S A Y F A 2

D İ P N O T

S A Y F A 3 S A Y I 5

S A Y I 5 S A Y F A 4

S A Y F A 5

EDİTOumlRDEN

elamlar Sevgili Okur

Sizlerin karşısına her seferinde oumlzel konularla ve dosyalarla ccedilı-

kabilmek iccedilin yayın ekibimizle birlikte yoğun bir mesai harcıyor ve keyifle ccedilalışıyo-

ruz Yine keyifli ve oumlzel bir sayı ile karşınızdayız Oumlnceki sayımızdaki ldquoDijital Duumlnya-

da Ccedilocuk Olmakrdquo isimli dergimize goumlsterdiğiniz yoğun ilgi ve teveccuumlh iccedilin teşek-

kuumlr ederiz Gerek velilerimizden gerekse meslektaşlarımızdan guumlzel doumlnuumltler al-

dık Bu ilgiden aldığımız guumlccedille yeni sayımızda oumlğrencilerimizin meslek seccedilimi konu-

sunda yaşadığı kararsızlıkları ccediloumlzmelerine yardımcı olmak amacıyla ldquomeslek seccedilimi

ve kariyer planlamardquo konusunda bir sayı hazırlamaya karar verdik

Ccedilağdaş bir toplumda oumlzguumlr bir bireyin oumlnemli gelişim goumlrevlerinden biri de

mesleğini seccedilmesidir Bir kimsenin herhangi bir konuda doğru bir seccedilme işlemi

yapılabilmesi ya da başka bir deyişle sağlıklı karar verebilmesi iccedilin her şeyden

oumlnce neler istediğini ve bunları elde edebilmek iccedilin ne gibi olanaklara sahip oldu-

ğunu bilmesi gerekir Bunun neticesinde yapması gereken ccedileşitli seccedilenekleri ince-

leyip her birinin isteklerine ve koşullarına ne derece uygun olduğunu değerlendir-

mektir Ccedilarşıya ccedilıkmadan oumlnce alacağı şeylerin listesini yapan ve bunlar iccedilin yeterli

parası olup olmadığını yoklayan ccedilarşıdaki malların kalite ve fiyatlarını inceleyerek

gereksinmelerine ve parasına uygun bulduklarını alan bir kimsenin davranışı buna

oumlrnek olarak goumlsterilebilir Bu işlemleri dikkatli ve oumlzenli şekilde yapmayan kimse-

lerin hayal kırıklığı ile karşılaşmaları kaccedilınılmazdır

Bazı genccedillerin meslek seccedilimi gibi oumlnemli bir kararı oluştururken yukarıda

belirtilen gelişim goumlrevini gerektiği oumllccediluumlde yerine getiremedikleri ve bu yuumlzden

mutsuz oldukları goumlzlenmektedir Meslek seccedilimi kararının sağlıklı bir biccedilimde

oluşturulmasını guumlccedilleştiren bazı etmenler vardır Bunların bir boumlluumlmuumlnuuml genccedillerin

ccedilalışma duumlnyası ve insan nitelikleri hakkında edinmiş oldukları bir takım inanccedillar

ve genellemeler oluşturmaktadır Oumlrneğin uumllkemizde insanlar istedikleri meslek-

lere giremiyorlar Bu yargı hatalı bir genellemedir Bir kısım gencin yoksulluk ne-

deni ile istediği mesleğe giremediği doğrudur Ne var ki istenilen mesleğe gireme-

menin sadece maddi yetersizlikten ileri gelmediği varlıklı oldukları halde yanlış

alanlara youmlnelen genccedillerin de var olduğu goumlzlenmektedir Bu kişilerin hatası gir-

mek istedikleri mesleklerin niteliklerine uygun olup olmadığını sorgulamamaların-

dan kaynaklanmaktadır Bu genccediller az sayıda seccedilkin oumlğrenci alan ve başarılı olmak

iccedilin uumlstuumln akademik yetenek yanında suumlrekli ve duumlzenli ccedilalışma alışkanlığı da ge-

rektiren eğitim programlarına oumlzenmekte giremeyince hayal kırıklığına uğramak-

tadır

D İ P N O T

S A Y F A 6 S A Y I 5

Başka bir yanlış genelleme ise İnsanın toplumda saygı goumlrmesi iccedilin saygın bir mesleğin

uumlyesi olması gerekir Saygı goumlrme her insanın en doğal hakkıdır Ancak bunu saygın bir mesleğin

uumlyesi olarak sağlama beklentisi pek gerccedilekccedili değildir Ayrıca meslekleri saygın olan ve olmayanlar

olarak ayırmak da doğru değildir İnsan bir mesleğin başarılı bir uumlyesi olursa saygınlık kazanır Bu

da sahip olduğu yetenekleri gerektiren ilgi duyduğu etkinlikleri (meslek goumlrevlerini ) iccedileren bir

mesleğin uumlyesi olmakla gerccedilekleşebilir Bir kimsenin niteliklerine uymayan bir mesleğe girmesi

zayıf bir olasılıkla da olsa muumlmkuumln olabilir ama o mesleğin başarılı saygın bir uumlyesi olma olasılığı

yoktur

Meslek seccedilme durumunda olan genccedillerden bazıları oumlzellikle YKS tercih doumlnemlerinde biz-

lere ldquoGelecekte hangi meslekler geccedilerli olacaktırrdquo sorusunu sormaktadır Bu soruyu yanıtlayabil-

mek iccedilin bu genccedillere ldquo Kaccedil yıl sonraki geleceği oumlğrenmek istiyorsunrdquo diye sormak gerekiyor Tek-

nolojinin hızla gelişmekte olduğu bir duumlnyada bir mesleğin belki beş ya da on yıl sonrasını tahmin

edebiliriz Ondan sonra bu ccedilekici meslek teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak ekonomideki

değişimler sonucunda huumlviyet değiştirmiş olacak belki de pek ccedilok kişinin o alana girmesi sonucu

bu guumlnkuuml ccedilekiciliğini yitirecektir Uumllkemizde bunun değişik oumlrnekleri geccedilmişte yaşanmıştır ve ya-

şanmaya devam edecektir

Şunu unutmayın ki siz genccedillerin hangi mesleği seccediltiği değil bu hızlı değişime ayak uydura-

bilmek iccedilin ne gibi bilgi ve becerilerle donanmış olduğunuz oumlnemlidir Biliyorsunuz ki teknolojik

gelişme meslek goumlrevlerini kolaylaştırmakta el becerisi ve beden guumlcuumlnuumln yerini beyin guumlcuumlne bı-

rakmaktadır Bu nedenle genccedillerin matematik ve mantık alanlarında kendilerini iyi yetiştirmeleri

akıl yuumlruumltme yargılama yeteneklerini geliştirici etkinliklere ağırlık vermeleri gerekmektedir Ezber-

leme geccediler notla yetinme guumlnuuml kurtarma gibi tutumları benimseyenlerin gelecekteki değişimlere

ayak uydurma şansı zayıf olacaktır Gelecekte birkaccedil meslek ve sık sık iş değiştirme yanında bir guumln

boyunca birden fazla meslek icra etme durumunda olacak genccedillerin elden geldiği kadar spor el

sanatları guumlzel konuşma ve yazma gibi değişik yeteneklerini geliştirmeye de oumlnem vermeleri gere-

kir Boumlylece bir kimse guumlnuumlnuumln değişik zaman dilimlerini değişik yetenekleri ile ilgili işleri yaparak

geccedilirebilir Boumlylece hem gelirini artırabilir hem de ek bir iş yolu ile değişik becerilerini değerlendir-

me olanağı bulabilir Guumlnuumlmuumlzde insanlar buumlyuumlk iş yerlerinde bir ccedilok kişi ile işbirliği yaparak ccedilalış-

makta kendi kuumlccediluumlk iş yerinde birkaccedil ccedilırağı ile ccedilalışan insan sayısı giderek azalmaktadır O halde

geleceğin genci başkaları ile iletişim kurabilme ve işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalıdır

Değişik insanlarla değişik koşullarda ccedilalışabilme esnekliğine sahip olabilme belirsizliğe dayanabil-

me ve yaratıcılık da iş yaşamında başarıyı artırıcı kişilik oumlzellikleri olarak goumlruumlnmektedir Bir yaban-

cı dil oumlzellikle İngilizce bilmek kişinin iş bulma ve gelişme şansını artıracaktır

ARobbins lsquo da dediği gibi ldquoKendi geleceğini planlamayanlar başkalarının planının parccedilası

olurlarrdquo Bizler de bu sayımızda siz genccedillerin meslek ve kariyer gelişim seruumlveniniz de bir kılavuz

roluuml uumlstlenmeyi amaccedilladık Sevgi ve saygılarımla

Aysel KATARCI Besni RAM RehOumlğtPsikolojik Danışman

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 3 S A Y I 5

S A Y I 5 S A Y F A 4

S A Y F A 5

EDİTOumlRDEN

elamlar Sevgili Okur

Sizlerin karşısına her seferinde oumlzel konularla ve dosyalarla ccedilı-

kabilmek iccedilin yayın ekibimizle birlikte yoğun bir mesai harcıyor ve keyifle ccedilalışıyo-

ruz Yine keyifli ve oumlzel bir sayı ile karşınızdayız Oumlnceki sayımızdaki ldquoDijital Duumlnya-

da Ccedilocuk Olmakrdquo isimli dergimize goumlsterdiğiniz yoğun ilgi ve teveccuumlh iccedilin teşek-

kuumlr ederiz Gerek velilerimizden gerekse meslektaşlarımızdan guumlzel doumlnuumltler al-

dık Bu ilgiden aldığımız guumlccedille yeni sayımızda oumlğrencilerimizin meslek seccedilimi konu-

sunda yaşadığı kararsızlıkları ccediloumlzmelerine yardımcı olmak amacıyla ldquomeslek seccedilimi

ve kariyer planlamardquo konusunda bir sayı hazırlamaya karar verdik

Ccedilağdaş bir toplumda oumlzguumlr bir bireyin oumlnemli gelişim goumlrevlerinden biri de

mesleğini seccedilmesidir Bir kimsenin herhangi bir konuda doğru bir seccedilme işlemi

yapılabilmesi ya da başka bir deyişle sağlıklı karar verebilmesi iccedilin her şeyden

oumlnce neler istediğini ve bunları elde edebilmek iccedilin ne gibi olanaklara sahip oldu-

ğunu bilmesi gerekir Bunun neticesinde yapması gereken ccedileşitli seccedilenekleri ince-

leyip her birinin isteklerine ve koşullarına ne derece uygun olduğunu değerlendir-

mektir Ccedilarşıya ccedilıkmadan oumlnce alacağı şeylerin listesini yapan ve bunlar iccedilin yeterli

parası olup olmadığını yoklayan ccedilarşıdaki malların kalite ve fiyatlarını inceleyerek

gereksinmelerine ve parasına uygun bulduklarını alan bir kimsenin davranışı buna

oumlrnek olarak goumlsterilebilir Bu işlemleri dikkatli ve oumlzenli şekilde yapmayan kimse-

lerin hayal kırıklığı ile karşılaşmaları kaccedilınılmazdır

Bazı genccedillerin meslek seccedilimi gibi oumlnemli bir kararı oluştururken yukarıda

belirtilen gelişim goumlrevini gerektiği oumllccediluumlde yerine getiremedikleri ve bu yuumlzden

mutsuz oldukları goumlzlenmektedir Meslek seccedilimi kararının sağlıklı bir biccedilimde

oluşturulmasını guumlccedilleştiren bazı etmenler vardır Bunların bir boumlluumlmuumlnuuml genccedillerin

ccedilalışma duumlnyası ve insan nitelikleri hakkında edinmiş oldukları bir takım inanccedillar

ve genellemeler oluşturmaktadır Oumlrneğin uumllkemizde insanlar istedikleri meslek-

lere giremiyorlar Bu yargı hatalı bir genellemedir Bir kısım gencin yoksulluk ne-

deni ile istediği mesleğe giremediği doğrudur Ne var ki istenilen mesleğe gireme-

menin sadece maddi yetersizlikten ileri gelmediği varlıklı oldukları halde yanlış

alanlara youmlnelen genccedillerin de var olduğu goumlzlenmektedir Bu kişilerin hatası gir-

mek istedikleri mesleklerin niteliklerine uygun olup olmadığını sorgulamamaların-

dan kaynaklanmaktadır Bu genccediller az sayıda seccedilkin oumlğrenci alan ve başarılı olmak

iccedilin uumlstuumln akademik yetenek yanında suumlrekli ve duumlzenli ccedilalışma alışkanlığı da ge-

rektiren eğitim programlarına oumlzenmekte giremeyince hayal kırıklığına uğramak-

tadır

D İ P N O T

S A Y F A 6 S A Y I 5

Başka bir yanlış genelleme ise İnsanın toplumda saygı goumlrmesi iccedilin saygın bir mesleğin

uumlyesi olması gerekir Saygı goumlrme her insanın en doğal hakkıdır Ancak bunu saygın bir mesleğin

uumlyesi olarak sağlama beklentisi pek gerccedilekccedili değildir Ayrıca meslekleri saygın olan ve olmayanlar

olarak ayırmak da doğru değildir İnsan bir mesleğin başarılı bir uumlyesi olursa saygınlık kazanır Bu

da sahip olduğu yetenekleri gerektiren ilgi duyduğu etkinlikleri (meslek goumlrevlerini ) iccedileren bir

mesleğin uumlyesi olmakla gerccedilekleşebilir Bir kimsenin niteliklerine uymayan bir mesleğe girmesi

zayıf bir olasılıkla da olsa muumlmkuumln olabilir ama o mesleğin başarılı saygın bir uumlyesi olma olasılığı

yoktur

Meslek seccedilme durumunda olan genccedillerden bazıları oumlzellikle YKS tercih doumlnemlerinde biz-

lere ldquoGelecekte hangi meslekler geccedilerli olacaktırrdquo sorusunu sormaktadır Bu soruyu yanıtlayabil-

mek iccedilin bu genccedillere ldquo Kaccedil yıl sonraki geleceği oumlğrenmek istiyorsunrdquo diye sormak gerekiyor Tek-

nolojinin hızla gelişmekte olduğu bir duumlnyada bir mesleğin belki beş ya da on yıl sonrasını tahmin

edebiliriz Ondan sonra bu ccedilekici meslek teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak ekonomideki

değişimler sonucunda huumlviyet değiştirmiş olacak belki de pek ccedilok kişinin o alana girmesi sonucu

bu guumlnkuuml ccedilekiciliğini yitirecektir Uumllkemizde bunun değişik oumlrnekleri geccedilmişte yaşanmıştır ve ya-

şanmaya devam edecektir

Şunu unutmayın ki siz genccedillerin hangi mesleği seccediltiği değil bu hızlı değişime ayak uydura-

bilmek iccedilin ne gibi bilgi ve becerilerle donanmış olduğunuz oumlnemlidir Biliyorsunuz ki teknolojik

gelişme meslek goumlrevlerini kolaylaştırmakta el becerisi ve beden guumlcuumlnuumln yerini beyin guumlcuumlne bı-

rakmaktadır Bu nedenle genccedillerin matematik ve mantık alanlarında kendilerini iyi yetiştirmeleri

akıl yuumlruumltme yargılama yeteneklerini geliştirici etkinliklere ağırlık vermeleri gerekmektedir Ezber-

leme geccediler notla yetinme guumlnuuml kurtarma gibi tutumları benimseyenlerin gelecekteki değişimlere

ayak uydurma şansı zayıf olacaktır Gelecekte birkaccedil meslek ve sık sık iş değiştirme yanında bir guumln

boyunca birden fazla meslek icra etme durumunda olacak genccedillerin elden geldiği kadar spor el

sanatları guumlzel konuşma ve yazma gibi değişik yeteneklerini geliştirmeye de oumlnem vermeleri gere-

kir Boumlylece bir kimse guumlnuumlnuumln değişik zaman dilimlerini değişik yetenekleri ile ilgili işleri yaparak

geccedilirebilir Boumlylece hem gelirini artırabilir hem de ek bir iş yolu ile değişik becerilerini değerlendir-

me olanağı bulabilir Guumlnuumlmuumlzde insanlar buumlyuumlk iş yerlerinde bir ccedilok kişi ile işbirliği yaparak ccedilalış-

makta kendi kuumlccediluumlk iş yerinde birkaccedil ccedilırağı ile ccedilalışan insan sayısı giderek azalmaktadır O halde

geleceğin genci başkaları ile iletişim kurabilme ve işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalıdır

Değişik insanlarla değişik koşullarda ccedilalışabilme esnekliğine sahip olabilme belirsizliğe dayanabil-

me ve yaratıcılık da iş yaşamında başarıyı artırıcı kişilik oumlzellikleri olarak goumlruumlnmektedir Bir yaban-

cı dil oumlzellikle İngilizce bilmek kişinin iş bulma ve gelişme şansını artıracaktır

ARobbins lsquo da dediği gibi ldquoKendi geleceğini planlamayanlar başkalarının planının parccedilası

olurlarrdquo Bizler de bu sayımızda siz genccedillerin meslek ve kariyer gelişim seruumlveniniz de bir kılavuz

roluuml uumlstlenmeyi amaccedilladık Sevgi ve saygılarımla

Aysel KATARCI Besni RAM RehOumlğtPsikolojik Danışman

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y I 5 S A Y F A 4

S A Y F A 5

EDİTOumlRDEN

elamlar Sevgili Okur

Sizlerin karşısına her seferinde oumlzel konularla ve dosyalarla ccedilı-

kabilmek iccedilin yayın ekibimizle birlikte yoğun bir mesai harcıyor ve keyifle ccedilalışıyo-

ruz Yine keyifli ve oumlzel bir sayı ile karşınızdayız Oumlnceki sayımızdaki ldquoDijital Duumlnya-

da Ccedilocuk Olmakrdquo isimli dergimize goumlsterdiğiniz yoğun ilgi ve teveccuumlh iccedilin teşek-

kuumlr ederiz Gerek velilerimizden gerekse meslektaşlarımızdan guumlzel doumlnuumltler al-

dık Bu ilgiden aldığımız guumlccedille yeni sayımızda oumlğrencilerimizin meslek seccedilimi konu-

sunda yaşadığı kararsızlıkları ccediloumlzmelerine yardımcı olmak amacıyla ldquomeslek seccedilimi

ve kariyer planlamardquo konusunda bir sayı hazırlamaya karar verdik

Ccedilağdaş bir toplumda oumlzguumlr bir bireyin oumlnemli gelişim goumlrevlerinden biri de

mesleğini seccedilmesidir Bir kimsenin herhangi bir konuda doğru bir seccedilme işlemi

yapılabilmesi ya da başka bir deyişle sağlıklı karar verebilmesi iccedilin her şeyden

oumlnce neler istediğini ve bunları elde edebilmek iccedilin ne gibi olanaklara sahip oldu-

ğunu bilmesi gerekir Bunun neticesinde yapması gereken ccedileşitli seccedilenekleri ince-

leyip her birinin isteklerine ve koşullarına ne derece uygun olduğunu değerlendir-

mektir Ccedilarşıya ccedilıkmadan oumlnce alacağı şeylerin listesini yapan ve bunlar iccedilin yeterli

parası olup olmadığını yoklayan ccedilarşıdaki malların kalite ve fiyatlarını inceleyerek

gereksinmelerine ve parasına uygun bulduklarını alan bir kimsenin davranışı buna

oumlrnek olarak goumlsterilebilir Bu işlemleri dikkatli ve oumlzenli şekilde yapmayan kimse-

lerin hayal kırıklığı ile karşılaşmaları kaccedilınılmazdır

Bazı genccedillerin meslek seccedilimi gibi oumlnemli bir kararı oluştururken yukarıda

belirtilen gelişim goumlrevini gerektiği oumllccediluumlde yerine getiremedikleri ve bu yuumlzden

mutsuz oldukları goumlzlenmektedir Meslek seccedilimi kararının sağlıklı bir biccedilimde

oluşturulmasını guumlccedilleştiren bazı etmenler vardır Bunların bir boumlluumlmuumlnuuml genccedillerin

ccedilalışma duumlnyası ve insan nitelikleri hakkında edinmiş oldukları bir takım inanccedillar

ve genellemeler oluşturmaktadır Oumlrneğin uumllkemizde insanlar istedikleri meslek-

lere giremiyorlar Bu yargı hatalı bir genellemedir Bir kısım gencin yoksulluk ne-

deni ile istediği mesleğe giremediği doğrudur Ne var ki istenilen mesleğe gireme-

menin sadece maddi yetersizlikten ileri gelmediği varlıklı oldukları halde yanlış

alanlara youmlnelen genccedillerin de var olduğu goumlzlenmektedir Bu kişilerin hatası gir-

mek istedikleri mesleklerin niteliklerine uygun olup olmadığını sorgulamamaların-

dan kaynaklanmaktadır Bu genccediller az sayıda seccedilkin oumlğrenci alan ve başarılı olmak

iccedilin uumlstuumln akademik yetenek yanında suumlrekli ve duumlzenli ccedilalışma alışkanlığı da ge-

rektiren eğitim programlarına oumlzenmekte giremeyince hayal kırıklığına uğramak-

tadır

D İ P N O T

S A Y F A 6 S A Y I 5

Başka bir yanlış genelleme ise İnsanın toplumda saygı goumlrmesi iccedilin saygın bir mesleğin

uumlyesi olması gerekir Saygı goumlrme her insanın en doğal hakkıdır Ancak bunu saygın bir mesleğin

uumlyesi olarak sağlama beklentisi pek gerccedilekccedili değildir Ayrıca meslekleri saygın olan ve olmayanlar

olarak ayırmak da doğru değildir İnsan bir mesleğin başarılı bir uumlyesi olursa saygınlık kazanır Bu

da sahip olduğu yetenekleri gerektiren ilgi duyduğu etkinlikleri (meslek goumlrevlerini ) iccedileren bir

mesleğin uumlyesi olmakla gerccedilekleşebilir Bir kimsenin niteliklerine uymayan bir mesleğe girmesi

zayıf bir olasılıkla da olsa muumlmkuumln olabilir ama o mesleğin başarılı saygın bir uumlyesi olma olasılığı

yoktur

Meslek seccedilme durumunda olan genccedillerden bazıları oumlzellikle YKS tercih doumlnemlerinde biz-

lere ldquoGelecekte hangi meslekler geccedilerli olacaktırrdquo sorusunu sormaktadır Bu soruyu yanıtlayabil-

mek iccedilin bu genccedillere ldquo Kaccedil yıl sonraki geleceği oumlğrenmek istiyorsunrdquo diye sormak gerekiyor Tek-

nolojinin hızla gelişmekte olduğu bir duumlnyada bir mesleğin belki beş ya da on yıl sonrasını tahmin

edebiliriz Ondan sonra bu ccedilekici meslek teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak ekonomideki

değişimler sonucunda huumlviyet değiştirmiş olacak belki de pek ccedilok kişinin o alana girmesi sonucu

bu guumlnkuuml ccedilekiciliğini yitirecektir Uumllkemizde bunun değişik oumlrnekleri geccedilmişte yaşanmıştır ve ya-

şanmaya devam edecektir

Şunu unutmayın ki siz genccedillerin hangi mesleği seccediltiği değil bu hızlı değişime ayak uydura-

bilmek iccedilin ne gibi bilgi ve becerilerle donanmış olduğunuz oumlnemlidir Biliyorsunuz ki teknolojik

gelişme meslek goumlrevlerini kolaylaştırmakta el becerisi ve beden guumlcuumlnuumln yerini beyin guumlcuumlne bı-

rakmaktadır Bu nedenle genccedillerin matematik ve mantık alanlarında kendilerini iyi yetiştirmeleri

akıl yuumlruumltme yargılama yeteneklerini geliştirici etkinliklere ağırlık vermeleri gerekmektedir Ezber-

leme geccediler notla yetinme guumlnuuml kurtarma gibi tutumları benimseyenlerin gelecekteki değişimlere

ayak uydurma şansı zayıf olacaktır Gelecekte birkaccedil meslek ve sık sık iş değiştirme yanında bir guumln

boyunca birden fazla meslek icra etme durumunda olacak genccedillerin elden geldiği kadar spor el

sanatları guumlzel konuşma ve yazma gibi değişik yeteneklerini geliştirmeye de oumlnem vermeleri gere-

kir Boumlylece bir kimse guumlnuumlnuumln değişik zaman dilimlerini değişik yetenekleri ile ilgili işleri yaparak

geccedilirebilir Boumlylece hem gelirini artırabilir hem de ek bir iş yolu ile değişik becerilerini değerlendir-

me olanağı bulabilir Guumlnuumlmuumlzde insanlar buumlyuumlk iş yerlerinde bir ccedilok kişi ile işbirliği yaparak ccedilalış-

makta kendi kuumlccediluumlk iş yerinde birkaccedil ccedilırağı ile ccedilalışan insan sayısı giderek azalmaktadır O halde

geleceğin genci başkaları ile iletişim kurabilme ve işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalıdır

Değişik insanlarla değişik koşullarda ccedilalışabilme esnekliğine sahip olabilme belirsizliğe dayanabil-

me ve yaratıcılık da iş yaşamında başarıyı artırıcı kişilik oumlzellikleri olarak goumlruumlnmektedir Bir yaban-

cı dil oumlzellikle İngilizce bilmek kişinin iş bulma ve gelişme şansını artıracaktır

ARobbins lsquo da dediği gibi ldquoKendi geleceğini planlamayanlar başkalarının planının parccedilası

olurlarrdquo Bizler de bu sayımızda siz genccedillerin meslek ve kariyer gelişim seruumlveniniz de bir kılavuz

roluuml uumlstlenmeyi amaccedilladık Sevgi ve saygılarımla

Aysel KATARCI Besni RAM RehOumlğtPsikolojik Danışman

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 5

EDİTOumlRDEN

elamlar Sevgili Okur

Sizlerin karşısına her seferinde oumlzel konularla ve dosyalarla ccedilı-

kabilmek iccedilin yayın ekibimizle birlikte yoğun bir mesai harcıyor ve keyifle ccedilalışıyo-

ruz Yine keyifli ve oumlzel bir sayı ile karşınızdayız Oumlnceki sayımızdaki ldquoDijital Duumlnya-

da Ccedilocuk Olmakrdquo isimli dergimize goumlsterdiğiniz yoğun ilgi ve teveccuumlh iccedilin teşek-

kuumlr ederiz Gerek velilerimizden gerekse meslektaşlarımızdan guumlzel doumlnuumltler al-

dık Bu ilgiden aldığımız guumlccedille yeni sayımızda oumlğrencilerimizin meslek seccedilimi konu-

sunda yaşadığı kararsızlıkları ccediloumlzmelerine yardımcı olmak amacıyla ldquomeslek seccedilimi

ve kariyer planlamardquo konusunda bir sayı hazırlamaya karar verdik

Ccedilağdaş bir toplumda oumlzguumlr bir bireyin oumlnemli gelişim goumlrevlerinden biri de

mesleğini seccedilmesidir Bir kimsenin herhangi bir konuda doğru bir seccedilme işlemi

yapılabilmesi ya da başka bir deyişle sağlıklı karar verebilmesi iccedilin her şeyden

oumlnce neler istediğini ve bunları elde edebilmek iccedilin ne gibi olanaklara sahip oldu-

ğunu bilmesi gerekir Bunun neticesinde yapması gereken ccedileşitli seccedilenekleri ince-

leyip her birinin isteklerine ve koşullarına ne derece uygun olduğunu değerlendir-

mektir Ccedilarşıya ccedilıkmadan oumlnce alacağı şeylerin listesini yapan ve bunlar iccedilin yeterli

parası olup olmadığını yoklayan ccedilarşıdaki malların kalite ve fiyatlarını inceleyerek

gereksinmelerine ve parasına uygun bulduklarını alan bir kimsenin davranışı buna

oumlrnek olarak goumlsterilebilir Bu işlemleri dikkatli ve oumlzenli şekilde yapmayan kimse-

lerin hayal kırıklığı ile karşılaşmaları kaccedilınılmazdır

Bazı genccedillerin meslek seccedilimi gibi oumlnemli bir kararı oluştururken yukarıda

belirtilen gelişim goumlrevini gerektiği oumllccediluumlde yerine getiremedikleri ve bu yuumlzden

mutsuz oldukları goumlzlenmektedir Meslek seccedilimi kararının sağlıklı bir biccedilimde

oluşturulmasını guumlccedilleştiren bazı etmenler vardır Bunların bir boumlluumlmuumlnuuml genccedillerin

ccedilalışma duumlnyası ve insan nitelikleri hakkında edinmiş oldukları bir takım inanccedillar

ve genellemeler oluşturmaktadır Oumlrneğin uumllkemizde insanlar istedikleri meslek-

lere giremiyorlar Bu yargı hatalı bir genellemedir Bir kısım gencin yoksulluk ne-

deni ile istediği mesleğe giremediği doğrudur Ne var ki istenilen mesleğe gireme-

menin sadece maddi yetersizlikten ileri gelmediği varlıklı oldukları halde yanlış

alanlara youmlnelen genccedillerin de var olduğu goumlzlenmektedir Bu kişilerin hatası gir-

mek istedikleri mesleklerin niteliklerine uygun olup olmadığını sorgulamamaların-

dan kaynaklanmaktadır Bu genccediller az sayıda seccedilkin oumlğrenci alan ve başarılı olmak

iccedilin uumlstuumln akademik yetenek yanında suumlrekli ve duumlzenli ccedilalışma alışkanlığı da ge-

rektiren eğitim programlarına oumlzenmekte giremeyince hayal kırıklığına uğramak-

tadır

D İ P N O T

S A Y F A 6 S A Y I 5

Başka bir yanlış genelleme ise İnsanın toplumda saygı goumlrmesi iccedilin saygın bir mesleğin

uumlyesi olması gerekir Saygı goumlrme her insanın en doğal hakkıdır Ancak bunu saygın bir mesleğin

uumlyesi olarak sağlama beklentisi pek gerccedilekccedili değildir Ayrıca meslekleri saygın olan ve olmayanlar

olarak ayırmak da doğru değildir İnsan bir mesleğin başarılı bir uumlyesi olursa saygınlık kazanır Bu

da sahip olduğu yetenekleri gerektiren ilgi duyduğu etkinlikleri (meslek goumlrevlerini ) iccedileren bir

mesleğin uumlyesi olmakla gerccedilekleşebilir Bir kimsenin niteliklerine uymayan bir mesleğe girmesi

zayıf bir olasılıkla da olsa muumlmkuumln olabilir ama o mesleğin başarılı saygın bir uumlyesi olma olasılığı

yoktur

Meslek seccedilme durumunda olan genccedillerden bazıları oumlzellikle YKS tercih doumlnemlerinde biz-

lere ldquoGelecekte hangi meslekler geccedilerli olacaktırrdquo sorusunu sormaktadır Bu soruyu yanıtlayabil-

mek iccedilin bu genccedillere ldquo Kaccedil yıl sonraki geleceği oumlğrenmek istiyorsunrdquo diye sormak gerekiyor Tek-

nolojinin hızla gelişmekte olduğu bir duumlnyada bir mesleğin belki beş ya da on yıl sonrasını tahmin

edebiliriz Ondan sonra bu ccedilekici meslek teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak ekonomideki

değişimler sonucunda huumlviyet değiştirmiş olacak belki de pek ccedilok kişinin o alana girmesi sonucu

bu guumlnkuuml ccedilekiciliğini yitirecektir Uumllkemizde bunun değişik oumlrnekleri geccedilmişte yaşanmıştır ve ya-

şanmaya devam edecektir

Şunu unutmayın ki siz genccedillerin hangi mesleği seccediltiği değil bu hızlı değişime ayak uydura-

bilmek iccedilin ne gibi bilgi ve becerilerle donanmış olduğunuz oumlnemlidir Biliyorsunuz ki teknolojik

gelişme meslek goumlrevlerini kolaylaştırmakta el becerisi ve beden guumlcuumlnuumln yerini beyin guumlcuumlne bı-

rakmaktadır Bu nedenle genccedillerin matematik ve mantık alanlarında kendilerini iyi yetiştirmeleri

akıl yuumlruumltme yargılama yeteneklerini geliştirici etkinliklere ağırlık vermeleri gerekmektedir Ezber-

leme geccediler notla yetinme guumlnuuml kurtarma gibi tutumları benimseyenlerin gelecekteki değişimlere

ayak uydurma şansı zayıf olacaktır Gelecekte birkaccedil meslek ve sık sık iş değiştirme yanında bir guumln

boyunca birden fazla meslek icra etme durumunda olacak genccedillerin elden geldiği kadar spor el

sanatları guumlzel konuşma ve yazma gibi değişik yeteneklerini geliştirmeye de oumlnem vermeleri gere-

kir Boumlylece bir kimse guumlnuumlnuumln değişik zaman dilimlerini değişik yetenekleri ile ilgili işleri yaparak

geccedilirebilir Boumlylece hem gelirini artırabilir hem de ek bir iş yolu ile değişik becerilerini değerlendir-

me olanağı bulabilir Guumlnuumlmuumlzde insanlar buumlyuumlk iş yerlerinde bir ccedilok kişi ile işbirliği yaparak ccedilalış-

makta kendi kuumlccediluumlk iş yerinde birkaccedil ccedilırağı ile ccedilalışan insan sayısı giderek azalmaktadır O halde

geleceğin genci başkaları ile iletişim kurabilme ve işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalıdır

Değişik insanlarla değişik koşullarda ccedilalışabilme esnekliğine sahip olabilme belirsizliğe dayanabil-

me ve yaratıcılık da iş yaşamında başarıyı artırıcı kişilik oumlzellikleri olarak goumlruumlnmektedir Bir yaban-

cı dil oumlzellikle İngilizce bilmek kişinin iş bulma ve gelişme şansını artıracaktır

ARobbins lsquo da dediği gibi ldquoKendi geleceğini planlamayanlar başkalarının planının parccedilası

olurlarrdquo Bizler de bu sayımızda siz genccedillerin meslek ve kariyer gelişim seruumlveniniz de bir kılavuz

roluuml uumlstlenmeyi amaccedilladık Sevgi ve saygılarımla

Aysel KATARCI Besni RAM RehOumlğtPsikolojik Danışman

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 6 S A Y I 5

Başka bir yanlış genelleme ise İnsanın toplumda saygı goumlrmesi iccedilin saygın bir mesleğin

uumlyesi olması gerekir Saygı goumlrme her insanın en doğal hakkıdır Ancak bunu saygın bir mesleğin

uumlyesi olarak sağlama beklentisi pek gerccedilekccedili değildir Ayrıca meslekleri saygın olan ve olmayanlar

olarak ayırmak da doğru değildir İnsan bir mesleğin başarılı bir uumlyesi olursa saygınlık kazanır Bu

da sahip olduğu yetenekleri gerektiren ilgi duyduğu etkinlikleri (meslek goumlrevlerini ) iccedileren bir

mesleğin uumlyesi olmakla gerccedilekleşebilir Bir kimsenin niteliklerine uymayan bir mesleğe girmesi

zayıf bir olasılıkla da olsa muumlmkuumln olabilir ama o mesleğin başarılı saygın bir uumlyesi olma olasılığı

yoktur

Meslek seccedilme durumunda olan genccedillerden bazıları oumlzellikle YKS tercih doumlnemlerinde biz-

lere ldquoGelecekte hangi meslekler geccedilerli olacaktırrdquo sorusunu sormaktadır Bu soruyu yanıtlayabil-

mek iccedilin bu genccedillere ldquo Kaccedil yıl sonraki geleceği oumlğrenmek istiyorsunrdquo diye sormak gerekiyor Tek-

nolojinin hızla gelişmekte olduğu bir duumlnyada bir mesleğin belki beş ya da on yıl sonrasını tahmin

edebiliriz Ondan sonra bu ccedilekici meslek teknolojinin gelişmesi ve buna bağlı olarak ekonomideki

değişimler sonucunda huumlviyet değiştirmiş olacak belki de pek ccedilok kişinin o alana girmesi sonucu

bu guumlnkuuml ccedilekiciliğini yitirecektir Uumllkemizde bunun değişik oumlrnekleri geccedilmişte yaşanmıştır ve ya-

şanmaya devam edecektir

Şunu unutmayın ki siz genccedillerin hangi mesleği seccediltiği değil bu hızlı değişime ayak uydura-

bilmek iccedilin ne gibi bilgi ve becerilerle donanmış olduğunuz oumlnemlidir Biliyorsunuz ki teknolojik

gelişme meslek goumlrevlerini kolaylaştırmakta el becerisi ve beden guumlcuumlnuumln yerini beyin guumlcuumlne bı-

rakmaktadır Bu nedenle genccedillerin matematik ve mantık alanlarında kendilerini iyi yetiştirmeleri

akıl yuumlruumltme yargılama yeteneklerini geliştirici etkinliklere ağırlık vermeleri gerekmektedir Ezber-

leme geccediler notla yetinme guumlnuuml kurtarma gibi tutumları benimseyenlerin gelecekteki değişimlere

ayak uydurma şansı zayıf olacaktır Gelecekte birkaccedil meslek ve sık sık iş değiştirme yanında bir guumln

boyunca birden fazla meslek icra etme durumunda olacak genccedillerin elden geldiği kadar spor el

sanatları guumlzel konuşma ve yazma gibi değişik yeteneklerini geliştirmeye de oumlnem vermeleri gere-

kir Boumlylece bir kimse guumlnuumlnuumln değişik zaman dilimlerini değişik yetenekleri ile ilgili işleri yaparak

geccedilirebilir Boumlylece hem gelirini artırabilir hem de ek bir iş yolu ile değişik becerilerini değerlendir-

me olanağı bulabilir Guumlnuumlmuumlzde insanlar buumlyuumlk iş yerlerinde bir ccedilok kişi ile işbirliği yaparak ccedilalış-

makta kendi kuumlccediluumlk iş yerinde birkaccedil ccedilırağı ile ccedilalışan insan sayısı giderek azalmaktadır O halde

geleceğin genci başkaları ile iletişim kurabilme ve işbirliği yapabilme becerilerine sahip olmalıdır

Değişik insanlarla değişik koşullarda ccedilalışabilme esnekliğine sahip olabilme belirsizliğe dayanabil-

me ve yaratıcılık da iş yaşamında başarıyı artırıcı kişilik oumlzellikleri olarak goumlruumlnmektedir Bir yaban-

cı dil oumlzellikle İngilizce bilmek kişinin iş bulma ve gelişme şansını artıracaktır

ARobbins lsquo da dediği gibi ldquoKendi geleceğini planlamayanlar başkalarının planının parccedilası

olurlarrdquo Bizler de bu sayımızda siz genccedillerin meslek ve kariyer gelişim seruumlveniniz de bir kılavuz

roluuml uumlstlenmeyi amaccedilladık Sevgi ve saygılarımla

Aysel KATARCI Besni RAM RehOumlğtPsikolojik Danışman

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 7

Eğitim bireyin tuumlm olarak gelişmesi ve ya-

şamdaki buumltuumln rollerini en iyi şekilde yerine

getirmesi iccedilin gerekli olan nitelikleri kazan-

dırmaya youmlnelik bir suumlreccediltir Bu suumlreccedil iccedilinde

birey yaşamdaki 3 farklı konumu accedilısından

ele alınıp yetiştirilmeye ccedilalışılır

Birey olarak insan

Sosyal bir varlık olarak insan

Meslek elemanı olarak insan

Toplum yaşamında hepimiz bir meslek sahi-

bi olma bir iş yapma ve etkin olma ihtiyacı

iccedilindeyiz Ccediluumlnkuuml insan ile yaşam arasındaki

en kuvvetli bağ ldquoişrdquo tir Freudrsquoa goumlre ldquoiş

bireyin gerccedilekle bağlantısıdır Bir meslek

edinmenin temelinde para kazanarak fizyo-

lojik ihtiyaccedilları karşılamanın dışında sosyal

ve psikolojik ihtiyaccedilların doyumu da soumlz ko-

nusudur Buumlyuumlk ruh hekimi bunu şoumlyle

dile getirirrdquo Sağlıklı insan sevebilen ve

ccedilalışabilen kişidirrdquo

Tarih boyunca işin anlamı değişse de

yaşam iccedilindeki oumlnemli yeri ve bireyin

yaşamını etkileme guumlcuuml değişmemiştir

Bireyin yaptığı iş ve meslek onun kimli-

ğini oluşturan ve onu tanımlayan en

oumlnemli oumlğedir Ccediluumlnkuuml yaptığımız iş ya-

şamdaki diğer rollerimizi ve yaşam iccedilin-

deki tuumlm konumumuzu etkiler ve yaptı-

ğımız iş duumlşuumlncelerimize ve yaşamımıza

belli bir biccedilim verirrdquo Nasıl bir ortamda

ccedilalışacağız kimlerle ilişki kuracağız nasıl

bir yaşam tarzımız olacakrdquo gibi soruların

yanıtları işimizle bağlantılıdır

Uumllkelerin kalkınmasında bireylere uumlret-

ken ve gelişmeye accedilık nitelikleri kazan-

dırmaya amaccedillayan ccedilağdaş eğitim anla-

yışı bireyin kendi potansiyelini maksi-

mum duumlzeyde ortaya koyabileceği en

uygun mesleki seccedilimler yapması ve kari-

yer gelişimini suumlrduumlrmesine oumlnem verir

İşte eğitim suumlrecinde bireye yapılan hiz-

metler ldquoMesleki Rehberlik ve Kariyer

Danışmanlığı ldquokapsamında yer alır

D İ P N O T

MESLEK NEDİR

İNSAN YAŞAMINDA MESLEK SECcedilİMİ VE KARİYER

GELİŞİMİNİN ANLAM VE OumlNEMİ

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 5

Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri-

nin ccedilıkış noktasını ve bu alanın gelişiminin temel taşlarını oluşturur Boumlyle olması da

bir bakıma doğaldır ccediluumlnkuuml bireyin yaşam iccedilindeki konumunun kendini ve yaşamını

anlamlandırması buumlyuumlk oumllccediluumlde mesleği ve işiyle biccedilimlenir

Meslek bireye geccedilimini nasıl sağladığını ne iş yaptığını ne kadar kazandığını nasıl bir

ccedilevrede yaşadığını kimlerle ilişki kurduğunu goumlsteren

bullKişilik oumlzelliklerine uygun iş uğraş ve

faaliyetlerden oluşan

bullResmen tanınmış kuralları toplumca

belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan

bull Bir kimsenin hayatını kazanmak iccedilin

yaptığı grup ve uumlyelikle aidiyet sağlayan

bir kavramdır

Bacanlırsquonın(1996) yaptığı tanıma goumlre

ldquomeslek bir kimsenin hayatını kazanmak

iccedilin yaptığı kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan sistemli etkin-

likler buumltuumlnuumlduumlr Meslek belli bir tuumlr alanda etkinlikte bulunabilme guumlcuumlduumlrrdquo

D İ P N O T

MESLEKİ REHBERLİK NEDİR

MESLEK SECcedilİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR NELERDİR

Birccedilok birey iccedilin meslek maddi bir guumlvence sağlamakla birlikte bireyin kendi ilgi ve

yeteneklerini kullanarak kendini geliştirebileceği ve doyum sağlayabileceği bir alanı

ifade eder

Bireylerin ccedileşitli meslekleri tanımaları kendi niteliklerine uygun meslekleri seccedilmele-

ri seccediltikleri mesleğe hazırlanmaları ve mesleki youmlnden gelişmeleri konusunda yapı-

lan yardımlara mesleki rehberlik denir Bireyin kendi ilgi ve yeteneklerini tanıması

kendi mesleki seccedilimlerini etkileyecek ccedilevresel fırsatlar ve meslekler duumlnyasından ha-

berdar olması bilinccedilli tercihler yapması seccediltiği meslekte başarılı olması iccedilin yapılan

sistematik ve profesyonel yardım suumlrecidir

Oumlzetle

bullBu suumlreccedil iccedilerisinde bireyin geleceğini planlaması ve iş bulması konusunda alacağı

kararlara yardım etmek oumlnemlidir Ancak mesleki rehberlik hizmetlerinde bireyin ala-

cağı kararlara bire bir muumldahale soumlz konusu değildir Sadece bireyin alacağı kararları

kendi kendine almasına yardım esastır

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 9 S A Y I 5

Mesleki Rehberliğin Amaccedilları

Oumlğrencilerin meslek hakkında doğru ve gerccedilekccedili bilgiler edinmelerine yardımcı olma

Oumlğrencilere kendi kişisel değer ilgi ve yeteneklerini keşfedip anlayabilecekleri yaşantılar sun-

ma

Kendi değer ve yeteneklerinin toplum goumlzuumlndeki değerini anlamasına yardımcı olma

Seccedililmesi duumlşuumlnuumllen mesleğin gerccedilek sınırlarını tanımasına yardımcı olma

Genccedillerin farklı tuumlrdeki meslekler hakkında detaylı bilgiler edinmesine yardımcı olma

Meslekleri eleştirel bir biccedilimde değerlendirmelerine yardımcı olma

Mesleki karar aşamasında uzmandan yardım alabilmesi iccedilin gerekli inisiyatifi kazandırma

İş ortamı iccedilerisindeki yerini anlamasına yardımı olma

Farklı alanlarda yetersizliği bulunanların iş yaşamına uyum sağlamalarına yardımcı olma

Mesleğe youmlneltme faaliyetlerinde hem bireyin

hem de işin tuumlm oumlzellikleri incelenip ikisi ara-

sında ortak noktalar tespit edilerek bireyin

kendine uygun bir meslek seccedilmesine yardım

edilmelidir

Meslek seccedilimi gelişimsel bir suumlreccedil iccedilerisinde ccedilo-

cukluktan yaşamın sonuna kadar devam eder

Mesleki gelişim mesleğe youmlnelme ile ilgili duuml-

şuumlnceler meslek seccedilimi mesleğe giriş mesleğe

uyum meslekte ilerleme emeklilik ve sonrası

gibi bireyin yaşamının buumlyuumlk bir kısmını kapsa-

maktadır

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A

D İ P N O T

1BASAMAK BİREYİN KENDİNİ TANIMASI

Kişinin yeteneklerini becerilerini ilgilerini

değerlerini kaynaklarını sınırlılıklarını ihtiyaccedil-

ların iccedilerecek şekilde kendisiyle ilgili net bir an-

layışa sahip olmasıdır

YETENEK Genel anlamda ccedileşitli alanlarda

sergilenebilen performans kapasitesi anlamına

geldiği gibi aynı zamanda oumlğrenme guumlcuuml veya

bir iş goumlrev ya da faaliyeti diğer insanlara goumlre

daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme

yetisi olarak tanımlanabilir

Bireyin İlgi Ve Yeteneklerinin Belirlenme-

sinde İse

Anketler İlgi envanterleri Kişilik envanterleri Yetenek testleri kullanılır

ABD istihdam kurumu tarafından 1949

yılında geliştirilen o yıllardan bu yana suuml-

rekli uumlzerinde ccedilalışılan Tuumlrkiye İş Kurumu

tarafından da adaptasyonu yapılan Genel

Yetenek Test Bataryasında şu yetenek

alanları bulunmaktadır

DOĞRU MESLEK SECcedilİMİ İCcedilİN GEREKLİ BASAMAKLAR

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 1 S A Y I 5

1Zeka Genel oumlğrenme becerisi

2Soumlzel Yetenek Okuduğu bir metni anlama ve

bir duumlşuumlnceyi soumlzcuumlklerle etkili bir şekilde anla-

tabilme yeteneği

3Sayısal Yetenek Aritmetik hesaplamaları hızlı

ve doğru şekilde yapabilme

4Uzay ve Mekan İlişkileri Yeteneği Cisimlerin

uzaydaki biccedilimlerini algılama iki ve uumlccedil boyutlu

olarak goumlrebilme geometrik şekilleri farklı accedilı-

lardan baktığında anlama yeteneği

5Şekil Algısı Yeteneği Bir cisim resim veya

grafik uumlzerindeki ayrıntıları algılama veya birbi-

rine oldukccedila benzeyen iki goumlrseli karşılaştırabil-

me

6Buumlro işleri yeteneği Yazılı bir metinde ya

da tablodaki detayları algılayabilme iki me-

tin arasındaki farklılıkları goumlrebilme

7Motor koordinasyon Goumlz ile eli veya goumlz

ile parmakları hızlı doğru ve koordineli bir

biccedilimde hareket ettirebilme

8Parmak becerisi Kuumlccediluumlk cisimleri parmakla

hızlı doğru ve istenen youmlne hareket ettire-

bilme veya istenen yere koyabilme yetene-

ği

9El becerisi Elleri ccedilabuk ve ustalıkla kulla-

nabilme yeteneği

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 2 S A Y I 5

İLGİ Belli faaliyetlere isteyerek youmlnelme bu

faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka

faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri ya-

parken yorgunluk yerine dinlemişlik bıkkınlık

yerine devam etme isteği duyma Oumlzetle ilgi

bir faaliyet goumlrev ya da bir nesneye karşı duyu-

lan sevme ya da sevmeme durumudur Yete-

nekler bir mesleki etkinlikte sağlanan başarı

duumlzeyi ilgiler ise o faaliyetlerden zevk alma

duumlzeyiyle ilişkilidir İlgilerin oluşumunun iccedilsel

dinamikler kadar aile yapısı sosyal sınıf kuumlltuumlr

ve ccedilevre gibi faktoumlrlerden etkilendiği soumlylenebi-

lir

İlgi konusunda ccedilalışan ilk kuramcılardan biri

olan Superrsquoe goumlre bireylerin meslek ilgilerini

tanımanın doumlrt temel youmlntemi vardır

1İfade Edilen ilgiler Bireyin soumlzcuumlkleriyle ifade

ettiği ya da iddia ettiği ilgiler

2Goumlzlenen ilgiler Bireyin davranışlarına ya da

yaptığı faaliyetlere bakarak anlaşılabilecek ilgi-

ler

3Envanterle Oumllccediluumllen ilgiler Bireyin hangi faali-

yetlerden hoşlanıp hangilerinden hoşlanmadı-

ğını anlamak iccedilin bir dizi maddeden olu-

şan envanterle oumllccediluumllen ilgilerdir

4Testlerden oumllccediluumllen ilgiler Yetenek test-

lerinden elde edilen sonuccedillara bakarak

belirlenen ilgiler

Kuzgun tarafından 1989 yılında geliştiri-

len Kendini Değerlendirme Envante-

ri (KDE) lise oumlğrencilerine meslek seccedili-

minde yol goumlstermek uumlzere oumlğrencilerin

kendilerini daha iyi tanımalarında yardım-

cı olmak amacıyla algılanan yetenek ilgi-

ler ve mesleki değerler temel boyutların-

daki oumlzelliklerini oumllccedilmek uumlzere geliştiril-

miştir Bu envanterde yer alan ilgilere

baktığımızda şunları goumlrebiliriz

Temel Bilim ilgisi Fizik Kimya Biyoloji

gibi bilimlerin konularını oluşturan doğal

olayları incelemek Matematik konuları ile

uğraşmak gibi davranışlarda kendini goumls-

teren bir ilgi alanıdır

Sosyal Bilim ilgisi Sosyoloji psikoloji

coğrafya tarih arkeoloji felsefe gibi bi-

limlerin konularına ilgi duyma

Canlı Varlık ilgisi Eti yenen hayvanları

veya tahıl sebze ve meyve gibi bitkileri

uumlretme ve hoşlanma

Mekanik ilgisi Ccedileşitli alet ve makineler

yapma işletme ve onarma

İkna ilgisi Duygu ve duumlşuumlncelerini başka-

larına benimsetme belli bir amacı gerccedilek-

leştirmek iccedilin başkalarını etkileme

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 3

Ticaret ilgisi Alım satım işleriyle uğraşma

ticaret yoluyla kar elde etme bir malı

muumlşteriye tanıtma ve satma gibi faaliyet-

lerde bulunma

İş Ayrıntıları ilgisi Ayrıntılar uumlzerinde ccedila-

lışma her işi guumlnuuml guumlnuumlne yapma bir ya-

zıyı ya da hesabı inceden inceye kontrol

etme yazıları duumlzenli bir biccedilimde dosyala-

ma

Edebiyat ilgisi Her tuumlrluuml edebi eseri oku-

ma inceleme eleştirme ve edebi eserler

yazma

Guumlzel Sanatlar ilgisi Resim heykel gibi

plastik sanatlar ve el sanatları ile ilgili

eserleri inceleme veya bu tuumlr eserler orta-

ya koyma

Muumlzik ilgisi Muumlzik dinleme muumlzik aleti

ccedilalma beste yapma

Sosyal Yardım ilgisi İnsanlara yardım et-

me sorunlu insanları iyileştirme besle-

me geliştirme şeklinde sıralanabilir

DEĞERLER Değer Ulaşmayı istediği-

miz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz

oumlnemdir İhtiyaccedillar tuumlm insanlarda ve

hayvanlarda goumlruumllmesine rağmen değer-

ler sadece insana oumlzguuml oumlğrenebilen ve

kuşaktan kuşağa aktarılabilen bir olgu-

dur Mesleki değer bir mesleğe girme

sonucunda o mesleğin getirilerinden elde

edilen doyumdur Bir mesleğin en cazip

yanı birey iccedilin o meslekten elde edilen

yuumlksek kazanccedil bir başkası iccedilin guumlvence

başka biri iccedilin mesleğin sahip olunan ye-

teneği kullanmaya olanak tanıması diğer

bir başkası iccedilin mesleğin toplumsal say-

gınlığı olabilir

Tuumlrkiyersquo de yapılan ccedilalışmalardan biri

Kuzgun tarafından 1988 yılında gerccedilek-

leştirilmiştir ve toplam 9 meslek değeri

belirlenmiştir Bu değerler şunlardır

1Yeteneği kullanma

2Yaratıcılık

3Yarışma

4İş birliği

5Değişiklik

6Duumlzenli yaşam

7Liderlik

8Kazanccedil

9Uumln sahibi olma

D İ P N O T

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 4

2 BASAMAK MESLEKLERİN İNCELENMESİ

Meslekler Hakkında Bilgi Toplanırken Şu Oumlzelliklere Dikkat Edilmelidir

bullMesleğin oumlzellikleri bullUnvan ve niteliği bullGerekli eğitim duumlzeyi bullMesleğe giriş koşulları bullGereksinim duyulan eleman sayısı bullGirişteki sınırlamalar bullMesleğin suumlrekliliği bullMeslekte ilerleme koşulları vs dikkatli bir şekilde araştırılmalıdır İstenen mesleğin oumlzellikleri olanakları avantajları dezavantajları gereken nitelikler

başarı koşulları maaş duumlzeyi vb konularla ilgili bilgiler toplanmalıdır

Mesleki Bilgilendirmede Hangi Araccedillardan Yararlanabiliriz

Mesleklerle ilgili basılı malzemelerin toplanması (kitap broşuumlr afiş vs) İş yerlerine youmlnelik incelemeler yapma Meslek elemanları ile goumlruumlşme ya da konferanslar İş tecruumlbesi olan kişilerden yararlanma Oumlğrencileri gruplar halinde meslekleri incelemeye youmlnlendirme Seminerler İş kurumu gibi kuruluşların mesleki rehberlik merkezlerinden yararlanma Bilgisayar ve internet uumlzerinden meslekler hakkında bilgi toplama şeklinde araş-

tırma yapılabilir

D İ P N O T

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 5

D İ P N O T

3BASAMAK BİREYİN KİŞİSEL OumlZELLİKLERİ İLE MESLEKLERİN GEREKTİRDİ-

Ğİ OumlZELLİKLER ARASINDA İLİŞKİ KURMA- KARAR VERME

Mesleki rehberlik hizmetlerinde son aşama ise bireyin kişisel oumlzellikleri ile mesleklerin

gerektirdiği oumlzellikler arasında ilişki kurularak bireylerin uygun mesleki kararlar ver-

melerine yardımcı olmaktır Bu karar verme bireyin hak ve sorumlulukları dikkate alı-

narak her zaman iccedilin bireye bırakılmalıdır

Meslek seccedilimi ve gelişimi zaman iccedilinde oluşan bir suumlreccediltir Bireyin değişen kişilik oumlzel-

likleri ve mesleklerde meydana gelen değişimler bireyle meslek arasında bağ kurmayı

her zaman guumlccedilleştirmektedir Bu nedenle oumlzellikle eğitim oumlğretim kurumları iccedilerisinde

bir seccedilim yapma aşamasında ki bireyler iccedilin mesleki rehberlik hizmetleri aktif olarak

uygulanmalıdır

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 6 S A Y I 5

GELECEĞİN MESLEKLERİ NELER OLACAK

Son 100 yılda meydana gelen teknolojik gelişmelerin geri kalan buumltuumln tarihsel suumlreccediltekin-

den daha fazla olduğunu biliyor muydunuz Evet teknoloji inanılmaz bir hızla koşuyor ve bu hızıy-

la bazı meslekleri arka sıralara itiyor Uumlstelik bu durumda sadece teknoloji değil bilimsel sosyal

kuumlltuumlrel ccedilevresel ve ekonomik gelişmeler de oldukccedila etkili

Her geccedilen guumln adını daha oumlnce duymadığımız yepyeni teknolojilerle yapay zekacirc kavram-

ları ile karşılaşıyor ve bu teknolojiden nasibini almış cihazlarla tanışıyoruz Biz bu teknoloji ve ci-

hazlarla tanışıp haşır-neşir olurken bazı meslekler de ldquoElvedardquo diyerek bavulunu toplayıp bilinme-

ze doğru yol alıyor Oumlte yandan bayram ziyaretlerinde ldquoNe iş yapıyorsun evladımrdquo sorusunu so-

ran teyzeler cevap olarak varlığından haberdar olmadıkları meslekleri daha fazla duyar hale geli-

yorlar Tabi yakın gelecekte daha sık duyacaklarını da soumlyleyebiliriz

Uumllkemizdeki iş kollarında gerekli olan temel yetenek ve yetkinliklerin 41rsquolik bir kısmının

2020rsquoden sonra değişime uğrayacağına inanılıyor Ayrıca yaygın bir kanıya goumlre şu anda 7 yaşına

kadar olan ccedilocukların ileride ccedilalışacakları mesleklerin en az yarısı henuumlz ortaya ccedilıkmadı Bu da de-

mek oluyor ki meslekler de buumlyuumlk bir değişimden geccedilecek Dolayısıyla yeni ve popuumller meslekle-

rin neler olacağına geniş ccedilerccedileveli bir bakış atma zamanı geldi

Gelin şimdi geleceğin en popuumller mesleklerine birlikte goumlz atalım

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 7

1-Enduumlstriyel Veri Bilimci

Enduumlstriyel anlamda verilerin topar-

lanması ve bu veriler ışığında analizler

yapılmasını uumlretim suumlreccedillerinin daha

doğru ve nitelikli youmlnetilmesini olanak-

lı kılan enduumlstriyel veri bilimciler oumlzel-

likle online alışverişin yuumlkselmesi se-

bebiyle geleceğin popuumller meslekleri

iccedilinde yer alacaklar

2- Robot Koordinasyon Uzmanı

Guumlnuumlmuumlzde uumlretim suumlreccedillerinde robot-

lar kullanılıyor ve robot kullanım oranı

guumlnden guumlne artıyor Dolayısıyla robot-

lar yepyeni mesleklerle tanışmamıza

neden olacak Geleceğin meslekleri ara-

sında en popuumller olacaklardan biri ise

robot koordinasyon uzmanıdır Bu uz-

manlar robotların onarımlarını ve bakı-

mının yanında etkili ccedilalışma prensipleri-

ni goumlzden geccedilirirler Boumlylece robotlara

yepyeni beceriler kazandırılabilmekte-

dir

3- IOT Uzmanı

Nesnelerin interneti olarak bilinen kavram-

dan haberiniz var mı IoT olarak kısaltılan

bu kavram etrafımızdaki neredeyse buumltuumln

her şeyin internete bağlı olarak işlem goumlr-

mesini ifade ediyor Yani akıllı binalarda

yer alan klimalar alarm sistemleri guumlvenlik

kameraları ve diğer birccedilok şey nesnelerin

interneti iccedilin başlangıccedil aşaması Yakın gele-

cekte buumltuumln elektronik aygıtları uzaktan

bile olsa internet bağlantısı sayesinde youml-

D İ P N O T

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 8 S A Y I 5

4- Veri Dedektifi

Veri dedektifleri nesnelerin interneti adı ve-

rilen teknolojiden ve internet ağlarından el-

de edilen bilgileri ccediloumlzuumlmleyerek ilgili kişi ya

da kurumlara aktaracak Ccedileşitli şirketler

doğru pazarı analiz edebilmek iccedilin bu tekno-

lojiden yararlanıyor ve uumlruumln ya da hizmet

satışı iccedilin buna hatırı sayılır zaman ve para

harcıyorlar İşte veri dedektifliği sayesinde

harcanan zaman ve parada tasarrufa gidile-

bileceğinden bu mesleği geleceğin meslekleri

arasında yer alacağını soumlyleyebiliriz

5- Veri Guumlvenliği Uzmanı

Ebeveynler hem kendilerini hem de ccedilocuk-

larını internet ve teknolojinin beraberinde

getirdiği istenmeyen sonuccedillara karşı koru-

mak iccedilin gelecekte daha ccedilok ccedilaba sarf ede-

cekler Yakın gelecekte daha sık siber saldırı

ifadesini duyacağımıza inanılıyor Bu tip sal-

dırılar iccedilin oumlnleyici ccedilalışmalar yapmak

oumlnemli bilgileri gizlemek ya da gerekli goumlruumll-

duumlğuuml koşullarda ortadan kaldırmak veri guuml-

venliği uzmanlarının işi olacak

6- Akıllı Şehir Uzmanı

Akıllı evler kadar akıllı şehirler de artık hayatı-

mızın merkezine yerleşmek uumlzere Gelecekte

şehirlerin sayıları milyonları bulan sensoumlrler

(alıcılar) ile donatılması bekleniyor Bu sensoumlr-

ler elektrik internet su doğalgaz atık gibi bir-

ccedilok işlem iccedilin kullanılacak Dolayısıyla olası arı-

zalarda goumlrsel zeka youmlnuumlnden şanslı olan akıllı

şehir uzmanlarına buumlyuumlk goumlrev duumlşecek

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 1 9

7-Blockchain Geliştirici

Dijital kripto para birimi Bitcoinrsquoi daha

oumlnce duymuş olmalısınız Peki Bitcoinrsquoi

hayata geccediliren ve altında yatan tekno-

loji hakkında ne kadar şey biliyorsunuz

Bahsettiğimiz teknoloji yani Blockchain

teknolojisi finansal ya da başka tuumlrluuml

işlemleri merkezi olmayan hızlı ve gizli

bir şekilde yapmaya yarayan dağıtılmış kriptografik bir kayıt defteridir Anlaması biraz

zor olsa da uzmanlar blockchain teknolojisinin İnternet gibi duumlnyayı değiştireceğine ina-

nıyor Bu nedenle blockchain teknolojisinden anlayan onunla işlevsel hizmetler ve

uumlruumlnler geliştirebilen uzmanlar gelecekte buumlyuumlk bir talep goumlrecektir

8-Sivil yacircda Ticari Drone Pilotu ve Hare-

ket Memuru

Huumlkuumlmetler drone kullanımı iccedilin en uy-

gun duumlzenlemeleri yapıyor Ccediluumlnkuuml insan-

lar uzaktan kumandalı uccedilabilen dronela-

rının avantajlarından faydalanmak iccedilin

yeni yollar geliştirmekten hiccedilbir zaman

vazgeccedilmeyecektir Askeri ve eğlence

amaccedillı kullanımı yaygın olan droneların ccedileşitli kişisel ve ticari kullanım yolları da her

geccedilen guumln artıyor Oumlrneğin Amazon gibi firmalar droneların paket teslimatı iccedilin kullanıl-

masına oumln ayak oldu Fakat dronelar şehirdeki ccediloumlpleri temizleme hava kirliliğini takip

etme ve yuumlksek ya da ulaşılması zor yerlerdeki sıradan işleri yerine getirme gibi amaccedillar

iccedilin de kullanılabilir Bu nedenle bazı firmalar ve kamu kurumları kendilerine ait hava

taşıtlarını kullanması ve takip etmesi iccedilin ekipler oluşturacaktır

9-Akıllı Bina Teknisyeni

Yıldan yıla daha fazla ev bine ofis ve fabrika

otonom teknolojilerin faydalarından yararlana-

rak ışıklandırma ısıtma havalandırma ve guuml-

venlik gibi bina sistemlerini kontrol ediyor

Buzdolabı gibi guumlnluumlk kullanılan cihazlar da ar-

tık nesnelerin interneti teknolojisinin bir parccedila-

sı olmaya başladı Gelecekte akıllı binalar şehir-

leri ele geccedilirip insanların otonom teknolojiler sayesinde daha oumlzguumlr ve rahat yaşamaları-

nı sağlayabilir Fakat halen bu sistemleri kurabilecek bakımını ve tamiratını uumlstlenebile-

cek yetkin kişilere ihtiyaccedil duyuyoruz Yani havalandırma ve ısıtma gibi sistemlerde uz-

manlıkları bulunanlar geleceğin akıllı bina teknisyenleri olabilir

D İ P N O T

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 2 0 S A Y I 5

10- Yapay Zeka Uzmanı

Yapay zeka sizi korkutmasın Yakın gelecekte

sağlık teknoloji uumlretim gibi alanlar başta olmak

uumlzere birccedilok farklı yerde yapay zekanın nimetle-

rinden faydalanmaya başlayacağız Buna bağlı

olarak da yapay zeka alanında uzmanlara ihti-

yaccedil olacak

11-Dijital Rehabilitasyon Danışmanı

Guumln iccedilerisinde maruz kaldığınız dijital bilgi-

ler nedeni ile hiccedil kendinizi bunalmış his-

settiniz mi Guumlnuumlmuumlzde birccedilok insan bu

şekilde hissediyor Hayatlarımız sosyal

medya ve diğer ccedilevrimiccedili aktiviteler etra-

fında doumlnduumlkccedile kullandığımız teknolojiye

ne kadar bağımlı hale geldiğimizi fark edi-

yoruz Bu nedenle gelecekteki popuumller

mesleklerden biri insanların dijital detoks

yapmasına yardımcı olarak bu tuumlr iccedilerik-

lerden uzak tutan profesyoneller olacaktır

Danışmanlık eğitimi almış kişiler bu iş iccedilin

gerekli donanıma en uygun adaylar olabi-

lir

12-3 Boyutlu Yazıcı Teknisyeni

Fuumltuumlristlere goumlre 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin he-

nuumlz sadece yuumlzeyini kazıyabildik ve bu teknolojinin

ccedilok daha buumlyuumlk bir potansiyeli bulunuyor Hobici-

ler enduumlstriyel tasarımcılar biyomedikal muumlhen-

disler ve diğerleri talepler doğrultusunda suumlrekli

yeni şeyler deniyor ve alet edevat yiyecek giysi ev

gereccedilleri medikal implantlar ile otomotiv havacılık

ve elektronik iccedilin parccedilalar uumlretiyor Bu teknoloji

ilerledikccedile 3 boyutlu yazıcılar evlerimizdeki buzdo-

labı ya da mikrodalga fırınlar gibi normal hale gele-

cek Nihayetinde ise her ev ve işyerinde bir adet 3 boyutlu yazıcı bulunacak Bunun sonucunda ise

buumlyuumlk fabrikaların yerini şehirlerde faaliyet goumlsteren 3 boyutlu yazıcı ile uumlretim yapan işletmeler

alacak Yani 3 boyutlu yazıcı bakımı yapan teknik personele olan ihtiyaccedil fazlasıyla artacak

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 2 1

13-Artırılmış Gerccedileklik Geliştirici

Gerccedilek hayat ccedilok mu

sıkıcı Goumlrsel olarak

iyileştirmelere ek

bilgilere ve eğlenceli

eklentilere mi ihtiya-

cı olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorsunuz Boumlyle duuml-

şuumlnen insanlar oldu-

ğu iccedilin oumlzel guumlneş

goumlzluumlkleri biyonik

kontakt lensler ve

diğer teknolojiler aracılığı ile gerccedilekte goumlrduumlğuumlmuumlz şeylerin uumlzerine dijital goumlruumlntuumller

ve bilgiler işlemek iccedilin artırılmış gerccedileklik teknolojisinden faydalanılıyor Her sektoumlre

etkinliğe ve kamusal alana etki edebilme yeteneği sayesinde artırılmış gerccedileklik gele-

cekte insanların hem kişisel hem de profesyonel hayatlarına dokunacaktır Bu nedenle

artırılmış gerccedileklik geliştiriciler bahsi geccedilen teknolojinin guumlvenli ve etkili kullanım yol-

larını bulup tasarlamak zorunda kalacak

14-Kişisel Gizlilik Danışmanı

Teknoloji evrimleşerek geliş-

tikccedile ve her geccedilen guumln hayat-

larımıza daha fazla nuumlfuz

ettikccedile kişisel gizliliğimizi ko-

rumak da zorlaşıyor Yuumlz ta-

nıma sistemleri ve artırılmış

gerccedileklik teknolojileri geniş

kitlelerce kullanıldıkccedila bu

zorlu savaş daha da karmaşık

hale gelecek Yakında dışarı

ccedilıktığınızda insanlar sizin adı-

nızı yaşınızı medeni halinizi

ccedilalıştığınız yeri ve eğer varsa

sicil kaydınızı goumlrebilecek hale gelecektir Bu nedenle sosyal medya ya da diğer tekno-

lojilerin sunduğu oumlnemli faydaları feda etmeden gizliliğinizi koruyabilecek uzmanlar

gelecekte buumlyuumlk talep goumlrecektir

D İ P N O T

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 2 2 S A Y I 5

15-Kişisel Marka Danışmanı

Buumlyuumlk ve koumlkluuml firmalar iccedilin bile kısa doumlnemli

projeler iccedilin serbest ccedilalışan profesyonelleri işe

alma youmlnelimi bulunuyor Bu anlayış gelecekte

daha da geniş ccedilaplı kabul goumlrebilir Oumlyle ki fuumltuuml-

ristlere goumlre ileride birccedilok iş proje bazlı geccedilici an-

laşmalarla yapılacak Eğer durum boumlyle ilerlerse

ccedilalışanlar kendi markalarını geliştirmek ve suumlrekli

kendilerini tanıtmak zorunda kalacak Kişisel mar-

ka danışmanları bu noktada devreye girerek ccedilalı-

şanların sanal ve kamusal kimliklerini profesyonel

uumlnlerini geliştirerek onları rekabetin oumlnuumlnde tut-

maya yardımcı olacaklardır

16-Robotik Hizmetler Teknikeri

Oumlnuumlmuumlzdeki on yıl iccedilerisinde hemen her ev

ccedilamaşır bulaşık yemek temizlik ve ccedilim biccedil-

me gibi goumlrevlerde kullanacağı gelişmiş ro-

botlara sahip olacak Fakat bu robotlar her

zaman duumlzguumln bir biccedilimde ccedilalışmayacaktır

Bu nedenle yetkin teknisyenlere hacklen-

miş bozulmuş ya da tamamen ccediloumlkmuumlş ola-

cak olan bu robotları tamir etmek iccedilin ihti-

yaccedil duyulacak Aslında robot teknikerleri

elektrikccedili tesisatccedilı ya da otomobil tamircisi

gibi beceri gerektiren ve kabul goumlren bir iş

olacak

Serap UumlNAL

Besni RAM Rehberlik OumlğrtPsikolojik Danışman

KAYNAKCcedilA

Binnur Yeşilyaprak-mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kitabı- kuramdan uygulamaya

meb_iys_dosyalar4401180351dosyalar2020_0611004013_GelecegYin_Meslekleripd

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

D İ P N O T

S A Y F A 2 3

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı

S A Y F A 2 4 S A Y I 5

İnsan yaşamı boyunca ccedileşitli seccedilimler

yapar Mesleğini yiyeceğini giyeceğini evini

eşini arkadaşlarını vb seccediler Meslek seccedilimi

insanın yaptığı bu seccedilimler arasında belki de en

oumlnemlisidir Ccediluumlnkuuml insan mesleğini seccedilerken bir

bakıma gelecekteki yaşamını da belirlemekte-

dir (Ccedilakır 2004 2)

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu ya-

na iş insan yaşamının gerekli ve buumlyuumlk bir bouml-

luumlmuumlnuuml kaplayan bir tarafıdır Birccedilok goumlruumlşe

goumlre iş yaşamın merkezidir ve hayat boyu suumlren

kariyer gelişimi tuumlm gelişmiş toplumlarda cin-

siyet ırk din coğrafya ve diğer demografik ka-

tegorilerin her biri ile alakalı olan evrensel bir

suumlreccediltir (National Career Development Associa-

tion 19931994a Engels Minor Sampson ve

Splete 1995 s134rsquodeki alıntı) İş ve kariyer ha-

yatın esas alanlarıdır ve herkesin bir kariyeri

vardır (Engels ve diğer 1995 134) Kariyer bir

insanın yaşam suumlresinde ccedilok uzun bir zaman

dilimini iccediline alan yaşam boyu kişinin değerle-

rinden yaşayacağı şehre kadar birccedilok alanda

etkisini hissettiren bir suumlreccediltir Kariyer kişinin

sadece işi değil yaşamdan ne beklediği amaccedil-

ları ne kadar risk alabileceği gibi soruların da

cevabıdır

İnsan hayatının en oumlnemli doumlnuumlm nok-

talarından birisi olan meslek seccedilimi insanın

yaşam biccediliminin de seccedililmesi demektir (Altun

2000Yanıkkerem ve ark 2004) Kişilerin ken-

dilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri ha-

yat boyu uğraşmaktan sıkılmayacakları ve kişi-

lik yapılarına en uygun mesleğe youmlnelmeleri

doğru bir karar olacak ve boumlylece hem kişisel

hem de toplumsal accedilıdan oumlnemli kazanımlar

elde edilecektir Kariyer gelişim suumlrecinin baş-

langıccedil noktası olan meslek seccedilimi bireylerin

hayatında oumlnemli bir yer teşkil etmektedir

Kişilerin meslek seccediliminde aile ve sosyal med-

yanın oumlnemli oumllccediluumlde etkili olduğu goumlzlemlen-

miştir İdeal meslek seccedilimi iccedilin oumlzelikle iş sa-

halarının analizi ilgili sektoumlruumln avantaj ve de-

zavantajları hakkında bilgi sahibi olma sektoumlr-

de ccedilalışanların mesleki deneyimlerini oumlğren-

me ve mesleğin kişiye uygunluğunu tespit et-

me gibi unsurların dikkate alınması ve kariyer

planlaması yapılması gerekmektedir Ancak

oumlğrenciler bu fırsatları goumlz ardı ederek ailenin

ya da sosyal medyanın etkisi ile seccedilim yap-

maktadırlar

OumlĞRENCİLERİN KARİYER SECcedilİMLERİNDE AİLENİN

VE DİJİTALLEŞMENİN ROLUuml

S A Y F A 2 5

Kariyer seccedilimi ve olası bir karara

varma beklentisi ccediloğu zaman belirsizlik

iccedileren karmaşık bir suumlreccediltir Belirsizliğin

nedeni bireyin hayatını buumltuumlnuumlyle etkile-

yecek olan meslek seccedilimini iccedilsel ve dışsal

faktoumlrlere bağlı olarak seccedilmek zorunda

olmasıdır Bu suumlreccedilte oumlğrenci olası bazı

senaryolar kurar geleceğe youmlnelik planlar

yapar ve hatta gelecekte buumltuumln bu belirsiz-

liğin azaldığını veya yok olduğunu duumlşler

Oumlte yandan bu suumlreci karmaşıklaştıran ise

bireyin son karara varmadan oumlnce dikkate

almak zorunda olduğu ailesinin duumlşuumlncesi

isteği hayali ve birde sosyal medyada ken-

diyle oumlzdeşleştirdiği kariyerler gibi faktoumlr-

lerin olmasıdır Karar suumlrecini yaşayan bi-

rey buumltuumln bu faktoumlrlerin varlığının ve na-

sıl analiz edilmesi gerektiğinin farkında

olabilir veya olmayabilir Ayrıca son kararı-

nı vereceği zaman bu faktoumlrleri eleme ve-

ya aralarında bir denge kurabilme kapasi-

tesine de sahip olmayabilir Bu durumda

kariyer seccedilimi suumlrecini son derece karma-

şık bir suumlrece doumlnuumlştuumlrebilir

D İ P N O T

Gencin meslek tercihinde ailenin ccedilok buumlyuumlk etkisi vardır Ailenin ekonomik olanakları ile kuumlltuumlr duumlzeyinin gencin meslek seccedilimini olumlu veya olumsuz youmlnde etkilediği bir gerccedilektir Araştırma bulguları goumlstermiştir ki ekonomik ve kuumlltuumlrel duumlzeyi yuumlksek olan ailelerde genccediller yetenek ve ilgileri doğrultusun-da meslek seccedilme şansına sahip olabil-mekte ailelerinden destek goumlrmektedir-ler Ekonomik ve kuumlltuumlrel olanakları elve-rişsiz olan ailelerde genccediller kısa zaman-da buumlyuumlk kazanccedil getireceği veya itibar

Meslek Seccediliminde Aileye Duumlşen Goumlrevler

sağlayacağı duumlşuumlnuumllen işlere youmlnlendiril-mektedirler

S A Y F A 2 6 S A Y I 5

siz ve başıboş bırakılmasıdır Ccedilocuklarına bu konuda rehberlik edemeyen aileler onların meslek tercihine ilgisiz kalmakla sorumluluk-tan kurtulmuş olduklarını zannederler

Ccedilocuklarının gelişiminde olumsuz et-kileri olan bu ailelerin yanı sıra meslek seccedili-mi konusunda ccedilocuğuna yol goumlsterici olma-ya ccedilalışan onun yetenek bilgi beceri ve ilgi-lerini goumlz oumlnuumlnde tutarak rehberlik eden hiccedilbir fedakacircrlıktan kaccedilınmayan aileler de vardır Kendi arzu ve oumlzlemlerine ters duumlşse de ccedilocuğunun seccedilimini onaylayan ve ona destek olan aile de yok değildir Sayıları ccedilok olmamakla birlikte bilgili ve bilinccedilli bir şekil-de ccedilocuğunun meslek seccedilimini olumlu youmln-de etkileyen ailelerin varlığı da inkacircr edile-mez Ancak pek ccedilok iyi niyetli ve anlayışlı an-ne-baba bu konuda ccedilocuğuna yardımcı ola-mamanın sıkıntısı iccedilindedir

Aile baskısının egemen olduğu hallerde ve mesleğin babadan oğla geccedilmesi şeklinde geleneğin suumlrduumlruumllduumlğuuml ailelerde gence baba mesleğini devam ettirmesi iccedilin baskı yapıldığı goumlruumllmektedir Bu ailelerde ccedilocuk kuumlccediluumlk yaş-tan itibaren baba mesleğini seccedilecek şekilde koşullandırılmaktadır Koşullandırma veya bas-kı yoluyla eğitilen gencin ya baba mesleğine youmlneldiği ya da ailesine başkaldırarak idealin-deki mesleğe sahip olabilmek iccedilin ortamından uzaklaştığı goumlzlenmektir Bazı aileler ise kendi ccedilocukluk veya genccedilliklerinde yapamadıklarını ccedilocuklarının yaşamında gerccedilekleştirmeye ccedilalı-şırlar Baba genccedilliğinde sahip olamadığı bir meslekte oğlunu goumlrmek iccedilin ona baskı yapar Anne okuyup ccedilalışamadığı iccedilin kızının okuma-sını ve meslek sahibi olmasını ister onu suumlrekli zorlar Zorlama sonucu gencin baba veya anne isteğine boyun eğdiği ya da isyan ettiği goumlruumlluumlr Yine başka aile modelinde de ccedilocuklara bazı işlerin oumlnemli ve itibarlı bazılarının ise diğerle-rine goumlre daha oumlnemsiz ve değersiz olduğu ifa-de edebilirler Bu da aile iccedilinde bazı meslekler hakkında oumln yargıların oluşmasına yol accedilar Boumlylece aile dolaylı bir biccedilimde gencin meslek tercihini etkilemiş olur Soumlzuuml geccedilen bu aile mo-dellerinde birey-meslek uygunluğu goumlz oumlnuumln-de bulundurulmadığından ne gencin başarısı duumlşuumlnuumlluumlr ne de mutluluğu Burada oumlnemli olan ailesinin isteklerinin gerccedilekleşmesi aile-nin yapmış olduğu meslek seccediliminin genccedil tara-fından benimsenmesidir Yine bazı ailelerde goumlruumllen bir başka hatalı davranış da meslek seccediliminde gencin tamamen yardımsız destek-

S A Y F A 2 7

Ccedilocukluk ccedilağında meslek seccedilimi gerccedileklikten uzak olup hayali ve arzulu iken oumln ergenlik doumlnemine yaklaştıkccedila yaşamda gerccedileklik faktoumlruumlnuumln roluuml artar kişi meslek seccedilme sorumluluğunun bilin-cine varır İlgi ve yetenekleri giderek ay-rışmaya başlar Yine yetenek ve ilgilerin mesleki amaccedilları belirlemede oumlnem ka-zandığı goumlruumlluumlr

Bu doumlnemde başlarında meslek tercihleri oumlnce ilgilere dayanırken daha sonra yeteneklerde dikkate alınarak mes-leki tercihler ifade edilir Ortaokulun ta-mamlanması ile birlikte akademik eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim arasında seccedilim yapmak zorunluluğunda kalan ccedilo-

cuk oumlncelikle genel ve oumlzel yeteneği ile mevcut eğitim seccedileneklerinden hangisine uygun olduğunu belirlemek durumunda-dır Ccedilocuk temel eğitim sırasında birccedilok ders almış ve başarısını ccedileşitli ortamlara sınama fırsatı bulmuştur Bu doumlnemde ccedilo-cuk karar verirken yeteneklerini ilgilerini eğitimden ve hayattan neler beklediğini mali olanaklarını goumlz oumlnuumlne alarak iş ve eğitim olanaklarını incelemek gerektiğinin farkına varmıştır

D İ P N O T

Orta ccedilocukluk ya da oumln ergenlik doumlnemi 10-15 yaş aralığında olup ortaokul kade-mesine denk gelmektedir Bu doumlnemdeki ccedilocuklar artık ergenlik doumlnemine girmiş bir-ccedilok gelişim doumlnemi itibari ile meslek seccedilimi ile ilgili duydu ve duumlşuumlnceleri şekillenmeye başlamıştır Bu doumlneme meslek gelişiminde lsquoDeneme Doumlnemirsquo denmektedir Bu yaştaki ccedilocuklarda genellikle goumlzlenen mesleki davranışlar

Mesleki faaliyetlerle temel beceri ve ilgileri arasında var olan ilişkiyi anlama

Ccedileşitli yeteneklerden hangilerinin kendisinde guumlccedilluuml olduğunun farkına varması

İlgilerin belirginleşmesi ile bazı faaliyetleri daha ccedilok yapmak bazılarından uzak-laşmak isteme

Hayattan neler beklediğinin ve hayatta nelere oumlnem verdiğinin farkında olmak

Toplumda var olan sosyal ve ekonomik olanakları inceleyerek iş veya eğitim olanaklarını araştırmak

İş ve oyun iccedilin zamanı planlaya bilme

Hayata atılma ya da ileri eğitime devam etme seccedilenekleri uumlzerinde duumlşuumlnme ve araştırma yapma şeklinde sıralanabilir

S A Y F A 2 8

Bu yaşlardaki ccedilocuğunuzun meslek gelişimine yardımcı olmak iccedilin şunları yapabilir-siniz

1) Ccedilocuğunuzun ilgi duyduğu alanları belirleye bilmek iccedilin hangi tuumlr faaliyetleri yap-maktan hoşlandığını hangi tuumlr faaliyetleri yapmaktan hoşlanmadığı konusunda onun-la konuşabilir ccedilevresindeki kişilerden aldığı bu konudaki geribildirimleri ve kendi kişi-sel goumlzlemlerinizi onunla paylaşın

2) Kendi goumlzlemlerinizi de dikkate alarak ccedilocuğunuzun evde ve okulda başarı ile yap-tığı işler hakkında onunla konuşun

3) Ccedilocuğunuzun yetenek ve ilgilerine uygun bir meslek seccedilebilmesi kadar meslekler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun

D İ P N O T

Oumlzellikle ccedilocuğunuzun bir meslek hakkında şu tuumlr bilgilere sahip olması gerekir

Meslek mensubu bir guumln iccedilinde ne gibi işler yapmaktadır

Ccedilalışan kişi başlıca ne gibi faaliyetlerde bulunarak nelerle uğraşmaktadır

Mesleğe girebilmek iccedilin sahip olması gereken oumlzellikler (Fiziksel psikolojik oumlzellik-ler genel yetenekler duumlzeyi ya da oumlzel yetenekle yaş sınırı gibi) nelerdir

Mesleğe girebilmek iccedilin gerekli eğitim duumlzeyi nedir Ccedilıraklık kurs staj gerekli mi-dir

İş nasıl bir ortamda yuumlruumltuumllmektedir

Mesleğin ccedilalışma koşulları nelerdir

Ccedilalışmalarının elde ettiği en duumlşuumlk ve en yuumlksek kazanccedil duumlzeyi nedir

Meslek uumlyelerinin ilerde iş bulma olanağı ne kadardır

Ccedilocuğunuzun ilgilendiği meslek hakkındaki sorulara cevap bulabilmesi ona yardım-cı olabilmeniz iccedilin

Kendi mesleğiniz ya da yakın ccedilevrede bulunan insanların meslekleri hakkında ccedilocu-ğunuzla konuşabilir onun bu konuda goumlzlemlerini dinleyebilir ya da bizzat iş ortamı-nıza onu goumltuumlrerek doğrudan yaşantı edinmesini sağlayabilirsiniz Ccedilocuğunuzu tv radyo programları kitaplar bilgisayar programlarından ya da okulundaki rehber oumlğ-retmeninden yardım alarak meslekleri tanımasına teşvik edin

Ccedilocuğunuzun değişik iş yerlerine ziyaret ederek yarım zamanlı işlerde ccedilalışarak meslekler hakkında bilgi toplamasını sağlayın

S A Y F A 2 9 S A Y I 5

Ccedilocuğunuzu meslekleri tanıtıcı konferanslara katılmaya ccedilevresindeki kişilere meslekler hakkında soru sormaya teşvik edin

Ccedilocuğunuzla meslekler hakkında oumlğrendiği bilgileri tartışmak oumlğrendiği bilgileri buumltuumlnleş-tirmesini sağlayın

Ccedilocuğunuzun gelecekteki mesleki plan ve hedefleri uumlzerinde şu anki ilgi ve yeteneklerinin ne kadar oumlnemli olduğunu anlamasına yardımcı olun

Sizin iccedilin ccedilalışmanın ne ifade ettiğini ccedilocuğunuzla konuşarak insanların yalnızca para ka-zanmak iccedilin ccedilalışmadığını anlamasına yardımcı olabilir ccedilalışmanın kendisi iccedilin anlamını bul-masına ve hayattan ne beklediği konusunda fikir sahibi olmasını sağlayın

Meslek Seccediliminde Dijitalleşmenin Roluuml

Guumlnuumlmuumlz duumlnyasında bireylerin mes-lek seccediliminde kitle iletişim araccedillarının ve oumlzel-likle televizyonun ccedilocuk ve genccedillerin mesleki gelişimleri uumlzerinde etkisi oldukccedila fazladır Medya (yazılı ve goumlrsel iccedilerikli video temelli ma-teryaller) kişisel oumlzellikle-rine dayalı olarak ccedilocuk-ları ve genccedilleri seccedilici algı-ları aracılığı ile mesleki gelişimleri konusunda etkileyebilmektedir (King ve Multon 1996) Tele-vizyon gazeteler dergiler ve bilgisayar uumlzerinden ulaşılan kaynaklarda sıkccedila goumlsterilen bazı mes-leklere sahip kişilerin ccedilocuk ve genccediller tarafın-dan model alınma olasılığı artabilmektedir Uumllkemizde son zamanlarda goumlsteri sanatlarıyla ya da bazı spor alanlarıyla ilgili mesleklere sa-hip olmanın daha popuumller olarak algılanmasın-da medyanın etkisi ccedilok accedilıktır Medyada bu tip mesleklere sahip olmanın getirebileceği pırıltı-lı yaşam olanakları gerccedilekccedili yanlarını goumlzetme-yen genccediller accedilısından ccedilok ccedilekici olarak algıla-nabilmektedir Gelecek yıllarda da medyanın ve dijital duumlnya-nın yeri daha da oumlnemli hale gelecektir Klasik

anlamdaki birccedilok iş tanımı ve meslekler değiş-mektedir Değişmeye de devam edecektir Oumlzellikle Pandemi suumlreciyle birlikte duumlnya ge-nelinde dijitalleşmenin oumlnemi daha da oumln pla-

na ccedilıkmıştır Bu suumlreccedil eğitimde de dijitalleş-menin daha da yoğun kullanılmasını sağlamış-tır Bilgisayar teknoloji-sinde elde edilen bilgi-lerin iletişim teknoloji-sine uygulanmasıyla yeni teknolojiler birey-leri iletişim teknolojisi iccedilerisinde aktif bir hale

getirmiştir Sadece teknolojinin hızla hayatı-mıza girmeye başlaması ve dijital duumlnyaya geccedililmesi ile değil ekonomik sosyal bilimsel ve kuumlltuumlrel değişmelerinde etkisiyle geleceği olan meslekler şekilleniyor Yeni dijitalleşen duumlnya ve yapay zekacirc kavramlarıyla birlikte meslek anlayışları da değişti Oumlnceleri genccedille-re ne olmak istediklerini sorduğunuzda dok-tor avukat muumlhendis oumlğretmen cevaplarını alırdınız Dijitalleşen duumlnya ile birlikte bu mes-leklerin yerini yabancısı olduğumuz fakat ge-leceği olan meslekler aldı