studentta da axalgazrda mecnierta s r o m e b i · studentta samecniero centri studentta da...
TRANSCRIPT
-
8
zemoTqmulidanac ukve naTlad Cans urmulis niSandob-
livad damaxasiaTebeli Tviseba – sevdianoba. albaT ami-
tomac ukavSirdeboda igi mxatvrul literaturaSi saRamo
xans, binds. urmuli qarTveli glexis sayvareli simReraa.
igi ufro aRmosavleT saqarTveloSia gavrcelebuli.
glexis, meurmis cxovreba gasaWiriT da varamiT iyo �ilma.
urmiT ezidebodnen tvirTs, dadiodnen qiraze, gadmohqon-
daT marili erevnidan Tu yagizmanidan (qarTuli gamoTqmiT
aRzevani). es mogzaurobani imdenad rTuli yofila, rom,
magaliTad, aRzevnidan Sin mSvidobiT dabruneba dResaswau-
lis tolfasad iTvleboda. es urmulis erT-erT variantSic
aisaxa:
,,aRzevans waval marilze, marils movitan brolsao,
jer dedas gadavexvevi, mere _ Svilsa da colsao”.
(oqroSiZe 1963: 136)
swored sevdiani intonaciis gamo uwodebs giorgi leo-
niZe urmuls ,,uRlis simReras” da xazs usvams mis sevdian
melodias. ivane zurabiSvili ki ,,fiqris simReras” uwodebs
mas: ,,mxolod uremze SeiZleboda dabadebuliyo es sakvir-
veli hangi, - wers igi, - urmuli mTeli xalxis fiqris sim-
Reraa. gana sad, ra viTarebaSi SeeZlo Cvens xalxs, Cvens
glexs fiqrs miscemoda, Tu ara urmis kofoze...’’ (zurabi-
Svili 1949: 56 )
urmuli individualuri simReraa, misi sevdiani hangi
gamoxatavs glexis Wir-varamsa da sazrunavs, mis fiqrsa da
ocnebebs, urmuli simReriT fiqria adamianTa uTanaswo-
robaze, Cagvraze, am simReras simWaxe, simZlavre ar uxdeba,
igi niaviviT saTuTi hangia; patara, magram mTagrexilovani.
specialistebi asaxeleben urmulis cnobil Semsrulebel
sesikaSvils, romelic, Turme, araviTar sityvas ar mimar-
Tavda ,,haralo-hari-haralos” garda (zurabiSvili 1949: 67).
urmulSi mTavari ar aris teqsti. amitomac uwodeben mas
,,usityvo simReras”, ,,fiqris simReras”. rogorc specialis-
1
SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti studentTa samecniero centri
studentTa da axalgazrda
mecnierTa
S r o m e b i
VII
eZRveneba SoTa rusTavelis saxelmwifo
universitetis 75 wlis iubiles
gamomcemloba
`SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti~
baTumi _ 2010
-
2
UDC (uak) 378.4(479.223)(066) S-817
xangrZlivi pauzis Semdeg aRdga SoTa rusTavelis saxelmwifo
universitetis studentTa da axalgazrda mecnierTa Sromebis krebu-
lis gamocema. aRniSnuli krebuli ukanasknelad 2004 wels daibeWda da
garkveul mizezTa gamo didxans misi aRdgena ver moxerxda.
studentTa da axalgazrda mecnierTa Sromebis VII krebulSi
dabeWdilia SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis studentTa
mier 2010 wlis studentTa sauniversiteto samecniero konferenciaze
wardgenili naSromebi, romlebic SerCeuli iqna calkeul seqciebze
Jiuris mier. krebuli moicavs mecnierebis mraval dargs da
gankuTvnilia mkiTxvelTa farTo wrisaTvis.
tomis redaqtorebi:
Sorena maxaWaZe, madona miqelaZe, Tamaz darCiZe.
saredaqcio kolegia inga SamiliSvili, mamia faRava, nugzar mgelaZe, marina aroSiZe,
irakli manveliZe, gela mamulaZe, vladimer Rlonti, lia inaiSvili,
iaSa diasamiZe, SoTa maxaraZe, ibraim didmaniZe, grigol kaxiani,
guguli dumbaZe, Sorena vaSaZe, gizo farcxalaZe, oTar SainiZe, iuri
ZirkvaZe, daviT gvianiZe.
naTia blagiZe, Tamila qamadaZe, roman lazutkini, marina didmaniZe,
giorgi mgelaZe, Toma xalvaSi, koba WaRaliZe, xatia konceliZe, marika
morTulaZe.
studentTa da axalgazrda mecnierTa Sromebis VII krebuli
ibeWdeba SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis
studenturi TviTmmarTvelobis finansuri mxardaWeriT.
ISSN 1512-2182 © „SoTa rusTavelis saxelmwifo universiteti” – 2010
7
warmoCnda poemis SesavalSi daxatuli mTvariani Ramis
Rrmad STambeWdavi peizaJis fonze; poeti xazgasmiT mianiS-
nebs am simReris minorul xasiaTze da, amave dros, mis
unikalur Tvisebaze _ Sveba mianiWos mwuxare adamians:
,,yvelas eZina, dRiT feTqavs raca,
TiTqo daRlila miwac da caca!..
mxolod ki erTgan uremi mZime
miWrialebda, gzas aRviZebda
da naRvlianad maszed meurme
mwuxars simReras daRuRunebda.
RuRuni igi CamrCenia guls,
mwuxare aris, viT glovis zari,
magram Tu naRvels mohbers daCagruls,
uku hyris kidec, viT Rrubels qari.”
(WavWavaZe 1989: 104)
es TiTqos naxatia, jadosnis kalmiT Sesrulebuli;
naxati, romliTac gadmocemulia tipiuri qarTuli xasiaTi,
ganwyoba, garemo! ilim suraTs XIX saukuneSi da manamdec,
albaT, xSirad waawydeboda kaci qarTlis Tu kaxeTis
soflebSi; XX saukuneSi – iSviaTad, XXI saukuneSi ki,
vfiqrob, rom aRar. progresi spobs Zvel suraTebs,
progress win veraferi daudgeba da miT ufro Zvirfasia
aseTi suraTebi, mwerlis kalams rom Semounaxavs mxolod
da naRvlian nostalgias aRZravs warsulis mimarT.
swored zemoxsenebuli striqonebis komentirebisas Se-
niSnavs mkvlevari: ,,iliam gviCvena, Tu rogor andobs da-
maSvrali adamiani Tavis guliswuxilsa da verganxorcie-
lebuli ocnebebiT gamowveul ukidegano varams ,,urmulis”
sevdian hangs: kudigoris gzaze, viTarca Tavisuflebis gzaze,
damdgar mxedars ilma Senatra meurmem da sakuTari uZ-
lurebiT gamowveuli wuxili isev xalxur simReraSi
Caaqsova.” (SioSvili 2007: 23)
-
6
l i t e r a tu r aTm codn eob a
mariam CoxaraZe
xelmZ. profesori
Tina SioSvili
urmuli leqs-simRerebis funqciisaTvis qarTul folklorsa
da literaturaSi
urmulze saubari simon Ciqovanis erTi miviwyebuli,
magram uaRresad STambeWdavi asociaciuri SedarebiT minda
daviwyo. leqsSi ,,qarTlis saRamoebi” igi wers: ,,gavyureb
cixidan da SoriT urmuliviT axlovdeba SeRameba’’ (Ciqo-
vani 1966: 37). kargad Tu davakvirdebiT, am SedarebaSi
TvalsaCinoa simon Ciqovanis axalgazrdobisdroindeli
futuristuli eqsperimentebis kvali: erT-erT adrindel
leqsSi man aseTi mxatvruli saxe Seqmna: ,,da frinveliviT
SeRameba gviaxlovdeba’’... magram am SemTxvevaSi es ar aris
mTavari. meCveneba, rom simReris gareSe urmulis arsis
sityviT gamoxatva ase srulfasovnad iSviaTia qarTul
poeziaSi: aq, erTi mxriv, urmulis sevdiani, dinji, gulSi
Camwvdomi xmebi ismis, meore mxriv ki _ nelad wamokrefili,
sevdis aRmZvreli SeRamebis suraTi moCans.
aqve ukve SegviZlia moviniSnoT zogadad xalxuri sim-
Reris da konkretulad urmulis erTi metad damaxasiaTe-
beli da mniSvnelovani funqcia mxatvrul literaturasa da
folklorSi _ ganwyobis Seqmnis funqcia. am TvalsazrisiT
prioriteti, albaT, isev da isev ilia WavWavaZes ekuTvnis.
mxedvelobaSi maqvs ,,ramdenime suraTi, anu epizodi yaCaRis
cxovrebidan,” sadac urmulis leqs-simRerebis socialuri
buneba, misi STamagonebeli suliskveTeba mTeli sisavsiT
3
krebulis axali sicocxle
2010 weli saiubileoa SoTa rusTavelis saxelmwifo
universitetisaTvis _ is 75 wlis gaxda. simboluria, rom
swored wels, xangrZlivi pauzis Semdeg, aRdga rsu-s
studentTa da axalgazrda mecnierTa Sromebis krebulis
gamocema. Cveni universiteti daarsebis dRidan iyo ara
marto warmatebuli umaRlesi saswavlo dawesebuleba, ara-
med regionSi mecnieruli saqmianobis upirvelesi flagmani
da samecniero kadrebis namdvili samWedlo. moyolebuli
1935 wlidan, 75-wliani istoriis manZilze, Tavisi ganviTa-
rebis yvela etapze universiteti idga qarTuli mecnieruli
azris mowinave poziciebze, ufro meti, man gansakuTrebuli
roli Seasrula Cvens regionSi erovnuli cnobierebis
ganmtkicebis, maRalprofesiuli, inteleqtualuri adgilob-
rivi pedagogiuri da samecniero kadrebis momzadebaSi. am
did saqmeSi axlad daarsebul instituts gverdSi edgnen
deda-universitetisa da saqarTvelos sxva umaRlesi saswav-
leblebis profesor-maswavleblebi, romlebic uangarod
exmarebodnen axlad fexadgmul saswavlebels: kiTxulobd-
nen leqciebs, xelmZRvanelobdnen kaTedrebs, zrdidnen
samecniero kadrebs da a.S.
bunebrivia, aseTi maRali donis mecnierTa xelmZRvane-
lobiT baTumis pedagogiur institutSi gaCnda interesi
samecniero saqmianobisadmi da daiwyo fundamenturi mecnie-
rebis dargebis TandaTanobiTi ganviTareba. gansakuTrebu-
li yuradReba mieqca regionis specifikidan gamomdinare
samecniero problemebis Seswavlas. aqve xazgasmiT unda
aRvniSnoT, rom institutis samecniero saqmianobaSi imTa-
-
4
viTve iyvnen CarTulni studentebi, romlebmac SemdegSi
warmatebiT gaagrZeles TavianTi maswavleblebis saqme.
Tvali rom gadavavloT istorias, davinaxavT, rom ins-
titutSi (Semdeg ukve _ universitetSi) mudmivad funqcioni-
rebda studentTa samecniero wreebi, yovelwliurad
tardeboda samecniero konferenciebi, saukeTeso naSromebi
ibeWdeboda studentTa da axalgazrda mecnierTa Sromebis
krebulebSi, mowinave studentebi Cabmulni iyvnen kaTed-
rebze arsebul saxelSekrulebo kvleviTi Temebis Sesrule-
bis procesSi, ufro meti, aseTi Temebi ar mtkicdeboda, Tuki
masSi monawileobas ar iRebdnen studentebi. am ukanasknelT
moeTxovebodaT rogorc teqnikuri uzrunvelyofa samecnie-
ro Tematikisa, ise _ zogierTi nawilis damoukidebeli Ses-
ruleba.
bpi-s studentebi, aseve, didi warmatebiT monawileobdnen
respublikur da sakavSiro samecniero konferenciebsa da
olimpiadebSi.
es tradicia Rirseulad grZeldeba da dRes universite-
tis studentebi, interesTa mixedviT, gaerTianebulni arian
sxvadasxva samecniero klubSi, aqtiurad arian CarTulni
universitetis samecniero-kvleviT muSaobaSi. es gansakuT-
rebiT mniSvnelovania dRes, radgan saqarTveloSi 2004
wels dawyebuli umaRlesi ganaTlebis reformis Sedegad
realobad iqca saswavlo da samecniero saqmianobis integ-
racia. es Cveni universitetis sinamdvileSi gamoixata ramde-
nime samecniero-kvleviTi institutis rsu-sTan sruli gaer-
TianebiT. am faqtma gaaZliera rsu-s samecniero potenciali,
gaCnda damatebiTi materialuri baza umaRlesi saganmanaT-
leblo programebis meore da mesame safexuris studentTa
kvleviT saqmianobaSi ufro intensiurad CabmisaTvis.
yvelafer amas emateba is farTo saerTaSoriso kon-
taqtebi, romlebic Cvens universitets gaaCnia msoflios
sxvadasxva umaRles saswavlebelTan, gacvliTi programebi,
5
saerTaSoriso konferenciebi, olimpiadebi, sazafxulo sko-
lebi da a. S. ase rom, SoTa rusTavelis saxelmwifo univer-
sitetis studentebs yvela piroba aqvT Seqmnili swavlisa da
warmatebuli samecniero saqmianobisaTvis.
universitetSi Camoyalibda da warmatebiT saqmianobs
studentTa samecniero centri, romlis iniciativiTac ukve
gamoica saqarTvelos studentTa da axalgazrda mecnierTa
simpoziumis ori krebuli. amieridan studentebs miecemaT
kidev erTi saSualeba TavianTi naSromebis sauniversiteto
krebulSi dabeWdvisa, es ki did SesaZleblobasTan erTad
didi pasuxismgeblobacaa.
minda mivuloco SoTa rusTavelis saxelmwifo universi-
tetis studentobas samecniero krebulis gamocemis aRdgena,
Tavad krebuls vusurvo warmatebuli momavali, rac mxo-
lod da mxolod Rirebuli, maRalmecnieruli donis
samecniero produqciis gamoqveynebiT miiRweva.
pativiscemiT,
SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis
reqtori, profesori alioSa bakuriZe
-
16
tobasa da uzomo Zalas, raTa banaluri da wamieri ambebi
marTali da samaradiso gaxadon.
eduardelebi did mniSvnelobas aniWebdnen masalis aR-
weras. isini saxls gviCvenebdnen imis imediT, rom warmod-
genas gviqmnian adamianze, vinc iq cxovrobs. magram, Cveni
azriT, romanis centrSi adamiani, pirovneba dgas, xolo
garemo, sadac isini cxovroben, mxolod amis Semdeg SeiZle-
ba gaxdes CvenTvis saintereso.
jorjianeli mwerali ki, magaliTad, jeimz joisi, ufro
sulieria. igi cdilobs, radac ar unda daujdes, gamoaCinos
cimcimi dafaruli alis, romlis naperwkalsac ireklavs
goneba, raTa es sinaTle SeinarCunos, amisTvis ki igi ukuag-
debs yvelafers, rac SemTxveviTi eCveneba, Tundac is si-
marTles waagavdes.
„romanistebis movaleobaa, gviCvenon yovelgvari cva-
lebadi, Seucnobi da ukidegano suli, Tundac rTulad da
gaurkvevlad, magram naklebad ucxod da zedapirulad”
(bresleri 1982: 140).
ar arsebobs prozaSi gansxvavebuli masala. prozaSi
yvelaferi nebadarTulia, yvela Tviseba, rac STagonebasa
da suls SeuZlia gamoxatos. arc erTi aRqma araa gamou-
sadegari da Tu SegviZlia warmovidginoT, rom prozis
xelovneba CvenSia da cocxlobs, swored amiT axldeba misi
siymawvile da mtkicdeba misi sabrZanebeli.
SegviZlia vTqvaT, rom vulfma Tavisi TeoriebiT
mogvca saSualeba romanis mniSvnelobis Secnobisa. is eZebda
axal esTetikur realizms. misi mizani iyo ganeviTarebina me-
20 saukunis romanis axali mxatvruli forma, zedmeti
STabeWdilebebisa da warmoCenis gareSe, rac garkveul gav-
lenas axdens kidec adamianis cnobierebaze.
virjinia vulfi amtkicebs, rom mkiTxvelma unda moiT-
xovos mwerlebi CamobrZandnen kvarcxlbekidan da aRweron
cxovreba Seulamazeblad, Tu arada is mainc gaakeTon, rom
9
tebi SeniSnaven, Tavdapirvelad urmulis teqstebs SemTxve-
viTi xasiaTi qonda. es Sepirobebuli iyo mSromelis
ganwyobilebiT, melodiis Rrmad lirikuli xasiaTiT da,
saerTod, im garemoTi, romelSiac sruldeboda urmuli.
droTa viTarebaSi, socialur urTierTobaTa garTulebis
gamo, urmulSi TandaTan gamoikveTa da damkvidrda mSro-
melTa yofisa da gancdaTa gamomsaxveli leqsebi (oqroSiZe
1963: 138). SevniSnavT agreTve, rom, Tematikis mixedviT,
urmulis teqstebi sam jgufad iyofa: sayofacxovrebo, satr-
fialo da filosofiur-didaqtikuri.
Tumca, Cveni mizani ar aris sakuTriv urmulis, rogorc
leqs-simReris TviseburebaTa, saxesxvaobaTa klasifikacia
da analizi. SevecdebiT, warmovaCinoT am uZvelesi qarTuli
xalxuri simReris daniSnuleba Cvens erovnul mwerlobaSi.
Tu qronologiurad gavyvebiT qarTuli literaturis is-
torias, ilias da akakis Semdeg unda vaxsenoT Sio ara-
gvispireli da irodion evdoSvili, romelTa damokidebu-
leba xalxuri sityvierebis mimarT samocianelTa mier
damkvidrebuli tradiciis farglebSi Tavsdeba. aseve, yu-
radReba unda gavamaxviloT Semoqmedebaze rafiel erisTa-
visa, romelmac SesaniSnavad gadmogvca urmulis Sesrulebis
tradicia. erT-erT leqss man saTaurad urmulis cnobili
xalxuri teqstis saxelwodeba ,,aRzevans wasvla” misca.
poetma gaacocxla warsuli yofa _ aRzevans gamgzavreba
glexis biWebisa urmebiT. leqsSi CarTulia urmulis xal-
xuri teqsti refreniTurT (erisTavi 1935: 162) garda amisa,
poeti leqsSi ,,gogos Wirime” saintereso cnobebs iZleva
urmulis xasiaTisa da Tematikis Sesaxeb (oqroSiZe 1963: 136).
urmulTan mimarTebis TvalsazrisiT sainteresoa ekate-
rine gabaSvilis moTxroba ,,meurmis fiqrebi’’ romelSic ur-
mulis sevdiani intonacia natvra-ocnebiT aris gadmocemuli:
,,ai mTvareo, mTvareo, lamaz qals mimapareo
-
10
gaTenebamde mamyofe, gaTendes, gamapareo” (gabaSvili
1932: 125).
qarTuli xalxuri urmuli leqs-simRerebis filosofi-
ur-didaqtikuri funqciis gamovlinebis tipuri magaliTia
akaki wereTlis ,,baSi-aCukis” is epizodi, romelSic biZina
ColoyaSvils swored urmuli Caagonebs qveynis gadarCe-
nisTvis brZolis gzasac da taqtikasac. niSandoblivia, rom
aqac urmuli SeRamebisas gaismis, anu urmuli qarTul
literaturaSi TiTqmis yovelTvis Sebindebas, saRamos,
Ramis sevdian ganwyobilebas ukavSirdeba. urmuli da bind-
bundi lamis ganuyofeli wyvilia Cvens mwerlobaSi.
akaki wereTelma didebulad daxata mTvariani Ramis
idiliuri suraTi da meurmis namReri filosofiuri xal-
xuri leqsis udidesi maorganizebeli Zala: ,,gzaze gamoCnda
uremi... nel-nela modenida mexre kameCebs da ,,RiRins”
saTvalavs uxSirebda: ,,nu eZalebi wyaldidsa, unda eZebde
fonebso!.. xerxi sjobia Ronesa, Tu kaci moigonebso”!.. _ Se-
mosZaxa maRlis xmiT da Tan ,,xioc” miayola Soltis
gatlaSunebiT. biZina SekrTa, ucbad wamodga zeze da zecas
dauwyo yureba...didxans xmas ar iRebda, bolos, TiTqo
gamoerkvao, wailaparaka: es ra gavigone?! miwam Semom-
tyorcna Tu cam Camombera es sagulisxmo sityvebi? ,,xerxi
sjobia Roneso!” saidanac unda iyos, sul erTia... ugangebod
caca da miwac orive munjia!.. Cemi didi xnis grZnoba-gonebis
Widili am orma sityvam unda gadaswyvitos!.. diax! diax!
,,xerxi sjobia Roneso!” xerxi! xerxi! magram xerxi saqveyno
da ara sapirado!.. ciurno mnaTno! Tqven iyaviT mowame Cemi
ganzraxvis da Tavmdebi Cemi moqmedebis!..” (wereTeli 1990:
120)
am fragmentze Rirs dakvirveba, miT umetes, roca xalxu-
ri sityvierebis funqciaze vsaubrobT: Tu ganvazogadebT da
Tanac, erTi mxriv, simboluri SinaarsiT davtvirTavT,
meore mxriv ki, saqarTvelos sazogadoebrivi istoriis
15
v. vulfi imas ki ar amtkicebda, rom erT Rames adamiani
saxlidan gamovida da dainaxa, rom vardi ayvavebula, an
qaTams kvercxi daudia, Aara, aseTi moulodneli da
konkretuli cvlileba ar momxdara da mainc igrZnoboda,
rom yvelgan iyo raRac siaxle da radgan yvelafers
SeiZleba hqondes dasabami, SegviZlia vTqvaT, rom konkre-
tulad es moxda 1910 wels (yiasaSvili 1987: 198). adamianTa
Soris mravalgvari urTierToba Seicvala, amasTanave,
bevri ram icvleba religiaSi, qcevaSi, politikasa da
literaturaSi da erT-erTi amgvari cvlileba daiwyo
swored 1910 wels.
Qqalbatoni beneti gaxlavT moCvenebiTi aTinaTi, rom-
lis xasiaTi viRacas daawerinebs romans. misma pirovnebam
SeiZleba sxvadasxva kuTxiT dagvainteresos da yvelas Tavi-
si subieqturi interpretacia hqondes. ingliseli, rusi, an
frangi avtori sxvadasxvanairad daxatavda qalbaton benets.
roca mwerali iwyebs weras, TiToeuli avtori sakuTar
arCevans akeTebs.
erTi mizezi imisa, rom daaxloebiT 1910 wlidan moRvawe
mwerlebs SeeSalaT xeli, gaxlavT is, rom maT gverdiT
aRar iyo cocxali mwerali, visganac isini xelovnebas iswav-
lidnen. Jozef konradi poloneli iyo, Tomas hardis 1895
wlidan aRar dauweria romani. 1910 wlis gamoCenili ro-
manistebi ki arnold beneti, uelsi, golzuorTi iyvnen. ra
azri aqvs, maT vTxovoT, gvaswavlon rogor davweroT,
rogor SevqmnaT realuri xasiaTebi. Tund maTTvis migvi-
marTavs, Tund mejRanisaTvis gviTxovia saaTis SekeTeba.
eseni did imedebs iZleodnen da gaucrues imedi mkiTxvels.
am imedebiT, imiTac dagvavales, rom gviCvenes, ra unda eq-
naT da ra ver SeZles. Cven, SesaZloa, magdens ver mivwvde-
nodiT, magram, ueWvelia, rom arc movindomebdiT. isini
iyvnen realistebi, radgan sxeuls ikvlevdnen da ara suls.
isini usargeblod ixarjebian da flangaven uzarmazar osta-
-
14
fosteri, liton streCi).
ai, amonaridi a. benetis werilidan: ,,kargi romani rom
dawero, mTavaria Seqmna xasiaTebi, meti araferi... stilic
mniSvnelovania, fabulac, originaluri msoflmxedvelobac,
magram ra fasi aqvs romelime maTgans, Tu xasiaTebi araa
damajerebeli. rodesac romanSi xasiaTebi cxovrebiseulia,
mas warmateba eqneba, Tu ara da _ daviwyebas miecema”
(imerliSvili 1988:136). aqedan gamomdinare, beneti daaskvnis,
rom dRes axalgazrdebs Soris ar gvyvanan didi mwerlebi,
radgan maT ar SeswevT unari, Seqmnan cxovrebiseuli,
marTali da damajerebeli xasiaTebi.
virjinia vulfi amasTan dakavSirebiT svams kiTxvas, Tu
ra aris xasiaTi da Tavadve pasuxobs: ,,weliwadi rogor
gava xasiaTis gamocnoba ar dagvWirdes cxovrebaSi, kargad
daxelovnebuli varT am saqmeSi. Cven vqorwindebiT, viZenT
megobrebs – yvelaferi damokidebulia am unarze. cxov-
rebaSi xSirad wamoiWreba sakiTxebi, romlebic am unariT
unda gadawyvitos kacma” (imerliSvili 1988: 145).
Aaqve vulfi wers meore mtkicebasac: ,,sadRac, 1910 wlis
dekemberSi, adamianis buneba Seicvala.” mizezad is Tvlis
Semdeg movlenas: 1910 wlis dekemberSi londonSi gaixsna
post-impresionistebis (van gogi, gogeni, sezani, matisi,
pisaro) gamofena, romelic moamzada ,,blumsberis jgufis”
erT-erTma wevrma, xelovnebaTmcodne rojer fraim. gamofe-
nam didi aJiotaJi gamoiwvia. neoklasikur mxatvrobaze
aRzrdili gemovnebisTvis ucxo iyo post-impresionizmis
esTetika, romelic ferisa da formis Tavisebur gadmocemas
ufro mieswrafvoda, vidre sagnis zust asaxvas, ganwyobas da
ferTa ucnaur feTqvas gadmogvcemda da ara _ ,,mkvdar
bunebas”. es iyo periodi, rodesac ingliseli axalgazrda
eZebda raRac axals filosofiaSi, literaturaSi, xelovne-
baSi. am Taobas xSirad ,,1914 wlis adamianebs” an ,,dakargul
Taobas” uwodebdnen (bredbruki 1998: 564).
11
gaTvaliswinebiT, civi logikiT ganvixilavT, unda vaRia-
roT, rom es Tema saukuneTa ganmavlobaSi Caumqrali da
dauamebeli erovnuli tkivilis CarCoebSi Tavsdeba: JamTa
siave qarTuli saxelmwifos winaSe xSirad svamda kiTxvas –
vin unda eZebo Semwed ukiduresi gaWirvebis Jams, roca
yofna-aryofnis sakiTxi dgas; ra gzas unda daadge? am
kiTxvaze pasuxis Ziebisas _ romi Tu irani, arabeTi, bizan-
tia, sparseTi, osmaleTi Tu ruseTi... _ saukuneTa gan-
mavlobaSi saqarTvelo iweweboda cudsa da uaress Soris
arCevanSi. sinamdvileSi ki yvelaze swori is gza iyo,
romelsac gadasarCen-gasaviTarebeli energiisa da Zalis
sakuTar wiaRSi Ziebis gza erqva. albaT, gadaWarbebuli ar
iqneba, Tu vityvi, rom swored xalxSi dabudebul sibrZnesa
da saunjeSi, tradiciasa da saukuneobiT gamocdil Rire-
bulebebSi unda moviniSnoT orientiri da biZina Coloya-
Svilis gulwrfelobiT unda avwon-davwonoT Cveneuli wi-
li tvirTi, romelic samSoblosTvis unda vzidoT.
gamoyenebuli literatura:
1. gabaSvili 1932: gabaSvili e; rCeuli nawerebi; Tb;
2. erisTavi 1935: erisTavi r; leqsebi; t. 1; Tb;
3. zurabiSvili 1949: zurabiSvili i; xalxis Semoqmedi genia...
urmuli; Tb;
4. oqroSiZe 1963: oqroSiZe T; qarTuli xalxuri Sromis
poezia; Tb;
5. SioSvili 2007: SioSvili T; ilia WavWavaZe da qarTuli
xalxuri simRera; baTumi;
6. Ciqovani 1966: Ciqovani s; leqsebi; Tb;
7. WavWavaZe 1989: WavWavaZe i; rCeuli Txzulebani xuT tomad; t.
1; Tb;
-
12
8. wereTeli 1990: wereTeli a; rCeuli Txzulebani xuT tomad;
t. 3; Tb;
Mariam Chokharadze
For the Function of “Urmuli” Lyrics in Georgian Folklore and Literature
Summary
“Urmuli” is a beloved lyric among Georgian peasants. It is mostly spread in East Georgia. From the thematic point of view, “urmuli” texts are divided into three groups: domestic, amorous and philosophical- didactic.
“Urmuli” is a sorrowful song. It depicts a life of peasants, araba drivers – a life full of difficulties. They used to carry heavy goods with araba, used to move for pay, sometimes even very far.
“Urmuli” was used in folklore and fiction mostly for making a certain mood, for encouragement and kindling a sense of patriotism by Georgian writers: Ilia Chavchavadze, Akaki Tsereteli, Rafiel Eristavi, Ekaterine Gabashvili, Shio Aragvispireli and others.
13
indira papuniZe
xelmZ. asistent-profesori
Tamar siraZe
virjinia vulfi da ,,Tanamedrove proza~
naSromi Seexeba v. vulfis Teoriuli msoflmxedvelo-
bisa da misive nawarmoebebis urTierTkavSirs, anu ramdenad
amomwuravad da Tanmimdevrulad ganaxorciela v.vulfma
Tavisi Teoriuli Sexedulebebi sakuTar romanebsa da no-
velebSi.
aRsaniSnavia v.vulfis sami cnobili ese literaturis
sakiTxebze: ,,Modern Fiction” - ,,Tanamedrove proza,” M,,Mr. Bennet and Mrs Brown” - ,,batoni beneti da qalbatoni brau-ni,”AA”A Room of One’s Own” - ,,sakuTari oTaxi.”
amJamad yuradRebas or maTganze SevaCerebT, esenia:
,,Tanamedrove proza” da ,,batoni beneti da qalbatoni brau-
ni.”
pirveli maTgani exeba imas, Tu rogori unda iyos
Tanamedrove proza, xolo meore ki daiwera baton arnold
benetis statiis _ ,,romani kvdeba” _ Ppasuxad. arnold bene-
ti (1887-19310) ingliseli realisti mwerali iyo, misi
romanebia: ,,kaci CrdiloeTidan”, ,,klei hengeri”. igi mkac-
rad akritikebda axalgazrda Taobas.
erTi mxriv, v.vulfi ganixilavs a. benetis Tvalsazrissa
da wina Taobis mweralTa literaturul kredos (eseni
arian mefe eduardis droindeli, anu eduardeli mwerle-
bi:Aarnold beneti, jon golzuorTi, herbert uelsi), meore
mxriv, igi msjelobs Tavis Tanamedroveebze (mefe jorj V-is
epoqis, anu jorjelebis Semoqmedebaze. eseni arian: jeimz
joisi, devid herbert lorensi, tomas elioti, morgan
-
24
Однако рассказ Петрушевской не похож на сказку, поэтому и предметы-помощники закономерно воспринимаются как символы. Очень много символичного: чёрный цвет пальто (траур и т.д.; думаю, ассоциации, связанные с чёрным цветом, в комментариях не нуждаются), ключ в кармане (тоже символичный образ, особенно если учесть, что это ключ от всех дверей), спички (метафорическое сравнение жизни с «белым светом», а смерти — с «тьмой»); удушье (когда она выбегала из туннеля) сравнимо с тем способом суицида, который она выбрала.
Грузовик и поезд, хотя в большей степени грузовик, играют роль перевозчика в загробный мир (Харона). Второй пассажир грузовика — скорее всего, душа умершего, так как он не имеет объёма (сначала кажется девушке худым, потом толстым, а потом опять худым). Шофёр, как и положено Харону по статусу, требует плату за проезд, но, в отличие от древнегреческих мифов, не до, а после проезд.
“Пальто”: “Объединяет всех персонажей чёрное пальто, которое, на мой взгляд, отделяет человека от жизни. В конце рассказа героиня снимает его — и возвращается в нормальный мир”.
Или: чёрное пальто здесь символизирует чёрную тоску девушки, возможно, — депрессию, в которую она впала от своей безрадостной ситуации в жизни”.
“Ключи”: “Ключ подходит ко всем дверям, открывая для стра-нницы все пути и давая возможность проникнуть, куда захочется”.
“Спички”: “Спички дают свет и тепло, которое ассоциируется с жизнью. Именно поэтому, пока горит спичка (огонь), ещё можно проснуться”.
“Пока есть спички и пока они горят, можно проснуться (а это значит, вернуться в реальность).
“Спички, кроме света, дают ещё и надежду, конкретнее — время, в течение которого можно всё вернуть назад”.( Андреева В. 2002: 255)
Или: “…Спички являются символом дома, кухни, если взять глубже — то огня и тепла (а по ходу рассказа героиня несколько раз ощущает холод)”.
17
daxaton qalbatoni braunis namdvili saxe. unda ganvacxa-
doT, rom asakovani qalis SesaZleblobebi usazRvroa da
mravalsaxovani. misi Mmetyveleba da suli mSvenierebis ga-
moxatulebaa.
Ddaskvnis saxiT SesaZlebelia davZinoT, rom inglisuri
literaturis erT-erTi udidesi epoqis zRurblze mdgari
virjinia vulfi axali tipis romanis Camoyalibebis process
sulac ar Tvlida momentalur da advilad gadasawyvet
sakiTxad, magram imedovnebda, rom am zRurblis gadalaxvis
Sedegad viTareba qalbatoni braunis sasikeTod warimar-
Teboda.
gamoyenebuli literatura:
1. bredbruki 1998: Bradbrook, F; ”Virgina Woolf, The Theory and Practise of Fiction”, London.
2. bresleri 1982: Bresler, D; ”Literary Criticism, An Introduction Theory and Practise” , Texas.
3. loji 2003: Lodge, D ; ”20th Century Literary Criticism”, Illionois. 4. imerliSvili 1988: imerliSvili T, 2virjinia vulfi,”
Tbilisi.
5. yiasaSvili 1987: yiasaSvili n, „XX saukunis literatura”. Tbilisi.
-
18
Indira Papunidze
Virginia Woolf and Modern Fiction
summary The article deals with the significant period in the literary life of 20th
century in England and Virginia Woolf’s attitude to the changes in the life of the academic world expressed in her most influential essays “Modern Fiction” and “Mr Bennet and Mrs Brown”. The article analyzes V. Woolf’s argument with the realistic writers of that time and shows the readers how to follow the right path to become a real talented author.
23
понимание того, что же всё-таки здесь происходит, появляется ощу-щение, что у любого движения здесь отсутствует цель. В неявном виде эта мысль выражается так: героиня “случайно встречается с людьми, которые, видно, оказались здесь тоже из-за попытки покончить с собой. Только если у них есть грузовик, значит, они уже долго бродят по потустороннему миру и нашли машину. Однако на ней далеко не уедешь, так как не видишь цели.
А с другой стороны ведь – на странный мир небытия невозмож-но влиять, и потому движение приобретает здесь характер фаталь-ного: “Здесь всё происходит как будто само собой… Ни у кого в этом мире нет выбора, есть один-единственный вариант. Девушка, потерявшая память, должна делать выбор между неизвестностью и неизвестностью — и она, в отличие от собеседницы, пробует все ва-рианты для того, чтобы хоть что-то изменить, а не принимать судьбу…
Чтобы вернуться обратно, девушка проходит испытания — рискует исчезнуть неизвестно куда и всё равно жжёт спички, чтобы узнать, кто она и что её заставило саму идти на смерть.
Несмотря на абстрактно-обобщённый характер повествования рассказа, появляются рассуждения о характере девушки: …Её обще-ние с двумя «знакомцами» раскрывает характер девушки. Она боится признаться в собственной слабости и готова скорее ехать наугад, зная наверняка, что её раскроют, чем попросить о помощи.
Впрочем, в фантастическом мире повести определяющим всё-таки оказывается не характер героини, а иные обстоятельства; роль воли героини берут на себя те вещи, которые неожиданно оказы-ваются её “помощниками”: “Ключ, спички и какая-то бумажка иг-рают если не решающую, то, по крайней мере, одну из главных ролей в судьбе девушки. Они помогают ей, как сказочные помощни-ки. Девушка находит в карманах три предмета: ключ, бумажку и спички. Впоследствии выяснится, что они просто необходимы в её ситуации, а до этого они представляют собой загадку. Эти предметы как бы даются героине каким-то неизвестным волшебным дарите-лем, что сближает рассказ со сказкой.
-
22
себе такими, какими хотелось бы нам. Вообще мир рассказа напоминает сон. (Петрушевская Л.С. 2002: 254 )
Описание вокзала, туннеля, улиц, окружающих предметов даёт абсолютное ощущение сна, причём сна неприятного. Как во сне, искажение пространства, ощущение невесомости и, что характерно, — полное отсутствие звуков, за исключением речи персонажей. Это очень важный момент: смеются в рассказе и шофёр, и женщина — смеются бесшумно, бесшумно едет и грузовик. Мотив беззвучного смеха в рассказе встречается несколько раз: шофёр постоянно безз-вучно смеётся, а его спутник в капюшоне «прячет лицо, отвернув-шись». Смеётся и встреченная девушкой женщина. Это люди без лица, как бы потерявшие всё человеческое и растворившиеся в мире сна, кошмара.
То, что ключ подходит к первой попавшейся двери, с одной стороны, должно быть неожиданным, а с другой — совершенно логично, в контексте общей ирреальности, гибкости пространства и отсутствия условностей: очевидно, что этот мир живёт по другим законам. Поэтому естественными кажутся абсурдные вещи, как будто вытащенные из ночных кошмаров — одинаковые вещи в углах одинаковых квартир, пустые комнаты, мотив преследования, то, что шофёр и пассажир тянут непонятную кучу вещей в рот, а потом вылезают из другой кучи тряпок. Потом появляется женщина со спичкой — как будто вспышка из реальности, и дальше рассказ идёт уже в совсем другом ключе.
Рассказ “сконструирован” так, что читатель не только со сторо-ны наблюдает события, но как будто оказывается их участником.
Какая-либо привязка к реальности нарочито отсутствует — действует некая девушка в неком месте, ей дан некий набор предметов, ничем между собой не связанных, и логично, что их нужно будет использовать. Самый яркий из подобных приёмов — отсутствие у девушки памяти, что в то же время освобождает читателей от любых предварительных впечатлений, предвзятости и условностей: читатель с самого начала оказывается как бы в тех же условиях, что и персонаж. Абстрактный мир рассказа усложняет
19
Елена Хаджишвили Руководитель ассоц.-профессор
Нана Каджая
ПРОБЛЕМА ХРОНОТОПА В ПРОИЗВЕДЕНИИ Л. ПЕТРУШЕВСКОЙ «ЧЕРНОЕ ПАЛЬТО»
Людмила Стефановна Петрушевская – современный прозаик,
поэт, драматург. Она стоит в одном почетном ряду с такими современными писателями, как Татьяна Толстая, Людмила Улицкая, Виктория Токарева, Виктор Пелевин, Владимир Маканин… Стоит в одном ряду – и в то же время по-своему выделяется, как нечто, безусловно, из этого ряда вон выходящее, не вписывающееся ни в какие жесткие рамки и не подлежащее классификации.
Художественный мир Людмилы Петрушевской представляет собой сложный синтез взаимоисключающих эстетических тенден-ций: постмодернизма и реализма, натурализма и сентиментализма, модернизма и барокко… С конца 1990-х годов в ее прозе становится все более очевидно преобладание ирреального начала. Синтез реальности и фантазии становится в произведениях этой писательни-цы основным жанровым, структуро- и сюжетообразующим принци-пом.
Я рассмотрю проблему времени и пространства в произведении Петрушевской «Черное пальто».
Рассказ написан монотонно, в тёмных красках. Он не улучшает настроение, не приносит морального или эстетического удовлетво-рения — он заставляет размышлять…. Так мрачная монотонность художественного мира рассказа становится предметом осмысления. Тема самоубийства интересовала русскую литературу уже давно: вспомним XVIII век, «Бедную Лизу», конец XIX века, например «Анну Каренину» Толстого. Героини шли на такой шаг из-за нес-
-
20
частной любви, и не только. Вообще автору часто важно показать нам героя, его состояние на рубеже смерти и жизни.
Сам рассказ Л.Петрушевский — довольно длинно; описывает эту грань. Пустой город, пустые дома, время суток — нечто между днём, вечером и ночью. Состояние ближе к вечеру тоже можно назвать переходом из чего-то во что-то — в данном случае, из дня — в ночь. Рассказ переносит нас в мир, находящийся на границе жизни и смерти (или, может, уже смерти). Герои этого пространства показываются нам ничего не помнящими, безликими и странно смеющимися — это сразу даёт нам понять, что это необычное пространство. Хотя описание мест, в которых происходит действие, почти отсутствует, постоянно подчёркивается запустение, безлюд-ность, отсутствие света, холод, что, в общем-то, характерно для того пространства, в котором, по представлению людей, должна нахо-диться душа после смерти человека. Внимание сразу заостряется на единственной яркой детали в описании пейзажа — всюду ямы и разрытая земля («В домах не было света, в некоторых даже не оказалось крыш и окон, только дыры, а посредине проезжей части торчали временные ограждения: там тоже всё было раскопано»), и это, естественно, напоминает читателю свежие могилы”.
Описывая этот странный мир, я попыталась понять, как он соотносится с реальным. на первый взгляд я увидела в рассказе прямое отражение реальной жизни и даже датировала изображённое время: …Мир перестройки, дефицита продуктов. Тяжёлая жизнь сводит с ума, у людей не возникает желания растить детей и жить самим”.Во всём этом мире можно разглядеть хоть и слегка преувеличенную, но всё же узнаваемую ситуацию начала 90-х годов XX столетия в России.
Мир рассказа как условный, сочетающий в себе знакомые и почти фантастические реалии. “Начало рассказа условно. Условная ситуация: «Одна девушка вдруг оказалась на краю дороги». Усред-нённый персонаж: «Она была одета в чьё-то чужое чёрное пальто», под пальто был спортивный костюм, на ногах кроссовки… Здесь сочетаются классический образ чёрного плаща (в данном случае —
21
пальто) и современный образ спортивного костюма, который в гла-зах современного читателя так же, максимально, стирает индиви-дуальность героя. Условно пространство, в которое попадает девуш-ка: слабо освещённая электричка, находящаяся на неизвестной станции. Нет чёткого указания на время. Но существуют некоторые привязки к знакомой нам реальности: «Она вспомнила, что из леса, действительно, надо выбираться на какую-нибудь станцию», появ-ляются грузовик, электричка — знакомые нам реалии, и возможно предположить, что речь идёт о современности. На создание образа мира, в который попадает девушка, работают следующие его харак-теристики: пустой и плохо освещённый, безлюдный, с погашенными огнями; тёмный туннель; пустая и полуразрушенная улица; дома без света, без крыш и окон. Становится понятно, что в этом мире чрезвычайно важен свет (в скобках заметим: вернее, здесь важен характер освещения.). В целом создаётся впечатление какой-то пост-цивилизации”. Рукотворность” этого мира, его созданность подчёр-киваются напрашивающимися литературными параллелями: “В начале рассказа девушка оказывается одна, не в своей одежде, в «сумрачном лесу», не зная ничего о себе”. В Кавычки, безусловно, ставлю не случайно— я вспоминаю “сумрачный лес”, в котором оказался герой «Божественной комедии» Данте,: дантовский образ с очевидностью возникал и в сознании автора рассказа — Л.С. Петрушевской. Встречаются и другие параллели: Автор рассказы-вает нам о том моменте жизни человека, когда он находится на границе жизни и смерти, когда в нём ещё теплится частичка жизни, но он уже «открыл дверь в царство смерти». Описывается это «промежуточное пространство» как некий город, тихий и пустын-ный. Мне показалось, что здесь проводятся параллели с Чистили-щем, как местом, где души умерших ждут решения Всевышнего о том, Ад или Рай им уготован”. В описаниях автор не использует эпитеты. Рассказ получается каким-то бесцветным, как будто чёрно-белым. Герои представляются безликими. Точнее, автор не описы-вает их внешность подробно: только пару слов (худой, уродливый, с лысым черепом и пр.), таким образом, мы можем представить героев
-
32
rom V-XI saukuneebis saliteraturo ena sasuliero mwer-
lobis ena iyo da ZiriTadad mis stils emsaxureboda.
naSromSi Seswavlilia warmoqmnili saxelebis, ,,kerZod
yola-qonebis saxelebi” warmoeba 2rusudanianSi”.
,,rusudaniani” saSuali qarTulis erT-erTi sayuradRe-
bo ZeglTagania, igi sakmaod vrceli Txzulebaa, romelSic
moTxrobilia iamaneTis dedoflis rusudanis Tavgadasava-
li, masSi CarTulia Tormeti zRapruli ambavi, romlebic
sruliad damoukidebelia rogorc erTmaneTisagan, ise
ZiriTadi ambisagan-rusudanis Tavgadasavlisagan.
yola-qonebis gamomxatveli saxelebi sufiqsebiT iwar-
moebian, am semantikuri jgufis saxelTa warmosaqmnelad
gamoiyeneba –ian-, -ier-, -ovan, -osan, -ed, -a sufiqsebi, ro-
melTagan zogi SedgenilobiT martivia: -a, -ed; zogi ki rTu-
li: -i-an (ov-an); i-er (iv-er).
Tanamedrove qarTulSi gafarTovda –ian sufiqsis
funqciebi da yvelaze aqtiuri mawarmoebeli gaxda. aseT
gaaqtiurebas iwvevs, erTi mxvriv, sinonimuri formebis
warmoSoba, meore mxvriv, sxva sufiqsTa xmarebis SezRudva-
Semofargvla. ,,-ian sufiqsi rTulia, pirveli nawili –i-
warmoSobiT brunvis niSans unda warmoadgendes da amave
dros, rogorc Cans, sityvaTwarmoebiTi funqcia hqonda,
SemdgomSi, roca man dakarga Tavdapirveli funqcia, ama Tu
im Sinaarsis gadmosacemad dasWirda damatebiTi sufiqsebis
(-ier, -an) darTva’’ (WumburiZe 1990:58). mkvlevarTa azriT, -
an- sakuTriv qarTuli uZvelesi sufiqsia, igi daerTvis saku-
Tari saxelis fuZes da aRniSnavs gankuTvnilebas romelime
gvareulobisadmi, ojaxisadmi,... Tanamedrove qarTulSi is
iSviaTad ixmareba.
-ian sufiqsi ,,rusudanianSi” gvxvdeba Semdeg SemTxve-
vebSi: gamoxatavs risame mqoneblobas:
toli bevri kaci gamohyoliao, mcodinare, xerx-ian-i ka-
cio (229); mivida beberTana javr-ian-iTa piriTa da mris-
25
“Бумажка”: “Бумажка — «записка», а точнее, прощальное пись-мо девушки, написанное ею в том, другом мире (именно эта записка и спички помогают девушке вспомнить то, что было)”.
“Перевозчики”: “…Шофёр и его приятель оказываются символи-ческими персонажами, напоминающими Харона, перевозившего души умерших. Тем не менее, в отличие от греческой мифологии, у людей, попавших в это пространство, есть время, исчисляемое в 10 спичках, чтобы всё вспомнить, осознать и найти выход”.
Весь рассказ в целом построен на символах и деталях, которые играют главную или решающую роль в нём.
Символичным представляется и название рассказа: “Само назва-ние рассказа «Чёрное пальто», несомненно, является символом, толь-ко каким, мы узнаём лишь в конце”.
Финал — это то, к чему привело действие в целом, во всей пос-ледовательности эпизодов, и только потом — некоторое завершаю-щее слово автора, так сказать, подведение итогов.
По логике повествования более подробный рассказ должен бы быть в начале, но здесь всё наоборот. Такую тенденцию повество-вания мы будем наблюдать на протяжении всего рассказа… Вся тайна рассказа раскрывается лишь в конце, когда женщина поведала девушке историю своего попадания в этот странный мир, мир между жизнью и смертью, мир самоубийц”. Читателю в начале рассказа многое было неясно; ему хотелось разъяснений, подробностей. И только с развитием сюжета всё встало на свои места. подобное развитие событий в рассказе не случайно, а психологически обосновано: “В этом мрачном мире впервые появляется свет, когда девушке открывается тайна спичек, с помощью которых можно спастись. С каждой спичкой человек, попавший в этот мир, вспоминает что-то из своей прошлой жизни. Но вместе с тем он приближается к концу — к тому, чтобы остаться здесь, по эту сторо-ну. Мне кажется, что это связано с тем, как до того человек в реальной жизни постепенно вытеснял из своего сознания кусочки своей жизни, как бы за ненадобностью. В ситуации, описанной в рассказе, человек в реальной жизни как бы постепенно забывал о
-
26
родственниках, обо всём родном, что его окружало, и погружался в свою проблему (с женихом). А во сне девушка стала как бы посте-пенно расколдовываться и вспоминать обо всём. Эти спички, этот сон проясняет ситуацию девушки. Она видит этот кошмарный мир и пугается, пытается убежать от него.
Рассказ можно разделить и на две части: первая — до момента, когда мама входит в комнату, а вторая — после. И пусть вторая — гораздо меньше по объёму, но она составляет сердцевину, главное. Почему-то лично меня воодушевила именно концовка рассказа.
Главная мысль, заключается в представлении читателю того последнего мига, в который может измениться всё или ничего… В самом конце мы понимаем, что время, пока происходили эти события, служит для осознания содеянного и принятия последнего, бесповоротного решения. Тогда же поясняется, что именно произош-ло в жизни этих двух людей. Их объединяют: попытка самоубийства, тяжёлая судьба, счастливый конец. Сначала этот рассказ показался мне серединой какого-то другого, большего произведения, из кото-рого «вырвали» эту часть, потому что сначала мы не видим «смыс-лового» начала, а есть только «текстовое» начало, а фактическое начало этого рассказа в конце. Но когда я дочитала рассказ, то понял, что это замкнутое произведение и совершенно полное”.
Финальная точка (или многоточие) всегда заставляет мысленно охватить произведение в целом и попытаться осмыслить его.
В конечном итоге смыслом всего рассказа становится осмысле-ние жизни и жизненного пути человека через смерть – показаны прекрасно оба эти состояния во времени.
«Люди» в этом месте равны; у каждого одинаковые шансы на то, чтобы подумать о надобности своего ухода из «мира живых» в «мир духов», чтобы успеть «проснуться», чтобы не сделать больно тем, кто любит нас….
Петрушевская заставляет нас «появиться на краю дороги зимой» в ту же секунду, что и девушка, так что в этом путешествии мы её сопровождаем от начала и до конца. Она вспоминает, как собиралась
31
e n aTm e c n i e r e b a
soslan surmaniZe
xelmZ. mecnierebaTa kandidati
naTia fartenaZe
sityvaTwarmoeba ,,rusudanianSi”
enis leqsikuri maragis gamdidrebis sxavdasxva saSua-
leba arsebobs, maT Soris erT-erTi mniSvnelovani adgili
sityvaTwarmoebas uWiravs. ,,sityvaTwarmoeba niSnavs sityvis
Zirze sarTebis damatebiT axali sityvis, axali elementis
miRebas’’ (foCxua 1966: 56).
formacvalebadi sityva Sedgeba Ziris, fuZisa da sarTi-
sagan. Ziri sityvis dauSleli nawilia, romelzedac aSenebu-
lia sityvis mTeli modeli. fuZe sityvis is nawilia, romel-
Tanac dakavSirebulia sityvis materialuri, leqsikuri
mniSvneloba. sarTi ki sityvis im nawils warmoadgens, ro-
melic emateba fuZes da ucvlis mas formas, an mniSvnelobas.
,,sarTebis (afiqsebis) moSveliebiT SeiZleba erTi Zirisagan
miviRoT aTeulobiT axali sityva’’ (Rlonti 1988: 127).
sityvaTwarmoebis dros Zirze afiqsebis darTvisas gamo-
iyofa sxvadasxva jgufebi: yola-qonebis saxelebi, uyoloba-
uqonlobis saxelebi, warmomavlobis saxelebi, abstraqtuli
saxelebi, daniSnulebis saxelebi, winaviTarebis saxelebi,
xelobis saxelebi, xarisxis formebi, brunvis afiqsebiT
warmoqmnili saxelebi da TandebulebiT warmoqmnili sity-
vebi. Ees jgufebi met-naklebad gvxvdeba Zveli qarTuli enis
yvela ZeglSi. rac Seexeba kninobiT saxelebs, es naklebad
damaxasiaTebelia Zveli qarTulisaTvis, rasac imiT xsnian,
-
30
Elene Khajishvili
The problem of cronotophy in L. Petrushevskaia’s work “Black Coat”
Summary
The thesis mainly concerns innovations in so called genre of fantasy and with the purpose of conspicuousness there is discussed L. Pet-rushevskaia’s work “Black Coat” and the peculiarities of the author’s mystical prose. Protagonists of this novel appear in “that world” through different ways, but for the reader it remains unclear where exactly in the paradise or in the hell. Main peculiarity of mystical prose is that reality and imagination merge with each other and normal life rhythm is broken. It is unusual that the protagonists try to explain this mysterious event themselves and the reader on its own try to find out in which dimension, time and space the action takes place. In most cases, the protagonists do not even realize they died in reality or not, because the death exists only for observer. They travel in their dreams, suffer up and down, their trip from one world to another looks like traveling from one city to another.
People are born and died. They find themselves in the world of other possibilities, where they have never lived. Death is transmission into another life there. People always keep balance between two lives and at the same time they are able to stay in the same world, but go on living in another body. This all above mentioned is available only for fantasy genre.
27
кончать жизнь самоубийством, и мы присутствуем не при самом процессе, а в её воспоминаниях…
Проверяются её чувства: сострадание, невозможность «убить» своей гибелью родных, сравнение своего горя с горем других — со своим болеющим дедушкой.
Главное — сбросить с себя это пальто и уничтожить свои стра-хи… Помогают в этом такие прекрасные человеческие качества, как любовь и сострадание.
Рассказ заставляет читателя приходить к тем мыслям, к которым приходит она, вместе с ней. Тогда и читатель оказывается способ-ным сбросить свое черное пальто и прийти к каким-либо выводам.
Только вернувшись, они начинают думать о своих родных. И, наверное, они и возвращаются, чтобы жить ради близких, поняв, что их любовь, которой они и не замечали, намного важнее и сильнее их трудностей. Наверное, темы любви и жизни, затронутые в этом рассказе, предполагают некоторый пафос, но всё-таки рассказ производит приятное впечатление.
Не хочется выводить отсюда какую-либо мораль, но мне кажет-ся, что ею могла бы послужить (или служит) идея о том, как мало люди ценят свою жизнь.
Мотив самоубийства возникает совершенно неожиданно, хотя ощущение некоего промежуточного пространства, из которого можно найти выход, присутствовало и ранее, но такой поворот ка-жется внезапным, зато всё, происходящее до этого, сразу приоб-ретает смысл.
Тут с очень интересной стороны затронута тема самоубийства, нет банальных нравоучений, но идея суицида после этого прочтения, думаю, будет отметаться сразу. Важно, появление второго персона-жа-самоубийцы: человек, думая покончить с собой, считает, что он такой единственный, он одинок, и этим поступком, грубо говоря, проявит свою уникальность.
Это была задумка автора — показать всю ситуацию языком обыденной современной жизни, без пафоса.
-
28
Боязнь стандартных литературных ходов проявилась и в других работах. Наиболее остро она прозвучала в такой форме: “Как приня-то в произведениях такого рода, смерти сопутствуют и стандартные художественные атрибуты: снег, тёмный туннель, безжизненные окна, пустые улицы.
В этом рассказе, присутствуют черты «сентиментальности, приём со спичками, — мне он помнится по детской сказке Юрия То-мина «Шёл по городу волшебник», где спички обладали волшебной силой и способны были переносить человека, куда он пожелает.
Время года — зима — тоже здесь не случайно, ведь зима тради-ционно вызывает ассоциации со смертью, зимой умирает природа, а весной оживает, и т.д. Смерть сравнивается со сном; вернуться к жизни — означает проснуться. Сравнение смерти с «вечным сном» — это стандартная метафора. Кстати, мать смерть своей дочери ви-дит тоже во сне, то есть ассоциация «сон = смерть» прослеживается везде.
Несколько раз меняется представление о спасении. Сначала женщина пускает девушку в комнату, спасая её. Потом женщина говорит, что «чёрное пальто спасает от всех бед». А потом девушка спасает женщину от чёрного пальто. То есть сначала у героинь рассказа создаётся впечатление, что смерть спасает от жизни, но потом жизнь спасает их от смерти. Собственно, в конце концов, они обретают смысл жизни и удерживаются от последнего шага.
Отвергнуты должны быть не те, кто наложил на себя руки, а те, кто доводит самоубийц до такого, Такая мысль, конечно, противо-речит смыслу рассказа.
Девушка не была готова к уходу из этого мира. Внутри себя она цеплялась за последние крохи жизни, боялась. Боялась смерти — ведь кто знает, что там, за гранью. И может, надеялась она, верила в глубине души, что хоть кто-то её любит.
Эти образы — чёрное пальто, спички — конечно, не случайны. Но понятно их значение может быть только самому автору да, навер-но, ещё нескольким людям, которые знали и разделяли его душевные мучения. Пейзажи пустынного города и вокзала тоже могут быть
29
взяты из жизни. А может, это всего лишь ассоциативный ряд, связан-ный у автора с представлением о мире, находящемся на грани жизни и смерти. Если бы автор хотел нарисовать красками чувства и мысли человека, стоящего на табуретке перед петлёй или глотающего таблетки, то получился бы именно такой пейзаж: пустой грязно-серый город, царство мёртвых, в котором нет никого и ничего, нет радости, но и нет боли, которая была в жизни, нет воспоминаний, нет живых людей, которые радуются или плачут, смеются или стонут.
Читатель сравним с путником: путник попадает в рытвины и набивает шишки. Но ничего — дорогу осилит идущий.
Людмила Стефановна Петрушевская – современный прозаик, поэт, драматург. Она стоит в одном почетном ряду с такими совре-менными писателями, как Татьяна Толстая, Людмила Улицкая, Виктория Токарева, Виктор Пелевин, Владимир Маканин… Стоит в одном ряду – и в то же время по-своему выделяется, как нечто, безусловно, из этого ряда вон выходящее, не вписывающееся ни в какие жесткие рамки и не подлежащее классификации.
Использованная литература:
1. Петрушевская 2002: Петрушевская Л.С. Черное пальто: Рассказы из иной реальности М.: Вагриус.
2. Латынина 2004: Латынина А. Глаз из нижнего мира. М.: Новый мир № 10
3. Андреева 2002: Андреева В. М.: Энциклопедия символов, знаков, эмблем Изд. ВСТ
-
40
arqisema. aRsaniSni faqtebis cnebiTi, sagnobrivi da
funqciuri msgavseba aisaxeba leqsikur erTeulTa vrcel
gaerTianebebSi –semantikur velebSi. semantikur velebad
dayofa leqsikonis struqturis universaluri Tvisebaa.
faberisa da mairalis Teoriis mixedviT, moZraobis
zmnaTa jgufi 4 qvejgufad iyofa. pirveli qvejgufi aRwers
ZiriTad moZraobas, xolo sxva qvejgufebi ki aerTianeben im
leqsemebs, romlebic gamoxataven moZraobas sxvadasxva kon-
teqstSi: siTxe, atmosfero, xmeleTi. manerisa da mimarTule-
bis parametrebi iwvevs Semdgom dayofas TiToeul qvej-
gufSi.
ganvixiloT moZraobis semantikuri velis erT-erTi zmna
– Move da mis mier warmoqmnili qvejgufebi mimarTulebisa da maneris mixedviT.
2005 Direction:
To move towards a place (person) thing To move up To move down 2. Manner: To move quickly To move slowly To move smoothly To move in a circular manner.
amasTanave, bevri moZraobis zmna miekuTvneba sxvadasxva
qvejgufs, rac SeiZleba xdebodes Semdeg niadagze:
1. ZiriTadi komponentis mniSvneloba.
2. leqsebis saxeoba.
3. zmnis metaforuli mniSvnelobiT ganvrcoba.
ganvixiloT TiToeuli maTgani:
Cven, moZraobis semantikur velSi zmnaTa mniSvnelobis
polisemiis erT-erT mizezad CavTvaleT Focus-isa (centris)
33
xaniTa guliTa da sityviTa laparakobda (186); maTi piri
vard-ian-sa walkots gvanda (442); Tavisi xeliT mobana Tavi
da piri, sisxl-ian-i tanisamosi TviT gaxada (236); pirvel
dasawyisi rusudan-ian-Ta amabvi, cxovreba misi dabadeba-
sikvdilamdis (1); sjobs, rome Tqveni erTi Wkv-ian-i kaci
gagzavnoT TavisiTa xeliTa wigni miswereT (90); asi cxeni
oqros lagm-ian-i oqrosa aRkazmulobiTa, asi mona mxevali
oqsino tansacml-ian-i (7); sxva frinvelis sasxdomi lamazi
TaxCebi iyo da aTasi bedauri, qori da qud-ian-i frinveli
ijda sul oqros Turebzeda, dia ucxo da Zvirfasi iyo (213);
es aris marTalis kacisa da namus-ian-is xelmwifis samar-
Tali (190). E–ean//-ian sufiqsi aRniSnavs agreTve warmomav-
lobas, an visime mimdevrobas. ,,varaudoben, rom warmomav-
lobis gamoxatva am sufiqsis uZvelesi funqcia unda yofi-
liyo saidanac Semdeg ganviTarda gageba kuTvnilebisa da
visime midmevrobisa’’ (martirosovi 1976,1:104).
mag: qrist-ian-s kacs RmerTi hfaravs (291).
-ian sufiqsiT warmoqminli saxeli viTarebiT brunvaSi
zmnizedadaa gamoyenebuli:
wavidis fiqrSi da iyvis ise fiqr-ian-ad (98); da dajda
Tavis taxtzeda mefe yais fiqr-ian-ad (370); magram Sen xerx-
ian-ad momekide (482); da Zal-ian-ad imuSava (319); xalis-ian-
ad da mxiarulad iyo (432).
-ian sufiqsiT warmoqmnili saxeli gvxvdeba Zireulad,
romlisganac nawarmoebia –oba- sufiqsiani saxeli:
aTi Cemodena xerx-ian-oba-c iciso (430); Zali cudad
wamoxda, xerx-ian-
oba-c gamicudda (435); da merme misi xerx-ian-oba-s
vnaxeo (284).
,,rusudanianSi” gvxvdeba –ian- sufiqsiT nawarmoebi rTu-
li sityvebi – kompozitebi:
idga xuTasi vercxlis xeljox-ian-i kaci (138); bargistan-
ian-i rom cxensa ijdes, Savs mTasa gavs (270); sididiTa
-
34
patronsa ufrore pirbraz-ian-i (188); beWbrtyelo, mkerd-
mrgval-ian-o (155).
-ian sufiqsi amJamad gamoyenebulia gvaris erT-erT
daboloebad dasavleT saqarTveloSi, umTavresad svaneTsa
da raWa-leCxumSi: lipartel-ian-i, yif-ian-i da sxva.
saTanado Nanalizis Sedegad simon janaSia mivida im das-
kvnamde, rom –ian sufiqsis aseTi sayovelTao gavrceleba
da gamravalferovneba qarTvelur enebSi mowmobs, rom igi
am enebis sakuTari morfologiuri elementia, roca mas
vxvdebiT sxva enebSi, bunebrivia, rom iq, es sufiqsi qarT-
veluri enebidan SenaZenad miviCnioT.
qona-yolebis saxelebSi yvelaze produqtulia –osan
sufiqsi, igi aRniSnavs raimis matarebels an mqonebels. mas
Zvelad ufro farTo gamoyeneba hqonda vidre-dRes. –osan
sufiqsi awarmoebda qona-yolebis saxelebs rogorc arsebi-
Tisgan, ise zedsarTavisgan. magaliTad:
rac mis sabrZanebelSi xel-osan-i iyo (312); moiyvana
xel-osan-i da marmarilo moatanina (460); erTi cxen-osan-i
mTvrali spilo xom ar iyo (189); midioda aTasiode cxen-
osan-i kaci (393); jer gamarjveba miuloca da mravali pati-
osan-i Tvali da margaliti gadaayara (88); aseT xuTnive
xelmwife taxt-osan-gvirgvin-osan-i spilosa msxdomni (126);
sami mona oqros sartyl-osan-i da oqros qamriani, asi
xadumi aTasi taiWi, oqros lagm-osan-i, turfad dakazmuli
(71); kaJi oqros sartyel-osan-i, oqros samurz-osan-i (95);
xuTasi vaJkaci oqros sartyel-osan-i da oqros samurz-
osan-i, oro aTasi Zroxa (73); mravaljer om saxelovnad
gamarjvebuls, aqilevsisebr saxel-osan-sa, maxisebr mosresa
(151); garigden banovanTa jari, turfad dakazmulni,
saltetya-osn-i da sayur-osan-i (105).
yola-qonebis saxelTa warmoqmnisas gamoiyeneba aseve -
ovan sufiqsi, -ovan rTuli Sedgenilobis sufiqsia, gamoiyo-
fa –ov da –an, Tumca gamoyofili -ov elementis funqcia
39
naTia blagiZe
xelmZ. sruli profesori
irine goSxeTeliani
moZraobis semantikuri veli inglisur enaSi
gareenobrivi samyaros msgavsad, enis 2semantikuri sivr-
ce” uwyvetia, velebi ar aris Caketili, maTi sazRvrebi
aramkafioa. amitom, zogierT lingvists miaCnia, rom sity-
vaTa mniSvnelobebs ara aqvT garkveuli, mkafio sazRvrebi.
am naSromSi Cven SevecdebiT ganvsazRvroT moZraobis se-
mantikuri veli da amasTanave vaCvenoT sityvaTa mniSvnelo-
bebis bundovaneba misi analizis meSveobiT. kerZod, gamov-
yofT moZraobis velis im zmnebs, romlebic ara mxolod am
velis qvejgufebSi erTiandebian, aramed amavdroulad mie-
kuTvnebian sxva semantikur jgufebsac maTi mniSvnelobis
metaforulobis gamo.
Tavdapirvelad ganvixiloT is modeli, romelsac emya-
reba Cvens mier moZraobis leqsikuri velis gamoyofa. es
aris zmnis funqciur-leqsemuri
modeli. am modelis mixedviT gamoiyofa analizis 3
mTavari sfero: paradigmatuli, sintagmaturi da kognituri.
paradigmatuli sferos damuSaveba iwvevs leqsikonis
semantikur jgufebad da leqsikur qvejgufebad dayofas
mniSvnelobaTa mixedviT, xolo sityvis gansazRvra Dik-is meTodiT xdeba, romlis mixedviTac TiToeuli leqsemis
struqtura Sedgeba birTvuli, ZiriTadi sityvisagan, romel-
sac arqi-leqsemas uwodeben da mravali maxasiaTebeli
semantikuri Tvisebisagan, romlebic ganasxvavebs mas amave
qvejgufis sxva wevrebisagan. amgvari jgufis yvela erTeu-
lisaTvis damaxasiaTebelia saerTo integraluri sema anu
-
38
gamoyenebuli literatura:
1. foCxua 1966: biZina foCxua, ,,sityvaTwarmeba da leqsikolo-
gia, ,,ike”’’ XV. Tb.
2. Rlonti 1988: aleqsandre Rlonti, ,,qarTuli leqsikolo-
giis safuZvlebi’’ Tb.
3. SaniZe 1973: akaki SaniZe, ,,qarTuli enis gramtikis safuZv-
lebi’’ t. I, Tb.
4. WumburiZe 1990: n. WumburiZe, ,,yola-qonebis aRmniSvneli
rTuli sufiqsebi qarTulSi’’ ike. XXIX t. Tb.
5. rusudaniani 1957: ,,Zveli qarTuli klasikuri literatura’’
ilia abulaZisa da ivane gigineiSvilis redaqciiT, Tb..
Soslan Surmanidze
Word building in “Rusudanian”
summary Word-building is widespread phenomenon in “Rusudanian”. More or
less, we can see almost all groups of derived nouns in the text. Simple affixes of this group are various and interesting. Notably, name of “have-haven’t forms and their affixes” are worthwhile. There are many derived nouns of “-ur” and “-osan” suffix among them. But there isn’t affirmed appearance of derived nouns with “_ed” and “_a” suffix. The author follows the tradition of Georgian language and uses rich opportunities of Georgian language.
“Rusudanian” is very interesting and important monument from the side of word-building, it drew our attention. To my opinion,”Rusudanian” will require much more deepening in future.
35
b. cxadaZes asaxsnelad miaCnia (cxadaZe, 1981: 96), - an igive
elementia, rac gvaqvs –ean//-ian, -osan-Si; -ovan sufiqsi xSi-
rad gvxvdeba Zvel qarTulSi, vidre axalSi da awarmoebs
mqoneblobas, magaliTad:
iqidam vnaxe lamazi mwvanil-ovan-i mindori (444);
amisTana saxel-ovan-i xelmwife maTac Sedegad gamogviCina
(70); mxnesa da mxedarsa, ax-ovan-sa da saxel-ovan-sa (149);
gaviareT avi kldovani gza, davxedeT lamazi veli iyo
yvavil-ovan-i (204); taxtsa aqeT-iqiT didgvar-ovan-i TaxCebi
saRvinis iaraRiT iyo saves (210); anaTebda didr-ovan-i ke-
laptrebi, iseTi, xeli ar Semoswvdeboda (295); iqiT da aqiT
didr-ovan-i taxti iyo wiTlis qvisa, vercxlisa majarebiT
(212); an Svili momeswra, saxel-ovan-i falavani (258).
,,xel-ovan-i” nawarmoebia ,,xel”-isagan da mniSvnelobiT
gansxvavdeba ,,xel-osn-isagan”, romelic amave fuZiT aris
nawarmoebi:
moasxes mravali xel-ovan-i, ucxoni da didad gamoc-
dilni (75); magram aras xel-ovan-s mxatvars asre Semkoba
yovelTa ar SuZlia (216); rom kais xel-ovan-is mxatvrisgan
misi daxatva Zneli iyo (483).
-ovan sufiqsiT SeiZleba nawarmoebi iyos ara mqoneb-
lobis, aramed, raime sxva Sinaarsis gamomxatveli saxelic.
Zvel qarTulSi u-ze daboloebul saxelebs –ovan sufiq-
sis darTvisas bolokiduri –u umeteswilad dakargulia:
borcu_borc-ovan-i.
-ovan sufiqsis darTvisas aseve dakargulia kbilbagis-
mieri v-c, roca mas win xmovani uZRvis: safla-oan-i.
ramdenime saxelSi –ovan sufiqsis win sonori ,,r” an ,,l”
aris ganviTarebuli, didr-oan-i (WumburiZe 1930:57).
da ayrides Tavsa zeda Tvalsa didr-oan-sa (353); aanTe-
bina didr-ovan-i kelaptrebi aseTi (295); nelad Tvalni aaxv-
na, didr-ovan-i tbis odeni (335).
-ovan sufiqsi gvxvdeba mravlobiT ricxvSi:
-
36
maTi Zgereba didr-ovan-Ta mTaTa Zgerebasa gvanda (379).
-ovan sufiqsiT nawarmoebi saxeli viTarebiT brunvaSi
gvxvdeba zmnizedis mniSvnelobiT:
sawuTrosa Sigan saxel-ovn-ad gamoCenilsa (475).
-ovan sufiqsiani saxelebi gvxvdeba kompozitis nawila-
dac:
magram Senebr Zalgul-ovn-i Wabuki unes sajufod moem-
zadeba (424).
aRsaniSnavia, rom Tanamedrove qarTulSi –ovan sufiqsis
mniSvneloba garkveulwilad SeiTavsa –osan sufiqsma, da
dRes –ovan sufiqsis gamoyenebis SemTxvevebi iSviaTobaa.
mqoneblobis afiqsTagan erT-erTi produqtuli mawar-
moebelia –ier. igic rTuli Sedgenilobisaa, iSleba or
nawilad- i-er-: -i narCenia –iv sufiqsisa, ,,romelic mqoneb-
lobis erTi saxelis niSnad aris miCneuli iseTi tipis
saxelebSi, rogoricaa RmrTiv’’ (SaniZe 1973: 76).
,,rusudanianSi” gvxvdeba –ier sufiqsiani zedsarTavi
saxelebi, arsebiTisagan nawarmoebi:
da wesi-ier-sa da zom-ier-sa lxinsa uCvenebs maTac (284);
xelmwife zav gon-ier-i mwignobari ixmo (82); is dRe qveyn-
ier-is kacis cxovrebas ara gvanda (315); erTi gon-ier-i
mwignobari axmobina da oqrosa surnelis suliTa zRvaTa
mefisa navSadurisa wina wigni dasweres (65); risgan ars, rom
aras sul-ier-is xma ar ismis meTqi (181); mivediT erTs dids
qalqSi, SenobaxSirsa da Svenierad ganwyobilSi, magaram
kaci vera vnaxeT sul-ier-i (186); numca damaviwynebs lmob-
ier-i guli Tqveni (71).
-ier sufiqsiani saxelebi arsebiTad aris qceuli:
maT rome dedofali meri sul-ier-i iyo (397); rome sul-
ier-ni ara iyvnene ra (493).
-ier daerTvis ufro metad arsebiT saxelebs da awar-
moebs maTgan zedsarTavebs, -rae. narev fuZesTan –iel
gvaqvs:
37
aseTi civi da gemr-iel-i iyo oTxive (218); amisTana
xorc-iel-i unaxavs kacis Tvalsao? (87); sulCadgmuli xorc-
iel-i mas win rogor daudgeboda? (184).
-ier moipoveba agreTve zmnaTa fuZisagan nawarmoeb
sityvebSi:
rom mS-ier-i lomi kanjars sWamda (57); Tqveni lmob-ier-i
guli nu daWmundaba (81); da verc mecn-ier-i kaci amas ver
Seatyobda (438).
„rusudanianSi” gvxvdeba sityva Sven-ier-i, magram Semdeg
m-s darTviT miviReT mSven-ier-i:
qonda qalaqi erTi turfa da mSven-ier-i (322); dia Sven-
ier-ni kacni iyvnen (345); mamaCemi mwve mSven-ier-i kargi kaci
yofila (277); mravali mSven-ier-i xe minaxavso (30).
,,rusudanianSi” -ier sufiqsSi zogjer ,,e” xmovani Secv-
lilia ,,a” xmovniT, xmovanTa asimilaciis Sedegad:
Caicva tansa Sven-iar-i da rbili Casacmeli (27).
-ier sufiqsiani saxelebi gvxvdeba viTarebiT brunvaSi
zmnizedebad: waval da moval saxlsa vezirisasa, turfasa,
mSven-ier-ad nagebsa (251).
enaSi ganasxvaveben cocoxal da mkvdar afiqsebs: cocxa-
lia afiqsi, romlis funqcia da mniSvneloba naTeli da
gasagebia, ixmareba regularulad da advilad gamoiyofa
fuZis SedgenilobaSi, xolo ,,mkvdaria afiqsi, romelic
mniSvnelobis dakargvis da SezRudulobis gamo martiv fu-
Zes Seezarda, amJamad mawarmoebel afiqsad aRar aRiqmeba da
mxolod istoriuli analizis Sedegad SeiZleba misi gamo-
yofa’’ (WumburiZe 1990: 62).
yola-qonebis aRmniSvnel sufiqsTagan Tanamedrove
saliteraturo qarTulSi mkvdar sufiqsad iTvleba –ed,
romelic Zveli qarTulidan SemorCenil ramdenime saxelSi
ixmareba gaqvavebuli saxiT. ,,rusudanianSi” –ed da –a
sufiqsiani saxelebi ar dasturdeba.
-
48
mdgomareoba, anu maTac aqvT saerTo grZnobis semantikur
velTan.
He trembled like a leaf at the sight of the tiger. Movement and cognition moZraobisa da Semecnebis semantikuri velebi TanakveTen
erTmaneTs reifikaciisa (abstraqtulis konkretul materia-
lur sagnad aRqma) da personifikaciis procesebis Sedegad.
erTis mxriv, raRac azri SeiZleba metaforizebuli iyos
rogorc raRac moZravi sagani, romelic Sedis an gamodis
pirovnebis azrovnebaSi. magaliTad:
The importance of her decision did not penetrate at first. His surname has slipped my mind. “It has slipped my mind/it has escaped me” imaves niSnavs rasac “I have forgotten it” – damaviwyda“. Movement and Speech zmnebi raise, frop, pass, spin da weave gviCvenebs moZraobis
mniSvnelobis saubris mniSvnelobamde ganvrcobas, anu azre-
bi SeiZleba warmoiTqvas msgavsad sagnebis moZraobisa.
Yyou shouldn’t drop hints about promotion to your boss. Movement and Action kavSiri moZraobisa da moqmedebis semantikur velebs
Soris emyareba moqmedebaTa metaforizacias adgilis mniSv-
nelobiT. am SemTxvevaSi ukve SesaZlebeli xdeba Sexvide an
gamoxvide moqmedebidan. magaliTad:
They abandoned the game because of the rain. sabolood Cven SegviZlia vTqvaT, rom moZraobis seman-
tikuri velis analizma gviCvena sityvaTa gadajaWvuloba
jgufebad semantikuri urTierTobebis mixedviT. mniSvnelo-
bis komponentis fokusireba da leqsemis saxeoba iwvevs
moZraobis ramdenime zmnis ZiriTadi jgufis sxvadasxva
qvejgufSi gaerTianebas. meore mxriv ki, metaforuli
procesebi iwvevs moZraobis semantikuri velis bevri zmnis
sxva semantikur velebSi gawevrianebas.
41
da Topic-is (Temis) pragmatikuli funqciebi, amitom
ganvixiloT ras niSnavs TiToeuli maTgani. Topic – Tema
aris is, ris Sesaxebac aris saubari, xolo Focus –fokusi,
centri exeba, imowmebs yvelaze metad Sesaferis informacias
mocemul garemoebaSi, magaliTad:
(1) As for Mary (Focus), I don’t care for her (Topic). axla ki avxsnaT is mizezi, romlis gamoc Focus da Topic
iwveven zmnaTa polisemiurobas sxvadasxva jgufebSi. magali-
Tad, zmnebi ilm da zoom, orive swraf moZraobas aRniSnavs, anu SeiZleba mivakuTvnoT qvejgufs To move quickly, magram amavdroulad maT SeuZliaT gamoxaton moZraoba haerSi,
anu SeiZleba mivakuTvnoT qvejgufs To move through the air, ilma damokidebulia imaze Tu romel parametrze xdeba
fokusireba, maneraze Tu garemoze. asevea zmnebi circle da whirl, Tu fokusireba xdeba maneraze, isini miekuTvnebian qvejgufs To move in a circular manner, xolo Tuki garemoa fokusirebuli, isini miekuTvnebian qvejgufs To move through the air.
VERB FOCUS DIMENSION MEANING
� ilm zoom circle whirl
Manner
To move quickly To move in a circular manner
To move (an engine/device) very quickly with a loud whistling noise To move (a vehicle/an aircraft) very quickly with a loud buzzing/humming noise To move in a circular manner in the air To turn round in the air very quickly
-
42
� ilm zoom circle whirl
Medium
To move through the air
To move very quickly through the air with a loud whistling noise To move very quickly through the air with a loud noise To fly around in circles To move very quickly in a circular manner through the air
bevri zmna zogad moZraobas gamoxatavs, maSin misi
mikuTvneba sxvadasxva qvejgufSi xdeba garemosa da mimar-
Tulebis semantikuri parametrebiT an subieqtisa da obieq-
tis bunebis specifikurobis parametriT. mocemuli cxrili
gviCvenebs zmnebs, romelTa wevrobac ama Tu im qvejgufSi
ganisazRvreba garemos gavleniT.
VERB MEDIUM DIMENSION MEANING
dart Air
Land
To move through the air To move quickly using one’s feet
To fly suddenly and quickly (insects) To run suddenly
47
Substance = Human, sadac Suqi, Crdili, nisli da a. S. gasu-lierebulia.
zmna escape miekuTvneba qvejgufs. To move off/away from a place, thing or person da amasTanave aris qvejgufis wevri To move out of a place, rodesac siTxe warmodgenilia rogorc sulieri. magaliTad:
(23) Gas is escaping from this hole. Cven asu Tu ise sruliad ganvixileT moZraobis se-
mantikuri ilma qvejgufebi, axla ki ganvsazRvroT am zmnaTa
naTesauri kavSirebi sxva semantikur velebTan, rac ZiriTa-
dad metaforuli procesebiTaa gamowveuli. Cven ganvixi-
lavT metaforebs, romlebic moZraobis jgufis wevrebi
arian, magram amyareben kavSirs Semecnebis, metyvelebis,
cvlilebis, grZnobis da moqmedebis semantikur velebTan.
ganvixiloT TiToeuli maTgani. Movement and change moZraobisa da cvlilebis semantikuri velebi aerTia-
nebs im saerTo zmnebs, romlebic gamoxataven raodenobis an
xarisxis matebasa da klebas, es zmnebi gamoxataven ara
marto moZraobas, aramed raRac cvlilebas.
He has risen to the position of manager. Share prices have plunged. Movement and feeling moZraobis zmnebi agreTve enaTesavebian grZnobis zmnebs,
es ZiriTadad zmnaTa mniSvnelobis metaforuli gavrcobis
Sedegia.
Whenever I feel down, Martha lifts my spirits. Peter’s face fell when l broke the news to him. am SemTxvevaSi xdeba an grZnobis metaforulad warmod-
gena