Samen spreken over

Herstel bij Hersenletsel

Henriette Visser 23-09-2010

Werken aan herstel bij hersenletsel

Hoe vanzelfsprekend is het?

Marjan en Henk: “Ze moeten vragen wat we willen.”

“Je moet zelf ook zeggen wat jij wilt”.

“Ze gaan er van uit dat (…)” zegt Marjan

“Het is niet van zelf sprekend”.

Dit raakt de kern van

Herstel en Herstelondersteunende zorg

2

Onderwerpen

Herstel Herstelondersteunende zorg Fasen medisch herstel Fasen persoonlijk

en sociaal herstel Een integraal herstelmodel

Een boek is iets dat mensen elkaar willen vertellen wanneer ze elkaar niet kennen. Een boek doe je als je iets wilt weten maar je

ziet ze niet. (Ger)

3

Herstel na hersenletsel

Herstel is het proces dat de persoon met hersenletsel doormaakt, waarin hij lichamelijk geneest, en waarbij hij zijn leven weer oppakt om er zoveel mogelijk kwaliteit aan te geven.

Alles wat iemand doormaakt bij behandelingen om de gevolgen van het letsel te beperken, en wat hij zelf onderneemt om weer een zelfbewust, zinvol leven te kunnen leiden, maakt deel uit van het herstelproces.

4

Herstel na hersenletsel

Herstel bij hersenletsel is vooral van mensen met hersenletsel zelf, samen met naasten, vrijwilligers en professionals.

Na het letsel ziet het leven er doorgaans niet meer hetzelfde uit. Dit vraagt om een nieuw levensperspectief.

Elk herstelproces is uniek, omdat elk mens uniek is.

5

Herstelondersteunende zorg

Herstelondersteunende zorg omvat alle behandelingen, interventies, strategieën en ondersteuningsacties die in samenspraak met de persoon met hersenletsel worden uitgedacht en uitgevoerd.

Herstelondersteunende zorg vind plaats in de acute -, revalidatie - en chronische fase en dient een optimaal herstelproces van de persoon, dat bestaat uit stabilisatie, heroriëntatie en re-integratie.

6

Professionals Herstelondersteunende zorg

Wie zijn betrokken zijn bij herstelondersteuning?

Medisch Neuroloog Revalidatiearts VerpleeghuisartsIC - verpleegkundigePraktijkverpleegkundige

Paramedisch Ergotherapeut FysiotherapeutLogopedist Neuro-linguistDiëtist

Psychosociaal Neuropsycholoog Psycholoog Geestelijk verzorgendeRevalidatie maatschappelijk werkendeMuziek of beeldend therapeutBewegingsagoog, Activiteitentherapeut

Sociaal maatschappelijk Zorgcoördinator woonconsulentZorg en participatieconsulentJobcoach Leerkracht Sociotherapeutalgemeen maatschappelijk werkendeVrijwilligersbegeleider en Vrijwilligers 7

Herstel fasen

Wat speelt bij Medisch herstel?

Acute fase Er is hersenletsel ontstaan Patiënt ondergaat meer of minder bewust medische ingrepenDialoog: informatie uitwisseling over letsel en behandeling:Patiënt, Professional en Naasten Traject: specifieke functietrainingen vragen actieve houding patiënt

Revalidatie fase Impact wordt steeds meer duidelijk voor patiënt. Patiënt en naaste zijn begonnen met verwerking en acceptatie van gevolgenDialoog met professionals over behandeling impact en toekomst Traject: Medische en sociale interventies: functietraining, zingeving, re-integratie vragen aandacht voor eigen keuzes

Chronische fase Centrale vraag gericht op blijvende gevolgen: welke langdurige ondersteuning en zorg is nodig?Persoon wordt cliënt in thuiszorg, instelling, dagcentrum; Naaste: wordt structureel mantelzorgerDialoog gericht op interventies en activiteiten bij re-integratie t.a.v. wonen werken of vrije tijdTraject: Actief contact: Persoon en mantelzorger kunnen uit beeld raken

8

Reflecties bij medisch herstel Reflecties van persoon met hersenletsel terugkijkend op Acute fase:

Ik lag steeds maar in dat koude natte bos. Ik hoorde jullie wel, maar kon niet bij jullie komen. Ik snap niet dat ik daar steeds maar moest blijven liggen. Waarom deden jullie niks?

Reflectie van persoon met hersenletsel in revalidatiefase: Ik kwam op de afdeling hersenletsel terecht en dat is een heel ander soort

afdeling dan botbreuken. Ik ben me kapot geschrokken. Ik dacht: Waar ben ik terecht gekomen zeg!

Reflectie van persoon met hersenletsel na thuiskomst: Ik had black-outs en de huisarts schreef medicijnen voor. Ik heb de

medicijnen gehaald en de bijsluiter doorgelezen. Toen dacht ik: “Ik heb deze verschijnselen niet. Ik ben niet epileptisch, dus dit ga ik niet doen.” Ik heb de arts een brief geschreven, en ik dacht “Ik zie het wel of ik nog een black out krijg of er iets gebeurt.”

9

Persoonlijk en Sociaal herstel Herstelfasen Wat speelt er ?

Crisis Ontstaan letsel heeft ontwrichtende gevolgen voor leven

Stabilisatie Bestendigen en verder gaan met accent op biologische, neurologische en cognitieve functies,

Psychische en sociale stabilisatie

Verwerking en heroriëntatie

Psychologisch revalidatieproces: verwerking van wat men overkomen is en heroriëntatie op de toekomst

Re-integratie Fysiek persoonlijk en sociaal revalidatieproces: re-integratie in het ‘gewone leven’;

Oefenen van uiteenlopende (zelfgekozen) activiteiten

Participatie Vervullen van zinvolle persoonlijke en sociale rollen

Meedoen in de samenleving10

Reflecties op persoonlijk en sociaal herstel

Reflectie van persoon met hersenletsel tijdens stabilisatie: Vanaf het moment dat ik uit die minder bewuste fase terug was ben ik

voortdurend bezig bent geweest om mijn eigen autonomie weer in handen te nemen. Als ik er zo op terug kijk dan is dat steeds het geval geweest.

Reflectie van naaste op heroriëntatie en re-integratie We hebben alles gedaan om hem zo snel mogelijk weer thuis te

hebben. Ik had er nooit over nagedacht dat we zo uit elkaar gegroeid zouden zijn. We leefden in verschillende werelden. Ik heb toen voor mezelf hulp gezocht om alles eens goed op een rijtje te zetten.

Reflectie van persoon met hersenletsel op re-integratie: Per afdeling is er een soort mentrix. Ik zag dat veel mensen op die

afdeling heel goed gecoacht werden in het proces van weer naar huis gaan. Bij mij ging het op een gegeven moment te snel. Ik was nog nooit weer in mijn huis geweest. Ik ben toen in huilen uit gebarsten en heb gezegd: ik kan het zo allemaal niet aan, ik moet meer tijd hebben.

11

Visie op Integrale Herstelondersteuning

Optimale herstelondersteunende zorg gaat uit van een integrale benadering.

Integrale herstelondersteuning is vraaggericht en erkent de kennis, ervaring en positie van persoon en naasten.

Herstelondersteuning vindt plaats in een grote diversiteit aan organisaties en praktijken, door veel verschillende professionals.

Professionals die samen werken over de grenzen van organisaties heen, dragen bij aan een vloeiend proces van lichamelijk, persoonlijk en sociaal herstel. Vormen daarvoor zijn onder meer: ketenzorg, trajectbegeleiding en incidentele netwerken ondersteunen het herstel.

Gezamenlijke visie op herstelondersteunende zorg gaat uit van de eigen kracht en mogelijkheden van de persoon met hersenletsel, de naasten, het sociaal netwerk, rekening houdend met beperkingen.

12

Herstel en herstelondersteunende zorg

Crisis Stabilisatie Heroriëntatie Re-integratie Participatie

Medisch, Persoonlijk en Sociaal Herstel van Persoon met Naasten

Ontstaan van hersenletsel en vanontwrichting van het leven

Stabiliseren vansomatische cognitieve emotionele en sociale functies

Psychologische revalidatie gericht op verwerking acceptatie heroriëntatie

Fysieke en sociale revalidatiegericht op re-integratie

Vervullen vanzingevende sociale rollenwonen werken en vrije tijd

Professionele zorg en dienstverlening

Medische diagnostiek en behandeling

Medische en paramedische diagnostiek en behandeling

Psychologischbehandelen Counseling (ook naasten)VaktherapieMaatsch werk

Zorg en dienstverlening(para)medischSociaal - agogisch

Thuiszorg e.a.Sociaal - agogische dienstverleningParamedischezorg

Informatie uitwisseling herstel en dienstverlening persoon + naaste + professional

Acute fase ---------- Revalidatiefase ------------ Chronische fase 13

Reflecties van professionals Reflectie van een revalidatiearts:

Mensen komen hier op heel verschillende wijze binnen. Het is niet altijd precies eerst de acute en dan de revalidatiefase. Ik probeer ook altijd eerst uit te vissen wat iemand eigenlijk van de revalidatie verwacht. We proberen vraaggericht te werken. Dat staat behoorlijk hoog in het vaandel. Het kan vast nog wel beter, toch wil ik in ieder geval uitzoeken wat iemand hier komt doen.

Reflectie van een MEE consulent: Het is heel verschillend. De ene persoon is nog prima

aanspreekbaar. Hij kan omgaan met beperkingen, bijvoorbeeld door zich te houden aan regels en voorschriften of het hanteren van een agenda. Anderen lukt dat niet. Dan probeer je juist het netwerk rond die persoon te versterken en structuur te bieden voor een partner, dochter of zoon. Dat is een heel ander stramien.

14

Begrijpen wij elkaar?

“Het gaat erom dat we elkaar raken” (Ger)

Dat we elkaar raken is niet vanzelfsprekend

Het kan en het gebeurt!

15