sÜrgÜndekİ son halİfe abdÜlmecİd...

ŞÜKRÜ aLTIN

SÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE

aBDÜLMECİD EfENDİ

© Çelik Yayınevi, 2015

© Bu kitabın tüm yayın hakları Çelik Yayınevi’ne aittir. Yayınevinden yazılı izin almadan kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz,

hiçbir şekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz.

Sürgündeki Son Halife Abdülmecid EfendiŞükrü Altın

1. Baskı: Haziran 2015

© Çelik Yayınevi

Kültür Bakanlığı Sertifika No: 14710

ISBN978-605-9844-01-7

Yayın YönetmeniSerdar Çelik

MizanpajAdem Şenel

Kapak TasarımYunus Karaaslan

Baskı-CiltŞenyıldız Yayıncılık

Hediyelik Eşya ve Tekstil San. Tic.Ltd.Şti.Gümüşsuyu Cad. No.3 K.2 Topkapı/İSTANBUL

Tel: 0 212 483 47 91 Sertifika No: 11964

ÇELİK YAYINEVİTicarethane Sk. No: 19/A Cağaloğlu - İstanbul

Tel: +90 (212) 511 28 11 (pbx) Faks: +90 (212) 511 28 12www.celikyayinevi.com

ŞÜKRÜ aLTIN

SÜRGÜNDEKİ SoN HaLİfE

aBDÜLMECİD EfENDİ

Şükrü ALTIN

22 Şubat 1956 yılında Çankırı ili, Ilgaz ilçesi, Güney Köyü’nde dünyaya geldi. İlkokulu Ilgaz ilçesi Güney Köyü’nde, ortaokulu Ilgaz’da, liseyi Ankara Yıldırım Beyazıt Lisesinde, yüksekokulu Bartın’da bitirdi.

Gümüşhane, Kastamonu, Hatay, Sivas, Çankırı illerinde öğret-menlik ve okul müdürlüğü yaptı. Daha sonra Çankırı İli Korgun, Kastamonu İli Araç ve Küre, Karabük İli Eflani ilçelerinde İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü yaptı.

Yurt içinde eserleriyle ilgili konularda konferanslar verdi ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan ödüller aldı.

Tarihi araştırma-inceleme ve röportaj yazarlığı yaptı. Gazete ve dergilerde köşe yazıları ve makaleleri yayınlanmaktadır. Ya-zar olarak çalışmalarına devam eden Şükrü ALTIN evli ve üç ço-cuk babası olup orta derecede Arapça bilmektedir.

Mail:[email protected]:www.sukrualtin.com.tr

YAYIMLANMIŞ DİĞER ESERLERİ:

• Fatiha-i Şerif (Çocuklar İçin)

• Kur’an-ı Kerim’in Anahtarı / Fâtiha

• Veysel Karani ve Üveyslik

• Aşk-ı Dem / Görmeden Sevmek

• Yalnız Adam / Âkif

• Teşkilat-ı Mahsusa / Bir Gizli Teşkilatın Öyküsü

• Nurlu Şehrin Nûru / Hz. Ebû Eyyûb El Ensâri(r.a.)

• Hilâfet’in Çığlığı / Kandiller Söndü

• Aşkın Adı Yavuz / Cariye

5

İ Ç İ N D E K İ L E R

ÖNSÖZ..................................................................................................................................................11

SoN HaLİfE .....................................................................................................................................15

BİR KERE DaHa YaNDIM! ......................................................................................................17

BÖLÜM-1

HZ. MUHaMMED’İN (S.a.V.) SoN HaLİfESİ

PaDİŞaHIN oĞLU ........................................................................................................................23

BaBa HİCRaNI İLE GEÇEN MaHZUN YILLaR .........................................................26

oN PaRMaĞINDa oN MaRİfET ......................................................................................30

UMUTLaR HÜSRaNa DÖNÜŞTÜ .......................................................................................34

ŞEHZaDELİKTEN SoN VELİaHTLIĞa... .........................................................................37

HİLÂfET-İ İSLÂMİYE MERKEZİ İŞGaL aLTINDa ...................................................40

aBDÜLMECİD’DEN PaDİŞaH’a MUHTIRa ..................................................................43

MİLLÎ MÜCaDELE VE aBDÜLMECİD ..............................................................................47

BÖLÜM-2

aBDÜLMECİD EfENDİ aNaDoLU’Ya DaVET EDİLİYoR

aBDÜLMECİD’İN aNKaRa İLE İLİŞKİLERİ .................................................................51

aBDÜLMECİD EfENDİ SaRaYDa GÖZ HaPSİNDE... ............................................54

o GİDEMEDİ aMa oĞLU aNaDoLU’Da... .................................................................60

aMa o YILMaDI ...........................................................................................................................65

SaLTaNaT KaLDIRILIYoR! ....................................................................................................66

BÖLÜM-3

“KaÇMaDIM, HİCRET ETTİM!”

RaHMÂN’IN HUZURUNDaKİ SoN CUMa SELaMLIĞI ......................................73

İSTaNBUL’a VEDa .........................................................................................................................75

aCI SoNUN ÖNÜNE KİMSE GEÇEMEZ...........................................................................79

YENİ HaLİfE aRaNIYoR! .......................................................................................................81

YENİ HaLİfE’NİN SEÇİMİ .......................................................................................................85

BÖLÜM-4

BİLLUR MaKaMIN SoN HaLİfESİ aBDÜLMECİD EfENDİ

YENİ HaLİfE GÖREV BaŞINDa... .......................................................................................91

KUTSaL EMaNETLER DaİRESİ’NDE BİaT MERaSİMİ ..........................................95

MUHTEŞEM CUMa SELaMLIĞI ..........................................................................................98

MÜSLÜMaN ÂLEMİ SEVİNCE BoĞULUYoR ..............................................................101

HaÇLI ÂLEMİ HUZURSUZLaNIYoR... ......................................................................... 103

HaLİfE aBDÜLMECİD, MUSTafa KEMaL PaŞa’Ya BaĞLI .............................. 105

BÖLÜM-5SoNUN BaŞLaNGICI

KaRa KaRa BULUTLaR ........................................................................................................111HaLİfE oDaKLI oYUNLaR MUSTafa KEMaL’İ DE ETKİLEDİ .....................114HaLİfE aBDÜLMECİD DaHa NE YaPSIN! ...............................................................116fİTNE TESİRİNİ GÖSTERİYoR .......................................................................................... 120DÜNYa MÜSLÜMaNLaRINDaN MEKTUP VaR! ................................................... 125İSMET PaŞa oRTaLIĞI aYaĞa KaLDIRIYoR .......................................................... 129HİLÂfETE KaRŞI İSTİKLÂL MaHKEMESİ KURULUYoR ................................ 132GaZETECİLER TUTUKLaNIYoR! ..................................................................................... 134İSMET PaŞa İLE RaUf BEY ÇEKİŞİYoR ........................................................................ 137GaZETECİLER, MUSTafa KEMaL PaŞa’YI ZİYaRET EDİYoR ........................ 139HaLİfE’NİN HER HaREKETİ SUÇ… .............................................................................. 140HaLİfE’YE BİR DaRBE DE İLMİYE SINIfINDaN GELİYoR ............................ 144

BÖLÜM-6BİRİNCİ MECLİSİN SEÇTİĞİ HaLİfE’Yİ

İKİNCİ MECLİS SÜRGÜNE GÖNDERİYoRNE İLGİNÇ; HaLİfELİĞİ KaLDIRMa KaNUN TEKLİfİNİ BİR ŞEYH VERİYoRDU .............................................................149aTEŞLİ MÜZaKERELER BaŞLIYoR ....................................................................................152“HaLİfE’Yİ ECNEBİ DİYaRINa aTMaYaLIM” ........................................................ 157BU KaNUN TaSLaĞI İSLÂM’I BaŞSIZ BIRaKIR… ................................................. 166“HaNİ HaLİfEYİ DE KURTaRaCaKTIK?” ..................................................................170aBDÜLHaMİD DE o SİYaSETİ TaKİP ETMİŞTİ ......................................................174“İŞTE BEN BİLDİKLERİMİ aRZ ETTİM, aRTIK ÖTESİ SİZE aİTTİR” .......... 183“HaLİfE-İ HaNEDaN ÖLÜLERİNİN KEMİKLERİNİ MEZaRLaRINDaN ÇIKaRIP aTaLIM!” ................................... 186431 SaYILI KaNUN: HİLafETİN İLGaSI .................................................................. 188

BÖLÜM-7GECE YaRISI oPERaSYoNU

PoLİS MÜDÜRÜ SaDEDDİN BEY SaRaYIN ETRafINDa GİZLİCE DoLaŞIYoR ..................................................................................193HaLİfE ÜZÜNTÜSÜNDEN KRİZ GEÇİRİYoR ..........................................................195İSTaNBUL’Da GaZETECİLER BİR KEZ DaHa GÖZaLTINDa ........................196DoLMaBaHÇE SaRaYI KUŞaTMa aLTINDa... ........................................................198HaLİfE’NİN KÂTİBİ KERaMET NİGaR KoRKU VE TELaŞ İÇİNDE... ............................................................................... 199ÖZ VaTaNINDaN KoVULMaMaK İÇİN KUŞLaR GİBİ ÇIRPINIYoRDU ........................................................................................ 203BU NE HÜSRaN Ya RaBBİ? .................................................................................................204“HaLİfE’Yİ NaSIL KaNDIRaCaĞIZ?” ...........................................................................206HaREM DaİRESİ GÖZYaŞLaRI İÇİNDE... ................................................................. 212

“BU YaNGINI RaBBİN İNaYETİNDEN BaŞKa KİM SÖNDÜREBİLİR Kİ?...” ..................................................................................214BİR İSYaNDIR ÇaTaLCa ........................................................................................................217İSTaSYoNUN aMİRİ MEĞER BİR MUSEVİYMİŞ .................................................... 22213-SİMPLoN EKSPRESİ’NİN ÇIĞLIĞI ............................................................................ 225

BÖLÜM-8YaZIYoooR!

İSTaNBUL GaZETELERİ YaZIYoooR!... .................................................................... 231İSVİÇRE’DE TÜRK BaYRaĞI VE GÖZYaŞI ............................................................... 233aBDÜLMECİD EfENDİ’NİN SINIR DIŞINDaKİ İLK DEMECİ ........................ 236HaLİfE’NİN SESİNİ KISIN ................................................................................................... 239NE oLUR HaLİMİZ GÖZYaŞI oLMaSaYDI.............................................................. 241HaLİfE ZoR DURUMDa... ....................................................................................................243HaLİfE’NİN EVLİLİK ÇaĞINa GELEN KIZINa ÇEYİZ PaRaSI YoKTU ........................................................................................245

BÖLÜM-9HUTBE KİMİN aDINa oKUNaCaK?

İSLÂM DÜNYaSI aYaKTa... .................................................................................................. 251DÜNYa MÜSLÜMaNLaRI HaLİfELİĞİ PaYLaŞaMIYoR ................................. 254MÜSLÜMaNLaR HİLafET-İ MUHaMMEDİYE’Yİ DaHa ÇoK BEKLER .................................................................................................................. 256EN BÜYÜK ELEMİ İSTaNBUL ÖZLEMİ ......................................................................... 259“ToRUNLaRIMI ÇoK ÖZLEDİM” ..................................................................................... 263HaSRET KaLDIĞI BİR aVUÇ VaTaN ToPRaĞINI KoKLUYoRDU ..........266HaLİfE aBDÜLMECİD EfENDİ’NİN ŞEHaDETİ ...................................................268YaNIK KaLPLER DaHa Da KaVRULDU .................................................................... 270

BÖLÜM-10MEZaRINI aRaYaN HaLİfE

oN YILI aŞKIN TaBUTTa BEKLEYEN CENaZENİN aKIBETİ… ................ 277HUZURU aNCaK PEYGaMBER EfENDİMİZİN YaNINDa BULDU ............280BİR TaRİHE ŞaHİT, KÜSKÜN EVLaT ...........................................................................283

DİPNoTLaR ....................................................................................................................................315KaYNaKÇa ..................................................................................................................................... 323

“Zulme uğradıktan sonra Allah yolunda hicret edenlere gelince,

Elbette onları dünyada güzel bir şekilde yerleştiririz. Ahiret mükâfatı ise daha büyüktür.”

(Nahl Sûresi, 41)

Yakın tarihimizin çalkantılı bir dönemini yazarken desteklerini yanımda gördü-ğüm saygıdeğer;

Yavuz Bülent Bakiler, Yavuz Bahadıroğlu, Ahmet Günbay Yıldız ve Nazif Tunç Be-yefendilere, ön okumayı yapan Hüse-yin Yusuf Ulutaş ve oğlum Enver Enes Altın’a teşekkürlerimle…

11

Ö N S Ö Z

[

artık resmî tarih, gerçek tarihin tepesindeki kılıcını indir-melidir. Son zamanlarda yakın tarihimize karşı gittikçe ar-tan bir alaka görülmektedir. Tarih bir milletin geçmişi oldu-ğuna göre, demek ki halk kendini tanımak istiyor.

Abdülmecid Efendi hakkında yazılanlar pek azdır. Bu eserde onun şimdiye kadar bilinmeyen taraflarını ve büyük sürgün olayının perde arkasını araştırıp yazdık. Bir de hila-fet makamından korkanları yazdık…

Peki son veliaht ve halife Abdülmecid Efendi hakkında ne yazılmalıydı? Hayatı hayal kırıklıkları içinde geçmişti. Hangi biri anlatılsın ki? Yedi yaşındayken gözleri önünde ba-basının öldürülmesi mi ya da vatanından kovularak gurbet gurbet dolaşması mı? Yoksa bir karış vatan toprağına has-ret bırakılıp, “Bana vatanımdan bir torba toprak ve biraz da hava getirin” diye inlemesi mi? Açlıkla, yokluklarla savaş-ması mı? Geçinecek kadar yardım ederler umuduyla ciğer-paresi kızını hiç istemeyerek, bir daha göremeyeceği Hindis-tan gibi uzak diyarlara gelin göndermesi mi? Acı ve elemler içinde ölümünü mü? Hangi biri anlatılsın…

Abdülmecid Efendi’de İstiklâl Savaşı’na katılmak için çır-pınan bir yürek bulacaksınız. Dolmabahçe Sarayı’nda mabe-yin odasına hapsedilip karadan tel örgüler, denizden İngiliz

12

SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ

savaş gemileriyle çevrilerek göz hapsine tutulduğunu göre-ceksiniz. Oğlunu “Çabuk git!” diyerek, gidemediği Anadolu’ya, İnebolu’ya yollayan bir babayı bulacaksınız. Daha neler neler…

Abdülmecid Efendi öyle bir dönemde yaşamıştı ki: Dün-yanın gücü karşısında yıkılan Osmanlı Devleti yerine yeni Türkiye Cumhuriyeti kurulmuş; Meclis tarafından Vahided-din sultanlık ve halifelikten indirilmiş; Türkiye Devleti’nin Meclisi 18 Kasım 1922 günü toplanarak, Abdülaziz’in oğul-larından Abdülmecid Efendi’yi 148 oyla halife seçmiş; İngi-liz ajanları başta olmak üzere İslâm düşmanları hemen ha-rekete geçip hilâfet makamına yeniden saldırmaya başlamış; Halife Abdülmecid üzerinden yapılan tartışmalar sınır dışına taşmıştı. Sonunda ise olan olmuş; hilâfet makamını kaldırma kanunu çıkarıp, Resmî Gazete’de yayınlanmasını bile bekle-meden Fatihlerin, Yavuzların, Kanunilerin torununu bir ge-cede vatanından söküp koparmışlardı. Öyle ki özel eşyala-rını bile almaya fırsat bulamamıştı.

Abdülmecid Efendi’nin arkasından neler söylenmemişti ki? Yok hainmiş, yok Millî Mücadele’ye katılmamış, yok düş-manlarla işbirliği yapmış! Bunlar asla doğru değildi.

Acı ve yokluklar içinde kara günlerini yaşayan son ha-life Abdülmecid Efendi ve ailesi, yurt dışında mahzun geçir-dikleri yirmi yıl boyunca, yine de Türkiye aleyhinde bir söz söylememişlerdi. Bilhassa Abdülmecid Efendi ülkesi aley-hine hiçbir oluşuma da katılmamıştı. Fakat yılmamıştı. Her defasında vatanına dönme isteği geri çevrilse de ayrılık öz-lemiyle ülkesine olan sevgisi bir aşka dönüşmüştü. Öyle ki vefat ettiğinde uzaklaştırıldığı ülkesine gömülmeyi vasiyet etmişti. Ancak ona vatan topraklarında bir mezar taşını bile çok gördüler. On yıl tabutta bekleyen cenaze sonunda şeha-det mertebesine nerede ulaşmıştı dersiniz?...

13

ŞÜKRÜ ALTIN

İşte beni bu mevzuların neden doğru olmadığının anla-tıldığı bu kitabımı yazmaya, gönül dostum yönetmen Nazif Tunç Beyefendi’nin şu sözleri teşvik etmişti:

“Siz hep benim arkamdan geliyorsunuz. Veysel Karani Hazretleri’nin filmini yaptım, siz sonrasında kitabını yazdı-nız. Ebû Eyyûb El Ensâri Hazretleri’nin filmini yaptım, siz yine sonradan kitabını yazdınız. Peşimden değil, önümden gidin. Şimdi son Halife Abdülmecid Efendi’nin kitabını yazın, ben de filmini yapayım…”

Güzel sözler gül kokuları gibi yayılır. Ben de bu çalışmamın fikir babası olan kıymetli dostum Nazif Tunç Beyefendi’nin teşvikiyle tarihimizin hazin bir dönemecini ve bu döne-meçte gurbet ellerde hayata veda eden Son Halife Abdülme-cid Efendi’yi yazmaya karar verdim. Allah ondan razı olsun…

Mirasımızın bizlere yüklediği sorumluluk duygusuyla, bu kitabımı beyaz bulutlar içinden yayılan fakat gözleri in-citmeyen güneş ışığı kadar latif bir manzara içinde okuyu-cularıma sunmaya çalıştım. Allah dostlarının ışığının yolu-muzu aydınlatması dualarımızla…

Şükrü ALTIN

Çankırı 2014

15

Son Halife

“Son Halife Abdülmecid Efendi’nin bizzat kaleme aldığı, on iki ciltlik “Hâtıralar” isimli kitabı yayınlanabilmiş olsaydı, eminim tarihimizin alaca karanlık kuşağında kalmış bir bö-lümü hakkında bilmediğimiz pek çok şeyi öğrenme şansımız olurdu” diye düşünürken, elime Şükrü Altın’ın kitabı geçti...

İyi ki yazmış…Çünkü “Son Halife” deyince, yine “yasak”larla iç içe

“saklı” bir tarih çıkıyordu karşımıza: Yine alaca karanlık kuşağında el yordamıyla yürümek zorunda kalıyorduk. Ga-liba onu “Hilafet” tahtına oturtan irade, saltanatı kaldırır-ken hilafetin kudretinden yararlanmak istemişti. Millete de “İşte dini önderinize dokunulmadı” mesajı veriliyordu. Gerçekten de İstiklâl Savaşı’mızın en önemli motivasyon kaynağı hilâfetti. Dağıtılan tüm bildirilerde ve yapılan tüm konuşmalarda “Halifeyi kurtarma” misyonu ön plâna çıkı-yordu. Yani yıllar boyu süren savaşlardan yorgun düşmüş bir milleti tekrar ayağa kaldırıp zafere ulaştıran motivasyonun kaynağında “Dar’ül Hilâfe” diye de anılan Başkent’in (İs-tanbul) ve Başkent’de oturan “Halife Hazretleri”nin kurta-rılması azmi yatıyordu.

Kitapta bu apaçık görülüyor.Sanırım yazar, kolay okunması ve akılda kalması için ro-

man üslubunu tercih etmiş, yoksa bu tam anlamıyla araştır-maya dayalı belgesel bir çalışma, “roman” deyip geçilemeye-cek bir eser…

Yüreğinize ve kaleminize sağlık Şükrü Bey…Yeni çalışmalarınızı artık daha büyük bir sabırsızlıkla

bekleyeceğim. Yavuz Bahadıroğlu

17

Bir Kere Daha Yandım! İlk Büyük Millet Meclisi’mizin açılışından beş gün sonra,

yani 28 Nisan 1336 (1920) tarihinde, Hâkimiyet-i Milliye ga-zetesinde, Atatürk’ün, çok önemli bir açıklaması yayımlandı. O metinde deniliyordu ki:

“…Millet Meclisi, halife ve padişahımızı, düşman tazyikin-den kurtarmak, Anadolu’nun parça parça, şunun bunun elinde kalmasına mâni olmak, payitahtımızı, yine anavatana bağla-mak için çalışıyor. Biz vekilleriniz, Cenab-ı Hâk ve Resul-ü Ek-rem namına yemin ederiz ki; ‘Padişaha, halifeye isyan’ sözü bir yalandan ibarettir. Allah’ın laneti, düşmana yardım eden hainlerin üzerine olsun ve rahmet ve tevfiki halife ve padişa-hımızı, millet ve vatanı kurtarmak için çalışanların üzerinden eksik olması”

Büyük Millet Meclisi Emriyle Reis

Mustafa Kemal

Mustafa Kemal, Samsun’a ayak bastığı tarihten itibaren, he-men her vesileyle böyle açıklamalarda bulunuyordu ve her yerde, yeminlerle anlatıyordu ki, maksadı, padişahımızı ve halifemizi düşman esaretinden kurtarmaktır. Ancak, Cumhurbaşkanı kol-tuğuna oturduktan sonra tavrı tamamen değişti. Ne padişahı ne halifeyi tanıdı ne de İstanbul’u başkent olarak kabul etti.

Dünyada, en az okuyan milletlerin başında biz varız. Bu bakımdan tarihimizi bilmiyoruz. Eski eğitimcilerden Şükrü Altın’ın “SÜRGÜNDEKİ SON HALİFE ABDÜLMECİD EFENDİ” isimli kitabını dikkatle ve hüzünle okudum. Osmanlı haneda-nına ve son halife Abdülmecid Efendi’ye karşı, Cumhuriyet Hükümeti’nin takındığı tavır, yüreğimi kanattı.

Şükrü Altın, çok dikkat çekici tespitlerde bulunmuş…

Yapılan yeminlere rağmen büyük Osmanlı hanedanına ka-tiyen yakışmayacak bir kabalıkla hareket edildiğini ortaya koy-muş. Hâlbuki Osmanlı hanedanı ve Osmanlı Devleti olmasaydı, Cumhuriyet olmazdı. Anadolu olmazdı. Atatürk olmazdı. Ni-tekim Cumhuriyetimizi kuranlar Osmanlı’nın yetiştirdiği paşa-lardı. Ama biz, tarihimizi bilmiyoruz.

Şükrü Altın, mutlaka okunması gereken bir eser hazır-lamış, dikkatle okudum. Mehmet Akif Ersoy’a yapılan büyük zulmü de hatırladım. Vefasızlığımıza ve tarih şuurundan kopu-şumuza bir kere daha yandım!

Yavuz Bülent Bâkiler

18

“arkamızdan neler işitmedik ki. Yok biz hainmişiz, Millî Mücadele’yle asla ilgilenmemişiz, düşmanla işbirliği etmi-şiz, bütün bunların aslı esası yok! Allah da bilir, Peygamber de yarın şefaat edecektir. Oğlum Ömer Faruk’u Anadolu’ya gönderdim. Maksadım; İstanbul’dan kaçıp Anadolu’ya gel-mek, İslâm mücahitlerinin başına geçmek ve bütün âlem-i İslâm’ı ayağa kaldırmak idi. Amma ne yapayım ki, oğlumu İnebolu’dan geri çevirdiler. Teklifimi reddettiler. O zaman bize İstanbul’da işin sonuna kadar oturmak düştü.”

Son Halife Abdülmecid Efendi

B Ö L Ü M - 1

[

HZ. MUHaMMED’İN (S.a.V.) SoN HaLİfESİ

23

PaDİŞaHIN oĞLU

“Gonca gülsün, gül açılsın, cuy feryad eylesün,Sus sen ey bülbül, biraz gülşende yârim söylesin.”

(Nâbi)

Takvimler 1868 yılını gösteriyordu. Haziran’ın bize merhaba dediği gün Sultan Abdülaziz ile haremlerin en güzel kadını Hayranıdil Kadınefendi’nin Zemzem ibrikleriyle arınmış pi-rüpak bir oğlu olmuştu. En çok telaşlanan ebeydi.

“Müjde, müjde!” diye çığlıklar atıyordu.

Müjdesiyle gönül ferahlatan ebenin kuşağına bir kese al-tın sokuldu.

Dolmabahçe Sarayı’nın harem dairesinde yüzler gülü-yordu. Selamlığa doğru koşan başkâlfa da hususi memur-lara duyurmak için bağırıyordu:

“Nur topu gibi bir şehzademiz oldu!”

Onlar da bu haberi tez bir şekilde vezirlere, şeyhülislâma ulaştırmışlardı. Babasının padişah olması hasebiyle, bebe-ğin doğumu yüz bir pare top atışı yapılarak resmî şenlik-lerle kutlanmış; helvalar, tatlılar dağıtılmıştı.


24

Bebek yıkanmış, kendisine saf pamuktan çamaşırlar giydi-rilmişti. Kulağına ezan okunarak kendisine Abdülmecid ismi verildi. Dedesinin ismiydi Abdülmecid... Evlat can ışığı, umut sermayesiydi. Abdülmecid Efendi’nin erkek kardeşleri, Mah-mut Celaleddin, Şevket ve Seyfettin efendiler; kız kardeşleri Saliha, Nazime, Esma ve Emine sultanlardı.

Sırada Abdülmecid Efendi için “velâdet-i hümayun” deni-len beşik alayı yapılacaktı. Valide Sultan tarafından gönde-rilen beşik, yorgan ve sırmalı örtüler merasimle saraya ge-tirilmiş, harem dairesine de çengi hanımlar çağırılmıştı. Kol başı hanım seslendi:

“Hanımlar beşiğin iki tarafına geçin…”

Beşiğin iki tarafına çengilerden ikişer hanım geçmişti. Ellerinde işlemeli defler çalan diğer hanımlarla birlikte be-şik havaya kaldırılıp odanın ortasına taşındı. Çengi kadın-ları bir taraftan def çalmaya devam ederken, kol başı hanım yanık sesiyle şu manzumeleri okuyordu:

Beyim bunda sallanacak

Yanakları allanacak

Ağzı tadı ballanacak

Eyleyelim böyle dua

Bize şeref verecek

Daim sefalar sürecek

Kendi de evlat görecek

Eyleyelim böyle dua

…

Sonra beşik ilahilerle loğusa odasına götürülmüştü. Ab-dülmecid Efendi beşiğe yatırılmadan önce Başkadın Efendi

25

ŞÜKRÜ ALTIN

“rızkı bol olsun” diye beşiğe birkaç altın atmıştı. Bu altınları da ebe hanım aldığında beşik alayı bitmiş oldu. Abdülmecid Efendi beşiğine kavuşmuştu.

Şeyhülislâm Hasan Hayrullah Efendi de nazar değme-sin diye Abdülmecid’e bir “hatt-ı şerif” hediye göndermişti.

O süslü sarayların koridorlarında akıp giden zaman içinde Abdülmecid Efendi hayalleriyle oynayarak büyüyordu. Sedef kakmalı taşlarla bezenmiş sırmalı beşikte yatma zamanları hızla geride kalmıştı.

Şimdi sünnet zamanıydı. Şenliklere başlanmıştı. İki katıra yüklenmiş şekerler gelince ortalık şeker bahçesine döndü. Şe-kerden yapılmış kuşlar, aslanlar, balıklar herkesi çok mutlu etmişti. Güzel sesli hafızların okudukları Kur’an tilaveti, mevlid-i şerif ve ilahiler de kalpleri tatlandırmıştı. Ardından saltanat arabalarıyla yol boyu paralar dağıtılarak küçük şeh-zade gezdirildi. Düğün dolayısıyla her taraftan gelen davet-liler, yabancılar, meraklılar sarayı doldurmuştu. Abdülmecid Efendi’nin sünnetiyle birlikte yüzlerce fakir fukara çocuk da sünnet ettirilmişti. Çocuklara bol bol Karagöz, hokkabaz gibi eğlenceler düzenlenmiş ve ikramlar hazırlanmıştı.

Abdülmecid Efendi’nin kendi kaşığıyla yemek yeme dö-nemleri geldiğinde saray erkânıyla terbiye almaya başlamıştı. Serbest bir terbiye ile yetiştiriliyordu. Daha dört yaşında iken Beyoğlu Kışlası’na yazılarak Hüseyin Paşa’nın nezaretleri al-tında ata binme eğitimleri almaya başladı. Talimgâh meyda-nında dört uşağın getirdiği gümüş eyerli beyaz bir ata mü-himser bir eda ile bindirilip at koşturuyordu. Lalalığını Enver Paşa’nın anne tarafından dedesi yapmıştı. Zamanla binici-likte en iyi kişilerden biri olarak gösterildi. Ayrıca güreş, ni-şancılık, eskrim gibi spor dallarıyla da ilgilenmişti. Gürbüz, sıhhatli bir çocuktu.1

26

BaBa HİCRaNI İLE GEÇEN MaHZUN YILLaR

abdülmecid Efendi’nin pullu, sırmalı ve görkemli dünya-sında geçen çocukluk yılları çok uzun sürmedi. Babası Sul-tan Abdülaziz’e karşı İngiliz oyunlarıyla uzun zamandır darbe planları yapılıyordu. Serasker Hüseyin Avni Paşa, Sad-razam Rüştü Paşa, Süleyman Paşa, Mithat Paşa, Şeyhülislâm Hasan Hayrullah Efendi darbecilerin başını çekiyordu. Dar-benin planlarını hazırlayan Süleyman Paşa gizlice uygula-maya koymuştu. Bu vakada görev alanlara İngilizlerden alı-nan yüksek miktarlarda paralar dağıtılmıştı.

Nihayet Serasker Hüseyin Avni Paşa’nın başını çektiği cuntacılar harekete geçti. Gece yarısı kayıklarla Dolmabahçe Sarayı’na gizlice girilmiş, ne olduğunu anlamayan Sultan Aziz uykudan kaldırılarak esir alınmıştı. Sultan’ın annesinin çığlık-ları harem dairesinin duvarlarında yankılanıyordu. Askerin hiçbir şeyden haberi yoktu. Hüseyin Avni Paşa ve adamları tarafından ailesiyle birlikte ölüm korkusu içerisinde kayık-lara bindirilerek karşıya geçirilmiş ve sabaha karşı Topkapı Sarayı’na kapatılmışlardı.

Aynı saatlerde yerine aceleyle Şehzade Murad tahtta çı-karılmıştı. Sultan Aziz’in akıbetinden haberi olmayan Sultan

27

ŞÜKRÜ ALTIN

Murad’a seraskerlik dairesinde ihtişamlı bir törenle biat edil-miş, tahta çıkacağına rüyasında bile inanmayan Şehzade Mu-rad hâlâ şaşkınlığını üzerinden atamamıştı.

İstanbul sokakları kaynıyordu. Cülus topları atılmaya başlamıştı. Küçük çocuklar top seslerinin korkusundan ku-laklarını tıkayarak evlerine kaçışıyorlardı. Yakın mesafedeki bazı evlerin camlarının kırıldığı, doğumu yaklaşan kadınlar-dan bazılarının düşük yaptığı dedikoduları ortalıkta kol ge-ziyordu. Dışarıdan dükkânına koşarak gelen nalbantçı çırağı heyecanla anlatmaya çalıştı:

“Usta! Usta! Sultan Abdülaziz’e darbe yapılmış.”

“Nereden çıktı bu şimdi? Sultan yaşıyor muymuş oğlum?”

“Ustam komşu esnaflara gidip bir daha sorayım.”

Çırak çevre esnafların konuşmalarını dinlemek için tek-rar gittiğinde, ustası da salavat getirip boynunu bükmüş, kendi kendine içlenmişti:

“Yazık oldu Abdülaziz’e!”

Dükkânlarından çıkanlar Dolmabahçe Sarayı’na doğru bakıyorlardı. Hiçbir hareketlilik görünmese de Dolmabahçe Sarayı’nı kara günler bekliyordu. Nitekim Abdülmecid Efendi’nin babası Sultan Abdülaziz saray darbesiyle 30 Mayıs 1876’da tahttan indirilmiş ve göz hapsine alınmıştı. Bela ve afetler imanı ortaya çıkarır. Sultan Abdülaziz de göz hapsinde tu-tulduğu sarayda Allah yolundan ayrılmamıştı.

Baba Sultan Aziz, gündüz ve gecelerini namaz kılmak ve Kur’an okumakla geçirirken, 4 Haziran 1876 günü bilek-leri kesilmiş vaziyette ölü bulunmuştu. Olay bir intihar mı, yoksa suikast mıydı? Söz konusu olay Abdülmecid Efendi’nin kara günlerinin başlangıcı oldu. Daha babasına doyamadan onu kaybetmişti. Onun vefatına çok ağladı. Babası Sultan

28


Abdülaziz’in tahtan indirilip amcası V. Murad’ın tahta çık-masıyla Abdülmecid Efendi de ailesiyle birlikte önce Top-kapı Sarayı’na, oradan da Çamlıca’daki köşke gönderilmişti. Yine de babasının intihar ederek öldüğü iddialarına hiçbir zaman inanmadı. Çünkü görgü tanığı olarak kendisi, her fır-satta dostlarına; “İşte babamı şehit ettikleri oda burası” diye göstererek babasının Hüseyin Avni Paşa tarafından kirala-nan katillerce öldürüldüğünü söylüyordu. Hayatı boyunca da bu acı olayı unutamayacaktı.

Sultan Abdülaziz’i tahttan indiren, başta Mithat Paşa ol-mak üzere, pek çok şüpheli kişi Yıldız Mahkemesi’nde yargı-landı. Mahkeme hükmüne göre kendisinin hal’ ricali tarafın-dan katledildiğine karar verilmişti. Devrik Sultan’ın hizmetine yüzer lira gibi yüksek bir maaşla görevlendirilen Pehlivan Mustafa, Boyabatlı Mehmet, Cezayirli Arap Mustafa ve Fahri Bey tarafından katledildiği ortaya çıktı. Gizlice odasına gi-rerek çok hızlı hareket eden katiller birden üzerine atılmış-lardı. Yapılan boğuşma sonunda Padişah ellerinden kurtul-mayı başarmıştı. Fakat daha sonra yine saldırdılar. İri yapılı Fahri Bey, bitkin düşen Sultan Abdülaziz’in arkasına aniden geçip kolaylıkla kollarını zapt etmiş, diğer ikisi dizlerine çök-müştü. Pehlivan Mustafa da çakı ile evvela sol bileğini bü-küm yerinden damarlarına kadar kesmiş, sonra da sağ bile-ğini kapıp derince bir kesik de orada açmıştı. Kanının iyice akması için beş dakika boyunca onu bırakmamışlardı. Can çekişirken bedeni ağaç dalları gibi sarsılıyordu. Kendisini kollarıyla kement yaparak kucaklayan Fahri Bey can çeki-şen Sultan Abdülaziz’e şöyle söylenmişti:

“Sabret efendim sabret, güzel olacak.”

Hırıltıları kesilince de minderinin üzerinde sağına yatı-rarak bırakmışlardı. Ortalığı kan revan içinde koyan katiller,

29

ŞÜKRÜ ALTIN

binanın pencerelerindeki martıların tutunduğu dar çıkıntı-lardan üçüncü kata geçip kaçmışlardı.2

Şair ruhlu Sultan Abdülaziz son beyitinde (açıklaması); “Ölsem de kurtulsam bu eziyetli dünyadan” diye bitirdiği aşa-ğıdaki şiirinde kara yazgısını acaba biliyor muydu?

Bi huzuram nale-i murg-ı dil-i divanedenFark olunmaz cism-i bimarum bozulmuş lanedenBunca derd ü mihnete katlanduğum aya nedenTerk-i can itsem de kurtulsam şu mihnethaneden…

İnsanoğlu bilinmeyen kaderini öğrenmek için yollar arar-mış. Bunun için fallar baktırıp sulara bırakırmış. Acaba Ab-dülmecid Efendi’nin kaderine de bu mu yazılmıştı?

Yedi yaşında babasının felaketiyle öksüz kalan Abdülme-cid Efendi’nin bakımı ile annesi Hayranıdil Kadın Efendi ve kardeşi Nazime Sultan ilgilenmişlerdi. Annesinin nurlu nasi-hatleriyle büyüyen Abdülmecid Efendi örf ve âdetlerine bağlı ve aynı zamanda Batı kültürüne açık bir eğitim almıştı. Al-dığı eğitim sonucu Fransızca ve Almancayı ana dili gibi oku-yup yazıyordu. Hocası Osman Efendi’den de Farsça ve Arapça dersleri almıştı.

30

oN PaRMaĞINDa oN MaRİfET

Daha sonra tahta geçen Zat-ı Şahane II. Abdülhamid Han da kendisini seviyor ve eğitimiyle özellikle ilgileniyordu. Kendi şehzadelerine bayramlarda ve kandillerde ne alırsa Abdül-mecid Efendi’ye de aynılarını alırdı. Ayrıca münasip mik-tarda cep harçlığı verilerek gönlü de hoş edilirdi. Yüreğinin ışığı yanan Abdülmecid Efendi, Şeyhülmuharririn Mahmud Sadık Bey’den edebiyat, tarih, cebir, tabiat, hikmet ve kimya; saray ressamı Polonyalı Stanislas Chelebowski ve ünlü res-sam Şeker Ahmet Paşa’dan da resim dersleri aldı.

Abdülmecid Efendi’nin köşküne gelen Şeker Ahmet Paşa, resim üzerinde küçük düzeltmeler yaparak tavsiyelerde bu-lunurdu:

“Şehzadem bu tablon da çok güzel olacak, renkleri daha keskin kullan.”

Resim çalışmalarının arasında Şeker Ahmet Paşa, şe-ker diliyle sohbetler etmekten de geri durmazdı. Hem soh-bet hem resim çalışmaları bu şekilde sürer giderdi. Fakat bu sohbetler her zaman umutlu konulardan ibaret olmazdı. Devlet-i Âliye’nin yaşadığı kargaşalar onun da canını çok

31

ŞÜKRÜ ALTIN

sıkardı. Yine bir gün böyle bir ders esnasında Şeker Paşa ko-nuşmaya başladı:

“İtidal Şehzadem itidal…”

“Paşam yine ne oldu?”

“Daha fazla vakit kalmadı. Şu fırçanın ucundaki mutlu-luğu başka yerde bulamıyorum. Yüreğim kederle doldu, hü-zünle karardı. Düşman bir değil, bin oldu.”

“Devlet-i Âliye’yi kastediyorsunuz.”

“Fenalıkları hiç bitmeyen Avrupa, Osmanlı’ya kara kitaplar dolusu tuzaklar kuruyor. Cihana yön veren günler hayal oldu.”

Abdülmecid Efendi bu sözler üzerine içlendi:

“Allah başımızdan kötü günleri defetsin. İçeride dönen dolaplar, cephelerden gelen haberler yüreklerimizi dağlıyor.”

Abdülmecid Efendi ayrıca Sanayi-i Nefise Mektebi’nin yağlıboya hocası Salvatore Valeri’den de özel resim dersler aldı. Abdülmecid Efendi; İbrahim Çallı, Hikmet Onat, Namık İsmail, Nazmi Ziyalarla birlikte resimler yaptı. Resim sana-tında ayrıcalıklı bir yer edindi.3

Kâinatın ahengini, işleyişini resmederken renk anlayışı ileri düzeydeydi. Abdülmecid Efendi’nin eserleri duygulu ve gerçekçiydi. Tuvali renklerle nakış gibi işlerdi.

Fatih Sultan Mehmed, Yavuz Sultan Selim, IV. Murad, III. Selim, II. Mahmud ve Sultan Abdülaziz gibi Osmanlı padi-şahlarının resimlerinin yanında Mozart, Goethe, Beethoven gibi klasik Batı müziğinin önemli müzisyenlerinin de port-relerini yapmıştı. At üzerinde tasvir ettiği Sultan Aziz port-resi önemli eserleri arasındadır.

Şahsiyetine gelince; Abdülmecid Efendi dost canlısı bir adamdı. Dönemin yerli ve yabancı yazarlarıyla yakın

32


dostluklar kurmuştu. Kendisini ziyarete gelen sanatçılarla aynı zamanda memleketin siyasi durumu hakkında da soh-betler yapardı. Meşhur sanatçılardan dostları çoktu. Bun-lardan Recaizade Mahmud, Abdülhak Hâmid, Tevfik Fikret, Pierre Loti ve İtalyan ressamı Zonaro gibi ünlü dostlarının portrelerini de yapmıştı. Atalarından gelen geleneği sürdü-ren zengin bir kütüphanesi ve kitap okuma sevgisi vardı. Sa-natçı kimliğiyle İstanbul’un sanat etkinliklerine ivme kazan-dırmış, Paris’te açılan dünyaca ünlü ressamların arasında Türk sanatçısı olma başarısıyla Osmanlı’yı temsil etmişti. Muhteşem tablolarından birçoğu ve II. Abdülhamid’in taht-tan indirilişini resmeden büyük boy tablosu bugün Dolma-bahçe Sarayı Resim Müzesi’ndedir.

Abdülmecid Efendi, ilk müzik derslerini Sultan Abdülaziz’in gözdelerinden olan Feleksu Kalfa’dan almıştı. Profesyonel anlamda ise Macar asıllı piyanist Hegyei ve keman virtüözü Cari Berger’den ders aldığı bilinmektedir. Müzik aletlerin-den keman, viyolonsel, piyano ve klavsen çalardı. Abdülme-cid Efendi’nin şiir yazdığını ve beste yaptığını da söyleme-den geçmek eksiklik olurdu.

Geçmişten bu yana zaten Osmanoğulları’nın geleneğinde edebiyatla, şiirle, musikiyle, güzel sanatların dallarıyla uğ-raşmak vardı.

Abdülmecid Efendi bir şiirinde:

Biçare gönlüm tenha mı kaldın... tenha mı kaldın?

Düşmek nedendir derdi... sevmek yüzünden rüsva mı kaldın?

Yârim ne oldu, yârim ne oldu, Mecnun’a Leyla mı kaldın?

İrmin kalmış saki nihandır mahrum-ı serk-i sahba mı kaldın?

Diye yazmıştı.

33

ŞÜKRÜ ALTIN

Abdülmecid Efendi dört defa evlendi. Hanımlarına “Kadı-nefendi” diye hitap edilirdi. İlk eşi Şahsuvar Kadınefendi’den Şehzâde Ömer Faruk Efendi doğdu. İkinci eşi Hayrunnisa Kadınefendi’ydi. Üçüncü eşi Atiye Mehisti Kadınefendi’den kızı Dürrüşehvar Sultan Hanım doğdu. Dördüncü eşi de Bihrûz Kadınefendi’ydi.4

34

UMUTLaR HÜSRaNa DÖNÜŞTÜ

osmanlı’nın yaşadığı kara dönemler, Abdülmecid Efendi’nin de kara bahtıyla örtüşüyordu. Nitekim 1912 yılında başlayan Balkan isyanlarının arkasından Balkan Savaşları patlak verdi.

Abdülmecid Efendi, hanedanın etkisinin azaldığı bu dö-nemde Osmanlı Devleti’nin toprak kaybına çok üzülüyordu. Ataları zamanında kazanılmış toprakların kolayca elden çık-ması onu kara kara düşündürüyordu. Bu acı günleri yağlı boya tablolarına bile yansıtmıştı. Yaptığı “Ben büyüyeyim de” isimli tablosu Rumeli haritası önünde biri kız, diğeri er-kek iki genç resmedilmiş, tabloda Balkanlardaki katliamlara dikkat çekilmişti. Resmi, Süleyman Nazif’in kardeşi Faik Ali Bey’in şiirinden esinlenerek yapmıştı.

Bu şiir şöyle başlıyordu:

Evet, oğlum bu gördüğün yerler,Ki hıyanetle oldu gitti heba,Ki bugün düşman ellerinde ahhh!Yine hiç şüphe yok ki avdet eder.Say u gayretle, ilm ü irfanlaBitmeyen bir hulus-ı vicdanla.

35

ŞÜKRÜ ALTIN

Yanan ruhlarda umutlar yerini hayal kırıklığı ve hüsrana bırakmıştı. Meşrutiyet’in tekrar ilan edilmesiyle her kurum kendine düşen payı almış, ülke yönetiminde hanedanın yet-kileri kısıtlanmıştı. Fatihlerin, Yavuzların, Kanunilerin, Mu-radların dönemlerinde kazanılmış vatan toprakları bir bir elden çıkıyordu.

Osmanlı Devleti üzerine katran karası bulutların çöktüğü bir dönemde dünya kazanı da fokur fokur kaynıyordu. Za-manın süper devletleri arasında bir kutuplaşma ve gergin-lik söz konusuydu. Savaş tamtamları başlamıştı, sadece bir kıvılcımın çakılması bekleniyordu. Nihayet Saraybosna’da Avusturya-Macaristan veliahdına yapılan suikast bu kıvıl-cımı çakmıştı. Neticede milyonlarca insanın katledileceği, ocakların söneceği Birinci Cihan Savaşı bu şekilde başladı. Ateş çemberi Devlet-i Âliye’yi de sarmıştı.

Her şey insanoğluna feda iken, adeta insanoğlu kendine bela olmuştu.

Bu günler aynı zamanda Osmanlı’da İttihat ve Terakki’nin tozu dumana kattığı günlerdi. Nitekim 11 Kasım 1914 yılında tecrübesiz İttihatçılar koca Devlet-i Âliye’yi bir çırpıda so-rumsuzca Birinci Cihan Savaşı’nın içine soktular.

Savaşa Almanya’nın yanında girilmişti. Zor durumda kalan Osmanlı orduları birçok cephede çarpışıyordu. Şeyhülislâm Ürgüplü Hayri Efendi’nin hazırladığı “Mukaddes Cihad Fet-vası”, büyük bir merasimle 14 Kasım 1914’te Fatih Camii’nde halkın coşkulu tezahüratları arasında Fetva Emini Haydar Efendi tarafından okutulmuştu. İslâm halifesinin onayla-dığı fetva ertesi gün bütün gazetelerde neşredildi. I. Cihan Harbi başladıktan üç gün sonra Osmanlı hilâfet makamı ci-had ilan etmişti.

36


Zamanın süper gücü durumunda olan İngiliz-Fransız iş-birliğindeki Haçlı orduları, kudurmuş köpekler gibi Hicaz bölgesinde kutsal topraklarımızı ele geçirip Suriye’ye kadar işgal etmişlerdi. Selanik üzerinden gelecek Bulgar, Yunan or-dularını durduracak bir çare bulunamıyordu. Rusya’nın tabi-riyle hasta adam bir kuşun çırpınması gibi can çekişiyordu.

Nitekim dört yıl süren Cihan Harbi sonunda Osmanlı or-dusu ağır bir yenilgi almış, akabinde teslimiyet vesikamız olan Mondros Mütarekesi imzalanmıştı. Osmanlı’nın idam fermanı olan Mondros Mütarekesi’yle İngilizlerin de rüya-ları gerçek oldu. Dünya üzerindeki Müslümanların yaşadığı topraklar bir bir işgal edildi. Atalarımızdan yadigâr kalan İslâm toplumları, Haçlıların zulmüyle inim inim inliyordu.

37

ŞEHZaDELİKTEN SoN VELİaHTLIĞa...

osmanlı’da yaşanan darbeler çöküşü hızlandırmıştı. Daha önce değinildiği gibi, Abdülmecid Efendi’nin babası darbe ile tahttan indirilmiş, yerine amcası V. Murad çıkarılmıştı. Dok-san üç günlük padişahlıktan sonra da V. Murad’ın yerine II. Abdülhamid Han Hazretleri padişah olmuştu. İç ve dış düş-manların entrikalarıyla fokur fokur kaynayan Osmanlı da yine bir darbe ile II. Abdülhamid devrilerek yerine V. Meh-med (Reşad) ve onun da ölümüyle VI. Mehmed (Vahided-din) padişah yapılmıştı. I. Ahmed döneminden itibaren ge-tirilen Ekber-i Erşed sistemine göre en büyük erkek kardeş tahta çıkma hakkına sahipti. Birbiri ardına yaşanan olaylar zinciri Abdülmecid Efendi’nin veliaht olma yolunu açmıştı. Sıradaki veliaht ağabeyi Yusuf Efendi ise 1 Şubat 1916 tari-hinde intihar etmişti.5

Bir gün Abdülmecid Efendi’yi dehşete düşüren bir olay vuku buldu.

Ağır hasta olan Sultan Reşad’ı ziyarete gitti. Sultan’ın ba-şucuna geldiğinde orada bulunan kadınefendiler nezaketen geriye doğru çekildiler. Abdülmecid Efendi tek başına bir müddet hasta Sultan’ın başında bekledikten sonra birden Sultan Reşad’ın can çekişerek ölmek üzere olduğunu anladı.

38


Gözlerini tavana dikmiş, yüzü sararmış bir halde son nefe-sini verirken orada bulunan ibrikteki zemzem suyunu Sultan Reşad’ın ağzından ruhunun derinliklerine akıtır.

Son nefesini verip ruhunu teslim eden Sultan Reşad’ın hu-zurunda gözyaşlarını tutamamaz. Yorganını kaldırarak, ve-fat eden Sultan Reşad’ın ayağını açar, vedalaşır gibi öper ve sonra tâzimle geri geri çekilerek iki gözü iki çeşme oradan ayrılır. Yoluna çıkan hekimbaşıyı ve muhafızları görmez. Ge-ride ne ecel kalmıştır, ne ömür…

Abdülmecid Efendi şehzadeliği döneminde Bağlarbaşı Köşkü’nde kalıyordu. Şahsi mülkü olan köşkün bahçesi ba-kımlı, yeşillikler içindeydi. Her gün bahçıvan toprağı nefes aldırırcasına belliyordu. Çamların, mazıların, lavantaların, güllerin bakımı yapılıyordu.

Abdülmecid Efendi’nin köşkün ikinci katında misafir oda-ları bulunmaktaydı. Kıble tarafına bir de kendisine özel dua ve namaz odası yaptırmıştı. Bu odanın içinde abdest alma yeri de bulunuyordu. Dua odasının duvar ve tavanlarında ayet ve hadisler yazılmıştı. Abdülmecid Efendi bu odada beş vakit namazını kılar, Kur’an ve hadis kitapları okurdu. Gü-nümüzde orijinal hali korunarak restore edilen köşkte hâlâ bu bölümler tarihin dokusu ve inceliğiyle gezilerek görüle-bilmektedir. Abdülmecid Efendi, köşkün bahçesinde sabah-ları gezinti yapar, sonra da selamlıkta günlük işleri ile meş-gul olurdu. Havanın güzel olduğu günlerde katmerli güllerin karşısındaki masasında, çamın altında Kızı Dürrüşehvar Sul-tan ve annesi ile birlikte yemeklerini yerdi. Dürrüşehvar “cici babacığım” diye boynuna atılır, yanaklarına öpücükler kon-dururdu. Abdülmecid Efendi küçük kızını sever, naif güller gibi koklardı.6

39

ŞÜKRÜ ALTIN

Abdülmecid Efendi’nin halka yakınlık kuran, insanlara dostça davranan bir hali vardı. Köşkünde insanları nezaketle misafir ederdi. İttihat ve Terakki yönetimi de Abdülmecid Efendi’yi kendilerine yakın görüyordu. Sultan Reşad’ın ölü-müyle İttihat ve Terakki yönetiminden Dâhiliye Nazırı Talat Paşa bir gün Abdülmecid Efendi’yi işte Çamlıca’daki bu köş-künde ziyaret etmişti.

Biraz sohbet ettikten sonra söze girdi:

“Şehzadem, hükümetimiz sizi veliaht olarak görmek istiyor.”

Abdülmecid Efendi hiç beklemediği bu teklif karşısında şaşırdı. Çünkü kendisinin böyle bir beklentisi yoktu. Yaşa-dığı olaylar onu çok kötü etkilemişti.

“Paşam, hanedanın yüzyıllardır süren bir geleneği vardır. Şerî yoldan hilâfet makamı boşaldığı zaman oraya sıradaki veliaht çıkar. Benim bunu kabul etmem doğru olmaz. Devlet-i Âliye’nin zor günlerinde yeni sorunlar yaşanmasını istemem.”

Talat Paşa ısrarcıdır:

“Şehzadem iktidarımız ileride tahtta sizi görmek istiyor.”

“Hayır, asla kabul edemem. Hanedanın bir usul ü erkânı vardır. Benimle ilgili teveccühünüze şükranlarımı arkadaş-larınıza iletin lütfen.”

Abdülmecid Efendi Osmanlı’nın zor günlerinde ve karışık bir döneminde gelen bu teklifi kabul etmemişti. Kendisinin yüreği yükseklerde dalgalanmıyordu. Vatan topraklarındaki savaş çılgınlıklarını düşünüyordu. Kaderin ipleri bambaşka nakışlar işliyordu. Vahideddin’in padişah olmasıyla gelenek-lere göre veliahtlık makamına yükselmişti.

sÜrgÜndekİ son halİfe abdÜlmecİd...

Documents