t - hukukfe web viewataç, selcen, probasyon müessesesi, yüksek lisans tezi,...

T.C.

ÇANKAYA ÜNİVERSİTESİ

HUKUK FAKÜLTESİ

DENETİMLİ SERBESTLİK UYGULAMASININ ETKİNLİĞİ

HUKUK SOSYOLOJİSİ DERSİ PROJE ÖDEVİ

Danışman

Arş.Gör.Ali ACAR

Umur YILDIRIM201351177

Ferhat GEBEŞ201351075

Samet ÖZEN201351127

ANKARA 2014

İÇİNDEKİLER

SAYFA

1. DENETİMLİ SERBESTLİK NEDİR? 1

2. DENETİMLİ SERBESTLİĞİN SOSYAL DAYANAĞI 1

3. GELİŞMİŞ BAZI ÜLKELERDE DENETİMLİ SERBESTLİK 2

A. İNGİLTERE 2

B. ALMANYA 3

4. DENETİMLİ SERBESTLİĞİN TÜRK CEZA ADALET SİSTEMİNDEKİ

TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ 4

A. OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİNDE

I. GENEL OLARAK 4

II. ŞAHSA KEFALET MÜESSESESİ 4

III. TANZİMAT DÖNEMİ KANUNNAMELERİ’NDE 5

B. CUMHURİYET DÖNEMİNDE(1926-2005 YILLARI ARASI) 6

I. GENEL OLARAK 6

II. 765 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NDA 6

III. 647 SAYILI CEZALARIN İNFAZI HAKKINDA KANUN’DA 6

IV. 2253 SAYILI ÇOCUK MAHKEMELERİNİN KURULUŞU, GÖREV VE 7

YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN’DA

V. 2005 YILINDA YÜRÜRLÜĞE GİREN TEMEL CEZA MEVZUATINDA 7

5. TÜRKİYE'DE DENETİMLİ SERBESTLİĞİN KURULMA NEDENLERİ 8

A. TÜRK DENETİMLİ SERBESTLİK SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİ 10

B. ADLİ KONTROL KOŞULLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLER 10

I. ADLİ KONTROLÜN KOŞULLARI 10

II. ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİ 11

III. ADLİ KONTROLE İLİŞKİN SOMUT VERİLER 11

6. ANKET ANALİZİ 12

A. YARGI GÖREVLİLERİ İÇİN 12

B. HÜKÜMLÜLER İÇİN 16

7. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 23

8. ULUSAL VE YEREL BASINDA SUÇLUYU TOPLUMA YENİDEN KAZANDIRMAK

VE DENETİMLİ SERBESTLİK İLE İLGİLİ OLARAK ÇIKAN HABERLER 24

KAYNAKÇA 29

ANKET SORULARI 30

9. DENETİMLİ SERBESTLİK NEDİR?

Denetimli Serbestlik kavramı, Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile

Koruma Kurulları Yönetmeliğinde; "Mahkemece belirtilen koşullar ve süre içinde,

denetim ve denetleme planı doğrultusunda şüpheli, sanık veya hükümlünün toplumla

bütünleşmesi açısından ihtiyaç duyduğu her türlü hizmet, program ve kaynakların

sağlandığı toplum temelli bir uygulamayı," olarak tanımlamaktadır. (m. 4/h)

Denetimli Serbestlik, ceza yargılamasının parçası ve bir ceza infaz yöntemidir.

Sosyal anlamda denetimli serbestlikte, kişinin rehabilitesi ve topluma kazandırılması

esastır.

Türk hukuk sisteminde denetimli serbestlik; kişinin işlediği bir suç nedeniyle

tutuklanması ya da mahkemece hakkında mahkumiyet kararı verilmesi sonucunda

cezaevine girmesi yerine, cezasını toplum içerisinde gözetim ve denetim altında

çekmesini ifade eder. Denetimli serbestlik alternatif bir infaz sistemidir.

Şüpheli, sanık veya hükümlüler için hapis alternatifi olan bu sistemde, şarta

bağlı olarak serbest bırakılmakta ve kendilerine bir takım yükümlülükler

getirilmektedir.

Hükümlülerin yeniden suç işlemesinin önlenmesi ve topluma kazandırılmasını

sağlamak amacıyla; eğitsel, kültürel, bilimsel, sosyal v.b. çalışmaların yanı sıra

gerektiğinde kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile koordineli çalışmalar yapan

toplum temelli bir uygulamadır.

10. DENETİMLİ SERBESTLİĞİN SOSYAL DAYANAĞI

Suç siyaseti açısından, sadece cezalarla toplumu korumak mümkün değildir.

Suç işleyen kimseye en uygun müeyyidenin uygulanabilmesi için alternatif

yaptırımlara ve güvenlik tedbirlerine de ihtiyaç duyulmaktadır. Modern ceza ve infaz

anlayışı, bu tür infaz sistemlerinin doğmasına olanak sağlamıştır.

Alternatif bir infaz sistemi olan denetimli serbestlik Amerika Birleşik

Devletlerinde yüz elli, İngiltere’de yüz yıl önce kurulmuş, Avrupa’da ve diğer bazı

ülkelerde uzun yıllardır uygulanmaktadır.

Denetimli serbestlik sistemi; infaza kamu kuruluşlarını ve kamu yararına

faaliyet gösteren kuruluşları da katmak suretiyle hükümlülerin toplumsallaşmasına

katkı sağlamayı, sivil toplumun desteğini alarak suçtan zarar görenlerin ve eski

hükümlülerin toplumdaki onurlu yerini almasına yardımcı olmayı, madde kullanan

hükümlülere rehberlik yaparak onların rehabilitasyonuna katkı sağlamayı

amaçlamaktadır.

11. GELİŞMİŞ BAZI ÜLKELERDE DENETİMLİ SERBESTLİK

C. İNGİLTERE

Gözetim müessesesinin ilk izleri İngiltere'de, kolonilere sevk cezasında

görülür. 1678 ve 1682 tarihleri arasında İngiltere'de ölüm cezası mahkûmlarının bu

cezaları infaz edilmemiş, bunun yerine önceleri Avustralya'ya ve sonraları da

Amerika'ya sürgün edilmişlerdir. Müessese başlangıçta tatbikatta belirmiş ve yavaş

yavaş hâkimler hükümlerinde ölüm cezası yerine kolonilere sürgün cezasını tespit

edip, hüküm fıkrasında da mahkûmun bir daha İngiltere'ye dönmemesine karar

vermeye başlamışlardır. Yine hükümlerinde sürgüne riayet etmeyip İngiltere'ye

gelenlerin cezalarının infaz edileceği de gösterilmeye başlanmıştır. Daha sonraları,

uygulanan bu sistemin sertliğini hafifletmek için kolonilere gönderilmiş bulunan

mahkûmların bir müddet izinli olarak anavatana gelmelerine müsaade edilmiş ve bu

müddet içinde polis nezareti altında kalmak şartıyla İngiltere'ye kabulüne başlanmıştır.

İşte polis nezareti altında İngiltere'de geçirilen bu müddet, ceza hukukunda "gözetim"

müessesesinin esasını ve başlangıcını oluşturmaktadır.

Bu yasal düzenlemeler 2000'li yıllarda yapılan revizyonla resmi olarak ulusal

bir boyut kazandırılmıştır. İngiltere denetimli serbestlik servisinin merkez teşkilatında

170, taşra teşkilatında 20.000 personel çalışmaktadır. Ülkede 42 bölgede denetimli

serbestlik merkezleri kurulmuş olup, bu merkezler tarafından 206.000 kişi takip

edilmektedir. Bu kişilerin % 70'ini kamu hizmeti cezası, % 30'unu ise ceza infaz

kurumlarından koşullu salıverilen hükümlüler oluşturmaktadır. Bu bölgelerde; 1300

büro ve 126 barınma evi bulunmaktadır. Denetimli serbestlik merkezleri tarafından

yılda; hüküm öncesi 245.000, ceza infaz kurumlarından koşullu salıverme için

50.000 ve yargılama bekleyen tutuklular için 5.000 rapor hazırlanmaktadır.

İngiltere'de uyuşturucu tedavisi konusunda denetimli serbestlik kararları, denetimli

serbestlik merkezinin bu konuda uzmanlaşmış, birimi tarafından takip edilmektedir.

Hükümet, yerel yönetimlere uyuşturucu tedavilerinde kullanılmak üzere fon

vermektedir. Yerel yönetimler içinde "alkol ve uyuşturucu timi" bulunmaktadır. Bu tim;

güvenlik güçleri, denetimli serbestlik memurları ve yerel yönetim üyelerinden

oluşmakta ve hükümet tarafından verilen fonun nasıl kullanılacağına karar

vermektedir. Uyuşturucu tedavisi konusunda yaklaşım zamanla değişmiştir. Eski

uygulamalarda tedavi için hükümlünün istekli olması aranırken bu aranmamakta ve

isteksiz olsa dahi tedaviye başlanmaktadır.

D. ALMANYA

Almanya'da suçlulara yardım ve destek sağlanması özel sektörde başlamıştır.

Almanya da 20. yüzyılın başlarına kadar devlet suçlulara yardım konusuyla

ilgilenmiyor, onun yerine suçluyu geliştirmek niyetiyle ceza uyguluyordu. Suçlulara

yardım etmenin temelleri Hıristiyan insani yardımlarına dayanır. Bu yardımlar

başlangıçta sadece cezaevinde bulunanlara yönelikti. Ancak daha sonra hapisten

çıkan eski mahkumlarıda kapsayacak şekilde genişletildi. Bu genişleme Rhine-

Westphalia Cezaevlerine Destek Topluluğu gibi ("Rheinisch-Westfalisch

Gefaengnisgesellschaft") özel kuruluşların kurulmasıyla daha geniş anlamda toplum

yapılarına dahil oldu. Almanya'da suçlulara destek konusunda özel sektörün yeri

hala son derece önemlidir.

Günümüzde devlet tarafından işletilen denetimli serbestlik sistemi, 1945 -

1960 savaş sonrası Federal Almanya Cumhuriyetinin gelişimi ile yakından ilgilidir. Ne

var ki 20. yüzyıla girilene kadar, cezanın kullanımıyla ilgili düşünceler, sadece toplumu

korumak değil aynı zamanda suçlunun gelişimini sağlamak yönündeydi. Bu amaçla

bazı Alman şehirlerinde 1920'lerde Mahkeme Yardım Ofisleri

kuruldu("Gerichtshilfestellen"). 1933 ile 1945 yılları arasında bütün bu çabaların

sonuçsuz kaldığı ortaya çıktı.

1 Nisan 1953 tarihinde iki ilk gözetim memuru, Gözetim Memurları Birliğinde

ve eyalet Gençlik Dairesinin kontrolü altında işe başlamıştır. Sistem kısa zaman içinde

kurumsallaşarak Bavyera'da 2002 yılında 21622 kişi 270 gözetim memurundan,

Almanya'nın tamamında 165. 000 kişi 2. 344 denetim memurundan yardım almıştır.

12. DENETİMLİ SERBESTLİĞİN TÜRK CEZA ADALET SİSTEMİNDEKİ TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ

Modern anlamda denetimli serbestliğin Türk ceza adalet sistemine dahil

edilmesi çok yakın bir tarihe, 2005 yılına rastlamaktadır. Ancak tarihsel süreç

içerisinde denetimli serbestliğe benzer düzenlemeler ve uygulamalar, bu isimle

anılmamakla birlikte sistem içerisinde yer bulmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Devleti

döneminden başlayarak, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) ve 2005 yılında yapılan

düzenlemelere kadarki sürecin nasıl geliştiği hususunda bilgi verilecektir.

C. OSMANLI DEVLETİ DÖNEMİNDEIV. GENEL OLARAK

Denetimli serbestliğin Türk hukuk tarihindeki gelişimine bakıldığında,

kökenlerinin Tanzimat dönemi ceza kanunnamelerine kadar dayandığı görülmektedir.

Bununla birlikte bu kanunnamelerde geçen düzenlemelerden bahsetmeden önce,

Osmanlı Devleti döneminde yaygın olarak uygulandığı bilinen “şahsa kefalet”

müessesesine değinmekte gerekir.

V. ŞAHSA KEFALET MÜESSESESİ

Denetimli serbestliğin Anglo-Sakson hukukundaki kökenlerinde önemli

bir aşama olarak kabul edilen “kefalet(bail)” isimli müessesenin bir benzerinin

Cumhuriyet dönemine kadar Osmanlı Devleti’nde de uygulandığı bilinmektedir.

Esasen bir İslam Hukuku müessesesi olan şahsa kefalet, şüphelinin veya sanığın

mahkemeye veya önceden tayin edilmiş belirli bir yere getirileceğine kefil olmayı

ifade eder. Şahsa kefalet günümüzde ceza muhakemesi hukukunda bir koruma

tedbiri olan ve tutuklamaya alternatif olarak uygulanan, teminatla (güvenceyle)

salıverme müessesesine benzemektedir. Şahsa kefalet, “belli bir adamın şahsını

teslime kefilim”(Mecelle m. 613) şeklinde bir ifadenin kullanılmasıyla yapılabileceği

gibi, bir kimsenin onsuz düşünülemeyeceği bir parçasını veya organını irade

beyanında zikretmekle(“…isimli şahsı ihzarı taahhüt ediyorum, falanın yarısını,

başını, yüzünü, kalbini, nefsini... ihzara kefilim...” demek gibi)de meydana gelebilirdi.

İfadelerden de anlaşıldığı üzere bu konuda önemli olan, örfte bedeni veya bedeni

teslimi taahhüdü ifade eden ve insanların intibak edebileceği sözlerin kullanılmasıdır.

İslam hukukçuları had ve kısas gibi cezaların bizzat kendisine kefaleti caiz

görmezken, bunların malî bedellerine ve bunların uygulanacağı şahsın mahkemeye

ihzarına kefaleti caiz görmekte idiler. Şahsa kefalette kefil, öncelikle şüpheli veya

sanığı mahkemeye teslimden sorumluydu. Eğer kefil bu sorumluluğu yerine getirmez

ve kusurlu bulunursa hapsedilebilmekteydi. Şahsa kefalet, halen yürürlükte bulunan

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen ve bir adli kontrol seçeneği

olan güvenceyle salıvermeye benzemekle birlikte, burada mali değil şahsi bir kefalet

söz konusu olduğu için CMK’dakinden tamamen farklı bir müessesedir. Ancak şahsa

kefalette bir kimseye, şüpheli veya sanığın belirtilen zamanda mahkemede hazır

bulundurulması konusunda bir yükümlülük yüklediği ve bu yükümlülüğün zorunlu

olarak denetim ve gözetimi içerdiği dikkate alındığında denetimli serbestlik

uygulamalarına benzerlik gösterdiği söylenebilir. Ancak şahsa kefalet, resmi bir

denetim görevlisi tarafından yürütülen bir denetim faaliyetini içermemesi nedeniyle

modern denetimli serbestlik örneklerinden ayrılmaktadır.

VI. TANZİMAT DÖNEMİ KANUNNAMELERİ’NDE

Tanzimat dönemi 1256, 1267 ve 1274 tarihli ceza kanunnamelerinde

bugünkü denetimli serbestlik uygulamalarına benzeyen üç ayrı yaptırım bulunduğu

görülmektedir. Bunlar nefy cezası, zaptiye nezareti altında bulundurulmak cezası ve

kalebentlik cezasıdır.

D. CUMHURİYET DÖNEMİNDE(1926-2005 YILLARI ARASI)VI. GENEL OLARAK

Osmanlı ceza kanunnamelerinde olduğu gibi 5237 sayılı Türk Ceza

Kanunu’na kadar 765 sayılı Türk Ceza Kanunu, 647 sayılı Cezaların İnfazı Hakkında

Kanun ve 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulleri

Hakkında Kanun’da tam anlamıyla denetimli serbestlik olarak nitelendirilebilecek bir

düzenleme bulunmamakla birlikte benzer özelliklere sahip düzenlemelere yer verildiği

görülmektedir.

VII. 765 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NDA

a. Sürgün cezası.

b. Emniyeti umumiye idaresinin nezareti altında bulundurma cezası

ve tedbiri.

c. Uyuşturucu madde bağımlıları hakkındaki güvenlik tedbirleri.

d. Alkol bağımlıları hakkındaki güvenlik tedbirleri.

e. Dilenciler için “boğaz tokluğuna çalışma” tedbiri.

VIII. 647 SAYILI CEZALARIN İNFAZI HAKKINDA KANUN’DA

Yukarıda da değinildiği gibi 765 sayılı TCK’da öngörülen yaptırım

sisteminde cezalar dışındaki güvenlik tedbirlerine, “ceza” veya “tedbir” adı altında

çok sınırlı olarak yer verilmiş, kısa süreli hapis cezalarına alternatif olarak

hükmedilebilecek yaptırımlara yer verilmemişti. Özellikle kısa süreli hürriyeti bağlayıcı

cezaların, suçluların ıslahına yönelik olumlu katkıları bulunmadığı ve cezaevi

nüfusundaki yoğunluğu olumsuz yönde etkiledikleri gerekçesiyle 1965 tarih ve 647

sayılı Cezaların İnfazı Hakkında Kanun’da yapılan bir düzenleme ile 4. madde

kapsamında ağır hapis dışındaki kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezaların mahkemece

bazı hapis dışı ceza veya tedbirlere çevrilebilmesi öngörülmüş idi. Madde, yürürlükte

olduğu süre içerisinde farklı tarihlerde altı kez değişikliğe uğradıktan sonra 1988

yılında son halini almıştır.

IX. 2253 SAYILI ÇOCUK MAHKEMELERİNİN KURULUŞU, GÖREV VE YARGILAMA USULLERİ HAKKINDA KANUN’DA

1979 tarih ve 2253 sayılı Kanun’un 10. maddesinde “küçüklere

uygulanacak tedbirler” başlığı altında düzenlenen tedbirler, yaşları nedeniyle

kendilerine hapis cezası uygulanamayan çocuklar hakkında uygulanabilen koruyucu

ve destekleyici tedbirler mahiyetindedir, yaptırım niteliğinde değildir.

X. 2005 YILINDA YÜRÜRLÜĞE GİREN TEMEL CEZA MEVZUATINDA

2005 yılında, ceza adalet sisteminin esasını teşkil eden temel kanunlar

olan 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK), 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

(CMK) ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun

(CGİK)’un yürürlüğe girmesi ile birlikte yeni bir döneme girilmiştir. Osmanlı Devleti

döneminde ve 2005 yılına kadarki Cumhuriyet döneminde, denetimli serbestlikle

benzerlik gösteren yukarıda ayrıntılarını açıkladığımız bir takım kurumlar bulunmakla

birlikte, hiçbirisi modern anlamda denetimli serbestlik düzenlemesi niteliğinde değildi.

Bu dönemde denetimli serbestlik, bir teşkilatlanma biçimi olarak ortaya

çıkmadığından ve kanunlarda bunun yeterli kanuni zemini bulunmadığından,

öngörülen benzer düzenlemeler de istenildiği ölçüde uygulanamamıştır. Ancak ceza

infaz kurumlarında yaşanan aşırı kalabalıklaşma, kısa süreli hürriyeti bağlayıcı

cezalara mahkum edilenlerin sayısındaki fazlalık ve son yıllarda hafif suçlar işlemiş

olan suçluların toplum içerisinde rehabilite edilmesinin tercih edilmesine yönelik

anlayışın yaygınlaşması, hem suçlulara hem de suç mağdurlarına yardım anlayışının

gelişmesi gibi nedenlerle denetimli serbestlik sisteminin kurulması bir zorunluluk

haline gelmiştir. Bu doğrultuda bir ceza adalet kurumu olarak denetimli serbestlik,

uzun süren hazırlık çalışmalarından sonra, 2005 yılında yürürlüğe giren temel ceza

mevzuatında toplum içinde infazı öngörülen yaptırım ve tedbirlerin yerine getirilmesi

ile suç mağdurları ve faillere yardım edilmesi amacıyla 2005 yılında yapılan

düzenlemeler sayesinde ceza adalet sistemi içerisindeki yerini almıştır.

2005 Yılının Haziran ayında yürürlüğe giren TCK, CMK ve CGİK’da

düzenlenen adlî kontrol, kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar, kamuya

yararlı bir işte çalıştırma, cezanın koşullara bağlı ve denetimli olarak ertelenmesi,

büyüklere, çocuklara, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına özgü

güvenlik tedbirleri, koşullu salıverilme, koşullu salıverilenler ile mükerrirler ve özel

tehlikeli hükümlüler hakkında denetimli serbestlik tedbiri, cezanın konutta infazına

ilişkin düzenlemeler, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile birlikte öngörülen

yükümlülükler nedeniyle, bunların etkin bir şekilde uygulanabilmesine ilişkin sistemin

kurulması amacıyla denetimli serbestlik hizmetlerinin yapılandırılmasına ilişkin

mevzuat çalışmaları yapılmış ve bu doğrultuda hazırlanan tasarı kanunlaşarak 5402

sayılı Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Kanunu adı

altında 20 Temmuz 2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiştir. Sonrasında sisteme ilişkin uygulama esaslarının belirlendiği Denetimli

Serbestlik ve Yardım Merkezleri ile Koruma Kurulları Yönetmeliği 20.12.2005 tarihli

Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş, ancak süreç içerisinde, esas

kanunlarda yapılan değişiklikler nedeniyle yönetmelik yeniden düzenlenerek 18

Nisan 2007 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış ve ilk yönetmelik yürürlükten

kaldırılmıştır.

13. TÜRKİYE'DE DENETİMLİ SERBESTLİĞİN KURULMA NEDENLERİ

Tüm suçluların cezaevlerine konulmasının sakıncaları artık açıkça ortadadır.

Bazı suçlular için cezaevi tek seçenek olmakla beraber, diğerleri için farklı

alternatiflerin artık mümkün olması gerekmektedir. Öte yandan cezaevlerini tıka basa

doldurup buraları bir ıslah, rehabilitasyon yeri olacağına suçluluk odağı haline

getirmek cezada bulunması gereken özelliklerle bağdaşmamaktadır. Kendisi ve

toplum açısından tehlikelik göstermeyen suçlulara uygulanabilecek alternatiflerin

Türk Ceza Kanununda yer alması gerekmektedir.

Ceza infaz kurumundan salıverilen hükümlüler, salıverildikten sonra takip

edilememekte ve denetim altına alınamamaktaydı. Suç eşiğini daha önce geçmiş

olan eski hükümlülerin takibi, denetimi ve topluma uyumlarının kolaylaştırılması

suçun tekrar etme riskini azaltmaktadır.

Tutuklama tedbiri yerine verilebilecek başka bir tedbir bulunmuyordu.

Tutuklama koruma tedbirinin bir alternatifi olan adli kontrol koruma tedbiri, 5271 sayılı

Ceza Muhakemesi Kanunu ile hukukumuza getirilen yeniliklerden birisidir. Kanun

koyucu tarafından tutuklamanın ağır sonuçlarını bertaraf etmek, yargılamanın

tamamlanabilmesi için insan haklarına yapılan orantısız müdahalelerin önüne

geçmek amacıyla bağımsız bir kurum olarak oluşturulmuştur.

Uyuşturucu madde kullanan ve bulunduran sanıklar ve hükümlüler, bugünkü

anlamda uzmanların rehberliğinde rehabilitasyona tabi tutulmuyorlardı. Uyuşturucu

madde kullanımına bir suç olarak bakılıyor, durumun aynı zamanda bir rahatsızlık

olduğu göz ardı ediliyordu.

Suç mağdurlarına, ekonomik ve psikososyal yardım yapacak kuruma ihtiyaç

bulunmaktaydı. Koruma kurulları ceza infaz kurumundan salıverilen eski hükümlüye

yardım ettiği gibi, suçtan zarar gören mağdura da yardım etmektedir.

Suça sürüklenen çocuklar bugünkü anlamda denetim altına alınmıyordu.

Denetimli serbestlik sisteminde suça sürüklenen çocuklara ayrı bir hususiyet

verilmiş, yetişkin ve çocuklar hakkında yürütülecek işlemlerin ayrı ayrı yapılması ve

çocuğun yüksek yararının korunmasına özen gösterilmesi mevzuata dahil edilmiştir.

C. TÜRK DENETİMLİ SERBESTLİK SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİa) İnsan Onuruna Saygı ve Dürüstlük

b) Gizlilik

c) Tarafsızlık

d) Çocuğun Yüksek Yararı

B. ADLİ KONTROL KOŞULLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLER

IV. ADLİ KONTROLÜN KOŞULLARI

Adli Kontrolün soruşturma evresinde uygulanmasında üç temel koşul

vardır. Birinci Koşul, şüphelinin işlediği iddia olunan fiilin 5271 sayılı Kanunun 100

üncü maddesine göre tutuklamayı gerektirecek bir suçu oluşturması, İkinci koşul,

Cumhuriyet savcısının istemde bulunması, son olarak da Sulh ceza hakiminin karar

vermesidir.

Adli kontrole tabi tutulan şüphelinin veya kovuşturma evresinde

sanığın, maddede gösterilmiş yükümlülüklerden hangilerine, tabi tutulacağı hakim

veya mahkemenin kararında belirtilecektir. Adli kontrol kararı verebilmek için tutuklama

koşullarının var olması gerekir.

V. ADLİ KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERİ a. Yurtdışına Çıkamama

b. Belirlenen Yerlere Belirtilen Süreler İçinde Başvurma

c. Çağrılara ve Kontrol Tedbirine Uyma

d. Taşıtları Kullanamama ve Sürücü Belgesini Teslim

e. Tedavi veya Muayene Tedbirine Uyma

f. Güvence

g. Silah Bulunduramama veya Taşıyamama

h. Suç Mağdurunun Haklarının Güvence Altına Alınması

i. Aile Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmesine ve Nafakanın Ödenmesine

Dair Güvence

j. Belirlenen Çevre Sınırları Dışına Çıkmama

k. Belirlenen Bazı Yerlere Gidememek veya Ancak Bazı Yerlere

Gidebilme

VI. ADLİ KONTROLE İLİŞKİN SOMUT VERİLER

Mahkemelerce adli kontrol tedbiri ile ilgili 2006 yılında 6. 978 karar

verilmiş, bu sayı 2007 yılında 13. 577'ye ulaşmıştır. 2008 yılında mahkemelerce 17. 162

adli kontrol kararı verilmiş olup, bu kararlardan 3. 352'si yurt dışına çıkamamaya, 10.

282'si belirlenen yerlere belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmaya, 410'u

hakimin belirttiği merci veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde kontrol tedbirlerine

uymaya, 119'u taşıt kullanamamaya, 328'i tedavi ve muayeneye, 2045'i güvence

miktarını yatırmaya, 212'si silah bulunduramamaya, 24'ü suç mağdurunun haklarını

güvence altına almak üzere ayni veya kişisel güvenceye bağlamaya, 100'ü aile

yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adli kararlar gereğince ödemeye mahkum

edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermeye, 184'ü belirlenen

çevre sınırları dışına çıkmamaya, 70'i belirlenen bazı yerlere gidememek veya ancak bazı

yerlere gidebilmeye, 36'sı belirlenen kişi ve kuruluşlara ilişkindir.

14. ANKET ANALİZİ

A. ANKET ANALİZİ (YARGI GÖREVLİLERİ İÇİN)

1.CİNSİYET

2.MESLEK

3.YAŞ

4. Denetimli serbestlik yoluyla verilen hükmün adil olduğunu düşünüyor musunuz?

5. Denetimli serbestliğin suç sayılan davranışlardan suçlunun uzak durmasına yönelik olarak verilen ikinci bir şans olarak görüyor musunuz?

6. Verilen hükmün özgürlüğünüzü kısıtlamayan bir yaptırım olarak görüyor musunuz?

7. Toplumsal hayattan kopmadan, suç sayılan davranışların düzeltilebileceğine inanıyor musunuz?

8. Denetimli serbestlik müessesesinin topluma karşı sorumlulukları arttırdığını düşünüyor musunuz?

9. Suçun mahiyeti ne olursa olsun hapis cezası uygulanmadan insanlar suçtan uzak duramazlar.

10. Hapis cezasına seçenek bir yaptırım olan kamu yararına çalışma cezası da en az hapis cezası kadar kişiler üzerinde etki yapmaktadır.

11. Yükümlülük sayesinde suça karışmış olan kişiler toplum içerisinde sorumluluk alarak sosyal hayata uyum süreçlerini hızlandıracaktır.

12. Suçlu cezasını toplum içerisinde, hapis dışında çekmesi halinde yasalara daha saygılı bir birey olacaktır.

B. ANKET ANALİZİ (HÜKÜMLÜLER İÇİN)

1.CİNSİYET

2.MESLEK

3.YAŞ

4.EĞİTİM

5. Hakkınızda verilen hükmün denetimli serbestlik yoluyla yerine getirileceğini öğrendiğinizde şaşırdınız mı?

6. Hükmün adil olduğunu düşünerek yasalara olan güveninizde bir değişiklik oldu mu?

7. Denetimli serbestliğe tabi tutulduğunuzu öğrendiğinizde suç sayılan davranışlardan uzak durmanız için ikinci bir şans verildiğini düşündünüz mü?

8. Verilen hükmün özgürlüğünüzü kısıtlamayan bir yaptırım olarak görüyor musunuz?

9. Toplumsal hayattan kopmadan, suç sayılan davranışlarınızın düzeltilebileceğine inanıyor musunuz?

10. Yükümlülüğünüz sonrasında suç sayılan davranışlarınızdan tamamen uzaklaşmış biri olacağınızı düşünüyor musunuz?

11. Mahkûmiyetiniz içinde verilen eğitim ve destek sayesinde çevrenizle ilişki kurmada eskiye oranla daha başarılı olacağınızı düşünüyor musunuz?

12. Topluma karşı sorumluluklarınızın arttığına dair fikirleriniz oluştu mu?

13. Mahkûmiyetinizin süresi içinde kötü alışkanlıklarınızdan kurtulma inancınızda olumlu yönde bir değişme meydana geldi mi?

14. Sizin gibi benzeri nedenlerle denetimli serbestliğe tabi tutulanların çevresiyle uyumlu hale gelebileceğini düşünüyor musunuz?

15. Denetimli serbestlik yoluyla uygulanan cezaların işlenen suçun karşılığı olduğunu düşünüyor musunuz?


20. Çeşitli ruhsal ya da psikolojik rahatsızlıkları olan suçluların kapalı bir cezaevinde tutulmak yerine toplum içinde ya da soysal kurumlarda destek almaları sağlıklı toplum hedefine ulaşılmasını sağlar.

15. SONUÇ VE DEĞERLENDİRMEDevletler her alanda daha fazla seçenek sunarak, kişisel özgürlükleri

artırmayı hedeflemektedirler. Kamunun birebir gerçekleştirdiği adalet hizmetleri

kişisel özgürlüklerin hassas bir şekilde gözetilmesi gereken alanlardır. Hürriyeti

bağlayan cezaların; olumsuz etkileri çok fazla, maliyeti yüksek ve telafisi çoğu

kez mümkün değildir. Bazı suçlarda ceza infaz kurumları gerekli olsa da; her

suçluyu hürriyetinden yoksun bırakmak ölçülülükle bağdaşmamaktadır. İnfaz

işlemlerinde ölçülü olunması alternatif ceza ve yaptırımların varlığı ile

mümkündür.

Denetimli serbestlik bir infaz aracıdır. İnfaz politikalarında nihai nokta

olmamakla birlikte denetimli serbestlik; adli kontrol, seçenek yaptırımları,

erteleme, eğitime devam, tedavi, özel infaz rejimleri ve benzeri uygulamalarla

sistemdeki önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Gelişmiş ülkelerde başarılı

olarak uygulanan denetimli serbestlik, infaz kurumlarının olumsuz

koşullarından etkilenmeden, cezalarının çektirilmesine olanak tanımaktadır.

Türkiye'deki denetimli serbestlik sistemi çok eski olmadığından bu kadar

kapsamlı bir sistemi değerlendirmek çok kolay olmamaktadır. Fakat sistemin

kurumsallaşmasını büyük ölçüde tamamlamış olması, yabancı örneklerin

sürekli takip edilmesi, olumlu olarak değerlendirilmektedir.

Yargı görevlileri ile yapılan ankete biri erkek ve biri bayan olmak üzere

iki hâkim, iki savcı ve iki avukat katılmıştır. Anketlerin sonucunda, denetimli

serbestlik müessesesinin ruhunun iyi kavranmasının gerektiği ve burada da

ceza evlerinin doluluk oranının yüksek olması sebebiyle bu müessesenin tesis

edildiği, adalet duygusunu çok yansıtmadığı, kişiler tarafından bir yaptırım

olarak algılanması oranının çok yüksek olmadığı, ana amacına hizmet etmekle

birlikte kapsamının ve denetiminin gelişen teknolojiden yararlanılarak artırıldığı

takdir daha faydalı olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Hükümlüler ile yapılan ankete beş kişi katılmıştır. Bunların dördü erkek

birisi bayandır. Anketlerin sonucunda, haklarında verilen hükmün denetimli

serbestlik yoluyla yerine getirileceğini duyduklarında şaşkınlık yaşamışlardır.

Hükmün adil olduğunu düşünerek yasalara olan güvenlerinde olumlu yönde bir

değişiklik meydana gelmiştir. Denetimli serbestlik yoluyla cezanın verilmesini,

suç sayılan davranışlar için ikinci bir şans olarak görmektedirler. Verilen

hüküm, özgürlüğü kısıtlamayan bir yaptırım olarak görülmektedir. Toplumsal

hayattan kopmadan, suç sayılan davranışların düzeltilebileceğine

inanmaktadırlar. Yükümlülüğün bitimi sonrasında suç sayılan davranışlarından

uzaklaşmış biri olacaklarına inanmaktadırlar. Topluma karşı sorumluluklarının

arttığı fikri oluşmuştur. Mahkûmiyetin süresi içinde kötü alışkanlıklardan

kurtulma inançlarında, olumlu yönde bir değişme meydana gelmiştir. Çeşitli

ruhsal ya da psikolojik rahatsızlıkları olan suçluların bir cezaevinde tutulması

yerine soysal kurumlardan destek almaları daha sağlıklı sonuçlar

doğuracağına inanmaktadırlar.

KAYNAKLAR

1. http://www.denizli.adalet.gov.tr/denetim/denetim_serbest.html

2. Kale, Mustafa, Türkiye'de Denetimli Serbestlik Sistemi, Yüksek Lisans Tezi,

Sivas.2009

3. Ataç, Selcen, Probasyon Müessesesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2004.

Doğan, D. Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul 2001.

4. Erbaş, Coşkun, “Tarihi Gelişim İçinde Gözetimle Erteleme(Denetimli

Serbestlik-Sursis Avec Mise A Lepreuve) ve Fransa’daki Uygulaması ile

Konuya İlişkin Türk Ceza Kanunu ve Öntasarı Metinleri III(Kısaltma:

Erbaş(III))”, Yargıtay Dergisi, C. 22, Ekim 1996, S. 4, s. 452vd.

5. Erem, Faruk, “Türk Ceza Kanunu’nda Emniyet Tedbirleri”, Ankara Üniversitesi

Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 3, Yıl 1944, s. 365, (Erişim)

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler /38/218/1822.pdf, 15.06.2010.

6. Gökcen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu

Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1989.

7. Jescheck, Hans – SIEBER, Ulrich, Alman Ceza Hukuku’na Giriş, İstanbul

2007.

8. Mengüç, Ali Rıza, Ceza İnfaz Hukuku ve İnfaz Müesseseleri, İstanbul 1968.

9. Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Hukukunda Emniyet Tedbirleri, Ankara 1997.

10.Nursal, Necati-Ataç, Selcen, Denetimli Serbestlik ve Yardım

Sistemi(Probation), Ankara 2006.

11.Taner, Tahir, Ceza Hukuku Umumi Kısım, İstanbul 1953.

12.Yavuz, Hakan A., Ceza Adalet Sisteminde Denetimli Serbestlik,

Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011.

13.http://www.cte-ds.adalet.gov.tr/denetim/

http://www.cte-ds.adalet.gov.tr/denetim/

http://www.denizli.adalet.gov.tr/denetim/denetim_serbest.html

ANKET SORULARI (Hükümlüler İçin)

Bu araştırma, suçlunun topluma yeniden kazandırılması amacıyla Denetimli Serbestlik uygulamasının etkinliğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırma açısından özel kimliğiniz önemli değildir. Bu nedenle kimliğinize ilişkin belirleyici bilgiler istenmemektedir.

1. Cinsiyet □ Kadın □ Erkek

2. Meslek □ (………………………………………..)

3. Yaş □ (………………………………………...)

4. Eğitim □ Okuryazar □ İlköğretim □ Ortaöğretim □ Üniversite

5. Hakkınızda verilen hükmün denetimli serbestlik yoluyla yerine getirileceğini öğrendiğinizde şaşırdınız mı?

□ Evet □ Hayır

6. Hükmün adil olduğunu düşünerek yasalara olan güveninizde bir değişiklik oldu mu? □ Evet □ Hayır

7. Denetimli serbestliğe tabi tutulduğunuzu öğrendiğinizde suç sayılan davranışlardan uzak durmanız için ikinci bir şans verildiğini düşündünüz mü?

□ Evet □ Hayır

8. Verilen hükmün özgürlüğünüzü kısıtlamayan bir yaptırım olarak görüyor musunuz? □ Evet □ Hayır

9. Toplumsal hayattan kopmadan, suç sayılan davranışlarınızın düzeltilebileceğine inanıyor musunuz?

□ Evet □ Hayır

10. Yükümlülüğünüz sonrasında suç sayılan davranışlarınızdan tamamen uzaklaşmış biri olacağınızı düşünüyor musunuz?

□ Evet □ Hayır

11. Mahkûmiyetiniz içinde verilen eğitim ve destek sayesinde çevrenizle ilişki kurmada eskiye oranla daha başarılı olacağınızı düşünüyor musunuz?

□ Evet □ Hayır

12. Topluma karşı sorumluluklarınızın arttığına dair fikirleriniz oluştu mu? □ Evet □ Hayır

13. Mahkûmiyetinizin süresi içinde kötü alışkanlıklarınızdan kurtulma inancınızda olumlu yönde bir değişme meydana geldi mi?

□ Evet □ Hayır

14. Sizin gibi benzeri nedenlerle denetimli serbestliğe tabi tutulanların çevresiyle uyumlu hale gelebileceğini düşünüyor musunuz?

□ Evet □ Hayır

15. Denetimli serbestlik yoluyla uygulanan cezaların işlenen suçun karşılığı olduğunu düşünüyor musunuz?

□ Evet □ Hayır


□ Evet □ Hayır

17. Hapis cezasına seçenek bir yaptırım olan kamu yararına çalışma cezası da en az hapis cezası kadar kişiler üzerinde etki yapmaktadır

□ Katılıyorum □ Katılmıyorum □ Fikrim yok





20. Çeşitli ruhsal ya da psikolojik rahatsızlıkları olan suçluların kapalı bir cezaevinde tutulmak yerine toplum içinde ya da soysal kurumlarda destek almaları sağlıklı toplum hedefine ulaşılmasını sağlar


Anketimize katılarak bize vakit ayırdığınız için Teşekkür Ederiz.

ANKET SORULARI (Yargı Görevlileri İçin)

Bu araştırma, suçlunun topluma yeniden kazandırılması amacıyla Denetimli Serbestlik uygulamasının etkinliğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırma açısından özel kimliğiniz önemli değildir. Bu nedenle kimliğinize ilişkin belirleyici bilgiler istenmemektedir.

1. Cinsiyet □ Kadın □ Erkek

2. Meslek □ (………………………………………..)

3. Yaş □ (………………………………………...)

4. Denetimli serbestlik yoluyla verilen hükmün adil olduğunu düşünüyormusunuz ? □ Evet □ Hayır

5. Denetimli serbestliğin suç sayılan davranışlardan suçlunun uzak durmasına yönelik olarak verilen ikinci bir şans olarak görüyormusunuz?

□ Evet □ Hayır

6. Verilen hükmün özgürlüğünüzü kısıtlamayan bir yaptırım olarak görüyor musunuz? □ Evet □ Hayır

7. Toplumsal hayattan kopmadan, suç sayılan davranışların düzeltilebileceğine inanıyor musunuz?

□ Evet □ Hayır

8. Denetimli serbestlik müessesesinin topluma karşı sorumlulukları arttırdığını düşünüyor musunuz?

□ Evet □ Hayır


□ Evet □ Hayır







Anketimize katılarak bize vakit ayırdığınız için Teşekkür Ederiz.

t - hukukfe web viewataç, selcen, probasyon müessesesi, yüksek lisans tezi,...

Documents