seminarski rad - film kao sredstvo propagande i partizanski film

Film kao sredstvo propagande________________________________________________________________________

Seminarski rad I

FILMKAO SREDSTVO PROPAGANDE

FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI CETINJE

Predmet: Filmska produkcija IProfesor: Radomir MilovićAsistent: Sehad ČekićStudentkinja: Aleksandra MarićDatum: 16.06.2007.

________________________________________________________________________


UVOD

Jedan nedavni dogadjaj koji je uzdrmao duhove kako jugo-nostalgičara tako i njihovih ljutih protivnika, vrlo precizno je usmjerio i moja razmišljanja o tome kako da obradim temu ovog eseja. Kao i sve emotivne pobude, tako prokažene i nepopularne na ovom našem pretvrdom Balkanu, i ova moja nosi rizik da "skrenem sa teme" i zaključim kako nam je samo ljubav potrebna, pa ako postoji i jedan film na svijetu koji je ostavio traga vršeći "ljubavnu propagandu", da je onda pravda (i funkcija filma) zadovoljena, a da propaganda u ime ljubavi treba da je vizija za sve sadašnje i buduće filmske stvaraoce. No...

Desilo se naime da je nedavno, čuveni Velimir Bata Živojinović, suočen sa vrlo teškom operacijom na srcu za koju nije znao hoće li imati pozitivan ishod (u međuvremenu je uspješno operisan), pozvao svog nekadašnjeg najboljeg prijatelja i partizanskog filmskog saborca Borisa Dvornika, sa kojim inače zbog politike nije prijateljevao skoro16 godina, da ga posjeti u bolnici prije operacije! Ovaj poziv, dočekan sa neviđenim čuđenjem i talasanjem i sa srbijanske i sa hrvatske strane, natjerao me je da zaključim kako ova žestoka propaganda (kao na filmu), u ime ljubavi i prijateljstva nije imala niti političke niti bilo kakve druge ovozemaljske sponzore (valjda?), već da je "sredstva donirao" viši um koji stanuje u našim srcima. Kao i da se, uz pomoć kosmičke pravde, ovoj dvojici "ratnih drugova" koji su za potrebe ondašnje ideologije, oborili desetine njemačkih aviona, porušili stotine mostova i ubili na hiljade neprijateljskih vojnika, ta silna propaganda isplatila: i ne želeći to, jer ovo je ipak bio privatni epilog dvojice glumaca, njihova priča katarzički je djelovala na kolektivnu svijest (čiji su dio) o propagandi, propagiranju i propagandistima. A da će u nekoj formi poslužiti kao predložak za budući film, i ne sumnjam.

Kako su najljepše ljubavne filmske priče poput one u "Kazablanci" ili "Prohujalo sa vihorom" istovremeno i ratne priče, ili su "početak jednog divnog prijeteljstva", ovaj esej će se baviti ratnim filmom koji je najviše poslužio u propagandne svrhe u svjetskim okvirima. U našim uslovima to podrazumijeva bavljenje partizanskim filmom, doduše lišenim izlivom ljubavnih emocija dvoje zaljubljenih bića ali ne i patriotske ljubavi prema bivšoj nam domovini, samoupravnoj i nesvrstanoj Jugoslaviji. Uz naravno opšte naznake o "doktorima propagande" na filmu i onoga što propaganda na filmu u svojoj suštini jeste, iz ugla domaćih i stranih teoretičara filma i publicista sa EX YU prostora, nadam se da će cjelina biti zaokružena a tema adekvatno obrađena.

________________________________________________________________________


FILM I PROPAGANDA

Za uticaj propagande kroz film, Miloš Tomin u svom stručnom tekstu na ovu temu, tvrdi ne samo da je potcjenjen, nego da mu se štaviše i ne poklanja pažnja ili da je u pitanju čak zavjera ćutanja. Tomin ukazuje na to da nijedna zemlja nije imuna na ovu vrstu propagande i da ona, u nekim filmovima ma koliko se to negiralo, čak predstavlja krajnji cilj, a da možemo razlikovati više vrsta tih uticaja. Odnosno, razlikovati "otvorenu propagandu tj. propagandni film u kome je poruka očigledna ili manje više neprikrivena pri čemu podrazumevamo proizvode socijalističke škole poput Oklopnjače Potemkin, Oktobra, Trijumfa volje, preko kapitalističke varijante ratne serije Zašto se borimo? do dokumentarnih filmova na kojima su učestvovali velikani Holivuda Ford i Hičkok..., i narativnih filmova gdje je propaganda apsorbovana... Aleksandar Nevski, Veliki kralj,Ta Hamiltonova žena...

Drugi uticaj ovih filmova je u pružanju umetničkog obrasca i kulturnog šablona kojim su gledaoci uslovljeni putem filma kroz televiziju, ... što na kraju proizvodi željeni krajnji efekat - političku akciju ili pasivizaciju."*

RUSIJA

Nakon Oktobarske revolucije, Sovjetski savez prihvata film kao svoju umjetnost (Lenjin: "Film je za nas od svih umjetnosti najznačajniji"), pa postojanje svih mogućih uslova za njegov razvoj, dovodi, u godinama koje slijede, do stvaranja zlatnog doba sovjetskog nijemog filma.

Tretirajući događaj koji je prethodio Oktobarskoj revoluciji, pobunumornara na oklopnjači Potemkin u Odesi, reditelj Sergej Ejzenštajn je napravio film koji je nazvan najsavršenijim i najkonciznijim primjerom filmske strukture u istoriji kinematografije. Jedan je od najvažnijih i najuticajnijih filmova koji je ikada snimljen, pored toga što je postao simbolom socijalističke revolucije, revolucionarni uticaj je izvršio i u domenu filmske montaže.

Dejvid A.Kuk film naziva snažnom manipulacijom reakcije publike,koji je snimljen da osvoji najveće moguće simpatije publike. "Ovo treba da posluži kao podsećanje na to da je sovjetski "realizam" u svom korenu bio popularni ideološki film, čiji je programski zadatak bio agitacijski i didaktički. To je bio, drugačije rečeno, film političke propagande i indoktrinacije. To što je Ejzenštajn imao ovakvu tendenciju ne bi trebalo da začuđuje, jer je on u to vreme bio predani marksista, čiji je stvaralački rad na filmu subvencionirala država od koje je u potpunosti zavisio."**

_____________________________________________________________* Miloš Tomin, Film i propaganda, Festival filmskog scenarija Vrnjačka banja, 2002, str. 71

________________________________________________________________________


** David A.Cook, Istorija filma I, CLIO, Beograd, 2005, str.225

"Oklopnjača Potemkin", režija Sergej Ejzentštajn, 1925.

Tomin govori i o skrivenoj istini i kaže da "... je pobuna prikazana kao spontani događaj koga pokreću mornari, ... široke radničke mase koje više ne mogu da trpe ugnjetavanje oficira; time se daje ideološka dimenzija koja ... omogućava potpaljivanje emocija čiji je krajnji cilj željena akcija ... u ovom slučaju gnev koji je pravedno uperen protiv klasnog neprijatelja. Istina je, naravno, nešto sasvim drugo. Pobunu na oklopnjači pokrenula je grupa oficira koji su pripadali zajedničkoj masonskoj loži. Ovde je na očigledan način postignuto dejstvo ideoloških motiva na oba načina kroz sinergiju partijskog cilja, prikazivanja pobune kao dejstva osvešćene klase i primene identifikacije radi žrtvovanja što se postiže dejstvom samog filma kao narativne umetnosti."**

Za razliku od Oklopnjače Potemkin, koga po Tominu, možemo svrstati u propagandu I kategorije, Aleksandar Nevski predstavlja primjer propagande II kategorije, jer je istorijski i politički izmješten u pred ideološko doba. Pošto u tom istorijskom periodu nije postojao adekvatan klasni sukob koji bi odgovarao potrebi vladajuće ideologije, Aleksandar Nevski je možda najbolji primjer upotrebe vizuelne prirode filma za skriveno plasiranje ideološke poruke... U nedostatku klasnog u Nevskom je neprijatelj prikazan kao Tevtonska horda koja preti da uništi majku Rusiju.

NJEMAČKA

Posljedice krize i prve mjere za ozdravljenje njemačke kinematografije udvadesetim godinama prošlog vijeka, poklapajaju se vremenski sa dolaskom nacista na vlast."Nacisti, koji su odvajkada pridavali kinematografiji veliki značaj, zaveli su u toj delatnosti novi državni poredak. Duboke promene koje su oni toj grani nametnuli - počev od finansiranja pa do eksploatacije - bile su __________________________________________________________

________________________________________________________________________


** Miloš Tomin, Film i propaganda, Festival filmskog scenarija Vrnjačka banja, 2002, str. 73-74

inspirisane ekonomskim i političkim idejama. Isključenje jevrejskog kapitala i jevrejskih umetnika ubrzalo je krizu i u isto vreme težnjama za udruživanjem dalo zamah kakvog nije bilo u dotadašnjem ekonomskon razvitku. Dok je, s jedne strane, broj prodatih ulaznica na nacionalnom tržištu, počevši od 1933. neprestano rastao, dotle je uvoz na inostrana tržišta padao. Uzrok tog pada bio je u prvom redu ideološki otpor na koji je nemački film nailazio u inostanstvu, ali su, osim toga, uzrok tome bili i povećani troškovi proizvodnje. Uzrok povećanja troškova bio je iznad svega neprirodan porast honorara glumcima prouzrokovan isključenjem jevrejskih glumaca: od 1933. do 1935. honorari zvezda su u nemačkoj kinematografiji porasli za 220 %."*

U vrijeme trajanja II svjetskog rata, pritisak na kinematografe u Njemačkoj, bio je toliko jak, da su se proizvodili filmovi bez ikakve umjetničke vrijednosti, a propaganda je imala najdirektnije oblike i metode, bilo da se radi o istorijskim temama ili o motivima iz rata."Najnehumaniji politički pokret u istoriji nije uspeo da ostvari ni jedno vrednije umetničko delo u kinematografiji, a razlog tome treba tražiti u činjenici da je osnov umetnosti humanost... Taj nehumani poredak je jedino uspeo da kinematografiju čvrsto organizuje i do kraja kontroliše. Snimljeni su milioni metara filmske trake, jer su brojni filmski snimateljli bili zaduženi da snimaju sve što bi moglo koristiti nacističkoj propagandi. Svaka vojna jedinica imala je Propagandnu grupu, koja je svoje materijale slala na centralno mesto, gde su montirani propagandni filmovi za prikazivanje u Nemačkoj i u bioskopima porobljenih zemalja."**

Po mnogima najpoznatiji primjer otvorene propagande na filmu kao i propagandnog dokumentarnog filma, jeste remek djelo filmske umjetnosti uopšte, Trijumf volje Leni Rifenštal. Ovaj dokumentarac je zapis sa velikog zbora nacista u Nirnbergu, u kome je trideset filmskih kamera snimilo nepreglednu masu uniformisanih nacista i tako "svjedočilo" o formalnoj čistoći i monumentalnosti nacističke Njemačke. Ova rediteljka je snimala i dugometražni dokumentarni film sa berlinske Olimpijade (Olimpija II) koji je trebalo da u skladu sa nacističkim kultom tijela - proslavi njemačku naciju. Desilo se međutim da su sportski rezultati crnih atletičara, naročito Džesija Ovensa, pokvarili ove planove.

“Doktor propagandnih nauka, Dr Gebels, iako se deklarativno gnušao MikiMausa i Holivuda, i hvatao za pištolj kad god bi se pomenula kultura, satima je proučavao propagandna dostignuća protivnika, pa nije tajna da su njegovi uzori bili Ejzenštajn i Oklopnjača Potemkin, kao i Prohujalo sa vihorom, prvi zbog vizuelne

__________________________________________________________________________________________* Peter Behlin, Film kao roba, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002, str. 69

________________________________________________________________________


** Sreten Jovanović, Osnovi filmske produkcije, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd, 2005, str. 81-82 *** Dinko Tucaković, Naknadna pamet i kako je steći, Festival filmskog scenarija Vrnjačka banja, 2002, str. 98

beskompromisnosti i efikasnosti, a drugi što je na epski način zagovarao naci-ideal zemlje i krvi... Kroz Rifenštalovu udario je standarde ovoj «umetnosti» “ ***

Načini propagande u filmovima tzv.druge kategorije, tj, kroz narativni film nacističke Njemačke, po Tominu, vrlo su interesantni jer su u mnogim filmovima vrlo suptilni i predstavljaju početak primjene ideologije putem karakterizacije, scenarija i suptilne ikonografije, metoda koje kulminiraju u savremenom holivudskom filmu. Tako na primjer, Zlatni grad je priča o seoskoj djevojci koja bježeći od strogog oca, stiže kog rođaka svoje majke u Prag gdje, na žalost,biva zavedena, rađa vanbračno dijete i nakon još jednog sukoba sa ocem, tragično umire. Porodica u Pragu je u originalnoj drami njemačka dok su u filmu u pitanju Česi a samo zlato u naslovu kao i etnička izmješanost Praga jasno ukazuju da je grijeh zbog koga je kažnjena junakinja – rasni, a ne protivljenje tradiciji, tj.ocu.

BRITANIJA

Čerčil je u nastojanju da uvuče SAD u rat i jedino tako osigura otpor Britanije Trećem rajhu, organizovao je i angažovao ogromnu propagandnu mašinu i mrežu pro-britanski nastrojenih agenata. Pošto je zaključeno da će igrani filmovi biti najpogodnije oružje u propagandi, Amerikancima je serviran film Ta Hamiltonova žena o ljubavi Ledi Hamilton i Admirala Nelsona.

Tri filma koje je pred sam početak rata snimio Englez Majkl Pauel jasno su poručivala Americi da se pridruži Britaniji u borbi protiv fašizma. «Konačno, za svoje usluge za britansku stvar, Alfred Hičkok je dobio plemićku titulu.» (Tomin)

PARTIZANSKI RATNI FILM

Prema stručnom tekstu o klišeima ratnog filma N. Daković*, čijim ću se navodima baviti do kraja ovog poglavlja, tradiciju od Slavice (1947.) do Sutjeske (1973.), zgodno je sagledati kroz dva imenitelja: spektakularnost podjele, ulaganja, trajanja i specijalnih efekata koja se uvećavala prateći spori ali izvjesni, makar i prividni ekonomski bum zemlje; i kao stalni napor za ponovnim pisanjem istorije uz stvaralačku slobodu vođenu aktuelnim propagandno političkim ciljevima.Užička republika, Desant na Drvar, Bitka na Neretvi, Sutjeska, uspostavljaju jasne standarde.

Osnovna žanrovska odrednica «crvenog vesterna» je istorijski spektakl. Druga kvalifikacija ukazuje na spregu sa vesternom – akcijom, efikasnošću, borbom za ____________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________


* Nevena Daković, Klišei ratnog filma ili ratni film kao kliše, Festival filmskog scenarija, Vrnjačka Banja 2002, str. 24-29

Filmovi Veljka Bulajića - Bitka na Neretvi i Kozara

kodifikaciju pravne države, moralom i mitologijom pojedinca koji se bori i žrtvuje za opšte ciljeve. Izvjesna ironija nastaje uspostavljanjem istorijske analogije jer je vestern, kao najautentičniji američki žanr, najeksplicitnija mitologizacija američke istorije, odnosno, kapitalističko – demokratsko – građanskog društva, «Crveni vestern» kao vjerovatno najoriginalnija YU filmska vrsta, je mitologizacija, stvaranje aure legende oko rađanja komunističkog društva kroz proces revolucije, isprepleten sa borbom za oslobođenje.

Partizanski ratni film melodramski funkcioniše na nekoliko nivoa. Jedna od glavnih odlika je pojednostavljena moralna polarizacija (crno-bijelo, dobro-loše), i neizbježni trijumf pravde. Nosioci patrijarhalnog, melodramski besprekornog rodoljublja su otac, porodica, domovina, vojska. Klasična romansa ne postoji ali je obavezni sporedni elemenat ratišta. Ljubavni par su doktorka ili bolničarka i komandant ili mitraljezac, upamćeni po patetičnim dijalozima pseudo suspregnute emocionalnosti: Odsjekla sam kosu jer se vijorila u borbi (Božidarka Frajt u Neretvi), Donesi mi jagode sa Savinog groba (Milena Dravić u Neretvi). Melodramska kulminacija je govor upečatljivih fraza pa je često citiranje Titovih riječi i poruka: Prozor mora pasti; Borimo se kao da smo u punom sastavu.

Shodno idealima bratstva i jedinstva, plejada glumaca bila se specijalizovala za populističke tipove multinacionalne Jugoslavije – kao Srbin, Hrvat, Dalmatinac, Slovenac, Makedonac, pojavljivali su se Ljubiša Samardžić, Bata Živojinović, Boris Dvornik, Petre Prličko, Bert Sotlar. Zahvaljujući ovim filmovima jugo kinematografija je napravila prve korake na medjunarodnoj sceni a stvorene su i

________________________________________________________________________


prve domaće filmske zvijezde. Neke, poput Bate Živojinovića, pronijeli su slavu žanra po svijetu.

PRIČA SA POČETKA

Vraćam se na priču sa početka u kojoj su nekadašnji najbolji prijatelji, postavši članovi (i propagandisti) partija na vlasti pred, za vrijeme, i nakon posljednjeg rata na ovim našim prostorima - prestali biti prijatelji. Pošto su izrekli dosta uvreda na račun onog drugog, prekinuli su kontakt. Prije tri godine, za vrijeme boravka u Crnoj Gori gdje snima reklamu, sa svog mobilnog telefona, i ljubaznošću mladića sa kojim je radio i koji mu daje broj, Boris Dvornik naziva Batu Živojinovića. Razgovaraju skoro pola sata ali se kontakt ponovo prekida. I tek sada, suočen sa smrću, Bata poziva Borisa.

Valja podsjetiti na zasluge veterana ratnog filma bivše Jugoslavije. Bata Živojinović je Beogradjanin koji je rođen na Kosmaju i koji je počeo da se bavi glumom prije 50 godina. Od tada je igrao u 250 filmova i oko 50 TV serija što nije pošlo za rukom nijednom glumcu sa ovih prostora. Čuveni nadimak Bata Životinja dali su mu u Beogradskom dramskom pozorištu kada je jedne godine uspio da odigra 365 predstava.

Uloga u filmu Valter brani Sarajevo donijela mu je veliku slavu u Kini a ušao je i u Ginisovu knjigu rekorda kao glumac čije je filmove vidjelo najviše ljudi na svijetu: Kinezi, kojih je milijardu i tri stotine miliona, ovaj film gledaju konstantno već 35 godina. Kada je prije dvije godine Bata boravio u Kini, bio je zaprepašćen reakcijama gradjana koji su na ga na svakom koraku prepoznavali a jedan Kinez je čak rekao svom sagovorniku: Ovo je NAŠ poznati glumac.

Među filmovima i serijama koje voli nalaze se Ptice koje ne polete, Lepa sela lepo gore, Bolji život, Balkan ekspres, Čudo neviđeno, Sivi dom, U raljama života, Pas koji je voleo vozove, Breza, Diverzanti, Skupljači perja, Tri, Kozara, Vlak bez voznog reda.

Boris Dvornik je Splićanin. Karijeru je započeo u pozorištu, da bi 1960.debitovao u filmu 9. krug koji je bio nominovan za Oskara. Uslijedile su brojne značajne uloge u filmovima u rasponu od partizanskog žanra do onih urbane tematike, a zatim i status TV zvijezde. Najveća je zvijezda Televizije Zagreb, kroz uloge Roka Prča u Našem malom mistu, Dimnjičara u Kapelskim kresovima, Meštra u Velom mistu.

Jedan od popularnih simbola Dalmacije: sa velikom lakoćom je tumačio «...dalmatinske ljude – prepoznatljive tipove ali u isto vrijeme ljude originalne, složenih

________________________________________________________________________


psihologija, svakako beskrajno šarmantne. Smišljao bi prepoznatljive manire, poštapalice, što je dio njegovog komičarskog habitusa i tehnike ali njima bi lik mogao precizno izraziti i vlastita različita stanja i emocije...»*

Nakon što Živojinović poziva Dvornika da ga posjeti prije operacije u Beogradu, diže se velika medijska galama. Nisam bila u situaciji da pratim medije iz Srbije, osim štampanih, ali sam bila svjedok interesovanja hrvatskih novinara na privatnoj televiziji TV NOVA i Nacionalnoj televiziji. Prilikom gostovanja u popularnoj emisiji državne TV, Nedjeljom u dva, koju vodi britki Aleksandar Stanković, Dvornik je odgovarao na mnoga neprijatna pitanja. Odlično se držao tom prilikom a na komentar voditelja da je dobro prošao na telefonskom referendumu u kojem 64% gledalaca odobrava njegovo ponovno druženje sa Živojinovićem, a 36% to smatra neumjesnim, a u odnosu na isti postupak sproveden u Splitu gdje su mišljenja bila podjeljena 50:50 tj. da mu «Splićani baš i nisu dali puno», Dvornik je rekao da njemu Splićani nikada ništa i nisu dali i da su sve nagrade koje je dobio došle sa drugih strana. A na molbu da kaže da li je na kraju eto izabrao Hrvatsku ili Batu, Dvornik je odgovorio: «Reagujući na sve ovo što mi se dešava ja nisam razmišljao o tome na takav način tj. da treba da biram između to dvoje. Samo sam obećao pomoć starom prijatelju i to je sve.» A kako je voditelj insistirao da kaže šta je izabrao, Dvornik je rekao da «eto ispada, da sam izabrao Batu».

Nakon mnogo nagovaranja, dva glumca su pristala da se javno suoče u telefonskom mostu TV NOVA.

Živojinović: Ta podrška našem druženju i u prijateljstvu je simbolična. Ona se ne odnosi samo na nas dvojicu, već ja mislim da se odnosi na celokupan hrvatski i srpski narod. I ne postoji biće u Srbiji koje ne daje podršku našem dugom i trajnom prijateljstvu, i željno je da se to pravo prijateljstvo nastavi. Ovom svetu, čitavom, dosta je svega lošeg što se događalo.

Dvornik: Ja bih svašta napravio kad vidim svoga prijatelja Batu, ali morat ću slušat njega. Ovo što je Bata sad rekao potpuno je točno. Mi ne nosimo prijateljstvo samo sebi, već i svijetu. To se od nas i očekuje. A ono što meni Bata kaže, to ću ja i napraviti. Kad bude operiran, ja ću čekati da to bude gotovo, da izađe vanka, da se vidimo. Sutradan opet.

ZAKLJUČAK

Vazduh trepti kao da nebo gori.Sprema se oluja. (Valter brani Sarajevo)

________________________________________________________________________


_______________________________________________________________* Leksikon YU mitologije, Beograd: Rende, 2004.

Baš tako ja vidim daljnja kretanja na ovom našem zaraćenom i posvadjanom Ex YU prostoru – nastupiće oluja ali dobrih vibracija i pomirenja. Do nekog novog rata jer istorija se ponavlja a Balkan je dokazano Bure baruta.

Stariji su pokazali mlađima da su se malo “zaigrali i da je stvar otišla predaleko” ali da evo prave vrijednosti nikada ne gube na značaju. U pravi čas, kažem, jer stasale su nove mlade generacije koje iz dna duše mrze one preko granice. A nikada nisu bili tamo niti poznaju nekog. Mrze ih “na daleko”. I neće da raščišćavaju stvari jer ih nisu ni zakuvali. Zato se nadam da će ova vrsta propagande naći svoje mjesto na filmu. Mislim da je vrijeme da neki scenarista odavde zašilji svoj plajvaz i krene sa pričanjem priče o ljubavi i prijateljstvu.

Bilo da je riječ o vremenu Drugog svjetskog rata ili ovog posljednjeg, bilo da je riječ o 70, 80, ili 90-im, bilo da su ciljna grupa oni izgubljeni ili oni “pronađeni”, bilo da su iz jedne,druge, treće, četvrte ili pete… crkve, bilo da su sa sjevera ili sa primorja, spremni smo za priču o dobrim i poštenim ljudima iz Crne Gore koji će da posvjedoče zašto treba živjeti i zašto se boriti. Pa i djeca znaju da u ratu između dobra i zla uvijek pobijedi dobro. Na to treba samo podsjetiti.

I dati riječ filmu. I ne rugati se Holivudu koji je dao najbolju definiciju filma do sada a po kojoj je film “nešto veće od života”. Jer nemoguće je učiti iz samo jednog našeg života i ličnim iskustvom posvjedočiti životne istine. Treba učiti od filma i onoga što nam poručuje. Šta god to bilo, lakše ćemo prepoznavati zablude. Na velikom platnu lako se vide.

I konačno, ako je nedovoljno jasna veza između ljubavi i prijateljstva sa ratnim filmom, podsjetiću da on ima jednu jako značajnu podvrstu a to je antiratni film. Kako god ga zvali, njegove poruke treba da su bitne.

LITERATURA (i ostali izvori)

Zbornik tekstova, Izazov ratnog filma, Festival filmskog scenarija-Vrnjačka Banja, 2002.

Behlin Peter, Film kao roba, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2002.

________________________________________________________________________


Leksikon filmskih i televizijskih pojmova - CD ROM, Univerzitet umetnosti, Beograd, 2002

Leksikon YU mitologije, Beograd: Rende, 2004.

David A.Cook, Istorija filma I, CLIO, Beograd, 2005.

Sreten Jovanović, Osnovi filmske produkcije, Fakultet dramskih umetnosti Beograd, 2005.

Snimak TV emisije Nedjeljom u 2, HRT 1, novembar 2006.

Snimak TV emisije Dnevnik, TV NOVA, novembar 2006.

www.wikipedia.org

www.filmskabanka.com

SADRŽAJ

Uvod.................................................................................................................. 2Film i propaganda.............................................................................................. 3Rusija................................................................................................................. 3Njemačka........................................................................................................... 4Britanija............................................................................................................. 6Partizanski ratni film......................................................................................... 6Priča sa početka................................................................................................. 7Zaključak........................................................................................................... 9Literatura (i ostali izvori)................................................................................. 10Sadržaj.............................................................................................................. 11Dodatak ............................................................................................................12

________________________________________________________________________

http://www.filmskabanka.com/

http://www.wikipedia.org/


Bata Živojinović kao VALTER na istoimenoj etiketi za kinesko pivo

________________________________________________________________________

seminarski rad - film kao sredstvo propagande i partizanski film

Documents