Acısıyla tatlısıyla 2018 yılını geride bıraktık…Vakıf olarak her yıl daha büyük başarılara imza atmak,

Türk Dünyası’na daha fazlasını vermek istiyoruz. Bu yıl siz değerli dostlarımızın destekleriyle, eğitim kurumları-mızı başarı ile devam ettirdik, liselerimizden mezun olan öğrencilerimiz en iyi okullara, fakültelerimizden mezun öğrencilerimiz ise çeşitli kurumlara yerleşerek yüce mil-letimize hizmette bulunmaya aday bireyler oldular.

Aralıksız 31 yıldır okurlarıyla buluşarak Türkiye’nin en uzun soluklu tarih dergisi hüviyeti kazanan Türk Dün-yası Tarih Kültür Dergisi ve 40 yıldır Türk Dünyası’ndaki akademisyenlerin çalışmalarına kucak açan Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi ile 15 yıl önce yayına başlayan Tür-kiye’nin ilk e-dergilerinden Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler e-Dergisi’ni güçlendirerek devam ettirmenin gururunu yaşıyoruz.

Prof. Dr. Gülçin Çandarlıoğlu hocamızın iki eserini, Bozkurt’un Ejderha İle Dansı ve Gülçin Çandarlıoğlu’nun Türkistan’ı, okurlarla buluşturma fırsatı yaşadık. Ayrıca Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 100. Yılı münasebetiyle Mehmed Emin Resulzade’nin, Bir Türk Milliyetçisinin Sta-lin’le İhtilal Hatıraları adlı eserleri yayınlayarak gündeme taşımanın mutluluğunu tattık.

29 yıldır “Süleymaniye Kürsüsü Konuşmaları” adı al-tında yürüttüğümüz konferans dizimizde, alanlarında otorite olmuş pek çok hocamızı dinleyicilerimizle buluş-turarak Türk tarihinin, Türk kültürünün, Türk siyasetinin ve Türk Dünyası’nın meselelerini gündeme taşımaya de-vam ettik.

Türk Dünyası akademisyenlerinin geniş katılım ile 16 yıldır gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Türk Dünyası

Sosyal Bilimler Kongresi’ni bu yıl Kazakistan-Çimkent’te Miras Üniversitesi’nin ev sahipliğinde gerçekleştirdik.

Yine bu yıl Macaristan’a, Moğolistan’a, Kazakistan’a ve Özbekistan’a düzenlediğimiz kültür turlarıyla katılım-cılarımız için Türk Dünyası’nı bir hayal coğrafyası olmak-tan çıkartıp onları gerçeklikle buluşturduk.

İstikbalimiz olan gençlerimize, “Türk Dünyası Sosyal Bilimler Akademisi” adı altına düzenlediğimiz programda, alanında otorite olmuş hocalarımızdan ders alma imkânı sunduk. Pazar kahvaltılarında konferanslar verme, oku-ma grupları yürütme, eğitim amaçlı geziler, koro çalışma-ları ve dil kursları düzenleme fırsatı sunarak geleceğe güç-lenerek hazırlanmalarına ön ayak olduk. Daha pek çok faaliyet gerçekleştiren gençlerimiz, geleceğimize umut oldular.

Vakfımızı kurmak suretiyle bizlere de milletimize hizmet etme imkânı veren, ömrünü milletine hizmete adamış olan Turan Yazgan hocamız tüm Türk Dünyasın-da minnetle anılıyor. Bunun en son örneğini geçtiğimiz günlerde Gostivar’da faaliyet bulunan Vizyon Üniversite-si bünyesinde açılan Turan Yazgan Sosyal Bilimler Ensti-tüsü ile yaşadık. Hocamızın öğrencilerinin böyle bir vefa örneği bizim için ayrı bir gurur kaynağı oldu.

Siz kıymetli dostlarımızın destekleri ile milletimiz var olduğu sürece, milletimizin hizmetinde olacağımıza ve daha büyük başarılara imza atacağımıza inanıyorum.

Yeni yılın Türk Dünyası’na huzur ve mutluluk getir-mesi dileğiyle,

Tanrı Türk’ü Korusun…Közhan Yazgan

TarihTürk Dünyası

Kültür Dergisi

Sevgili Okuyucular,

Yeni yılda bütün iki yüz elli milyonluk Türk milletine mutluluk, refah ve sağlık diliyoruz.İstiyoruz ki, Türk Dünyası’nın her yerindeki Türk topluluklarını Türkler idare etsin.Türk coğrafyasının bütün iktisadi kaynaklarını Türkler kendileri için kullansınlar.Türk kültürü kökünden koparılmadan geliştirilsin.Türk dili kayıtsız şartsız tek eğitim dili olarak şerefli yerini alsın ve Türkçe bütün Türk

Dünyası’nın ortak edebî dili olarak gelişsin.Her dilin olduğu gibi Türkçe’nin de tek alfabesi olsun, bütün Türkler arasında resmen

kabul görsün.Çocuklarımız tarih şuuruna sahip olsun ve devlet, bayrak, vatan, dil, din gibi mukaddes

değerlerimizin şaşmaz ve yılmaz bekçisi olsun.Tanrı Türk’ü Korusun…

Prof. Dr. Turan Yazgan

Şehzadebaşı, 25 Aralık 2001

Nurtay Lahanulı Doğu Türkistan’da Tutuklanan Kazakistan Vatandaşları

Dr. Darren Byler Uygur Evleri de Çin İşgali Atında

Prof. Dr. M. Metin Karaörs Doğu Türkistan Türkleri ve Çinliler

Dr. İlhan Akbulut Emanetleri ve Mirasıyla Süleymaniye Kütüphanesi

Mustafa Kadir Atasoy Türk Almanların Eski Tarihine Dair

Dr. Öğr. Üyesi İbrahim Akış Ayda Bir Söyleşi “Kendi Vatanımda, Medeniyetimle, Dinimle, Dilimle Özgür Yaşamak İstiyorum!”

Yasin Cemal Galata Bağdat Türk Şehitliği Genç Osman Türbesi

20

26 30

34

12 16

04

Mehmet Kürşad Yavan 20 Yanvar Azerbaycan’ınKara Günü

Müjgan Ergil “Güneşin Çocukları”ndan“AndlarınDokumacıları”na İnkalar Peru-Boliyva Gezisi İzlenimleri -3-

Prof. Dr. Ayşegül Demirhan Erdemir Türk Tıp Tarihinde Lavanta ve LimonunYeri ve Yorumlamalar

Prof. Dr. Recep Dikici Ahıskalı Türk ÂlimAbdullah Ziyâeddin Efendi ve Eserleri

Prof. Dr. Minehanım T. Nuriyeva Unutulan Tarih /Değiştirilen Adlar: 75Rusya’nın Sınır Kalesi Altınorda Yadigarı Yam | Yamburg | Kingisepp

Burak Tut Ayda Bir SporTürk Tarihinin İlk Derbisi: Lahanacılar-Bamyacılar

TDAVVakfımızdan Haberler

56

48

44

38

61

52

42

Cilt: 65 Sayı: 385

Kurucu BaşkanProf. Dr. Turan Yazgan

SahibiTürk Dünyası Araştırmaları Vakfı adınaKözhan Yazgan

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüSaadet Pınar Yıldırım

Genel Yayın YönetmeniMehmet Töre Yıldırım

DüzeltmenMehmet Kanlı

Kapak FotoğrafıUygur Evleri Çin İşgali Altında

Güncel Fotoğraflar M. Kemal Sallı Samet Çolban

Görsel Tasarım Hayri Güntek

Teknik Yönetim ve Tasarım Emel Gökay

Tasarım - Fotoğraf İşlemeGökhan Kaya

İdare Merkezi Türk Dünyası Araştırmaları VakfıKemalpaşa Mah. Bukalidede Sok. Nu: 4 Saraçhane PK: 34134 Fatih - İstanbul

(0212) 511 10 06 www.turan.org.tryayin@turan.org

Basıldığı YerŞenyıldız MatbaacılıkGümüşsuyu Cad. Işık San. Sit. C Blok No: 19/102 Topkapı İstanbul Telefon: (0212) 483 47 91Matbaa Sertifika No: 11964

Fiyatı: 15 TL

Abonelik Bedeli Yurtiçi: 150 TLÖğrenciler için : 120 TL Yurtdışı: 85 USD

Banka Hesap Numaraları Vakıfbank İstanbul Fatih Şb: TR76 0001 5001 5800 7287 8397 25

İş Bankası İstanbul Aksaray Şb: TR09 0006 4000 0011 0021 1928 92

Posta Çeki Hesap Numarası İstanbul Aksaray PTT Şubesi 141720 Nolu Hesap

Milli Eğitim BakanlığıTalim - Terbiye Kurulu’nca eğitim ve öğretim açısından öğretmenlere tavsiye edilmiştir.(8 Mart 1995 tarih ve B.08.0.TTK.0.0 1.04/611.7/0946 nolu karar)

Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı’nınAylık Süreli Yayın Organıdır.

TarihTürk Dünyası

Kültür Dergisi

61

Vakfımızdan Haberler

Gelirleri vakfımıza bı-rakılan “Üstte Mavi Gök Çökmedikçe” romanının yazarı Mahmut Yıldırım ve Eğitim Kültür Müdü-rümüz Metin Köse’yi, 8 Aralık günü Süleymaniye Kürsüsü’nde ağırladık. Roman çerçevesinde Türk birliği vizyonunun tartışıldığı “Üstte Gök Çökmedikçe /Türk Birliği Ülküsünde Mekân Dina-miği” adlı konferansımızı yukarıdaki kodu okutarak izleyebilirsiniz.

22 Aralık Cumar-tesi günü Süleymaniye Kürsüsü’nde Yeditepe Üniversitesi Tarih Bö-lüm Başkanı Prof. Dr. Ahmet Taşağıl’ı misafir ettik. Güncel çalışması olan Türklerde yönetici ve halk ilişkisini tartıştığı “Eski Türklerde Kağan ve Millet” adlı konferansımı-zı yukarıdaki kodu okuta-rak izleyebilirsiniz.

Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Bayraktar’la 15 Aralık 2018 Cumarte-si günü “Türk Adının Olu-şumu, Tarihi ve Anlamı” adlı konferansta bir araya geldik. Türk adının olu-şumuna ilişkin farklı ve çok tartışılan düşüncele-rini paylaştığı konferansı yukarıdaki kodu okuta-rak izleyebilirsiniz.

1 Aralık 2018 tarihin-de Süleymaniye Kürsü-sü’nde Yıldız Teknik Üni-versitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Süleyman Do-ğan’ı misafir ettik. Do-ğan’ın Yesevi’nin eserleri, bakış açısı ve hizmetleri-ni ele aldığı “Hoca Ahmet Yesevi’nin Ahlâk ve Eğitim Metodu” adlı konferan-sımızı yukarıdaki kodu okutarak izleyebilirsiniz.

Turan Kültür MerkeziSüleymaniye Kürsüsü Konuşmaları1989’dan Beri Türk Dünyası’nın Bilim, Sanat ve Düşünce İnsanlarını Halkla Buluşturuyoruz.

Gençlik Kolları Türk Dünyası Gençlerinin Buluşma Adresi

Türk Dünyası Araştırmaları Gençlik Kolları’nın dü-zenlediği kültürel geziler kaldığı yerden devam ediyor. Gezimizin bu seferki adresi Ankara oldu. Ankara’da sabah saatlerinde gerçekleştirdiğimiz Anıtkabir ziyare-tinde Ulu önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ü andık-tan sonra 1. ve 2. Meclis ziyaret edildi, çeşitli müzeler gezildi. Şehri tanıma fırsatı yakalayan arkadaşlarımız aynı zamanda yaklaşan finaller öncesi moral buldu.

Gençlik Kahvaltıla-rımızda, onur konuğu olarak aramızda bulunan Yavuz Bülent Bakiler ile birlikte Karabağ mesele-sini tarihi ve sosyal bo-yutlarıyla Gençlik Kolları üyeleriyle ele aldık.

Türk Dünyası Sosyal Bilimler Akademisi 21 Aralık 2018 günü gerçekleştirdiğimiz dersle sona erdi. Son modülde bizim-le olan Dr. Özgün Sayın, Av. Batuhan Pınar, Prof. Dr. Mehmet Akif Okur, Dr. Öğr. Üyesi Alihan Limoncuoğlu ve Mehmet Töre Yıldırım’a katkılarından dolayı çok teşekkür ederiz.

TDAV Gençlik Kol-ları Edebiyat Kolu’nun düzenlediği Edebiyat Okumaları bu ay Ölüm Hükmü ve Nurten Er-tul’un Elveda Kapadokya adlı romanlarını tahlil etti.

62

Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi Türk Dünyası Bakü İşletme FakültesiCelalabad’ın Suzak il-

çesine bağlı ortaöğretim kurumlarında öğrenim gö-ren gençler, enstitümüz ve meslek yüksekokulumuzu ziyaret ettiler. Enstitü mü-dürümüz tarafından karşı-lanan 150 öğrenciye faali-yetlerimiz ve kurumumuz hakkında bilgi verilerek tanıtımımız yapıldı.

5 Aralık 2018 tarihinde TUDİFAK’ta “Polis Haftası” gerçekleştirildi. Her yıl olduğu gibi bu yıl da, Azerbay-can İçişleri Bakanlığı ile yürüttüğümüz ortak çalışmayla, ilgili polis müdürleri fakültemizi ziyaret ederek öğrenci-lerimize toplumsal normlar ve ihmalkarlııkların toplum-sal maliyeti hakkında bilgi verdi.

Uluslararası Kantörö Şaripoviç Toktomamatov ÜniversitesiTürk Dünyası Kırgız-Türk Prof. Dr. Turan Yazgan Sosyal Bilimler Ensitüsü

Türk Dünyası’nın bilge yazarı Cengiz Aytmatov’un doğumunun 90. yıldönümü vesilesiyle Türk Dünyası Kırgız-Türk Meslek Yüksekokulu ve Türk Dünyası Kır-gız-Türk Prof. Dr. Turan Yazgan Sosyal Bilimler Enstitü-sü öğrencileri tarafından anma programı gerçekleştirildi. Cengiz Aytmatov’un eserlerinden derlenen tiyatro göste-rileri, şarkılar ve şiirlerle süslenen anma programına Ce-lalabad’ın diğer eğitim kurumlarından da öğretmenler ve öğrenciler katıldı.

Öğrencilerimize Türkiye’yi tanıtmak ve meslek ha-yatına hazırlamak için son altı yıldır uygulamaya koydu-ğumuz Türkiye’de Staj Programı hakkında bilgilendirme toplantısı yapıldı. Yaz döneminde, seçilen başarılı öğ-rencilerimizi Antalya ve İzmir’deki turizm işletmelerine staja göndererek onlara bilgi ve beceri kazandıran ensti-tümüz, bu bağlamda Türkiye’deki partner turizm işlet-melerinin müdürlerini ağırladı.

Yeni yıl vesilesiyle Celalabad’da bulunan Çocuk Yetiş-tirme Yurdu’nda kalan öğrencilere yönelik eğlence prog-ramı tertiplendi. Öğrencileri kaldıkları yurtta ziyaret eden öğretim üyeleri ve öğrencilerimiz ziyaretin ardından yapı-lan tiyatro gösterileri ve mini konserle, kimsesiz çocuklara mutluluk vermeye çalıştılar. Program sonunda her çocuk-larımıza hediyeler sunuldu.

63

TürkDünyasıBakü AtatürkLisesi

1990 Yılından Beri Verdiği Eğitimle Bakü’nün En ÇokTercih Edilen Lisesinden Haberler

Haydar Aliyev’i vefatının 15. yılı dolayısıyla lise-mizde bir tören düzenledik. Anma törenine Türk Dün-yası Araştırmaları Vakfı Genel Başkanı, öğretmenleri-miz, öğrencilerimiz ve velilerimiz katıldı. Anma töreni sonunda vakıf başkanımız Közhan Yazgan Ulu önder Haydar Aliyev’in Fahri Hiyabandaki anıt mezarını zi-yaret etti.

Azerbaycan’ın önemli kurumlarından biri olan Asan Hizmet kuruluşu ile işbirliği yaparak öğrenci-lerimiz arasında “Askere Mektup” programı başlat-tık. Yoğun ilgi gören prog-ramımız devam ediyor.

Petek İçtimai Birliği ve TİKA’nın ortaklaşa düzenlediği “Değer-lerimiz: Servetimiz ve Geleceğimizdir” konulu etkinliğe biz de katıldık. Bu etkinlikte öğrenci-lerimize rehberlik eden Aysel Manafova ve Ser-vin Alizade Hocalarımı-za teşekkür ederiz.

7. Sınıf öğrencileri-miz, Etnografya ve Ar-keoloji Müzesini ziyaret ettiler. Çocuklarımıza rehberlik eden Müşfik Alizade ve Elmar Hasa-nov hocalarımıza teşek-kür ederiz.

Nesimi Polis Merke-zinden gelen görevliler zararlı maddeler ve tra-fik kuralları hakkında öğrencilerimizi bilgilen-dirdiler.

11 Aralık 2018 günü TÜDİFAK öğretim üyeleri ve öğrencilerin katlımıyla Azerbaycanın Ümum Li-deri Haydar Aliyev’i anma merasimi gerçekleştirildi. Açılış konuşmasını yapan fakültemizin öğretim üyesi Neriman Hanahmedov, Haydar Aliyev’in Azerbaycan ve Türkiye arasındaki yaptığı çalışmalarından bahsetti. Daha sonra Öğrenci Derneği Başkanı Geray Zeynallı, Haydar Aliyev’in gençlere yönelik siyaseti hakkında konuştu.

6 Aralık 2018 tarihinde TÜDİFAK Turizm Bö-lüm öğrencileri Kafkas Bakü City Otel’e ziyarette bulundular. Turizm bölüm öğrencileri Azerbaycan’da turizmin gelişimi ve aynı zamanda turizm işletmele-rinin ne şekilde gelişeceği ve eksikler hakkında bilgi aldıktan sonra otelin çeşitli departmanlarının işleyişi-ni gördüler.

64

Öğretim görevlileri Neriman Hanahmedov, Oktay Guliyev ve Ziyad-han Hasanov tarafından, 10. ve 11. sınıf öğrencile-rine Azerbaycan Devlet İktisat Üniversitesi ve Türk Dünyası İktisat Fa-kültesi’nin tanıtımı yap-tılar.

7 Aralık 2018 Cumartesi Günü gerçekleştirdi-ğimiz söyleşinin konuğu, Prof. Nesiban Yagublu idi. Yagublu bizlere Kafkas İslam Ordusu’nu anlattı. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti ve Kafkas İslam Or-dusu konusunda en önemli isimlerden biri olan Ya-gublu’nun konferansına Rais Resulzade ve seçkin bir dinleyici topluluğu katıldı. Hocamıza ve katılımcılara teşekkür ederiz.

2-A öğrencilerimiz sınıf öğretmenleri Fatih Aşan ile birlikte, Delta Group C.O. LLC ekmek fabrikasını ziya-ret ederek, ekmek yapımını izlediler. Fabrikadaki usta-lardan ekmek yapımını öğrenen öğrencilerimiz, imalatı yapılan ekmek, poğaça, simit ve pastalarında tadına bak-tılar. Bu ziyarette öğrencilerimiz, buğdayın un haline, oradan da ekmek haline sürüp gelen hikayesini ve ekme-ğin israf edilmemesi gerektiğini öğrendiler.

Aralık ayı içerisinde ilkokul sınıflarımızda, öğrencilerimizin ve aile-lerimizin yerli mallarını kullanmalarını teşvik et-mek amacıyla “Yerli Malı Haftası” düzenledik.

18 Kasım 2018 tarihinde yöneticiliğini yine 9. sınıf öğrencilerimizden Hasib Nuri’nin yaptığı; öğ-retmenlerimiz Asude Aziz, Mirveyis Muhammedi ve Necibullah Haşimi’nin katılımıyla “Barış” konulu bir panel düzenlendi. Barış’ın anlam, önemi, ve uy-gulamaları, en fazla ihtiyaç hissedilen coğrafya olarak Afganistan ve Dünya barışın gelmesi ve korunması hususunda nelerin yapılabileceği, gençlere ne gibi gö-revler düştüğü anlatılan panelin sonunda katılanlara sertifika takdim edilmiştir.

MezarışerifTürk DünyasıReşad AnadoluLisesi

2017 Yılında Afganistan’daEğitim-Öğretime Başlayan Lisemizden Haberler

21 Kasım 2018 tarihinde okulumuzda Peygambe-rimizin doğumu münasebetiyle bir mevlid programı düzenlenmiştir. Günün anlam ve önemi üzerine yapı-lan konuşmalarla birlikte, okunan şiirler ve ilahiler de programa renk katmıştır. Özellikle okulumuzun beşin-ci sınıf öğrencilerinden Mesude Ahmetkul’un okudu-ğu Türkçe ilahi büyük ilgi görmüştür.

Afganistan’da eğitim döneminin sona erme-siyle Türkçe öğretmen-lerimiz Kenan Yavan ve Selahattin Çamsoy Vakfımızı ziyaret ederek bölgeden güncel bilgiler verdiler.