Pey ğəm bə ri ni ta nı ma dı lar və bu na gö rə onu in kar

edir lər? Ya xud: “On da di va nə lik var?” - de di lər. Xeyr, Pey -

ğəm bər on la ra haq la gəl di. La kin on la rın ək sə riy yə ti haq qı

xoş la mır” (“Mu mi nun” su rə si, 69-70).

Allah’ın Qu ran da bi zə bil dir di yi di gər bir mə lu mat isə in kar çı la -

rı və el çi lə rə qar şı gə lən in san la rı öz ar xa sın ca apa ran küt lə nin bu

cə miy yə tin önün də gə lən his sə sin dən ol ma sı dır. Qu ran da bu möv zu

ilə bağ lı bil di ri lən ayə lər dən bə zi lə ri be lə dir:

“Biz sən dən əv vəl hər han sı bir məm lə kə tə qor xu dan bir pey -

ğəm bər gön dər dik sə, onun naz-ne mət için də ya şa yan bö yük -

lə ri sa də cə ola raq: “Biz ata la rı mı zı bir din üzə rin də gör dük

və biz də on la rın ar dın ca get mək də yik!” - de di lər” (“Zux ruf”

su rə si, 23).

“Biz hər han sı bir məm lə kə tə qor xu dan bir pey ğəm bər gön -

dər dik sə, onun naz-ne mət için də ya şa yan zən gin baş çı la rı an -

caq: “Biz si zin lə gön də ri lən lə ri in kar edi rik!” - de di lər” (“Sə -

ba” su rə si, 34).

Qu ran da bu in kar çı la rın iki əsas xü su siy yə ti nə diq qət çə ki lir: bi -

rin ci si, bu in san la rın öz cə miy yət lə ri ara sın da bol luq və zən gin lik

için də az ğın laş ma sı, ikin ci si isə on la rı doğ ru yo la də vət edən el çi lə -


ri bu az ğın lıq sə bə bi ilə in kar et mə lə ri. Bu və ziy yət in di də də yiş -

mə miş dir. Ön də gə lən lər on la ra haq qı gə ti rən lə rə, Allah’ın di ni ni və

gö zəl əx la qı təb liğ edən lə rə qar şı çı xır. Çün ki in kar çı lar mö min lə rin

təb liğ et di yi gö zəl əx la qın in san lar ara sın da küt lə vi şə kil də ya yı la -

ca ğı təq dir də dün ya da hə ris lik lə göz lə dik lə ri qa zan cı əl də edə bil -

mə yə cək lə rin dən qor xur lar.

Bu na bax ma ya raq, Allah’ın el çi lə ri in san la ra dün ya hə ya tı nın

mü vəq qə ti və al da dı cı bir yer ol du ğu nu, əsl hə qi qə tin ölüm dən son -

ra kı axi rət hə ya tı ol du ğu nu, in sa na axi rət hə ya tı nı qa zan dı ra nın mal-

mülk ki mi dün ya ne mət lə ri de yil, in sa nın əx la qı və təq va sı ol du ğu -

nu söy lə mək dən heç bir za man im ti na et mə miş lər. Məhz bu hə qi qə -

tin di lə gə ti ril mə si sö zü ge dən in san la rı hə ris ləş di rir və on la rın mö -

min lə rə düş mən çi lik bəs lə mə si nə sə bəb olur. Çün ki mü səl man lar

apar dıq la rı təb li ğat la on la rın hə ris lik lə bağ lı ol duq la rı hər şe yin də -

yər siz ol du ğu nu gös tə rir lər. Al lah bu dü şün cə nin sa hi bi olan in san -

la rın dün ya ya bağ lı lı ğı nı Qu ran da be lə açıq la yır:

“Hə qi qə tən, bun lar tez ke çib ge də ni se vər, ağır gü nə dal çe -

vi rər lər” (“İn san” su rə si, 27).

Qu ran da bil di ri lən bu bağ lı lıq biz də cə miy yə tin ön də gə lən in -

san la rı nın ək sə riy yə ti nin in kar çı lar dan iba rət ol ma sı haq qın da fi kir

ya ra dır. Dün ya da öz lə ri nə gö rə güc, eti bar, zən gin lik ya xud da şöh -

rət sa hi bi olan bu in san lar Allah’ın əmr et di yi in san lıq sər həd lə ri ni

ta nı ma dıq la rı üçün hər cür ha ram iş gö rə, ol ma zın az ğın lıq la ra əl ata

bi lir lər. Din isə on la rın hə yat tər zi nin, inan cı nın, doğ ru və səhv lə ri -

nin, hə ris li yi nin xə ta lı ol du ğu nu or ta ya qo yur. Bu nun nə ti cə sin də də

bu adam lar di ni öl çü lə rə uy ğun bir hə ya tın ya şan ma sı nı ən gəl lə mək

üçün əl lə rin dən gə lən hər işi gö rür lər.

İn kar çı la rın sa hib ol du ğu ba til dü şün cə sis te mi nin və yer üzün -

də yay dı ğı əx laq sız lı ğın yan lış ol du ğu nu on la ra izah edən lə rə qar şı

duy du ğu bö yük qə zəb Qu ran da be lə tə rif edi lir:


“...On lar si zin ba rə niz də fit nə-fə sad tö rət mək dən əl çək məz -

lər, si zin əziy yə tə düş mə yi ni zi is tər lər. Hə qi qə tən, on la rın si -

zə qar şı olan əda və ti ağız la rın dan çı xan söz lər dən aş kar olur.

Am ma ürək lə rin də giz lət dik lə ri isə da ha bö yük dür. Əgər dü -

şü nüb dərk edir si niz sə, ayə lə ri ar tıq si zə izah et dik. Bə li, siz

o kim sə lər si niz ki, on la rı se vir si niz, on lar isə siz lə ri sev məz -

lər. Siz ki ta bın ha mı sı na ina nır sı nız. On lar si zin lə gö rüş dük -

lə ri za man: “Biz də inan dıq”, - de yir. Xəl vət də ol duq da isə

si zə qar şı qə zəb lə rin dən bar maq la rı nı gə mi rir lər. De: “Acı -

ğı nız dan ölün!” Əl bət tə, Al lah ürək lər də olan la rı bi lən dir”

(“Ali-İmran” su rə si, 118-119).

Yu xa rı da kı ayə lər də də bil di ril di yi ki mi, in kar çı lar mö min lə rə zi -

yan vur maq, on la rı məhv et mək və ya tə sir siz ha la gə tir mək üçün

hər yol dan is ti fa də edir lər. Böh tan at maq və bu nun üçün mö min lə -

rin əley hi nə hiy lə iş lət mək isə yu xa rı da da qeyd et di yi miz ki mi, on -

la rın ən çox əl at dı ğı üsul lar dan bi ri dir.

Din siz lər öz lə ri ki mi di gər in san la rın da Al lah yo lun dan az ma sı -

nı is tə yir lər. Bu sə bəb lə, xal qın mü səl man la rın tə sir dai rə si nə düş -

mə si ni və on la rın sö zü nə əməl et mə si ni ən gəl lə mək üçün mö min lə -

ri in san la rın gö zün dən sal ma ğa ça lı şır lar. Mö min lə rin isə Allah’ın

di ni nə bağ lı ol duq la rı üçün öz lə ri ni göz dən sa la caq heç bir dav ra -

nışı, alu də çi li yi və ya inan cı yox dur. Mö min lər ha ra ma gir məz,

Allah’ın ha lal bu yur du ğu iş lə ri gö rər, da im hər yer də gö zəl əx laq lı

və tər tə miz bir hə yat ya şa yar lar. Bu nu bi lən in kar çı lar sa də cə böh -

tan ata raq, ya lan söy lə yə rək, hə qi qə tə uy ğun ol ma yan bir şe yi hə qi -

qət ki mi gös tə rə rək öz məq səd lə ri nə na il ol ma ğa ça lı şır lar. Bir ye rə

yı ğı şa raq mö min lə rin əley hi nə plan lar qu rar, on la ra han sı böh tan la -

rı ata caq la rı nı qə rar laş dı rar lar. Ata caq la rı böh ta nı xalq ara sın da yay -

maq üçün tə yin et dik lə ri in san la ra qə dər ara la rın da və zi fə böl gü sü

apa rar lar. Böh tan la rı ilə öz aləm lə rin də mö min lə ri qa ra la ya caq la rı -


nı və in san la rın gö zün də də yər siz ha la gə ti rə cək lə ri ni zənn edər lər.

Hal bu ki, heç bir uğur əl də edə bil məz lər. Al lah bu in san la rın mö -

min lə rə qar şı qur du ğu plan lar dan və bun la rın aqi bə tin dən Qu ran da

be lə bəhs edir:

“Be lə lik lə, hər bir oba nın gü nah kar la rı nı ora nın baş çı la rı tə -

yin et dik ki, on lar ora da ba car dıq la rı qə dər məkr lə məş ğul

ol sun lar. On lar yal nız öz lə ri nə qar şı məkr edər lər, la kin fər -

qi nə var maz lar” (“Ənam” su rə si, 123).

Keç miş də pey ğəm bər lə rə və mü səl man la ra atı lan böh tan lar dan

bə zi lə ri Qu ran da bil di ri lir. Bu ha di sə lə rin və on la rın nə ti cə lə ri nin

son ra kı bö lüm lər də xa tır lan ma sı hər cə hət dən əhə miy yət li dir. Bu xa -

tır lat ma in kar çı la rın bu gü nə qə dər böh tan ata raq heç bir nə ti cə əl də

edə bil mə dik lə ri nin və gə lə cək də də edə bil mə yə cək lə ri nin qə ti ola -

raq an la şıl ma sı nöq te yi-nə zə rin dən fay da lı ola caq. Həm çi nin böh ta -

na mə ruz qa lan sə mi mi və dü rüst in san la rın keç miş də əmə li sa leh

mü səl man la rın ya şa dı ğı ox şar ha di sə lə ri gö rə rək şövq və hi da yə ti -

nin art ma sı na sə bəb ola caq.


KEÇ MİŞ DƏ MÖ MİN LƏ RƏATILAN BÖH TAN LAR

Qu ran da keç miş də ya şa yan pey ğəm bər lə rin və mü səl man la rın

hə ya tın dan nü mu nə lər ve ril mə si nin çox əhə miy yət li bir hik mə ti var.

Al lah Qu ran da: “He ka yət lə rin də ağıl sa hib lə ri üçün, söz süz ki,

bir ib rət var dır...” (“Yu sif” su rə si, 111) - de yə bil di rə rək bu hik -

mə ti açıq la yır. Yə ni keç miş də ki lə rin ba şı na gə lən lər müa sir in san la -

rın üzə rin də dü şü nüb ib rət gö tü rə cə yi ha di sə lər dir.

Mə sə lən, Al lah Qu ran da pey ğəm bər lə rə və mü səl man la ra atı lan

böh tan lar dan nü mu nə lər ver miş dir. Bun la rı bi lən hər bir mü səl man

ya şa dı ğı dövr də də din dən uzaq in san la rın mü səl man la ra böh tan ata -

ca ğı nı bi lir. Özü nə və ya baş qa bir mü səl ma na böh tan atı lan da çaş -

mır və ya mü səl man qar da şı na şüb hə ilə bax mır, baş ve rən lə ri, in -

kar çı la rın söz və əməl şək lin də ki tə ca vüz lə ri ni Qu ran da bil di ri lən

nöq te yi-nə zər dən də yər lən di rir. Allah’ın gön dər di yi el çi lər keç miş -

də mə ruz qal dıq la rı böh tan la ra qar şı ne cə gö zəl bir səbir nü ma yiş et -

di rir di sə, bu günün mö min in san la rı da on lar ki mi dav ran ma ğın la -

zım lı lı ğı nı ba şa dü şür.

Həm çi nin keç miş də ya şa nan ha di sə lər lə gü nü müz də baş ve rən -

lər ara sın da bö yük ox şar lı ğın ol du ğu nu, din dən uzaq in san la rın mü -

səl man la ra hə mi şə ey ni mən tiq lə, hət ta ey ni kəl mə lər lə if ti ra at dı ğı -

nı gör mək mü səl man lar üçün şövq və hə yə can qay na ğı dır. Çün ki

Al lah bir ayə sin də: “...Sən Allah’ın qoy du ğu qay da-qa nun da əs -

la də yi şik lik gör məz sən!” (“Əh zab” su rə si, 62) - de yə vəd et miş -


dir. Keç miş də olan ha di sə lə rin in sa nın ya şa dı ğı hə yat da da hə qi qə tə

çev ril mə si Allah’ın bu ayə si nin bir təs di qi dir. Bu ha di sə lər mü səl -

ma nın sə mi miy yə ti nin tə za hür lə rin dən bi ri dir. An caq şüb hə siz ki,

bu ra da kı ən mü hüm mə qam böh tan la üz ləş miş in sa nın müt ləq

Allah’ın el çi lə ri nin və əmə li sa leh mö min lə rin keç miş də gös tər di yi

üs tün əx la qı gös tər mə si dir.

Mü səl man la rın keç miş də üz ləş di yi böh tan lar və bun la rın mü qa -

bi lin də gös tər dik lə ri səbir, tə vək kül, xoş rəf tar, ağıl lı dav ra nış məhz

bu sə bəb dən əv vəl ki sə hi fə lər də söz edil mək də dir. Bu ra da məq səd

müa sir döv rün mü səl man la rı na bən zər ha di sə lər lə qar şı laş dıq la rı za -

man on la ra ne cə mü na si bət bəs lə mək mə sə lə sin də Qu ran ayə lə ri işı -

ğın da yol gös tər mək dir.

Hz. Mu sa ya atı lan böh tan lar

İs rai lo ğul la rı na pey ğəm bər gön də ri lən hz. Mu sa di gər pey ğəm -

bər lər və sə mi mi mö min lər ki mi in kar çı la rın bir çox hü cum la rı na

mə ruz qal mış dı.

Hz. Mu sa nın dün ya ya gəl di yi dövr də Mi si rin hökm da rı olan fi -

ron xal qın bö yük bir his sə si ni in ci dir, hət ta nə sil lə ri ni məhv edə cək

bir zül mə mə ruz qo yur du. Fi ro nun bu zül mü Qu ran da be lə gös tə ri -

lir:

“Hə qi qə tən, fi ron yer üzün də baş qal dı rıb onun əha li si ni

züm rə lə rə böl müş dü. On la rın ara sın da olan bir tay fa nı güc -

süz gö rüb on la rın oğ lan uşaq la rı nı öl dü rür, qız la rı nı isə sağ

bu ra xır dı. O, hə qi qə tən, fit nə-fə sad tö rə dən lər dən idi!” (“Qə -

səs” su rə si, 4).

Fi ro nun əs gər lə ri nin onun uşa ğı nı da öl dü rə cə yin dən ən di şə lə -

nən hz. Mu sa nın ana sı qor xu ya düş müş, Allah’dan ona gə lən vəhy -

lə hz. Mu sa nı Nil ça yı na at mış dı. Qu ran da bil di ril di yi ki mi, uşa ğı

sa hib siz gö rən fi ro nun ai lə si onu özü nə gö tür müş dü. Bu ha di sə lə rin


nə ti cə sin də fi ro nun sa ra yın da bö yü yən hz. Mu sa Al lah tə rə fin dən

pey ğəm bər lik lə mü ka fat lan dı rıl dıq dan son ra fi ro nun hü cum la rı na

mə ruz qal mış dı.

Fi ro nun hz. Mu sa ya qar şı düş mən çi li yi

Allah’ın əm ri ilə fi ro nun ya nı na ge də rək ona Allah’ın var lı ğı nı

və haqq di ni an la dan hz. Mu sa fi ro nun in kar çı və az ğın hü cum la rı -

na mə ruz qal mış dı. Fi ron həm hz. Mu sa nı, həm də onun ət ra fın da kı -

la rı iş gən cə ver mək lə və öl dür mək lə hə də lə miş di. Onun bu təh di din -

dən qor xu ya dü şən xalq hz. Mu sa nın bil dir di yi hə qi qə tə inan maq -

dan və onun la bir lik də ol maq dan qor xub çə kin miş di. Ayə lər də də

bil di ril di yi nə gö rə, an caq çox az say da gənc ona iman gə tir miş di:

“Fi ro nun və əyan la rı nın bə la sı qor xu sun dan Mu sa ya öz qöv -

mün dən yal nız ki çik bir dəs tə iman gə tir di. Çün ki fi ron o yer -

də ha kim idi. O, həd di aş mış dı” (“Yu nus” su rə si, 83).

Əl bət tə, bu mü ba ri zə də qa lib gə lə cək tə rə fin Allah’ın əmə li sa leh

qul la rı ol du ğu “Al lah heç vaxt ka fir lə rə mö min lə rin əley hi nə olan

bir yol gös tər məz!” (“Ni sa” su rə si, 141) ayə sin də bil di ril di yi ki -

mi, da ha əv vəl cə dən bəl li dir. An caq mö min lə rin ima nı nın, tə vək kü -

lü nün və səb ri nin yox la nıl ma sı üçün on la rın əv vəl cə çə tin im ta han -

lar dan ke çi ril mə si, in san lar tə rə fin dən ya lan la ra, böh tan la ra mə ruz

qal ma sı Allah’ın qa nu nu dur. Hz. Mu sa nın özü və onun la bir lik də

iman gə ti rən lər üçün də ey ni və ziy yət ol muş dur.

Fi ron özü nü, adə tən, bir tan rı ki mi gö rür, bü tün Mi si rin və Mi sir

üzə rin də ki bü tün in san la rın ye ga nə sa hi bi və ha ki mi ol du ğu nu zənn

edir di. Fi ron öz xal qı nın tək hə qi qi Tan rı nın, tək gü cün və in san la -

rın tək sa hi bi nin Al lah ol du ğu nu öy rə nə cə yi hal da, özü nün əv vəl ki

ki mi ye nə tan rı lıq id dia sın da ola və in san la ra məc bu ri şə kil də bo yun

əy di rə bil mə yə cə yi nin də fər qin də idi. Bu məq səd lə, xal qı nın hz.

Mu sa ya inan ma ma sı üçün müx tə lif yol la ra əl atır dı. İş gən cə və ölüm -


lə hə də lə mə fi ro nun ən çox is ti fa də et di yi üsul lar dan bi ri idi. Baş qa

bir üsu lu isə hz. Mu sa ya və qar da şı hz. Ha ru na böh tan at maq ol muş -

du. Fi ro nun fik ri nə gö rə, on la rı in san la rın gö zün də ki çilt mək, la zım -

sız və də yər siz in san lar ki mi gös tər mək üçün iş lət di yi böh tan la rı be -

lə açıq la ya bi lə rik:

Hz. Mu sa nın var-döv lət düş kü nü və

mən səb pə rəst ol ma sı if ti ra sı

İn kar çı la rın mö min lə rə at dı ğı böh tan la rı araş dı rar kən ən va cib

çı xış nöq tə si on la rın sa hib ol du ğu pis əx laq və dün ya ya ba xış la rı ol -

muş dur. Mə sə lən, Allah’ın əmr et di yi əx la qı ya şa ma yan in san la rın

qor xunc bir bö yük lən mə, tə kəb bür gös tər mə, lov ğa lan maq ar zu su və

dün ya hə ya tı na yö nə lmiş hü dud suz bir hə ris li yi var. Fi ron bu in san -

la rın ti pik bir nü mu nə si dir. Bü tün Mi si rin üzə rin də ki in san lar la bir -

lik də onun özü nə məx sus ol ma sı hə ris li yi nə qa pı lan fi ron bu hə ris -

li yi uğ run da gü nah sız in san la ra əzab ver mək dən və hət ta on la rı öl -

dür mək dən be lə çə kin mə miş di. Bu az ğın inan cı sə bə bin dən özü ki -

mi di gər in san la rın da gö zü nün dün ya ya hə ris lik lə ör tül dü yü nü zənn

edir di. Bu sə bəb lə də hz. Mu sa nın və hz. Ha ru nun Al lah dər ga hın -

da kı yer lə ri ni və nə məq səd lə bu ye rə gəl dik lə ri ni an la yıb də yər lən -

di rə bil mir di.

Hz. Mu sa da in san lar dan öz lə ri nə qar şı tə bii ol ma la rı nı is tə miş -

di. An caq hz. Mu sa nın bu ra da kı məq sə di on la ra Allah’ın var lı ğı nı

və son suz qüd rə ti ni ta nıt maq, di ni öy rət mək və on la rın hi da yət tap -

ma sı na və si lə ol maq idi. Fi ron və ət ra fı isə hz. Mu sa nın mən səb pə -

rəst ol du ğu nu, yer üzün də bö yük lük əl də et mə yə ça lış dı ğı nı dü şün -

müş və onu öz ha ki miy yət və və zi fə lə ri nə bir rə qib ki mi gör müş dü -

lər. Al lah bir ayə də f iro nun ət ra fı nın hz. Mu sa nı və hz. Ha ru nu ne cə

it ti ham et di yi ni be lə gös tə rir:

“On lar: “Bi zi ata la rı mı zın ta pın dı ğı din dən dön dər mək, özü -


nüz də yer üzün də bö yük lük et mək üçün mü gəl di niz? Biz si -

zə iman gə ti rən de yi lik!” - de di lər” (“Yu nis” su rə si, 78).

Hal bu ki, hz. Mu sa və hz. Ha run bü tün di gər pey ğəm bər lər və sə -

mi mi mü səl man lar ki mi əs la dün yə vi möv qe və mən fə ət lə rin ar xa -

sın ca get mə miş lər. On lar in san lar dan heç bir əvəz və tə mən na göz -

lə mə dən, sa də cə Allah’ın ra zı lı ğı nı, rəh mə ti ni və cən nə ti ni is tə yə rək

in san la rı Allah’ın yo lu na ça ğır mış və in san la ra axi rət dün ya sı nı xa -

tır lat mış lar. Al lah “Ki tab da Mu sa nı da yad et! Hə qi qə tən, o, çox

sə mi mi və gön də ril miş bir pey ğəm bər idi” (“Mər yəm” su rə si, 51)

ayə sin də hz. Mu sa nın yal nız Onun ri za sı nı ara yan bir qul ol du ğu nu

xə bər ver miş dir. Hz. Mu sa nın və hz. Ha ru nun Allah’ın əmə li sa leh

qul la rın dan ol ma sı baş qa ayə lər də be lə xə bər ve ri lir:

“Biz Mu sa və Ha ru na də ne mət bəxş et dik. On la rın hər iki -

si ni bö yük fə la kət dən qur tar dıq. On la ra yar dım et dik və on -

lar qa lib gəl di lər. On la rın hər iki si nə açıq-ay dın o ki ta bı ver -

dik. On la rın hər iki si ni doğ ru yo la mü vəf fəq et dik. Son ra dan

gə lən lər içə ri sin də on la rın hər iki si üçün (yax şı ad, gö zəl xa -

ti rə) qoy duq. Mu sa ya və Ha ru na sa lam ol sun! Hə qi qə tən, Biz

yax şı əməl sa hib lə ri ni be lə mü ka fat lan dı rı rıq! Şüb hə siz ki,

on la rın hər iki si Bi zim mö min bən də lə ri miz dən idi” (“Saf -

fat” su rə si, 114-122).

Xal qın təh lü kə siz li yi ni və asa yi şi ni təh did et mə si if ti ra sı

Fi ro nun iş lət di yi üsul lar dan bi ri də hz. Mu sa nı ilə hz. Ha ru nu hər

für sət də cə öl kə və xalq üçün mü hüm təh lü kə ki mi gös tər mə si idi.

Bu cür böh tan la rı ilə xal qı hz. Mu sa nın əley hi nə qal dır ma ğa ça lı şır -

dı. Be lə ki, firon hz. Mu sa nı in san la rı yurd la rın dan məc bu rən çı xar -

maq is tə yin də gü nah lan dır mış dı. Al lah bir ayə də f iro nun öz xal qı -

nın ön də gə lən lə ri nə be lə səs lən di yi ni bil di rir:


“(Fi ron) ət ra fın da kı la ra de di: “Şüb hə siz ki, bu, çox bi lik li bir

sehr baz dır! O, öz seh ri ilə si zi yur du nuz dan çı xart maq is tə -

yir. Nə bu yu rur su nuz?” (“Şüə ra” su rə si, 34-35).

Baş qa bir ayə də isə fi ro nun hz. Mu sa nı və onun ət ra fın da kı la rı

xal qı yur dun dan məc bu rən çı xar maq üçün plan qur maq da gü nah lan -

dır dı ğı bil di ri lir:

“Fi ron de di: “Mən si zə izn ver mə dən əv vəl siz ona iman gə -

tir di niz?” Bu, şüb hə siz ki, əha li si ni çı xart maq məq sə di lə şə -

hər də qur du ğu nuz bir hiy lə dir. Gör dü yü nüz iş lə rə gö rə ba -

şı nı za nə oyun aça ca ğı mı bi lə cək si niz!” (“Əraf” su rə si, 123).

Fi ro nun bu böh tan la xal qın və ön də gə lən lə rin hz. Mu sa ya və ya -

nın da kı la ra qar şı cəb hə aç maq, on la rı xal qın gö zün də xa in ki mi gös -

tər mək is tə yi açıq şə kil də gö rü nür. An caq Allah’ın vəd et di yi ki mi,

mö min lə rə qar şı qu ru lan bü tün plan lar ne cə po zul du sa, fi ro nun bu

pla nı da po zul muş dur:

“Be lə lik lə, Al lah onu on la rın qur du ğu hiy lə lə rin şə rin dən qo -

ru du. Fi ron əh li ni isə şid dət li əzab sar dı” (“Mu min” su rə si,

45).

Hz. Mu sa nın ca du gər lik də gü nah lan dı rıl ma sı

Fi ron hz. Mu sa nın haqq di ni ni özü nü hər kəs dən üs tün tut ma sı

sə bə bi ilə qə bul et mə miş di. Hz. Mu sa Allah’ın var lı ğı nı və özü nün

də Allah’ın el çi si ol du ğu nu gös tər mək üçün - Allah’ın iz ni ilə - fi ro -

na bir çox mö cü zə gös tər miş di. Fi ron bu na bax ma ya raq, özü inan -

ma dı ğı ki mi, xal qın da inan ma sı na ma ne ol maq üçün hz. Mu sa nı ca -

du gər lik də və sehr baz lıq da günahlandırdı. Be lə lik lə, fi ron hz. Mu -

sa nın söy lə dik lə ri nin və et dik lə ri nin doğ ru ol ma dı ğı nı, bun la rın sa -

də cə ola raq in san la rı tə sir lən dir mək və inan dır maq üçün is ti fa də edi -

lən ya lan çı bir sehr ol du ğu nu əsas lan dır ma ğa ça lı şır dı. Bu möv zu

ayə lər də be lə bil di ri lir:


“Hə qi qə tən, Biz Mu sa nı ayə lə ri miz lə və açıq-ay dın bir də lil -

lə gön dər dik. Fi ro nun, Ha ma nın və Qa ru nun ya nı na. On lar

isə: “Bu sehr baz dır, ya lan çı dır!” - de di lər” (“Mu min” su rə -

si, 23-24).

Hz. Mu sa nın isə fi ro nun və ön də gə lən lə rin bu böh tan la rı na be -

lə ca vab ver di yi xə bər ve ri lir:

“Mu sa on la ra be lə de di: “Mə gər si zə haqq gəl di yi za man

onun ba rə sin də be lə mi de yir si niz? Bu sehr dir mi? Sehr baz -

lar ni cat tap maz lar!”” (“Yu nis” su rə si, 77).

Ca du gər lik böh ta nı hz. Mu sa dan əv vəl və son ra bir çox mö mi nə

atıl mış böh tan lar dan bi ri dir. Ca du gər lik böh ta nı na rast gəl miş mü -

səl man lar la bağ lı Qu ran da bil di ri lən mə lu mat lar son ra kı fə sil lər də

də xa tır la na caq.

Ya lan çı lıq if ti ra sı

“Mu sa açıq-aş kar ayə lə ri miz lə ya nı na gəl dik də on lar: “Bu

uy du rul muş sehr dən baş qa bir şey de yil dir. Biz öz ulu ba ba -

la rı mız dan bu ba rə də heç bir şey eşit mə mi şik!” - de di lər. Mu -

sa de di: “Rəb bim Öz dər ga hın dan ki min hi da yət lə gəl di yi ni

və axi rət yur du nun ki mə nə sib ola ca ğı nı da ha yax şı bi lir. Hə -

qi qə tən, za lımlar ni cat tap maz lar! Fi ron de di: “Ey əyan lar!

Mən si zin üçün özüm dən baş qa bir tan rı ol du ğu nu bil mi rəm.

Ey Ha man! Mə nim üçün od qa la yıb pal çıq dan kər pic bi şir

və bir qül lə tik dir ki, ora qal xıb, bəl kə, Mu sa nın tan rı sı na ta -

ma şa edim. Axı mən onu, hə qi qə tən, ya lan çı sa yı ram!” (“Qə -

səs” su rə si, 36-38).

Fi ro nun hz. Mu sa ya və onun təb liğ et di yi di nə qar şı dav ra nı şı

son də rə cə qa fil və qəd dar idi. İn kar çı lıq da bu qə dər irə li get miş bir

in sa nın gə lən el çi ni lə kə lə yib qa ra la maq və onu tək zib edib ya lan la -

maq üçün ol ma zın it ti ham lar la günahlandırması və ona qar şı is teh -


za lı dav ran ma sı heç də hey rə ta miz və göz lə nil məz bir iş de yil. Fi -

ron hz. Mu sa nı zə iflədib onun an lat dı ğı hə qi qət lə rin in san lar ara sın -

da ya yıl ma sı na ma ne ol maq üçün bü tün bun la rın ya lan ol ma sı if ti -

ra sı nı da çə kin mə dən atır dı. Hal bu ki, Allah’ın el çi lə ri ni ya lan la yan -

la rın və on la ra öz böh tan və ya lan la rı ilə əzab və sı xın tı ver mə yə ça -

lı şan la rın aqi bə ti Qu ran da açıq və qə ti şə kil də bil di ri lir:

“Biz hər üm mə tə: “Allah’a iba dət edin, Ta ğut dan çə ki nin!”

-de yə pey ğəm bər gön dər miş dik. On la rın bir qis mi ni Al lah

doğ ru yo la yö nəlt miş, bir qis mi isə haqq yol dan az ma lı ol -

muş dur. Yer üzün də do la şıb gö rün ki, ya lan çı he sab edən lə -

rin axı rı ne cə ol du!” (“Nəhl” su rə si, 36).

Yu xa rı da kı ayə də də bil di ril di yi ki mi, Allah’ın sə mi mi, dü rüst,

Allah’dan qor xan və Allah’ı çox se vən qul la rı na qar şı edi lən bu haq -

sız lıq lar dün ya da və axi rət də qar şı lıq sız qal ma ya caq. Fi ro nun və ət -

ra fı nın dün ya da qar şı laş dı ğı bə la lar və ən so nun da ölüm lər bu na ən

ba riz nü mu nə lər dən bi ri dir. Al lah in san la ra fi ro nun və onun ya xın -

la rı nın qar şı laş dı ğı aqi bət dən dərs al ma ğı xa tır lat mış dır. Bu na gö rə

də Qu ran da ve ri lən bu ha di sə lər hər in san üçün ib rət dər si ol ma lı dır:

“O və əs gər lə ri yer üzün də na haq ye rə tə kəb bür gös tər di lər

və elə gü man et di lər ki, hü zu ru mu za qay ta rıl ma ya caq lar!

Bu na gö rə də onu və əs gər lə ri ni tu tub də ni zə at dıq. Bir gör

za lımların axı rı ne cə ol du!” (“Qə səs” su rə si, 39-40).

İn san la rın unut ma ma lı ol du ğu ən önəm li mə sə lə lər dən bi ri də fi -

ro nun və onun yo lu ilə ge dən in kar çı la rın dün ya da qar şı laş dı ğı əza -

bın axi rət də ki bö yük sı xın tı ilə mü qa yi sə də çox ki çik ol ma sı dır. Dün -

ya da olar kən Allah’ın ayə lə ri nə qar şı çı xan, Allah’ın el çi lə ri nə və

əmə li sa leh qul la rı na əziy yət ve rən, on la ra if ti ra lar atan, pus qu lar qu -

ran, di ni şər lə yən, Allah’ın əmr et di yi əx la qı bə yən mə yə rək öz çir -

kin əx laq la rı nı yay ma ğa ça lı şan in san la rı axi rət də çə tin bir əzab göz -

lə mək də dir:


“Biz on la rı cə hən nəm odu na ça ğı ran rəh bər lər et dik. Qi ya -

mət gü nü on la ra heç bir kö mək edil mə yə cək dir! Bu dün ya -

da on la ra lə nət dam ğa sı vur duq, qi ya mət gü nü isə on lar çir -

kin kim sə lər ola caq lar” (“Qə səs” su rə si, 41-42).

Hz. Yu si fə atı lan böh tan lar

Hz. Yu sif uşaq yaş la rın dan eti ba rən bir çox böh tan la ra mə ruz qal -

mış və ona qar şı hə mi şə plan lar qu rul muş pey ğəm bər lər dən bi ri dir.

Uşaq lıq il lə rin dən eti ba rən çox tə miz və gö zəl əx laq lı bir in san ol -

ma sı na bax ma ya raq, hət ta ən ya xın adam la rı tə rə fin dən zülm gör -

müş dür.

Hət ta öz doğ ma qar daş la rı be lə ona qar şı olan qıs qanc lıq la rı sə -

bə bi ilə onu öl dür mə yə ça lış mış dı lar. Allah’dan qor xan, da im Allah’ın

ri za sı nı göz lə yən bu tə miz in san oğur luq və zi na ki mi gü nah lar la it -

ti ham edil miş, gü nah sız ol ma sı na bax ma ya raq, böh tan üzün dən il lər lə

həbs də qal mış dır. İn kar çı la rın böh tan la rı nın hz. Yu sif döv rün də ne -

cə or ta ya çıx ma sı qar şı da kı sə hi fə lər də Qu ran da bil di ri lən ayə lə rin

işı ğın da an la dı lır.

Və zi rin ar va dı nın böh ta nı

Hz. Yu sif hə lə ki çik yaş da olar kən Allah’ın elm ver di yi pey ğəm -

bər lər dən bi ri dir. Onu qıs qa nan qar daş la rı tə rə fin dən uşaq ya şın da

olar kən bir qu yu ya atıl mış, hz. Yu si fi ta pan bir kar van onu ucuz bir

qiy mə tə mi sir li bir və zi rə sat mış dı.

Yet kin lik ya şı na ça tan da ya nın da qal dı ğı və zi rin hə yat yol da şı

hz. Yu sif dən ayə də ki ifa də ilə de sək, “mu rad al maq” is tə miş di. An -

caq hz. Yu sif ima nı və Al lah qor xu su sə bə bi ilə qa dı nın bu is tə yi ni

rədd et miş di. Rədd edi lən qa dın on dan qaç maq is tə yən hz. Yu si fə ar -

xa dan ye ti şə rək köy nə yi ni tu tub dart mış və bu an da hz. Yu si fin köy -


nə yi ar xa dan cı rıl mış dı. Bu za man qa dı nın əri olan və zir lə qar şı laş -

mış dı lar, qa dın öz gü na hı nı giz lət mək üçün hz. Yu si fə böh tan at mış,

onu on dan “mu rad al maq” is tə yin də gü nah lan dır mış dı. Möv zu ilə

bağ lı ayə lər Qu ran da bu şə kil də bil di ri lir:

“Ən yet kin döv rü nə çat dıq da ona hik mət və elm ver dik. Biz

yax şı iş lər gö rən lə ri be lə mü ka fat lan dı rı rıq! Evin də ol du ğu

qa dın tov la yıb yol dan çı xart maq is tə di və qa pı la rı bağ la ya -

raq: “Di gəl sə nə!” - de di. Yu sif isə: “Mən Allah’a sı ğı nı ram.

Axı o, mə nim ağam dır. O, mə nə yax şı ba xır. Hə qi qə tən, zülm

edən lər ni cat tap maz lar!” - de yə ca vab ver di. Doğ ru dan da

ona meyil sal mış dı. Əgər Rəb bi nin də li li ni gör mə səy di, ona

meyil edər di. Biz pis li yi və bia bır çı lı ğı on dan so vuş dur maq

üçün be lə et dik. O, hə qi qə tən, Bi zim sa diq bən də lə ri miz dən -

dir! Hər iki si qa pı ya tə rəf cum du. Qa dın onun köy nə yi ni ar -

xa dan cır dı. On lar qa pı nın ağ zın da ağa sı ilə rast laş dı lar. Qa -

dın de di: “Sə nin ai lə nə pis lik et mək is tə yə nin cə za sı yal nız

zin da na sa lın maq, ya da şid dət li bir əza ba dü çar edil mək -

dir!”” (“Yu sif” su rə si, 22-25).

Hz. Yu sif qa dı nın bu it ti ha mı qar şı sın da özü nü: “O, mə ni tov la -

yıb mə nim lə ya xın lıq et mək is tə di!...” (“Yu sif” su rə si, 26) - de -

yə rək mü da fiə et miş, bu nun üçün qa dı nın ya xın la rın dan bi ri ara la -

rın da şa hid lik et miş di:

“...Əgər köy nə yi ön dən cı rıl mış sa, qa dın doğ ru de yir, o isə

ya lan çı lar dan dır. Yox əgər onun köy nə yi ar xa dan cı rı lıb sa,

qa dın ya lan de yir, o isə doğ ru da nı şan lar dan dır” (“Yu sif” su -

rə si, 26-27).

Ayə də bil di ril di yi ki mi, köy nə yi nin ar xa dan cı rıl mış ol ma sı hz.

Yu si fin doğ ru söy lə di yi nin bir də li li dir. An caq na mus lu lu ğu na da ir

də lil lə ri nin çox açıq ol ma sı na bax ma ya raq, hz. Yu sif zin da na atıl -

mış dı.


Bu ra da hz. Yu sif Allah’dan qorx ma yan, möv qe və mə qam sa hi -

bi olan in san la rın məkr li plan la rı ilə qar şı-qar şı ya qal mış dı. Hz. Yu -

sif qa dı nın is tək lə ri ilə zin dan ara sın da se çim et mək zo run da qal mış -

dı. Üs tə lik, zin da na atı la bil mə si üçün et mə di yi bir gü nah üs tü nə yı -

xıl mış dı. İt ti ham edil di yi gü nah iş isə xalq tə rə fin dən təh qir olu na -

caq, de di-qo du ya ra da caq və üz qı zar da caq bir gü nah olan “zi na dır”.

Onun be lə çir kin bir böh ta na mə ruz qal ma sı nın ye ga nə sə bə bi isə zi -

na et mə yi rədd et mə si və na mus lu, üs tün əx laq lı bir mü səl man ol -

ma sı dır. Hz. Yu si fə qar şı məkr lə qu ru lan tə lə in kar çı la rın sə mi mi mü -

səl man la rı öz yo lun dan dön dər mək və ya on la rı məc bu rən din dən

uzaq laş dır maq üçün tət biq et dik lə ri ənə nə vi üsul lar dan dır.

Bu ha di sə ilə əla qə dar di gər diq qət çə kən möv zu isə be lə dir. Qa -

dın hz. Yu si fi zi na ya məc bur et mək lə onu öz inanc sız və əx laq sız hə -

ya tı na qa tıl ma ğa ça ğı rır dı. Am ma onun is tə di yi ki mi dav ran ma dı ğı -

na gö rə, mü səl man lıq da is rar edən hz. Yu si fi zi na böh ta nı ilə zin da -

na at dır mış dı. Hz. Yu si fin nü mu nə sin də gö rün dü yü ki mi, in kar çı lar

hər za man öz is tək lə ri, hə yat la rı nın əsas par ça sı olan gü nah və əx -

laq sız lıq la rı ilə mö min lə rə böh tan atır, bu nun da nə ti cə sin də on la rın

cə za lan dı rıl ma sı nı tə min et mə yə ça lı şır dı lar.

Hz. Yu sif ona bir hiy lə qu rul du ğu nu bil miş, am ma Allah’ın ra zı -

lı ğı nı hər şey dən üs tün tu tan hər mü səl man ki mi o da zin da nı in kar -

çı la rın ça ğır dı ğı əx laq sız lıq dan üs tün tut muş və uzun müd dət zin -

dan da qal mış dı. Hz. Yu si fin bu möv zu da Allah’a olan dua sı Qu ran -

da be lə bil di ri lir:

“(Yu sif) de di: “Ey Rəb bim! Mə nim üçün zin dan bun la rın

mə ni sövq et dik lə ri işi gör mək dən xoş dur. Əgər hiy lə si ni

mən dən dəf et mə sən, mən on la ra meyil edər və ca hil lər dən

ola ram”. Rəb bi Yu si fin dua sı nı qə bul bu yu rub qa dın la rın

mək rin dən qur tar dı. Hə qi qə tən, O, eşi dən dir, bi lən dir!”

(“Yu sif” su rə si, 33-34).


Bir in sa nın heç bir mad di dəs tə yi ol ma dan, ya şa dı ğı cə miy yə tin

ön də ge dən in san la rı nı qar şı sı na ala raq sa də cə Allah’ın ra zı et mək

üçün həbs də yat ma ğı qə bul et mə si onun nə də rə cə də yük sək bir ima -

na sa hib ol ma sı nın tə za hü rü dür.

Bu ha di sə də ki şərt lə ri rea list bir ba xış bu ca ğın dan bir da ha nə -

zər dən ke çir mək fay da lı dır. Hz. Yu sif böh tan la qar şı laş mış, if ti ra ya

mə ruz qal mış dı. Et mə di yi gü nah dan öt rü onu məh kum et miş di lər.

Uzun müd dət həbs də qal mış dı. Ət ra fın da kı in san lar dan düş mən mü -

na si bə ti və əda lət siz dav ra nış gör müş dü. Mə sə lə nin za hi ri tə rəf lə ri -

ni nə zər dən ke çi rən də onu tə mi zə çı xa ra caq hər han sı bir in san dan

və ya və ziy yət dən hət ta söz ge də bil məz. Gü nah sız ol ma sı na bax -

ma ya raq, hz. Yu si fi həb sə sal maq da qə rar lı ol ma la rı o dövr də həm

bö yük bir əda lət siz li yin hökm sür mə si nin, həm də özü nü qo ru ma ğa

ça lı şan bir in sa nın cə miy yət dən ne cə mü na si bət gör mə si nin tə za hü -

rü dür. Diq qət edi lər sə, də lil lə rin or ta ya qo yul ma sı na bax ma ya raq,

cə miy yət için də ki bu zül mə yol ve ri lir, və ziy yə ti yax şı bil dik lə ri hal -

da, in san la rın heç bi ri haq lı nın tə rə fin də da yan mır. Bu zül mə ra zı lıq

ve rir, öz mən fə ət lə ri ni ön plan da tu tur və gü nah sız ol ma sı na bax ma -

ya raq, bir in sa nın zin da na atıl ma sı na ra zı olur lar. Bu və ziy yət ayə də

be lə bil di ri lir:

“Də lil lə ri gör dük lə ri hal da, ye nə də onu bir müd dət zin da na

sal maq qə ra rı na gəl di lər” (“Yu sif” su rə si, 35).

Nə ti cə də, hz. Yu sif il lər lə zin dan da qal mış dır (“Yu sif” su rə si, 42).

Bu ha di sə lə rin kə nar dan gö rü nü şü və aş ka ra çı xa rıl ma sı nə qə dər çə -

tin ol sa da, hər şe yin ma hiy yə ti ni bi lən mö min lər üçün və ziy yət be -

lə de yil. Mö min lər han sı çə tin lik və sı xın tı ilə qar şı-qar şı ya gə lir sə

gəl sin lər, on lar da im Allah’a tə vək kül edər, heç bir ümid siz li yə qa -

pıl maz, hər və ziy yət də Allah’dan ra zı olar, hər ha di sə də Allah’ın ya -

rat dı ğı bir gö zəl li yin və xe yi rin möv cud ol du ğu na qə ti bir bil gi ilə

iman gə ti rər lər. Doğ ru dan da hz. Yu si fin bir böh tan nə ti cə sin də zin -

da na atıl ma sı bir ca hi lin ba xış bu ca ğın dan bö yük bir uğur suz luq ki -


mi gö rün sə də, nə ti cə onun üçün həm dün ya da, həm də axi rət də bö -

yük bir xe yi rə çev ril miş dir.

Hz. Yu sif zin dan da ol du ğu müd dət də döv rün hökm da rı gör dü yü

bir yu xu nun yo zul ma sı nı is tə miş di. Hökm da rın hü zu run da iş lə yən

və il lər ön cə hz. Yu sif lə ey ni zin dan da qa lan bir adam yu xu nu yoz -

maq üçün hz. Yu si fə baş çə kir. Hz. Yu si fin zin dan da sax lan ma sı nın

il lər ke çən dən son ra xa tır lan ma sı Allah’ın mü əy yən et di yi alın ya zı -

sı nın işı ğın da bu şə kil də ger çək lə şir. Hz. Yu si fin yu xu ya gə tir di yi

hik mət do lu izah sə bə bi ilə hökm dar onu hü zu ru na ça ğı rır. An caq

hz. Yu sif əv vəl cə ona atı lan böh ta nın araş dı rıl ma sı nı və özü nün bir -

mə na lı şə kil də tə mi zə çı xa rıl ma sı nı is tə yir:

“Hökm dar: “Onu mə nim ya nı ma gə ti rin!” - de di. El çi Yu si -

fin ya nı na gəl dik də o: “Ağa nın ya nı na qa yı dıb so ruş ki, əl lə -

ri ni kə sən o qa dın la rın məq sə di nə idi? Hə qi qə tən, Rəb bim

on la rın mək ri ni bi lən dir!”” (“Yu sif” su rə si, 50).

Hökm dar ha di sə nin şa hi di ol muş qa dın la rı hü zu ru na top la yır və

qa dın lar - və zi rin xa nı mı da da xil ol maq şər ti ilə - hz. Yu si fin gü nah -

sız ol du ğu nu eti raf edir lər. Be lə lik lə, hz. Yu si fin gü nah sız ol ma sı or -

ta ya çı xır:

“Hökm dar so ruş du: “Yu si fi tov la yıb yol dan çı xart maq is tə -

mək də məq sə di niz nə idi? Qa dın lar: “Al lah elə mə sin! Biz

onun ba rə sin də pis bir şey bil mi rik!” - de yə ca vab ver di lər.

Və zi rin öv rə ti de di: “Ar tıq in di hə qi qət bəl li ol du. Yu si fi tov -

la yıb yol dan çı xart maq is tə yən mən idim. O, şüb hə siz, doğ -

ru da nı şan lar dan dır!”” (“Yu sif” su rə si, 51).

Hz. Yu sif bu eti raf qar şı sın da bun la rı söy lə miş dir:

“...Bu, ona gö rə dir ki, (və zir ev də) ol ma dıq da mə nim ona xə -

ya nət et mə di yi mi və Allah’ın xa in lə rin hiy lə lə ri nə yol ver mə -

di yi ni bil sin!” (“Yu sif” su rə si, 52).

Hz. Yu si fin Allah’ın ha ram bil di yi bir hə rə kə ti et mək əvə zi nə il -


lər lə zin dan da qal ma ğı üs tün tut ma sı, zi na et di yi nə da ir böh ta na mə -

ruz qal ma sı na bax ma ya raq, gö zəl bir səbir gös tər mə si qi ya mə tə qə -

dər bü tün mö min lə rə nü mu nə ola caq bir dav ra nış dır. Al lah hz. Yu si -

fə gös tər di yi üs tün əx laq, tə vək kül və təs li miy yə tin ar dın dan zin dan -

dan çıx dıq dan son ra Mi sir də güc və iq ti dar ver miş di. Əl bət tə, bu,

Allah’ın hz. Yu si fə dün ya da ver di yi bir əvəz dir. Al lah bu nu ayə də

bu şə kil də bil di rir:

“Be lə lik lə, Yu si fi o yer də möv qe sa hi bi et dik. O, is tə di yi ni

edir di. Biz is tə di yi mi zə mər hə mə ti mi zi nə sib edər, yax şı iş lər,

gö rən lə rin mü ka fa tı nı zay et mə rik. İman gə ti rib pis əməl lər -

dən çə ki nən lər üçün axi rət mü ka fa tı, əl bət tə, da ha xe yir li -

dir” (“Yu sif” su rə si, 56-57).

Hz. Yu si fin hə ya tın dan gö tü rü lən nü mu nə dən də gör dü yü müz ki -

mi, mö min lə rə atı lan böh tan nə qə dər çir kin olur sa ol sun, mö min lə -

rin əley hi nə qu ru lan hiy lə nə qə dər güc lü olur sa ol sun, Allah’ın əmə -

li sa leh qul la rı gec də ol sa tə mi zə çı xır lar. Mü səl man la ra qar şı qu ru -

lan bu cür plan la rın hə ya ta keç mə yə cə yi bir çox ayə lər də xə bər ve -

ril miş və hz. Yu si fin hə ya tı ilə bağ lı bu ha di sə bü tün in san la ra nü -

mu nə və ib rət dər si ola raq bil di ril miş dir.

Hz. Yu si fin qar daş la rı nın ona at dı ğı oğur luq if ti ra sı

Qu ran da qar daş la rı nın hz. Yu si fə qar şı şid dət li bir qıs qanc lıq his -

si bəs lə di yi bil di ri lir. Da ha əv vəl də bil di ril di yi ki mi, on lar hz. Yu si -

fi bu qıs qanc lıq la rı sə bə bi ilə ki çik yaş da olar kən bir qu yu ya at mış

və onun ai lə sin dən, sev di yi in san lar dan ay rıl ma sı na sə bəb ol muş du -

lar.

Ara dan uzun il lər keç miş, hz. Yu sif zin dan dan çı xıb hökm dar tə -

rə fin dən xə zi nə lə rin ba şı na keç dik dən son ra bir gün qar daş la rı ər zaq

al maq üçün onun hü zu ru na gəl miş, an caq hz. Yu si fi ta nı ma mış dı lar.

Hz. Yu sif özü nü yal nız ki çik qar da şı na ta nıt mış və ona baş qa qar -


daş la rı nın et dik lə rin dən üzül mə mə si ni söy lə miş dir. Qar da şı nın ya -

nın da qal ma sı nı is tə miş, an caq ol du ğu öl kə nin qa nun la rı na gö rə onu

ya nın da sax la ya bil mə yə cə yi üçün çox ağıl lı bir plan dü şün müş dü.

Bu ha di sə lər Qu ran da be lə an la dı lır:

“On lar Yu si fin hü zu ru na da xil ol duq la rı za man qar da şı nı

bağ rı na ba sıb de di: “Mən, hə qi qə tən, sə nin qar da şı nam. On -

la rın et dik lə ri iş lər dən kə dər lən mə!” Yu sif on la rın yük lə ri ni

ha zır lat dı ğı vaxt qar da şı nın yü kü nün içi nə bir su qa bı qoy -

du. Son ra bir car çı: “Ey kar van əh li! Siz, hə qi qə tən, oğ ru su -

nuz!” - de yə ha ray çək di. Yə qu bun oğ lan la rı ar xa la rın ca gə -

lən lə rə tə rəf dö nüb: “Nə itir mi si niz?” - de yə so ruş du lar. On -

lar be lə ca vab ver di lər: “Hökm da rın su qa bı nı itir mi şik. Onu

ta pıb gə ti rə nə bir də və yü kü ər zaq ve ri lə cək!” Car çı: “Mən

də bu na za mi nəm!” - de di. Yə qu bun oğ lan la rı de di lər:

“Allah’a and ol sun! Siz də yə qin bi lir si niz ki, biz bu ye rə fit -

nə-fə sad sal maq üçün gəl mə mi şik və biz oğ ru da de yi lik!”

On lar so ruş du lar: “Əgər ya lan de sə niz, onun cə za sı nə dir?”

Qar daş lar: “Onun cə za sı yü kün də ta pı lan ada mın özü dür.

Biz za lim lə ri be lə cə za lan dı rı rıq!” - de yə ca vab ver di lər. Yu -

sif qar da şı nın yü kün dən əv vəl on la rın yük lə ri ni ax tar ma ğa

baş la dı, son ra su qa bı nı qar da şı nın yü kün dən çı xart dı. Biz

Yu si fə be lə bir təd bir öy rət dik. Yox sa hökm da rın di ni nə gö -

rə, o, qar da şı nı tu tub öz ya nın da sax la ya bil məz di. Allah’ın

is tə di yi isə müs təs na dır. Biz is tə di yi miz kim sə ni də rə cə lər lə

yük səl də rik. Hər bi lən dən üs tün bir bi lən də var dır!” (“Yu -

sif” su rə si, 69-76).

Hz. Yu sif il lər lə gör mə di yi qar da şı nı bu məq səd lə ya nın da sax -

la ya bil miş di. An caq hz. Yu si fin qıs qanc və mər hə mət siz qar daş la rı

öz ara la rın da da nı şa raq söz lə ri nin ara sı na sı ğış dır dıq la rı bir cə cüm -

lə ilə hz. Yu si fə özü nün də xə bə ri ol ma dan böh tan at mış və onu oğur -


luq da gü nah lan dır mış dı lar. Hz. Yu si fin qar daş la rı nın bu böh ta nı ayə -

də be lə bil di ri lir:

“De di lər: “Əgər o oğur la mış dır sa, bun dan qa baq onun bir

qar da şı da oğur luq et miş di. Yu sif bu sö zü ürə yin də sax la yıb

on la ra aç ma dı və de di: “Siz da ha pis bir möv qe də si niz.

Al lah si zin aid et di yi niz şey lə ri da ha yax şı bi lir!”” (“Yu sif”

su rə si, 77).

İn kar çı la rın və iki üz lü lük edən lə rin mö min lə rə qar şı duy du ğu kin

və qıs qanc lıq o qə dər bö yük dür ki, hz. Yu si fin qar daş la rı nın nü mu -

nə sin dən də gö rün dü yü ki mi, hər für sət də on la rı in cit mə yə, öz lə ri -

nin xə bə ri ol ma dan be lə on la ra böh tan at ma ğa və hər kə sin gö zün də

ki çilt mə yə ça lı şır lar. An caq hə qi qə ti bi lən, da im Allah’ın əmr lə ri nin

işı ğın da dü şü nən mö min lər bü tün bun la ra gö zəl bir səbir və se vinc -

lə ya na şır. Mö min lər Allah’ın da im on lar la bir lik də ol du ğu na kö nül -

dən ina nır və bu ina mın təs li miy yət və tə vək kü lü nü ya şa yır lar. Hz.

Yu si fin yu xa rı da nə zər dən ke çir di yi miz hə ya tı da bu tə vək kül və əx -

la qın gö zəl bir nü mu nə si dir.

Hz. Mər yə mə atı lan böh tan

Qu ran da an la dı lan ha di sə lə rə ba xar kən sa leh mü səl man la rın,

ümu miy yət lə, ən cid di ol duq la rı möv zu lar da böh tan lar la qar şı laş dı -

ğı nı gö rü rük. Allah’a iman gə ti rən in san la rın qar şı laş dı ğı be lə böh -

tan la rın ən baş lı ca la rın dan bi ri də na mus suz luq böh ta nı dır. Əv vəl ki

sə hi fə lər də də gör dü yü müz ki mi, hz. Yu sif na mu su nu bu qə dər qo -

ru ma sı na bax ma ya raq na mus suz luq it ti ha mı ilə qar şı laş mış dı. Üs tün

əx la qı ilə əs la uy ğun gəl mə yən bu böh tan la onu in san la rın gö zün də

ki çilt mə yə ça lış mış dı lar. Am ma bir az əv vəl bil dir di yi miz ki mi,

Al lah onu tə mi zə çı xar mış və di gər in san la rın da onun gü nah sız lı ğı -

nı gör mə si ni tə min et miş di.

Hz. Yu si fin mə ruz qal dı ğı na mus suz luq böh ta nı nın baş qa bir ox -


şa rı ta rix də mü səl man qa dın la ra atı lıb. Hz. Mər yəm Allah’a olan

ima nı, sə mi miy yə ti, tə miz li yi, na mu su və gö zəl əx la qı ilə Allah’ın

bü tün qa dın la ra nü mu nə ola raq gös tər di yi mü ba rək bir in san dır. Al -

lah hz. Mər yə min mə lək lər va si tə si lə ne cə müj də lən di yi ni bir ayə -

sin də be lə bil di rir:

“Xa tır la ki, bir za man lar mə lək lər be lə de miş di lər: “Ya Mər -

yəm, hə qi qə tən, Al lah sə ni seç miş, tə miz lə miş, aləm lə rin qa -

dın la rın dan üs tün tut muş dur” (“Ali-İmran” su rə si, 42).

Ai lə sin dən ay rı lıb şərq tə rə fə çə ki lən hz. Mər yə mə Al lah öz dər -

ga hın dan Cəb rai li gön dər miş di. Cəb ra il ona gö zəl bir bə şər li ba sın -

da gö rün müş və Allah’ın vəd lə ri ni doğ rult maq üçün gön də ril miş di.

Bu ha di sə lər Qu ran da bu şə kil də bil di ri lir:

“Ki tab da Mər yə mi də yad et. O za man o, ai lə sin dən ay rı lıb

şərq tə rə fin də bir ye rə çə kil miş di. Və ai lə üzv lə rin dən giz lən -

mək üçün pər də tut muş du. Biz Öz ru hu mu zu (Cəb rai li) ya -

nı na gön dər dik. Ona ka mil bir in san qi ya fə sin də gö rün dü.

Mər yəm de di: “Mən sən dən Rəh ma na pə nah apa rı ram. Əgər

müt tə qisən sə, mə nə to xun ma!” (Cəb ra il:) “Mən sə nə an caq

tə miz bir oğ lan ba ğış la maq üçün Rəb bi nin el çi si yəm!” - de -

di. Mər yəm de di: “Mə nim ne cə oğ lum ola bi lər ki, mə nə in -

di yə dək bir in san əli be lə to xun ma mış dır. Mən zi na kar da de -

yi ləm!” De di: “Elə dir, la kin Rəb bin bu yur du ki, bu, Mə nim

üçün asan dır. Biz onu in san lar üçün bir mö cü zə, dər ga hı mız -

dan olan bir mər hə mət ki mi edə cə yik. Bu, əzəl dən təq dir

olun muş bir hökm dür!”” (“Mər yəm” su rə si, 16-21).

Gö rün dü yü ki mi, hz. Mər yəm Allah’ın is tə yi ilə ata sız bir uşaq

dün ya ya gə tir miş di. Uşa ğı ilə bir lik də qöv mü nün ara sı na çıx dıq da

isə özü nə qar şı yax şı mü na si bət gör mə miş və utan maz bir qa dın ol -

maq da gü nah lan dı rıl mış dı:

“Uşa ğı gö tü rüb öz adam la rı nın ya nı na gəl di. On lar de di lər:


“Ey Mər yəm! Sən çox əca ib bir şey lə gəl din! Ey Ha ru nun ba -

cı sı! Atan pis ki şi, anan da zi na kar de yil di!”” (“Mər yəm” su -

rə si, 27-28).

An caq hz. Mər yəm öz qöv mü nün hər cür böh ta nı na, it ti ha mı na

və çir kin dav ra nı şı na bax ma ya raq, tə vək kül lü və səbir li dav ra nı şın -

dan dön mə miş, Allah’ın yar dı mı nın hə mi şə ya nın da ol du ğu nu bi lə -

rək hə rə kət et miş di. Allah’ın əm ri ilə da nı şıq oru cu tu ta raq qöv mü

ilə bir müd dət da nış ma mış dı. Onun ye ri nə hə lə be şik də olan hz. İsa

Allah’ın iz ni ilə da nış mış və Allah’ın bir mö cü zə si ol du ğu nu in san -

la ra gös tər miş di.

Əs lin də, qöv mü hz. Mər yə min na mu su nun və tə miz li yi ni fər qi -

nə va rır dı. An caq hz. Mər yə min on la rın ba til di nin dən uşaq la şa raq

mü səl man ol ma sı bu in san la rın xo şu na gəl mə miş di. Həm çi nin be -

şik də olar kən da nı şa raq pey ğəm bər ol du ğu nu müj də lə yən bir pey -

ğəm bə rin ana sı ol ma sı da in kar çı la rın de di-qo du la rı na və böh tan la -

rı na sə bəb ol muş du. Hal bu ki, o dövr də hz. Mər yə mə dil lə ri ilə sa ta -

şan la rın ha mı sı et dik lə ri nin əvə zi ni dün ya da da, axi rət də də əzab şək -

lin də al mış lar. Hz. Mər yə mə at dıq la rı böh tan lar isə bo şa çıx mış, hz.

Mər yə mi və hz. İsa nı in san la rın gö zün də ki çilt mə yi ba car ma mış dı -

lar. Al lah on la rı bü tün in san la rın gö zün də tə mi zə çı xar mış, hz. Mər -

yə mi Qu ran da tərifləyib in san la ra ta nıt mış dır. Bu gün hər din dən

olan in san hz. Mər yə mi say ğı və sev gi ilə xa tır la yır. Hz. Mər yəm -

dən da nı şı lan ayə lər dən bi ri də be lə dir:

“Həm çi nin na mu su nu möh kəm qo ru yub sax la mış İmranın

qı zı Mər yə mi də mi sal çək di. Biz li ba sı nın ya xa sın dan ona Öz

ru hu muz dan üfür dük. Mər yəm Rəb bi nin söz lə ri ni, ki tab la -

rı nı təs diq et di və ita ət edən lər dən ol du” (“Təh rim” su rə si,

12).

An caq bu ra da hz. Mər yə mə zi na böh ta nı atan la rın üz lə şə cə yi aqi -

bə ti bil mək də əhə miy yət li dir. İs tər hz. Mər yəm za ma nın da, is tər sə


də on dan son ra ya şa yan nə sil lər də bir çox in kar çı in san hz. Mər yə -

mə və onun na mu su na dil uzat mış dır. Hz. Mər yə mə böh tan atan kim -

sə lə rin Al lah dər ga hın da ala ca ğı əvəz bir ayə də be lə bil di ri lir:

“La kin on lar ver dik lə ri əh di poz duq la rı, Allah’ın ayə lə ri ni

in kar et dik lə ri, pey ğəm bər lə ri haq sız ye rə öl dür dük lə ri və:

“Ürək lə ri miz pər də li dir!” - de dik lə ri ucun dan Allah’ın lə nə -

ti nə dü çar ol du lar. Bə li, öz küfr lə ri üzün dən Al lah on la rın

ürək lə ri nə mö hür vur muş dur. Bu na gö rə də on la rın yal nız

az bir his sə si iman gə ti rər. On lar həm də küfr et dik lə ri və

Mər yə mə qar şı bö yük bir böh tan de dik lə ri üçün lə nə tə dü -

çar ol du lar. On la rın cə za lan dı rıl ma sı nın bir sə bə bi də: “Biz,

Allah’ın el çi si Mər yəm oğ lu İsa əl-Mə si hi öl dür dük”, - de mə -

lə ri dir...” (“Ni sa” su rə si, 155-157).

Mö min lə rə atı lan zi na böh ta nı

Hz. Muhəmməd (s.ə.v.) döv rün də də mü səl man la ra na mus la bağ -

lı böh tan lar yağ dı rıl ma sı da vam et miş, bu böh tan lar hz. Mər yə min

və ya hz. Yu si fin mə ruz qal dı ğı if ti ra lar dan heç də fərq lən mə miş dir.

Mö min lər ara sın dan çı xan bə zi kim sə lər mö min bir qa dı na çir -

kin bir böh tan ata raq ol duq ca bö yük bir xə ta ya düş müş dü lər. Bir in -

sa na böh tan at maq, o in san haq qın da heç nə bil mə dən ya lan söy lə -

mək ca hil bir in san üçün ol duq ca asan iş dir. Am ma böh ta nın Al lah

dər ga hın da kı əvə zi son də rə cə ağır dır. Xü su si lə in kar çı lar bu əzab lı

əvəz ba rə də dü şün məz, bu nu öz lə rin dən çox uzaq da gö rər lər. An caq

Al lah iş lə di lən bir sö zü də unut maz və ya nıl maz. Dün ya hə ya tın da

tə miz, na mus lu, şə rəf li in san la rı böh tan la qa ra la ma ğı asan iş sa yan -

lar axi rət də bu gü nah la rı on la ra xa tır la dı lan da və ala caq la rı əvəz on -

la ra gös tə ri lən də tə səl li si ol ma yan son də rə cə bö yük bir peş man çı -

lıq və də rin acı hiss edə cək lər. Al lah mö min qa dın la ra böh tan atan -

la rın axi rət də rast la şa ca ğı və ziy yə ti öz ayə lə rin də be lə bil di rir:


“Zi na dan xə bə ri ol ma yan na mus lu, is mət li mö min qa dın la rı

zi na da it ti ham edən lər dün ya da və axi rət də lə nə tə dü çar olar -

lar. On la rı çox bö yük bir əzab göz lə yir! Qi ya mət gü nü dil lə -

ri, əl lə ri və ayaq la rı et dik lə ri əməl lər ba rə sin də on la rın əley -

hi nə şə ha dət ve rə cək dir. O gün Al lah on la rın cə za sı nı la yi -

qin cə ve rə cək və on lar Allah’ın açıq-aş kar bir haqq ol du ğu -

nu bi lə cək lər!” (“Nur” su rə si, 23-25).

Hz. Sü ley ma na atı lan böh tan

Qu ran da da bil di ril di yi ki mi, hz. Sü ley man çox bö yük bir mal-

mül kün və sər və tin sa hi bi ol muş dur. Al lah Qu ran da hz. Sü ley ma nın

sa hib ol du ğu sər vət və ha ki miy yət lə bağ lı bir çox mə lu mat lar ver -

miş dir. Hz. Sü ley man isə bü tün bu sər və ti və zən gin li yi Allah’ı zikr

et mək üçün is tə miş və sa hib ol duq la rı nın ha mı sı nın Allah’ın bir lüt -

fü ol du ğu nu bi lə rək Rəb bi nə şükür et miş di.

“Bə qə rə” su rə sin də Allah’ın ki ta bı nı ya lan la ma ğa ça lı şan la rın hz.

Sü ley ma nın sa hib ol du ğu mülk haq qın da şey tan la rın söy lə dik lə ri nə

inan ma sı bil di ri lir. Möv zu ilə bağ lı ayə be lə dir:

“Al lah tə rə fin dən on la ra əl lə rin də ki ni təs diq edən bir pey -

ğəm bər gəl dik də ki tab ve ri lən lər dən bir qis mi gu ya bil mir -

miş ki mi, Allah’ın ki ta bı na ar xa çe vir di. Sü ley ma nın səl tə nə -

ti nə da ir şey tan la rın oxu duq la rı na uy du lar. Sü ley man ka fir

ol ma dı, la kin şey tan lar in kar et di lər...” (“Bə qə rə” su rə si, 101-

102).

İn kar çı lar, böh tan çı lar və mö min lər əley hi nə fit nə-fə sad tö rət -

mək is tə yən lər isə hz. Sü ley ma nın mül kü əley hi nə də ya lan lar ha -

zır la mış dı lar. Hz. Sü ley ma nın mal-mül kü əley hi nə if ti ra söy lə yən -

lər lə bağ lı Qu ran da heç bir de tal ve ril mə yib. An caq bir çox ta ri xi

qay naq lar da hz. Sü ley ma nın zən gin li yə uyub hə ya tı nı əx laq sız lıq

için də ya şa ma sı yö nün də bə zi de di-qo du la rın ya yıl dı ğı bil di ri lir.


Əgər hz. Sü ley man əley hi nə be lə bir şa yiə çı xa rıl mış sa, bu, bö -

yük bir ya lan və böh tandır. Çün ki yu xa rı da da bil di ril di yi ki mi, hz.

Sü ley man zən gin li yin Al lah tə rə fin dən ve ri lən bir ne mət ol du ğu nu

bi lən və hər an Allah’a ona ver di yi ne mət lər üçün şükür edən sa leh

bir pey ğəm bər dir. O, öz zən gin lik və gü cün dən isə hə mi şə Al lah ri -

za sı na uy ğun şə kil də is ti fa də et miş dir.

Bə zi in san la rın hz. Sü ley ma nın dav ra nı şı haq qın da əsas sız də lil -

lər lə or ta ya çıx ma sı nın əsl sə bə bi məhz di nə olan düş mən çi lik dir.

Mö min lə ri, xü su si lə Allah’ın el çi lə ri ni inanc ba xı mın dan zə if, əx -

laq sız in san və əy lən cə hə vəs ka rı ki mi gös tər mək, on la rın na mu su

ilə bağ lı şüb hə oyat maq böh tan çı la rın tez-tez is ti fa də et di yi bir yol -

dur. Be lə lik lə, böh tan çı lar in san la rın el çi lə rə və mö min lə rə gü vən -

mə si ni və on la rı din lə mə si ni ən gəl lə mə yə ça lı şır lar. An caq Al lah in -

kar çı la rın bu plan la rı nı hə mi şə poz muş, iman gə ti rən lə ri hər cür böh -

tan dan tə miz lə miş dir.

Mü səl man lar həm çi nin in kar çı la rın on la ra at dı ğı böh tan la rın mü -

qa bi lin də səbir edə rək, Allah’a olan tə vək kül və ita ət lə ri ni hər cür

şərt lər çər çi və sin də gös tə rə rək axi rət də ki də rə cə lə ri ni ar tır mış lar. İn -

kar çı la rın on la ra zə rər ver mək üçün əl at dı ğı bü tün cəhd lər bo şa çıx -

mış və bü tün bun lar mö min lə rin əbə di gö zəl lik və ne mət lər lə mü ka -

fat lan dı rıl ma sı na və si lə ol muş dur.

İn kar çı la rın mü səl man la ra qar şı

yö nə lən is teh za do lu böh tan la rı

Az ön cə qeyd et di yi miz ki mi, in kar çı lar mö min lə rin Allah’ın di -

ni ni yay ma sı nı və in san la rın on la rın təb liğ et di yi hə qi qət lə ri din lə -

mə si ni ən gəl lə mək üçün hər cür yol lar dü şün müş lər. Böh tan da bu

yol lar dan bi ri dir. Əv vəl ki sə hi fə lər də ta rix bo yun ca Allah’ın el çi lə -

ri nə və sa leh mö min lə rə atı lan böh tan lar la bağ lı Qu ran da bil di ri lən


par ça lar dan bə zi nü mu nə lər ver dik. Son ra kı sə hi fə lər də isə “...Siz -

dən əv vəl ki tab ve ril miş kim sə lər dən və şə rik qo şan lar dan bir

çox əziy yət li söz lər eşi də cək si niz. Əgər səbir edib Allah’dan qorx -

sa nız, əl bət tə, bu, məq sə də mü va fiq iş lər dən dir” (“Ali-İm ran”

su rə si, 186) ayə si nin bir tə za hü rü ola raq in kar çı la rın mö min lə ri öz

tə səv vür lə ri nə gö rə al çalt maq üçün söy lə dik lə ri ya lan lar dan söz aça -

ca ğıq. Allah’a və di nə düş mən olan in san la rın mö min lə ri in cit mək

və on la rı di gər in san la rın gö zün də ki çilt mək məq sə di lə təh qi ra miz

söz lər söy lə dik lə ri ni, an caq bu cəhd lə ri nin əs la baş tut ma ya ca ğı nı

söy lə yə cə yik.

Lov ğa lıq və özün dən ra zı lıq ya la nı

Mü səl man la ra qar şı ən çox yö nəl di lən it ti ham lar dan bi ri də tə -

kəb bür lü lük və özün dən ra zı lıq id dia sı dır. Hər bir cə miy yət də pis qar -

şı la nan bu xü su siy yə tin mö min lə rə ya pış dı rıl ma sı cəh di nin məq sə -

di ye nə ey ni dir: xal qın mö min lə rin əx la qı na ta be ol ma sı na ən gəl tö -

rət mək... İn san lar tə kəb bür lü və özün dən ra zı in san la ra qar şı an ti pa -

ti ya du yar və on lar la bə ra bər ol maq, on la ra ox şa maq is tə məz lər. İn -

kar çı lar da in san la rın bu psi xo lo gi ya sın dan ya rar la na bil mək üçün

mö min lə ri özün dən ra zı və tə kəb bür lü ol maq da it ti ham edər lər.

Bu yön də haq sız bir pis lə nil mə yə mə ruz qa lan el çi lər dən bi ri də

hz. Sa leh dir:

“Sə mud (qöv mü) təh did lə ri ya lan say mış dı. On lar de miş di -

lər: “Mə gər biz özü müz dən olan bir ada ma mı ta be ola ca ğıq?!

Biz on da haqq yol dan az mış və də li lik et miş ola rıq! Mə gər

içə ri miz dən vəhy yal nız ona mı na zil ol muş dur?! Xeyr, o, ya -

lan çı nın, lov ğa nın bi ri dir!” On lar ki min ya lan çı, ki min lov -

ğa ol du ğu nu sa bah müt ləq bi lə cək lər!” (“Qə mər” su rə si, 23-

26).

Bu ayə lər dən də gö rün dü yü ki mi, hz. Sa le hin qöv mü iç lə rin dən


bir in sa na Allah’ın lütf lü ol ma sı nı, ona el çi lik və zi fə si ni ver mə si ni

qə bul edə bil mə miş di. Bu sə bəb dən də iman sa hi bi, ürə yi yum şaq,

tə va zö kar və gö zəl əx laq lı bir pey ğəm bə rə on la rı haqq di ni nə, gö zəl

əx la qa, doğ ru yo la də vət et di yi üçün qə zəb lən miş, onun əley hi nə ya -

lan lar uy dur muş du lar. Allah’ın sa leh qul la rı na be lə ağır və qəl bə to -

xu nan söz lər söy lə mək, on la ra və ət ra fın da kı in san la ra əziy yət ver -

mə yə ça lış maq in kar çı la ra asan gö rü nə bi lər. An caq bu in san lar yad -

dan çı xar ma ma lı dır ki, kim be lə pis lik et miş sə, əvə zi ni həm dün ya -

da, həm də axi rət də tam şə kil də ala caq. Keç miş də ya şa yıb pey ğəm -

bər lə rə və el çi lə rə söz lə ri ilə zə rər ver mə yə ça lı şan heç bir kəs dün -

ya da kı və axi rət də ki əzab dan xi las ola bil mə miş dir. Al lah hz. Sa le -

hə əziy yət ve rən Sə mud qöv mü nün aqi bə ti ni be lə bil di rir:

“Mə nim əza bım və qor xut ma ğım ne cə ol du! Biz on la ra bir -

cə dəh şət li səs gön dər dik, dər hal (heyvanlar üçün) ağıl dü zəl -

də nin is ti fa də et di yi qu ru ota dön dü lər” (“Qə mər” su rə si, 30-

31).

Də li lik böh ta nı

Az ön cə bil di ril di yi ki mi, in kar çı lar Allah’ın el çi lə ri nə olan düş -

mən çi lik və nif rət hiss lə rin dən ta rix bo yun ca ox şar üsul lar la is ti fa də

et miş lər. Hz. Yu sif, hz. Mər yəm və Pey ğəm bə ri miz (s.ə.v.) döv rün -

də sə ha bə lə rə na mus mə sə lə si ilə bağ lı böh tan atıl ma sı bu nun in kar -

çı la rın klas sik bir üsu lu ol du ğu nu gös tə rir. İn kar çı la rın hər dövr də

tez-tez is ti fa də et di yi di gər bir üsul da el çi lə ri də li ol maq da it ti ham

et mə lə ri dir. Hz. Muhəmməd (s.ə.v.) də da xil ol maq la, bir çox el çi

Allah’a və di nə olan bağ lı lıq la rı məq sə di lə ey ni böh tan la qar şı laş -

mış lar. Al lah ayə lə rin də el çi lə rin də li lik də it ti ham edil mə si nin sə bə -

bi ni be lə bil di rir:

“Yox sa öz pey ğəm bər lə ri ni ta nı ma dı lar və bu na gö rə onu in -

kar edir lər? Ya xud: “On da di va nə lik var?” - de di lər. Xeyr,


Pey ğəm bər on la ra haq la gəl di. La kin on la rın ək sə riy yə ti haq -

qı xoş la mır. Əgər haqq on la rın nəfs lə ri nin is tək lə ri nə ta be ol -

say dı, göy lər, yer və on lar da olan lar kor la nıb ge dər di. Xeyr,

Biz on lar üçün öyüd-nə si hət gə tir dik, on lar isə öz lə ri nə edi -

lən öyüd-nə si hət dən üz dön də rir lər” (“Mu mi nun” su rə si, 69-

71).

İn kar çı la rın el çi lə rə qar şı çıx ma sı nın sə bə bi yu xa rı da kı ayə lər də

də bil di ril di yi ki mi, el çi lə rin yay dı ğı hə qi qət lə rin bu in san la rın dün -

yə vi is tək və ma raq la rı na zidd ol ma sı dır. Allah’ın el çi lə ri bu in san -

lar dan heç bir əvəz göz lə mə sə də, san ki on la rı bö yük bir borc al tı na

sa lır mış ki mi el çi lə ri sus dur ma ğa və ara dan gö tür mə yə ça lı şır dı lar.

Hal bu ki, in kar çı cə miy yə tin on la ra gə lən Al lah el çi si ni da nış dır ma -

ma sı və ya onu din lə mə mə si in kar çı la rın axi rət hə ya tın da qar şı la şa -

ca ğı aqi bə ti də yiş dir mə yə cək dir. Al lah yu xa rı da kı ayə lə rin da va mın -

da be lə bil di rir:

“Yox sa sən on lar dan bir muzd is tə yir sən? Rəb bi nin əc ri da -

ha xe yir li dir. O, ru zi ve rən lə rin ən yax şı sı dır! Əs lin də, sən

on la rı doğ ru yo la də vət edir sən! Axi rə tə inan ma yan lar isə

doğ ru yol dan sa pan lar dır!” (“Mu mi nun” su rə si, 72-74).

İn kar çı la rın Allah’ın gön dər di yi el çi lə ri də li lik də it ti ham et mə si

bir mi ras ki mi nə sil dən-nə slə, üm mət dən-üm mə tə keç miş dir. Hər

dövr də pey ğəm bər lər və on la rın ar dın ca haqq di ni ni təb liğ edən mü -

səl man lar ox şar böh tan lar la qar şı laş mış lar. An caq di ni in kar edən lə -

rin bü tün cəhd lə ri nə rəğ mən bu əmə li sa leh in san la rın Allah’ın haqq

yo lun dan dön mə mə si Qu ran da bil di ril miş dir. Qu ran da də li lik it ti ha -

mı ilə qar şı laş dıq la rı xə bər ve ri lən di gər el çi lər lə bağ lı bə zi ayə lər

be lə dir:


Hz. Muhəmməd (s.ə.v.)

“On lar be lə de di lər: “Ey özü nə ki tab na zil edi lən kəs! Axı sən

di va nə sən!” (“Hicr” su rə si, 6).

“Hə qi qə tən, ka fir lər Qu ra nı eşit dik lə ri za man az qa la sə ni

göz lə ri ilə ye yə lər. On lar: “O, di va nə dir!” - de yir lər” (“Qə -

ləm” su rə si, 51).

“On lar isə on dan üz çe vi rib be lə de di lər: “Bu, öy rə dil miş bir

di va nə dir!”” (“Du xan” su rə si, 14).

Hz. Hud

“Tay fa sı nın ka fir baş çı la rı ona: “Biz sə ni sə feh lik için də gö -

rür və ya lan çı lar dın he sab edi rik!” - de yə ca vab ver di lər. Hud

de di: “Ey ca maa tım! Mən heç də sə feh de yi ləm, la kin mən

aləm lə rin Rəb bi tə rə fin dən gön də ril miş bir pey ğəm bə rəm!

Mən si zə Rəb bi min əmr lə ri ni təb liğ edi rəm. Mən si zə doğ ru

məs lə hət ve rə nəm” (“Əraf” su rə si, 66-68).

Hz. Nuh

“Bu adam da sa də cə ola raq bir də li lik var. Hə lə bir müd dət

göz lə yin!” Nuh be lə de di: “Ey Rəb bim! On la rın mə ni ya lan -

çı he sab et mə lə ri nə qar şı mə nə kö mək et!”” (“Mu mi nun” su -

rə si, 25-26).

“Bun lar dan əv vəl Nuh qöv mü öz pey ğəm bə ri ni tək zib et miş

və bən də mi zi ya lan çı sa yıb: “Di va nə dir!” - de miş di lər. Ona

(ri sa lə ti təb liğ et mək) qa da ğan edil miş di” (“Qə mər” su rə si,

9).


Hz. Mu sa

“Fi ron: “Si zə gön də ril miş pey ğəm bər, şüb hə siz ki, di va nə -

dir!” - de di” (“Şüə ra” su rə si, 27).

Yu xa rı da qeyd et di yi miz ayə lər dən də gö rün dü yü ki mi, in kar çı -

lar Allah’ın gön dər di yi pey ğəm bər lə ri də li lik, ağıl ça tış maz lı ğı, cin li

və di va nə ol maq ki mi si fət lər lə alçaltmağa ça lış mış lar. On la rın bu -

ra da kı məq sə di doğ ru ola nı, haqq di ni hər za man kı ki mi in kar edə

bil mək, dün ya da öz is tək və ar zu la rı na gö rə ya şa maq, on la rı ba şı boş

qə bul et dir mək üçün el çi lə rin söy lə dik lə ri ni ya lan la maq is tə mə lə ri -

dir. İn kar çı lar in san la rın əq li bir ye tər siz lik için də gör dük lə ri adam -

la ra inan ma ya caq la rı nı bil dik lə ri üçün be lə bir üsul dan is ti fa də et -

miş di lər.

An caq el çi lə ri də li lik də it ti ham edən lə rin və on la ra dil lə ri ilə sı -

xın tı və əzab ya şat ma ğa ça lı şan la rın qar şı laş dı ğı aqi bət də on la rın

dai mi böh tan la rı ki mi bir-bi ri nə ox şa mış dır. Al lah hz. Mu sa nı ca du -

gər və ya də li ol maq da it ti ham edən fi ro nun aqi bə ti ni Qu ran da be lə

bil di rir:

“O, bü tün əyan la rı ilə bir lik də üz dön də rib: “Bu sehr baz dır,

ya xud da də li dir!” - de miş di. Nə ha yət, onu və əs gər lə ri ni tu -

tub də ni zə at dıq. O, mə zəm mə tə la yiq bir iş gör müş dü” (“Za -

ri yat” su rə si, 39-40).

Yo lu nu az ma if ti ra sı

Qu ran da bir çox el çi nin yo lu nu az maq da gü nah lan dı rıl dı ğı da bil -

di ri lir. İn kar çı lar Allah’a və axi rət gü nü nə iman et mədiklərinə bax -

ma ya raq, el çi lə rə qar şı çı xa raq xal qın gö zün də din dar do nu na gir -

mə yə ça lı şır dı lar. El çi lə ri isə köhnə din lə ri ni poz ma ğa ça lı şan, di nə

az ğın də yər lər və ya lan lar gə ti rən in san lar ki mi gös tər mək is tə yir di -

lər.


On la rın bu ra da kı məq sə di el çi lə ri xal qın gö zün də din pər də si al -

tın da qa zanc ax ta ran eti bar sız in san lar ki mi gös tər mə yə ça lış maq dır.

Fi ron və ət ra fın da kı lar da hz. Mu sa və hz. Ha ru na mü na si bət də bu -

na bən zər bir üsul dan is ti fa də et miş di lər:

“On lar de di lər: “Bu iki si, əl bət tə, sehr baz dır. On lar öz sehr -

lə ri ilə si zi yur du nuz dan qo vub çı xart maq və si zin ən gö zəl

di ni ni zi yox et mək is tə yir lər. Ona gö rə də bü tün hiy lə va si tə -

lə ri ni zi top la yın, son ra da səf-səf gə lin. Bu gün qa lib gə lən ni -

cat ta pa caq dır!”” (“Ta ha” su rə si, 63-64).

Baş qa bir ayə də isə fi ro nun din siz li yi nə və za lım lı ğı na bax ma -

ya raq, be lə de di yi bil di ri lir:

“Fi ron de di: “Bu ra xın mə ni Mu sa nı öl dü rüm, qoy o da Rəb -

bi ni ça ğır sın. Doğ ru su, mən onun si zin di ni ni zi də yiş di rə cə -

yin dən və yer üzün də fit nə-fə sad tö rə də cə yin dən qor xu ram””

(“Mu min” su rə si, 26).

Fi ro nun bu söz lə rin də sə mi mi ol ma dı ğı, an caq bu nu xal qı al dat -

maq üçün söy lə di yi ha mı ya ay dın dır. Çün ki əsl di ni ara dan qal dır -

ma ğa ça lı şan, yer üzün də fə sad və poz ğun luq ya yan, in san la ra zülm

edən kəs onun elə özü idi.

Hz. Mu sa dan baş qa bir çox di gər el çi də yo lu nu az maq da gü nah -

lan dı rıl mış dı. Hz. Nuh da qöv mü tə rə fin dən yo lu nu az maq da və çaş -

qın lı ğa düş mək də gü nah lan dı rı lan el çi lər dən dir:

“Tay fa sı nın baş çı la rı ona: “Biz sə ni açıq-ay dın az mış gö rü -

rük!, - de yə ca vab ver di lər. O de di: “Mən heç az ma mı şam,

la kin mən aləm lə rin Rəb bi tə rə fin dən gön də ril miş bir pey -

ğəm bə rəm!” (“Əraf” su rə si, 60-61).

Qövm lə ri tə rə fin dən möv cud din dən sap maq da gü nah lan dı rı lan

el çi lər dən və əmə li sa leh mü səl man lar dan bə zi lə ri isə Qu ran da be lə

bil di ri lir:

“On lar de di lər: “Ey Sa leh! Sən bun dan əv vəl içə ri miz də (bö -


yü yü müz, ağ saq qa lı mız ol ma ğa) ümid edi lən bir adam idin.

İn di ata la rı mı zın iba dət et di yi nə iba dət et mə yi bi zə qa da ğan -

mı edir sən? Doğ ru su, biz sə nin biz lə ri də vət et di yin ba rə də

şəkk-şüb hə için də yik”” (“Hud” su rə si, 62).

“Hə qi qə tən, gü nah kar lar iman gə tir miş kim sə lə rə gü lür dü -

lər. Yan la rın dan ke çər kən bir-bi ri nə qaş-göz edir di lər. Ai lə -

lə ri nin ya nı na qa yıt dıq da isə kef lə ri kök qa yı dır dı lar. On la -

rı gör dük də: “Doğ ru su, bun lar azan lar dır!” - de yir di lər”

(“Mü təf fi fin” su rə si, 29-32).

Əl bət tə, əsl az ğın lıq və çaş qın lıq için də olan lar Allah’ın el çi lə ri -

nə qar şı çı xan lar, Allah’ın var lı ğı nı, axi rə ti in kar edən lər, tər tə miz,

iman lı, dü rüst və sə mi mi in san la ra böh tan lar ata raq on la ra zülm

edən lər dir. Al lah əsl dün ya hə ya tı na uyan, axi rə ti unu da raq, on la ra

söy lə nən lə ri eşit mə yə rək, gös tə ri lən də lil lə ri gör mə yə rək ya şa yan

in kar çı la rın çaş mış bir az ğın ol du ğu nu Qu ran da be lə bu yur muş dur:

“Bu dün ya da kor olan axi rət də də kor olar və haqq yol dan

da ha da çox azar!” (“İs ra” su rə si, 72).

Sehr baz lıq if ti ra sı

Keç miş də el çi lə rin ün va nı na söy lə nən böh tan lar dan bir baş qa sı

da - əv vəl ki sə hi fə lər də hz. Mu sa nın hə ya tın dan da gör dü yü müz ki -

mi - ca du gər lik it ti ha mı idi. Ma raq lı dır ki, fərq li dövr də və fərq li cə -

miy yət də ya şa ma la rı na bax ma ya raq, bir çox el çi yə ey ni it ti ham ün -

van lan mış dır. Al lah bir ayə sin də in kar çı la rın mö min lə rə söy lə di yi

ca du gər lik it ti ha mı nı alu də çi lik ha lı na gə tir dik lə ri ni be lə bil di rir:

“Elə cə də on lar dan əv vəl ki lər öz lə ri nə bir pey ğəm bər gə lər-

gəl məz ona sehr baz, di va nə de di lər. Gö rə sən, on lar bu nu bir-

bi ri nə və siy yət mi et miş lər?! Xeyr, on lar az ğın bir qövm dür -

lər!” (“Za ri yat” su rə si, 52-53).


Öz ara la rın dan olan bir in sa nın on la ra Allah’ın di ni ni an lat ma sı -

nı heç cür qə bul et mə yən in kar çı lar el çi lə ri ca du gər lik də gü nah lan -

dı ra raq in san la rın bu el çi dən uzaq ol ma sı nı tə min et mək is təyir lər.

Bir məq səd lə ri də el çi nin in san la rı ca du gər ki mi öz tə si ri al tı na al -

ma sı ba rə də şa yiə yay maq dır. Çün ki el çi lə rin sə mi mi və hik mət li da -

nı şıq la rı nı din lə yə rək on la rın Allah’a və di nə bağ lı lı ğı nı gö rən, gö -

zəl əx la qı na şa hid olan vic dan lı və ağıl lı in san lar el çi lə rə bağ lan mış

və on la ra dua et miş lər. İn kar çı lar bu əmə li sa leh in san la rın di nə və

Allah’a güc lü bağ lı lı ğı nı əhə miy yət siz və də yər siz gös tər mək, di gər

in san la rın da el çi lə rə bağ lan ma sı na ma ne ol maq üçün on la rı ca du -

gər ol maq da it ti ham et miş di lər. Hz. Muhəmməd (s.ə.v.) də da xil ol -

maq la, bir çox el çi nin ün va nı na söy lə nən ca du gər lik böh tan la rı Qu -

ran da be lə bil di ri lir:

“İçə ri lə rin dən bir ada ma: “İn san la rı qor xut, iman gə ti rən lə -

ri Rəb bi ya nın da gö zəl mü ka fat göz lə di yi ilə müj də lə!” - de -

yə vəhy et mə yi miz xal qa tə əc cüb lü gəl di mi ki, ka fir lər: “Bu,

hə qi qə tən, aş kar bir sehr baz dır!” - de di lər” (“Yu nis” su rə si,

2).

“On lar öz içə ri lə rin dən öz lə ri nə qor xu dan bir pey ğəm bər gəl -

mə si nə tə əc cüb et di lər və ka fir lər be lə de di lər: “Bu, ya lan çı

bir sehr baz dır! Əcə ba, o, tan rı la rın ha mı sı nı bir tan rı mı

edir? Bu, doğ ru dan da, çox tə əc cüb lü bir şey dir” (“Sad” su -

rə si, 4-5).

İn kar çı lar el çi lə rə ca du gər de yə böh tan at maq la ya na şı, el çi nin

özü nün də ca du lan mış ol du ğu nu id dia et miş lər. El çi lə rə ca du lan mış

böh ta nın atıl dı ğı nı bil di rən ayə lər dən bə zi lə ri be lə dir:

“On lar sə nə qu laq as dıq la rı za man nə yi din lə dik lə ri ni və za -

lımların öz ara la rın da giz li-giz li da nı şıb: “Siz an caq ov sun -

lan mış bir ada ma uyur su nuz!” - de dik lə ri ni də bi li rik” (“İs -

ra” su rə si, 47).


“On lar de di lər: “Hə qi qə tən, sən ov sun lan mış lar dan san! Sən

də bi zim ki mi an caq adi bir in san san! Əgər doğ ru da nı şan -

lar dan san sa, bi zə bir mö cü zə gə tir!”” (“Şüə ra” su rə si, 153-

154).

“...Za lımlar de di lər: “Siz an caq ov sun lan mış bir ada ma ta be

olur su nuz!”” (“Fur qan” su rə si, 8).

Yu xa rı da kı ayə lə rin da va mın da Allah’ın el çi lə ri ca du gər və ya

ca du lan mış ol maq ya la nı ilə qa ra la ma ğa ça lı şan in san la ra ver di yi ca -

vab be lə dir:

“Bir gör, sə ni kim lə rə bən zət di lər! On lar yol dan az dı lar və

bir da ha doğ ru yo lu ta pa bil məz lər!” (“İs ra” su rə si, 48).

“Bir gör, sə nin ba rən də ne cə mə səl lər çək di lər! Ar tıq az dı lar

və bir da ha yol ta pa bil məz lər!” (“Fur qan” su rə si, 9).

İn kar çı la rın is teh za və kin do lu söz lə ri

Allah’ın el çi lə ri nə və on la ra ina nan mö min lə rə qar şı bö yük bir

kin və qə zəb his si du yan, Allah’ın on la ra ver di yi mad di və mə nə vi

zən gin lik lə rə, gö zəl lik lə rə hə səd apa ran in kar çı lar mö min lə rə in ci -

di ci və hə qa rət do lu söz lər söy lə miş lər. İn kar çı la rın mö min lə rə söy -

lə di yi bu söz lər dən bə zi lə ri bir ayə də be lə bil di ri lir:

“Tay fa sı nın ka fir əyan-əş ra fı de di lər: “Biz sə ni an caq özü -

müz ki mi bir in san sa yır, elə ilk ba xış da yal nız içi miz də ki sə -

fil lə rin sə nə uy du ğu nu gö rü rük. Ey ni za man da, si zin biz dən

üs tün ol du ğu nu zu da gör mü rük. Ək si nə, biz si zi ya lan çı he -

sab edi rik!”” (“Hud” su rə si, 27).

Fi ro nun hz. Mu sa ya qar şı iş lət di yi sə viy yə siz və da va kar üs lub

in kar çı la rın da xi lin də bəs lə dik lə ri qə zə bin bir tə za hü rü dür:

“Fi ron öz qöv mü nə mü ra ci ət edib de di: “Ey qöv müm! Mə -

gər Mi sir səl tə nə ti, al tım dan axıb ge dən bu çay lar mə nim de -

yil mi?! Mə gər gör mür sü nüz mü?! Ya xud mən az qa la ay dın


de yə bil mə yən bu za val lı kim sə dən da ha yax şı de yi ləm mi?!”

(“Zux ruf” su rə si, 51-52).

Yu xa rı da kı ayə lər də də bil di ril di yi ki mi, fi ron Allah’ın el çi si olan

hz. Mu sa ya qar şı son də rə cə sə viy yə siz söz lər iş lət miş dir. Ye ga nə

fik ri dün yə vi və mad di də yər lər olan fi ron bir in sa nın üs tün lü yü nün

sa hib ol du ğu mal lar da, möv qe və mə qam da ola bil mə yə cə yi ni an la -

ma ya caq qə dər ağıl sız və vic dan sız dır. Fi ro nun in san la rı qə bi lə lə ri -

nə və zən gin lik lə ri nə gö rə təs nif edib də yər lən di rən, on la rın bə zi fi -

zi ki ça tış maz lı ğı na riş xənd edən, son də rə cə al çaq xa rak te rə ma lik

bir in san ol du ğu onun söz lə rin dən də açıq gö rü nür.

İn kar çı lar ta rix bo yun ca fi ro nun hz. Mu sa ya söy lə di yi böh tan lar -

la, təh qi ra miz söz lər lə, ya lan lar la mö min lə ri sar sı da caq la rı nı, on la -

rı qor xu ya və ümid siz li yə sa la caq la rı nı zənn et miş di lər. Hal bu ki, in -

kar çı la rın mö min lə rə de di yi ən ağır söz lər axi rət də on la ra sa vab şək -

lin də dö nə cək və bu, səbir gös tə ril mə si gə rək olan bir dav ra nış dır.

İn kar çı lar bu söz lə ri ina nan la ra zə rər ver mək üçün sərf edir, əs lin də

isə bö yük bir qəf lət için də qa la raq mö min lə rin axi rət də ki də rə cə si ni

ar tı rır lar.

Mö min lər bu söz lə rin mü qa bi lin də, gös tər dik lə ri səbir lə in kar çı -

la rın sə viy yə si nə əs la en mir, sər gi lə dik lə ri gö zəl dav ra nış la və gö -

zəl söz lər lə tər bi yə lənir və cən nə tə la yiq mə nə vi ka mil li yə çat ırlar.

Ay rı ca, in kar çı la rın bu cür hü cum la rı na mə ruz qal ma la rı mö min lə -

rin sə mi miy yə ti nə, ina mı na bir ba xış dır; öz lə rin dən əv vəl ya şa mış

əmə li sa leh mö min lər be lə gü nah la ra ne cə mə ruz qa lır dı sa, on lar da

Allah’ın bir qa nu nu ola raq ox şar im ta han la rı ya şa maq da dır. Bu ba -

xım dan, in kar çı la rın hə qa rət və böh tan la rı, ya xud da ya lan la rı ilə it -

ti ham olun maq və bun la rın qar şı sın da səbir gös tər mək mö min lər

üçün bö yük bir şə rəf dir.

Dün ya da kı zən gin lik və güc lə ri nə gü və nən, axi rə ti unu dan fi ron

ki mi in san lar isə bu hə qi qə ti əs la gör məz lər. On lar da an caq f iron ki -


mi ölə cək lə ri ni bil dik lə ri vaxt lov ğa lıq la rı nı bir kə na ra bu ra xıb peş -

man çı lı ğa qa pı lar lar. An caq in sa nın ölüm anın da kı peş man çı lı ğı və

ge ri dö nü şü ona axi rət də heç bir fay da gə tir məz. Bu məq səd lə, fi ron

ki mi lə ri nin aqi bə ti hər bir in sa na ib rət dər si ol ma lı dır. Dün ya da sa -

hib olu nan mad di-mə nə vi də yər lər mü vəq qə ti dir və in sa na axi rət də

heç bir fay da gə tir məz. Əbə di və xe yir li olan isə in sa nın dav ra nı şı

və gö zəl əx la qı dır. Al lah dün ya da sa hib ol duq la rı ilə qü rur la nan və

Allah’ın gön dər di yi el çi nin ya lan çı ol du ğu nu bil di rən, ona təh qi ra -

miz söz lər de yib hə qa rət edən fi ro nun və ona ta be olan la rın ib rə ta -

miz aqi bə ti ni be lə bil di rir:

“Be lə lik lə, öz qöv mü nü yel be yin ye ri nə qoy du, on lar da ona

ita ət et di lər. Hə qi qə tən, on lar fa siq bir qövm idi lər! Bi zi qə -

zəb lən dir dik də on lar dan in ti qam alıb ha mı sı nı qərq et dik.

Və on la rı son ra dan gə lən lə rə mi sal və ib rət dər si et dik”

(“Zux ruf” su rə si, 54-56).

Allah’ın ayə sin də də bil di ril di yi ki mi, Allah’ın sev di yi və dost

bil di yi qul la rı na edi lən hər bir pis lik, on la rın əley hi nə da nı şı lan hər

bir söz Al lah dər ga hın da bir qə zəb sə bə bi dir. Pis lik edən lər bu nu öz -

lə ri üçün mən fə ət zənn edər lər, am ma Al lah son suz əda lət sa hi bi dir.

Böh tan çı lar və za lım lar axi rət də, dün ya da iş lət dik lə ri hər kəl mə nin

he sa bı nı ve rə cək, bu nun cə za sı nı çə kə cək lər.

Al lah dün ya da ikən iman gə ti rən lə rə qar şı çir kin söz lər söy lə yən,

on la ra riş xənd edən za lım in san la rın cə hən nəm də qar şı la şa caq la rı

çaş qın lı ğı be lə xə bər ve rir:

“De yə cək lər: “Pis adam lar say dı ğı mız kəs lə ri ni yə bur da gör -

mü rük? Biz on la rı məs xə rə yə qo yur duq. Yox sa on lar gö zə

dəy mir lər?!” Şüb hə siz ki, bu - cə hən nəm əh li nin bir-bi ri ilə

bu cür çə kiş mə si - bir hə qi qət dir!” (“Sad” su rə si, 62-64).


İN KAR ÇI LAR BÖH TAN DANYA XIN KEÇ MİŞ DƏ DƏİS Tİ FA DƏ ET MİŞ LƏR

Əv vəl ki bö lüm lər də bil dir di yi miz ki mi, Allah’ın el çi lə ri nə za -

man bir qöv mə gön də ril sə lər, in kar çı lar on la rı qə zəb və düş mən çi -

lik lə qar şı la mış dı lar. İn kar çı la rın bu dav ra nı şı yal nız pey ğəm bər lə rə

qar şı ol ma mış dır. Allah’ın di ni nə olan bağ lı lı ğı və Al lah yo lun da kı

qə rar lı lı ğı, sə mi miy yə ti, ix la sı ilə ta nı nan hər bir mü səl man in kar çı -

la rın söz və hə rə kət şək lin də ki hü cum la rı na mə ruz qal mış dır. Al lah

in kar çı la rın mü səl man la ra qar şı bəs lə di yi bu qə zə bi aşa ğı da kı ayə si

ilə bil di rə rək iman edən lə ri bu möv zu da xə bər dar et miş dir:

“An la ma sın lar de yə, on la rın qəlb lə ri nə pər də çə kib qu laq la -

rı na ən gəl qoy duq. Sən Qu ran da Rəb bi ni bir tək tan rı ola -

raq an dı ğın za man on lar nif rət əla mə ti ola raq ar xa la rı nı çe -

vi rib ge dər lər” (“İs ra” su rə si, 46).

Ayə dən də gör dü yü müz ki mi, in kar çı la rın əsl qə zə bi və ki ni, sö -

zü ge dən in san la rın şəx siy yə ti nə de yil, on la rın təm sil et dik lə ri ina ma

qar şı dır. Bu in san lar on la rın özü nü və sa hib ol duq la rı hər şe yi ya rat -

mış olan Al lah qar şı sın da ca vab deh ol duq la rı nı qə bul et mək is tə mə -

dik lə ri üçün Onun adı nın xa tır lan ma sı nı be lə is tə məz lər. Bu na ən gəl

ya rat maq üçün Allah’ı tək tan rı ki mi qə bul et mə yə, haqq di ni nə inan -

ma ğa də vət edən lə rə qar şı tə ca vüz kar bir dav ra nış gös tə rər lər. Bu sə -

bəb dən, haqq di ni və din dar in san lar yer üzün də var ol duq ca in kar -


çı la rın böh tan la rı və in ci di ci söz lə ri də da vam edə cək.

Bu hə qi qə ti bi lən mö min lər ey ni ha di sə lər lə qar şı la şan da qə tiy -

yət lə sı xın tı çək məz və ümid siz li yə qa pıl maz lar. Çün ki on lar Allah’ın

haq sız hü cum la ra mə ruz qa lan mö min lə rə vəd et di yi gö zəl xə bər lə -

ri də bi lir lər:

“O kəs lər ki, haq sız ye rə, an caq: “Rəb bi miz Allah’dır”, - de -

dik lə ri nə gö rə yurd la rın dan çı xa rıl dı lar. Əgər Al lah in san la -

rın bir qis mi ni di gər qis mi ilə dəf et mə səy di, söz süz ki, içə ri -

sin də Allah’ın adı çox zikr olu nan so məə lər, kil sə lər, mə bəd -

lər və məs cid lər uçu lub da ğıl mış dı. Al lah Ona yar dım edən -

lə rə, şüb hə siz ki, yar dım edər. Hə qi qə tən, Al lah ye nil məz qüv -

vət, qüd rət sa hi bi dir!” (“Həcc” su rə si, 40).

Şüb hə siz ki, bu cür ha di sə lə rin keç miş də qal dı ğı nı dü şün mək,

gü nü müz də in kar çı in san la rın və ya böh ta na uğ ra yan mü səl man la -

rın var ol ma dı ğı nı dü şün mək bir xə ta ola caq. Çün ki Allah’ın bil dir -

di yi bu ha di sə lər hər dövr də ya şa nıb və bun dan be lə də ya şa ya caq.


MÜ SƏL MAN LA RIN BÖH TANQAR ŞISIN DA KI DAV RA NIŞI

Qu ran da hə yat la rın dan nü mu nə lər ve ri lən el çi lər Allah’ın sev di -

yi, on lar dan ra zı ol du ğu nu xə bər ver di yi və cən nət lə müj də lə di yi qul -

lar dır. Elə isə Allah’ın ra zı lı ğı nı və sev gi si ni əl də et mək is tə yən hər

mö min o mü ba rək in san la rın əx laq və dav ra nış tər zi ni özü nə nü mu -

nə gö tür mə li dir. Al lah Qu ran da: “Hə qi qə tən, Allah’ın Rə su lu

Allah’a, qi ya mət gü nü nə ümid bəs lə yən lər və Allah’ı çox zikr

edən lər üçün gö zəl nü mu nə dir!” (“Əh zab” su rə si, 21) - de yə bil -

dir miş dir. Bu ki tab da bu gü nə qə dər mö min lə rə atı lan böh tan lar dan

bəhs edər kən əsas məq səd keç miş də pey ğəm bər lə rin və on la rın ət -

ra fın da kı mö min lə rin, həmçinin ya xın ta ri xi miz də ki İs lam alim lə ri -

mi zin ya şa dıq la rı çə tin lik lə rin və on la rın bu çə tin lik lər qar şı sın da

gös tər di yi tə vək kü lün, səbir li ha lın gö rül mə si və nü mu nə gö tü rül -

mə si dir.

İman sız və ya ima nı zə if bi ri üçün böh ta na mə ruz qal maq məhv

ol maq de mək dir. Xü su si lə Allah’ın el çi lə ri nə atı lan böh tan la rı dü -

şün sək, bun lar dan hər han sı bi ri ilə qar şı la şan din siz və ya zə if iman lı

bi ri si nin bü tün hə ya tı alt-üst olur. Mə sə lən, be lə bir adam na mus la

əla qə dar bir böh ta na mə ruz qal sa və ya et mə di yi hal da oğur luq da

gü nah lan dı rıl sa, şid dət li bir sar sın tı ke çi rər. Ca hi liy yə an la yı şı için -

də öz söz lə ri ilə de sək, hə yat dan kü sər, ya sa qa pı lar, sı xın tı ya dü şər.

Hət ta ən ki çik böh tan la qar şı laş sa be lə, dər hal ümid siz li yə qa pı lar.

Çoxlu say da böh tan la ra mə ruz qal ma sı bu in san da ru hi tə nəz zü lə və


sü qu ta sə bəb ola r. “Bu böh tan la rın han sı nı tə miz lə yə cə yəm”, - və

ya: “Mil yon lar la in san bun la rı bu cür öy rən di, bun la rın doğ ru su nu

in san la ra ne cə ba şa sa la ca ğam”, - de yə hə yə can ke çi rə bi lər. Bu if -

ti ra lar sə bə bin dən gə lə cək lə bağ lı ən di şə lə nə bi lər. Haq lı ol du ğu or -

ta ya çıx sa be lə, in san lar ara sın da “palçıq at, izi qal sın” mən ti qi nin

iş lə di yi ni, in san lar tə rə fin dən hər za man bu böh tan lar la xa tır la na ca -

ğı nı dü şü nə rək təlaşa dü şə bi lər.

Allah’a iman edən tə vək kül lü in san la rın və ziy yə ti isə bu mən tiq -

də ki in san lar dan ta ma mi lə fərq li dir. Sa leh mü səl man lar nə ilə qar şı -

la şır sa qar şı laş sın, yu xa rı da qeyd et di yi miz ki mi, ağıl sız dav ra nış lar

gös tər məz lər. Hə qi qi iman la mey da na gə lən tə vək kü lə və Allah’ın

in san lar üçün ya rat dı ğı qə za vü-qə də rə olan təs li miy yə tə sa hib bir

mü səl man la Qu ra na gö rə ya şa ma yan in san lar ara sın da kı fərq xü su -

si lə be lə çə tin vaxt lar da or ta ya çı xır.

Mö min lər bir böh ta na mə ruz qal dıq da on lar bu na Allah’ın bir im -

ta ha nı de yə səbir gös tə rib tə vək kül et sə lər, Allah’ın on lar dan ra zı

ola ca ğı nı və on la rı bu böh tan lar dan tə miz lə yə cə yi ni bi lir lər. Mö min -

lə rə atı lan böh tan la rın on lar üçün, əs lin də, bir xe yir ol du ğu Qu ra ni-

kə rim də be lə bil di ri lir:

“Hə qi qə tən, ya lan xə bər gə ti rən lər öz içə ri niz də olan bir

züm rə dir. Onu pis bir şey zənn et mə yin. O, bəl kə də si zin

üçün xe yir li dir. O züm rə dən olan hər bir şəx sin qa zan dı ğı gü -

na hın cə za sı var dır. On lar dan gü na hın bö yü yü nü öz üs tü nə

gö tü rə ni isə çox bö yük bir əzab göz lə yir!” (“Nur” su rə si, 11).

Qu ra na ta be olan in san lar hər şey dən əv vəl bü tün ha di sə lə rin

Allah’ın bil gi si və nə za rə ti al tın da hə ya ta keç di yi nə, Allah’ın hər ha -

di sə ni on lar üçün ən gö zəl və ən xe yir li şə kil də ya rat dı ğı na də qiq bir

bil gi ilə iman edir lər. Bu na gö rə də ən şid dət li və aman sız gö rü nən

böh tan la qar şı laş sa lar da, bu nun ar dın ca öz lə ri üçün müt ləq bir xe -

yir gə lə cə yi ni bi lir lər. Əl bət tə ki, mö min lər öz lə ri haq qın da de yi lən

əsas sız söz lər dən uzaq ol duq la rı nı gös tər mək və hə qi qə ti üzə çı xar -


maq üçün düz gün üsul la ra əl atır lar. Bu nu da Allah’ın on lar üçün xe -

yir və gö zəl lik di lə di yi ni bi lə rək edir lər.

Hət ta bə zən dün ya hə ya tın da kı im ta ha nın bir par ça sı ola raq bir

mö min üçün böh tan la bir lik də bir sı ra çə tin lik lər də gə lə bi lər. Bu

çə tin lik lər şid dət li bir xəs tə lik, ai lə nin və ya xın la rın ağır və ziy yə tə

düş mə si, mad di ça tış maz lıq şək lin də ola bi lər. Hə qi qi mü səl man bü -

tün bun la rın Al lah tə rə fin dən bir sı naq ol du ğu nu, hər çə tin lik lə bir -

lik də bir ra hat lıq ya ra dıl dı ğı nı və səbir edən lə rin cən nət lə müj də lən -

dik lə ri ni bi lə rək qə rar lı, cə sur və şövq do lu bir dav ra nış gös tə rər. Əs -

la sı xın tı duy maz, ümid siz li yə qa pıl maz, üzül məz, ba şı na gə lən bü -

tün çə tin lik lə ri Qu ran da əmr edi lən ağıl lı dav ra nış la və gö zəl üs lub -

la qar şı la yar.

Mö min lə rə atı lan if ti ra lar dün ya da da on la rın le hi nə dir

Mö min lə rə atı lan böh tan la rın axi rət qa zan cı nın ya nın da dün ya

hə ya tın da ya şa yan mü səl man la ra gə ti rə cək xe yir lər də var. Da ha əv -

vəl cə da nış dı ğı mız hz. Yu si fə atı lan böh ta nın nə ti cə si bu na gö zəl bir

nü mu nə dir.

Hz. Yu sif heç bir gü na hı nın ol ma dığına bax ma ya raq, ona atı lan

böh tan nə ti cə sin də həbs edil miş və il lər lə zin dan da qal mış dı. Ora da

qal dı ğı müd dət də ya nın da kı la ra Allah’ın var lı ğı nı an la da raq təb liğ

et mək im ka nı tap mış dı. Ta le yi nə ya zıl mış olan müd də ti həbs xa na da

im ta han ola raq ke çi rən hz. Yu si fin eti bar lı lı ğı və yu xu yo zu mu bi li -

yi nə sa hib ol ma sı zin dan dos tu nun va si tə si lə hökm da rın qu la ğı na

çat mış dı. Bu na gö rə də hökm dar hz. Yu si fi hü zu ru na ça ğır mış və

gör dü yü bir yu xu nun yo zul ma sı nı is tə miş di. Hz. Yu sif bun dan əv -

vəl ona atı lan böh tan lar dan qur tar maq is tə di yi ni bil dir miş və ona

böh tan atan qa dın dan və ət ra fın da kı lar dan işin əsl sə bə bi nin so ru -

şul ma sı nı tə ləb et miş di. Hökm dar tə rə fin dən hə ya ta ke çi ri lən bu sor -


ğu-su al nə ti cə sin də isə hz. Yu si fin ta ma mi lə gü nah sız ol du ğu or ta ya

çıx mış və üzə rin də ki bü tün şüb hə və şa yiə lər də ara dan qal dı rıl mış -

dı. Bu ha di sə lər nə ti cə sin də hz. Yu si fin eti bar lı lı ğı, din dar lı ğı, na -

mus lu lu ğu ge dib hökm da ra qə dər çat mış dı. Bu ha di sə lər Qu ran da

be lə an la dıl mış dır:

“Hökm dar: “Onu mə nim ya nı ma gə ti rin!” - de di. El çi ya nı -

na gəl dik də o: “Ağa nın ya nı na qa yı dıb so ruş ki, əl lə ri ni kə -

sən o qa dın la rın məq sə di nə idi? Hə qi qə tən, Rəb bim on la rın

mək ri ni bi lən dir!” Hökm dar so ruş du: “Yu si fi tov la yıb yol -

dan çı xart maq is tə mək də məq sə di niz nə idi? Qa dın lar:

“Al lah elə mə sin! Biz onun ba rə sin də pis bir şey bil mi rik!” -

de yə ca vab ver di lər. Və zi rin öv rə ti de di: “Ar tıq in di hə qi qət

bəl li ol du. Yu si fi tov la yıb yol dan çı xart maq is tə yən mən idim.

O, şüb hə siz, doğ ru da nı şan lar dan dır!” Yu sif de di: “Bu qa -

dın la ra hə qi qə ti eti raf et dir mə yim ona gö rə dir ki, və zir ev də

ol ma dıq da mə nim ona xə ya nət et mə di yi mi və Allah’ın xa in -

lə rin hiy lə lə ri nə yol ver mə di yi ni bil sin!” (“Yu sif” su rə si, 50-

52).

Gö rün dü yü ki mi, hz. Yu si fə atı lan böh ta nın fay da sız ol du ğu dün -

ya da da or ta ya çıx mış və onun mə sum, eti bar lı bir in san olduğu an -

la şıl mış dı. Bu sı naq da gös tər di yi tə vək kü lün ar dın dan Al lah hz. Yu -

si fə səb ri nin və gö zəl əx la qı nın əvə zi ola raq həm dün ya da, həm də

axi rət də ne mət lər ver miş dir. Bu ne mət lər ayə lər də be lə bil di ri lir:

“Hökm dar de di: “Yu si fi ya nı ma gə ti rin, onu özü mə ən ya xın

adam edə cə yəm!” Son ra onun la söh bət et dik də: “Sən bu gün -

dən ya nı mız da möv qe sa hi bi sən, eti bar lı bir şəxs sən!” - de di.

Yu sif de di: “Mə ni bu ye rin xə zi nə lə ri nə mə mur tə yin et, çün -

ki mən qo ru ya nam, iş lə ri ida rə et mə yi bi lə nəm!” Be lə lik lə,

Yu si fi o yer də ix ti yar sa hi bi et dik. O, is tə di yi ni edir di. Biz is -

tə di yi mi zə mər hə mə ti mi zi nə sib edər, yax şı iş lər gö rən lə rin


mü ka fa tı nı zay et mə rik. İman gə ti rib pis əməl lər dən çə ki nən -

lər üçün axi rət mü ka fa tı, əl bət tə, da ha xe yir li dir” (“Yu sif”

su rə si, 54-57).

Böh ta na mə ruz qa lan mö min lə rə qar şı hüs nü-zənn

Keç miş də ki mö min lər haq qın da dü şü nən də qar şı mı za çox önəm li

bir nöq tə də çı xır: if ti ra ya mə ruz qal mış mü səl ma nın səb ri və tə vək -

kü lü sı na ğa çə ki lər kən bu nun la pa ra lel ola raq bu ola ya şa hid olan

di gər mü səl man la rın da böh ta na uğ ra mış mö min lə rə qar şı hüs nü-

zən ni və sə mi miy yə ti sı na nır.

Mö min lə rin bir-bi ri nə hüs nü-zən li ol ma sı, hə qi qə tən də, son də -

rə cə önəm li bir möv zu dur. Ta rix də ki nü mu nə lər dən də gö rün dü yü

ki mi, di nə düş mən çi lik edən lər or ta ya bir id dia atar kən bu nu öz lə ri -

nə uy ğun şə kil də güc lən dir mək də, böh tan la rı nı sax ta də lil lər lə və ya -

lan çı şa hid lər lə ay dın və inan dı rı cı ha la gə tir mək üçün bir çox cəhd -

lər gös tər mək də dir lər. Bu nu edər kən böh tan at dıq la rı in san la rı mü -

səl man la rın gö zün də ki çilt mək, mü səl man la rın ara sı nı vur maq is tə -

yir lər. Əv vəl ki bö lüm dən də gör dü yü müz ki mi, ya xın ta ri xi miz də

Bə di üz za ma nın mə ruz qal dı ğı sui-qəsd lər bu nun bir nü mu nə si dir.

Bə di üz za man di ni nə və mə nə vi də yər lə ri nə son də rə cə bağ lı bir in -

san ol sa da, onu di nə qar şı qey ri-sə mi mi gös tə rən if ti ra la ra mə ruz

qal mış dı. Bu ra da in kar çı la rın xə ya nət kar bir pla nı yer alır: mü səl -

man la rın ara sı nı vur maq, on la rın bir-bi ri nə dəs tək ol ma sı nı ən gəl lə -

mək. Hal bu ki, Qu ran da mü səl man la ra hə mi şə bir-bi ri nə dəs tək ol -

ma la rı əmr edil miş dir:

“Ka fir lər də bir-bi ri nin dost la rı dır. Əgər siz bun la rı et mə sə -

niz, yer üzün də bö yük bir fit nə-fə sad olar” (“Ən fal” su rə si,

73).

O hal da, bir mü səl man mö min bir in san haq qın da pis bir xə bər

eşi dər sə, əv vəl cə, o işin sə bə bi ni araş dır ma lı dır. Əgər qar şı da kı in -


sa nın iman gə ti rən, Allah’dan qor xan, Qu ra na ta be olan bir in san ol -

du ğu bəl li dir sə, bu hal da, ta rix bo yun ca mü səl man la ra atı lan böh -

tan la rı dü şü nə rək if ti ra ya uğ ra mış mö mi nə hüs nü-zənn et mək şərt -

dir.

İn kar çı la rın mö min lə rə qar şı kin və düş mən çi lik lə ri o qə dər şid -

dət li dir ki, böh tan la rın da za tən məq səd lə ri iman edən lə ri ta ma mi lə

tə sir siz ha la gə tir mək və on la rı ba til din lə ri nə dön dər mək dir. Yə ni

din dən uzaq in san lar Allah’ın sa leh qul la rı nı hər za man əsas sız it ti -

ham və günahlarla qa ra la maq, lə kə lə mək is tə yə cək lər. Odur ki, bu,

mü səl man la rın ayıq-sa yıq ol ma lı ol du ğu bir möv zu dur.

An caq çox önəm li bir hə qi qət də var ki, Al lah bu nu bir ayə sin də

be lə bil di rir:

“On lar hiy lə qur du lar. On la rın hiy lə si Al lah dər ga hın da mə -

lum dur. On la rın hiy lə si ilə dağ lar ye rin dən oy na yan de yil dir!

Allah’ın pey ğəm bər lə rə ver di yi və də xi laf çı xa ca ğı nı san ma!

Hə qi qə tən, Al lah ye nil məz qüv vət, in ti qam sa hi bi dir!” (“İb -

ra him” su rə si, 46-47).

Ayə lər də də bil di ril di yi ki mi, nə ti cə ola raq Al lah in kar çı la rın

məkr li plan la rı nı po za caq, hz. Yu sif də və di gər nü mu nə lər də ol du ğu

ki mi mö min lə rə gö zəl bir aqi bət ve rə cək dir. An caq in kar çı la rın plan -

la rı po zu la na qə dər bü tün mü səl man lar bir-bi ri nə dəs tək ol ma ğa,

böh ta na uğ ra yan mö min qar daş la rı na hüs nü-zənn et mə yə, yə ni on -

la ra əv vəl cə dən gü vən mə yə və gö zəl göz lə bax ma ğa borc lu dur. Böh -

ta na qar şı di gər mö min lə rin dav ra nı şı nın ne cə li yi ni Al lah “Nur” su -

rə sin də bil dir miş və mö min lə rə böh tan atıl dı ğı hal da yan lış bir dav -

ra nış gös tə rən lə ri be lə xə bər dar et miş dir:

“Hə qi qə tən, ya lan xə bər gə ti rən lər öz içə ri niz də olan bir

züm rə dir. Onu pis bir şey zənn et mə yin. O, bəl kə də, si zin

üçün xe yir li dir. O züm rə dən olan hər bir şəx sin qa zan dı ğı gü -

na hın cə za sı var dır. On lar dan gü na hın bö yü yü nü öz üs tü nə


gö tü rə ni isə çox bö yük bir əzab göz lə yir! Mə gər o ya lan sö zü

eşit di yi niz za man mö min ki şi lər və qa dın lar öz ürək lə rin də

yax şı fi kir də olub: “Bu, açıq-ay dın bir böh tan dır!” - de mə li

de yil di lər mi? Nə üçün öz lə ri nin doğ ru ol duq la rı nı təs diq edə -

cək dörd şa hid gə tir mə di lər? Ma dam ki, şa hid gə tir mə di lər,

de mə li, on lar Al lah ya nın da əsl ya lan çı dır lar! Əgər Allah’ın

dün ya da və axi rət də si zə ne mə ti və mər hə mə ti ol ma say dı, o

ya lan sö zü nü zə gö rə si zə şid dət li bir əzab to xu nar dı. O za -

man ki siz ya la nı di li ni zə gə ti rir, bil mə di yi niz sö zü ağ zı nı za

alır və onu yün gül bir şey sa nır dı nız. Hal bu ki, bu Al lah ya -

nın da çox bö yük gü nah dır! Mə gər siz onu eşit di yi niz za man:

“Bi zə bu nu da nış maq ya raş maz. Aman! Bu, çox bö yük bir

böh tan dır!” - de mə li de yil di niz mi? Al lah si zə öyüd-nə si hət

ve rir ki, əgər mö min si niz sə, bir da ha be lə şey lər et mə yə si niz”

(“Nur” su rə si, 11-17).

Böh tan ca hi liy yə mən ti qi ilə də yər lən di ril mə mə li dir

Mü səl man la r hər şey dən əv vəl bu nu unut ma ma lıdır: in kar çı la rın

mö min lə rə böh tan at ma sı, on la rın əley hi nə qəl bə to xu nan söz lər söy -

lə mə si və bu nun Allah’ın də yiş mə yən bir qa nu nu ol ma sı Qu ran da

bi zə xə bər ve ril miş bir hə qi qət dir. Bu və ziy yət də bü tün mü səl man -

la rın ayıq-sa yıq ol ma sı, sui-zən nə qa pı la raq baş qa bir in sa na haq sız -

lıq et mək dən qaç ma sı son də rə cə önəm li dir. Hət ta mü səl man lar bir

in sa nın if ti ra ya uğ ra ma sı nı o in sa nın sə mi miy yə ti nin bir tə za hü rü ki -

mi də qə bul edə bi lər lər.

Bə zi kim sə lər isə “od ol ma yan yer dən tüs tü çıx maz” və ya “ni -

yə ona de yi lir, mə nə de yil mir?” ki mi Qu ran da an la dı lan ger çək lə rə

uy ğun gəl mə yən hə yə ca na qa pı la bi lər lər. An caq bu in san lar önəm li

bir xə ta ya düş müş lər. Çün ki Qu ran dan kə nar da ca hil in san la ra bən -

zər, on la rın mən tiq lə ri ni da şı yan izah lar ver mək, on lar ki mi dav ran -


maq Qu ran da bil di ri lən hə qi qət lə ri unut maq de mək dir. Allah’a iman

gə ti rən mö min bir in sa nın be lə bir xə ta ya düş mək dən var gü cü ilə

çə kin mə si la zım gə lir.

Mü səl man la rın atı lan böh tan la ra əhə miy yət ver mə mə si, hət ta

böh tan çı la ra da bu böh tan la ra inan ma dıq la rı nı və heç eti bar et mə -

dik lə ri ni söy lə mə si böh tan çı la rın plan la rı nı po za caq və be lə cə, böh -

tan lar ye ri ni tap ma ya caq dır.

Bu nu da unut maq ol maz ki, in san la rın bö yük bir his sə si nin böh -

tan da iş ti rak edə rək mü səl man la rın qar şı sın da ol ma sı isə əs la böh ta -

nın hə qi qət ol du ğu nu gös tə rən bir və ziy yət de yil. Çün ki Al lah bir

ayə sin də in san la rın ək sə riy yə ti nə uy ma nın sap dı rı cı ola bi lə cə yi ni

bil di rir:

“Əgər sən yer üzün də olan la rın ço xu su na ita ət et sən, on lar

sə ni Allah’ın yo lun dan az dı rar lar. On lar an caq zən nə uyar

və an caq ya lan da nı şar lar!” (“Ənam” su rə si, 116).

Həm çi nin mü səl ma na qar şı yö nə lən it ti ham bir fa siq dən, yə ni

Allah’a qar şı üs yan kar bir in san dan gə lir sə, bu nun Qu ran da bil di ril -

di yi ki mi, ət raf lı araş dı rıl ma sı və la zı mi də lil lər ta pıl dıq dan son ra

diq qə tə alın ma sı gə rək dir. Böh tan la ra ina nan in san la rın da qə rar ver -

mə dən ön cə Qu ra nın bu hök mü nə gö rə hə rə kət et mə si, bu nu sü but

edə cək də lil lə ri gör mə si və ya gös tər mə si va cib dir. Bu və ziy yət Qu -

ran da Allah’ın bü tün mü səl man la ra əmr et di yi bir hökm dür:

“Ey iman gə ti rən lər! Əgər bir fa siq si zə bir xə bər gə tir sə, dər -

hal yox la yın, yox sa bil mə dən bir qöv mə pis lik edər, son ra da

et di yi ni zə peş man olar sı nız!” (“Hü cu rət” su rə si, 6).

Mö min lə rin dün ya da və axi rət də peş man lıq və vic dan əza bı duy -

ma ma sı, da im haq qı və əda lə ti üs tün tut ma sı üçün yol gös tə ri ci Qu -

ran da bil di ri lən bu ger çək lər ol ma lı dır.


NƏ TİCƏ: AL LAH HƏR ŞEY DƏN

XƏ BƏR DAR OLAN DIR

Böh tan çı lar keç miş də ol du ğu ki mi, bu gün və gə lə cək də də iman

gə ti rən mö min lə rə böh tan at maq da da vam edə cək lər. An caq on la rın

böh tan la rı və əziy yət ve ri ci söz lə ri keç miş də ol du ğu ki mi, bu gün və

gə lə cək də də iman edən lə ri üz mə yə cək və on la ra bir zə rər ver mə yə -

cək. Çün ki mö min lər çox önəm li bir hə qi qə ti bi lən və bü tün hə ya tı -

nı bu hə qi qə ti bi lə rək ya şa yan in san lar dır. Hə min hə qi qət isə bu dur:

Al lah hər şe yi gö rən, bi lən və eşi dən dir. Allah’ın is tə yi xa ri cin də heç

bir in san baş qa bir in sa na ən xır da bir zə rər ver mə yə də qa dir de yil

və əs la qa dir də ola bil məz.

Hər böh tan sö zü Allah’ın iz ni və bil gi si ilə söy lə nir. Böh tan çı lar

ara la rın da plan lar qu rar kən də, if ti ra la rı nın qu ru lu şu nu mü əy yən

edər kən də, böh tan la rı nı hə ya ta ke çi rər kən də Al lah on la rı gör mək -

də və eşit mək də dir. Ən aman sız böh tan söz lə ri ni söy lə yər kən də,

mö min lə rin ar tıq din lə rin dən ge ri dö nə cə yi ni zənn edər kən də Al lah

on la rın ağ lın dan ke çən lə ri bi lir. Al lah bu hə qi qə ti Qu ran da be lə bil -

di rir:

“Mə gər gör mür sən mi ki, Al lah göy lər də və yer də nə var sa,

bi lir. Ara la rın da giz li söh bət ge dən üç ada mın dör dün cü sü,

beş ada mın al tın cı sı Odur. On lar bun dan az da, çox da ol sa -

lar və ha ra da ol sa lar, ye nə on la rın ya nın da dır. Son ra qi ya -

mət gü nü on la ra et dik lə ri əməl lə ri xə bər ve rə cək dir. Al lah

hər şe yi bi lən dir!” (“Mü ca di lə” su rə si, 7).


“Yox sa on lar elə gü man edir lər ki, Biz on la rın pı çıl tı la rı nı və

xəl və ti da nı şıq la rı nı eşit mi rik?! Xeyr, yan la rın da olan el çi lə -

ri miz ya zır lar!” (“Zux ruf” su rə si, 80).

Ayə lər də xə bər ve ril di yi ki mi, heç bir böh tan çı ağıl sız və ba şı -

boş de yil. Hər bir böh tan sö zü - o, iki in san ara sın da ol sa be lə -

Al lah tə rə fin dən qar şı lıq sız qal maz. Böh ta nı atan bu nu unut sa da,

gö rən, eşi dən və ya ya ra dan Al lah onu unut maz: in kar çı la rın söy lə -

di yi bü tün üs yan kar söz lə rin, əsas sız böh tan la rın, sa hib ol duq la rı bü -

tün pis dü şün cə lə rin, et dik lə ri bü tün zülm lə rin qar şı lı ğı he sab gü nü

öz lə ri nə ge ri dö nə cək.

Hər şe yin ha ki mi və tək sa hi bi olan Al lah mö min lə rin dos tu və

və ki li dir. Mö min lər son suz mər hə mət və şəf qət sa hi bi olan Allah’ın

hər za man hər şe yi ən gö zəl, ən xe yir li, ən adil, ən hik mət li şə kil də

ya rat dı ğı nı bi lir və sa də cə Ona ar xa la nıb gü və nir lər. Mö min lər

Allah’dan baş qa heç bir var lıq dan qorx maz lar. Heç bir böh tan, tə ca -

vüz, təh did, is teh za, can la rı na və mal la rı na qəsd edil mə si on la rı ima -

nın gö zəl li yin dən və Qu ran əx la qı nı ya şa maq dan im ti na et mə yə güc

ye ti rə bil məz. Al lah Qu ran da mü səl man la rın bu qə rar lı lı ğı nı və ala -

ca ğı əvə zi be lə müj də lə miş dir:

“Mö min lər içə ri sin də elə lə ri də var dır ki, Allah’a et dik lə ri

əh də sa diq olar lar. On lar dan ki mi si şə hid ol muş, ki mi si də

göz lə yir. On lar əs la də yiş məz lər ki, Al lah doğ ru la rı doğ ru -

luq la rı na gö rə mü ka fat lan dır sın, mü na fiq lə rə də is tə sə əzab

ver sin, ya xud on la rın töv bə lə ri ni qə bul bu yur sun. Hə qi qə -

tən, Al lah ba ğış la yan dır, rəhm edən dir!” (“Əh zab” su rə si, 23-

25).


ƏLAVƏ BÖLMƏTƏKAMÜL YALANI

Darvinizm, yəni təkamül nəzəriyyəsi yaradılış həqiqətini inkar

etmək məqsədilə irəli sürülmüş, ancaq uğursuzluqla nəticələnmiş

elmdən kənar cəfəngiyatdan başqa bir şey deyil. Canlıların cansız

maddələrdən təsadüfən əmələ gəldiyini iddia edən bu nəzəriyyə kai-

natda və canlılarda çox möcüzəvi nizam olduğunun elm tərəfindən

sübut edilməsi ilə və təkamül prosesinin əsla baş vermədiyini göstə-

rən 350 milyona yaxın fosilin tapılması ilə süqut etmişdir. Beləliklə,

Allah’ın bütün kainatı və canlıları yaratdığı elm tərəfindən də sübut

edilmişdir. Bu gün təkamül nəzəriyyəsini dirçəltmək üçün dünya

səviyyəsində aparılan təbliğat sadəcə elmi həqiqətlərin təhrif olun-

masına, tərəfli şərhinə, elm adı altında söylənilən yalan və saxtakar-

lıqlara əsaslanır.

Ancaq bu təbliğat həqiqəti gizlətmir. Təkamül nəzəriyyəsinin elm

tarixində ən böyük xəta olması son 20-30 il ərzində elm dünyasında

getdikcə daha ucadan dilə gətirilir. Xüsusilə 1980-ci illərdən sonra

aparılan tədqiqatlar darvinist iddiaların tamamilə səhv olduğunu üzə

çıxarmış və bu həqiqət bir çox elm adamı tərəfindən dilə gətiril-

mişdir. ABŞ-da biologiya, biokimya, paleontologiya kimi fərqli sahə-

lərlə məşğul olan bir çox elm adamı darvinizmin əsassızlığını görür,

canlıların mənşəyini artıq yaradılışla açıqlayırlar.

Təkamül nəzəriyyəsinin süqutundan və yaradılış dəlillərindən


digər bir çox əsərimizdə bütün elmi təfərrüatları ilə bəhs etmişik və

etməyə davam edirik. Ancaq əhəmiyyəti baxımından mövzudan

burada da bəhs etməkdə fayda var.

Darvini məhv edən çətinliklərTəkamül nəzəriyyəsi tarixi qədim yunanlara gedib çıxan bir təlim

olmasına baxmayaraq, XIX əsrdə hərtərəfli şəkildə irəli sürüldü.

Nəzəriyyəni elm dünyasının gündəminə gətirən ən mühüm irəliləyiş

Çarlz Darvinin 1859-cu ildə nəşr edilən “Növlərin mənşəyi” adlı

kitabı idi. Darvin bu kitabda dünyadakı müxtəlif canlı növlərini

Allah’ın ayrı-ayrı yaratdığına qarşı çıxırdı. Darvinin fikrincə, bütün

növlər ortaq əcdaddan törəmiş və zaman ərzində kiçik dəyişikliklərlə

müxtəlifləşmişdilər.

Darvinin nəzəriyyəsi heç bir konkret elmi tapıntıya əsaslanmırdı;

özünün də qəbul etdiyi kimi, sadəcə bir məntiq yeritmə idi. Hətta

Darvin kitabındakı “Nəzəriyyənin qarşısında duran çətinliklər”

başlıqlı uzun bölmədə etiraf etdiyi kimi, nəzəriyyə bir çox mühüm

suala cavab verə bilmirdi.

Darvin nəzəriyyəsinin qarşısındakı çətinliklərə inkişaf edən elmin

üstün gələcəyinə, yeni elmi kəşflərin nəzəriyyəsini gücləndirəcəyinə

ümid edirdi. Bunu kitabında tez-tez bildirirdi. Ancaq inkişaf edən

elm Darvinin ümidlərinin tam əksinə, nəzəriyyənin əsas iddialarını

bir-bir əsassız qoydu.

Darvinizmin elm qarşısındakı məğlubiyyətini üç əsas başlıq

altında təhlil etmək olar:

Nəzəriyyə həyatın yer üzündə ilk dəfə necə ortaya çıxdığını əsla

açıqlaya bilmir.

Nəzəriyyənin irəli sürdüyü təkamül mexanizmlərinin, əslində,

təkamül xarakterinə malik olduğunu göstərən heç bir elmi tapıntı

yoxdur.


Fosillər təkamül nəzəriyyəsinin iddialarının tam əksini göstərir.

Bu bölmədə bu üç əsas başlığı əsaslı təhlil edəcəyik.

Keçilməz ilk pillə: həyatın mənşəyiTəkamül nəzəriyyəsi bütün canlı növlərinin bundan təxminən 3.8

milyard il əvvəl dünyada fantastik şəkildə təsadüfən meydana gələn

bircə canlı hüceyrədən törədiklərini iddia edir. Bircə hüceyrənin

milyonlarla kompleks canlı növünü necə əmələ gətirməsi və əgər

həqiqətən bu cür təkamül baş vermişsə, nə üçün izlərinin fosillərdə

tapılmadığı nəzəriyyənin açıqlaya bilmədiyi suallardandır. Ancaq

bütün bunlardan əvvəl iddia edilən təkamül prosesinin ilk pilləsi

üzərində dayanmaq lazımdır. Həmin ilk hüceyrə necə ortaya

çıxmışdır?

Təkamül nəzəriyyəsi cahilliklə yaradılışı inkar etdiyinə görə,

həmin ilk hüceyrənin heç bir plan və nizam olmadan təbiət qanunları

çərçivəsində təsadüfən meydana gəldiyini iddia edir. Yəni bu nəzə-

riyyəyə əsasən, cansız maddə kortəbii təsadüflər nəticəsində ortaya

canlı hüceyrə çıxarmalıdır. Ancaq bu, məlum olan ən təməl biologiya

qanunlarına zidd iddiadır.

Həyat həyatdan gəlirDarvin kitabında həyatın mənşəyindən heç bəhs etməmişdi.

Çünki onun dövründəki ibtidai elm anlayışı canlıların çox sadə quru-

luşa malik olduqlarını fərz edirdi. Orta əsrlərdən bəri “spontane

generation” adlı nəzəriyyəyə əsasən, cansız maddələrin təsadüfən

birləşərək canlı varlıq əmələ gətirməsinə inanırdılar. Bu dövrdə həşə-

ratların yemək artıqlarından, siçanların da buğdadan əmələ gəlməsi

geniş yayılmış düşüncə idi. Bunu sübut etmək üçün qəribə təcrübələr

aparılmışdı. Çirkli əsginin üstünə bir az buğda qoyulmuş və bir

müddət sonra bu qarışıqdan siçanların əmələ gəlməsini gözləmiş-


dilər.

Ətin qurdlanması da həyatın cansız maddələrdən törədiyinə dəlil

hesab edilirdi. Lakin daha sonra məlum olacaqdı ki, ətin üstündəki

qurdlar öz-özlərindən əmələ gəlmirlər, milçəklərin gətirib qoyduğu

gözlə görülməyən sürfələrdən çıxırdılar. Darvin “Növlərin mənşəyi”

adlı kitabını yazdığı dövrdə isə bakteriyaların cansız maddədən

əmələ gəlməsi inancı elm dünyasında geniş şəkildə qəbul edilirdi.

Lakin Darvinin kitabının nəşr edilməsindən beş il sonra məşhur

fransız bioloq Lui Paster təkamülə əsas verən bu inancı qəti şəkildə

təkzib etdi. Paster apardığı uzun elmi fəaliyyət və təcrübələrdə

gəldiyi nəticəni belə şərh etmişdi:

“Cansız maddələrin həyatı əmələ gətirməsi iddiası artıq qəti

şəkildə tarixə gömülmüşdür”. (Sidney Fox, Klaus Dose,

Molecular Evolution and The Origin of Life, New York:

Marcel Dekker, 1977, səh. 2)

Təkamül nəzəriyyəsinin tərəfdarları Pasterin kəşflərinə uzun

müddət qarşı çıxdılar. Ancaq inkişaf edən elm canlı hüceyrəsinin

mürəkkəb quruluşunu üzə çıxardıqca həyatın öz-özünə əmələ

gəlməsi iddiasının əsassızlığı daha da açıq şəkil aldı.

XX əsrdəki nəticəsiz səylərXX əsrdə həyatın mənşəyi mövzusunu tədqiq edən ilk təkamülçü

məşhur rus bioloq Aleksandr Oparin oldu. Oparin 1930-cu illərdə

irəli sürdüyü bəzi tezislərlə canlı hüceyrəsinin təsadüfən meydana

gələ biləcəyini sübut etməyə çalışdı. Ancaq bu fəaliyyətlər uğursuz-

luqla nəticələnəcək və Oparin bu etirafı etməli olacaqdı:

“Təəssüf ki, hüceyrənin mənşəyi təkamül nəzəriyyəsinin

tamamilə əhatə edən ən qaranlıq nöqtədən ibarətdir”.

(Alexander I. Oparin, Origin of Life, (1936) New York, Dover

Publications, 1953 (Reprint), səh. 196)


Oparinin yolunu davam etdirən təkamülçülər həyatın mənşəyi

problemini həll etmək üçün təcrübələr aparmağa çalışdılar. Bu təcrü-

bələrin ən məşhuru amerikalı kimyaçı Stenli Miller tərəfindən 1953-

cü ildə aparıldı. Miller ibtidai atmosferdə mövcud olduğunu iddia

etdiyi qazları bir təcrübədə birləşdirdi və bu qarışığa enerji verərək

zülalları təşkil edən bir neçə üzvi molekul (amin turşusu) sintezlədi.

O illərdə təkamüllə bağlı mühüm mərhələ kimi tanıdılan bu

təcrübənin əsassız olduğu və təcrübədə tətbiq edilən atmosferin yer

şərtlərindən çox fərqli olduğu sonrakı illərdə üzə çıxacaqdı. (“New

Evidence on Evolution of Early Atmosphere and Life”, Bulletin of

the American Meteorological Society, c. 63, Kasım 1982, səh. 1328-

1330)

Uzun sükutdan sonra Millerin özü də tətbiq etdiyi atmosfer mühi-

tinin həqiqi olmadığını etiraf etdi. (Stanley Miller, Molecular Evolu-

tion of Life: Current Status of the Prebiotic Synthesis of Small Mole-

cules, 1986, səh. 7)

Həyatın mənşəyi problemini açıqlamaq üçün XX əsr boyu göstə-

rilən bütün təkamülçü səylər uğursuzluqla nəticələndi. San Diyeqo

Skrips İnstitutundan məşhur geokimyaçı Cefri Bada təkamülçü

“Earth” jurnalında 1998-ci ildə dərc edilən bir məqalədə bu həqiqəti

belə qəbul edir:

“Bu gün XX əsri arxada qoyarkən hələ də XX əsrin başlan-

ğıcındakı ən böyük həll edilməmiş problemlə qarşı-qarşı-

yayıq: həyat yer üzündə necə başlayıb”. (Jeffrey Bada, Earth,

Şubat 1998, səh. 40)

Həyatın kompleks quruluşuTəkamülçülərin həyatın mənşəyi ilə bağlı bu qədər çıxılmaz

vəziyyətə düşməsinin başlıca səbəbi ən sadə hesab etdikləri canlıların

bu qədər mürəkkəb quruluşa malik olmasıdır. Canlı hüceyrəsi insanın


hazırladığı bütün texnoloji məhsullardan daha mürəkkəbdir. Belə ki,

bu gün dünyanın ən qabaqcıl laboratoriyalarında belə cansız

maddələr birləşdirilərək nəinki canlı hüceyrə, hətta hüceyrəyə aid

bircə zülal da hasil etmək mümkün deyil.

Bir hüceyrənin meydana gəlməsi üçün lazımlı şərtlər əsla təsa-

düflərlə açıqlanmayacaq qədər çoxdur. Lakin bunu açıqlamağa heç

ehtiyac yoxdur. Təkamülçülər hələ hüceyrə səviyyəsinə çatmadan

çıxılmaz vəziyyətə düşürlər. Çünki hüceyrənin əsasını təşkil edən

zülalların təsadüfən sintezlənmə ehtimalı riyazi cəhətdən sıfırdır.

Bunun ən əsas səbəbi budur ki, bir zülalın əmələ gəlməsi üçün

başqa zülallar da olmalıdır. Bu səbəb bir zülalın təsadüfən əmələ-

gəlmə ehtimalını tamamilə aradan qaldırır. Ona görə, təkcə bu fakt

təkamülçülərin təsadüf iddiasını təkzib etmək üçün kifayətdir.

Mövzunun əhəmiyyətini qısaca açıqlayaq:

- Fermentlər olmasa, zülal sintezlənə bilməz, fermentlər də

zülaldır.

- Bircə zülalın sintezlənməsi üçün 100-ə yaxın hazır zülal olma-

lıdır. Ona görə, zülalların olması üçün zülallar lazımdır.

- Zülalları sintezləyən fermentləri DNT hazırlayır. DNT

olmasa, zülal sintezlənə bilməz. Ona görə, zülalların əmələ

gəlməsi üçün DNT də lazımdır.

- Zülal sintezləmə prosesində hüceyrədəki bütün orqanoidlərin

mühüm funksiyaları var. Yəni zülalların əmələ gəlməsi üçün

tam funksional hüceyrə bütün orqanoidləri ilə birlikdə

mövcud olmalıdır.

Hüceyrənin nüvəsində yerləşən, genetik məlumat daşıyan DNT

molekulu isə informasiya bankıdır. İnsan DNT-sindəki informasiyanı

kağıza köçürmək istəsək, hər biri 500 səhifədən ibarət 900 cildlik

kitabxana ortaya çıxar.

Burada çox maraqlı dilemma da var: DNT ancaq bir sıra xüsusi


zülalların (fermentlərin) köməyi ilə qoşalaşa bilər. Amma bu fer-

mentlər də ancaq DNT-dəki informasiya əsasında sintezlənir. Bir-

birlərindən asılı olduqlarına görə, DNT-nin qoşalaşması üçün ikisi

də eyni anda mövcud olmalıdır. Bu isə həyatın öz-özünə meydana

gəlməsi ssenarisini çıxılmaz vəziyyətə salır. San Diyeqo Kaliforniya

Universitetindən məşhur təkamülçü prof. Lesli Orcel “Scientific

American” jurnalının 1994-cü il oktyabr sayında bu həqiqəti belə

etiraf edir:

“Olduqca kompleks quruluşa malik olan zülalların və nuklein

turşularının (RNT və DNT) eyni yerdə və eyni zamanda təsa-

düfən əmələ gəlmələri həddindən artıq ehtimaldan kənardır.

Ancaq bunların biri olmadan digərini əldə etmək də mümkün

deyil. Ona görə, insan məcburən həyatın kimyəvi yollarla

meydana gəlməsinin tamamilə qeyri-mümkün olduğu nəticə-

sinə gəlir”. (Leslie E. Orgel, The Origin of Life on Earth,

Scientific American, c. 271, Ekim 1994, səh. 78)

Şübhəsiz ki, əgər həyatın kortəbii təsadüflərlə öz-özünə meydana

gəlməsi mümkün deyilsə, onda həyatın yaradıldığı qəbul edilməlidir.

Bu həqiqət əsas məqsədi yaradılışı inkar etmək olan təkamül nəzə-

riyyəsini açıq-aydın əsassız edir.

Təkamülün xəyali mexanizmləriDarvinin nəzəriyyəsini əsassız edən ikinci əsas cəhət nəzəriy-

yənin təkamül mexanizmləri kimi irəli sürdüyü iki anlayışın da,

əslində, heç bir təkamül gücünə malik olmamasıdır.

Darvin irəli sürdüyü təkamül iddiasını tamamilə təbii seleksiya

mexanizmi ilə əlaqələndirmişdi. Bu mexanizmə verdiyi əhəmiyyət

kitabının adından da açıq şəkildə başa düşülür: “Növlərin mənşəyi,

təbii seleksiya yolu ilə...”

Təbii seleksiya təbii seçmə deməkdir, təbiətdəki həyat uğrunda


mübarizədə təbii şərtlərə uyğun və güclü canlıların həyatda qalacağı

düşüncəsinə əsaslanır. Məsələn, yırtıcı heyvanlar tərəfindən təhlü-

kəyə məruz qalan bir maral sürüsündə daha sürətlə qaçan marallar

həyatda qalacaq. Beləliklə, maral sürüsü sürətlə qaçan və güclü fərd-

lərdən ibarət olacaq. Amma bu mexanizm maralların təkamül keçir-

məsinə səbəb olmaz, onları başqa bir canlı növünə, məsələn, atlara

çevirməz.

Ona görə, təbii seçmə mexanizmi heç bir təkamül gücünə malik

deyil. Darvin də bu həqiqəti anlamışdı və “Növlərin mənşəyi” adlı

kitabında: “Faydalı dəyişikliklər baş vermədikcə təbii seçmə heç

bir şey edə bilməz”, - demək məcburiyyətində qalmışdı. (Charles

Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition,

Harvard University Press, 1964, səh. 184)

Lamarkın təsiriBəs bu faydalı dəyişikliklər necə baş verə bilərdi? Darvin öz

dövrünün ibtidai elm anlayışı çərçivəsində bu suala Lamarka əsas-

lanaraq cavab verməyə çalışmışdı. Darvindən əvvəl yaşamış fransız

bioloq Lamarka görə, canlılar həyatları boyu keçirdikləri fiziki dəyi-

şiklikləri sonrakı nəslə ötürürlər, nəsildən-nəslə toplanan bu xüsu-

siyyətlər nəticəsində yeni növlər meydana gəlir. Məsələn, Lamarkın

fikrincə, zürafələr ceyranlardan törəyiblər, hündür ağacların yarpaq-

larını yeməyə çalışarkən nəsildən-nəslə boyunları uzanmışdır.

Darvin də buna bənzər misallar çəkmiş, məsələn, “Növlərin

mənşəyi” kitabında qida tapmaq üçün suya girən bəzi ayıların

tədricən balinalara çevrildiyini iddia etmişdi. (B. G. Ranganathan,

Origins?, Pennsylvania: The Banner Of Truth Trust, 1988.)

Lakin Mendelin kəşf etdiyi və XX əsrdə inkişaf edən genetika

elmi ilə qəti şəkildə sübut edilən genetika qanunları qazanılmış xüsu-

siyyətlərin sonrakı nəsillərə ötürülməsi əfsanəsini məhv etdi. Belə-

liklə, təbii seçmə “təkbaşına” və tamamilə təsirsiz mexanizm olaraq


qaldı.

Neodarvinizm və mutasiyalarDarvinistlər isə bu vəziyyətə bir çıxış yolu tapmaq üçün 1930-

cu illərin sonlarında müasir sintetik nəzəriyyəni və ya daha geniş

yayılmış adı ilə neodarvinizmi ortaya atdılar. Neodarvinizm təbii

seçmənin yanına faydalı dəyişiklik səbəbi kimi mutasiyaları, yəni

canlıların genlərində radiasiya kimi xarici amillər və ya transkripsiya

xətaları nəticəsində əmələ gələn pozulmaları əlavə etdi. Bu gün də

elmi cəhətdən əsassız olduğunu bilmələrinə baxmayaraq, darvinistlər

neodarvinist modeli müdafiə edirlər. Nəzəriyyə yer üzündəki milyon-

larla canlı növünün, onların qulaq, göz, ağciyər, qanad kimi saysız-

hesabsız mürəkkəb orqanlarının mutasiyalara, yəni genetik pozul-

malara əsaslanan bir proses nəticəsində əmələ gəldiyini iddia edir.

Amma nəzəriyyəni çarəsiz qoyan bir açıq elmi həqiqət var: mutasi-

yalar canlıları təkmilləşdirmirlər, əksinə, hər zaman canlılara zərər

verirlər.

Bunun səbəbi çox sadədir: DNT çox mürəkkəb quruluşa

malikdir. Bu molekula olan hər hansı təsadüfi təsir ancaq zərər verir.

Amerikalı genetik B.G. Ranqanatan bunu belə açıqlayır:

“Mutasiyalar kiçik, təsadüfi və zərərlidirlər. Çox nadir

meydana gəlirlər və ən yaxşı halda təsirsizdirlər. Bu üç xüsu-

siyyət mutasiyaların təkamül xarakterli təsir meydana gətir-

məyəcəyini sübut edir. Yüksək dərəcədə xüsusiləşmiş orqa-

nizmdə meydana gələn təsadüfi dəyişiklik ya təsirsiz, ya da

zərərli olur. Bir qol saatında meydana gələn təsadüfi dəyi-

şiklik qol saatını təkmilləşdirməz. Ona böyük ehtimalla zərər

verər və ya ən yaxşı halda təsir etməz. Bir zəlzələ bir şəhəri

daha yaxşı hala salmaz, onu məhv edər”. (Charles Darwin,

The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition,


Harvard University Press, 1964, səh. 179)

Bu günə qədər heç bir faydalı, yəni genetik məlumatı təkmilləş-

dirən mutasiya müşahidə edilməyib. Bütün mutasiyaların zərərli

olması aşkar edilib. Aydın olmuşdur ki, təkamül nəzəriyyəsinin

təkamül mexanizmi kimi göstərdiyi mutasiyalar, əslində, canlıları

sadəcə məhv edən, şikəst edən genetik hadisələrdir (insanlarda muta-

siyanın ən çox rast gəlinən təsiri xərçəngdir). Əlbəttə, məhvedici

mexanizm təkamül mexanizmi ola bilməz. Təbii seçmə isə Darvinin

də qəbul etdiyi kimi, tək başına heç bir şey edə bilməz. Bu həqiqət

bizə təbiətdə heç bir təkamül mexanizminin olmadığını göstərir.

Təkamül mexanizmi olmadığına görə, təkamül deyilən xəyali proses

də baş verməyib.

Fosillər: ara-keçid formalardan əsər-əlamət yoxdurTəkamül nəzəriyyəsinin iddia etdiyi prosesin baş vermədiyinin

ən açıq göstəricisi isə fosillərdir.

Təkamül nəzəriyyəsinə görə, bütün canlılar bir-birlərindən törə-

yiblər. Əvvəlcədən mövcud olan bir canlı növü zaman ərzində digə-

rinə çevrilmiş və bütün növlər bu şəkildə əmələ gəlmişlər. Nəzəriy-

yəyə əsasən, bu çevrilmə yüz milyon illər davam edən uzun dövrü

əhatə etmiş və mərhələ-mərhələ irəliləmişdir. Bu təqdirdə iddia

edilən uzun çevrilmə prosesi zamanı saysız-hesabsız ara növlər

əmələ gəlməli və yaşamalıdırlar.

Məsələn, keçmişdə balıq xüsusiyyətlərini daşımalarına baxma-

yaraq, bir tərəfdən də bəzi sürünən canlı xüsusiyyətlərini qazanmış

yarı-balıq, yarı-sürünən canlılar yaşamalıdır və ya sürünən xüsusiy-

yətlərini daşıyan, bir tərəfdən də bəzi quş xüsusiyyətləri qazanmış

sürünən quşlar ortaya çıxmalıdır. Bunlar bir keçid prosesində olduq-

ları üçün şikəst, yarımçıq, qüsurlu canlılar olmalıdır. Təkamülçülər

keçmişdə yaşadığına inandıqları bu nəzəri məxluqları “ara-keçid


forması” adlandırırlar.

Əgər, həqiqətən, bu cür canlılar keçmişdə yaşayıbsa, onların sayı

və növü milyonlarla, hətta milyardlarla olmalıdır və bu əcaib canlı-

ların qalıqlarına mütləq fosil izlərində rast gəlinməlidir. Darvin

“Növlərin mənşəyi”ndə bunu belə açıqlamışdır:

“Əgər nəzəriyyəm doğrudursa, növləri bir-birilə əlaqələn-

dirən saysız-hesabsız ara-keçid növləri keçmişdə mütləq

yaşamalıdır... Onların yaşadığının dəlilləri də sadəcə fosil

qalıqları arasında tapıla bilər”. (Charles Darwin, The Origin

of Species, səh. 172, 280)

Ancaq bu sətirləri yazan Darvin ara-keçid formaların heç cür ta-

pılmadığını bilir və bunun nəzəriyyəsi üçün böyük problem olduğunu

görürdü. Ona görə, “Növlərin mənşəyi” kitabının “Nəzəriyyənin

qarşısında duran çətinliklər” (Difficulties on Theory) adlı bölməsində

belə yazmışdı:

“Əgər, həqiqətən, növlər digər növlərdən yavaş dəyişiklik-

lərlə törəyibsə, nə üçün saysız-hesabsız ara-keçid formasına

rast gəlmirik? Nə üçün bütün təbiət qarmaqarışıq vəziyyətdə

deyil, məhz yerli-yerindədir? Saysız-hesabsız ara-keçid

forması olmalıdır, bəs nə üçün yer üzünün çoxsaylı təbəqələ-

rində onları tapmırıq?... Nə üçün hər geoloji forma və hər

təbəqə belə qalıqlarla dolu deyil?” (Charles Darwin, The

Origin of Species, səh. 172, 280)

Darvinin puç olan ümidləriAncaq XIX əsrin ortasından indiyə qədər dünyanın hər tərəfində

qızğın fosil araşdırmaları aparılmasına baxmayaraq, ara-keçid forma-

larına rast gəlinməmişdir. Aparılan qazıntı işlərində və tədqiqatlarda

əldə edilən bütün tapıntılar təkamülçülərin gözlədiklərinin əksinə,

canlıların yer üzündə birdən-birə, tam və qüsursuz formada ortaya


çıxdıqlarını göstərmişdir.

Məşhur ingilis paleontoloq Derek V. Eycer təkamülçü olmasına

baxmayaraq, bu həqiqəti belə etiraf edir:

“Problemimiz budur: fosilləri hərtərəfli tədqiq etdikdə növlər və

ya siniflər səviyyəsində belə daima eyni həqiqətlə qarşılaşırıq;

mərhələli təkamüllə təkmilləşən deyil, birdən-birə yer üzündə

əmələ gələn qruplar görürük”. (Derek A. Ager, “The Nature of

the Fossil Record”, Proceedings of the British Geological Asso-

ciation, c. 87, 1976, səh. 133)

Yəni fosil qeydlərində bütün canlı növləri aralarında heç bir keçid

forması olmadan, tam formada ani surətdə ortaya çıxırlar. Bu,

Darvinin fikirlərinin tam əksidir. Habelə, bu, canlı növlərinin yara-

dıldıqlarını göstərən çox güclü dəlildir. Çünki bir canlı növünün heç

bir əcdadı olmadan, bir anda və qüsursuz şəkildə ortaya çıxmasının

tək açıqlaması var: o növ yaradılmışdır. Bu həqiqət məşhur təka-

mülçü bioloq Duqlas Futuyma tərəfindən də qəbul edilir: “Yaradılış və təkamül yaşayan canlıların mənşəyi haqqındaiki yeganə açıqlamadır. Canlılar dünyada ya tamamiləmükəmməl və tam formada ortaya çıxmışlar, ya da belə olma-mışdır. Əgər belə olmamışdırsa, bir dəyişiklik prosesi nəticə-sində özlərindən əvvəl mövcud olan bəzi canlı növlərindəntəkamül keçirərək meydana gəlməlidirlər. Amma əgər tam vəmükəmməl formada ortaya çıxıblarsa, onda sonsuz güc sahibiolan bir ağıl tərəfindən yaradılmışlar”. (Douglas J. Futuyma,

Science on Trial, New York: Pantheon Books, 1983. Səh. 197)

Fosillər isə canlıların yer üzündə tam və mükəmməl formada

ortaya çıxdıqlarını göstərir. Yəni “növlərin mənşəyi” Darvinin hesab

etdiyinin əksinə, təkamül deyil, yaradılışdır.

İnsanın təkamülü nağılıTəkamül nəzəriyyəsinin tərəfdarlarının ən çox gündəmə gətir-


dikləri məsələ insanın mənşəyidir. Bununla bağlı darvinist iddia bu

gün yaşayan müasir insanın meymunabənzər məxluqlardan törədi-

yini zənn edir. 4-5 milyon il əvvəl başladığı fərz edilən bu prosesdə

müasir insan ilə əcdadları arasında bəzi ara-keçid formaların yaşadığı

iddia edilir. Əslində, tamamilə fantastik olan bu ssenaridə dörd əsas

kateqoriya var:

Australopithecus

Homo habilis

Homo erectus

Homo sapiens

Təkamülçülər insanların ilk “meymunabənzər əcdadları”na

“cənub meymunu” mənasını verən “Australopithecus” adını veriblər.

Bu canlılar, əslində, nəsli kəsilmiş meymun növüdür. Lord Solli

Zukerman və prof. Çarlz Oksnard kimi İngiltərə və ABŞ-dan iki

məşhur anatomun australopithecus nümunələri üzərində apardığı

hərtərəfli araşdırmalar bu canlıların sadəcə nəsli kəsilmiş meymun

növünə aid olduqlarını və insanlarla heç bir bənzərlik təşkil etmə-

diklərini göstərmişdir. (Charles E. Oxnard, “The Place of Australo-

pithecines in Human Evolution: Grounds for Doubt”, Nature, c. 258,

səh. 389)

Təkamülçülər insanın təkamülünün sonrakı mərhələsini də

“homo”, yəni insan kimi təsnif edirlər. İddiaya əsasən, homo sıra-

sındakı canlılar australopithecuslardan daha çox inkişaf ediblər.

Təkamülçülər bu fərqli canlılara aid fosilləri ardıcıl düzərək fantastik

təkamül sxemi qururlar. Bu sxem xəyalidir, çünki bu fərqli siniflərin

arasında təkamül xarakterli əlaqə olması əsla sübut edilə bilmə-

mişdir. Təkamül nəzəriyyəsinin XX əsrdəki ən mühüm tərəfdarla-

rından biri olan Ernst Mayr: “Homo sapiensə uzanan zəncir halqası,

əslində, itib”, - deyərək bunu qəbul edir. (J. Rennie, “Darwin’s

Current Bulldog: Ernst Mayr”, Scientific American, Aralık 1992)


Təkamülçülər “ausrtalopithecus > homo habilis > homo erectus

> homo sapiens” ardıcıllığını qurarkən bu növlərin hər birinin daha

sonrakının əcdadı olmasını irəli sürürlər. Lakin paleoantropoloqların

son kəşfləri australopithecus, homo habilis və homo erectusun

dünyanın müxtəlif bölgələrində eyni dövrlərdə yaşadıqlarını göstərir.

(Alan Walker, Science, c. 207, 1980, s. 1103; A. J. Kelso, Physical

Antropology, 1. baskı, New York: J. B. Lipincott Co., 1970, s. 221;

M. D. Leakey, Olduvai Gorge, c. 3, Cambridge: Cambridge Univer-

sity Press, 1971, səh. 272)

Habelə, homo erectus sinfinə aid olan insanların bir qismi çox

müasir dövrlərə qədər yaşayıblar, homo sapiens neandertalensis və

homo sapiens sapiens (insan) ilə eyni mühitdə birlikdə mövcud

olmuşlar. (Time, noyabr 1996)

Bu isə, əlbəttə, bu siniflərin bir-birilərinin əcdadı olduqları iddia-

sının əsassızlığını açıq şəkildə ortaya qoyur. Harvard Universitetinin

paleontoloqlarından Stiven Cey Quld, təkamülçü olmasına baxma-

yaraq, darvinist nəzəriyyənin düşdüyü bu çıxılmaz vəziyyəti belə

açıqlayır:

“Əgər bir-biri ilə paralel şəkildə yaşayan üç müxtəlif hominid

(insanabənzər) sxemi varsa, onda bizim soy ağacımıza nə

oldu? Aydındır ki, bunların biri digərindən törəyə bilməz.

Habelə, biri digəri ilə müqayisə edildikdə təkamül xarakterli

inkişaf meyli göstərmirlər”. (S. J. Gould, Natural History, c.

85, 1976, səh. 30)

Qısaca desək, KİV-də və ya dərsliklərdə verilən bir cür fantastik

yarı-meymun yarı-insan canlıların rəsmləri ilə, yəni sırf təbliğat yolu

ilə dirçəldilməyə çalışılan insanın təkamülü ssenarisi heç bir elmi

əsası olmayan nağıldan ibarətdir. Bu mövzunu uzun illər tədqiq edən,

xüsusilə australopithecus fosilləri üzərində 15 il araşdırma aparan

İngiltərənin ən məşhur və hörmətli elm adamlarından biri olan Lord


Solli Zukerman təkamülçü olmasına baxmayaraq, meymunabənzər

canlılardan insana uzanan nəsil ağacı olmadığı nəticəsinə gəlmişdir.

Zukerman maraqlı elm şkalası da qurmuşdur. Elmi hesab etdiyi

elm sahələrindən elmdən kənar qəbul etdiyi elm sahələrinə qədər

şaxəli cədvəl çəkmişdir. Zukermanın bu cədvəlində ən elmi, yəni

konkret faktlara əsaslanan elm sahələri kimya və fizikadır. Cədvəldə

bunlardan sonra bioloji elmlər, daha sonra sosial fənlər gəlir. Şaxə-

lənmənin ən kənar ucunda, yəni elmdən kənar hesab edilən hissədə

isə Zukermanın fikrincə telepatiya, altıncı hiss kimi hissin fövqündə

olan qavrama anlayışları və bir də insanın “təkamülü” yerləşir!

Zukerman şaxələnmənin bu ucunu belə açıqlayır:

“Obyektiv reallıq sahəsindən çıxıb bioloji elm fərz edilən bu

sahələrə, yəni hissin fövqündə olan qavramaya və insanın

fosil tarixinin şərh edilməsinə daxil olduqda, təkamül nəzə-

riyyəsinə inanan bir şəxs üçün hər şeyin mümkün olduğunu

görürük. Belə ki, nəzəriyyələrinə qəti şəkildə inanan bu şəxs-

lərin ziddiyyətli bəzi rəyləri eyni anda qəbul etmələri belə

mümkündür”. (Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Tower,

New York: Toplinger Publications, 1970, səh. 19)

İnsanın təkamülü nağılı da nəzəriyyələrinə kor-koranə inanan bir

sıra insanların tapdıqları bəzi fosillər haqqında qabaqcadan rəy

verərək şərh etmələrindən ibarətdir.

Darvin formulu!İndiyə qədər təhlil etdiyimiz bütün dəlillərlə yanaşı, istəyirsi-

nizsə, təkamülçülərin necə cəfəng inanca malik olduqlarına bir də

uşaqların belə anlayacağı qədər açıq misalla baxaq.

Təkamül nəzəriyyəsi canlıların təsadüfən əmələ gəldiyini iddia

edir. Ona görə, bu iddiaya əsasən, cansız və şüursuz atomlar birlə-

şərək əvvəlcə hüceyrəni əmələ gətirmiş və sonra eyni atomlar birlə-


şərək digər canlıları və insanı meydana gətirmişlər. İndi düşünək,

canlıların əsasını təşkil edən karbon, fosfor, azot, kalium kimi

elementləri birləşdirdikdə bir yığın əmələ gəlir. Bu atom yığını hansı

prosesdən keçirilsə də, bircə canlı belə əmələ gətirməz. İstəyirsinizsə,

bununla bağlı bir təcrübə keçirək və təkamülçülərin, əslində, müdafiə

etdikləri, amma ucadan söyləyə bilmədikləri iddianı onların adından

“Darvin formulu” adı ilə nəzərdən keçirək:

Təkamülçülər çoxlu sayda böyük çənin içinə canlıların əsasını

təşkil edən fosfor, azot, karbon, oksigen, dəmir, maqnezium kimi

elementlərdən bol miqdarda qoysunlar. Hətta normal şərtlərdə

mövcud olmayan, ancaq bu qarışığın içində lazımlı bildikləri maddə-

ləri də bu çənlərə əlavə etsinlər. Qarışıqların içinə istədikləri qədər

amin turşusu, istədikləri qədər də zülal doldursunlar. Bu qarışıqlara

istədikləri nisbətdə temperatur və rütubət versinlər. Bunları istədik-

ləri ən yaxşı texnoloji cihazlarla qarışdırsınlar. Çənlərin başında

nəzarətçi kimi dünyanın qabaqcıl elm adamlarını qoysunlar. Bu

mütəxəssislər atadan oğula, nəsildən-nəslə ötürülərək növbə ilə

milyardlarla, hətta trilyonlarla il fasiləsiz çənlərin başında gözlə-

sinlər. Bir canlının əmələ gəlməsi üçün hansı şərtlərin mövcud olma-

sını lazım bilirlərsə, hamısını tətbiq etsinlər. Ancaq nə etsələr də, o

çənlərdən əsla bir canlı çıxara bilməzlər. Zürafələri, aslanları, arıları,

bülbülləri, tutuquşuları, atları, delfinləri, gülləri, səhləb çiçəklərini,

zanbaqları, qərənfilləri, bananları, portağalları, almaları, xurmaları,

pomidorları, qovunları, qarpızları, əncirləri, zeytunları, üzümləri,

şaftalıları, tovuz quşlarını, qırqovulları, rəngarəng kəpənəkləri və

bunlar kimi milyonlarla canlı növündən heç birini əmələ gətirə

bilməzlər. Nəinki burada sadaladığımız bir neçə canlını, bunların

bircə hüceyrəsini belə əldə edə bilməzlər.

Qısaca desək, şüursuz atomlar birləşərək hüceyrəni əmələ

gətirə bilməzlər. Sonra yeni qərar verərək bir hüceyrəni iki yerə

bölüb, sonra ardıcıl başqa qərarlar verib elektron mikroskopunu icad


edən, sonra öz hüceyrə quruluşunu bu mikroskop altında tədqiq edən

professorları əmələ gətirə bilməzlər. Maddə ancaq Allah’ın üstün

yaratması ilə həyat qazanır. Bunun əksini iddia edən təkamül nəzə-

riyyəsi isə ağıla tamamilə zidd cəfəngiyatdır. Təkamülçülərin ortaya

atdığı iddialar üzərində bir az düşünmək yuxarıdakı misalda göstə-

rildiyi kimi, bu həqiqəti üzə çıxarar.

Göz və qulaqdakı texnologiyaTəkamül nəzəriyyəsinin qətiyyən açıqlaya bilmədiyi digər

məsələ isə göz və qulaqdakı üstün duyğu keyfiyyətidir.

Gözlə bağlı mövzuya keçməzdən əvvəl “Necə görürük?” sualına

qısaca cavab verək. Bir cisimdən gələn şüalar gözdə tor qişaya

tərsinə düşür. Bu şüalar buradakı hüceyrələr tərəfindən elektrik

siqnallarına çevrilir və beyinin arxa hissəsindəki görmə mərkəzi

adlanan kiçik nöqtəyə ötürülür. Bu elektrik siqnalları bir sıra ardıcıl

proseslərdən sonra beyindəki bu mərkəzdə görüntü kimi şərh edilir.

Bu məlumatdan sonra düşünək: beyin işığa qapalıdır. Yəni beyinin

içi qapqaranlıqdır, işıq beyinin yerləşdiyi yerə girə bilməz. Görmə

mərkəzi adlanan yer qapqaranlıq, işığın düşmədiyi, bəlkə, heç qarşı-

laşmadığınız qədər qaranlıq yerdir. Ancaq siz bu zülmət qaranlıqda

işıqlı, aydın dünyanı izləyirsiniz.

Üstəlik, bu, o qədər aydın və keyfiyyətli görüntüdür ki, XXI

əsrin texnologiyası belə hər cür imkanı olmasına baxmayaraq, bu

aydın görüntünü əldə edə bilmir. Məsələn, hal-hazırda oxuduğunuz

kitaba, kitabı tutan əllərinizə baxın, sonra başınızı qaldırın və ətrafı-

nıza baxın. Hal-hazırda gördüyünüz aydın və keyfiyyətli görüntünü

başqa bir yerdə görmüsünüzmü? Bu qədər aydın görüntünü sizə

dünyanın qabaqcıl televizor şirkətlərinin istehsal etdiyi təkmilləşdi-

rilmiş televizor ekranı belə verə bilməz. 100 ildən bəri minlərlə mü-

həndis bu aydın görüntünü əldə etmək üçün çalışır. Bunun üçün fab-


riklər, böyük müəssisələr qurulur, tədqiqatlar aparılır, planlar və di-

zaynlar edilir. Bir televizor ekranına baxın, bir də hal-hazırda əlinizdə

tutduğunuz bu kitaba. Arada böyük aydınlıq və keyfiyyət fərqi ol-

duğunu görəcəksiniz. Həm də televizorun ekranı sizə iki ölçülü gö-

rüntü göstərir, lakin siz üç ölçülü, dərin perspektivi olan görüntü iz-

ləyirsiniz.

Uzun illərdən bəri on minlərlə mühəndis üç ölçülü televizor icad

etməyə, gözün görmə keyfiyyətini əldə etməyə çalışırlar. Bəli, üç

ölçülü televizor kimi sistem istehsal edə bildilər, amma onu da

eynəksiz üç ölçülü görmək mümkün deyil, həm də bu, süni üçölçülü

görüntüdür. Arxa tərəf daha bulanıq, ön tərəf isə kağız dekorasiya

kimi görünür. Heç bir zaman gözün gördüyü qədər aydın və keyfiy-

yətli görüntü əmələ gəlmir. Kamerada da, televizorda da mütləq

görüntü itkisi olur.

Təkamülçülər bu keyfiyyətli və aydın görüntünü əmələ gətirən

mexanizmin təsadüfən əmələ gəldiyini iddia edirlər. İndi birisi sizə

otağınızdakı televizorun təsadüflər nəticəsində əmələ gəldiyini,

atomların birləşib bu görüntünü əmələ gətirən aləti meydana gətir-

diyini desə, nə düşünərsiniz? Minlərlə insanın birlikdə edə bilmədi-

yini şüursuz atomlar necə etsin?

Gözün gördüyündən daha bəsit görüntünü əmələ gətirən alət təsa-

düfən əmələ gəlmirsə, gözün və gözün gördüyü görüntünün də təsa-

düfən meydana gəlməyəcəyi çox açıqdır. Eyni vəziyyət qulağa da

aiddir. Xarici qulaq ətrafdakı səsləri qulaq seyvanı vasitəsilə toplayıb

daxili qulağa ötürür; daxili qulaq da bu titrəyişləri elektrik impuls-

larına çevirərək beyinə göndərir. Eynilə görmədə olduğu kimi,

eşitmə prosesi də beyindəki eşitmə mərkəzində həyata keçir.

Göz üçün dediklərimiz qulağa da aiddir, yəni beyin işıq kimi səsə

də qapalıdır, səs keçirmir. Ona görə, xarici aləm nə qədər səs-küylü

olsa da, beyinin içi tamamilə səssizdir. Buna baxmayaraq, ən aydın


səslər beyində eşidilir. Səs keçirməyən beyninizdə orkestr simfoni-

yaları dinləyir, ətraf mühitin bütün səs-küyünü eşidirsiniz. Ancaq

həmin anda həssas bir cihazla beyninizin içindəki səs səviyyəsi

ölçülsə, burada səssizliyin hakim olduğu məlum olacaqdır. Aydın

görüntü əldə etmək ümidi ilə texnologiyadan necə istifadə edilirsə,

səs üçün də eyni səylər on illərdən bəri davam etdirilir. Səsyazma

cihazları, musiqi mərkəzləri, bir çox elektron alət, səs qəbul edən

musiqi sistemləri bu fəaliyyətlərin nəticələrindən bəziləridir. Ancaq

bütün texnologiyaya və bu sahədə minlərlə mühəndis və mütəxəssis

işləməsinə baxmayaraq, qulağın əmələ gətirdiyi qədər aydın və

keyfiyyətli səs əldə edilməmişdir. Ən böyük musiqi sistemi şirkətinin

istehsal etdiyi ən keyfiyyətli musiqi mərkəzini düşünün. Səsi qeyd

etdikdə mütləq səsin bir hissəsi itir, az da olsa təhrif olur və ya musiqi

mərkəzini işə saldıqda hələ musiqi çalmazdan əvvəl mütləq bir cızıltı

eşidirsiniz. Ancaq insan orqanizmindəki texnologiyanın məhsulu

olan səslər olduqca aydın və qüsursuzdur. İnsan qulağı heç vaxt

musiqi mərkəzində olduğu kimi cızıltılı və ya təhrif olunmuş şəkildə

səs eşitmir; səs necədirsə, tam və aydın şəkildə onu eşidir. Bu, insan

yaradıldığı gündən bəri belədir. İndiyə qədər insanın istehsal etdiyi

heç bir görüntü və səs cihazı göz və qulaq qədər həssas və keyfiyyətli

qəbuledici olmamışdır. Ancaq görmə və eşitmə hadisəsində bütün

bunların fövqündə duran çox böyük həqiqət də var.

Beyinin içində görən və eşidən şüur kimə aiddir?Beyinin içində parlaq, rəngli dünyanı izləyən, simfoniyaları,

quşların civiltilərini dinləyən, gülü qoxulayan kimdir?

İnsanın gözlərindən, qulaqlarından, burnundan gələn siqnallar

elektrik impulsu kimi beyinə ötürülür. Biologiya, fiziologiya və ya

biokimya kitablarında bu görüntünün beyində necə əmələ gəlməsinə

dair bir çox şey oxuyursunuz. Ancaq bu mövzu haqqında ən mühüm


həqiqətə heç bir yerdə rast gələ bilməzsiniz: beyində bu elektrik

impulslarını görüntü, səs, qoxu və hiss kimi qavrayan kimdir?

Beyinin içində gözə, qulağa, buruna ehtiyac hiss etmədən bütün

bunları qavrayan bir şüur var. Bu şüur kimə aiddir?

Əlbəttə, bu şüur beyini təşkil edən sinirlər, yağ təbəqəsi və sinir

hüceyrələrinə aid deyil. Elə buna görə, hər şeyin maddədən ibarət

olduğunu zənn edən darvinist-materialistlər bu suallara heç cür cavab

verə bilmirlər. Çünki bu şüur Allah’ın yaratdığı ruhdur. Ruhun

görüntünü izləmək üçün gözə, səsi eşitmək üçün qulağa ehtiyacı

yoxdur. Eyni zamanda, düşünmək üçün beyinə də ehtiyacı yoxdur.

Bu açıq və elmi həqiqəti oxuyan hər insan beyinin içindəki bir

neçə sm3-lik, qapqaranlıq yerə bütün kainatı üçölçülü, rəngli, kölgəli

və işıqlı şəkildə sığışdıran uca Allah’ı düşünüb, Ondan qorxub Ona

sığınmalıdır.

Materialist inancBura qədər təhlil etdiklərimiz təkamül nəzəriyyəsinin elmi kəşf-

lərə zidd iddia olduğunu göstərir. Nəzəriyyənin həyatın mənşəyi

haqqındakı iddiası elmə ziddir, irəli sürdüyü təkamül mexanizmlə-

rinin heç bir təkamül gücü yoxdur və fosillər nəzəriyyənin iddia

etdiyi ara keçid formalarının yaşamadığını göstərir. Bu təqdirdə,

əlbəttə, təkamül nəzəriyyəsi elmə zidd fərziyyə kimi bir kənara

qoyulmalıdır. Belə ki, tarix boyu dünya mərkəzli kainat modeli kimi

bir çox düşüncə tərzi elmin gündəmindən çıxarılmışdır. Ancaq

təkamül nəzəriyyəsi təkidlə elmin gündəliyində saxlanılır. Hətta bəzi

insanlar nəzəriyyənin tənqid edilməsini elmə təcavüz kimi göstər-

məyə çalışırlar. Axı niyə? Bunun səbəbi təkamül nəzəriyyəsinin bəzi

kütlələr üçün əl çəkilməz doqmatik inanc olmasıdır. Bu kütlələr

materialist fəlsəfəyə kor-koranə bağlıdırlar və darvinizmi də təbiət

haqqında yeganə materialist açıqlama olduğu üçün mənimsəyiblər.


Bəzən bunu açıq şəkildə etiraf edirlər. Harvard Universitetindən

məşhur genetik və eyni zamanda, qabaqcıl təkamülçülərdən olan

Riçard Levontin əvvəlcə materialist, sonra elm adamı olduğunu belə

etiraf edir:

“Bizim materializmə bir inancımız var, bu “a priori” (əvvəl-

cədən qəbul edilmiş, doğru fərz edilmiş) inancdır. Bizi dünya

haqqında materialist açıqlama verməyə məcbur edən şey elmi

metodlar və qanunlar deyil. Əksinə, materializmə olan “a

priori” bağlılığımız səbəbi ilə dünya haqqında materialist

açıqlama verən tədqiqat metodları və anlayışlarını uydururuq.

Materializm mütləq doğru olduğuna görə də İlahi açıqla-

manın səhnəyə çıxmasına icazə verə bilmərik”. (Richard

Lewontin, “The Demon-Haunted World”, The New York

Review of Books, 9 Ocak, 1997, səh. 28)

Bu sözlər darvinizmin materialist fəlsəfəyə bağlılıq uğrunda

davam etdirilən bir doqma olduğunun açıq ifadəsidir. Bu doqma

maddədən başqa heç bir varlıq olmadığını qəbul edir. Bu səbəbdən

də cansız, şüursuz maddənin həyatı əmələ gətirdiyinə inanır.

Milyonlarla müxtəlif canlı növünün, məsələn, quşların, balıqların,

zürafələrin, pələnglərin, həşəratların, ağacların, çiçəklərin, balina-

ların və insanların maddənin öz daxilindəki reaksiyalarla, yəni yağan

yağışla, çaxan şimşəklə, cansız maddədən əmələ gəldiyini qəbul edir.

Əslində isə bu, həm ağıla, həm də elmə ziddir. Amma darvinistlər

Allah’ın açıq-aşkar varlığını qəbul etməmək üçün bu ağıldan və

elmdən kənar fikri cahilliklə müdafiə etməkdə davam edirlər.

Canlıların mənşəyinə materialist düşüncə ilə baxmayan insanlar

isə bu açıq həqiqəti görəcəklər: bütün canlılar üstün güc, bilik və

ağıla malik olan Yaradanın əsəridir. Yaradan bütün kainatı yoxdan

var edən, ən qüsursuz şəkildə nizama salan və bütün canlıları yaradan

Allah’dır.


Təkamül nəzəriyyəsi dünya tarixinin ən təsirli sehridirBurada bunu da bildirmək lazımdır ki, heç bir ideologiyanın təsiri

altında qalmadan, sadəcə ağlını və məntiqini işlədən hər insan elm

və mədəniyyətdən uzaq xalqların xurafatlarını xatırladan təkamül

nəzəriyyəsinə inanmağın qeyri-mümkün olduğunu asanlıqla anlaya-

caqdır.

Yuxarıda da bildirildiyi kimi, təkamül nəzəriyyəsinə inananlar

böyük bir çənin içinə bir çox atomu, molekulu, cansız maddəni

dolduran və bunların qarışığından zaman ərzində düşünən, dərk

edən, kəşflər edən professorların, universitet tələbələrinin, Eynşteyn,

Habl kimi elm adamlarının, Frank Sinatra, Çarlton Heston kimi

aktyorların, bununla yanaşı, ceyranların, limon ağaclarının, qərən-

fillərin çıxacağına inanırlar. Həm də bu cəfəng iddiaya inananlar elm

adamları, professorlar, mədəniyyətli, təhsilli insanlardır. Bu

səbəbdən, təkamül nəzəriyyəsi haqqında dünya tarixinin ən böyük

və ən təsirli sehri ifadəsini işlətmək yerinə düşər. Çünki dünya tari-

xində insanların bu dərəcədə ağlını başından alan, ağıl və məntiqlə

düşünmələrinə imkan verməyən, gözlərinin qarşısına sanki bir pərdə

çəkib çox açıq olan həqiqətləri görmələrinə mane olan başqa inanc

və ya iddia yoxdur. Bu, afrikalı bəzi qəbilələrin totemlərə, Səba

xalqının Günəşə tapınmasından, hz. İbrahimin qövmünün düzəltdik-

ləri bütlərə, hz. Musanın qövmünün qızıldan düzəltdikləri buzova

tapınmalarından daha qorxulu və ağlasığmaz korluqdur. Əslində, bu

vəziyyət Allah’ın Quranda işarə etdiyi ağılsızlıqdır. Allah bəzi insan-

ların anlayışlarının bağlı olacağını və həqiqətləri görməkdən məhrum

olacağını bir çox ayəsində bildirir. Bu ayələrdən bəziləri belədir:

Həqiqətən, kafirləri əzabla qorxutsan da, qorxutmasan

da, onlar üçün birdir, iman gətirməzlər. Allah onların


ürəyinə və qulağına möhür vurmuşdur. Gözlərində də

pərdə vardır. Onları böyük bir əzab gözləyir! (Bəqərə

surəsi, 6-7)

... Onların qəlbləri vardır, lakin onunla anlamazlar.

Onların gözləri vardır, lakin onunla görməzlər. Onların

qulaqları vardır, lakin onunla eşitməzlər. Onlar heyvan

kimidirlər, bəlkə də, daha çox zəlalətdədirlər. Qafil

olanlar da məhz onlardır! (Əraf surəsi, 179)

Allah “Hicr” surəsində də bu insanların möcüzələr görsələr də,

inanmayacaq qədər sehrləndiklərini belə bildirir:

Əgər onlara göydən bir qapı açsaq və oradan durmadan

yuxarı dırmaşsalar yenə də: “Gözümüz bağlanmış, biz

sehrlənmişik”, - deyərlər. (Hicr surəsi, 14-15)

Bu qədər geniş kütləyə bu sehrin təsir etməsi, insanların həqiqət-lərdən bu qədər uzaq saxlanması və 150 ildən bəri bu sehrin pozul-maması isə sözlə ifadə edilməyəcək qədər heyrətli vəziyyətdir. Çünkibir və ya bir neçə insanın qeyri-mümkün ssenarilərə, cəfəng vəməntiqsiz iddialara inanmalarını anlamaq olar. Ancaq dünyanın hərtərəfindəki insanların şüursuz və cansız atomların ani qərarla birləşibqeyri-adi mütəşəkkillik, nizam, ağıl və şüur nümayiş etdirərəkqüsursuz sistemlə işləyən kainatı, həyat üçün uyğun hər cür xüsu-siyyətə malik olan Yer planetini və saysız-hesabsız komplekssistemdən ibarət canlıları meydana gətirdiyinə inanmasının sehrdənbaşqa heç bir açıqlaması yoxdur.

Allah Quranda inkarçı fəlsəfənin tərəfdarı olan bəzi şəxslərinetdikləri sehrlərlə insanlara təsir etdiklərini hz. Musa ilə fironarasında baş verən bir hadisə ilə bizə bildirir. Hz. Musa firona haqqdini təbliğ etdikdə firon hz. Musaya öz bilici sehrkarları ilə insanlarıntoplaşdığı bir yerdə qarşılaşmasını söyləyir. Hz. Musa sehrkarlarlaqarşılaşdıqda əvvəlcə onların bacarıqlarını göstərməsini əmr edir. Buhadisənin danışıldığı ayə belədir:


(Musa:) “Siz atın”, - dedi. Onlar (əsalarını yerə) atdıqda,

adamların gözlərini bağlayıb (sehrləyib) onları qorxut-

dular və böyük bir sehr göstərdilər. (Əraf surəsi, 116)

Göründüyü kimi, fironun sehrkarları hz. Musa və ona inanan-

lardan başqa insanların hamısını sehrləyə bilmişdilər. Ancaq onların

atdıqlarına qarşı hz. Musanın ortaya qoyduğu dəlil onların bu sehrini,

ayədəki ifadə ilə uydurduqlarını udmuş, yəni təsirsiz etmişdir:

Biz də Musaya: “Əsanı tulla!” - deyə vəhy etdik. Bir də

(baxıb gördülər ki,) əsa onların uydurub düzəltdikləri

bütün şeyləri udur. Artıq haqq zahir, onların uydurub

düzəltdikləri yalanlar isə batil oldu. (Sehrbazlar) orada

məğlub edildilər və xar olaraq geri döndülər. (Əraf surəsi,

117-119)

Ayələrdə də bildirildiyi kimi, əvvəllər insanlara sehrləyərək təsir

göstərən bu şəxslərin etdiklərinin saxtakarlıq olmasının başa düşül-

məsi ilə sözügedən şəxslər alçalmışlar. Dövrümüzdə də bir sehrin

təsiri ilə elmilik adı altında olduqca cəfəng iddialara inanan və

bunları müdafiə etmək üçün həyatlarını qurban verənlər əgər bu

iddialardan əl çəkməsələr, həqiqətlər tam mənası ilə üzə çıxdıqda və

sehr pozulduqda alçalacaqlar. Belə ki, təqribən 60 yaşına qədər təka-

mülü müdafiə edən və ateist filosof olan, ancaq sonradan həqiqətləri

görən Malkolm Maqeric təkamül nəzəriyyəsinin yaxın gələcəkdə

düşəcəyi vəziyyəti belə açıqlayır:

“Mən özüm təkamül nəzəriyyəsinin xüsusilə tətbiq edil-

diyi sahələrdə gələcəyin tarix kitablarındakı ən böyük

yumor hədəflərindən biri olacağına inandım. Gələcək

nəsillər bu qədər çürük və qeyri-müəyyən hipotezin inanılmaz

saflıqla qəbul edilməsini heyrətlə qarşılayacaqlar”. (Malcolm

Muggeridge, The End of Christendom, Grand Rapids: Eerd-

mans, 1980, səh. 43)


Bu gələcək uzaq deyil, əksinə, çox yaxın gələcəkdə insanlar

“təsadüf”lərin ilah olmasının mümkünsüzlüyünü anlayacaqlar və

təkamül nəzəriyyəsi dünya tarixinin ən böyük yalanı və ən güclü

sehri kimi tərif ediləcəkdir. Bu güclü sehr böyük sürətlə dünyanın

hər tərəfində insanlar üzərində təsirini itirməyə başlamışdır. Təkamül

yalanının sirrinin öyrənən bir çox insan bu yalana necə aldandığını

heyrət və təəccüblə qarşılayır.

…Sənin bizə öyrətdiklərindənbaşqa bizdə heç bir bilik yoxdur!

Həqiqətən, Sən Bilənsən, Müdriksən! (Bəqərə surəsi, 32)


tarix boyunca müsəlmanlara atılan böhtanlar

Documents