soc phan ve va di ung thuoc

ChÈn ®o¸n vµ xö trÝ

Sèc ph¶n vÖ

Bs NguyÔn §¹t AnhBs NguyÔn §¹t Anh

(BM HSCC tr êng §HY Hµ néi)(BM HSCC tr êng §HY Hµ néi)

§¹i c ¬ng- §Þnh nghÜa§¹i c ¬ng- §Þnh nghÜa

BiÓu hiÖn nguy kÞch nhÊt vµ dÔ nguy c¬ g©y TV cña mét P¦ dÞ øng cÊp (t×nh tr¹ng t¨ng qu¸ mÉn tøc kh¾c) xÈy ra sau khi tiÕp xóc víi mét DN ë mét c¬ thÓ tr íc ®ã ®· ® îc g©y mÉn c¶m HQ g©y gi¶i phãng å ¹t chÊt TGHH (Histamin) T¸c ®éng tíi nhiÒu CQ ®Ých

§¹i c ¬ng- SPV lµ g× ?

ThuËt ng÷ anaphylaxisanaphylaxis ®èi lËp víi “ prophylaxisprophylaxis ®Ó m« t¶ TD nghÞch th êng xÈy ra khi g©y MD ®Æc hiÖu trªn thùc nghiÖm (Richet vµ Portier -1902)

– Khi cè g¾ng c¶i thiÖn tÝnh dung n¹p hay kh¸ng l¹i mét ®éc tè ( b/c protein) b»ng c¸ch tiªm nh¾c l¹i nhiÒu lÇn cho chã víi c¸c liÒu thÊp h¬n liÒu liÒu thÊp h¬n liÒu g©y chÕt: g©y chÕt: Sau khi g©y mÉn c¶m 1 tuÇn, mét sè chã chÕt ngay sau khi ® îc tiªm mét liÒu ®éc

tè thÊp h¬n nhiÒu so víi liÒu g©y chÕt.

Thay v× thóc ®Èy TD phßng vÖ MD, ng êi ta hay v× thóc ®Èy TD phßng vÖ MD, ng êi ta ®· g©y ra t×nh tr¹ng ®· g©y ra t×nh tr¹ng mÉn c¶m víi P¦ PV mÉn c¶m víi P¦ PV nguy hiÓmnguy hiÓm

SPV vµ sèc d¹ng ph¶n vÖ

1.1. SPVSPV: Liªn quan víi KT ®Æc hiÖu IgE trong qu¸ tr×nh g©y mÉn c¶m g©y phãng thÝch å ¹t chÊt TGHH tõ mastocyte vµ BC ¸i kiÒm

2. Sèc d¹ng PV: Gièng hÖt vÒ LS víi SPV, cã liªn quan víi phãng thÝch c¸c chÊt TGHH song kh«ng th«ng qua vai trß cña kh¸ng thÓ IgE vµ kh«ng nhÊt thiÕt tr íc ®ã cã TX víi chÊt g©y mÉn c¶m

SPV vµ sèc d¹ng ph¶n vÖ

3. Sèc do gi¶i phãng bæ thÓ C5a g©y PV (Choc anaphylatoxine): Gi¶i phãng C5a theo con ® êng ho¹t ho¸ bæ thÓ cæ ®iÓn hoÆc theo con ® êng ho¹t ho¸ t¾t

C1 C1 C4, C2; C3 C4, C2; C3

C5C5

C3 C3

4. SPV v« c¨n: Do hydrocortisol, g¾ng søc

• Cã thÓ thÊy t¹ng ®Æc øng;

• 40% khai th¸c kü cã c¸c ®ît phï Quincke hay mµy ®ay

SLB- c¬ chÕ

SPV lµ P¦ m¾c ph¶i thuéc lo¹i P¦ t¨ng qu¸ mÉn tøc th× . ë ng êi, th êng cã nguån gèc do thµy thuèc g©y nªn ( dïng thuèc bõa b·i)

Kinh ®iÓn, SPV tiÕn triÓn theo 2 th× (stereotype)

– G® mÉn c¶m ban ®Çu víi mét KN kh«ng cã tr/c LS (Tg tiÒm tµng rÊt thay ®æi: 7,10 ngµy - nhiÒu n¨m)

– Khi cã t¸i TX víi DN trªn mét c¬ thÓ ®· ® îc mÉn c¶m sÏ g©y c¸c ph¶n øng d÷ déi SPV Tö ö vongvong

SLB- c¬ chÕ

C¬ chÕ SLB cña SPV liªn quan víi 2 hiÖn t îng chÝnh: 1) P/ MD: víi 2 t¸c ®éng

SX qu¸ møc çc KT IgE ®Æc hiÖu ®èi víi DN g©y bÖnh

Ho¹t ho¸ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp çc lo¹i TB ®Ých theo c¬ chÕ phô thuéc IgE

2) Gi¶i phãng ®ét ngét çc chÊt TGHH g©y bÖnh c¶nh LS

SLB- Ph¶n øng miÔn dÞch

Ph©n lo¹i: 2 lo¹i DN gÆp trªn LS

DN hoµn chØnh: B¶n chÊt protein víi TLPT cao

Haptene: Kh«ng ph¶i lµ protein, TLPT thÊp (thuèc). Khi kÕt hîp víi mét protein vËn chuyÓn (alb) sÏ t¹o thµnh phøc chÊt Haptene-Protein v/c mang ®ñ tÝnh chÊt cña dÞ nguyªn hoµn chØnh

1. dÞ nguyªn1. dÞ nguyªn


DN ® îc chia thµnh 4 nhãm: 1)ThuècThuèc (DN chÝnh):

– Protein cã TLPT cao nh vaccin, gi¶i ®éc tè (SAT)

– Haptene: KS penicillin vµ nhãm bªta lactamin

Thuèc c¶n quang iode (1/5000 tiÕp xóc)

Thuèc g©y mª, g©y tª, d·n c¬

2) Näc c«n trïng: Enzym trong näc

3) Thøc ¨nThøc ¨n 4) DN vËn chuyÓn theo ® êng kh«ng khÝDN vËn chuyÓn theo ® êng kh«ng khÝ:

PhÊn hoa

1. DÞ nguyªn1. DÞ nguyªn


IgEIgE: Cã thêi gian b¸n hñy trong lßng m¹ch 2-3

ngµy,

Tr¸i l¹i tg nµy rÊt l©u ë TC do IgE cè ®Þnh trªn c¸c vÞ trÝ ®Æc hiÖu cña TB ®Ých vµ tån t¹i ë ®ã rÊt l©u

2. Kh¸ng thÓ ®Æc 2. Kh¸ng thÓ ®Æc hiÖuhiÖu


T ¬ng bµo TC vµ BC ¸i kiÒm l u hµnh: TB cã h¹t trong bµo t ¬ng, trong cã chøa c¸c chÊt TGHH (histamin).

– Receptor ë mµng c¸c TB nµy rÊt cã ¸i lùc ®èi víi khóc Fc cña IgE (Fc RI).

– Ph¶n øng gi÷a KN vµ KT (IgE) ®· cè ®Þnh trªn receptor bÒ mÆt mµng g©y ho¹t ho¸ TB

TB viªm: BC ¸i toan, tiÓu cÇu . BC®¬n nh©n .

BC§N trung tÝnh víi vai trß ho¸ h íng ®éng

3. TB ®Ých3. TB ®Ých


Histamin: Cã chøa trong c¸c h¹t cña t ¬ng bµo vµ BC ¸i kiÒm. T¸c ®éng chñ yÕu lªn receptor H1.TD nhanh, ng¾n

C¸c chÊt kh¸c:

• Prostaglandine (F2)

• Leukotriene

• PAF

• Tryptase ?

• Slow reacting substanceA (SRSA) víi td chËm, kÐo dµi

4. ChÊt TGHH


Gi¶i phãng c¸c chÊt TGHH: g©y HQ trªn LS

ChÊt TGHH lµ chÊt vËn m¹ch m¹nh, khi ® îc gi¶i phãng å ¹t chóng sÏ g©y 3 t¸c ®éng chÝnh trªn c¸c c¬ quan ®Ých:

– tÝnh thÊm thµnh m¹ch

– Co th¾t c¬ tr¬n m¹ch m¸u , phÕ qu¶n vµ ruét

– Phï nÒ vµ xuÊt tiÕt niªm m¹c

ChÊt TGHHChÊt TGHH

Nguy c¬ bÞ ph¶n vÖNguy c¬ bÞ ph¶n vÖ

Yocum vµ cs. (Rochester Epidemiology Project) 1983-1987:

TÇn suÊt : 21/100.000 bn–n¨m

DÞ øng thøc ¨n 36%, do thuèc 17%, c«n trïng ®èt 15%

TriÖu chøng l©m sµng

SPV ® îc ®Æc tr ng trªn LS b»ng 3 ®Æc ®iÓm: XÈy ra ®ét ngét, kh«ng dù b¸o tr íc

T×nh tr¹ng nguy kÞch

Cã thÓ phôc håi hoµn toµn nÕu ® îc ph¸t hiÖn sím vµ ®iÒu trÞ ®óng

triÖu chøng cña ph¶n øng pvC¬ quan ®ÝchC¬ quan ®Ých TriÖu chøngTriÖu chøng DÊu hiÖu thùc thÓDÊu hiÖu thùc thÓ

Da Ngøa c¸c chi (tay 2+)§á da, c¶m gi¸c nãng da

§o da / mµy ®ay lan to¶Phï Quincke

§ êng h« hÊp Ngøa vµ xunt huyÕt mòiHo; §au ng cKhã thë; thë nhanh

Ch¶y n íc mòiTiÕng rÝt; RalesKhã thë thanh qu¶nXanh tÝm; Ngõng thëPhï phæi cÊp

HÖ thèng tim m¹ch

Trèng ngùc; khã chÞuHèt ho¶ng vµ lo l¾ng§«i khi cã c¬n ®au th¾t ngùcNgõng tim

NhÞp tim nhanhTôt HARL nhÞp vµ dÉn truyÒnTMCB c¬ tim/ NMCT

§ êng tiªu ho¸ Ngøa m«i vµ häng; khã nuètN«n; §au th îng vÞ (3+)Mãt quÆn bông

N«n Øa ch¶y ®«i khi ra m¸u

Tö cung Co th¾t vïng tiÓu khung

KÕt m¹c NgøaCh¶y n íc m¾t

Phï mµng tiÕp hîp m¾tXung huyÕt kÕt m¹c

L©m sµng-L©m sµng- Hoµn c¶nh xuÊt hiÖn vµ triÖu chøng

b¸o hiÖu Th êng xÈy ra trong vßng vµi min tíi vµi h sau

khi TX víi DN (sau tiªm KS, bÞ c«n trung ®èt). – RÊt hay gÆp çc biÓu hiÖn xÈy ra trong vßng 1h

víi çc tr/c kh«ng ®Æc hiÖu vµ kh«ng h»ng ®Þnh lo¹i c¶m gi¸c khã ë c¶m gi¸c khã ë

Çc tr/c sau ®· ®c b¸o ço: – Lo sî, hèt ho¶ng, c¶m gi¸c rÐt run, røc ®Çu, ®á

m¾t víi c¶m gi¸c sèt. Cã thÓ thÊy biÓu hiÖn trèng ngùc, tª b×, ï tai hay ho h¾t h¬i, c¶m gi¸c khã thë

Mét sè tr/c Ýt gÆp h¬n nh :– N«n, ®au quÆn bông vµ ®«i khi thÊy t×nh tr¹ng

ngøa (nhÊt lµ ë vïng gan tay vµ hÇu häng)

l©m sµngl©m sµngBÖnh c¶nh LS ®iÓn h×nh cña SPV: 2

thÓ chÝnh1.1. SPV víi c¸c dÊu hiÖu suy tuÇn cÊp næi bËt: SPV víi c¸c dÊu hiÖu suy tuÇn cÊp næi bËt:

(Grand choc anaphylactique):(Grand choc anaphylactique): BiÓu hiÖn sèc tuÇn hoµn râ rÖt vµ nÆng: MÆt t¸i

nhît, v· må h«i l¹nh, ®Çu chi l¹nh, m¹ch nhanh nhá khã b¾t, HA tôt

BN cã thÓ ®¸i Ýt hay v« niÖu (V n íc tiÓu< 30 ml/h)

Tr êng hîp nguy kÞch: RL ý thøc, HM, co giËt, thËm chÝ ®¸i Øa kh«ng tù chñ vµ TV nhanh chãng trong vßng vµi min do ngõng tim nÕu kh«ng ® îc xö trÝ

Trong mét sè tr êng hîp : BN chØ cã biÓu hiÖn truþ m¹ch mµ hoµn toµn kh«ng cã tr/c h« hÊp víi tiÕn triÖn thuËn lîi h¬n nÕu ®c sö trÝ ®óng

l©m sµngl©m sµng

BÖnh c¶nh LS chñ yÕu lµ co th¾t c¬ tr¬n ® êng h« hÊp (cao hay thÊp) g©y t¾c nghÏn ® êng thë trong khi çc dÊu hiÖu suy tuÇn hoµn cã thÓ kh«ng qu¸ nÆng nÒ

Co th¾t thanh qu¶n vµ phï nÒ thanh qu¶n g©y tiÕng rÝt: Hay gÆp ë BN cã kÌm víi t×nh tr¹ng phï Quincke. T×nh tr¹ng nµy cã thÓ g©y ng¹t thë cÊp vµ xanh tÝm TV nhanh

Co th¾t PQ g©y khã thë kiÓu hen

2. SPV víi çc biÓu hiÖn h« hÊp næi 2. SPV víi çc biÓu hiÖn h« hÊp næi bËt: bËt:

L©m sµngL©m sµng

Tæn th ¬ng da, niªm m¹c dÞ øng:

o Ngøa kh¾p ng êi b¾t ®Çu tõ gan bµn tay; bµn ch©n

o T×nh tr¹ng mµy ®ay / phï Quincke

o Kh«ng hiÕm thÊy BN hoµn toµn kh«ng cã biÓu hiÖn tæn th ¬ng da vµ niªm m¹c do dÞ øng

RL CN TKTW víi biÓu hiÖn c¬n co giËt: HiÕm gÆp vµ rÊt khã chÈn ®o¸n

RLTH: §au bông ,Øa ch¶y

3. C¸c biÓu hiÖn kh¸c:3. C¸c biÓu hiÖn kh¸c:

L©m sµngL©m sµng

4. C¸c biÓu hiÖn biÕn chøng 4. C¸c biÓu hiÖn biÕn chøng

cña SPVcña SPV

– Suy thËn cÊp

– Sèc tr¬

– T¾c m¹ch hÖ thèng

– HC suy sôp ®a phñ t¹ng (MOF)

– RL§M (DIC)

XÐt NghiÖm

1. Th êng quy: G® sím:

th«ng khÝ nguån gèc TW g©y kiÒm HH

– C« ®Æc m¸u : ↓gi¶m BC, ↓ tiÓu cÇu,

urª, hematocrit

G® muén: – T×nh tr¹ng toan chuyÓn ho¸

– CIVD

xÐt nghiÖmxÐt nghiÖm

2. XN gîi ý chÈn ®o¸n SPV2. XN gîi ý chÈn ®o¸n SPV

§L c¸c chÊt TGHH trong m¸u: T¨ng nång ®é histamin hay tryptase rÊt h÷u Ých nh ng th êng khã x¸c ®Þnh .

Chøng minh cã kh¸ng thÓ IgE ®èi víi t¸c nh©n nghi vÊn g©y bÖnh b»ng test da

ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh spvChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh spv

TS tiÕp xóc tr íc ®ã víi mét chÊt nghi ngê g©y bÖnh tr íc khi xuÊt hiÖn TC tõ vµi phót -1-2h & muén sau 24-48h

C¸c biÓu hiÖn LS gîi ý xÈy ra ®ét ngét: 3 thÓ LS chÝnh

– ThÓ tèi nguy kÞch: Phï nÒ vµ co th¾t thµnh qu¶n

– ThÓ nÆng víi t×nh tr¹ng suy tuÇn hoµn cÊp

– ThÓ co th¾t phÕ qu¶n kiÓu hen

ChÈn §o¸n møc ®é nÆngChÈn §o¸n møc ®é nÆng §é1§é1: TiÒn SPV: §á da, mÈn ngøa kh¾p ng

êi

§é 2§é 2: §é 1 + 1 trong c¸c tr/c─ Thë nhanh >20 l/phót, khã thë kiÓu hen

─ Buån n«n vµ n«n

─ M¹ch > 100 l/phót, HA max 70-90 mmHg

§é 3§é 3: Sèc nÆng víi─ HA< 70 mmHg.

─ M¹ch >120l/phót

─ Phï h¹ häng, co th¾t thanh qu¶n, PQ

─ SHH nÆng víi tÝm, v· må h«i

Ph©n lo¹i c¸c ph¶n øng PVGiai ®o¹n 1:Giai ®o¹n 1: Mµy ®ay toµn th©n Khã ë

Ngøa Lo l¾ng Giai ®o¹n 2. Mét hay nhiÒu tr/c cña g® 1 kÕt hîp víi Ýt nhÊt 2 tr/c

sau: Phï cÊp m¹ch-thÇn kinh §au bông Ðp chÆt lång ngùc N«n, chãng mÆt, Øa ch¶y

Giai ®o¹n 3. Mét hay nhiÒu tr/c cña giai ®o¹n 2 kÕt hîp víi Ýt nhÊt 2 tr/c sau:

Khã thë Khã nãi Ló lÉn Nuèt khã C¶m gi¸c chÕt ®Õn

n¬i

Giai ®o¹n 4. Mét hay nhiÒu tr/c cña giai ®o¹n 3 kÕt hîp víi Ýt nhÊt 2 tr/c sau:

Xanh tÝm Tôt HA MÊt ý thøc Truþ m¹ch NgÊt

Theo Muller (Denis HermanLa Revue du Prat 1996.46 981-84)

ChÈn ®o¸n ph©n biÖtChÈn ®o¸n ph©n biÖt 1. C¸c bÖnh c¶nh LS g©y mÊt ý thøc:C¸c bÖnh c¶nh LS g©y mÊt ý thøc:

NgÊt do ph¶n x¹ phÕ vÞ: C¶m gi¸c khã chÞu, n«n, da xanh t¸i vµ nhÞp tim chËm

C¬n co giËt,NMCT cÊp vµ lo¹n nhÞp tim

2. 2. BÖnh c¶nh SHH cÊp:BÖnh c¶nh SHH cÊp: C¬n HPQ ¸c tÝnhViªm thanh m«n cÊpDÞ vËt ® êng thëNM phæi

ChÈn ®o¸n ph©n biÖtChÈn ®o¸n ph©n biÖt

3. BÖnh lý g©y biÓu hiÖn do vµ h« hÊp gièng nh ph¶n vÖ:– HC t¨ng mastocyte– HC carcinoid– Phï m¹ch di truyÒn

4. C¸c t×nh tr¹ng sèc kh¸c:4. C¸c t×nh tr¹ng sèc kh¸c:– Sèc gi¶m thÓ tÝch– Sèc nhiÔm khuÈn

5. Mét sè t×nh tr¹ng bÖnh lý hiÕm gÆp:5. Mét sè t×nh tr¹ng bÖnh lý hiÕm gÆp:– HC HoignÐ: XÈy ra khi BN nhæ r¨ng vµ ®ang

g©y tª ( TS: tiªm b¾p procain penicillin nhiÒu lÇn tr íc ®ã)

– HC t¨ng thÊm tÝnh thµnh m¹ch: (HC Clarkson)

TiÕn triÓn

NÕu ® îc ph¸t hiÖn sím, ®iÒu trÞ sím vµ ®óng: Phôc håi hoµn toµn, kh«ng di chøng

Trong thÓ tèi cÊp TV ngay do ngõng tim hay ng¹t thë cÊp

Ph¸t hiÖn muén vµ ®iÒu trÞ kh«ng ®óng Sèc kh«ng håi phôc g©y:

– TV sau ®ã

– HC suy ®a phñ t¹ng

– BC vµ di chøng nÆng

TiÕn triÓn TiÕn triÓn

NÕu giai ®o¹n tiÒm tµng kÐo dµi h¬n ® îc cho lµ kÕt hîp víi tiÕn triÓn lµnh tÝnh h¬n

Tû lÖ tö vong:

Do biÕn chøng h« hÊp (70%),

Do biÕn chøng tim m¹ch (24%)

§iÒu trÞ§iÒu trÞ

Theo h íng dÉn cña Bé Y tÕ (Th«ng Theo h íng dÉn cña Bé Y tÕ (Th«ng t sè 08/1999). t sè 08/1999). Chóng t«i nhÊn Chóng t«i nhÊn m¹nh thªm mét sè ®iÓmm¹nh thªm mét sè ®iÓm

1. §Ých ®iÒu trÞ: CÇn ®iÒu trÞ ngay khi nghi vÊn cã t×nh tr¹ng PV

2 biÖn ph¸p chÝnh lµ:

Duy tr× HA max >90 vµ

B¶o ®¶m tèt t×nh tr¹ng oxy ho¸ m¸u (PaO2 >90 mmHg)

ph¸c ®å xö trÝph¸c ®å xö trÝ

Ngõng ngay yÕu tè khëi ph¸t (tiªm hay truyÒn thuèc)

§Æt garot ë phÝa trªn chç ® a DN vµo c¬ thÓ

Tiªm ngay 0,1-0,2 ml Adre 0,1% vµo chç võa tiªm thuèc

§Æt BN ë t thÕ tho¶i m¸i, kh«ng ¶nh h ëng tíi huyÕt ®éng (®Çu thÊp) vµ h« hÊp. BN RL ý thøc hay HM ® îc ®Æt ë t thÕ n»m nghiªn an toµn

Cã thÓ dïng than ho¹t nÕu dïng thuèc theo ® êng uèng

C¸c b íc sö trÝ ban C¸c b íc sö trÝ ban ®Çu®Çu

T¹i chç- c¸c b íc xö trÝ ban T¹i chç- c¸c b íc xö trÝ ban ®Çu®Çu

Adrenaline lµ thuèc c¬ b¶n ®Ó ®iÒu trÞ Adrenaline lµ thuèc c¬ b¶n ®Ó ®iÒu trÞ SPV:SPV:

Dung dÞch 1/1.000 (èng 1 ml=1 mg): TDD hoÆc TB ngay sau khi xuÊt hiÖn SPV víi liÒu nh sau:– Ng êi lín: 0,5-1 èng– TrÎ em: Pha lo·ng 1 èng 1 ml (1 mg) + 9 ml n íc cÊt = 10

ml(dung dÞch 1/10.000). Sau ®ã tiªm 0,1 ml/kg, kh«ng qu¸ 0,3 mg. (cã thÓ tÝnh liÒu 0,01 mg/kg cho c¶ TEvµ NL)

Tiªm adre liÒu nh trªn mçi 10-15 phót ®Õn khi HA >90 mmHg.

NÕu sèc qu¸ nÆng, ®e do¹ TV: ngoµi ® êng TDD, cã thÓ tiªm adrenaline dung dÞch 1/10.000 (pha lo·ng 1/10) qua ® êng TM, b¬m qua èng NKQ hoÆc b¬m qua mµng nhÉn gi¸p

ph¸c ®å xö trÝ- Khoa ph¸c ®å xö trÝ- Khoa HSCCHSCC

Tuú theo ®kiÖn trang thiÕt bÞ y tÕ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cña tõng tuyÕn cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau:


Xö trÝ suy h« hÊp (A; B): Xö trÝ suy h« hÊp (A; B):

Tuú t×nh huèng vµ møc ®é khã thë cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p sau ®©y:

– Thë oxy qua x«ng mòi- thæi ng¹t.

– Bãp bãng Ambu cã oxy.

– §Æt èng NKQ, TKNT. Më KQ nÕu cã phï thanh m«n.

– TruyÒn TM chËm: Aminophyline 1 mg/kg/giê, hoÆc

Terbutaline 0,2 μg/kg/min.Cã thÓ dïng: Terbutaline: 0,5 mg (1 èng) TDD ë NL vµ 0.2 mg/10 kg ë TE. Tiªm l¹i sau 6-8 h nÕu kh«ng ®ì khã thë. XÞt häng terbutalinte, salbutamol mçi lÇn 4-5 nh¸t x 4-5 lÇn /ngµy .


Xö trÝ suy tuÇn hoµn (C)Xö trÝ suy tuÇn hoµn (C)

ThiÕt lËp mét ® êng truyÒn TM

TruyÒn Natrichlorua 0,9% 1-2 lÝt ë ng êi lín, kh«ng qu¸ 20 ml/kg ë trÎ em mçi lÇn.

Dïng thuèc vËn m¹ch ®Ó duy tr× HA:

Adrenaline: B¾t ®Çu b»ng liÒu 0,1μg/kg/min, ®iÒu chØnh liÒu theo huyÕt ¸p

Thuèc kh¸c


C¸c biÖn ph¸p håi søc kh¸cC¸c biÖn ph¸p håi søc kh¸c

Metylprednisolone 1 mg/kg/4h hoÆc hydrocoltisone hemisuccinate 5 mg/kg/4h, tiªm TM hoÆc TB (ë tuyÕn c¬ së). Cã thÓ dïng liÒu cao h¬n nÕu sèc nÆng (gÊp 2-5 lÇn).

Promethazine 0,5-1 mg/kg TB hoÆc TM.

§iÒu trÞ phèi hîp:

Uèng than ho¹t 1 g/kg nÕu dÞ nguyªn qua ® êng tiªu ho¸.

B¨ng Ðp chi phÝa trªn chç tiªm hoÆc ® êng vµo cña näc ®éc.

Mét sè ®iÓm l u ýMét sè ®iÓm l u ý– Theo dâi BN Ýt nhÊt 24h sau khi HA ®· æn ®Þnh.

– Sau khi s¬ cøu nªn tËn dông ® êng TM ®ïi

– NÕu HA vÉn kh«ng lªn sau khi truyÒn ®ñ dÞch vµ adrenaline cã thÓ truyÒn thªm huyÕt t ¬ng, albumin (hoÆc m¸u nÕu mÊt m¸u) hoÆc bÊt kú dung dÞch cao ph©n tö nµo s½n cã.

– §iÒu d ìng cã thÓ sö dông Adrenaline TDD theo ph¸c ®å khi y, b¸c sÜ kh«ng cã mÆt.

– Adrenalin dÔ g©y n«n ë trÎ em, cã nguy c¬ g©y c¬n ®au th¾t ngùc hoÆc NMCT ë ng êi cao tuæi nªn cÇn theo dâi ECG.

– C¸c thuèc kh¸ng histamin Ýt cã hiÖu qu¶ ®Ó ®iÒu trÞ sèc.

– SPV sÏ rÊt nÆng nÕu x¶y ra ë nh÷ng ng êi ®ang dïng thuèc chÑn giao c¶m.

Chó ý dù phßng SPV

– Hái kü TS dÞ øng vµ chuÈn bÞ hép thuèc cÊp cøu sèc ph¶n vÖ tr íc khi dïng thuèc

– Ph¸t hiÖn c¸c yÕu tè dÞ nguyªn ®èi víi bÖnh nh©n, ghi vµo sæ y b¹ (hoÆc ghi vµo thÎ riªng giao cho bÖnh nh©n) vµ h íng dÉn BN tr¸nh tiÕp xóc víi c¸c yÕu tè nµy.

Chó ý dù phßng SPVChuÈn bÞ s½n sµng hép thuèc cÊp cøu

chèng SPV (th«ng t sè 08/1999-TT-BYT)

Çc kho¶ng cÇn thiÕt ph¶i cã trong hép thuèc cÊp cøu SPV (Tæng 7 kho¶ng)

1) Adrenalin 1mg- 1ml 2 èng2) N íc cÊt 10 ml 2 èng3) B¬m kim tiªm v« khuÈn ( dïng mét lÇn)

Lo¹i 10 ml 2 çi Lo¹i 1ml 2 çi

4) Hydrocortisone hemisuccionat 100 mg hoÆc methylprednisolone (solumedrol 40 mg hay Depersolone 30 mg) 2 èng

5) Ph ¬ng tiÖn khö trïng ( B«ng, b¨ng, g¹c v« khuÈn)6) D©y garo7) Ph¸c ®å cÊp cøu SPV

Danh môc c¸c thuèc dÔ g©y dÞ øng cÇn theo dâi khi tiªm ( Phô lôc 3 theo

th«ng t sè 08/1999 cña BYT) Kh¸ng sinh:

Penicillin KanamycinAmpicillin GentamycinAmoxicillin TetracyclinCephalosporin

OxytetracyclinStreptomycin Sulfamid

VitaminVit B1, Vit C, Vit B12

Thuèc kh¸ng viªm kh«ng ph¶i lµ steroidAspirin, Analgin, paracetamol, Seda

Thuèc g©y tª, g©y ngñ, d·n c¬Novocain, thiopental, vecuronium, tracuronium

Mét sè néi tiÕt tèInsulin, ACTH

Dung dÞch truyÒnDextran, ®¹m

Mét sè vaccine vµ huyÕt thanhKh¸ng ®éc tè b¹ch hÇu, uèn v¸n

C¸c chÊt c¶n quang cã Iod

dÞ øng thuècdÞ øng thuèc

dÞ øng thuècdÞ øng thuèc Ph¶n øng phô cña thuèc :

- §a phÇn do thµy thuèc g©y nªn (iatrogenic illnesses)

- 1% ®Õn 15% xÈy ra trong khi ®ang dïng thuèc

Kh«ng liªn quan víi miÔn dÞch (Non-immunologic) (90-95%): t¸c dông phô, p/ø ®éc, t ¬ng t¸c thuèc, t¸c ®éng gi¸n tiÕp hay thø ph¸t ( vd. bacterial overgrowth) Ph¶n øng thuèc gi¶ dÞ øng (pseudoallergic): gÆp khi dïng opiate, Aspirin /NSAID

Do miÔn dÞch (5-10%)

Drugs as immunogens Kh¸ng nguyªn hoµn chØnh

- Insulin, ACTH, PTH- Enzymes: chymopapain,

streptokinase

- Kh¸ng huyÕt thanh ngo¹i sinh: SAT

Kh¸ng nguyªn kh«ng hoµn chØnh - Thuèc cã TLPT < 1000.

- Thuèc t¸c ®éng nh mét haptens g¾n víi macromolecules (nh proteins, polysaccharides, mµng tÕ bµo)

YÕu tè ¶nh h ëng ®Õn sù xuÊt hiÖn dÞ øng thuèc

§ êng ® a DN vµo : – TB /TM; tiªm trong da vµ tiªu ho¸ lµ 3 con ® êng hay

gÆp nhÊt.

– Ngoµi ra cã thÓ gÆp víi bÊt kú con ® êng nµo : TX qua da, niªm m¹c, tiªm trong khíp, trong çc khoang kÝn

LiÒu: Kh«ng quan träng

– Ng êi th êng cã biÓu hiÖn PV cã møc ®é P¦ kÐm nÆng h¬n so víi çc lÇn P¦ ®Çu tiªn nÕu liªn tôc TX l¹i víi DN

C¬ ®Þa: Kh«ng râ ngoµi TS tiÕp xóc víi DN

T¹ng ®Æc øng víi t×nh tr¹ng ®a mÉn c¶m

LÞch tr×nh dïng thuèc: Dïng gi¸n çch dÔ g©y khuynh h íng bÞ mÉn c¶m

YÕu tè ¶nh h ëng ®Õn sù xuÊt hiÖn dÞ øng thuèc

B¶n chÊt cña thuèc dïng: 80% ph¶n øng dÞ øng thuèc do:

Penicillin

Cephalosporins

Sulphonamides

Aspirin /NSAIDs

Ph©n lo¹i c¸c ph¶n øng dÞ øng thuèc cña Gell vµ Coombs

Type 1Type 1: T¨ng qu¸ mÉn tøc th× - Trung gian qua IgE

- XÈy ra trong vßng vµi min tíi 4-6 h sau TX

Type 2: Cytotoxic reactions- T ¬ng t¸c thuèc-kh¸ng thÓ

trªn bÒ mÆt tÕ bµo g©y ph¸ huû tÕ bµo; vdô thiÕu m¸u tan m¸u do penicillin, quinidine, quinine,cephalosporins

Ph©n lo¹i c¸c ph¶n øng dÞ øng thuèc cña Gell vµ Coombs Type 3Type 3: BÖnh huyÕt thanh (serum

sickness)- Sèt, ph¸t ban (mµy ®ay ,phï Quincke),

næi h¹ch; l¸ch to , ®au khíp - B¾t ®Çu: 2 ngµy tíi 4 tuÇn

- Penicillin lµ nguyªn nh©n th êng gÆp nhÊt

Type 4Type 4: Delayed type hypersensitivity

- MÉn c¶m víi thuèc; t¸ d îc hay chÊt b¶o qu¶n thuèc ( vdô parabens, thimerosal)

DÞ øng penicillinDÞ øng penicillin

Kh¸ng sinh nhãm beta lactam Ph¶n øng type 1: XÈy ra ë 2% c¸c

BN ®ang dïng penicillin ChÊt chuyÓn ho¸ cña penicillin :

- 95%: benzylpenicilloyl moiety (“major determinant”)

- 5%: benzyl penicillin G, penilloates, penicilloates (“minor determinants”)

DÞ øng penicillinDÞ øng penicillin

Test da: Penicillin G, Prepen (benzyl-penicilloyl-polylysine): tû lÖ (-) gi¶ lªn tíi 7%

Tho¸i triÓn dÞ øng penicillin - 50% mÊt dÞ øng penicillin trong vßng 5 n¨m- 80-90% mÊt t×nh tr¹ng nµy trong vßng 10 n¨m

DÞ øng cDÞ øng cephalosporinephalosporin

Nh©n beta-lactam vµ chuçi bªn amide t ¬ng tù nh penicillin

Møc ph¶n øng chÐo ë ng êi dÞ øng víi penicillin lµ: 5% ®Õn 16%

Test da víi thµnh phÇn g©y dÞ øng cña penicillin ph¸t hiÖn ® îc nhiÒu song kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c BN bÞ dÞ øng cephalsporin

““Ampicillin rash”Ampicillin rash”

Ban kh«ng liªn quan víi miÔn dÞch (non-immunologic rash): Ban kh«ng ngøa d¹ng d¸t lín (maculopapular, non-pruritic rash)

XuÊt hiÖn sau khi dïng thuèc 3 ®Õn 8 ngµy

TÇn suÊt : 5% ®Õn 9% BN ®ang dïng ampicillin hay amoxicillin; 69% ®Õn 100% ë ng êi bÞ t¨ng BC ®¬n nh©n nhiÔm khuÈn hay leucemia dßng lympho cÊp

Ph¸i ® îc ph©n biÖt víi ph¸t ban thø ph¸t do dÞ øng ampicillin hay amoxicillin

MÉn c¶m víi MÉn c¶m víi sulphonamidesulphonamide Thuèc nhãm sulpha cã tÝnh KN cao h¬n so

víi c¸c KS nhãm beta lactam

Ph¶n øng chung: drug eruptions (e.g. maculopapular hay morbilliform rashes, erythema multiforme,)Ph¶n øng type 1: Mµy ®ay, PV ….

Kh«ng cã test da tin cËy ®èi víi thuèc nhãm sulpha

T¸i tiÕp xóc: Cã thÓ g©y viªm da bong vÈy (exfoliative dermatitis), HC Stevens-Johnson

MÉn c¶m víi aspirin vµ kh¸ng viªm non steroid

Ph¶n øng gi¶ dÞ øng (pseudoallergic reactions) - Mµy ®ay/ phï Quincke

- Hen - Ph¶n øng d¹ng PV (anaphylactoid

reaction) TÇn suÊt : 0.2% d©n chóng 8-19%

ng êi bÞ hen 30-40% cã polyp & viªm xoang

ASA quatrad: Hen, Viªm xoang, mÉn c¶m víi Aspirin , Polyps mòi

MÉn c¶m víi Aspirin & NSAID Kh«ng cã test da hay test trªn in vitro

test gióp ph¸t hiÖn t×nh tr¹ng mÉn c¶m víi ASA hay NSAID

§Ó c¶i thiÖn hay lo¹i trõ coa hay kh«ng mÉn c¶m víi ASA: “oral challenge to ASA” ( lµm trong BV)

Gi¶i mÉn c¶m víi ASA: Tû lÖ thµnh c«ng cao ®èi víi hen do aspirin g©y nªn; tû lÖ kÐm ®èi víi mµy ®ay do thuèc g©y nªn

Xö trÝ dÞ øng thuèc

Ph¸t hiÖn thuèc bÞ nghi vÊn nhÊt (dùa vµo khai th¸c TS).

TiÕn hµnh test lÈy da ( nÕu cã thÓ).

C¬ b¶n lµ tr¸nh TX víi thuèc g©y dÞ øng bÞ nghi vÊn hay thñ ph¹m.

Tr¸nh TX víi c¸c thuèc cã nguy c¬ g©y ph¶n øng chÐo (nh tr¸nh dïng cephalosporins ë BN dÞ øng penicillin).

Gi¶i mÉn c¶m thuèc g©y dÞ øng nÕu b¾t buéc ph¶i TX

Gi¶i mÉn c¶m víi thuèc g©y dÞ øng

C¬ sëC¬ së: Dïng thuèc víi liÒu t¨ng dÇn trong vßng nhiÒu h tíi nhiÒu ngµy. Th êng b¾t ®Çu b»ng liÒu chØ kho¶ng 0,1% liÒu th êng dïng

soc phan ve va di ung thuoc

Documents