sturingsmodellen in het onderwijs
DESCRIPTION
Presentatie op het symposium ter gelegenheid van pensionering Anneke Boot op OCW in Den Haag op 30 juni 2011TRANSCRIPT
![Page 1: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/1.jpg)
Sturingsmodellen in het onderwijs
t.g.v. afscheid Anneke Boot
Dirk Van DammeHead of the Centre for Educational Research and Innovation - OECD
![Page 2: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/2.jpg)
Van 40 naar 400 jaar terug
• In vroeg-modern Europa werden tussen 1600 en 1800 in het kader van staatsvormingsprocessen de grondslagen gelegd voor een moderne opvatting over publieke sturing van onderwijs– Frankrijk: absolutisme, staatsvorming,
Verlichting, culminerend in Franse revolutie– Pruisen, Zweden, Schotland:
volksonderwijs, verlicht despotisme en staatsregulering
– Engeland: zelfs daar publieke regulering in kader van (proto-)industrialisering
2
![Page 3: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/3.jpg)
Van 40 naar 400 jaar terug
• Nederlanden:– Onvermogen om sterk centraal bestuur te
vestigen– Blijvend sterke rol van lokale
gemeenschappen, steden en provincies– Handelskapitalisme en afwezigheid proto-
industrialisering belemmeren ontstaan van publieke regulering onderwijs
3
![Page 4: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/4.jpg)
Van 40 naar 200 jaar terug
• Burgerlijke revoluties, democratisering en industrieel kapitalisme leiden in 19de-eeuws Europa met horten en stoten tot meer publieke regulering van onderwijs– Grote delen van Europa beïnvloed door
Napoleontische staatsopvatting, inclusief sterk centraal bestuur
– Meer liberale staatsopvatting in andere landen (Engeland, België) met late doorbraak regulering
– Continuïteit van verlicht-despotistische staatsopvattingen in Duitsland en Centraal- en Oost-Europa
4
![Page 5: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/5.jpg)
Van 40 naar 200 jaar terug
• Nederland:– Enkel in periode Willem I een sterke
tendens naar centrale publieke regulering van onderwijs
– Nadien terugkeer naar erg liberale staatsopvatting en sterke rol lokale niveau
– Late industrialisering, dus relatief late nood aan regulering scholing
– Levensbeschouwelijke fragmentatie leidend naar verzuiling en sterke aanwezigheid van bijzonder onderwijs
5
![Page 6: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/6.jpg)
Van 40 naar 100 jaar terug
• In 20ste eeuw meeste Europese landen definitieve doorbraak van publieke sturing onderwijs tegen achtergrond van moderne staatsvorming, 2de industriële revolutie, democratisering– Uitbouw ministeries en ambtelijk apparaat– Wetgeving, financiering, personeelsstatuut,
gebouwen– Civiel effect diploma’s, inclusief toegang tot
openbaar ambt en gereguleerde beroepen– Curricula, examensystemen
6
![Page 7: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/7.jpg)
Van 40 naar 100 jaar terug
• Onderwijsregulering geïntegreerd in klassieke benadering van overheidsadministratie, maar toch met eigen accenten– Respect voor aanbieders en verzuiling
(desnoods na ‘schoolstrijd’), vooral in België, Nederland, Oostenrijk en Zuid-Europa
– Specifiek personeelsstatuut– Scholen niet gedefinieerd als
(gedecentraliseerde) besturen
7
![Page 8: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/8.jpg)
1960–1990: van centrale sturing naar…
• Centrale (nationale) sturing: werkelijkheid of fictie?– In sommige landen inderdaad sterke
centrale sturing onderwijs• Frankrijk: etatistische, republikeinse visie op
onderwijs met sterke centralisering• België: sterke centrale sturing maar met
respect voor verzuiling, geen nationale examens
• Engeland: sterke uitbouw van publiek onderwijs (incl certificering) maar met grote lokale sturing en parallel netwerk van privé elitescholen
8
![Page 9: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/9.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Centrale (nationale) sturing: werkelijkheid of fictie?– In andere landen zijn tendensen tot
centrale sturing steeds getemperd door decentrale krachten• Duitsland: vrij grote lokale autonomie• Scandinavische landen: van oudsher lokale
controle over onderwijsaanbod, maar met weinig competitie
• Nederland: centrale sturing nooit sterk ontwikkeld
9
![Page 10: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/10.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Planning– Toenemende omvang en complexiteit van
onderwijsparticipatie, arbeidsmarktbehoefte, enz. creëerde nood aan steeds meer gesofisticeerde planning• Erg optimistische, haast naïeve planningsideeën in
jaren 60 en 70• Pessimisme over mogelijkheid tot planning in jaren
80 en 90• Rond 2000 meer vertrouwen in mogelijkheid tot
complexe gegevensverwerking en gesofisticeerde planningsmodellen voor participatie, scholenbouw, zelfs studiekeuze en beroepsoriëntering
10
![Page 11: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/11.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Internationale sturing– Internationalisering onderwijsbeleid zet zich na
de 2de WO sterk door, maar op vrijblijvende manier
– Nationale controle over onderwijs verhindert tot voor kort Europees onderwijsbeleid
– ‘Human capital-visie verscherpt internationale economische competitie in onderwijs
– OESO (PISA) krijgt sterke impact op nationale onderwijsagenda’s
– Europa zet via arbeidsmarktregulering stempel
11
![Page 12: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/12.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Verzuiling, ontzuiling, pluralisme, diversiteit– Landen met gediversifieerde
onderwijssystemen erkennen vroeg (Ndl) of laat (België) de voordelen van een pluralistich onderwijssysteem
– Van levensbeschouwelijk verzuiling naar methodisch en curriculair pluralisme• Hoeveel ruimte biedt curriculum?
– Migratie leidt tot nieuw debat over levensbeschouwelijk en religieus pluralisme
– Moeizame definiëring rol onderwijs in migratiesamenleving en integratie
12
![Page 13: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/13.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• New Public Management?: autonomie, verantwoording, deregulering, decentralisering– Erg sterke ontvankelijkheid en receptie in
Nederland voor marktdenken in publieke sector (vaak op een erg oppervlakkige manier)• Markt is prioritair, overheidsoptreden enkel
gelegitimeerd door market failure
– Sterke bestuurlijke responsabilisering zorgt voor positieve beleidseffecten, soms ook ontsporingen
– Overheid trekt zich in (te?) sterke mate terug op outputsturing, kwaliteit en meta-monitoring• Kwaliteitstekorten vaak te laat waargenomen 13
![Page 14: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/14.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Lokale autonomie: decentralisering en/of deregulering– Twee vormen: grotere rol lokale besturen of
grotere rol scholen (bestuur & management)– Nederland neemt voortouw in
‘municipalisering’– Grotere bemoeienis lokale besturen lang niet
altijd synoniem met deregulering of schoolautonomie; risico politisering reëel
– Schoolautonomie is in meeste landen sterk toegenomen, maar binnen goed afgelijnde public policy-kader en met sterkere accountability
14
![Page 15: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/15.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Marktwerking– Onderwijs steeds een vrij sterk
marktgedreven realiteit, zelfs in sterk gereguleerde en gestuurde systemen; onderwijs als tegelijk public en private good
– Competitie als zelfregulering op systeemniveau
– Sterke toename vertrouwen in effecten van meer marktwerking, maar onderzoek wijst op geringe effecten in werkelijkheid
15
![Page 16: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/16.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Professionele (zelf)sturing– Professionalisering leraarschap,
vooralsnog onvoltooid, creëert nieuwe sturingsomgeving
– Toenemend belang van (vertrouwen in) professionele zelfsturing: leraar als professionele regisseur, inclusief (preventieve en remediërende) kwaliteitscontrole
– Te sterk geloof in leraar als zelfstandige professional of leraar als social professional?
16
![Page 17: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/17.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Stakeholder engagement– Toenemende erkenning rol (ook positieve)
van (semi-)externe actoren• Ouders: mondiger maar
onverantwoordelijker?• Sociale partners krijgen cruciale rol in VET-
sectoren• Lokale economische actoren ingeschakeld
voor innovatie, stages, soms zelfs infrastructuur
• Local community: ideeën over ‘open school’
17
![Page 18: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/18.jpg)
1960–2000: van centrale sturing naar…
• Concluderend: toenemende complexiteit…– Multi-level– Multi-actor
• …en meer contradicties– Tussen verschillende niveaus van sturing– Tussen top-down en bottom-up– Tussen professionele (zelf)sturing en
stakeholder engagement– Tussen marktwerking, planning en
publieke sturing• Nood aan nieuwe sturingsmodellen
18
![Page 19: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/19.jpg)
2000-: sturing door kennis
• Evidence-based policy and practice– Bescheiden in omvang, maar groeiende
impact onderwijsonderzoek op beleid en praktijk
– In navolging van andere publieke sectoren evolutie naar evidence-based beleid
– Erkenning van complexe kanalen en processen waarbij evidence in beleid en praktijk doordringt, met rol voor stakeholders en mediërende actoren
19
![Page 20: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/20.jpg)
2000-: sturing door kennis
• Knowledge-driven sturing– Toenemende kennisintensiteit creëert nieuwe
context en mogelijkheden sturing– Nog steeds meer wenselijkheid dan
werkelijkheid– Nederland heeft op dit vlak erg belangrijke en
inspirerende stappen gezet– Nog steeds belangrijke methodologische vragen– Moeilijke verhouding tussen empirische en
normatieve, bv in impact evidence op opinievorming en besluitvorming over innovatie• Bv rapport Dijsselbloem
20
![Page 21: Sturingsmodellen in het onderwijs](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022051817/548bbba5b47959050d8b632b/html5/thumbnails/21.jpg)
Enkele conclusies
• Diversiteit van sturingsmodellen schept mogelijkheden, maar creëert ook risico’s:– Kortsluitingen op systeemniveau,
stuurloosheid– Niet gebrek aan sturing, maar teveel
contradictorische sturing leidt tot oriëntatieverlies, laissez-faire en defaitisme
• Complex governance moet ook nog steeds good governance zijn met juiste spreiding van verantwoordelijkheden/verantwoording
• Enorme public benefits van onderwijs in de kennissamenleving vragen om een sterke publieke sturing
21