satu nota tentang haji abbas b. mohd tahamyrepositori.pnm.gov.my/bitstream/123456789/3614/1/... ·...

Hak Cipta Terpelihara © 1978 – Persatuan Sejarah Malaysia


SATU NOTA TENTANG HAJI ABBAS B. MOHD. TAHA

olm

Mohd. Sarim Hj. Mustajab JabatanScjaruJ

Un .... cnlll Kc:bt.npun l.takyd.

Memang sudah ada beberapa tuli5an mengenai tokoh ini. Peri pentingnya dalam konteks sejarah tempatan ialah apabila namanya scringkali dikaitkan dengan kemun· cuJan majalah blah Islam yang perlama tcrbit di Negeri Selat iaitu majalab A I-Imam. Bdiau dikatakan benih tempatan yang tunggal sekali dalam kdompok yang mengusaha. kan pcnerbitan AI-lmo.m. Tidak jdas dan mana asal keturunannya, bagaimanapun seorang pengkaji pemah menyebut tentang ayahnya yang dikatakan sebagai seorang yang berasal dari Minangkabau tetapi telah lama menetap di Tanjung Pagar, Singapura. Seta kat mana benamya maklumat yang di· ketengahkan itu agak sukar dipasti· kan. Yang jdas seta kat ini ialah Haji Abbas Mohd. Taha merupakan salah scorang tokoh blah t.crawal yang lahir dan bennastautin di kawasan Tanjung Pagar.

Pada bulan Mac, 1908 tatkala pengurusan Matbaah AI·lmam bertukar langan, Hap Abbas Taha di· ben kepercayaan untuk mengen· dalikan majalah itu sebagai pengarang. I Malah sebc:lum pertukaran itu pun beliau pemah bertugas sebagaj pc:nolong pengarang, memo bantu Syeikh Tahir ]alaJuddin ketika ulamak itu belayar ke loar negeri. Dapat dikatakan pcrsaha· batannya dengan bebc:rapa orang tokah lslah di Matbaah itu mem-

bub Hkirannya untuk teros ber· jihad menyebarkan cita~ita Islah di kalangan umat Islam di Tanah Mdayu. Penerbitan akhbar Nn-aco. 2

pada tahun 1910 dan dituruti pula dengan kemunculan Majalah TuPUlS MeID.yu3 pada tabun 1913 mdetak beliau scbagai scorang ulamak dan tokoh Islah yang bCIjaya menyambung scmangat hlah yang dia.sas. kan olch AI·lmam.

Tidak banyak yang ditemui ber· kenaan latar belakang hidupnya. Defiau dikatakan lahir di Tanjung Pagar, Singapura pada tahun 1885 dan scjak kc:cil lagi dihantar oleh ayahnya mc:nuntut Hmu agama di Mckah al·Mukarramah sc:hingga tahun 1905 apabila bdiau kembali semula ke Singapura.4 Sebelum bert tugas scbagai pengarang AI·lmam

I. AW,"-. BIL 9, JII. I, (16 Mel. 1907), h. 292 dan 81L I. JIL 2, IJ2 Julal, 1907}, ~2

2. Nena diltatalLan tatllt du. uhun IICkpu panbCl'hmlian AH_ Unwlr. kelenanpn "njut ",1 rnc~enai ..... hbu Inl liw MlftatmDad bin oato Mud&. TCTKh 5111'111 KMbn. 8uldt Maujarn. A~z..m. niyahPrcu, 1940.

,. Uhat N".~ .. 81L 65, th. 2. (2.5 Oil., 1912), h. I. Maja.lah Inl tablt .muian .ckall diUlola.b.n oleh lidarw pcrwarma Naa ....

4. Cf. William R. RofC., TIl'0rWin4 0/ Millay NatiafusJUrn. h. 6' dan NiJr. Ahmad b. Hj. Nilr. 11 .... 1\ ,be Malay Pre.,", IMBRAS, VoL S6, Pt. I, No. 201, 1970, h.'sI·'s's.



bcliau pernah bekcrja scbag-di guru agam3... Sclain dari ilu bdiau juga Ilirut menyandang ja· .... a lan Imam ~la.sjid, Tanjung Pagar.s Keaktif:m· nya mcnyuar.1kan konsep Islah Islam ini mcnarik pcrhatian mao syaraka l Islam kctika illl malah apabila .rH-/mam memberhentikan pencrbilannya bcliau dil:mtik men· jadi kadi bagi k:l\ .. -as:1I1 Tanjung Pagar, Singapura. 6

Kcmunclilan akhbar Neraca mcndapal sambUlan masyar.1kat Islam bukan saja di Singapurn malah akhbar illl t urnl dibaca oleh pcmhaca.pcmbaca (..Ii Kegeri.ncgcri r-. lela yu scrta juga umat Islam di Mekah. 1 Degitu jUg-d halny".1 dcngan Turuu Melayu, pcncrbitannya di· samhut olch masyarakat /\telayu scbagai majalah yang pertama loekali mcmualkan blok gambar untuk hiasan halamannya. Dipcrcayai mclalui kcdua-dua pcncrbitan ini, bcliau tclah berjav3 mcmperhcbat· kan pcrlaksanaan cita·cila Islahnya. Mengcnai kccendcrungan Ilaji Ahbas Taha. seorang penuiis me' ngatakan.~

"lib S~~d Sheikh. he ""aJ a Ilaunch ad"o'oc;Uc ar modemuln in hll.m. lie ""lOa a IlmMie .. Tiu: •. In hu edila ri>.u, Tu:m Ibji Abb;a., frcqur:ntly fmphaJ ifCd du.1 hum ""at a d)·ru.mic .-cICion and ""as nol o ppulCd 10 progre... lie urJed Ihe n«fuilY fo. rdann, and Ihe ~juummt of Ihe Mala)'~ 10 modem nC"cds ... To TlUn Haji Abba. Ihe uJ.-.lion or Ihe Malay ~y in Islam.. He Iluibuted their back· "'ardncu to the bCllhallhey had been n<'lllrctiMJItheIC1lchingoflheir.dillion."

Kcscd.Lr.lIl kcpada kcdudukan pcb· j..r'1Il anak-anak ~Iclayu yang begitu jauh ketinggalan di bclakang. tclah mcndorong bcliau untuk menulis sehnah bUKU benajuk Kitab Sem· pUnlaari Pelajarall, terbit pacl:J. tahun 1906 oleh Matbaah AI· Im3m.9 Dibanding dcngan Syeik.h Tahir. bdi;lu tidak ban yak meng·

hasilkan karya·karya yang bercorak agama. bagaimanapun pandangan islahnya senantiasa dikemukakan melalui akhbar dan majalah Mdayu yang banyak tc:rdapat waktu itu. IO

Pada tahun 1913 atas cadangan beliau scbuah syarikal kcrjasama tc:!ah dilubuhkan bcrpusat di Kuala Kangsar. bcrtlljuan untuk. meng· galakkan orang-orang Mdayu supaya gial bersama dalam Ia· pangan pemiagaan. Tidak jdas apakah nama Syarikat Kerjasama yang ditubuhkan di Kuala Kangsar itu. bag-.limanapun fakta·fakta yang dj.

temui mc:nunjukkan bal,3wa Syari· kat Kerjasama ini mempunyai ran· lingnya di Rawang, SdangoT, di Kola Haharu, Kelantan selain dari cawang-.m yang tCTdapat di Tanjung Pagar scndiri dan berpusat di Per· ukutuan Perhimpunlm Selia. La· poran beriln yang ditcmui setakat 1913 mdalui siaran akhbar Neraca. mcnunjukkan baha'h'a syarikat itll

!I. Nn,ws, OIL !II. tit. 2 (18 Srpt., 19 12), I~ 3 d,Ul UIIlJOI,.Mt14:r14 (12 Sept., 1912).

6. Roff.,OtWiru. n. 63-6 ..

7. Lllat 'Ki"lman dOlfiMdtah aHhuyaQfah', Nnuell., Oil 108, In. S, (22 OkL, 19U). "-,.

s.. Sik Ahm.¥!, 'Tht; MaI;r,~' hm', It. 48.

9. L~t lIajJ Abb3.s b. MoM Taha, Kif4b Scml>\'.--an p,Wj.:rrtlt\ Slnppun, MIt· buh AI-Imam. 1906. Dibtaltan buku ini merupilun adaplui din lajcmahul dui buku dabom bah •• Arab dltn Syria. a. Roff.,O>Viru, h. 61

10. Unluk mdh.at p;o.ndltnpn apffi.l KIU kriliknya kcp;r,cb ffi.llyat:lltat Meb}"U. 1ihat lenaN belau d.&am N~Q, ""'Ima dan Kcrna';an". NntlcQ, Bil 86, tn. S, (21 }'Iei, 19Ut h. I, Bil. 70,IIt. I, (29 Jan., 19U), In. I. Snc,.-h dariJ*la lobrcan kcmajum", N"au, Bi.l181h. 2, ( 19Jan. 1912),h.I,Oi.l!91h,2,126Jun,1912I, h. I. Tingkah Iallu Semut, NenICQ, BiL 41, tho 2, ( I O Julai, 191 2), h. I; Rcncana. Penglralll, N"mell., Bil. n, th. 2, (24 Jul';, 191 21.h. l,pauim.



dikendalikan olch beberapa orang pengurul antara mereka termasuk Yang Berhonnat Datok Sai Andika Raja, £new. Kulup bin Muhamad dan Kota Baharu, Perak dan juga Haji Abbas Mohd. Taha sendiri yang waktu itu menjadi Pengarang Neraea, merangkap pegawai seranta untuk Syarikat terse but. I I Men· jelang bulan Disembcr 1913 keahlian Syariot Kerjasama itu nampak· nya kian bertambah. Cawangan di Rawang diuruskan oleh seorang ahli panjagaan banama Encik. Abbas bin Mohd. Nor, bcserta ahli yang lain seperti Baginda Sinar bin Malim Muraj, Mat Tahir bin Marah Sutan, Abdul Rauf dan Enok Tubuh bin Abdul Jalil. Ranting Syarikat di Kota Baharu Kelantan diuNS oleh Encik Daud Mohd. Salleh dan Tuan Fatani. Keahlian di cawangan Kota Baharu ini bertam· bah pada 17hb. Ducmher 1913 apabila Eneik Muhamad Sallch bin Ngah, Mohd. bin Jaafar. Tuan Haji Mahmud bin Haji Ismail, Wan Hashim bin Muhamad dan Encik Wan Muhammad Khatib masuk menjadi ahli syarikat itu . Di Perak pula Syarikat Kerjasama ini berpusat di ibu pejabatnya di Kuala Kangsar. dikendalikan olch setiausahanya scndiri iaitu Encik Abdul Hamid. Beliau disebut oleh Haji Abbas Mohd. Taha sebagai salah scorang yang gigih untuk menrea1isasikan penubuhan Syatiot Kerjasama ini. Selain dari Datok Seri Andika Raja dan Encik Kulup bin Muhammad didapati juga nama penghulu Endot, tinggal di Kota Lama Kanan. yang menjadi ahli terawal syarikat itu. Tidak jetas apakah butir-butir aturan yang di· tctapkan oleh Syarikat ini kepada ahli·ahlinya. yang diketahui cuma

melalui laporan Neraca yang men· jdaskan bahawa .alah satu daripada aturan syarikat yang tccdahulu dan itu tdah diubah. Antara perubahan peraturan yang dimumkan mdalui Neraca wah "bahawa adalah orang. orang yang telah memungut 1250.00 di dalam kampungnya dijadikan penguasa".ll

Dalam kontek. perbincangan mengenai ketokohan Haji Abbas Taha ini jelas kepada kita bahawa laungan NltTaca 5upaya umat Islam menubuhkan 5yarikat-syarikat Kerjasama untuk menggaJakkan pc. nyertaan orang-orang Melayu dalam hidang pemiagaan sudah mula membuahkan hasil.'l Perkembangan ini dengan sendirinya mempunyai hubungan yang rapat dengan Haji Abbas Taha yang membukti· kan kesanggupannya, untuk menjadi salah seorang penguasa syarikat tenebut, di samping mengurwkan penerbitan Neraca dan Tunas AIdayu dan juga di sam ping tugas rasminya scbagai Imam dan Kadi Tan· jung Pagat.

Sebagai seorang ulamak yang sudah matang dengan tools of tradenya beliau pemah satu ketika. menyuarakan pandangannya me-ngenai kcperluan umat Islam menubuhkan sebuah "Persekutuan" un· tuk ulamak di Semenanjung. Penubuhan Perukutuan Ulamak Kaum Semenanjung itu dirasakan boleh meno long mengatasi masalahmasalah agama umat Islam istimewa mengenai perkara yang sering menjadi penelisihan mereka-mereka

'II. Nnvaa. Bil 112. Ill. 4, (.5 Oil.. 191'), h2.

12. ibid.

U, NWfU;fI, BiL 47. !h. 2, (21 0.<» 1912). 2 paulm.



yang dige1ar Kaum Muda dan Kaum TUa.

14 Cadangan yang dikc:mukakan olc:h Haji Abbas Taha itu sebe· namya bukanlah satu pendapat yang baru kerana sebe1um ini pun pada tahun 1930 lagi Sultan Sc:langor pemah mencadangkan kepada ahli·ahli Dewan Mesyuarat Negeri Pahang (State Council) tentang perlu ditubuhkan satu Badan Penasihat Agama Semenanjung. I J Deogan adanya badan itu nanti di. harapkan masalah agama yang timbul hari itu mungkin dapat diselesaikan melalui perbincangan para ulamak dan ini dc:ngan sendiri akan mc:mudahkan pihak yang akan mc:ngduarkan fatwa di samping meninggikan mu tu pc:ngc:tahuan umat Islam. Nampaknya syor sultan Selangor itu tidak mendapat suara tc:rbanyak dari ahli Majlis itu. Pada tahun 1936, sesuai dengan kedudukannya sebagai seorang Kadi Besar di Singapura. $Oal pc:nubuhan Persatuan Ulamak Kaum Semenan· jung ini ditimbulkan semula oleh Haji Abbas Taha. Pc:nyuaraan Haji Abbas Taha ini mc:ndapat sokongan pengarang A I·Hikmah. iaitu sebuah majalah yang diterbitkan di Kola Bahant. Menyokong rancangan yang diketengahkan itu, rc:ncana pengarang Al·Hikmah mc:ngulasjl6

·'.tnI&n ho:ncbolr. mo:npdak&n Peno:kutlan .. lIamu. Kwm So:mcn&njunc. ~Iah Kbcar JaUalI y&n, lUnal ~fJ\InL_ Idu di So:~ nanj.l." inl lo:rlalu musUha" mo::mpa-olch pcno:kutu.l.nnya .,.an, bolo:h manirnpin bum ban,. Idta. daripada ,o:iap "o:pad.a I~ dan mo:no!a.k .o:rlNan darl hIM, b:tim~ ko:timbulannya iru lo:tpnpl kcna. d\ d&b.m hari-hui )'ani tampirlab Ir.~ pu.lalllr..imya~'o:Ga.nclo:lr.ad~po::r· juanpn t.p.rn.I. du 'Pi ,.,du.n Klhtian yanc muJal nyaLI. di bumi Scmcrwlju~ ini daD PnKlr.utu .... WamU inl lalah dia yana; mo:ranJlWlC haj.t y.l.t1C bo:ar itu."

SebaJiknya pula di pantai bant Semenanjung syor dari ulamak

Singapura it u nampaknya tidak dipenetujui oleh beberapa orang pengarang akhbar dan yang ketan waktu itu iaJah pengarang Warta Malaya dan Majlis. Perkara pokok yang disentuh oleh rencana pengarang kedua-dua akhbar itu ia1ah soal implimentasi kiranya cadangan itu diterima. Pengarang.pcngarang itu melihat bahawa masalah yang ditimbulkan oleh Haji Abbas Taha itu memang baik tetapi pada hakikatnya suur untuk dipraktik kerana di negc:ri-negeri Melayu, Sultan mempunyai kewibawaan dalam menentukan sarna ada sesuatu fatwa itu boleh dipakai ataupun tidak. '7 Ringkasnya kedua-dua akhbar itu berpendapat bahawa Persekutuan Ulamalc Semenanjung, sc:perti mana yang disyorkan oleh Haji Abbas Taha itu cuma akan mc:njadi satu white elephant sahaja sekiranya ia ditubuhkan juga. Sebagai sc:orang ulamak yang impulsive, Hajj Abbas Taha telah terlibat da· lam satu perang pena dengan Warta Malaya dan Majlis, yang pada anggapan bc:liau cuba mempersoalkan

14. Lih.l.I H.l.ji Abba. Mobd. Tab.., "SeN," hcndu. mo:npdabn Po:no:lunuan Ulamak K&tIm Scmcnanju"," , AI·HiJu,.M. SIL 92, Ih. 5,(18jun, 1956),h.18·19.

IS. Paharc SlalO: Coundl J.IlDlUCf, (POd) 21SqIt •• 19~.

16. Ro:na.na. hnpranc. AJ.Hii1rlllA., Bil 92, Ih. 5, (18Jun, 19 56), h. 18-19 dan BL 95, (9juai I956).h. ~

11. Rcncana. HaP Abba. T&ha IhI dlto:nlanf okh pc~ranl W.I.IU Malaya, 1ihal Ro:~ cana Pc~" W.,w ~ .. BiL 226-th. " (26 So:pt., 1956), h. II. jup law .l.khbu 1IVJ1U, Bil 494, th. 6, (I Olu •• 1936), 11. 10. Polimllr. mm.cr.naJ ptt. .oalan Itu bo:tpan;an,an bo:bcnp. mirau dala.m ".~ pemt.u akhbu4kbbu ltu. UW W..-t"MoLry .. Bll229, tho. 7 (50 So:pt.. 1956), ho. 103, Gall M.lit, BiI. 49S, th.6,(501r.t.,1956),h.5.



c.....b.T 11u. .. fUrl : SGT. NiJt. Abdul A,,:, b. Hj. Hi. H.,,. ... DIId". tUn ... ""',,: IUji W." M ....... N_", Kdll"""" (TClllb fbrcJ,ilfl).

Bndirl..o. '1 tWn .... """.. 71;.. :"":::.:"'~d'~'~"~I/~-:'~. dII" ,1Ij. ,W. MOlt ""41..,. kedudukannya sebagai seorang ula· dan bebas dari keadaan di Tanah rnak. l'erang Pena yang berlangsWlg Melayu. Kclantangan suaranya bcbcrapa bulan daJam kedua-dua da1am mcnyuarakan soal-soa1 yang akhbar itu mcmbawa nama bcliau melibatkan masyarakat Islam waktu ke dalam limelight masyarak<lt itu menarik pcrhatian masyarakat, Islam di Tanah Mclayu. Sckalipun malah di kalangan ulamak-ulamak rancangan untuk menubuhkan Per- pada tahap 19 30an, Haji Abbas satuan Ulamak Scmcnanjung ilu Taha dianggap sebagai ulamak hlah menghadapi jalan buntu, tcrutama yang radikal di Negeri Sdat. Per· di kalangan' pcntadbir agama di kembangan ini jUg"d. membawa ba· Ncgeri·negeri Melayu Scmman· nyak perubahan dalam kegiatannya jung, bagi Haji Abbas Taha per- sepanjang penghujung tahWl 1930 kemhangan itu tidak mcmatallkan hingga 1946, hasratnya. Dengan sokongan hebe· Fada tahun 1937 sewaktu me· rapa orang ulanlak di Singapura, megang jawatan Kadi Besar, Singa· pada bulan Ogos 1936. sebuah pura bdiau tdah diminta oleh Majlis Vlamak Singapura ditubuh- ulamak Haji Wan Musa. bekas Mufti kan dan sccara kehetulan pula Kdantan, Sllpay3 datang kc Ko ta Haji Abbas Taha dilantik menjadi Baharu untuk turnt scrta dalam Yang Dipertua l\fajlis itu. Pcrkem- perbahasan mcngenai masalah Ji -bangan ini juga mc:nunjukkan ha· latan Anjing yang akan diadakan di haw3 iklim pcntadbiran agama di bandar itu. Bersama-sama Haji Wan metropo lis ilu jauh lebih lerbuk.1. Mu S<!. dan Dr. Burhanuddin aI-



Hdmy, Haji Abbas Taha tdah datang ke Kota Baharu Kclantan. untuk mempertahankan komep talfiq yang menimbulkan pert entangan antara Haji Wan Musa dengan ulamak-ulamak di Majlis Agama Islam dan Istiadat 1'\'lelayu Kelantan_ Perselisihan masalah jilatan anjing yang berlaku di Islana Cemerlang itu menimbulk.an banyak persoaJan di kalangan umat Islam di bandar ilu. Walaupun pendapat yang dikemukakan o leh Haji Abba<; Taha bcrserta Haji Wan Musa dan Dr. Burhanuddin itu direstui olch fatwa yang dikemukakan oleh ulamak Besar di AI-Azhar t\'lesir. temyata perde· batan yang disertai oleh Haji Abbas Taha itu menimbulkan banyak implikasi yang lain. Kesanggupan I-Iaji Abbas Taha untuk mempertahankan konsep taifiq Haji Wan Musa itu menambahyakinkan kita tentang kepercayaannya kepada konsep kcislahan agama. Hasil dad perdebatan yang diadakan itu beliau bersama-sama Haji Wan t\lusa tdah mencrbitkan scbuah risalah

bertajuk, Risalah Penting patia Masalali ljlatan A njiPig Di atas Empat Mazliab. diterbitkan di Singapura pada tahun 1937. 11 Sebahagian besar dan isi risalah itu mcnycntuh pcndapat-pendapat yang d ikcmukakan olch ulamak· ulamak dan empal mazhab.

Umumnya dapat dikatakan, se· bag-di seorang ulamak blah Haji Abbas Mohd. Taha telah membuktikan keberaniannya melawan apa saja gejala yang dilihatnya sebagai menyalahi ajar.m Al~uran dan Hadis. t-.blah rcncana-rencana yang ditulisnya di dalam Ncraca memo buktikan betapa beliau tidak sang· gup bcrtolak ansur dengan perkaraperkara yang balch menjatuhkan keutuhan agama Islam.

18. Mmgera..i ri.W.ah Y.'" dil",U. old! ItaJI Abbu Tv.a it", !ihat RilJlWl PtnJm, p.u MIZSIIIM jilllllm A"ji.., Di 111111 Emplll MuMb. Slnppura. Ahmadlah, 1957.Jup liN! Mohd.. Salim nap M\lJtajab. "Haji Wan M",51 bin Abd",1 S.maIl, ",Jamal bah dl Kota Baharu". rcncana tblam pennbiUln.

satu nota tentang haji abbas b. mohd tahamyrepositori.pnm.gov.my/bitstream/123456789/3614/1/... ·...

Documents