S TAY H NGỔ ƯỚ D N Ẫ

CAN THI P S M Ệ ỚEarly Intervention Manual

http://www.transitionplanningasia.org/resources/early-intervention-manual

Namita Jacob

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

National Trust: Trans Disciplinary Approach

Tác giả

Dr Namita Jacob

Regional Education Specialist, Asia Pacific, Perkins International

Nhóm phát tri nể

Poonam Natrajan; Vimala Srinivasan; Priyo Lal; Madhumathi Bose; Namita Jacob

Pinki Rani&Vandana Chopra

Hình nhả

© Helping Children who are Blind, courtesy of Heidi Broner and Hesperian Health Guides

(formerly known as Hesperian Foundation), Berkeley, CA

n ph m c aẤ ẩ ủ

THE NATIONAL TRUST

for the Welfare of Persons with Autism, Cerebral Palsy, Mental Retardation & Multiple Disabilities(Ministry of Social Justice & Empowerment, Govt. of India)16-B, Bada Bazar Road,

Old Rajinder Nagar, New Delhi-110060

Tel.011-43187800 / 43187878 Fax : 011-43187880e-mail : contactus@thenationaltrust.in website :www.thenationaltrust.in

NG I D CH: PH M TH QUỲNH NI – PH M TH THANH TH O – HÀ THANH VÂNƯỜ Ị Ạ Ị Ạ Ị Ả

Khái ni m và Nh ng s đóng gópệ ữ ự

2

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

M c dù ch có m t ng i vi t h u h t các ph n c a cu n S tay này nh ng nhi u ng i khác đã cùng ặ ỉ ộ ườ ế ầ ế ầ ủ ố ổ ư ề ườtham gia sáng t o, bao g m vi c làm sao cho cu n sách có c u trúc, nh ng v n đ l n đ c đ t vào ạ ồ ệ ố ấ ữ ấ ề ớ ượ ặt ng nhóm tu i và nh ng đ ngh can thi p m u ch t. ừ ổ ữ ề ị ệ ấ ố

Nhóm làm vi c g m có: ệ ồ

Dr Namita Jacob Poonam Natrajan Vimala Srinivasan

Priyo Lal Madhumathi Bose Anuradha Naidu

Sudha Ramamurthy Pinki Rani Vandana Chopra

B n quy nả ề

©The National Trustfor the Welfare of Persons with Autism, Cerebral Palsy, Mental Retardation & Multiple Disabilities, 2014.

Có th sao chép, tái t o và phân ph i S tay h ng d n này cho m i ng i nh ng ph i mi n phíể ạ ố ổ ướ ẫ ọ ườ ư ả ễ ho c có chi phí nh ng ph i phi l i nhu n. Chúng tôi khuy n khích chuy n d ch và đi u ch nh cu nặ ư ả ợ ậ ế ể ị ề ỉ ố sách cho phù h p v i nhu c u đ a ph ng, v i s cho phép c a chúng tôi. N u b n mu n chuy nợ ớ ầ ị ươ ớ ự ủ ế ạ ố ể d ch, vui lòng liên h v i chúng tôi ị ệ ớ contactus@thenationaltrust.in

Hình nhả

Ph n l n nh ng hình nh minh h a trong cu n S tay h ng d n này đ c Hesperian Health Guidesầ ớ ữ ả ọ ố ổ ướ ẫ ượ gi b n quy n. ữ ả ề Vui lòng liên h images@hesperian.org n u b n quan tâm đ n vi c s d ng ệ ế ạ ế ệ ử ụnh ng hình minh h a đó. ữ ọ

Chúng tôi mong mu n nh ng hình minh h a b t k p đ c s phát tri n và cùng lúc cung c p cho đ cố ữ ọ ắ ị ượ ự ể ấ ộ gi hàng lo t ý t ng v nh ng v trí t t, nh ng đ ch i thông minh, nh ng s đi u ch nh môi tr ngả ạ ưở ề ữ ị ố ữ ồ ơ ữ ự ề ỉ ườ và môi tr ng xã h i phong phú. ườ ộ

Chúng tôi b t đ u v i ngu n thông tin t t nh t mà chúng tôi bi t, đó là ắ ầ ớ ồ ố ấ ế The Hesperian Health Guides – và s bi t n sâu s c vì s h tr hào phóng dành cho công vi c c a chúng tôi.ự ế ơ ắ ự ỗ ợ ệ ủ

3

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

L i nói đ uờ ầ

Cu n ố S tay H ng d n Can thi p s mổ ướ ẫ ệ ớ là m t gi c m đã tr thành hi n th c, m t gi c mộ ấ ơ ở ệ ự ộ ấ ơ cho t t c nh ng ai là ngu n nhân l c c a National Trust và c a r t nhi u t ch c làm vi cấ ả ữ ồ ự ủ ủ ấ ề ổ ứ ệ v i tr em t s sinh đ n 5 tu i b ch m phát tri n. National Trust, khi chúng tôi phát tri nớ ẻ ừ ơ ế ổ ị ậ ể Ở ể K ho ch Chi n l c 2012 – 2017, m t trong nh ng m c tiêu l n nh t tr c tiên là vi c canế ạ ế ự ộ ữ ụ ớ ấ ướ ệ thi p s m th ng th ng n Đ .ệ ớ ượ ặ ở Ấ ộ

National Trust b t đ u Ch ng trình Khát v ng năm 2007 và t đó đã tài tr cho 85 t ch cắ ầ ươ ọ ừ ợ ổ ứ phi chính ph đ th c hi n các d ch v cho nhóm tu i này. NGO k t đó đ ch y d ch v choủ ể ự ệ ị ụ ổ ể ừ ể ạ ị ụ nhóm tu i này. Đây không ph i là đ y đ khi chúng ta xem xét quy mô c a nhu c u trongổ ả ầ ủ ủ ầ n c c a chúng tôi. Khi xem xét s ti n b c a chúng tôi trong vi c m r ng can thi p s m ướ ủ ự ế ộ ủ ệ ở ộ ệ ớ ở

n Đ , chúng tôi cũng th y r ng năng l c c a các chuyên gia giáo d c đ c bi t và tr li uẤ ộ ấ ằ ự ủ ụ ặ ệ ị ệ trong các các t ch c đã đ c đăng ký c a chúng tôi r t h n ch trong vi c cung c p các d chổ ứ ượ ủ ấ ạ ế ệ ấ ị v ch t l ng cho nhóm tu i này. Đây là giai đo n c c kỳ quan trong trong cu c đ i và ch v iụ ấ ượ ổ ạ ự ộ ờ ỉ ớ bi n pháp can thi p sáng t o, vi c t p hu n ph huynh m nh mẽ và vi c qu n lý t t trongệ ệ ạ ệ ậ ấ ụ ạ ệ ả ố nh ng năm đ u đ i, chúng ta có th th c s hy v ng xây d ng năng l c cho các bên liên quanữ ầ ờ ể ự ự ọ ự ự c a chúng ta. Ch nh th thì sau đó m i có th giáo d c hòa nh p, xin vi c, ki m s ng vàủ ỉ ư ế ớ ể ụ ậ ệ ế ố đ c hòa nh p th c s .ượ ậ ự ự

S ra đ i c a Rashtriya Bal Swasthya Karyakaramự ờ ủ 1 (Rashtriya Bal Swasthya Karyakaram - RBSK ) là m t đ ng thái r t quan tr ng và chúng tôi v n th ng xuyên đ i tho i v i B Y t ,ộ ộ ấ ọ ẫ ườ ố ạ ớ ộ ế nh n m nh t m quan tr ng c a s c n thi t c a nh ng can thi p h n dài h n và phi y t choấ ạ ầ ọ ủ ự ầ ế ủ ữ ệ ạ ạ ế tr ch m phát tri n. S tay H ng d n này ch c ch n là m t s h tr tuy t v i cho cácẻ ậ ể ổ ướ ẫ ắ ắ ộ ự ỗ ợ ệ ờ nhóm đ i làm vi c v i các RBSK trong lĩnh v c ch m phát tri n. Chúng tôi hy v ng r ng ộ ệ ớ ự ậ ể ọ ằ ở m i Trung tâm can thi p s m c p qu n (District Early Intervention Centre) sẽ có m t Phòngỗ ệ ớ ấ ậ ộ h tr v ch m phát tri n (Delayed Development Unit). ỗ ợ ề ậ ể

Cu n S tay H ng d n này cũng giúp h ng d n các chuyên gia các t ch c mu n mố ổ ướ ẫ ướ ẫ ở ổ ứ ố ở r ng các d ch v can thi p g m các nhu c u c a tr t s sinh đ n 6 tu i và gia đình tr .ộ ị ụ ệ ồ ầ ủ ẻ ừ ơ ế ổ ẻ Cu n sách không tái phát minh ra m t b máy m i mà ch c g ng k t n i các ngu n l c cóố ộ ộ ớ ỉ ố ắ ế ố ồ ự s n v nh ng công ngh can thi p s m vào m t n i mà thôi.ẵ ề ữ ệ ệ ớ ộ ơ

Cu n S tay H ng d n c g ng giúp các chuyên gia và cha m nhìn tr theo cách toàn di n.ố ổ ướ ẫ ố ắ ẹ ẻ ệ Cu n sách nh n ra đ c t m quan tr ng c a vi c nh n bi t và xây d ng năng l c c a giaố ậ ượ ầ ọ ủ ệ ậ ế ự ự ủ đình đ làm tăng kh năng c a tr . Cha m cung c p nh ng ch ng trình riêng bi t v v t lýể ả ủ ẻ ẹ ấ ữ ươ ệ ề ậ tr li u, ngôn ng tr li u, ho t đ ng tr li u và giáo d c chuyên bi t đ th c s có nh ng th iị ệ ữ ị ệ ạ ộ ị ệ ụ ệ ể ự ự ữ ờ gian b n b đ th c hi n nh ng ch ng trình nàyề ỉ ể ự ệ ữ ươ

Chúng tôi đ ngh m t cách ti p c n l ng ghép đa ngành, tích h p các m c tiêu vào trongề ị ộ ế ậ ồ ợ ụ nh ng thói quen hàng ngày c a gia đình và s d ng các ngu n l c c a gia đình cũng nh c aữ ủ ử ụ ồ ự ủ ư ủ c ng đ ng. Cách ti p c n này khuy n khích các nhà chuyên môn xem xét tr m t cách t ngộ ồ ế ậ ế ẻ ộ ổ th và rút ra k t lu n t m i s quy t c đ lên k ho ch m t ch ng trình toàn di n. Canể ế ậ ừ ỗ ự ắ ể ế ạ ộ ươ ệ

1 RBSK là Dịch vụ Sàng lọc sức khỏe và Can thiệp sớm, thuộc Vụ Sức khỏe Quốc gia, Bộ Y tế và Phúc lợi Gia đình, Ấn Độ)

4

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

thi p t c là thông qua vi c vui ch i thú v , phù h p đ tu i ho c các ho t đ ng th ng l sẽệ ứ ệ ơ ị ợ ộ ổ ặ ạ ộ ườ ệ giúp tr đ t đ c các m c phát tri n hay men theo các m c đó đ h c m t kỹ năng th c t .ẻ ạ ượ ố ể ố ể ọ ộ ự ế

Cu n s tay này là vi c làm xu t phát t ni m đam mê mà nhi u ng i đã tình nguy n mangố ổ ệ ấ ừ ề ề ườ ệ t ng nh ng d li u c a h . Tuy nhiên tôi mu n đ c bi t cám n Ti n sĩ Namita Jacob –ặ ữ ữ ệ ủ ọ ố ặ ệ ơ ế chuyên gia t v n các ch ng trình ph c h i ch c năng c a Perkins International - đã l yư ấ ươ ụ ồ ứ ủ ấ th i gian quý báu c a mình t ch ng trình làm vi c c c kỳ b n r n đ t p hu n các n cờ ủ ừ ươ ệ ự ậ ộ ể ậ ấ ở ướ châu Á Thái Bình D ng. Vô cùng cám n cô đã đ ý đên t ng chi ti t và s c g ng khôngươ ơ ể ừ ế ự ố ắ m t m i đ xem xét xuyên su t cu n sách.ệ ỏ ể ố ố

Tôi ch c ch n cu n sách này là m t ngu n tài nguyên giá tr cho t t c chúng ta - nh ngắ ắ ố ộ ồ ị ấ ả ữ ng i mu n đ m b o r ng cu c s ng c a tr em và ng i l n ch m phát tri n sẽ đ c trànườ ố ả ả ằ ộ ố ủ ẻ ườ ớ ậ ể ượ ng p ni m vui và hi u qu , đ m b o r ng h sẽ v n t i phía tr c nh nh ng công dân cóậ ề ệ ả ả ả ằ ọ ươ ớ ướ ư ữ đóng góp v i đ t n c.ớ ấ ướ

Poonam Natarajan

Ch t ch National Trustủ ị

5

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

Gi i thi u: Trao quy n cho ph huynhớ ệ ề ụ

B t kỳ ch ng trình can thi p s m nào cũng ch thành công n u các Nhóm liên ngành th cấ ươ ệ ớ ỉ ế ự hi n m t cách ch đ ng trong vi c trao quy n cho ph huynh và gia đình. Vi c trao quy nệ ộ ủ ộ ệ ề ụ ệ ề này liên quan đ n s hi u bi t, tin c y vào các quy n c a tr em và ki n th c v các chínhế ự ể ế ậ ề ủ ẻ ế ứ ề sách và ngu n l c s n có thông qua chính ph dành cho ng i khuy t t t. Theo đ nh nghĩaồ ự ẵ ủ ườ ế ậ ị c a Công c Liên hi p qu c v quy n c a Ng i khuy t t t (United Nations Conventionủ ướ ệ ố ề ề ủ ườ ế ậ on the Rights of Persons with Disabilities – UNCRPD), ng i khuy t t t bao g m nh ngườ ế ậ ồ ữ ng i có khi m khuy t lâu dài v th ch t, tâm th n, trí tu ho c giác quan mà khi t ngườ ế ế ề ể ấ ầ ệ ặ ươ tác v i nh ng rào c n khác nhau có th ph ng h i đ n s tham gia h u hi u và tr n v nớ ữ ả ể ươ ạ ế ự ữ ệ ọ ẹ c a h vào xã h i trên c s bình đ ng v i nh ng ng i khác. (Đi u 1)ủ ọ ộ ơ ở ẳ ớ ữ ườ ề 2

Chính ph ban hành các đ o lu t và các chính sách đ g b các rào c n làm t n h i đ n sủ ạ ậ ể ỡ ỏ ả ổ ạ ế ự tham gia đ y đ và hi u qu c a ng i khuy t t t. H n n a, nh ng rào c n này th c sầ ủ ệ ả ủ ườ ế ậ ơ ữ ữ ả ự ự đ c g b ch khi chính các gia đình, c ng đ ng và nh ng ng i khuy t t t b t đ u th cượ ỡ ỏ ỉ ộ ồ ữ ườ ế ậ ắ ầ ự s và dám thách th c v i t ng rào c n, đòi h i lu t và chính sách ph i đ c th c hi n.ự ứ ớ ừ ả ỏ ậ ả ượ ự ệ

Ch ng h n nh Lu t v Quy n Giáo d c cung c p Giáo d c b t bu c và mi n phí cho m iẳ ạ ư ậ ề ề ụ ấ ụ ắ ộ ễ ọ tr t 6 – 14 tu i. ẻ ừ ổ Ngoài ra, v i m t tr ch m phát tri n, có nhi u b c ph i đ c nhàớ ộ ẻ ậ ể ề ướ ả ượ tr ng, nhóm can thi p s m, cha m và c ng đ ng th c hi n đ th c s vi c nh p h cườ ệ ớ ẹ ộ ồ ự ệ ể ự ự ệ ậ ọ thành công. Ph i s p x p nh ng b c này t thuy t ph c gia đình v t m quan tr ng c aả ắ ế ữ ướ ừ ế ụ ề ầ ọ ủ nhà tr ng đ i v i m t tr ch m phát tri n, cho đ n s nh y bén v i vi c đi h c; và v iườ ố ớ ộ ẻ ậ ể ế ự ạ ớ ệ ọ ớ th y cô giáo v cách làm sao đ lôi cu n tr . Ph m vi gi i quy t các nhu c u và nh ng ràoầ ề ể ố ẻ ạ ả ế ầ ữ c n g m có: ả ồ

1. Kh năng ti p c nả ế ậ

- ph ng ti n di chuy n t nhà đ n tr ng và ng c l i;ươ ệ ể ừ ế ườ ượ ạ

- rào c n ti p c n t do đ n l p h c;ả ế ậ ự ế ớ ọ

- các nhà v sinh có th ti p c n đ c;ệ ể ế ậ ượ

- giao ti p – đ c bi t dành cho tr phi ngôn ngế ặ ệ ẻ ữ

2. Các thi t b h tr ế ị ỗ ợ

3. Ch ng trình gi ng d y và s đánh giá có đi u ch nhươ ả ạ ự ề ỉ

4. Trang thi t b d y h c c a giáo viên/giáo viên h tr /ng i h trế ị ạ ọ ủ ỗ ợ ườ ỗ ợ

2 Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam cũng ban hành Nghị quyết số 84/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 về việc phê chuẩn Công ước của Liên hợp quốc về quyền của người khuyết tật

6

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

M t khi gi i quy t đ c các nhu c u, tr ch m phát tri n sẽ có đ c m t sân ch i bìnhộ ả ế ượ ầ ẻ ậ ể ượ ộ ơ đ ng và có th đ n tr ng nh quy n mà em có. ẳ ể ế ườ ư ề

Nh ng c ng s là ph huynhữ ộ ự ụ

Đi u c t y u cho m i ch ng trình Can thi p s m là có cha m c a tr , nh là m t b ph nề ố ế ọ ươ ệ ớ ẹ ủ ẻ ư ộ ộ ậ không th thi u c a nhóm lên k ho ch và th c hi n. Đi u này ch th c hi n đ c khiể ế ủ ế ạ ự ệ ề ỉ ự ệ ượ nhóm làm vi c liên ngành dành th i gian thích đáng đ gi i thích cho cha m t t c nh ngệ ờ ể ả ẹ ấ ả ữ chi u kích v s ch m phát tri n và v s khuy t t t c th c a trề ề ự ậ ể ề ự ế ậ ụ ể ủ ẻ

Cha m c n hi u v nhu c u c a m t đ a con ch m phát tri n h n là nh ng s can thi p yẹ ầ ể ề ầ ủ ộ ứ ậ ể ơ ữ ự ệ t . ế

Có th có nhi u v n đ y t ph c t p cùng t n t i, nh ng cùng v i s h tr y t , tr c n sể ề ấ ề ế ứ ạ ồ ạ ư ớ ự ỗ ợ ế ẻ ầ ự can thi p và đào t o lâu dài đ có th đ t đ c ti m năng c a mình. Cha m th ng ph iệ ạ ể ể ạ ượ ề ủ ẹ ườ ả m t m t th i gian dài m i hi u r ng các bác sĩ không th ch a tr đ c tình tr ng c a conấ ộ ờ ớ ể ằ ể ữ ị ượ ạ ủ mình mà ph i thông qua s can thi p ch đ ng thì tr có ti m năng m i tr thành m tả ự ệ ủ ộ ẻ ề ớ ở ộ ng i đóng góp trong gia đình, c ng đ ng và là m t công dân có đóng góp cho đ t n c. Tuyườ ộ ồ ộ ấ ướ nhiên, s can thi p này có th đ c sáng t o và có r t nhi u ni m vui cho t t c ng iự ệ ể ượ ạ ấ ề ề ấ ả ườ tham gia. Nó cũng sẽ làm cho thái đ c a m i ng i tr nên tích c c.ộ ủ ọ ườ ở ự

M t khi các b c ph huynh hi u r ng tr có th ti n b , m c dù ch m h n trong m t sộ ậ ụ ể ằ ẻ ể ế ộ ặ ậ ơ ộ ố lĩnh v c phát tri n thì h c n đ c khuy n khích s d ng t t c s sáng t o và thông tháiự ể ọ ầ ượ ế ử ụ ấ ả ự ạ c a mình đ phát tri n các ho t đ ng vui ch i và s d ng các ngu n l c có s n t i đ aủ ể ể ạ ộ ơ ử ụ ồ ự ẵ ạ ị ph ng. Các ho t đ ng can thi p s m khi đ c các ph huynh và c ng đ ng c a h phátươ ạ ộ ệ ớ ượ ụ ộ ồ ủ ọ tri n b i c nh đ a ph ng luôn luôn có m t h ng v năng đ ng. Sau đó nh ng ho t đ ngể ở ố ả ị ươ ộ ươ ị ộ ữ ạ ộ này d dàng chuy n t cha m sang hàng xóm, các thành viên khác trong c ng đ ng, nhânễ ể ừ ẹ ộ ồ viên chăm sóc, giáo viên, v.v… Nh ng ho t đ ng này có th là bài hát, nh ng câu chuy n, tròữ ạ ộ ể ữ ệ ch i mang tính ch t đ a ph ng, s d ng v t li u giá r đ a ph ng.ơ ấ ị ươ ử ụ ậ ệ ẻ ở ị ươ

M t khi cha m hi u s phát tri n bình th ng c a tr m i lĩnh v c, h sẽ có th đánh giáộ ẹ ể ự ể ườ ủ ẻ ở ọ ự ọ ể đúng đ c nh ng đi m m nh và đi m y u c a con mình và cách thu h p kho ng tr ng ượ ữ ể ạ ể ế ủ ẹ ả ố ở n i có th làm đ c ho c t o ra m t thi t b h tr đ giúp tr th c hi n trong khu v c đó.ơ ể ượ ặ ạ ộ ế ị ỗ ợ ể ẻ ự ệ ự Ví d : (1) m t cái khung t p đi có bánh xe và tay phanh đ c s n xu t t i đ a ph ng ho cụ ộ ậ ượ ả ấ ạ ị ươ ặ khung đ ng đ giúp tr đi b khi tr không có tr ng thái cân b ng ho c (2) m t b ng giaoứ ể ẻ ộ ẻ ạ ằ ặ ộ ả ti p công ngh th p n u tr không nói đ c, (3) xây m t thi t b v sinh giá r b ng g chế ệ ấ ế ẻ ượ ộ ế ị ệ ẻ ằ ạ cho tr không ng i x m đ c, v.v…ẻ ồ ổ ượ

Cha m ph i là c ng s trong ti n trình l p k ho ch can thi p cho tr . Th ng thì cácẹ ả ộ ự ế ậ ế ạ ệ ẻ ườ nhóm chuyên viên c m th y r ng nh ng ng i không bi t ch sẽ ch ng th đóng góp gì vàoả ấ ằ ữ ườ ế ữ ẳ ể vi c l p k ho ch. Tuy nhiên, đó ch là s đ n đ i, vì t t c các ph huynh đ u hi u con cáiệ ậ ế ạ ỉ ự ồ ạ ấ ả ụ ề ể h h n b t kỳ ai khác. H bi t đi u gì quan tr ng nh t c n u tiên t p hu n, nh ng ki nọ ơ ấ ọ ế ề ọ ấ ầ ư ậ ấ ữ ế th c c a h r t sáng su t và có giá tr . Không may là nh ng s thông thái này có th b m tứ ủ ọ ấ ố ị ữ ự ể ị ấ đi n u chúng ta, nh ng chuyên gia, l i quá ph thu c vào nh ng gì có trong sách v .ế ữ ạ ụ ộ ữ ở

7

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

Nh ng m ng l i ph huynhữ ạ ướ ụ

Đi u quan tr ng là nhóm can thi p s m ph i đ a cha m vào nhóm đ h có th h tr l nề ọ ệ ớ ả ư ẹ ể ọ ể ỗ ợ ẫ nhau càng th ng xuyên càng t t. K c khi con cái h có khác nhau v đ tu i, khác nhauườ ố ể ả ọ ề ộ ổ v nhu c u ho c nh ng rào c n thì các gia đình cũng luôn luôn giúp đ l n nhau đ ti n xaề ầ ặ ữ ả ỡ ẫ ể ế v phía tr c.ề ướ

M t trong nh ng m c tiêu c a Ch ng trình Can thi p s m là nên giúp m t nhóm phộ ữ ụ ủ ươ ệ ớ ộ ụ huynh m u và sau đó là t o ra nh ng m ng l i. Vai trò quan tr ng nh t c a nh ng m ngẫ ạ ữ ạ ướ ọ ấ ủ ữ ạ l i nh th là chia s thông tin, các kỹ năng và các gi i pháp, truy n c m h ng cho nhau vàướ ư ế ẻ ả ề ả ứ thúc đ y tìm ki m nh ng gi i pháp t i m i giúp cho con cái h đ c tham gia th c s vàoẩ ế ữ ả ươ ớ ọ ượ ự ự c ng đ ng và các ho t đ ng kinh t . Ch ng trình Can thi p s m có s tham gia c a giaộ ồ ạ ộ ế ươ ệ ớ ự ủ đình và c ng đ ng có th giúp t o ra nh ng b c nh y v t c a nh ng ng i khuy t t t khiộ ồ ể ạ ữ ướ ả ọ ủ ữ ườ ế ậ tr thành ng i l n.ở ườ ớ

Các nhóm ph huynh và các m ng l i ph huynh cũng có s c m nh đàm phán và v n đ ngụ ạ ướ ụ ứ ạ ậ ộ chính sách. Ch khi nh ng nhóm này phát tri n và xác l p danh ti ng c a chính h thì chúngỉ ữ ể ậ ế ủ ọ ta sẽ t p h p đ c ti ng nói đ g b c nh ng rào c n và quan đi m thái đ .ậ ợ ượ ế ể ỡ ỏ ả ữ ả ể ộ

Poonam Natrajan

Ch t ch National Trust ủ ị

8

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

M c l cụ ụ

Lời nói đầu.....................................................................................................................................................4Giới thiệu: Trao quyền cho phụ huynh.........................................................................................................6Bố cục Sổ tay hướng dẫn...............................................................................................................................1Buổi gặp đầu tiên Gia đình.............................................................5Buổi gặp đầu tiên Trẻ.....................................................................6Tiến về phía trước Gia đình và trẻ...................................................6Gợi ý qui trình thực hiện...............................................................................................................................7Mẫu Nhận Trẻ................................................................................................................................................83 tháng – Mẫu theo dõi sự tiến bộ Hướng dẫn.......................................................123 tháng - Mẫu theo dõi tiến bộ Trẻ.....................................................................13Hỗ trợ người chăm sóc................................................................................................................................14Mẫu theo dõi sự hỗ trợ người chăm sóc....................................................................................................15Quan sát giờ dạy..........................................................................................................................................16Hướng dẫn chất lượng: Gặp gỡ người chăm sóc..................................18T lúc sinh đ n 3 tháng tu iừ ế ổ ..................................................................................................................20Chu trình phát triển quan trọng: Lúc sinh đến 3 tháng tuổi.......................................................................21Những điểm cần lưu ý.................................................................................................................................22Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................24Từ 3 tháng đến 6 tháng tuổi........................................................................................................................26 Chu trình phát triển quan trọng: 3 tháng đến 6 tháng tuổi.......................................................................27Những điểm cần lưu ý.................................................................................................................................28Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................306 tháng đến 9 tháng tuổi.............................................................................................................................31Chu trình phát triển quan trọng: 6 tháng đến 9 tháng...............................................................................32Những điểm cần lưu ý.................................................................................................................................33Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................359 tháng đến 12 tháng tuổi...........................................................................................................................37 Chu trình phát triển quan trọng: 9 tháng đến 12 tháng tuổi.....................................................................38Các điểm cần lưu ý.......................................................................................................................................39Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................40Một tuổi đến hai tuổi..................................................................................................................................41Chu trình phát triển quan trọng: Một đến Hai tuổi....................................................................................42Các điểm cần lưu ý.......................................................................................................................................43Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................45Hai tuổi đến ba tuổi.....................................................................................................................................47Chu trình phát triển quan trọng: 2 tuổi đến 3 tuổi.....................................................................................48Những điểm cần lưu ý.................................................................................................................................49Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................51

9

S tay Can thi p s m/Early Intervention Manual – Namitaổ ệ ớ Jacob

NDC HCMC 2015

3 tuổi đến 4 tuổi..........................................................................................................................................52Chu trình phát triển quan trọng: 3 tuổi đến 4 tuổi.....................................................................................53Những điểm cần lưu ý.................................................................................................................................54Can thiệp thông qua vui chơi......................................................................................................................564 đến 6 tuổi..................................................................................................................................................57Chu trình phát triển quan trọng: 4 tuổi đến 6 tuổi.....................................................................................58Những điểm cần quan tâm và Can thiệp thông qua vui chơi.....................................................................59Recommended Resources...........................................................................................................................63

10

B c c ố ụ S tay h ng d nổ ướ ẫTính ch t linh ho t c a não b và c th trong nh ng năm đ u đ i mang l i cho chúng ta cấ ạ ủ ộ ơ ể ữ ầ ờ ạ ơ h i t t nh t đ thúc đ y s phát tri n và h n ch s nh h ng c a b nh t t ho c t nộ ố ấ ể ẩ ự ể ạ ế ự ả ưở ủ ệ ậ ặ ổ th ng đ i v i h th ng phát tri n. Nh ng d ch v can thi p s m mang l i hi u qu cao làươ ố ớ ệ ố ể ữ ị ụ ệ ớ ạ ệ ả nh ng d ch v đ cao vai trò c a vi c chăm sóc t t s c kh e và nh ng tr i nghi m đa d ngữ ị ụ ề ủ ệ ố ứ ỏ ữ ả ệ ạ s m c a tr . Nh ng tr i nghi m s m đ c thúc đ y b ng cách h tr gia đình hi u và đáp ngớ ủ ẻ ữ ả ệ ớ ượ ẩ ằ ỗ ợ ể ứ nhu c u đ c bi t c a tr thông qua vi c đi u ch nh và làm phong phú môi tr ng s ng cũngầ ặ ệ ủ ẻ ệ ề ỉ ườ ố nh nh ng thói quen h ng ngày c a tr .ư ữ ằ ủ ẻ

Các d ch v can thi p s m có th đ c t ch c khác nhau tùy thu c vào nhu c u c a t ng giaị ụ ệ ớ ể ượ ổ ứ ộ ầ ủ ừ đình và t ng tr cũng nh các ngu n h tr c a t ch c. S h tr có th đ t đ c hi u quừ ẻ ư ồ ỗ ợ ủ ổ ứ ự ỗ ợ ể ạ ượ ệ ả lâu dài và có ý nghĩa b ng cách tìm hi u và h tr tr và gia đình trong môi tr ng riêng c aằ ể ỗ ợ ẻ ườ ủ h , đ c bi t trong nh ng năm đ u đ i. Ngoài ra, d ch v can thi p s m có th h tr các giaọ ặ ệ ữ ầ ờ ị ụ ệ ớ ể ỗ ợ đình b ng cách gi i thi u cho h nh ng d ch v h tr khác trong c ng đ ng. D ch v canằ ớ ệ ọ ữ ị ụ ỗ ợ ộ ồ ị ụ thi p s m nên đ c cung c p ngay t i b nh vi n đ t t c các nhu c u c a tr đ c đáp ngệ ớ ượ ấ ạ ệ ệ ể ấ ả ầ ủ ẻ ượ ứ t i m t đ a đi m. ạ ộ ị ể

Đ c bi t trong nh ng năm đ u đ i, khi tr và gia đình đang c g ng h c nh ng kĩ năng m i vàặ ệ ữ ầ ờ ẻ ố ắ ọ ữ ớ gi i quy t nh ng tình hu ng xung đ t c m xúc, vi c h p tác lâu dài v i m t chuyên gia c đ nhả ế ữ ố ộ ả ệ ợ ớ ộ ố ị mang l i cho h r t nhi u l i ích. Nhà can thi p s m c n ph i có kh năng trong vi c xác đ nhạ ọ ấ ề ợ ệ ớ ầ ả ả ệ ị và đáp ng các nhu c u khác nhau c a tr và gia đình. Nhà can thi p s m cũng c n ph i bi tứ ầ ủ ẻ ệ ớ ầ ả ế khi nào c n gi i thi u tr và gia đình đ n nh ng chuyên gia khác đ đánh giá và h ng d n hầ ớ ệ ẻ ế ữ ể ướ ẫ ọ chi ti t và đ y đ h n. Cu n S tay h ng d n này sẽ giúp các b n xác đ nh th i đi m đ gi iế ầ ủ ơ ố ổ ướ ẫ ạ ị ờ ể ể ớ thi u và giúp gia đình g p nh ng ngu n h tr thích h p.ệ ặ ữ ồ ỗ ợ ợ

Khi m t gia đình b c vào trung tâm can thi p s m, nhà can thi p s m c n ph i đ c tr cộ ướ ệ ớ ệ ớ ầ ả ọ ướ cu n S tay h ng d n này đ nh c chính h v nh ng đi u quan tr ng c n ph i quan sátố ổ ướ ẫ ể ắ ọ ề ữ ề ọ ầ ả trong th i đi m này, xác đ nh đi u ch m tr , ngu n h tr và đ xu t bi n pháp can thi p. ờ ể ị ề ậ ễ ồ ỗ ợ ề ấ ệ ệ

L p k ho ch và l u gi thông tinậ ế ạ ư ữM t k ho ch can thi p c n ph i suy xét đ n kh năng và nhu c u c a tr và gia đình, cácộ ế ạ ệ ầ ả ế ả ầ ủ ẻ ngu n h tr trong gia đình và trong c ng đ ng, các ngu n h tr c a d ch v can thi p. Vi cồ ỗ ợ ộ ồ ồ ỗ ợ ủ ị ụ ệ ệ trao đ i th ng xuyên v i nhà can thi p s m cũng là m t y u t quan tr ng trong vi c xácổ ườ ớ ệ ớ ộ ế ố ọ ệ đ nh đúng m c tiêu và l p k ho ch can thi p. ị ụ ậ ế ạ ệ

Trong ph n này, chúng tôi sẽ h ng d n các b n cách t ch c bu i g p g đ u tiên v i ng iầ ướ ẫ ạ ổ ứ ổ ặ ỡ ầ ớ ườ chăm sóc và tr và dùng các bi u m u đ đánh giá tình hu ng, l p k ho ch, theo dõi s ti nẻ ể ẫ ể ố ậ ế ạ ự ế b . Đi u này giúp nhà can thi p s m đánh giá hi u qu c a ch ng trình can thi p và đi uộ ề ệ ớ ệ ả ủ ươ ệ ề ch nh k ho ch khi c n thi t. ỉ ế ạ ầ ế

Chúng tôi cũng đ c p nh ng ch tiêu ch t l ng cho tr , cho gia đình và cho chính ch ngề ậ ữ ỉ ấ ượ ẻ ươ trình. Nhà can thi p ho c c v n ch ng trình có th dùng nh ng ch tiêu ch t l ng này đệ ặ ố ấ ươ ể ữ ỉ ấ ượ ể xác đ nh các nhu c u đào t o và h tr chuyên môn. ị ầ ạ ỗ ợ

1

S phát tri n c a trự ể ủ ẻChúng tôi phân chia cu n S tay h ng d n này d a trên đ tu i c a tr đ giúp nhà can thi pố ổ ướ ẫ ự ộ ổ ủ ẻ ể ệ nhìn nh n tr m t cách toàn di n và s d ng các ho t đ ng l a tu i tiêu bi u đ xác đ nh m cậ ẻ ộ ệ ử ụ ạ ộ ứ ổ ể ể ị ụ tiêu và ch ng trình can thi p cho tr h n là chú ý đ n s khi m khuy t và ch m tr . Trongươ ệ ẻ ơ ế ự ế ế ậ ễ m i nhóm tu i, chúng tôi s p x p các thông tin sao cho nhà can thi p có th d dàng xác đ nhỗ ổ ắ ế ệ ể ễ ị các v n đ và các gi i pháp cho tr và gia đình. Vi c s d ng thu t ng trung l p v gi i tínhấ ề ả ẻ ệ ử ụ ậ ữ ậ ề ớ nh “đ a tr ” làm cho câu văn tr nên ph c t p và khó khăn, vì v y chúng tôi s d ng thu tư ứ ẻ ở ứ ạ ậ ử ụ ậ ng “c u y”, “cô y” đ thay th và hi v ng nhà can thi p hi u r ng chúng tôi dùng các thu tữ ậ ấ ấ ể ế ọ ệ ể ằ ậ ng này cho c hai gi i tính. M i nhóm tu i bao g m b n ph n nh sau:ữ ả ớ ỗ ổ ồ ố ầ ư

S quan tr ng c a l a tu i: ự ọ ủ ứ ổ hình th c can thi p đ n gi n nh t là giúp tr có nh ng tr iứ ệ ơ ả ấ ẻ ữ ả nghi m trong vi c ch i đùa t ng t nh ng tr cùng tu i khác. Vì v y, ph n đ u tiên t pệ ệ ơ ươ ự ữ ẻ ổ ậ ầ ầ ậ trung vào đi u tr đang làm và đang h c trong su t giai đo n tu i này. Khi cha m chia sề ẻ ọ ố ạ ổ ẹ ẻ nh ng ho t đ ng trong ngày c a tr sẽ giúp nhà can thi p so sánh chúng v i ho t đ ng c aữ ạ ộ ủ ẻ ệ ớ ạ ộ ủ nh ng tr khác cùng đ tu i và giúp h hi u r ng nh ng ho t đ ng này có th b nh h ngữ ẻ ở ộ ổ ọ ể ằ ữ ạ ộ ể ị ả ưở vì tr b khi m khuy t.ẻ ị ế ếVòng tròn các m c phát tri n: ố ể ph n này giúp nhà can thi p nhanh chóng nh n ra các kĩ năngầ ệ ậ và kh năng c a tr trong khi xác đ nh nh ng lĩnh v c tr c n đ c h tr . B ng cách đ t cácả ủ ẻ ị ữ ự ẻ ầ ượ ỗ ợ ằ ặ lĩnh v c phát tri n khác nhau trên m t vòng tròn, chúng tôi hi v ng sẽ giúp nhà can thi p vàự ể ộ ọ ệ ng i chăm sóc luôn nhìn nh n đ a tr nh là m t con ng i tr n v n v i t t c các đi mườ ậ ứ ẻ ư ộ ườ ọ ẹ ớ ấ ả ể m nh và đi m y u c a tr . Nh ng m c phát tri n trong m c này đ c t ng h p t nhi uạ ể ế ủ ẻ ữ ố ể ụ ượ ổ ợ ừ ề ngu n nghiên c u khác nhau c a n Đ .ồ ứ ủ Ấ ộ

Bên c nh các m c phát tri n, nh ng b c nh trong vòng tròn còn minh h a nh ng ho t đ ngạ ố ể ữ ứ ả ọ ữ ạ ộ tiêu bi u giúp tr phát tri n và đ t nh ng kĩ năng phù h p v i l a tu i. Nhi u ng i, nhi uể ẻ ể ạ ữ ợ ớ ứ ổ ề ườ ề m c tiêu và môi tr ng khác nhau đ c minh h a đ nh c nh nhà can thi p c n ph i nhìnụ ườ ượ ọ ể ắ ở ệ ầ ả v t ra kh i s khi m khuy t và cân nh c nh ng h n ch khác và các ngu n h tr khi thi tượ ỏ ự ế ế ắ ữ ạ ế ồ ỗ ợ ế k ch ng trình can thi p.ế ươ ệ

Nh ng đi m c n l u ý: ữ ể ầ ư Ph n này ch ra nh ng lĩnh v c chính c n đ c l u tâm trong giaiầ ỉ ữ ự ầ ượ ư đo n đ u c a th i th u. Chúng tôi cũng đ a ra các đ xu t và các h tr c n thi t cho nh ngạ ầ ủ ờ ơ ấ ư ề ấ ỗ ợ ầ ế ữ đánh giá chuyên sâu và nh ng s can thi p. Các kĩ năng đ c l a ch n trong t ng giai đo nữ ự ệ ượ ự ọ ừ ạ tu i là nh ng kĩ năng phát tri n tiêu bi u cho đ tu i đó. Chúng cũng là các m c phát tri n đổ ữ ể ể ộ ổ ố ể ể xem xét kh năng b khi m khuy t ho c ch m phát tri n tr . Các kĩ năng khác khuy n khíchả ị ế ế ặ ậ ể ở ẻ ế chúng ta thay đ i nh ng kinh nghi m c a tr b ng cách t o m t môi tr ng kích thích s phátổ ữ ệ ủ ẻ ằ ạ ộ ườ ự tri n cho tr . Ví d , không ph i tr nào cũng có c h i ti p xúc s m v i tranh nh, sách và cóể ẻ ụ ả ẻ ơ ộ ế ớ ớ ả c h i vi t vẽ ngh ch ngo c hay ch i x p hình. S ch m tr trong nh ng lĩnh v c này là do trơ ộ ế ệ ạ ơ ế ự ậ ễ ữ ự ẻ không có c h i ti p xúc. Vì v y chúng tôi khuy n khích ng i chăm sóc tr nhìn th y giá trơ ộ ế ậ ế ườ ẻ ấ ị c a vi c cung c p nh ng tr i nghi m này cho tr . T p trung phát tri n s m nh ng kĩ năng nàyủ ệ ấ ữ ả ệ ẻ ậ ể ớ ữ cũng góp ph n thúc đ y s phát tri n c a nh ng lĩnh v c khác nh dinh d ng, ngôn ng vàầ ẩ ự ể ủ ữ ự ư ưỡ ữ kh năng gi i quy t v n đ tr .ả ả ế ấ ề ở ẻ

Ph n này cũng giúp nhà can thi p luôn c nh giác v i nh ng v n đ có th b b qua khi quanầ ệ ả ớ ữ ấ ề ể ị ỏ sát tr và l ng nghe chia s c a gia đình. Ví d , v n đ v th giác và thính giác th ng hay bẻ ắ ẻ ủ ụ ấ ề ề ị ườ ị b qua khi tr có nh ng khi m khuy t rõ ràng khác. ỏ ẻ ữ ế ế

2

Can thi p thông qua trò ch i: ệ ơ can thi p s m có th đ c nghĩ đ n gi n nh là giúp tr ch iệ ớ ể ượ ơ ả ư ẻ ơ các trò ch i phù h p v i l a tu i. Trò ch i đóng m t vai trò quan tr ng trong vi c giúp tr h cơ ợ ớ ứ ổ ơ ộ ọ ệ ẻ ọ và phát tri n m t cách vui v . Trong khi ch i, tr sẽ phát sinh n i l c giúp chúng c m th yể ộ ẻ ơ ẻ ộ ự ả ấ tho i mái, phát tri n kh năng t p trung chú ý, l u gi và h i t ng nh ng gì đã h c d dàngả ể ả ậ ư ữ ồ ưở ữ ọ ễ h n. Trò ch i kích thích tr s d ng các giác quan, các kĩ năng v n đ ng và th c hành màơ ơ ẻ ử ụ ậ ộ ự không s chán n n khi th t b i. ợ ả ấ ạ

N u m i giai đo n, chúng ta đ u nghĩ v cách m t đ a tr ch i - ch i v i cái gì, v i ai, đâu,ế ở ỗ ạ ề ề ộ ứ ẻ ơ ơ ớ ớ ở nh th nào – thì chúng ta th t s đã có nh ng n n t ng c b n c a m t ch ng trình canư ế ậ ự ữ ề ả ơ ả ủ ộ ươ thi p s m t t. M t khi xác đ nh đ c nh ng y u t gi i h n ho t đ ng ch i c a tr , nhà canệ ớ ố ộ ị ượ ữ ế ố ớ ạ ạ ộ ơ ủ ẻ thi p ph i nghĩ cách đi u ch nh môi tr ng, đ ch i, ho t đ ng và cung c p v trí phù h p vàệ ả ề ỉ ườ ồ ơ ạ ộ ấ ị ợ h tr đ tr ch đ ng tham gia các ho t đ ng ch i phù h p v i l a tu i.ỗ ợ ể ẻ ủ ộ ạ ộ ơ ợ ớ ứ ổ

Các ngu n thông tinồCó r t nhi u ngu n thông tin h ng d n quá trình can thi p cho tr khuy t t t và ch m phátấ ề ồ ướ ẫ ệ ẻ ế ậ ậ tri n. Chúng tôi có li t kê m t b sách c b n trong ph n này. Chúng tôi s d ng r t nhi u tàiể ệ ộ ộ ơ ả ầ ử ụ ấ ề li u tham kh o c a t ch c Hesperian Foundation. Các tài li u này đã đ c ki m tra và sệ ả ủ ổ ứ ệ ượ ể ử d ng r ng rãi trên toàn th gi i. Nh ng tài li u này có th truy c p tr c tuy n mi n phí và đãụ ộ ế ớ ữ ệ ể ậ ự ế ễ đ c d ch ra nhi u ngôn ng khác nhau. ượ ị ề ữ

Ngoài ra, chúng tôi s u t m m t vài ngu n tài li u và gom l i trong m t th m c riêng bi t.ư ầ ộ ồ ệ ạ ộ ư ụ ệ Th m c này bao g m nh ng tài li u đ c s d ng th ng xuyên trong can thi p s m, d aư ụ ồ ữ ệ ượ ử ụ ườ ệ ớ ự trên kinh nghi m và s t v n c a Ch ng trình Perkins International. Chúng tôi khuy n khíchệ ự ư ấ ủ ươ ế các nhà can thi p b sung thêm vào các tài li u này nh ng kinh nghi m, nhu c u và phát ki nệ ổ ệ ữ ệ ầ ế c a b n thân h đ cá nhân hóa cu n S tay h ng d n này cho phù h p v i nhu c u c a c ngủ ả ọ ể ố ổ ướ ẫ ợ ớ ầ ủ ộ đ ng mà h đang ph c v . ồ ọ ụ ụ

3

4

L p k ho ch và l u gi thông tinậ ế ạ ư ữ

Bu i g p đ u tiên Gia ổ ặ ầđình

C h i đ u tiên cho chúng ta can thi p chính là bu i g p đ u tiên khi ta b t đ u bi t v tr tơ ộ ầ ệ ổ ặ ầ ắ ầ ế ề ẻ ừ gia đình em. Khi m t gia đình cùng tr b c vào trung tâm, chúng ta c n ph i dành th i gian xâyộ ẻ ướ ầ ả ờ d ng m i quan h t t v i h và con h . Hãy nh n xét v qu n áo c a tr , n c i, nh ng ngónự ố ệ ố ớ ọ ọ ậ ề ầ ủ ẻ ụ ườ ữ tay nh xíu d th ng - hay b t c đi u gì v tr mà b n th y đáng yêu. Đ c bi t khi tr cònỏ ễ ươ ấ ứ ề ề ẻ ạ ấ ặ ệ ẻ nh và gia đình đang trong quá trình tìm hi u nh ng d u hi u b t th ng tr , gia đình sẽ c mỏ ể ữ ấ ệ ấ ườ ở ẻ ả th y đ c h tr r t nhi u khi nhìn th y nhà can thi p có m i quan h t t v i con mình nhấ ượ ỗ ợ ấ ề ấ ệ ố ệ ố ớ ư m t ng i bình th ng tr c khi h i v nh ng v n đ ho c khi m khuy t c a tr .ộ ườ ườ ướ ỏ ề ữ ấ ề ặ ế ế ủ ẻ

Là m t nhà can thi p, b n c n ph i bi t v s chào đ i, l ch trình chi ti t các l n khám ch aộ ệ ạ ầ ả ế ề ự ờ ị ế ầ ữ b nh và toàn b phát tri n c a tr . B n cũng c n ph i tìm hi u v nh ng m i lo l ng c a giaệ ộ ể ủ ẻ ạ ầ ả ể ề ữ ố ắ ủ đình, nh ng u tiên cũng nh ph i tìm hi u chi ti t v nh ng thói quen, ngu n tài nguyên vàữ ư ư ả ể ế ề ữ ồ nhu c u c a h . B n không nên h i gia đình tu n t các câu h i theo m t danh sách đã đ cầ ủ ọ ạ ỏ ầ ự ỏ ộ ượ chu n b tr c, mà hãy tham gia nhi t tình vào cu c trò chuy n v i gia đình, ghi chú v n t t cácẩ ị ướ ệ ộ ệ ớ ắ ắ thông tin t nh ng câu chuy n b ng tiêu đ chính. M c dù đi u này có v nh không đ c từ ữ ệ ằ ề ặ ề ẻ ư ượ ổ ch c nh ng nó th t s r t h u ích, vì:ứ ư ậ ự ấ ữ

1. Gia đình sẽ tho i mái và c m th y b n th t s quan tâm đ n h cũng nh con h .ả ả ấ ạ ậ ự ế ọ ư ọ2. B n sẽ bi t thêm nhi u đi u mà b n không ng t i ho c không nghĩ t i đ đ t câu h i.ạ ế ề ề ạ ờ ớ ặ ớ ể ặ ỏ3. B n sẽ có đ c nh ng thông tin v thái đ và s kì v ng c a các thành viên trong gia đình.ạ ượ ữ ề ộ ự ọ ủ

Trong su t cu c trò chuy n, b n ph i tuân theo nguyên t c “l ng nghe ch đ ng”: th t s chúố ộ ệ ạ ả ắ ắ ủ ộ ậ ự tâm vào cu c trò chuy n, tôn tr ng ý ki n c a h m c dù nó có th khác bi t, và khuy n khíchộ ệ ọ ế ủ ọ ặ ể ệ ế h trò chuy n. M u “G p g ng i chăm sóc - Ch tiêu ch t l ng” sẽ giúp b n ghi nh nh ngọ ệ ẫ ặ ỡ ườ ỉ ấ ượ ạ ớ ữ nguyên t c chính c a l ng nghe ch đ ng.ắ ủ ắ ủ ộ

Sau khi trò chuy n v i gia đình, b n có th b t đ u t ng tác tr c ti p v i tr . Đi u đ u tiên vàệ ớ ạ ể ắ ầ ươ ự ế ớ ẻ ề ầ quan tr ng nh t trong m i l n t ng tác là b n ph i xây d ng m i quan h v i tr . N u b nọ ấ ỗ ầ ươ ạ ả ự ố ệ ớ ẻ ế ạ c m th y khó th c hi n đi u này trong l n g p đ u tiên, hãy h ng d n ba m ho c ng iả ấ ự ệ ề ầ ặ ầ ướ ẫ ẹ ặ ườ thân c a tr ch i v i tr và b n ti n hành quan sát. Hãy nói v nh ng đi u tích c c mà b nủ ẻ ơ ớ ẻ ạ ế ề ữ ề ự ạ nhìn th y khi quan sát tr ho c khi đ c p lĩnh v c tr g p khó khăn. B n cũng hãy trao đ i vấ ẻ ặ ề ậ ự ẻ ặ ạ ổ ề nh ng gì gia đình và ch ng trình có th làm đ h tr tr .ữ ươ ể ể ỗ ợ ẻ

Sau khi k t thúc l n g p đ u tiên, cha m ph i c m th y r ng h đ c l ng nghe và c m thôngế ầ ặ ầ ẹ ả ả ấ ằ ọ ượ ắ ả v nh ng m i lo l ng, nhu c u c a h đ c tôn tr ng. H cũng ph i hi u rõ h n v con h vàề ữ ố ắ ầ ủ ọ ượ ọ ọ ả ể ơ ề ọ ph i tin t ng r ng m t s th có th thay đ i và h là m t b ph n góp ph n vào nh ng thayả ưở ằ ộ ố ứ ể ổ ọ ộ ộ ậ ầ ữ đ i đó, h ph i bi t ít nh t m t ph ng pháp đ giúp con phát tri n. Đi u này có v nh khôngổ ọ ả ế ấ ộ ươ ể ể ề ẻ ư th th c hi n đ c, nh ng m t nhà can thi p gi i - ng i bi t l ng nghe và quan sát t t - cóể ự ệ ượ ư ộ ệ ỏ ườ ế ắ ố th s d ng ki n th c và kinh nghi m c a riêng h đ cung c p cho gia đình ít nh t m t bi nể ử ụ ế ứ ệ ủ ọ ể ấ ấ ộ ệ pháp đ gi i quy t m t v n đ mà đ a tr ho c gia đình g p ph i. ể ả ế ộ ấ ề ứ ẻ ặ ặ ả

Vào cu i bu i trò chuy n, b n hãy cám n ph huynh ho c nh n xét v ý ki n ho c s trìnhố ổ ệ ạ ơ ụ ặ ậ ề ế ặ ự bày c a h đ h nh n ra r ng nh ng chia s c a h giúp b n hi u rõ h n v tr và có nh ng ýủ ọ ể ọ ậ ằ ữ ẻ ủ ọ ạ ể ơ ề ẻ ữ ki n h u ích trong vi c h tr s phát tri n và h c t p c a tr . Hãy ghi thêm nh ng thông tinế ữ ệ ỗ ợ ự ể ọ ậ ủ ẻ ữ m i vào trong h s c a tr và trong k ho ch can thi p khi thích h p. ớ ồ ơ ủ ẻ ế ạ ệ ợ

5

Bu i g p đ u tiên ổ ặ ầ Trẻ

Hãy quan sát tr ngay c khi b n đang trò chuy n v i gia đình. B n có th bi t đ c nhi u thẻ ả ạ ệ ớ ạ ể ế ượ ề ứ thông qua quan sát. B n có th quan sát t th c th , nh ng đi u tr có v thích thú, nh ngạ ể ư ế ơ ể ữ ề ẻ ẻ ữ đi u tr đang làm khi gia đình đang trò chuy n v i b n. Hãy chú ý xem tr c m th y căng th ngề ẻ ệ ớ ạ ẻ ả ấ ẳ hay tho i mái và c g ng phán đoán xem tr sẽ ch p nh n b n trong cu c g p đ u tiên hayả ố ắ ẻ ấ ậ ạ ộ ặ ầ không. N u b n không th nhanh chóng xây d ngs tin t ngn i tr , hãy h ng d n ng iế ạ ể ự ự ưở ơ ẻ ướ ẫ ườ chăm sóc t ng tác v i tr và quan sát.ươ ớ ẻ

Hãy nh r ng, nh ng t ng tác đ u tiên c a b n v i tr nên là nh ng t ng tác tích c c và choớ ằ ữ ươ ầ ủ ạ ớ ẻ ữ ươ ự phép b n xây d ng n n t ng cho m t m i quan h tin c y.B n nên n l c và t p trung vào vi cạ ự ề ả ộ ố ệ ậ ạ ỗ ự ậ ệ xây d ng m i quan h t t v i đ a tr h n là làm cho tr vâng l i b n và th c hi n nh ng nhi mự ố ệ ố ớ ứ ẻ ơ ẻ ờ ạ ự ệ ữ ệ v khác nhau.Nên nh r ng, s t ng tác c a b n chính là bài h c đ u tiên cho ng i chăm sócụ ớ ằ ự ươ ủ ạ ọ ầ ườ v cách giúp tr tham gia, t ng tác và s d ng kh năng c a riêng mình đ làm m t vi c gì đó.ề ẻ ươ ử ụ ả ủ ể ộ ệ

Ti n v phía tr cế ề ướ Gia đình và trẻ

M u ẫ Nh n Tr ậ ẻ nên đ c s d ng cho M I tr đ n v i trung tâm. N u b n không có th i gianượ ử ụ Ỗ ẻ ế ớ ế ạ ờ đ ti n hành đánh giá chi ti t và không bi t nên b t đ u t đâu, hãy s d ng trang có ể ế ế ế ắ ầ ừ ử ụ B ng Đánhả Giá Phát Tri n Th Ch t và Xã H i (ể ể ấ ộ Physical and Social Milestone Charts )  ho c ặ Vòng Tròn Phát Tri n (ể Developmental Circle) trong nhóm tu i c a tr đ giúp b n b t đ u. Hãy nh , sauổ ủ ẻ ể ạ ắ ầ ớ cu c trò chuy n, m i gia đình ph i có ít nh t m t l i khuyên c th , kh thi v m t đi u h cóộ ệ ỗ ả ấ ộ ờ ụ ể ả ề ộ ề ọ th làm ngay đ giúp con h .ể ể ọ

H S Đánh Giá Tr (M u Các m c tiêu cho t ng tr và M u Bi u đ đánh giá) ồ ơ ẻ ẫ ụ ừ ẻ ẫ ể ồ (Sample case study with goals and Sample assessment chart) có trong cu n S tay h ng d n này sẽố ổ ướ ẫ giúp b n có thêm nhi u thông tin chi ti t v tr và gia đình; quan tr ng h n là nó giúp b n s pạ ề ế ề ẻ ọ ơ ạ ắ x p các thông tin nh m h tr b n nhìn nh n tr và gia đình cũng nh nh ng c h i h c t p vàế ằ ỗ ợ ạ ậ ẻ ư ữ ơ ộ ọ ậ phát tri n c a h m t cách toàn di n. Sau cu c g p g đ u tiên, b n ph i b t đ u đi n vào Hể ủ ọ ộ ệ ộ ặ ỡ ầ ạ ả ắ ầ ề ồ S Đánh Giá Tr và có th đi n thêm thông tin t nh ng cu c g p ti p theo.ơ ẻ ể ề ừ ữ ộ ặ ế

Sau khi thi t l p các m c tiêu cho tr , hãy đánh giá l i và l u tr thông tin s d ng m u ế ậ ụ ẻ ạ ư ữ ử ụ ẫ Theo dõi s ti n b ự ế ộ ba tháng m t l n. Đi u này sẽ b t bu c b n ph i d ng l i, đánh giá l i, xem xétộ ầ ề ắ ộ ạ ả ừ ạ ạ các v n đ m i n y sinh, đi m m nh và nh ng ngu n tài nguyên m i xu t hi n và nh c nh b nấ ề ớ ả ể ạ ữ ồ ớ ấ ệ ắ ở ạ đi u ch nh k ho ch can thi p cho phù h p. ề ỉ ế ạ ệ ợ

Trong can thi p s m, h tr gia đình là m t ph n quan tr ng trong trách nhi m c a b n và làệ ớ ỗ ợ ộ ầ ọ ệ ủ ạ m t chi n l c l n trong can thi p m t đ a tr . Chúng tôi nh n ra r ng, vi c thay đ i thái đ ,ộ ế ượ ớ ệ ộ ứ ẻ ậ ằ ệ ổ ộ ki n th c và kĩ năng c a gia đình sẽ t o cho đ a tr m t n n t ng v ng ch c cho nh ng c h iế ứ ủ ạ ứ ẻ ộ ề ả ữ ắ ữ ơ ộ h c t p và phát tri n trong su t cu c đ i c a tr .ọ ậ ể ố ộ ờ ủ ẻ

M u H tr ng i chăm sóc ẫ ỗ ợ ườ cho phép b n l u gi thông tin chi ti t v nh ng lĩnh v c b nạ ư ữ ế ề ữ ự ạ mu n h tr gia đình. M u này nên đ c đi n tr c khi b n hoàn t t vi c xây d ng k ho chố ỗ ợ ẫ ượ ề ướ ạ ấ ệ ự ế ạ can thi p. Đào t o ng i chăm sóc là m t ph n quan tr ng trong ch ng trình can thi p và b nệ ạ ườ ộ ầ ọ ươ ệ ạ có th s d ng thông tin trong m u này cùng v i nh ng thông tin v s u tiên và lo l ng c a giaể ử ụ ẫ ớ ữ ề ự ư ắ ủ đình đ giúp b n quy t đ nh b n sẽ làm gì và ph ng pháp nào t t nh t đ th c hi n.ể ạ ế ị ạ ươ ố ấ ể ự ệ

6

Sau m t năm can thi p, b n có th c n ph i ti n hành đánh giá toàn di n v k ho ch th c hi n.ộ ệ ạ ể ầ ả ế ệ ề ế ạ ự ệ

7

G i ý qui trình th c hi nợ ự ệ

Đ i v i tr đ n trung tâm th ng xuyên và đ u đ n, (ít nh t 2 l n 1 tu n), nên theo k ho ch bên d i. Đ i v i tr và gia đìnhố ớ ẻ ế ườ ề ặ ấ ầ ầ ế ạ ướ ố ớ ẻ đ n trung tâm ít h n, hãy đi u ch nh th i gian cho phù h p. B n có th s d ng m u này trong h s c a t ng tr nh là m tế ơ ề ỉ ờ ợ ạ ể ử ụ ẫ ồ ơ ủ ừ ẻ ư ộ cách nh c nh v ti n trình th c hi n và là m t cách đ m b o cung c p kĩ càng và k p th i d ch v can thi p. Đi n ngày hoànắ ở ề ế ự ệ ộ ả ả ấ ị ờ ị ụ ệ ề thành m c tiêu theo mong đ i vào hàng th hai và đi n ngày hoàn thành m c tiêu trên th c t vào các ô khi b n hoàn thànhụ ợ ứ ề ụ ự ế ạ m u.ẫ

Cu c g pộ ặđ u tiênầ

Cu i thángốth nh tứ ấ

Ba tháng k t l nể ừ ầ đánh giá đ u tiênầ

Sáu tháng k t l nể ừ ầ đánh giá đ u tiênầ

Chín tháng k t l nể ừ ầ đánh giá đ u tiênầ

M i hai tháng k tườ ể ừ l n đánh giá đ u tiênầ ầ

Đi n ngày hoàn thànhề m c tiêu theo mongụ

đ i vào đâyợ

M u nh n trẫ ậ ẻ Hoàn thànhXem xét l i và đi uạ ề ch nh khi c n thi tỉ ầ ế

H s đánh giá trồ ơ ẻ Hoàn thành nh ng m c tiêu vàữ ụ ho t đ ng c thạ ộ ụ ể

Xem xét l i và đi uạ ề ch nh khi c n thi tỉ ầ ế

M u theo dõi s ti n bẫ ự ế ộ cùa trẻ Hoàn thành Hoàn thành Hoàn thành Hoàn thành

M u h trẫ ỗ ợ

ng i chăm sócườ

Hoàn thành bao g m nh ngồ ữ m c tiêu và ho t đ ng c thụ ạ ộ ụ ể

Xem xét l i và đi uạ ề ch nh khi c n thi tỉ ầ ế

M u theo dõi s ti n bẫ ự ế ộ - ng i chăm sócườ Hoàn thành Hoàn thành

8

M u Nh n Trẫ ậ ẻ

1. Ngày đ c ch n đoán: _____________ượ ẩ

2. Ch n đoán chính:_________________________________________________________ẩ

3. Nh ng ch n đoán khác: ________________________________________________________ữ ẩ

4. Tr có đang đi u tr gì không? ___________________________________ẻ ề ị

5. Tr có u ng thu c gì đó th ng xuyên không?__________________________________ẻ ố ố ườ

6. Hãy k tên và tu i c a t t c các thành viên s ng trong nhà. (Ghi chú m i quan h v i ể ổ ủ ấ ả ố ố ệ ớtr )ẻ Tên Quan h v i tr Tu i ệ ớ ẻ ổ H c v nọ ấ

1. ____________________________ Ba ____ _________________

2. ____________________________ Mẹ ____ _________________

3. ____________________________ __________________ ____ _________________

4. ____________________________ __________________ ____ _________________

5. ____________________________ __________________ ____ _________________

7. L ch s chào đ iị ử ờ

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

8. Nh ng m c phát tri n đ u tiênữ ố ể ầ

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

9. Ai là ng i trong gia đình t m r a, cho ăn và chăm sóc tr th ng xuyên nh t?ườ ắ ử ẻ ườ ấ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

9

Tên trẻ: Ngày sinh:

Nam Nữ Ngày gặp:

Tên và địa chỉ đầy đủ của ba mẹ: Số chứng minh:

Nghề nghiệp và thu nhập của ba:

10. Nh ng lo l ng hàng đ u và u tiên c a gia đìnhữ ắ ầ ư ủ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

11. Mô t thói quen h ng ngày c a tr t khi th c d y đ n khi đi ng . Vui lòng ghi đ y đ và ả ằ ủ ẻ ừ ứ ậ ế ủ ầ ủchi ti t các ho t đ ng và thói quen h ng ngày ví d nh th i gian tr ng , chi ti t các b a ăn. ế ạ ộ ằ ụ ư ờ ẻ ủ ế ữ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………

12. Mô t thói quen c a nh ng ng i chăm sóc chính.ả ủ ữ ườ

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

13. Li t kê t t c nh ng ng i th ng xuyên t ng tác, ch i đùa và bên c nh tr (các ệ ấ ả ữ ườ ườ ươ ơ ở ạ ẻthành viên trong gia đình, hàng xóm)

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

14. Có b t kì ai ho c t ch c nào trong khu v c b n đang s ng h tr b n trong vi c chăm ấ ặ ổ ứ ự ạ ố ỗ ợ ạ ệsóc con b n? (VD: Giáo viên, nhân viên y t đ a ph ng) ạ ế ở ị ươ

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

15. B n đ n trung tâm này b ng ph ng ti n gì? Đi m t bao lâu?ạ ế ằ ươ ệ ấ

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

D a trên thông tin đã thu th p đ c và k t qu đánh giá nhu c u c a tr , vui lòng đ a ra đự ậ ượ ế ả ầ ủ ẻ ư ề xu t cho d ch v can thi p bao g m c thông tin v n i can thi p và m c đ th ng xuyên màấ ị ụ ệ ồ ả ề ơ ệ ứ ộ ườ d ch v can thi p sẽ cung c p. ị ụ ệ ấ

Đ xu t: ề ấ

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………

10

11

Đánh giá s phát tri n kĩ năng th ch t ự ể ể ấ

- phát tri n thông th ng t 0-5 tu i -ể ườ ừ ổ

Chơi với đồ vật đơngiản

12

Ngày:……………………………. Tên:………………………………………………

Ngồi

Ngồi

Bò và đi

Điều khiển bàn tay và cánh tay

Nhìn

Nghe

Độ tuổibắt đầutrung bình

3 tháng 6 tháng 9 tháng 1 tuổi 2 tuổi 3 tuổi 5 tuổi

Nhấc đầu lên

Nắm ngón tay

Dõi theo vật gần trước mặt

Cửđộng hoặc khóc khi có tiếng động lớn

Quay về phía âm thanh

Phản ứng khi nghe tiếng mẹ

Ngẩng đầu và giữ được 1 chút

Ngẩng đầu cao và giữ đầu tốt

Lật ngửa

Ngồi khi được hỗ trợ hoàn toàn

Ngồi khi được hỗ trợ một phần

Trườn

Vươn tay với đồvật

Thích các vật màu

sáng chói

Giữ được

đầu và vaiQuay đầu và chuyển trọng lượng

Lật sấp

Ngồi chống tay

Lết hoặc bò

Tự ngồi một mình

Cầm nắm bằng cả bàn tay

Nhận ra các khuôn mặt khác nhau

Thích nhịp điệu âm nhạc

SALAH BENAR

Giữ đầu thẳng khi được kéo lên

Lật qua lật lại dễ dàng khi chơi

Ngồi một mình

vững vàng

Vịn để đứngVịn để đi

Chuyển đồ vật từ tay này sang tay kia

Dõi theo vật ở xa

Hiểu từ đơn giản

Sentuh hidung

Di mana ayah?

Di chuyển và giữ đầu dễ dàng ở mọi hướng nhìn

Xoayvà di chuyển người dễ dàng khi ngồi

Đi Chạy

Cầm bằng ngón trỏ và ngón cái

Nhìn những vật nhỏ

Nghe rõ và hiểu ngôn ngữ đơn giản

Đi bằng gót hoặc nhón gót

Nhìn rõ những vật nhỏ cách xa 6 mét (xem trang 453 để kiểm tra)

Tung và chụp bóng

Đi giật lùi Nhảy lò cò

Di chuyển ngón tay tới lui từ mũi và vật đang chuyển động

KỸ NĂNG THỂ CHẤT

Kiểm soát đầu và cổ

Lật

Đánh giá s phát tri n kĩ năng xã h i và t duyự ể ộ ư~ phát tri n bình th ng t 0 – 5 tu i ~ể ườ ừ ổ

13

Sự phát triển

tư duyĐộ tuổi trung bình 3 tháng 6 tháng 9 tháng 1 năm 2 năm 3 năm 5 năm

Ngôn ngữ và giao tiếp

Khóc khi đói hoặc ướt

Ê a khi vui vẻ

Tạo âm thanh đơn giản

Dùng âm thanh nhất định cho mỗi hoạt động khác nhau

Dùng từ đơn giản Kết hợp từ Dùng câu đơn

Hành vi xãhội

Cười với người khác

Hiểu và đáp trà “không”

Làm những việc đơn giản khi được yêu cầu

Thích được khen khi hoàn thành nhiệm vụ

Tương tác với cả người lớn và trẻ em

Tự phục vụ

Bú mẹBỏ mọi thứ vào miệng

Nhai thức ăn cứngTự xúc ăn

Tự uống nước từ ly

Cởi quần áo đơn giản

Tập ngồi toilet

Tắm rửa vàt hay quần áo

phụ giúp việc đơn giản

Chú ý và hứng thú Cười khi

người khác cười

Hứng thú ngắn với đồ chơi và âmthanh

chơi với đồ chơi lâu hơn

Gắn bó mật thiết với người chăm sóc Phân loạiđồ

vật

Tạo đồ chơi/trò chơi từ nhiều đồ vật khác nhau

chơiNắm đồ vật được đặt trong tay

Chơi với đồ vật đơngiản

Thích các trò chơi xã hội đầu tiên (Ú òa)

Bắt chướcChơi với trẻ khác

Chơi độc lập với bạn và đồ chơi

Tư duy và học tập Khóc khi đói và

không thoải mái Nhận ra mẹ Nhận ra nhiều người

Tìm kiếm đồ chơi đã rơi ra khỏi tầm mắt

Bắt chước hành động đơn giản

Chỉ vào vật khi được hỏi

Làm theo hướng dẫn đơn giản

Chơi với cơ thể mình

Làm theo hướng dẫn phức tạp

3 tháng – M u theo dõi s ti n bẫ ự ế ộ H ng d nướ ẫ

Tên tr : ……………………………………………ẻ S th c a tr : …………………………ố ẻ ủ ẻ

1. M i 3 thángỗ , dựa trên trao đổi với gia đình về những trải nghiệm của họ khi ở nhà, sự quan sát của bạn về việc thực hiện các kĩ năng của trẻ và sự tự tin của gia đình, vui lòng đánh giá sự hoàn thành mục tiêu theo các mức độ bên dưới.

Đã đ t đ cạ ượ ± B t đ u xu t hi nắ ầ ấ ệ X Ch a đ tư ạ đ cượ

o KKhông th c hi nự ệ

2. Trong ph n Nh n xét, vui lòng ghi l i s quan sát, lý do, các v n đ đ c xác đ nh trongầ ậ ạ ự ấ ề ượ ị quá trình b n trao đ i v i gia đình v m c đ hoàn thành m c tiêu.ạ ổ ớ ề ứ ộ ụ

3. m i m c tiêu, hãy suy nghĩ v ý ki n ph n h i c a gia đình, nh ng u tiên ho c lo l ngỞ ỗ ụ ề ế ả ồ ủ ữ ư ặ ắ m i c a h cũng nh nhu c u c a tr và nh ng u tiên phát tri n và đ a ra đ xu t.ớ ủ ọ ư ầ ủ ẻ ữ ư ể ư ề ấ

T o m c tiêu m iạ ụ ớĐi u ch nh m c tiêuề ỉ ụTi p t c th c hi n m c tiêuế ụ ự ệ ụH ng d n l i và ti p t c m c tiêuướ ẫ ạ ế ụ ụThay đ i chi n l c và ti p t c m c tiêu ổ ế ượ ế ụ ụKhác

Ví dụ:

NgàyM c đ hoàn thànhứ ộ Nh n xétậ Đ xu tề ấ

M c tiêuụT ng i m t mình trongự ồ ộ 30 giây trên n n nhàề

B t đ u xu t hi nắ ầ ấ ệ Ti n b ch m. C nế ộ ậ ầ nhi u c h i luy n t pề ơ ộ ệ ậ

h n.ơ

Ti p t c m c tiêuế ụ ụ

4. bên d i b ng, hãy li t kê nh ng m c tiêu ti p theo và các ho t đ ng bao g m nh ngỞ ướ ả ệ ữ ụ ế ạ ộ ồ ữ đi u ch nh trong môi tr ng, v t li u ho c ho t đ ng c n th c hi n trong ba tháng ti pề ỉ ườ ậ ệ ặ ạ ộ ầ ự ệ ế theo. Ph i có ít nh t m t m c tiêu dành cho vi c gi i quy t lo l ng ho c u tiên c a ba m .ả ấ ộ ụ ệ ả ế ắ ặ ư ủ ẹVí d : M c tiêu: T ng i m t mình trên n n nhà trong 30 giây.ụ ụ ự ồ ộ ềHo t đ ng, v t li u và môi tr ng:ạ ộ ậ ệ ườ1. Khuy n khích tr ng i trên th m ch i v i đ ch i trong khi m đang gi t đ bên c nh. ế ẻ ồ ả ơ ớ ồ ơ ẹ ặ ồ ở ạ

Chèn g i xung quanh đ tr an toàn.ố ể ẻĐ t đ ch i trên g i phía tr c đ tr đ a tay ra phía tr c.ặ ồ ơ ố ướ ể ẻ ư ướNh c nh m ph i nói chuy n cùng tr và khuy n khích tr .ắ ở ẹ ả ệ ẻ ế ẻKhuy n khích tr ng i tr l i khi b m t thăng b ng.ế ẻ ồ ở ạ ị ấ ằ

2. Khuy n khích tr ng i trên n n g n cái cây khi ng i l n đang ng i đó vào bu i sáng.ế ẻ ồ ề ầ ườ ớ ồ ở ổĐ t tr ng i gi a hai chân c a dì khi dì ng i dang chân.ặ ẻ ồ ữ ủ ồM t tr h ng ra ngoài đ nhìn và t ng tác v i nh ng ng i l n khácặ ẻ ướ ể ươ ớ ữ ườ ớH ng d n dì cách đ t tr đ tr có th ng i đ c l p, không c n tr giúp nh ng v n anướ ẫ ặ ẻ ể ẻ ể ồ ộ ậ ầ ợ ư ẫ toàn.

Nh c nh m i ng i nói chuy n v i tr và khuy n khích tr .ắ ở ọ ườ ệ ớ ẻ ế ẻKhuy n khích tr ng i d y khi m t thăng b ng.ế ẻ ồ ậ ấ ằ

14

3 tháng - M u theo dõi ti n b Trẫ ế ộ ẻ

Ngày M c đ hoànứ ộ thành

Nh n xét ậ Đ xu tề ấM c tiêuụ

Li t kê nh ng m c tiêu ti p theo và nh ng ho t đ ng đ c đ xu t bao g m nh ng ệ ữ ụ ế ữ ạ ộ ượ ề ấ ồ ữ đi uề ch nh trong môi tr ng, nguyên v t li u ho c ho t đ ngỉ ườ ậ ệ ặ ạ ộ

1…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………

Vui lòng ki m tra m c tiêu c a b n và nh ng đ xu t đ th y:ể ụ ủ ạ ữ ề ấ ể ấ

1. Nh ng ho t đ ng này có khuy n khích s phát tri n c a t t c các lĩnh l c?ữ ạ ộ ế ự ể ủ ấ ả ự

2. B n có gi i quy t nh ng m i lo ng i ho c u tiên c a ph huynh?ạ ả ế ữ ố ạ ặ ư ủ ụ

3. Nh ng m c tiêu và ho t đ ng này có phù h p v i thói quen và kh năng c a gia đình?ữ ụ ạ ộ ợ ớ ả ủ

15

H tr ng i chăm sócỗ ợ ườ

Thông tin ng i chăm sócườ

1. Vui lòng cho bi t m i quan h c a b n v i trế ố ệ ủ ạ ớ ẻ

Ba Mẹ Ông Bà Khác______________

2. Vui lòng cho biết tuổi của bạn

D i 20ướ 21- 29 30 -39

40 - 49 50 - 59 Trên 60

3. Vui lòng cho bi t trình đ h c v n c a b nế ộ ọ ấ ủ ạ ____________________

Phát tri n ki n th c và kĩ năng cho ng i chăm sóc là m t nhi m v quan tr ng c a d ch vể ế ứ ườ ộ ệ ụ ọ ủ ị ụ can thi p s m. Các bu i t p hu n, thăm vi ng gia đình, h ng d n và làm m u cách t ng tácệ ớ ổ ậ ấ ế ướ ẫ ẫ ươ v i tr là nh ng cách h tr cha m . Hãy yêu c u cha m đánh giá m c đ t tin c a h trongớ ẻ ữ ỗ ợ ẹ ầ ẹ ứ ộ ự ủ ọ nh ng lĩnh v c d đây. Sau vài tháng, hãy thu th p thông tin này l i đ xem b n có c n thayữ ự ướ ậ ạ ể ạ ầ đ i chi n l c c a mình không.ổ ế ượ ủ

Ngày:

B n c m th y t tin nh th nào v vi c:ạ ả ấ ự ư ế ề ệKhông t tinựchút nào

Không th t s ậ ựt tinự T tinự

R t tấ ự tin

1. Bi t cách đi u ch nh các ho t đ ng th ng ngàyế ề ỉ ạ ộ ườ2. Qu n lý hành vi c a trả ủ ẻ3. X lý nh ng ph n ng c a ng i khác v i con c a ử ữ ả ứ ủ ườ ớ ủ

b nạ4. D y con b n nh ng kĩ năng m iạ ạ ữ ớ5. Bi t cách phát tri n kh năng giao ti p c a con b nế ể ả ế ủ ạ6. Giúp con b n phát tri n tình b n v i nh ng tr khácạ ể ạ ớ ữ ẻ7. T o các ho t đ ng đ tr th c hi n khi tr m t ạ ạ ộ ể ẻ ự ệ ẻ ở ộ

mình

8. Bi t cách thúc đ y các thành viên khác trong gia đình ế ẩtham gia t ng tác v i trươ ớ ẻ

9. Bi t các quy n l i c a cha m và tr em theo Lu t ế ề ợ ủ ẹ ẻ ậgiáo d c đ c bi tụ ặ ệ

10. Giúp nh ng ng i khác có kh năng chăm sóc và giao ữ ườ ảti p v i con b nế ớ ạ

16

Họ tên trẻ:……………………………………………………….. Ngày sinh: ……………………………………………..

Nam Nữ Số thẻ: ……………………………………………..

S d ng m u này cùng v i nh ng thông tin v s lo l ng c a gia đình đ xác đ nh nh ng u tiên ử ụ ẫ ớ ữ ề ự ắ ủ ể ị ữ ưtrong vi c t p hu n cho ph huynh.ệ ậ ấ ụ

M u theo dõi s h tr ng i chăm sócẫ ự ỗ ợ ườ

Sau 3-6 tháng, hãy dành th i gian trao đ i v i ng i chăm sóc v ki n th c và kĩ năng c a hờ ổ ớ ườ ề ế ứ ủ ọ trong vi c chăm sóc và h tr tr . Hãy h i ng i chăm sóc đánh giá s t tin c a h trongệ ỗ ợ ẻ ỏ ườ ự ự ủ ọ nh ng lĩnh v c d i đây. ữ ự ướ

Ngày:

B n c m th y t tin nh th nào v vi cạ ả ấ ự ư ế ề ệKhông t tin ựchút nào

Không th t s ậ ựt tinự

T ựtin

R tất tinự

11. Bi t cách đi u ch nh các ho t đ ng th ng ngày ế ề ỉ ạ ộ ườ12. Qu n lý hành vi c a trả ủ ẻ13. X lý nh ng ph n ng c a ng i khác v i con b nử ữ ả ứ ủ ườ ớ ạ14. D y con b n nh ng kĩ năng m i ạ ạ ữ ớ15. Bi t cách phát tri n kh năng giao ti p c a con b nế ể ả ế ủ ạ16. Giúp con b n phát tri n tình b n v i nh ng tr khácạ ể ạ ớ ữ ẻ17. T o các ho t đ ng đ tr th c hi n khi tr m t ạ ạ ộ ể ẻ ự ệ ẻ ở ộ

mình

18. Bi t cách thúc đ y các thành viên khác trong gia đình ế ẩtham gia t ng tác v i trươ ớ ẻ

19.c

Bi t các quy n l i c a cha m và tr em theo lu t ế ề ợ ủ ẹ ẻ ậgiáo d c đ c bi tụ ặ ệ

20. Giúp nh ng ng i khác có kh năng chăm sóc và giaoữ ườ ả ti p v i con b nế ớ ạ

Đ thu th p nh ng thông tin sâu h n, b n có th h i ng i chăm sóc ph n ánh v m c để ậ ữ ơ ạ ể ỏ ườ ả ề ứ ộ ch ng trình can thi p s m đã giúp h phát tri n ki n th c và kĩ năng và s t tin trongươ ệ ớ ọ ể ế ứ ự ự nh ng lĩnh v c v a đ c th o lu n trên nh th nào. ữ ự ừ ượ ả ậ ở ư ế

Không m t chút nàoộ m t chút xíuộ m t m c đ nào đó ộ ứ ộ r t nhi u!ấ ề

B n có th s d ng m t sau c a t gi y này đ ghi chú ho c nh n xét v s t ng tác v i ạ ể ử ụ ặ ủ ờ ấ ể ặ ậ ề ự ươ ớng i chăm sóc, gia đình và c ng đ ng trong nh ng tháng tr c.ườ ộ ồ ữ ướ

17

Họ tên trẻ: ………………………………………………………………….. Ngày sinh: ……………………………………

Nam Nữ Số thẻ: ……………………………………

Quan sát gi d yờ ạNgày: Mô t gi d y: ả ờ ạLĩnh vực: lựa chọn hoạt động và lên kế hoạch

Th c t d y h cự ế ạ ọ Nh ng đi m c th c n suy nghĩữ ể ụ ể ầ Đi mể Nh n xétậ

M c tiêu rõ ràngụHo t đ ng cung c p nhi u cách hi u/ th c hành/ s d ng kĩ năng ho c ạ ộ ấ ề ể ự ử ụ ặkhái ni mệ

Các ho t đ ng ạ ộmang tính ch c ứnăng/thi t th cế ự

Ho t đ ng c n thi t cho cu c s ng c a đ a tr bây gi ho c sau này.ạ ộ ầ ế ộ ố ủ ứ ẻ ờ ặTăng s đ c l p/ tính t tônự ộ ậ ựHo t đ ng thú v , thúc đ y đ a tr tham giaạ ộ ị ẩ ứ ẻ

S tham giaự

Tr c m theo các đ đùng ẻ ầ ồTr tham gia t t c các b c c a ho t đ ng ẻ ấ ả ướ ủ ạ ộTr s d ng s n ph m đã làm đ cẻ ử ụ ả ẩ ượTr d n d p/ c t đ dùngẻ ọ ẹ ấ ồ

S t l pự ự ậ

Yêu c u s đi u ch nh trang thi t b m t đ a đi mầ ự ề ỉ ế ị ở ộ ị ểĐi u ch nh nhi m v đ thúc đ y s t l p ề ỉ ệ ụ ể ẩ ự ự ậKhuy n khích tham gia t m t ph n đ n tham gia hoàn toàn ế ừ ộ ầ ếTh i gian ch đ i v a đ đ b t đ u/tham gia ờ ờ ợ ừ ủ ể ắ ầCh h ng d n khi th t s c n thi t ỉ ướ ẫ ậ ự ầ ế

Xây d ng khái ựni mệ

Ho t đ ng giúp phát tri n ngôn ngạ ộ ể ữHo t đ ng giúp phát tri n kh năng đ c vi t và làm toán ạ ộ ể ả ọ ếHo t đ ng giúp phát tri n trí nh và kỹ năng gi i quy t v n đạ ộ ể ớ ả ế ấ ề

Giao ti pếTr ti p c n đ c v i nh ng cách giao ti p phù h p thông qua ho t đ ngẻ ế ậ ượ ớ ữ ế ợ ạ ộNh ng ng i khác giao ti p phù h p v i trữ ườ ế ợ ớ ẻ

S lôi cu n tham ự ốgia

Ho t đ ng lôi cu n/thu hút đ a tr tham giaạ ộ ố ứ ẻ

Cách ch m đi m: ấ ể 0: Ôi không! Tôi đã b l l n này! ỏ ỡ ầ 1: có, nh ng ch a t t l m ư ư ố ắ2: làm đ c, nh ng có nh ng ý t ng khác làm đ c t t h n ượ ư ữ ưở ượ ố ơ 3: làm đúng r i!!!ồ

18

Lĩnh v c: ch t l ng t ng tácự ấ ượ ươTh c t ự ếd y h cạ ọ

Nh ng đi m c thữ ể ụ ể Ví dụ Đi mể Nh n xétậ

Chu n bẩ ị Tr bi t sẽ t ng tác v i aiẻ ế ươ ớTôi s d ng m t ký hi u đ tr hi u ử ụ ộ ệ ể ẻ ểTôi ch đ n khi tr chú ý đ n tôiờ ế ẻ ếTôi thu hút s chú ý c a trự ủ ẻ

Tr bi t tr c đ c khi nào ẻ ế ướ ượb t đ u và k t thúc ho t ắ ầ ế ạđ ngộ

Tôi gi i thi u ch đ /đ dùng m t cách d hi u v i tr . ớ ệ ủ ề ồ ộ ễ ể ớ ẻTôi dùng kí hi u/ c ch /l i nói/d u hi u đ thông báo cho tr ệ ử ỉ ờ ấ ệ ể ẻbi t ho t đ ng k t thúcế ạ ộ ế

S t ng tácự ươ Tr có r t nhi u c h i đ ẻ ấ ề ơ ộ ểgiao ti pế

Tôi h ng ng ch đ yêu thích c a trưở ứ ủ ề ủ ẻTôi ch đ i đ khuy n khích tr b t đ u s t ng tácờ ợ ể ế ẻ ắ ầ ự ươTôi khuy n khích tr luân phiên, l a ch nế ẻ ự ọTôi t o c h i cho tr h i, t ch i, nh n xétạ ơ ộ ẻ ỏ ừ ố ậTôi cung c p c h i cho tr t ng tác v i ng i khác ấ ơ ộ ẻ ươ ớ ườ

Phát tri n ểngôn ngữ

Nh ng c p đ giao ti p cao ữ ấ ộ ếh n đ c t o s n/ đ c ơ ượ ạ ẵ ượlàm m uẫ

Tôi trình bày l i n i dung giao ti p c a tr b ng m t hình th c ạ ộ ế ủ ẻ ằ ộ ứgiao ti p cao h nế ơTôi trình bày l i n i dung giao ti p c a tr b ng m t hình th c ạ ộ ế ủ ẻ ằ ộ ứgiao ti p khácếTôi t o c h i cho tr h c đ c vi t trong ho t đ ngạ ơ ộ ẻ ọ ọ ế ạ ộ

T duy ưph n bi nả ệ

Tr có c h i đ gi i quy t ẻ ơ ộ ể ả ếv n đ , ghi nh ho c liên ấ ề ớ ặk t v i nh ng kinh nghi m ế ớ ữ ệtr c đóướ

Tôi t o tình hu ng đ thúc đ y kĩ năng gi i quy t v n đ và t ạ ố ể ẩ ả ế ấ ề ưduy ph n bi nả ệTôi cho tr th i gian đ khám phá ẻ ờ ểTôi khuy n khích tr th nghi m nhi u l a ch n khác nhauế ẻ ử ệ ề ự ọTôi giúp tr liên k t v i nh ng s ki n/ho t đ ng tr c kiaẻ ế ớ ữ ự ệ ạ ộ ướ

T l pự ậ

Tr có s l a ch n và c h iẻ ự ự ọ ơ ộ đ t đ a ra quy t đ nhể ự ư ế ịTr tham gia ho t đ ng m tẻ ạ ộ ộ cách t l p tùy theo kh ự ậ ảnăng c a tr ủ ẻ

Tôi cung c p s l a ch n và c h i đ tr đi u khi n qui trình ấ ự ự ọ ơ ộ ể ẻ ề ểc a ho t đ ngủ ạ ộTôi ch n ho t đ ng, v t li u và nh p đ phù h p, giúp tr tr i ọ ạ ộ ậ ệ ị ộ ợ ẻ ảnghi m đ c s thành công cũng nh s thách th cệ ượ ự ư ự ứ

Cách ch m đi m: ấ ể 0: Ôi không! Tôi đã b l l n này! ỏ ỡ ầ 1: có, nh ng ch a t t l m ư ư ố ắ2: làm đ c, nh ng có nh ng ý t ng khác làm đ c t t h n ượ ư ữ ưở ượ ố ơ 3: làm đúng r i!!!ồ

19

H ng d n ch t l ng: G p g ng i chăm sócướ ẫ ấ ượ ặ ỡ ườTên ng i can thi p: ___________________________________ườ ệ ________ ngày: _____________

Ng i can thi p có: ườ ệ

khôn

g

Có thể

tt h

nố

ơT

ng đ

iươ

ố

ttố

Hoà

n h

o!ả

1. Chào đón gia đình; gi i thi u, nói m t đi u tích c c v tr ?ớ ệ ộ ề ự ề ẻ2. Khuy n khích h nói v nh ng lo l ng c a h mà không ng t l i, ế ọ ề ữ ắ ủ ọ ắ ờph n đ i, ho c cho qua mà không xem xét?ả ố ặ3. Khuy n khích h nói v gia đình, thói quen h ng ngày c a h ế ọ ề ằ ủ ọcũng nh thói quen và ho t đ ng c a tr ? ư ạ ộ ủ ẻ

4. T ng tác m t phù h p v i ng i chăm sóc?ươ ắ ợ ớ ườ

5. H i chuy n ng i chăm sóc m t cách thân m t?ỏ ệ ườ ộ ậ6. Nghiêng ng i v phía ng i chăm sóc đ th hi n b n h ng thúườ ề ườ ể ể ệ ạ ứ l ng nghe h ?ắ ọ7. Chú ý đ n ngôn ng c th và gi ng nói c a ng i chăm sóc đ ế ữ ơ ể ọ ủ ườ ểbi t khi nào nên tìm hi u sâu h n v v n đ đó ho c nên chuy n ế ể ơ ề ấ ề ặ ểch đ khác? ủ ề8. Cho ng i chăm sóc đ th i gian đ tr l i câu h i đ y đ ?ườ ủ ờ ể ả ờ ỏ ầ ủ

9. Ghi chú nhanh và không mi t mài vi t?ệ ế10. Không nói giùm ng i chăm sóc và không ch trích hành đ ng ườ ỉ ộho c quy t đ nh c a h ? ặ ế ị ủ ọ11. G t đ u ho c nói l i ý c a h đ xác đ nh b n hi u n i dung hậ ầ ặ ạ ủ ọ ể ị ạ ể ộ ọ đang nói ho c c n h gi i thích thêm?ặ ầ ọ ả12. Cám n ng i chăm sóc v thông tin và ý ki n c a h ?ơ ườ ề ế ủ ọ

13. Ki m tra l i nh ng b n tâm chính c a h và cam đoan chúng sẽ ể ạ ữ ậ ủ ọđ c gi i quy t?ượ ả ế

14. Vi t l i các ghi chú và thêm vào các thông tin liên quan tr c ế ạ ướkhi k t thúc ngày hôm đó?ế15. S d ng nh ng thông tin này đ lên k ho ch can thi p cho tr ử ụ ữ ể ế ạ ệ ẻvà gia đình?

Cách ch m đi m: ấ ể

0: Ôi không! Tôi đã b l l n này! ỏ ỡ ầ 1: có, nh ng ch a t t ư ư ốl m ắ

2: làm đ c, nh ng có nh ng ý t ng khác làm đ c t t h n 3: làm đúng r i!!!ượ ư ữ ưở ượ ố ơ ồ20

21

S phát tri n c a trự ể ủ ẻ

T lúc sinh đ n 3 thángừ ế

Đi u quan tr ng đ tu i nàyề ọ ở ộ ổTrong ba tháng đ u đ i, em bé h c cách quay đ u và di chuy n cánh tay có ch đích. Nh ng cầ ờ ọ ầ ể ủ ữ ử đ ng s m c a đ u và c th cho th y r ng s phát tri n đang đúng h ng - chuy n đ ng b tộ ớ ủ ầ ơ ể ấ ằ ự ể ướ ể ộ ắ đ u t đ u và đ ng tác h ng xu ng. Nh ng c đ ng đ n gi n này m r ng t i các v t xungầ ừ ầ ộ ướ ố ữ ử ộ ơ ả ở ộ ớ ậ quanh tr , cho phép các bé ph n ng và đáp tr v i ng i và v t trong môi tr ng g n và xa -ẻ ả ứ ả ớ ườ ậ ườ ầ v i đ v rèm c a ho c m t gi ng nói g n chúng. Ngay c khi s đi u khi n nh này trên đ u,ớ ể ỗ ử ặ ộ ọ ầ ả ự ề ể ỏ ầ giúp các bé ph n ng v i s không tho i mái và cho chúng nh ng bài h c đ u tiên v đi u khi nả ứ ớ ự ả ữ ọ ầ ề ề ể b n thân và th gi i. Chúng b t đ u h c v c th c a mình, m c dù t i th i đi m này, chúng cóả ế ớ ắ ầ ọ ề ơ ể ủ ặ ạ ờ ể nh n th c ch y u tay và đ u. ậ ứ ủ ế ở ầ

Tr s sinh ng r t nhi u! Trong nh ng tu n đ u tiên, chúng thích nghi v i th gi i m i m tẻ ơ ủ ấ ề ữ ầ ầ ớ ế ớ ớ ộ cách ch m rãi. Ánh sáng, ti ng n và các ho t đ ng xung quanh nhanh chóng làm chúng m t vàậ ế ồ ạ ộ ệ b áp đ o và cách t t nh t mà chúng đ i phó là ng hay khóc. Sau ba tháng đ u tiên, các bé th cị ả ố ấ ố ủ ầ ứ lâu h n và phát tri n kh năng đ t n h ng các kích thích t cu c s ng xung quanh m t cáchơ ể ả ể ậ ưở ừ ộ ố ộ t t . Th gi i xung quanh chúng v n r t m i, khi kh năng v n đ ng và giác quan phát tri n,ừ ừ ế ớ ẫ ấ ớ ả ậ ộ ể m i ngày là m t cu c khám phá m i - h c h i r t nhi u! Vì th , ngay c ba tháng đ u tiên, các béỗ ộ ộ ớ ọ ỏ ấ ề ế ả ầ v n đòi h i các gi c ng ng n th ng xuyên. ẫ ỏ ấ ủ ắ ườ

Chúng phát hi n ra r ng th gi i đ y r y nh ng âm thanh, mùi, màu s c và chuy n đ ng thú v .ệ ằ ế ớ ầ ẫ ữ ắ ể ộ ị Su t th i gian này, các bé h c đ tham gia và đón nh n nh ng thông tin t các giác quan, phátố ờ ọ ể ậ ữ ừ tri n m t cách ch m rãi kh năng gi t nh táo và chú ý. Khi k t thúc giai đo n này, kh năngể ộ ậ ả ữ ỉ ế ạ ả đ c tăng lên đ v n đ ng đ u và cánh tay cho chúng nh ng c h i đ ph n ng v i môi tr ngượ ể ậ ộ ầ ữ ơ ộ ể ả ứ ớ ườ b ng cách v i và nhìn nh ng th gây chú ý. Khi k t thúc giai đo n này, chúng có th v i t iằ ớ ữ ứ ế ạ ể ớ ớ nh ng gì chúng th y. Nh ng kinh nghi m và t ng tác đ u tiên này v i môi tr ng là ti n đữ ấ ữ ệ ươ ầ ớ ườ ề ề cho s phát tri n giác quan và kh năng s d ng các giác quan.ự ể ả ử ụ

Các bé c n s chú ý và chăm sóc liên t c, đòi h i đ c cho ăn, thay tã và ng liên t c. Chúng thíchầ ự ụ ỏ ượ ủ ụ m i ng i và chúng c m th y tho i mái khi đ c ôm p, sẽ vui v ch p nh n s ôm p, âu y mọ ườ ả ấ ả ượ ấ ẻ ấ ậ ự ấ ế t ng i khác. Các bé cũng đáp ng v i nh ng quan tâm và chú ý t gi ng nói và khuôn m từ ườ ứ ớ ữ ừ ọ ặ ng i. Chúng yên l ng khi đ c b ng, trò chuy n nh nhàng và l c có nh p đi u. Ch t l ng c aườ ặ ượ ồ ệ ẹ ắ ị ệ ấ ượ ủ nh ng ph n ng c a nh ng ng i trong môi tr ng đ i v i tr , s chú ý c a h v i tr , cách màữ ả ứ ủ ữ ườ ườ ố ớ ẻ ự ủ ọ ớ ẻ h s , nói chuy n và ch i v i tr , cách đáp ng v i vi c tr khóc và các hành đ ng khác c a tr -ọ ờ ệ ơ ớ ẻ ứ ớ ệ ẻ ộ ủ ẻ t t c nh ng đi u này sẽ cung c p cho các bé nh ng n n t ng đ u tiên cho vi c các bé b t đ uấ ả ữ ề ấ ữ ề ả ầ ệ ắ ầ hi u và đáp ng v i m i ng i. ể ứ ớ ọ ườ

22

Chu trình phát tri n quan tr ng: Lúc sinh đ n 3 tháng tu iể ọ ế ổ

23

Giao tiếp & Ngôn ngữChơi ú òaKhóc khi đói hoặc không thoải mái hay bị ướtCười khi người lớn nói chuyện hay cười

Tình cảm- xã hộiDịu đi khi được bồng, thích được ôm Dừng khóc bởi giọng nói nhẹ nhàngThích mặt người và giọng nói

Tự phục vụBú mẹ và bú bình tốt Phối hợp bú, nuốt và thởÔm ấp hoặc lại gần người khi được ômGiật mình vì tiếng động đột ngột, yên lặng với những giọng nói quen thuộc

Vận động thôLúc mới sinh, xoay đầu từ bên này sang bên kia khi nằm ngửaDi chuyển tay và chân khi nằm ngửa.Nhấc đầu lên khi nằm sấp (2 tháng)

Vận động tinhCho tay vào miệngNắm chặt ngón tay trong bàn tayNắm chặt tay rồi mở ra (2 tháng)

Nhận thứcDễ dàng nhìn kỹ ở xung quanhNhìn kỹ tay và ngón tayDõi khuôn mặt theo chiều ngang

Nh ng đi m c n l u ýữ ể ầ ưN u bé khóc y u, xanh xao, có v n đ v i vi c bú ho c khó làm d u đi mà c khóc liênế ế ấ ề ớ ệ ặ ị ứ t c, vui lòng đ a đ n c s y t đ tìm ra các v n đ liên quan s c kh e. Ki m tra cácụ ư ế ơ ở ế ể ấ ề ứ ỏ ể ch s s c kh e c b n; chu vi đ u, tr ng l ng chi u cao và t l phát tri n. Đ m b oỉ ố ứ ỏ ơ ả ầ ọ ượ ề ỷ ệ ể ả ả r ng nh ng thông tin này đ c l u tr trong ằ ữ ượ ư ữ Mother Child Protection Card và sẽ tìm ra đ c v n đ .ượ ấ ề

R t d th y vi c gi m sút ho c b t th ng trong c đ ng c a cánh tay và c th ,ấ ễ ấ ệ ả ặ ấ ườ ử ộ ủ ơ ể nh ng s khác bi t rõ ràng v th ch t và c u trúc. Nh ng khác bi t nh h n nh ngữ ự ệ ề ể ấ ấ ữ ệ ỏ ơ ở ữ v trí bình th ng, ch ng h n nh đ u luôn quay v m t phía, cánh tay ho c chân congị ườ ẳ ạ ư ầ ề ộ ặ khác th ng, d dàng b b qua trong th i gian t v n ng n. Hãy h i li u em bé có búườ ễ ị ỏ ờ ư ấ ắ ỏ ệ m t bên ho c có th b ho cộ ặ ể ế ặ ôm p m t bên d dàng không - nh ng v n đ th ngấ ộ ễ ữ ấ ề ườ g p tr có đ c đi m nghiêng v m t bên. Vui lòng tham kh o ặ ở ẻ ặ ể ề ộ ả Disabled Village Children, Chapter 6: Guide for Identifying Disabilities đ xác đ nh nh ng v n đ cóể ị ữ ấ ề nguy c và tìm các g i ý can thi p. ơ ợ ệ

Các bé kho ng 2 tháng tu i có th ng ng đ u lên khi n m s p và bàn tay có th m raả ổ ể ẩ ầ ằ ấ ể ở ít nh t là m t n a th i gian chúng th c. ấ ộ ử ờ ứ Recommend simple activities such as those in Disabled Village Children, Chapter 3: “Early Stimulation and Development Activities” to encourage movement and play and refer Fine Motor Resources “Fisted Hands _activity” for more ideas on using hands. N u bé b ch m các m cế ị ậ ở ố này, vui lòng xem xét các ch s s c kh e khác nhỉ ố ứ ỏ ư ki u gi c ng , m c đ khó ch u, vi c bú m m vàể ấ ủ ứ ộ ị ệ ớ đ a đ n c s y t n u c n thi t. Vui lòng ki m traư ế ơ ở ế ế ầ ế ể kỹ các v n đ giác quan b i vì chúng th ng b bấ ề ở ườ ị ỏ qua. N u tr có v n đ v giác quan l n v n đ ng,ế ẻ ấ ề ề ẫ ậ ộ vui lòng tham kh o The Multiple Sensoryả Resources Folder for further information and ideas.

N u tr không d u đi khi đ c đ ng ch m, t ch iế ẻ ị ượ ụ ạ ừ ố đ ng ch m ho c d ng nh nh y c m v i nh ng âm thanh, b m t ho c ch t li u cụ ạ ặ ườ ư ạ ả ớ ữ ề ặ ặ ấ ệ ụ th , tr có th g p v n đ v i vi c ti p nh n c a giác quan. ể ẻ ể ặ ấ ề ớ ệ ế ậ ủ Vui lòng tham kh oả Sensory Resources Folder for some guidelines and suggestions.

N tr không ph n ng v i gi ng nói ho c t ng tác v i âm thanh l n, hãy đ a tr điế ẻ ả ứ ớ ọ ặ ươ ớ ớ ư ẻ ki m tra toàn di n v thính l c. ể ệ ề ự Vui lòng tham kh o Please refer Helping Childrenả who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? for simple guidelines for testing. Please also referChapters 2, 3, & 4 in the same book for suggestions for language & communication development and “Communication Decision Tree” in the Communication Resources Folder for more ideas.

24

Sự chậm trễ trong phát triển vận động hoặc có vấn đề về giọng nói thường kèm theo khiếm thị và khiếm thính. Các vấn đề này dễ bị bỏ qua vì trẻ không bị mù hoàn toàn hoặc điếc và khi trẻ bị chậm phản ứng thì thường được cho là khiếm khuyết vận động.

N u tr không nhìn các v t có màu sáng, có hoa văn ho c có chuy n đ ng, ho c trế ẻ ậ ặ ể ộ ặ ẻ không t ra thích thú v i khuôn m t, hãy đ a tr đi ki m tra toàn di n v th l c. ỏ ớ ặ ư ẻ ể ệ ề ị ự Đ iố v i cu c ki m tra ch c năng, vui lòng tham kh o “Observational testing of vision”ớ ộ ể ứ ả in the Sensory Resources Folder and Helping children who are Blind, Chapter 4 “Finding out what your child can see”. Chapter 5, Activities for the Young Baby in the same book and “Early Intervention vision Impairment” and “Early Vision” in the Sensory Resources Folder suggest activities.

Khi tr đ c hai tháng, bé sẽ t o ra âm thanh nhi u h n và ít khóc h n. N u bé khôngẻ ượ ạ ề ơ ơ ế m m c i lúc đ c 3 tháng, hãy quan tâm đ n th giác c a tr , xem li u tr có v n đỉ ườ ượ ế ị ủ ẻ ệ ẻ ấ ề v nh n th c và t ng tác v i ng i khác ho c có các v n đ nào đó v s c kh eề ậ ứ ươ ớ ườ ặ ấ ề ề ứ ỏ không. Tr bi u hi n không thích đ c ôm p ho c b b ng có th có v n đ v i ti pẻ ể ệ ượ ấ ặ ế ồ ể ấ ề ớ ế nh n giác quan, ng ng giác quan ho c ti p nh n c m giác c a chính tr . Vi c ch nậ ưỡ ặ ế ậ ả ủ ẻ ệ ẩ đoán có th m t th i gian, nên trong lúc đó hãy ể ấ ờ tham kh o Communication inả children with multiple disabilities and Infant Massage for some strategies to build relationships with the baby.

25

Sự tụt hậu hoặc mất các kỹ năng ở bất kỳ giai đoạn nào luôn luôn là

vấn đề cần quan tâm và phải thực hiện các đánh giá chuyên sâu cho trẻ.

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

Đây là l a tu i bé đang ch m ch m nh n th c v th gi i xungứ ổ ầ ậ ậ ứ ề ế ớ quanh. Tr c n nhi u th i gian yên tĩnh, khi chúng có th quanẻ ầ ề ờ ể sát và h c h i các tr i nghi m. Chúng cũng c n s m áp và sọ ỏ ả ệ ầ ự ấ ự c m thông t ng i khác. Ôm và đung đ a nh bé, hát và tròả ừ ườ ư ẹ chuy n nh nhàng v i chúng là nh ng cách tuy t v i đ tăngệ ẹ ớ ữ ệ ờ ể c ng s an toàn và xây d ng t ng tác s m.ườ ự ự ươ ớ

Khi tr b t đ u tăng kh năng đi u khi nẻ ắ ầ ả ề ể đ u, ng i l n có th n m và đ t em béầ ườ ớ ể ằ ặ trên ng c và khuy n khích chúng ng ng đ uự ế ẩ ầ lên b ng cách nói chuy n v i chúng. N mằ ệ ớ ằ cùng nhau theo cách này, ng i l n có thườ ớ ể đ t tay em bé trên m t và c c a mình khiặ ặ ổ ủ h đang nói ho c hát v i tr . Đi u này cũngọ ặ ớ ẻ ề xây d ng khác năng nh n th c c a đ a trự ậ ứ ủ ứ ẻ v ng i khác và chính chúng.ề ườ

Khi đ a tr m t mình, n m nghiêng là v trí tuy t v iứ ẻ ộ ằ ị ệ ờ nh m làm cho tr d u l i, có s chú ý th giác và phátằ ẻ ị ạ ự ị tri n nh n th c v c th .ể ậ ứ ề ơ ể

Ch n đ ch i có hoa văn l n, sáng và t ng ph n màu nh vàng và đen ho c đ vàọ ồ ơ ớ ươ ả ư ặ ỏ tr ng. S d ng các ch t li u đa d ng - ch t li u t nhiên nh v i và g . Ch n các âmắ ử ụ ấ ệ ạ ấ ệ ự ư ả ỗ ọ thanh thú v -nh nhàng, có tính nh c, có nh p đi u và gây ng c nhiên, nh đ ch i cóị ẹ ạ ị ệ ạ ư ồ ơ ti ng c t k t. Hãy ch c ch n r ng m i đ ch i đ u AN TOÀN V I TR ! ế ọ ẹ ắ ắ ằ ọ ồ ơ ề Ớ Ẻ

26

Đ giúp tr phát tri n c m giác v không gian quanh chúng, hãy đ m b o r ng có m tể ẻ ể ả ề ả ả ằ ộ s đ ch i mà tr có th th y đ c, nghe đ c ho c l y đ c, có nh ng th khác ố ồ ơ ẻ ể ấ ượ ượ ặ ấ ượ ữ ứ ở cách xa m t kho ng nh ng đ đ tr nh n bi t đ c – ch ng h n nh m t t m rèmộ ả ư ủ ể ẻ ậ ế ượ ẳ ạ ư ộ ấ sáng màu ho c m t chi c đi n tho i di đ ng l n. Hãy nh n th c v b t c gi i h n nàoặ ộ ế ệ ạ ộ ớ ậ ứ ề ấ ứ ớ ạ mà tr có khi tr v n đ ng và đ m b o r ng nh ng đ ch i đã đ c s p x p đ tr cóẻ ẻ ậ ộ ả ả ằ ữ ồ ơ ượ ắ ế ể ẻ th ch i – đ t nó trên chi u ho c treo chúng trong t m v i và t m nhìn c a tr .ể ơ ặ ế ặ ầ ớ ầ ủ ẻ

Nh ng ý t ng v đ ch i t làm có s n Disabled Village Children: Chapter 49: Aữ ưở ề ồ ơ ự ẵ children’s workshop for making Toys. Chapter 35 has suggestions for early play activities and toys. Learning through Play in the Play and Cognitive Resources folder has ideas for toys and interventions for children with sensory impairment.

T 3 tháng đ n 6 tháng tu iừ ế ổ

Nh ng đi u quan tr ng c a đ tu i nàyữ ề ọ ủ ộ ổ

Khi tròn 3 tháng tu i, bé có th c đ nh đ u và thân mình, vì th có th s d ng m t vàổ ể ố ị ầ ế ể ử ụ ắ tay hi u qu h n. Vi c tăng c ng kh năng đi u khi n tay nghĩa là bé có th v i đệ ả ơ ệ ườ ả ề ể ể ớ ồ v t t t h n. Khi chúng đi u khi n đ c vi c m bàn tay ra nhi u h n, chúng có thậ ố ơ ề ể ượ ệ ở ề ơ ể túm l y và đ a các đ v t sát l i h n, s d ng tay và mi ng đ khám phá. Nh ng đ ngấ ư ồ ậ ạ ơ ử ụ ệ ể ữ ụ

27

ch m và kích thích tích c c này khi n cho bé có m t cách khác đ tìm hi u nh ng gìạ ự ế ộ ể ể ữ chúng đang nhìn th y. Th giác đem l i các ý nghĩa phong phú cho c m giác xúc giác.ấ ị ạ ả Nh ng tr i nghi m này đ t n n t ng cho các chi n l c hi u và x lý thông tin giácữ ả ệ ặ ề ả ế ượ ể ử quan.

Tr t o ra m t s khám phá quan tr ng khác b ng đôi bàn tay c a chúng - chúng nhìnẻ ạ ộ ự ọ ằ ủ th y bàn tay mình, s vào tay mình và b t đ u nh n ra s khác bi t gi a s ch m vàoấ ờ ắ ầ ậ ự ệ ữ ờ ạ c th mình v i s ch m vào các v t khác mà tr th y môi tr ng xung quanh. M iơ ể ớ ờ ạ ậ ẻ ấ ở ườ ỗ tháng kh năng v n đ ng c a tr l i tăng lên và khi tr tăng s c m nh c a thân mình,ả ậ ộ ủ ẻ ạ ẻ ứ ạ ủ chúng có th nâng lên chân lên, tóm l y chân, c m nh n đ c và quan sát chân c aể ấ ả ậ ượ ủ chúng. Nh ng tr i nghi m v i tr ng l c, kéo chân chúng lên và th c th chúng vữ ả ệ ớ ọ ự ả ơ ể ề m t bên ho c dùng tay ch ng đ nâng c th . Nh ng khám phá này đ c x lý thôngộ ặ ố ể ơ ể ữ ượ ử qua các l n ch i l p đi l p l i và tr i nghi m v i chính c th chúng.T t c các ho tầ ơ ặ ặ ạ ả ệ ớ ơ ể ấ ả ạ đ ng này làm thân hình chúng m nh h n, khi n cho tr ng i đ c v i s h tr vào lúcộ ạ ơ ế ẻ ồ ượ ớ ự ỗ ợ tr đ c 6 tháng tu i.ẻ ượ ổ

V i kh năng v n đ ng gia tăng, tr có th h ng s chú ý c a chúng đ n nh ng thớ ả ậ ộ ẻ ể ướ ự ủ ế ữ ứ chúng thích h n là b lôi kéo m t cách ph n x b i các kích thích m nh nh ba thángơ ị ộ ả ạ ở ạ ư ở đ u đ i. V i s gia tăng đi u khi n, chúng th y có s khám phá mãnh li t v b n thân,ầ ờ ớ ự ề ể ấ ự ệ ề ả v ng i khác và v t khác. T ba tháng đ n sáu tháng tu i, c th là h th ng th giácề ườ ậ ừ ế ổ ụ ể ệ ố ị và v n đ ng có s thúc đ y l n nhau đ khuy n khích s c i ti n và phát tri n tri giác.ậ ộ ự ẩ ẫ ể ế ự ả ế ể Tr v i t i m t s th chúng nhìn đ c, đi u đó ch cho tr hai cách so sánh kho ngẻ ớ ớ ộ ố ứ ượ ề ỉ ẻ ả cách – nhìn thì nó xa nh th nào và nó th t s xa nh th nào.ư ế ậ ự ư ế

Tr phát tri n nhanh v nh n th c v xã h i giai đo n này. Chúng chú ý đ n khuônẻ ể ề ậ ứ ề ộ ở ạ ế m t, chuy n đ ng c a mi ng, m t và chú ý s thay đ i trên bi u c m nét m t. S khaoặ ể ộ ủ ệ ắ ự ổ ể ả ặ ự khát giao ti p tăng lên, r i qua giai đo n này, các bé b t đ u đòi h i s chú ý c a m iế ồ ạ ắ ầ ỏ ự ủ ọ ng i b ng cách s d ng gi ng c a mình (kêu lên), bi u c m khuôn m t và thích thúườ ằ ử ụ ọ ủ ể ả ặ th c s khi chúng đ c chú ý. Tr cũng b t đ u nh n ra c m xúc con ng i gi ngự ự ượ ẻ ắ ầ ậ ả ườ ở ọ nói. Bé thích các trò ch i t ng tác c th và ph n ng b ng cách ng ngu y ho c c iơ ươ ơ ể ả ứ ằ ọ ậ ặ ườ to, đòi ti p t c .ế ụ

Lúc này tr nh n ra r ng các tín hi u mà chúng s p đ c ăn, đáp l i b ng vi c ch yẻ ậ ằ ệ ắ ượ ạ ằ ệ ả n c dãi, li m l i và c đ ng c th khi nghe th y âm thanh cùng v i vi c cho ănướ ế ưỡ ử ộ ơ ể ấ ớ ệ ho c th y các đ dùng đ ăn quen thu c. Tr c v n đ ng v t qua xu h ng bú -ặ ấ ồ ể ộ ẻ ố ậ ộ ượ ướ nu t ban đ u và s d ng l i và môi c a chúng m t cách tích c c đ l y và gi th cố ầ ử ụ ưỡ ủ ộ ự ể ấ ữ ứ ăn, n c u ng.ướ ố

28

Chu trình phát tri n quan tr ng: 3ể ọ tháng đ n 6 tháng tu iế ổ

29

Giao tiếp & ngôn ngữCười thành tiếng và la lênChơi với âm thanh từ họng và môi, sử dụng các âm giọng khác nhauNghe và sau đó phát âm khi người lớn nói chuyện hoặc cười với chúng

Cảm xúc xã hộiThể hiện sự phấn khích khi chuẩn bị được bế lênHiểu/đáp ứng với giọng giận dữ/thân thiệnThể hiện âm thanh theo cảm xúc

Vận động thôNhấc đầu và ngực lên bằng cách chống tay khi nằm sấpLật sấp sang ngửa và lật ngửa sang sấpNgồi với sự hỗ trợ của thân mình

Tự phục vụNhận ra bằng mắt các dụng cụ để ăn uốngĂn đồ ăn nghiền và nguyên chấtSử dụng lưỡi và môi để lấy và nuốt thức ăn hoặc nước uống

Vận động tinhĐan tay, chơi với các ngón tay và chân của mìnhVới lấy và giữ đồ chơiVụng về, nhưng tự nguyện thả đồ chơi

Nhận thức Khám phá các đồ vật bằng miệng, đập và lắcMỉm cười, phát ra âm thanh, gõ gõ vào khuôn mặt trong gương Hướng tới giọng nói đang bị che giấu

Nh ng đi m c n l u ýữ ể ầ ư

tu i này b n sẽ th y tr v n đ ng nhi u, vì thỞ ổ ạ ấ ẻ ậ ộ ề ế nh ng bé th đ ng c n đ c xem xét th u đáo. Đ tữ ụ ộ ầ ượ ấ ặ bé n m xu ng và quan sát xem có khác bi t nàoằ ố ệ trong s chuy n đ ng c th , s liên k t ho c c uự ể ộ ơ ể ự ế ặ ấ trúc và đ xu t các can thi p t c thì. ề ấ ệ ứ Vui lòng tham kh o Disabled Village Children, Chapter 6: Guideả for Identifying Disabilities đ xác đ nh các v n để ị ấ ề và đ a ra h ng gi i quy t. ư ướ ả ế

N u bé không cu n co ng i l i ho c không đi uế ộ ườ ạ ặ ề khi n đ c ho t đ ng đ u, có th là d u ch choể ượ ạ ộ ầ ể ấ ỉ th y bé có v n đ v v n đ ng ho c khi m th .ấ ấ ề ề ậ ộ ặ ế ị Nh ng bé có chu vi đ u to cũng sẽ th ng g p nh ng khó khăn này. Hãy đ m b o r ngữ ầ ườ ặ ữ ả ả ằ bé đ c đ a đi ki m tra v y t . Vui lòng tham kh o ượ ư ể ề ế ả Disabled Village Children, Chapter 3: “Early Stimulation and Development Activities” to encourage movement and play. Refer “Postural support” in the gross motor resources folder for some ideas for positioning.

N u bé không đ đ c tr ng l ng trên khu u tay hay không th ch ng tay khi n mế ỡ ượ ọ ượ ỷ ể ố ằ s p ho c n u b n th y tay c a bé luôn n m l i m i n i m i lúc, b n hãy chú ý các d uấ ặ ế ạ ấ ủ ắ ạ ọ ơ ọ ạ ấ

hi u này. Ki m tra xem li u bé có các cệ ể ệ ơ h i đ ch i khi n m s p và có đ c ng iộ ể ơ ằ ấ ượ ồ v i s h tr không, li u bé có nh ng cớ ự ỗ ợ ệ ữ ơ h i đ ch i v i tay không găng và có găng,ộ ể ơ ớ hay là c ngày bé b qu n l i nên tayả ị ấ ạ không đ c t do làm h n ch c h i h cượ ự ạ ế ơ ộ ọ t p. ậ

Hãy cho bé nhi u c h i đ th hi n l cề ơ ộ ể ể ệ ự c a đôi bàn tay, ví d , cùng đ y qua đ yủ ụ ẩ ẩ l i đ ch i m m ho c qu bóng v i nhau,ạ ồ ơ ề ặ ả ớ đ t bé n m s p trong lòng b n và đungặ ằ ấ ạ đ a nhé v phía tr c đ tay chúng ch mư ề ướ ể ạ xu ng sàn. ố Vui lòng tham kh o ““Fistedả Hands activity” in the Fine Motor Resources Folder for suggestions. C nầ quan tâm xem xét ngay c khi tr có cả ẻ ơ

h i tr i nghi m, tr v n n m tay ho c có các d u hi u c a vi c không cân b ng tr ngộ ả ệ ẻ ẫ ắ ặ ấ ệ ủ ệ ằ ươ l c.ự Vui lòng tham kh o Disabled Village Children, Chapter 6: Guide for Identifyingả Disabilities for assessment and resource suggestions. For children with cerebral palsy, refer “Positioning, handling, carrying a young child” in the Gross Motor Resources Folder for some ideas.

30

Sự tụt hậu hoặc mất các kỹ năng ở bất kỳ

giai đoạn nào luôn luôn là vấn đề cần quan tâm

và phải thực hiện các đánh giá chuyên sâu

cho trẻ.

Nếu trẻ có tiếng khóc yếu ớt, xanh xao, có vấn đề với việc bú hoặc khóc liên tục, vui lòng cho trẻ đi khám bệnh để tìm ra các vấn đề về sức khỏe. Kiểm tra các chỉ số sức khỏe chủ yếu: chu vi vòng đầu, cân nặng, chiều cao và tỷ lệ phát triển. Hãy đảm bảo rằng các thông tin này được lưu trữ tại Mother Child Protection Card và các vấn đề này được giải quyết.

N u bé không v i các đ v t trong t m tay, xem xét li u bé có th nhìn th y các đ v tế ớ ồ ậ ầ ệ ể ấ ồ ậ này không. Có th vì khi m khuy t v n đ ng nên hãy tìm xem các d u hi u khác nhể ế ế ậ ộ ấ ệ ư bé không ch i c hai tay tr c m t ho c không mút tay. Hãy tìm đ c ơ ả ở ướ ặ ặ ọ Disabled Village Children, Chapter 3: “Early Stimulation and Development Activities”, Chapter 5, Activities for the Young Baby in “Helping Children who are Blind” and “Early Intervention vision Impairment” in the Sensory Resources Folder have some suggestions for you to begin.

Tr nên th hi n s thích thú v i t ng tác gi a ng i v i ng i, nên hi u và thíchẻ ể ệ ự ớ ươ ữ ườ ớ ườ ể tham gia v i vi c thay đ i bi u c m và gi ng nói. N u có nh ng s ch m tr lĩnh v cớ ệ ổ ể ả ọ ế ữ ự ậ ễ ở ự này, hãy xem nh ng ho t đ ng th ng ngày c a bé đ xem li u bé có đ c h i đ cữ ạ ộ ườ ủ ể ệ ủ ơ ộ ượ h ng s chăm sóc không. Các bé ch u đ c s ôm p, ho c không d dàng d u xu ngưở ự ị ượ ự ấ ặ ễ ị ố ngay c khi đ c bú, bé cũng có th có các v n đ v ti p nh n và x lý giác quan. Hãyả ượ ể ấ ề ề ế ậ ử đ c đ bi t tr g p ph i v n đ gì t i ọ ể ế ẻ ặ ả ấ ề ạ “Sensory Processing Disorder Checklist” in the Sensory Resources folder& Normal Development of Speech Language and Communication. Ideas for developing early relationships can be found in the “Communication Decision Tree” in the Communication Folder & the Sensory Resources & Multiple Sensory Impairment Folders.

N u bé không th hi n kh năng nh n ra nh ng khuôn m t quen thu c b ng m t, béế ể ệ ả ậ ữ ặ ộ ằ ắ không chú ý và không b t ch c các bi u c m ho c không nhìn đ ch i, có th bé g pắ ướ ể ả ặ ồ ơ ể ặ v n đ v th giác. Đ ki m tra, hãy tham kh o ấ ề ề ị ể ể ả “Observational testing of vision” in the Sensory Resources Folder and Helping children who are Blind, Chapter 4 “Finding out what your child can see”. Chapter 5, Activities for the Young Baby in the same book and “Early Intervention vision Impairment” in the Sensory Resources Folder have activity suggestions.

Phát ra âm thanh y u t ho c không phát raế ớ ặ âm thanh, không thay đ i gi ng và chú ýổ ọ không liên t c ho c thi u chú ý v i các âmụ ặ ế ớ thanh hay gi ng nói đ t ng t có th cho th yọ ộ ộ ể ấ các v n đ v thính giác. Hãy tham kh oấ ề ề ả Helping Children who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? for testing. Please also referChapters 2, 3, & 4 in the same book and “Communication Decision Tree” in the Communication Resources Folder. Phát ra âm thanh y u t cùng v i búế ớ ớ y u ho c đ y l i y u cũng là nh ng d uế ặ ẩ ưỡ ế ữ ấ hi u v âm ng có v n đ . Hãy tham kh oệ ề ữ ấ ề ả Disabled Village Children, Chapter 9: Cerebral Palsy.

31

Sự chậm trễ trong phát triển vận động hoặc có vấn đề về giọng nói thường kèm theo khiếm thị và khiếm thính. Các vấn đề này dễ bị bỏ qua vì trẻ không bị mù hoàn toàn hoặc điếc và khi trẻ bị chậm phản ứng thì thường được cho là khiếm khuyết vận động.

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

giai đo n này, tr v n thích ch i v i ng i l n ho c thích thú v iỞ ạ ẻ ẫ ơ ớ ườ ớ ặ ớ đ ch i và các đ v t quanh chúng. Chúng xem ng i l n bi u c m,ồ ơ ồ ậ ườ ớ ể ả và sẽ c i n c n thành ti ng. Khuy n khích ng i chăm sóc ch iườ ắ ẻ ế ế ườ ơ m t đ i m t v i tr . Chúng thích nghe hát và xem và th m chí đã b tặ ố ặ ớ ẻ ậ ắ đ u b t ch c các hành đ ng, giai đi u, chuy n đ ng và âm thanh.ầ ắ ướ ộ ệ ể ộ Các trò ch i cù léc, lăn trên gi ng ho c trên chi u và nâng chúngơ ườ ặ ế lên không trung sẽ giúp chúng tr i nghi m v n đ ng và v n đ ng cóả ệ ậ ộ ậ ộ tr ng l c m t cách vui v , an toàn. Nh ng trò ch i này xây d ng sọ ự ộ ẻ ữ ơ ự ự tin t ng và g n k t giúp tr xác đ nh và t o m i quan h v i nh ngưở ắ ế ẻ ị ạ ố ệ ớ ữ ng i g n gũi trong cu c s ng c a chúng.ườ ầ ộ ố ủ

giai đo n này, v n đ ng và khám phá s v t th c s quanỞ ạ ậ ộ ự ậ ự ự tr ng. Hãy ch c ch n r ng bé đ c tr i nghi m các v trí khácọ ắ ắ ằ ượ ả ệ ị nhau trong khi ch i – n m s p v i khăn cu n tròn nh d iơ ằ ấ ớ ộ ẹ ướ ng c, n m ng a v i đ ch i xung quanh, ho c ng i trong lòngự ằ ử ớ ồ ơ ặ ồ ng i l n v i s h tr . Đ t đ ch i trong t m tay v i, m t vàiườ ớ ớ ự ỗ ợ ặ ồ ơ ầ ớ ộ đ tr thích ngoài t m v i sẽ khuy n khích tr n l c đ v i raồ ẻ ầ ớ ế ẻ ỗ ự ể ớ kh i gi i h n.ỏ ớ ạ

Bé thích đ c ng i l n b và đi vòng quanh trong nhà ngoài ngõ.ượ ườ ớ ế Đi u này sẽ cho chúng c h i quan sát th gi i và phát tri n sề ơ ộ ế ớ ể ự thăng b ng cũng nh s c m nh c a thân mình khi chúng đ c b . ằ ư ứ ạ ủ ượ ế

Trong su t giai đo n này, bé h c cách ch i v i đ v t và m iố ạ ọ ơ ớ ồ ậ ọ ng i. Xung quanh chúng có nh ng đ ch i và đ v t an toàn ườ ữ ồ ơ ồ ậ ở trong nhà nh bát ho c c c nh n i nhà b p. Nh ng đ v t v iư ặ ố ỏ ơ ế ữ ồ ậ ớ v t li u, kích c , hình d ng khác nhau cho đôi tay nh bé c a trậ ệ ỡ ạ ỏ ủ ẻ t p c m n m. Các đ v t t o ti ng đ ng và di chuy n đ c sẽ thuậ ầ ắ ồ ậ ạ ế ộ ể ượ hút s tò mò c a tr , khuy n khích s khám phá và tr h c đ cự ủ ẻ ế ự ẻ ọ ượ cách chú ý đ n chi ti t c a v t. Vui ch i cho tr c h i luy n t pế ế ủ ậ ơ ẻ ơ ộ ệ ậ kỹ năng v i, n m và th đ v t.ớ ắ ả ồ ậ

Các ý t ng làm đ dùng b ng tay có s n trongưở ồ ằ ẵ Disabled Village Children: Chapter 49: A children’s workshop for making Toys.

32

6 tháng đ n 9 thángếĐi u quan tr ng giai đo n nàyề ọ ở ạ

giai đo n này, th i gian th c và s t nh táo c a tr tăng thêm. Tr chuy n t cácỞ ạ ờ ứ ự ỉ ủ ẻ ẻ ể ừ ho t đ ng này sang ho t đ ng khác d dàng và có th t p trung trong m t kho ng th iạ ộ ạ ộ ễ ể ậ ộ ả ờ gian dài. Nh ng bé có n p sinh ho t c đ nh trong nh ng tháng đ u đ i sẽ d dàngữ ế ạ ố ị ữ ầ ờ ễ nh n ra n p sinh ho t hàng ngày. Bé sẽ nh n ra các đ a đi m quen thu c và b t đ u đậ ế ạ ậ ị ể ộ ắ ầ ể ý các v t m i xu t hi n môi tr ng quanh chúng. Khi tr b t đ u hi u v th gi iậ ớ ấ ệ ở ườ ẻ ắ ầ ể ề ế ớ v t ch t và xã h i đ c t ch c nh th nào, chúng sẽ chú ý cái gì thi u và sẽ tìm ng iậ ấ ộ ượ ổ ứ ư ế ế ườ đang thi u trong phòng ho c tìm nh ng đ v t mà chúng không nhìn th y.ế ở ặ ữ ồ ậ ấ

giai đo n này tr thích t ng tác, nh n ra ng i và gi ng nói quen thu c và t ra uỞ ạ ẻ ươ ậ ườ ọ ộ ỏ ư ái v i nh ng ng i chúng thích. Tr sẽ phát ra nh ng âm thanh có ch đ nh đ thu hútớ ữ ườ ẻ ữ ủ ị ể s chú ý, g i và hét lên đ gây s chú ý, r i l ng nghe và sau đó g i l n n a. Các bé sẽự ọ ể ự ồ ắ ọ ầ ữ đáp tr các gi ng nói và nh ng t ng quen thu c b ng cách d ng v n đ ng và quayả ọ ữ ừ ữ ộ ằ ừ ậ ộ đ u v phía có ng i. Tr nh n th c v b n thân khá nhanh, sẽ nh n ra chúng trongầ ề ườ ẻ ậ ứ ề ả ậ g ng và m m c i.ươ ỉ ườ

Nh ng tr i nghi m đ u đ i v chuy n đ ng tuy t di u này đ m b o r ng hi n gi trữ ả ệ ầ ờ ề ể ộ ệ ệ ả ả ằ ệ ờ ẻ có th di chuy n và ch i d dàng h n ch ng l i tr ng l c. Chúng b t đ u ng i m tể ể ơ ễ ơ ố ạ ọ ự ắ ầ ồ ộ mình, tay t do vui ch i. Khi tr chuy n t n m sang ng i, bé h c đ c m i quan hự ơ ẻ ể ừ ằ ồ ọ ượ ố ệ gi a th gi i chúng đ c nhìn theo chi u ngang và cách nhìn m i theo chi u th ngữ ế ớ ượ ề ớ ề ẳ đ ng. Nh ng thay đ i t chi u ngang sang chi u đ ng này và ng c l i sẽ giúp trứ ữ ổ ừ ề ề ứ ượ ạ ẻ nhìn các v t ngay c nh ng th đã quen thu c m t góc đ khác. Ch i và tr i nghi mậ ả ữ ứ ộ ở ộ ộ ơ ả ệ m t cách đ c l p v i nh ng v trí và c đ ng là các y u t then ch t đ h c và x lý cácộ ộ ậ ớ ữ ị ử ộ ế ố ố ể ọ ử v n đ ng giác quan giai đo n này.ậ ộ ở ạ

Đôi m t c a tr lúc này làm vi c t t h n, có th t p trung kho ng cách g n và xaắ ủ ẻ ệ ố ơ ể ậ ở ả ầ h n. Tr chú ý các v t nh và chi ti t cũng nh các b ph n c a v t l n h n. Nh ng kỹơ ẻ ậ ỏ ế ư ộ ậ ủ ậ ớ ơ ữ năng s d ng tay thành th c h n nghĩa là chúng có th n m, th và dùng tay đ nh t,ử ụ ụ ơ ể ắ ả ể ặ gi và n n v t th mà chúng chú ý. Âm thanh phát ra cũng tăng lên v i các âm khácữ ắ ậ ể ớ nhau vì c u trúc mi ng c a tr cũng b t đ u hoàn thi n. Tr lúc này có th đ c thấ ệ ủ ẻ ắ ầ ệ ẻ ể ượ ử th c ăn nghi n và có th c m g m m t mi ng bánh c ng m c dù chúng có th ăn ítứ ề ể ầ ặ ộ ế ứ ặ ể h n so v i vi c ăn b ng cách dùng n u đ mút.ơ ớ ệ ằ ướ ể

Kh năng đi u khi n v n đ ng tăng lên nghĩa là tr đang phát tri n thăng b ng t tả ề ể ậ ộ ẻ ể ằ ố h n, cho phép chúng v i t i nh ng đ ch i và đ v t xa h n s i tay c a chúng. Môiơ ớ ớ ữ ồ ơ ồ ậ ơ ả ủ tr ng xung quanh mà tr có th ti p c n đ c l p tăng lên vì bé đã bi t t di chuy nườ ẻ ể ế ậ ộ ậ ế ự ể b ng cách tr n. Các chuy n đ ng nh m đ n m c tiêu giúp phát tri n nh n th c vằ ườ ể ộ ắ ế ụ ể ậ ứ ề kho ng cách, v trí và h ng. T t c nh ng kỹ năng v n đ ng này giúp bé phát tri nả ị ướ ấ ả ữ ậ ộ ể nh n th c v kh năng vì chúng có nhi u kinh nghi m tích c c trong vi c đi u khi nậ ứ ề ả ề ệ ự ệ ề ể b n thân và môi tr ng quanh chúng. ả ườ

33

Chu trình phát tri n quan tr ng: ể ọ 6 tháng đ n 9 thángế

34

Vận động thôChân chịu được trọng lượng và nhún nhảyTự trườn (6 tháng) Tư thế ở vị trí bốn điểm (bò) (9 tháng)Ngồi bằng cách chống tay (6 tháng) Ngồi trên sàn không cần trợ giúp, rảnh tay để chơi (9 tháng)

Vận động tinhChuyển đồ chơi từ tay này sang tay kiaNắm đồ vật trong lòng bàn tayLấy đồ từ bát và cốc nhỏ ra ngoài

Giao tiếp & ngôn ngữĐáp trả khi được gọi tênBắt chước điệu bộ mới, vẫy “bye-bye”Nhìn theo tay chỉ

Tự phục vụGặm thức ăn, liếm đồ ăn cứng (bánh quy cứng)Cắn các vật nhỏ như nho khô, ăn bốcNgủ đêm từ 10 – 12 tiếng – có thể tỉnh dậy để ăn

Cảm xúc xã hộiTìm những người quen không có trong phòngTrong những tình huống mới, đáp trả với biểu cảm của người lớn Biểu lộ sự ưu ái với người quen và bực bội với người lạ

Nhận thứcNhìn xuống khi đồ chơi bị rơiLấy đồ che mặt mẹ khi chơi “ú òa”Nhìn người và vật quen thuộc

Sự suy giảm hoặc mất các kỹ năng ở giai đoạn này luôn luôn là vấn đề

cần lưu ý và trẻ phải được đưa tới bác sĩ để đánh giá chuyên sâu.

Nh ng đi m c n l u ýữ ể ầ ư

Các bé không c g ng v i t i ho c kéo đ ch i v phía chúng, ho c không ch đ ngố ắ ớ ớ ặ ồ ơ ề ặ ủ ộ ti n l i g n các đ v t và nh ng ng i xung quanh, c n ki m tra và đ tâm nhi u h n.ế ạ ầ ồ ậ ữ ườ ầ ể ể ề ơ Hãy ki m tra các ch s s c kh e chính; chu vi đ u, cân n ng, chi u cao và t l phátể ỉ ố ứ ỏ ầ ặ ề ỷ ệ tri n. Hãy ch c ch n r ng đi u đó đ c l u l i trong h s ể ắ ắ ằ ề ượ ư ạ ồ ơ Mother Child Protection Card và b t c v n đ nào cũng đ c gi i quy tấ ứ ấ ề ượ ả ế . Hãy tìm hi u các tr i nghi m s mể ả ệ ớ c a nh ng bé này và n p sinh ho t hàng ngày c a chúng đ xem li u chúng đã có củ ữ ế ạ ủ ể ệ ơ h i phù h p đ c đ ng và khám phá không. ộ ợ ể ử ộ Vui lòng tham kh o ả Disabled Village Children, Chapter 3: “Early Stimulation and Development Activities” for activities and ideas.

M t lý do n a cho vi c không h ng thú di chuy n là có v n đ v s r n ch c c a cộ ữ ệ ứ ể ấ ề ề ự ắ ắ ủ ơ th . ể Vui lòng tham kh o ả Disabled Village Children, Chapter 9: Cerebral Palsy. Khi mế khuy t ho c ch m tr v v n đ ng th ng đi kèm v i vi c m t kh năng nhìn ho cế ặ ậ ễ ề ậ ộ ườ ớ ệ ấ ả ặ nghe. Hãy luôn gi i thi u tr đi ki m tra y t chi ti t và ti n hành vi c quan sát ch cớ ệ ẻ ể ế ế ế ệ ứ năng. H u h t tr có kh năng nhìn và sẽ đáp ng v i các màu sáng và s chuy n đ ng,ầ ế ẻ ả ứ ớ ự ể ộ nh ng có nhi u v t có hình dáng không rõ ràng, m nh t sẽ không th kích thích sư ề ậ ờ ạ ể ự h ng thú và thúc đ y v n đ ng. Hãy ki m tra th giác c a tr và th thay đ i các v tứ ẩ ậ ộ ể ị ủ ẻ ử ổ ậ li u, môi tr ng và các ho t đ ng đ tăng s thúc đ y t chính bé đ bé v n đ ng.ệ ườ ạ ộ ể ự ẩ ừ ể ậ ộ Vi c ch m bi t ng i cũng có th cho th y tr có th l c kém. ệ ậ ế ồ ể ấ ẻ ị ự Đ ki m tra, vui lòngể ể tham kh o ả “Observational testing of vision” in the Sensory Resources Folder and Helping children who are Blind, Chapter 4 “Finding out what your child can see”. Nh ng tr nh th này cũng có th bi u hi n nh ng d u hi u đi n hình khác nhữ ẻ ư ế ể ể ệ ữ ấ ệ ể ư không kh i x ng vi c v i t i đ v t và không b t đ u chuy n đ ng qua vi c lăn ho cở ướ ệ ớ ớ ồ ậ ắ ầ ể ộ ệ ặ tr n. ườ Hãy đ c ọ “Help your child see more easily” and “Help me learn with confidence” in Sensory Resources Folder, for ways to modify the environment. Refer Chapter 5: Activities for the young baby and Chapter 10: Movement in Helping children who are Blind can give you some ideas to help the child.

N u k t thúc giai đo n này mà b n th y s khác bi tế ế ạ ạ ấ ự ệ trong cách tr ng i - ví d nh ng i ki u W, tr khôngẻ ồ ụ ư ồ ể ẻ th ng i mà thi u tr giúp ho c ng i d ng r ng chân -ể ồ ế ợ ặ ồ ạ ộ đó có th là d u hi u ch ra các v n đ v c kh p.ể ấ ệ ỉ ấ ề ề ơ ớ Tham kh o ả Disabled Village Children, Chapter 9: Cerebral Palsy for activity ideas. Hãy quan sát xem li u c t s ng có th ng ho c có b t c d u hi u gì đángệ ộ ố ẳ ặ ấ ứ ấ ệ chú ý cho th y c t s ng b cong không và hãy gi i thi uấ ộ ố ị ớ ệ t i các h tr chuyên khoa. ớ ỗ ợ Tham kh o ả Postural Support in Gross Motor Resources Folder.

Quan sát tr ch i v i đ ch i sẽ cho chúng ta c h i đ xem tr s d ng tay hi u quẻ ơ ớ ồ ơ ơ ộ ể ẻ ử ụ ệ ả nh th nào. Các d u hi u cho th y bé có v n đ : bé không th s d ng ngón cái và cácư ế ấ ệ ấ ấ ề ể ử ụ ngón còn l i đ nh t đ v t, không chuy n đ v t gi a hai tay, không s d ng c haiạ ể ặ ồ ậ ể ồ ậ ữ ử ụ ả tay đ v i, n m ho c ch i ho c không th th đ v t đúng cách. ể ớ ắ ặ ơ ặ ể ả ồ ậ Hãy tham kh oả “Development of hand function in the first year”, “sequential development of grasp”

35

and the activity sheets for “Fisted hands” and “Playing with both hands” from the Fine Motor Resources Folder.

Khi các bé la l i m t cách b t th ng do ti p xúc các ch t li u ho c mùi v nh t đ nh ố ộ ấ ườ ế ấ ệ ặ ị ấ ị ở th c ăn, áo qu n, ho c đ ch i, xem xét li u chúng có v n đ v giác quan không.ứ ầ ặ ồ ơ ệ ấ ề ề Tham kh o ả “Sensory Integration” in the Sensory Resources Folder. Tr c n đ cẻ ầ ượ làm quen v i vi c ăn b ng thìa giai đo n này. Bé có th dùng l i đ y th c ăn ra nhớ ệ ằ ở ạ ể ưỡ ẩ ứ ư m t ph n ng t c thì l n đ u tiên v i các mùi v m i ho c khi chúng bi t có m tộ ả ứ ứ ở ầ ầ ớ ị ớ ặ ế ộ ki u c đ ng khác đòi h i chúng ph i chuy n t bú - nu t nh ki u c a tr s sinh.ể ử ộ ỏ ả ể ừ ố ư ể ủ ẻ ơ Tuy nhiên, n u b n th y tr ti p t c có nh ng khó khăn trong chuy n ăn u ng, hãyế ạ ấ ẻ ế ụ ữ ệ ố đ a tr đi ki m tra b ng nh ng đánh giá chuyên sâu h n. ư ẻ ể ằ ữ ơ

N u bé không thích thú v i m i ng i, không u ái ng i quen ho c tìm ki m đ ch iế ớ ọ ườ ư ườ ặ ế ồ ơ b gi u thì đó d u hi u ch ra các tr i nghi m s m nghèo nàn. Hãy nói chuy n v iị ấ ấ ệ ỉ ả ệ ớ ệ ớ ng i chăm sóc đ hi u v các tr i nghi m s m và n p sinh ho t th ng ngày c a bé.ườ ể ể ề ả ệ ớ ế ạ ườ ủ Hãy lam đa d ng môi tr ng và kinh nghi m c a bé b ng cách đi u ch nh môi tr ngạ ườ ệ ủ ằ ề ỉ ườ và n p sinh ho t. Hãy ki m tra xem li u tr có v v n đ ng và giác quan không.ế ạ ể ệ ẻ ề ậ ộ Vui lòng tham kh o Disabled Village Children, Chapter 3: “Early Stimulation andả Development Activities” for activities and ideas.

N u vi c phát ra âm thanh b gi m xu ng ho c không đa d ng v âm thanh, ho c n uế ệ ị ả ố ặ ạ ề ặ ế bé không đáp tr nh ng yêu c u đ n gi n, vui lòng ki m tra kh năng nghe và b t đ uả ữ ầ ơ ả ể ả ắ ầ các ho t đ ng đ khuy n khích kĩ năng nghe và xây d ng ngôn ng và giao ti p s m.ạ ộ ể ế ự ữ ế ớ Vui lòng tham kh o ả Children who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? For testing. Please also referChapters 2, 3, & 4 in the same book and “Communication Decision Tree” in the Communication Resources Folder for activity suggestions. Xin hãy đ m b o r ng bé đ c gi i thi u và theo dõi b i các d ch vả ả ằ ượ ớ ệ ở ị ụ chuyên sâu phù h p. ợ

36

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

N u cho tr nhi u c h i, tr sẽ khám phá nh ng th chúngế ẻ ề ơ ộ ẻ ữ ứ có đ c và chúng mu n ch m t i. Đây là giai đo n ph nượ ố ạ ớ ạ ấ khích, t thúc đ y tr đ đ t đ c m t cách t nhiên, chínhự ẩ ẻ ể ạ ượ ộ ự s s p đ t môi tr ng đ n gi n xung quanh sẽ h tr trự ắ ặ ườ ơ ả ỗ ợ ẻ h c t p mà v n gi chúng đ c an toàn. ọ ậ ẫ ữ ượ

Khuy n khích ng i ch i nhi u h n, đ t đ ch i ngoài t m v iế ồ ơ ề ơ ặ ồ ơ ầ ớ m t chút và khuy n khích bé v i đ l y. Quay, nâng ng i vàộ ế ớ ể ấ ườ v i t i hai bên khuy n khíchớ ớ ế phát tri n s ch c ch n và cânể ự ắ ắ b ng. Khi chúng tăng s c m nh,ằ ứ ạ t o đ ng c cho bé di chuy n đạ ộ ơ ể ể h ng đ n các đ v t và m iướ ế ồ ậ ọ ng i, hãy h tr n u c n.ườ ỗ ợ ế ầ

Đây là giai đo nạ khám phá vì th hãyế nh r ngớ ằ ng iườ chăm sóc không đ c làmượ quá nhanh

m i th cho bé. Thay vào đó, nên khuy n khích tr quan sát cách l y đ v t mà trọ ứ ế ẻ ấ ồ ậ ẻ mu n ch i và khen ng i n l c này h n là khen hành đ ng thành công. N u bé l y đố ơ ợ ỗ ự ơ ộ ế ấ ồ th t b i, ch cho bé cách l y đ ch i và khuy n khích tr b t ch c.ấ ạ ỉ ấ ồ ơ ế ẻ ắ ướ

37

Cho tr nh ng đ ch i khác nhau đ khuy n khích tr thao tác. Khuy n khích s b tẻ ữ ồ ơ ể ế ẻ ế ự ắ ch c c b n thông qua các bài hát, nh ng giai đi u và s d ng ngôn ng đ n gi nướ ơ ả ữ ệ ử ụ ữ ơ ả cùng v i hành đ ng nh kéo và đ y, cho và nh n. ớ ộ ư ẩ ậ

Các bé giai đo n này tham gia cùng ng i l n, hành đ ng và bi u c m c a h . Ng iở ạ ườ ớ ộ ể ả ủ ọ ườ chăm sóc có th ch i các trò ch i m t đ i m t v i tr , gi u m t và đ tr kéo tay ra để ơ ơ ặ ố ặ ớ ẻ ấ ặ ể ẻ ể tì, hát nh ng bài hát đ n gi n, t o nh ng âm thanh t m phào và khuy n khích tr b tữ ơ ả ạ ữ ầ ế ẻ ắ ch c và đ i đ n l t, gi u và tìm đ ch i cùng v i nhau và ch i trò ch i nhân quướ ợ ế ượ ấ ồ ơ ớ ơ ơ ả đ n gi n nh là ch i đàn piano ho c đ ch i có th di chuy n khi n nút. ơ ả ư ơ ặ ồ ơ ể ể ấ

Cho phép tr s và gi t ng th th c ăn, cho tr làm quen v i ch tẻ ờ ữ ừ ứ ứ ẻ ớ ấ li u và mùi v m i trong ch đ ăn c a chúng. Đ tr ch i bên b nệ ị ớ ế ộ ủ ể ẻ ơ ạ khi b n th c hi n các sinh ho t hàng ngày nhà. Tr tu i nàyạ ự ệ ạ ở ẻ ở ổ th ng gi l y vài cái bát và h p nhi u màu s c m t cách d dàngườ ữ ấ ộ ề ắ ộ ễ và sẽ xây d ng kỹ năng chú ý, khám phá và v n đ ng khi chúng vuiự ậ ộ ch i. Gi v nói chuy n, l p l i âm thanh mà tr phát ra r i thêmơ ả ờ ệ ặ ạ ẻ ồ các nh n xét v vi c b n và bé đang làm ho c c m nh n. ậ ề ệ ạ ặ ả ậ

Các ý t ng làm đ ch i t i nhà có s n ưở ồ ơ ạ ẵ ở Disabled Village Children: Chapter 49: A children’s workshop for making Toys. Chapter 35 has suggestions for early play activities and toys.

38

9 tháng đ n 12 thángế

Đi u quan tr ng c a giai đo n nàyề ọ ủ ạKh năng đi u khi n v n đ ng tăng lên và t t h n cho phép tr t bò đ khám phá âmả ề ể ậ ộ ố ơ ẻ ự ể thanh mà chúng nghe đ c t kho ng cách xa h n nh ng gì chúng nhìn th y. Tr khámượ ừ ả ơ ữ ấ ẻ phá th gi i r ng l n h n và b t đ u hi u đi u tr nghe, ng i và nhìn đ c k t n i v iế ớ ộ ớ ơ ắ ầ ể ề ẻ ử ượ ế ố ớ s ki n, con ng i và đ v t nh th nào. ự ệ ườ ồ ậ ư ế

Tr r t tò mò và b kích thích di chuy n đ khám phá, ngay c khi c th chúng d ngẻ ấ ị ể ể ả ơ ể ườ nh không th . Tr di chuy n ra và vào kh i v trí và liên t c kích thích ph n thânư ể ẻ ể ỏ ị ụ ầ ng i đ gi cho c th h ng lên trên trong khi tay chúng liên t c v i, n m và ch i.ườ ể ữ ơ ể ướ ụ ớ ắ ơ Các trò ch i và c đ ng c a chúng th ng d a vào l c c a cánh tay sẽ giúp thu n th cơ ử ộ ủ ườ ự ự ủ ầ ụ bàn tay và ngón tay. Các kỹ năng v n đ ng tinh phát tri n cho phép s khám phá và chúậ ộ ể ự ý chi ti t. Th các v t có ch ý nghĩa là tr có th n n bóp đ v t khá hi u qu , bi tế ả ậ ủ ẻ ể ắ ồ ậ ệ ả ế đ c các đ v t ho t đ ng nh th nào.ượ ồ ậ ạ ộ ư ế

M t c a tr ph i h p t t và lúc này có th t p trung t t h n các v t nh g n. Trắ ủ ẻ ố ợ ố ể ậ ố ơ ở ậ ỏ ở ầ ẻ b mê ho c v i các chi ti t nh và b t đ u khám phá nh ng thay đ i chi u sâu c a bị ặ ớ ế ỏ ắ ầ ữ ổ ở ề ủ ề m t. B n sẽ th y tr giai đo n này ch c ngón tay vào l , c tay vào b t c th gìặ ạ ấ ẻ ở ạ ọ ỗ ọ ấ ứ ứ chúng th y khác, t m t mi ng v i sáng màu thêu trên áo qu n. Tr thích leo trèo trênấ ừ ộ ế ả ầ ẻ gh , d i bàn và trong nh ng cái thùng. Tr thích l y các đ v t ra và kéo đ v t raế ướ ữ ẻ ấ ồ ậ ồ ậ thành t ng m nh. S khám phá tích c c nh ng đ v t tr th y này có th giúp tr phátừ ả ự ự ữ ồ ậ ẻ ấ ể ẻ tri n các khía c nh và chi u sâu nh n th c.ể ạ ề ậ ứ

Các t ng b t đ u có nghĩa vì tr th y nh ng bi u c m và hành đ ng khi tr ngheừ ữ ắ ầ ẻ ấ ữ ể ả ộ ẻ gi ng và t l p đi l p l i. Không có gì ng c nhiên, giai đo n này c a s tr i nghi m,ọ ừ ặ ặ ạ ạ ở ạ ủ ự ả ệ t “không” nhanh chóng đ c nh n ra. Tr hi u các bi u c m và giai đo n này khiừ ượ ậ ẻ ể ể ả ở ạ tr đ i m t v i tình hu ng m i sẽ h c đ c g i ý đáp tr t bi u c m trên khuôn m tẻ ố ặ ớ ố ớ ọ ượ ợ ả ừ ể ả ặ c a ng i chăm sóc tr .ủ ườ ẻ

Tr b t đ u r t có tính xã h i và h c các l i nói nh là trò chuy n cũng nh tham giaẻ ắ ầ ấ ộ ọ ờ ư ệ ư m t cách tích c c vào s chú ý và s thích c a ng i l n. Nh ng t ng tác giai đo nộ ự ự ở ủ ườ ớ ữ ươ ở ạ này giúp tr h c các kỹ năng c b n c a h i tho i, m t th i gian r t dài tr c khi trẻ ọ ơ ả ủ ộ ạ ộ ờ ấ ướ ẻ có th nói t đ u tiên! Tr dõi theo m t và ngón tay ch c a ng i l n đ tham gia vàoể ừ ầ ẻ ắ ỉ ủ ườ ớ ể nh ng gì h đang nhìn. Tr có th ch đ v t, kéo ho c làm đi u b đ th hi n v t màữ ọ ẻ ể ỉ ồ ậ ặ ệ ộ ể ể ệ ậ tr mu n.ẻ ố

39

Tr nh n ra và bình tĩnh v i các ho t đ ng th ng ngày. N p sinh ho t hàng ngày cũngẻ ậ ớ ạ ộ ườ ế ạ cho tr luy n t p và l p l i các s ki n, đ v t và con ng i, đi u này giúp tr hi u vẻ ệ ậ ặ ạ ự ệ ồ ậ ườ ề ẻ ể ề th gi i xung quanh tr và h c các kỹ năng ph n h i.ế ớ ẻ ọ ả ồ

40

Chu trình phát tri n quan tr ng: 9 tháng đ nể ọ ế 12 tháng

41

Vận động thôXoay về hai phía và sau lưng để nhặt đồ chơi khi ngồiBò bằng tay và đầu gốiĐẩy mình để đứng

Vận động tinhChỉ bằng ngón trỏNắm các vật nhỏ bằng ngón cái và ngón trỏLấy ra và đặt đồ chơi vào hộp hoặc thùng

Ngôn ngữ & Giao tiếpNói papa/mama nhưng không luôn phù hợpYêu cầu bằng cách chỉ và làm điệu bộ (đưa hai cánh tay lên để đòi bế)Phát ra lời nói giống ngữ điệu và thành tiếng

Nhận thứcChỉ vào mình trong gương, nhìn tranh và sáchTìm đồ chơi đã bị giấuĐáp trả các yêu cầu bằng lời đơn giản (tới, ngồi) và mệnh lệnh (không!)

Tự phục vụHết chảy nước dãi Uống nước bằng cốc khi được giữ cốcPhối hợp khi mặc đồ bằng cách đưa tay ra

Cảm xúc xã hộiNhìn và phát ra âm tên của chúng Từ chối-lắc đầu “Không!”Giơ đồ chơi ra cho người khác xem

Các đi m c n l u ýể ầ ư

Tr th đ ng ho c d ng nh không quan tâm đ n th gi i xung quanh có th b suyẻ ụ ộ ặ ườ ư ế ế ớ ể ị dinh d ng ho c có ít tr i nghi m đ u đ i. Hãy ki m tra ưỡ ặ ả ệ ầ ờ ể Mother Child Protection Card

đ xem tr đang ti n b nh th nào trên bi u đ phát tri n và đ m b o r ng trể ẻ ế ộ ư ế ể ồ ể ả ả ằ ẻ đang đ c theo dõi t i ch ng trình chuyên khoa. N u b n th y vi c không quan tâmượ ạ ươ ế ạ ấ ệ đ n ng i và v t cùng v i các hành vi t kích thích b n thân nh là ch c tay lên m t,ế ườ ậ ớ ự ả ư ọ ắ l c l ng i ho c búng nh các ngón tay tr c m t, vui lòng xem xét nh ng khi mắ ư ườ ặ ẹ ướ ắ ữ ế khuy t v giác quan ho c đa giác quan và tham kh o ế ề ặ ả Sensory Impairment resources

folder đ bi t các g i ý và can thi p.ể ế ợ ệ

N u m t tr không th b o v b n thân tr b ng cách đ a tay ra tr c khi ng i, khôngế ộ ẻ ể ả ệ ả ẻ ằ ư ướ ồ ch ng tay đ đ ng lên, không th đ ng khi đ c h tr ho c không đ ng n u tr ngố ể ứ ể ứ ượ ỗ ợ ặ ứ ế ọ l ng không ngang b ng hông, g i ho c bàn chân, tr nên đ c ki m tra chuyên sâuượ ằ ở ố ặ ẻ ượ ể h n. Xin tham kh o ơ ả Disabled Village Children, Chapter 6: Guide for Identifying Disabilities

đ bi t các g i ý v đánh giá và ngu n l c. ể ế ợ ề ồ ự

Tr c n bi t x p ch ng ít nh t m t kh i nh trên kh i khác v i s chính xác ch pẻ ầ ế ế ồ ấ ộ ố ỏ ố ớ ự ấ nh n đ c, đi u đó th hi n r ng có kh năng đi u khi n v n đ ng tinh. Tr c n sậ ượ ề ể ệ ằ ả ề ể ậ ộ ẻ ầ ử d ng các ngón tay c a tr riêng bi t đ móc, đào và n n các v t nh . Hãy đ c ụ ủ ẻ ệ ể ặ ậ ỏ ọ Fine

Motor Resources Folder, xem Sequential Development of Grasp đ xác đ nh kh năng hi nể ị ả ệ t i c a tr là gì và đ c ạ ủ ẻ ọ Development of Hand Function in the first year đ xác đ nh cácể ị đi m kh i đ u cho vi c can thi p.ể ở ầ ệ ệ

N u b n đ ý th y tr không yêu c u ho c th hi n h ng thú ng i l n hay khôngế ạ ể ấ ẻ ầ ặ ể ệ ứ ở ườ ớ th hi n s u ái đ i v i ng i chăm sóc thì hãy quan tâm đ n ch t l ng c a các tr iể ệ ự ư ố ớ ườ ế ấ ượ ủ ả nghi m xã h i đ u đ i c a tr và hãy xem l i cách mà b n khuy n khích tr t ng tácệ ộ ầ ờ ủ ẻ ạ ạ ế ẻ ươ nhi u h n các ho t đ ng th ng ngày.ề ơ ở ạ ộ ườ

Hãy nh chú ý li u tr có th nh n ra m i ng i b ng cách nhìn ho c nghe ti ng vàớ ệ ẻ ể ậ ọ ườ ằ ặ ế n u tr không th , hãy xem xét các khi m khuy t giác quan khi có th . Luôn ki m traế ẻ ể ế ế ể ể c c m giác vì th ng b qua s khi m khuy t m c đ nh ho c v a.ả ả ườ ỏ ự ế ế ở ứ ộ ẹ ặ ừ

Tr không nói ho c ít phát ra âm thanh có th có các v n đ v nghe. Hãy tham kh oẻ ặ ể ấ ề ề ả Helping Children who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? for testing. Please also referChapters 2, 3, & 4 in the same book and “Communication Decision Tree” in the

Communication Resources Folder đ bi t các ho t đ ng g i ýể ế ạ ộ ợ . N u b n th y tr ch yế ạ ấ ẻ ả n c dãi, khó khăn khi c n, nhai ho c nu t, tr có th g p các v n đ v n đ ng c aướ ắ ặ ố ẻ ể ặ ấ ề ậ ộ ủ mi ng. Xin đ c ệ ọ Oromotor excercises in Self Help Resources Folder.

Tr không nhìn các đ v t, tranh nh nh ho c không chú ý đ n khuôn m t hay khôngẻ ồ ậ ả ỏ ặ ế ặ ph n h i các bi u c m có th b nhìn kém. giai đo n này c n quan tâm đ n t t léả ồ ể ả ể ị Ở ạ ầ ế ậ (lác) m t ngay c khi có xu t hi n t t lé hay không cũng c n đ a tre đ n c s chuyênắ ả ấ ệ ậ ầ ư ế ơ ở khoa đ ki m tra và can thi p. ể ể ệ Tham kh oả Helping Children who are Blind, Chapter 4 Finding out what your child can see and “Help your child to see better” & “Early Intervention Vision Impairment” in the Sensory Resources Folder đ bi t các g i ý can thi p.ể ế ợ ệ

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

42

Đ t đ v t trên b m t các m c khác nhau đ tr có c h i di chuy nặ ồ ậ ề ặ ở ứ ể ẻ ơ ộ ể gi a các v trí, đ t bi t là đ đ ng. Ch n và s p x p các đ g đ tr cóữ ị ặ ệ ể ứ ọ ắ ế ồ ỗ ể ẻ nhi u v t c đ nh đ tr v n vào và đ ng lên ch i. Đi u quan tr ng làề ậ ố ị ể ẻ ị ứ ơ ề ọ

tr m t tu i ph i có nhi u tr i nghi mẻ ộ ổ ả ề ả ệ v vi c chuy n sang đ ng và đ t tr ngề ệ ể ứ ặ ọ l c trong khi đ ng, ngay c n u cácự ứ ả ế m c v n đ ng c a tr b ch m tr . ố ậ ộ ủ ẻ ị ậ ễ

giai đo n này tr v n ch i m tỞ ạ ẻ ẫ ơ ộ mình ho c ch i song song v i ng i l n m c dù trong m t nhóm cácặ ơ ớ ườ ớ ặ ộ tr nh , bé có th nh n ra nh ng đ a khác. Ch i nhi u trò ch i t ngẻ ỏ ể ậ ữ ứ ơ ề ơ ươ tác đòi h i s b t ch c, tham gia và đ i đ n l t mình. L p l i các tròỏ ự ắ ướ ợ ế ượ ặ ạ ch i quen thu c t o cho tr c h i làm quen và tham gia mà không c nơ ộ ạ ẻ ơ ộ ầ s tr giúp. Ch i các trò ch i bao g m vi c đ ng ch m vào m t, ch iự ợ ơ ơ ồ ệ ụ ạ ặ ơ v i âm thanh và ghép c p ho t đ ng và t ng .ớ ặ ạ ộ ừ ữ

Tr thích ng i ho c n m v i ng i l n khi nghe k các câu chuy n ng n ho c hát cácẻ ồ ặ ằ ớ ườ ớ ể ệ ắ ặ bài hát, xem tranh cùng nhau. S chú ý và trí nh tăng lên, đ c bi t v i bài hát tr đãự ớ ặ ệ ớ ẻ bi t, b n sẽ th y tr đ i và đoán tr c ph n k t c m t câu th ho c bài hát b n dòngế ạ ấ ẻ ợ ướ ầ ế ả ộ ơ ặ ố có v n.ầ

Khi m t tu i, tr thích đ ch i nh xe ô tô vì tr có th di chuy n và b mê ho c b i cácộ ổ ẻ ồ ơ ư ẻ ể ể ị ặ ở b ph n di chuy n nh bánh xe ho c cái c a có th m . Tr thích thú nh ng chi c h pộ ậ ể ư ặ ử ể ở ẻ ữ ế ộ và thích l y các th ra đ ch i v i h p ho c l y t t c các con c m ra đ có th ch iấ ứ ể ơ ớ ộ ặ ấ ấ ả ắ ể ể ơ v i cái khay. S d ng nh ng s thích này đ ch n đ ch i có th thách và khuy n kíchớ ử ụ ữ ở ể ọ ồ ơ ử ế s phát tri n v n đ ng tinhự ể ậ ộ

Ideas for homemade toys are available in Disabled Village Children: Chapter 49: A children’s workshop for making Toys. Chapter 35 has suggestions for early play activities and toys.

43

1 tu i đ n 2 tu iổ ế ổ

Đi u quan tr ng giai đo n nàyề ọ ở ạTr t m t đ n hai tu i phát tri n kh năng v n đ ng do v y tr có th di chuy n dẻ ừ ộ ế ổ ể ả ậ ộ ậ ẻ ể ể ễ dàng gi a các v trí, đi m t mình và có th tránh các ch ng ng i v t. Chúng có thữ ị ộ ể ướ ạ ậ ể không đi ti u su t đêm n u đ c ti u tr c lúc ng và ngay sau khi ng d y, tr điể ố ế ượ ể ướ ủ ủ ậ ẻ tiêu cũng có ki m soát h n. Sau năm này, tr h c đ tr nên đ c l p h n, tách ng iể ơ ẻ ọ ể ở ộ ậ ơ ườ chăm sóc ra v i th i gian lâu h n, vì tr phát tri n s t tin. Tr nh n ra và tham giaớ ờ ơ ẻ ể ự ự ẻ ậ vào các ho t đ ng th ng ngày và c m th y tho i mái khi đ c phát tri n đ c l p. Cácạ ộ ườ ả ấ ả ượ ể ộ ậ ho t đ ng th ng nh t và các ho t đ ng l p l i là nh ng công c có giá tr trong su tạ ộ ườ ậ ạ ộ ặ ạ ữ ụ ị ố giai đo n này vì chúng cung c p cho tr n n t ng v ng ch c và an toàn đ khám pháạ ấ ẻ ề ả ữ ắ ể th gi i.ế ớ

Cung c p nh ng tr i nghi m v s đ c l p r t quan tr ng đ tu i này, vì tr h c cácấ ữ ả ệ ề ự ộ ậ ấ ọ ở ộ ổ ẻ ọ qui t c c a th gi i v xã h i và v t ch t thông qua th nghi m và tr i nghi m c aắ ủ ế ớ ề ộ ậ ấ ử ệ ả ệ ủ mình. S ph n h i c a ng i l n đ i v i hành vi và ho t đ ng c a tr sẽ đ nh h ngự ả ồ ủ ườ ớ ố ớ ạ ộ ủ ẻ ị ướ s phát tri n c a thái đ và ph n ng c a chúng đ i v i tình hu ng. Tr sẽ phát tri nự ể ủ ộ ả ứ ủ ố ớ ố ẻ ể s hi u bi t ph c t p h n nh là m t con ng i riêng bi t - có tính xã h i - và h c cáchự ể ế ứ ạ ơ ư ộ ườ ệ ộ ọ t ng tác và nh h ng đ i v i th gi i xã h i. Do đó, đây là đ tu i c a làm nũng, vìươ ả ưở ố ớ ế ớ ộ ộ ổ ủ tr đã th và nh n ra chúng hoàn toàn không th đi u khi n toàn b cu c s ng c aẻ ử ậ ể ề ể ộ ộ ố ủ chúng.

Giai đo n này cho th y m t s bùng n c a s phát tri n giao ti p - tăng t v ng, trạ ấ ộ ự ổ ủ ự ể ế ừ ự ẻ b t đ u chuy n t nói t đ n sang nói c m hai t . Tr giai đo n này r t thúc đ yắ ầ ể ừ ừ ơ ụ ừ ẻ ở ạ ấ ẩ vi c nghe ý ki n c a mình và sẽ dùng ngôn ng nói cùng v i đi u b , ch tr , th m chíệ ế ủ ữ ớ ệ ộ ỉ ỏ ậ các âm thanh ch có chúng t hi u. Tr sẽ h c đ c nhi u th v ngôn ng , giao ti p,ỉ ự ể ẻ ọ ượ ề ứ ề ữ ế quy c xã h i và ngay c b n thân chúng thông qua nh ng cu c h i tho i s m này.ướ ộ ả ả ữ ộ ộ ạ ớ

giai đo n này, tr sẽ khám phá b ng t t c các giác quan, dùng m t giác quan đ chỞ ạ ẻ ằ ấ ả ộ ể ỉ đ o r i giác quan khác đ xác nh n l i và chuy n đ i d dàng t vi c s d ng m t giácạ ồ ể ậ ạ ể ổ ễ ừ ệ ử ụ ộ quan đ khám phá cái khác. Tr i nghi m cũng d n đ n các kh năng gi i quy t các v nể ả ệ ẫ ế ả ả ế ấ đ đ n gi n và chúng ta sẽ nhìn th y tr s d ng các giác quan cũng nh h th ng v nề ơ ả ấ ẻ ử ụ ư ệ ố ậ đ ng m t cách hi u qu đ l y và ki m tra thông tin r i k t n i nó v i các tr i nghi mộ ộ ệ ả ể ấ ể ồ ế ố ớ ả ệ

quá kh . S khám phá và tr i nghi m th ng xuyên này t o ra các l i mòn th n kinhở ứ ự ả ệ ườ ạ ố ầ đ tr có th hi u và ph n ng m t cách hi u qu nh ng gì chúng th y, nghe, s , c mể ẻ ể ể ả ứ ộ ệ ả ữ ấ ờ ả nh n và ng i t vi c s d ng c kinh nghi m hi n t i cũng nh l u tr trí nh và kỳậ ử ừ ệ ử ụ ả ệ ệ ạ ư ư ữ ớ v ng.ọ

gi a m t tu i và hai tu i, chúng ta th y m t s ti n b v ng ch c kh năng t pỞ ữ ộ ổ ổ ấ ộ ự ế ộ ữ ắ ở ả ậ trung c a tr , liên k t các thông tin t các giác quan và kinh nghi m quá kh m t cáchủ ẻ ế ừ ệ ứ ộ hi u qu đ t o ra các gi i pháp. Kh năng nh tăng lên đ tái s n xu t các chu i hànhệ ả ể ạ ả ả ớ ể ả ấ ỗ đ ng và l i nói dài h n.ộ ờ ơ

44

Chu trình phát tri n quan tr ng: 1 tu i đ n 2tu iể ọ ổ ế ổ

45

Tự phục vụCó thể phân biệt đồ ăn được và đồ không ăn đượcCởi giày khi đã tháo dâyPhối hợp khi ăn, tắm và mặc

Vận động thôLên xuống cầu thang cả hai chân cùng một bậc, tay giữ cầu thangĐi bộ không cần trợ giúpNgồi xổmNém bóng ra đằng sau

Cảm xúc xã hộiBộc lộ cảm giác ưa thíchThể hiện sở hữu đối với con người và đồ vậtLăn ra hoặc ném đồ vật xuống sàn khi giận hoặc làm nũng

Vận động tinh Viết nguệch ngoạc tự phát – di chuyển để bắt chước các đường dọc ngangKéo chốt và tay cầmXếp chồng được 3 khối

Giao tiếp & ngôn ngữDùng tên để chỉ về bản thânSử dụng tên cho vật và người yêu thích chính xác Bắt chước các cụm từ ngắn

Nhận thứcCó thể chỉ ít nhất 10 bộ phận cơ thể Bắt chước người lớn làm các công việc nhàGiải quyết các vấn đề đơn giản hàng ngày (biết cách với lấy đồ chơi để trên giá)

Các đi m c n l u ýể ầ ư

T m t đ n hai tu i, b n sẽ th y bé r t năngừ ộ ế ổ ạ ấ ấ đ ng, bé thích v n đ ng và tr i nghi m v iộ ậ ộ ả ệ ớ vi c v n đ ng. Lúc hai tu i, m t đ a tr nênệ ậ ộ ổ ộ ứ ẻ bi t ch y mà không c n s giúp đ và bi tế ạ ầ ự ỡ ế leo vào leo ra kh i gh . Hãy xem xét n u trỏ ế ế ẻ có nh ng v n đ v s rán ch c c a c th ,ữ ấ ề ề ự ắ ủ ơ ể s thăng b ng và s ph n ng b o v cũngự ằ ự ả ứ ả ệ nh các c h i di chuy n đ hi u đ c cácư ơ ộ ể ể ể ượ nguyên nhân có th có trong vi c tr bể ệ ẻ ị ch m tr các kỹ năng này. Có th th y nhi uậ ễ ể ấ ề

s ch m tr giai đo n này th ng là k t qu c a vi c thi u các tr i nghi m s m vàự ậ ễ ở ạ ườ ế ả ủ ệ ế ả ệ ớ môi tr ng. Hi u v nh ng tr i nghi m s m c a tr và xem b n có th làm phong phúườ ể ề ữ ả ệ ớ ủ ẻ ạ ể nh ng tr i nghi m c a chúng m t cách th c t nh th nào, thúc đ y gi gia đình vàữ ả ệ ủ ộ ự ế ư ế ẩ ữ các gi i h n ho t đ ng hàng ngày và kh năng trong tâm trí b n.ớ ạ ạ ộ ả ạ

Có nh ng d u hi u đi n hình cho nh ng v n đ này - ví d nh tr đ ng ho c đi b ngữ ấ ệ ể ữ ấ ề ụ ư ẻ ứ ặ ằ mũi bàn chân có v n đ v i dáng d p ho c ti p nh n và s ch u đ ng giác quan. Tìmấ ề ớ ấ ặ ế ậ ự ị ự xem nh ng hành vi khác có th giúp b n xác đ nh g c r c a v n đ . S ti p nh n vàữ ể ạ ị ố ễ ủ ấ ề ự ế ậ s ch u đ ng giác quan th ng có th nhìn th y rõ nh ng ch m tr ho c nh ng vi cự ị ự ườ ể ấ ữ ậ ễ ặ ữ ệ ăn u ng, v sinh nh ng tr này th ng c c kỳ l n x n ho c chúng th m chí khôngố ệ ở ữ ẻ ườ ự ộ ộ ặ ậ bi t chúng c n ph i thay đ . Hãy tham kh o ế ầ ả ồ ả Disabled Village Children, Chapter 6: Guide for Identifying Disabilities and “Sensory Integration” & “sensory processing disorder

checklist” in the Sensory Resources folder đ bi t các nguyên nhân c a hành vi này. ể ế ủ

N u tr không s d ng ngón tay đ khám phá và thao tác v i đ ch i, ho c không gi ,ế ẻ ử ụ ể ớ ồ ơ ặ ữ đ p, kéo m t cái que hay m t cái thìa thì thi u kinh nghi m là cách gi i thích đ n gi n.ậ ộ ộ ế ệ ả ơ ả Hãy tìm xem nh ng d u hi u khác nh tr ng i khom ng i ho c ch n m h khiữ ấ ệ ư ẻ ồ ườ ặ ỉ ắ ờ chúng gi ngón tay b n sẽ cho th y l c c a c tay là nguyên nhân đ ng sau. Hãy đ cữ ạ ấ ự ủ ơ ằ ọ Development of hand function in the first year” in the Fine Motor Resources Folder đ bi tể ế v t th , s v i t i và v n đ ng tinh t t c g n bó v i nhau nh th nào r i s d ngề ư ế ự ớ ớ ậ ộ ấ ả ắ ớ ư ế ồ ử ụ đi u đó đ tìm nh ng kinh nghi m mà b n có th mu n th c hi n v i tr . ề ể ữ ệ ạ ể ố ự ệ ớ ẻ

Tr h ng thú các ho t đ ng t ng tác nh ng không th nói đ c gì, ch nói m t vài tẻ ứ ạ ộ ươ ư ể ượ ỉ ộ ừ ho c không nói rõ nên c n đánh giá thính l c. Cũng c n xem xét ch t l ng t ng tácặ ầ ự ầ ấ ượ ươ và bi u l ngôn ng b ng cách ki m tra các t ng tác c a tr trong ho t đ ng hàngể ộ ữ ằ ể ươ ủ ẻ ạ ộ ngày và quan sát các t ng tác b ng cách s d ng ươ ằ ử ụ “Observation of Partner Skills” in the

Communication Resources Folder“ n u có th . Cũng l u ý n u tr b nhi m trùng taiế ể ư ế ẻ ị ễ th ng xuyên sẽ có nh ng giai đo n tr không nghe th y ho c nghe không t t, do đó sẽườ ữ ạ ẻ ấ ặ ố tr ng i đ n vi c phát tri n bình th ng c a ngôn ng nói. Nh ng tr này có thở ạ ế ệ ể ườ ủ ữ ữ ẻ ể không th t b i bài ki m tra nghe ngày sàng l c, nh ng v n có th có nh ng ch mấ ạ ở ể ở ọ ư ẫ ể ữ ậ tr ngôn ng nói. S d ng các cách khác nhau đ t o ngôn ng d nhìn th y h n choễ ở ữ ử ụ ể ạ ữ ễ ấ ơ tr , gi ng nh s d ng đi u b ho c các c ch đ n gi n, ch vào tranh ho c v t. Đi uẻ ố ư ử ụ ệ ộ ặ ử ỉ ơ ả ỉ ặ ậ ề này sẽ giúp xây d ng các hi u bi t v ngôn ng nói cũng nh làm m u các cách khácự ể ế ề ữ ư ẫ hi u qu h n trong vi c h tr ngôn ng nói bi u hi n đ chúng tr i nghi m vi cệ ả ơ ệ ỗ ợ ữ ể ệ ể ả ệ ệ

46

Sự suy giảm hoặc mất các kỹ năng ở giai đoạn này luôn luôn là vấn đề cần lưu ý và phải đưa trẻ đi

khám chuyên sâu.

thành công giao ti p. ế Vui lòng tham kh oả Helping Children who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? for testing. Please also referChapters 2, 3, & 4 in the same book and “Communication Decision Tree” in the Communication Resources Folder for activity

suggestions. N u tr không th u ng b ng ly ho c hút v i ng hútế ẻ ể ố ằ ặ ớ ố , tr c n đ n g p nhàẻ ầ ế ặ tr li u ngôn ng đ đ c đánh giá chuyên sâu h n.ị ệ ữ ể ượ ơ

N u b n th y tr không th b t ch c ho t đ ng, và các d u hi u khác nh không thế ạ ấ ẻ ể ắ ướ ạ ộ ấ ệ ư ể tham gia nhi m v (b t kỳ nhi m v nào) trong m t th i gian dài, ki m tra xem li uệ ụ ấ ệ ụ ộ ờ ể ệ nh n th c có ch m tr không ho c li u tr có v n đ gì trong vi c chú ý và duy trì chúậ ứ ậ ẻ ặ ệ ẻ ấ ề ệ ý không. Nh ng tr tránh t ng tác, thích m t mình và không th hi n s thay đ i c mữ ẻ ươ ộ ể ệ ự ổ ả xúc có th có v n đ v s phát tri n xã h i và c m xúc và nên đ c đánh giá đ hi uể ấ ề ề ự ể ộ ả ượ ể ể nguyên nhân và g i ý hành đ ng. ợ ộ Vui lòng tham kh o các tài li u và ý t ngả ệ ưở the Autism Information and Resource Centre on the National Trust website

http://autismresourcecenter.in/Default.aspx#. Tr cũng có th ch bám theo m t ng iẻ ể ỉ ộ ườ chăm sóc duy nh t. Khuy n khích ng i chăm sóc ch i trò ch i tr n tìm nhà và trongấ ế ườ ơ ơ ố ở m t tình hu ng không căng th ng, t đó tr có th s d ng các ý t ng riêng bi tộ ố ẳ ừ ẻ ể ử ụ ưở ệ trong các trò ch i tinh th n và tr i nghi m s v ng m t kéo theo t ni m vui do s trơ ầ ả ệ ự ắ ặ ừ ề ự ở l i c a ng i chăm sóc. ạ ủ ườ

47

Sự suy giảm hoặc mất các kỹ năng ở giai đoạn này luôn luôn là vấn đề cần

lưu ý và trẻ phải được đưa đến nơi thực hiện các đánh giá chuyên sâu.

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

Tr đ tu i này v n thích t ch i v i đ v t ho c v i ng i l n trong các bài hát cóẻ ở ộ ổ ẫ ự ơ ớ ồ ậ ặ ớ ườ ớ giai đi u d ho c trò ch i t ng tác đ n gi n. Chúng sẽ h ng thú h n khi có tr khác vàệ ễ ặ ơ ươ ơ ả ứ ơ ẻ chúng ch ch i – c nh – nhau, th nh tho ng nhìn nhau và c g ng làm theo nh ng gìỉ ơ ạ ỉ ả ố ắ ữ

chúng th y tr khác làm. Chúng thích tr l n h n vài tu i vàấ ẻ ẻ ớ ơ ổ th ng t ng tác v i nh ng tr nay h n là v i ng i l n. Vi cườ ươ ớ ữ ẻ ơ ớ ườ ớ ệ tăng c ng các vòng tròn xã h i c a nh ng tr ch m phátườ ộ ủ ữ ẻ ậ tri n là cách đ n gi n đ làm giàu cu c s ng c a chúng và choể ơ ả ể ộ ố ủ chúng nh ng c h i t nhiên đ h c t p. S d ng các trò ch iữ ơ ộ ự ể ọ ậ ử ụ ơ t ng tác nh ch i xây d ng v i cát, các bài hát có hành đ ngươ ư ơ ự ớ ộ cũng là cách đ lôi kéo tr vào s t ng tác, xây d ng kĩ năngể ẻ ự ươ ự ngôn ng và xã h i.ữ ộ

Khuy n khích nhi u tr i nghi m v n đ ng – cõng tr trên l ng và ch y,ế ề ả ệ ậ ộ ẻ ư ạ cùng nhau nh y trên n m, đi chân không trên các b m t khác nhau -ả ệ ề ặ cát, g ch, c - và cho nhi u tr i nghi m v i m c đ khác nhau - đi trênạ ỏ ề ả ệ ớ ứ ộ đ ng d c ho c b c thang. D y tr s d ng các đ g c ng đ v n choườ ố ặ ậ ạ ẻ ử ụ ồ ỗ ứ ể ị vi c di chuy n xung quanh an toàn và đ c l p h n. Khuy n khích trệ ể ộ ậ ơ ế ẻ ch i tr n tìm b ng cách đ ng sau c a, d i bàn, trong t đ cho trơ ố ằ ứ ử ướ ủ ể ẻ nhi u tr i nghi m h n v c th và không gian.ề ả ệ ơ ề ơ ể

Cho tr nhi u đ ch i đ n gi n có th l p ghép ho c tháo r i,ẻ ề ồ ơ ơ ả ể ắ ặ ờ nh ng cái h p có nhi u l kích c khác nhau đ tr có th đ y cácữ ộ ề ỗ ỡ ể ẻ ể ẩ v t vào trong và chúng có th b t đ u đánh giá kích c , hình d ng.ậ ể ắ ầ ỡ ạ Bày ra cho tr th y các cu n sách có tranh đ n gi n v các v t d ngẻ ấ ố ơ ả ề ậ ụ hàng ngày ho c album nh gia đình. Dành th i gian đ khám pháặ ả ờ ể cùng nhau. Nh ng ho t đ ng này giúp phát tri n các kỹ năng nh nữ ạ ộ ể ậ th c và giúp chúng hi u các v t ba chi u và s liên quan c a chúngứ ể ậ ề ự ủ đ n v i các hình vẽ hai chi u.ế ớ ề

Dành th i gian nói chuy n cũng nh ch i v i tr . S d ng các câu đ n gi n, ng n g nờ ệ ư ơ ớ ẻ ử ụ ơ ả ắ ọ đ mô t chúng đang làm gì. Tr sẽ b t đ u hi u t mô t ho t đ ng và các đ c đi mể ả ẻ ắ ầ ể ừ ả ạ ộ ặ ể n i b t c a m t v t - màu s c, hình d ng, kích c . Nh ng bài hát và giai đi u cùng v iổ ậ ủ ộ ậ ắ ạ ỡ ữ ệ ớ hành đ ng là nh ng cách tuy t v i đ giúp tr hi u và h c t và nghĩa c a chúng. Trộ ữ ệ ờ ể ẻ ể ọ ừ ủ ẻ thích nh ng âm thanh vô nghĩa và b n có th k t h p nhi u bài t p v n đ ng c mi ngữ ạ ể ế ợ ề ậ ậ ộ ơ ệ v i trò ch i t o khuôn m t và âm thanh vui nh n.ớ ơ ạ ặ ộ

48

Tr thích ch u trách nhi m v i cu c s ng c a chúng và m t ph n trong các ho t đ ngẻ ị ệ ớ ộ ố ủ ộ ầ ạ ộ v i ng i l n và đây là nh ng cách tuy t v i đ tr tr i nghi m v i m t lo t các k tớ ườ ớ ữ ệ ờ ể ẻ ả ệ ớ ộ ạ ế c u, khái ni m, các kỹ năng tay và c th , t t nhiên làấ ệ ơ ể ấ c ngôn ng n a. Tr có th tr i nghi m và h c vả ữ ữ ẻ ể ả ệ ọ ề xà phòng trong khi t m, áo qu n khi m c, cát, bùn,ắ ầ ặ đ t sét, cây tr ng và hoa trong khi làm vi c ngoàiấ ồ ệ tr i - t t c nh ng th này sẽ cho tr r t nhi u tr iờ ấ ả ữ ứ ẻ ấ ề ả ngi m v i vi c ng i, s , âm thanh và c nh v t th cệ ớ ệ ử ờ ả ậ ự s có ý nghĩa và g n v i cu c s ng. Nó cũng là cáchự ầ ớ ộ ố t t đ chúng t xây d ng khái ni m và c m nh nố ể ự ự ệ ả ậ đ c l p.ộ ậ

Đ c thêm nh ng ý t ng cho đ ch i t làm và có s n t i nhà trong tài li uọ ữ ưở ồ ơ ự ẵ ạ ệ Play and Cognition Resources folder and in Disabled Village Children: Chapter 49: A children’s workshop for making Toys. Chapter 35 has suggestions for early play activities and toys.

49

2 tu i đ n 3 tu iổ ế ổ

Nh ng đi u quan tr ng đ tu i nàyữ ề ọ ở ộ ổT hai đ n ba tu i, tr đã đ t đ c kh năng đi u khi n toàn c th r t t t. Tr trànừ ế ổ ẻ ạ ượ ả ề ể ơ ể ấ ố ẻ đ y năng l ng và thích ho t đ ng liên t c; ch y và nh y ngay c n i ch nên đi. N uầ ượ ạ ộ ụ ạ ả ả ơ ỉ ế đ c phép ch i t do, tr sẽ có th ph i h p c th t t đ đ p xe ba bánh, phán đoánượ ơ ự ẻ ể ố ợ ơ ể ố ể ạ không gian, t c đ và kho ng cách. ố ộ ả

Xoay c tay cùng v i c đ ng các ngón tay mang ý nghĩa là tr có th làm đ c nhi uổ ớ ử ộ ẻ ể ượ ề h n các c đ ng t m b ng tay. Khi b t ch c t p vi t, kỹ năng n m phát tri n choơ ử ộ ỉ ỉ ằ ắ ướ ậ ế ắ ể phép tr hai tu i có th vẽ đ n gi n trên gi y, trong khi tr ba tu i có th vẽ hình trònẻ ổ ể ơ ả ấ ẻ ổ ể b t ch c ng i l n. Có kh năng nh t và thao tác v i các v t nh , tr thích tr iắ ướ ườ ớ ả ặ ớ ậ ỏ ẻ ả nghi m v i hình d ng và kích c , l p hình kh i, đ ch i, các l nh và l n hay các tròệ ớ ạ ỡ ắ ố ồ ơ ỗ ỏ ớ ch i l p hình đ n gi n.ơ ắ ơ ả

Khi kh năng khám phá th gi i tăng lên, tr hào h ng h i và chia s v t t c nh ng gìả ế ớ ẻ ứ ỏ ẻ ề ấ ả ữ tr th y và tr nói liên t c đ tu i này. Tr không ng ng nói v các tr i nghi m vàẻ ấ ẻ ụ ở ộ ổ ẻ ừ ề ả ệ quan sát c a mình, có th s d ng m t lo t các t v ng g m tính t , danh t , đ ng t ,ủ ể ử ụ ộ ạ ừ ự ồ ừ ừ ộ ừ đ i t nhân x ng, t ch không gian và hình d ng cho th y tr phát tri n kh năng thạ ừ ư ừ ỉ ạ ấ ẻ ể ả ể hi n các bi u t ng. gi a đ tu i này, tr chuy n t nói t đôi sang câu dài h n, m cệ ể ượ Ở ữ ộ ổ ẻ ể ừ ừ ơ ặ dù ng pháp không hoàn thi n ho c không đúng. ữ ệ ặ

Tr b quy n rũ b i các ho t đ ng c a ng i l n và sẽ có xu h ng quan sát l n b tẻ ị ế ở ạ ộ ủ ườ ớ ướ ẫ ắ ch c pha trà, quét nhà ho c cho ai đó ăn trong các trò ch i gi b đ n gi n. L p kướ ặ ơ ả ộ ơ ả ậ ế ho ch trong đ u, t duy tr u t ng và nh n th c v vai trò phát tri n trong su t cácạ ầ ư ừ ượ ậ ứ ề ể ố trò ch i gi v này. Các tr bé h n ch i m t mình g n các b n cùng trang l a. V i sơ ả ờ ẻ ơ ơ ộ ở ầ ạ ứ ớ ự có m t c a ng i l n tr tham gia vào ho t đ ng nhóm nh k chuy n hay hát. Choặ ủ ườ ớ ẻ ạ ộ ư ể ệ đ n cu i giai đo n này, hai đ n ba tr ch i cùng nhau trong nhóm, chia s đ ch i h nế ố ạ ế ẻ ơ ẻ ồ ơ ơ là ch i cùng nhau. Tr thích nhìn sách tranh và nh. Tr có th tìm th y các chi ti tơ ẻ ả ẻ ể ấ ế trong nh, nh n ra các hành đ ng và ch tranh liên quan đ n m t tr i nghi m ho cả ậ ộ ỉ ế ộ ả ệ ặ m t s ki n nào đó trong cu c s ng c a tr .ộ ự ệ ộ ố ủ ẻ

Giai đo n này trong cu c đ i c a tr ch p ch ng th ng đ c g i là “kh ng ho ngạ ộ ờ ủ ẻ ậ ữ ườ ượ ọ ủ ả tu i lên hai” vì tr đòi s đ c l p và thích ki m soát đ c cu c s ng cũng nh các ho tổ ẻ ự ộ ậ ể ượ ộ ố ư ạ đ ng c a chúng. N u đ c d y, tr sẽ nhanh chóng h c h i các ho t đ ng t ph c vộ ủ ế ượ ạ ẻ ọ ỏ ạ ộ ự ụ ụ nh u ng n c b ng c c, t ăn, ph i h p khi m c - c i áo qu n và t m, ngay c giúpư ố ướ ằ ố ự ố ợ ặ ở ầ ắ ả nh ng vi c quanh nhà, đem đ v ho c c t đ đi. Tr khăng khăng đòi làm các vi cữ ệ ồ ề ặ ấ ồ ẻ ệ theo cách c a chúng, b ng nh ng t ng c a chúng và s h u nh ng đ v t, con ng iủ ằ ữ ừ ữ ủ ở ữ ữ ồ ậ ườ trong cu c s ng c a chúng. Đây là giai đo n c n s n l c c a ng i chăm sóc, s kiênộ ố ủ ạ ầ ự ỗ ự ủ ườ ự nh n và hi u bi t c a h v nhu c u c a tr đ bi t nh ng gi i h n và tr i nghi mẫ ể ế ủ ọ ề ầ ủ ẻ ể ế ữ ớ ạ ả ệ thành công sẽ đ c đ n đáp b ng vi c tr sẽ có khái ni m b n th và s t tin t t.ượ ề ằ ệ ẻ ệ ả ể ự ự ố

50

Chu trình phát tri n quan tr ng: 2 tu i đ n 3 tu iể ọ ổ ế ổ

51

The queenwas

Nó ở đó. …

Tự phục vụ

Phối hợp trong việc tắm, mặc và cởi áo quần

Phân biệt được khi nào muốn đi tiểu và đi tiêu

Giúp để đồ của mình và xếp đồ dùng trong gia đình đúng chỗ.

Giao tiếp & Ngôn ngữSử dụng câu ba từ gồm đại từ, giới từ, tính từ, dạng câu hỏiHiểu và làm theo 2 đến ba chỉ dẫnTrao đổi kinh nghiệm, sự kiện, suy nghĩ và cáu kỉnh khi không được hiểu

Cảm xúc xã hộiThích trải nghiệm các việc của người lớnThích được khen khi làm các việc đơn giảnBắt đầu hiểu và nhớ các luật lệ

Nhận thứcGhép được đồ vật với tranh và tìm được hình bị cắt (từ bảng lắp ghép)Phân loại hoặc ghép nhóm từ các đặc điểm cơ bản như màu sắc và hình dạngNghe kể chuyện

Vận động thôChạy, đá banh, nhảy cả hai chân, đi giật lùiLên xuống cầu thang một mình, hai chân đặt ở một bậcĐạp xe ba bánh

Vận động tinhChép lại vòng tròn và chữ thập Cầm bút sáp màu như người lớnĐặt các vật nhỏ vào trong hộp chỉ mở hé

Nh ng đi m c n l u ýữ ể ầ ư

Hãy chú ý n u tr đi l i m t cách khác th ng, nh đi b ng mũi bàn chân, đi d ngế ẻ ạ ộ ườ ư ằ ạ chân, đi mà hai đ u g i ch m nhau, ho c n u tr có các kỹ năng chuy n t ng i sangầ ố ạ ặ ế ẻ ể ừ ồ đ ng kém và ng c l i, nên gi i thi u tr đi ki m tra chuyên sâu v v n đ ng. Hãyứ ượ ạ ớ ệ ẻ ể ề ậ ộ tham kh o ả Disabled Village Children, Chapter 6: “Guide for Identifying Disabilities” đ bi t các g i ý đánh giá.ể ế ợ Tr không thích đi l i, ch y ho c v n đ ng ho c th t b iẻ ạ ạ ặ ậ ộ ặ ấ ạ trong các ho t đ ng này hay là g p khó khăn trong vi c tránh ch ng ng i v t có thạ ộ ặ ệ ướ ạ ậ ể tr c tr c v kỹ năng v n đ ng, kh năng l p k ho ch v n đ ng ho c có v n đ v thụ ặ ề ậ ộ ả ậ ế ạ ậ ộ ặ ấ ề ề ị giác. Vui lòng hoàn thành đánh giá chuyên sâu và tham kh o ả “Motor Planning” in the Motor Resources Folder and Helping Children who are Blind, Chapter 4 “Finding out what your child can see” and Chapter10: “Movement” for ideas.

Tr ho t đ ng liên t c m c đ đáng kinh ng c - luôn luôn ch y, nh y, gõ đ p - d ngẻ ạ ộ ụ ở ứ ộ ạ ạ ả ậ ườ nh không th đ ng yên m t ch ho c tham gia vào nhi m v , có th có v n đ vư ể ứ ộ ỗ ặ ệ ụ ể ấ ề ề giác quan ho c kh năng chú ý hay kh năng đi u khi n xung l c. ặ ả ả ề ể ự Vui lòng tham kh oả Sensory Processing Checklist in the Sensory Resources Folder và gi i thi u đ n cácớ ệ ế đánh giá chuyên sâu n u c n thi t.ế ầ ế

V ng v trong vi c c m các v t nh , th c hi n các thao tác ho c c m n m không đúngụ ề ệ ầ ậ ỏ ự ệ ặ ầ ắ cách là d u hi u c a vi c ch m tr ho c thi u h t phát tri n ch c năng tay ho c d uấ ệ ủ ệ ậ ễ ặ ế ụ ể ứ ặ ấ hi u c a vi c khi m khuy t th giác. Hãy gi i thi u tr đ n các cu c đánh giá chuyênệ ủ ệ ế ế ị ớ ệ ẻ ế ộ sâu v th giác và hãy tham kh o ề ị ả Sensory Processing Checklist in the Sensory Resources Folder and send for further evaluation as needed.

L i nói và phát âm không rõ ràng có th do m c đ khi m thính, tai th ng xuyên bờ ể ứ ộ ế ườ ị nhi m trùng ho c có v n đ v c quan c u âm. Hãy ch c ch n r ng các cu c ki m traễ ặ ấ ề ề ơ ấ ắ ắ ằ ộ ể chuyên sâu v kh năng nghe và ngôn ng đ c ti n hành. Tham kh o cu n ề ả ữ ượ ế ả ố Helping Children who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? for testing suggestions and Chapter3: Guidelines for Teaching Language, for some activity ideas. Cũng nên đ c cu n ọ ố CommDeall Intervention Manuals for Toddlers and Preschoolers, AYJNIHH Speech and Language Stimulation and NIMH Manual on Early Intervention Series.

Khi tr ch có m t vài t v ng, không bi u l chúng m t cách d dàng, không s d ngẻ ỉ ộ ừ ự ể ộ ộ ễ ử ụ câu v i ba ho c nhi u t h n, có th tr có v n đ v vi c thông hi u ngôn ng ho cớ ặ ề ừ ơ ể ẻ ấ ề ề ệ ể ữ ặ m i quan h và t ng tác xã h i. Tìm các d u hi u khác v kh năng thông hi u nhố ệ ươ ộ ấ ệ ề ả ể ư không th theo ch d n đ n gi n ho c nh các chu i. Tr có v n đ v i m i quan h vàể ỉ ẫ ơ ả ặ ớ ỗ ẻ ấ ề ớ ố ệ t ng tác xã h i có th dành nhi u th i gian cho b n thân, không th ho c không s nươ ộ ể ề ờ ả ể ặ ẵ lòng ch i trong nhóm nh nh ng tr khác, không th ch u đ c vi c chia s nh nh ngơ ỏ ữ ẻ ể ị ượ ệ ẻ ư ữ tr bình th ng cùng đ tu i và có th có nh ng hành vi b t th ng nh ng tr nhẻ ườ ộ ổ ể ữ ấ ườ ở ữ ẻ ỏ nh th này, ch ng h n nh chúng t gi i quy t v n đ c a mình h n là tìm ng i l nư ế ẳ ạ ư ự ả ế ấ ề ủ ơ ườ ớ đ nh v . Đi u này có th là k t qu c a m t tình hu ng xã h i nh tr b b m cể ờ ả ề ể ế ả ủ ộ ố ộ ư ẻ ị ỏ ặ m t mình ho c cho th y có v n đ nh ch ng t k . Nh ng tr này có các d u hi uộ ặ ấ ấ ề ư ứ ự ỷ ữ ẻ ấ ệ nh không thích t ng tác m t, ch i r p khuôn và có nh ng s thích ho c không thíchư ươ ắ ơ ậ ữ ở ặ v m t giác quan m t cách m nh mẽ. Xin tham kh o ề ặ ộ ạ ả “Autism Information and Resource Centre” on the National Trust website http://autismresourcecenter.in/Default.aspx# for resources and ideas and refer for

52

further professional evaluation and guidance. M i tr đ u có cách th hi n b n thânọ ẻ ề ể ệ ả m t cách hi u qu , vì th hãy tham kh o “ộ ệ ả ế ả Communication Assessment” in the Communication Resources folder đ b t đ u hi u bi t v nhu c u c a tr và đ xemể ắ ầ ể ế ề ầ ủ ẻ ể xét nh ng cách giúp phát tri n l i nói nh ngôn ng ký hi u, tranh nh và các h th ngữ ể ờ ư ữ ệ ả ệ ố khác. Hãy đ c ọ CommDeall Intervention Manuals for Toddlers and Preschoolers, AYJNIHH Speech and Language Stimulation and NIMH Manual on Early Intervention Series 3 (Speech, language and communication) đ bi t các g i ý. Vui lòng xem xétể ế ợ đ n vi c gi i thi u tr t i Chuyên gia tr li u ngôn ng n u c n.ế ệ ớ ệ ẻ ớ ị ệ ữ ế ầ

Lúc lên ba, tr sẽ có th hi u ch d n hai b c, g i tên các b ph n c th , ch ra cácẻ ể ể ỉ ẫ ướ ọ ộ ậ ơ ể ỉ hành đ ng trong b c tranh, hát l i giai đi u, ghép và phân lo i v t và tranh, bày t sộ ứ ạ ệ ạ ậ ỏ ự hi u bi t v khái ni m nh l n và bé, nhi u và ít. Ch m tr nh ng lĩnh v c này choể ế ề ệ ư ớ ề ậ ễ ở ữ ự th y s thi u h t tr i nghi m và c h i trong nh ng năm đ u đ i, các ho t đ ng vuiấ ự ế ụ ả ệ ơ ộ ữ ầ ờ ạ ộ ch i sẽ cho phép tr b t k p m t cách nhanh chóng. Nh ng ch m tr này cũng có th làơ ẻ ắ ị ộ ữ ậ ễ ể d u hi u c a vi c thi u kh năng thông hi u. Hãy tham kh o ấ ệ ủ ệ ế ả ể ả “Activities for Making learning more joyful for children” in the Cognitive Resources Folder. Cũng tham kh o ả NIMH Manual on Early Intervention Series1 (Cognition, Audition and Fine Motor), và Disabled Village Children page 318.

tu i này, tr sẽ khá đ c l p trong ăn u ng và ph i h p khi t m r a, m c qu n áo, trỞ ổ ẻ ộ ậ ố ố ợ ắ ử ặ ầ ẻ thích, th m chí đòi h i s đ c l p. Tr ph i bi t đi u khi n vi c đi v sinh. Nh ngậ ỏ ự ộ ậ ẻ ả ế ề ể ệ ệ ữ ch m tr lĩnh v c này có th do thi u c h i ho c có tr có v n đ v vi c thànhậ ễ ở ự ể ế ơ ộ ặ ẻ ấ ề ề ệ th c các kỹ năng này vì ch m phát tri n b t c lĩnh v c nào. Ch y n c dãi, khôngụ ậ ể ở ấ ứ ự ả ướ chú ý khi n c mũi ch y, đi chân không ho c quá nh y c m v i nh ng c m giác có liênướ ả ặ ạ ả ớ ữ ả quan đ n các v n đ kh năng ti p nh n và ch u đ ng giác quan. Xin đ c ế ấ ề ả ế ậ ị ự ọ Sensory Processing Checklist in the Sensory Resources Folder và gi i thi u đ n các đánh giáớ ệ ế chuyên sâu h n n u c n. Tham kh oơ ế ầ ả Disabled Village Children, Chapter 36 - 39 để bi t các g i ý chi ti t v vi c d y tr đ c l p trong t ph c v .ế ợ ế ề ệ ạ ẻ ộ ậ ự ụ ụ Tr có v n đ v ănẻ ấ ề ề u ng nh quá thèm ăn ho c không mu n ăn, nhai kém, không thích nhi u lo i đ ăn,ố ư ặ ố ề ạ ồ c n đ a tr đi t v n chuyên sâu. Hãy nh r ng tr khi m th ho c có v n đ v giácầ ư ẻ ư ấ ớ ằ ẻ ế ị ặ ấ ề ề quan th ng có v n đ v ăn u ng. ườ ấ ề ề ố

53

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

Cho tr nhi u th i gian vui ch i trong nhà và ngoài tr i, leo trèo, ch y nh y và múa.ẻ ề ờ ơ ờ ạ ả Ch n môi tr ng và thách th c trong kh năng c a tr đ chúngọ ườ ứ ả ủ ẻ ể có th t n h ng vi c v n đ ng và khi tr phát tri n s t tin,ể ậ ưở ệ ậ ộ ẻ ể ự ự thách th c chúng m t ng ng kh năng c a tr đ giúp tr ti nứ ở ộ ưỡ ả ủ ẻ ể ẻ ế

b nh ng kỹ năng quan tr ng c a thăngộ ở ữ ọ ủ b ng và ph i h p. Ch i trên các v t li uằ ố ợ ơ ậ ệ khác nhau - cát, c , bùn cho tr nh ng ph nỏ ẻ ữ ả h i t t v giác quan và giúp phát tri n s cồ ố ề ể ứ m nh t ng th .ạ ổ ể

Khuy n khích s tò mò t nhiên c a tr và choế ự ự ủ ẻ phép chúng theo dõi b n qua nh ng vi c b nạ ữ ệ ạ làm hàng ngày, cho tr các nhi m v nh đẻ ệ ụ ỏ ể làm bên c nh b n. Hãy giúp tr khám phá môiạ ạ ẻ tr ng c a chúng m t cách an toàn và dùngườ ủ ộ

ngôn ng đ n gi n đ g i tên các v t mà chúng tr i nghi m. ữ ơ ả ể ọ ậ ả ệ

Đ t d tr m t ít áo qu n cũ, nh ng cái bình không s d ng và các đ dùng gia đìnhặ ự ữ ộ ầ ữ ử ụ ồ khác và khuy n khích tr ch i gi v . Nh ng trò ch i nh th này d y tr ch c năngế ẻ ơ ả ờ ữ ơ ư ế ạ ẻ ứ c a v t trong môi tr ng và cho phép chúng luy n t p và phát tri n kỹ năng v n đ ngủ ậ ườ ệ ậ ể ậ ộ cũng nh xã h i. Nói v i tr nh ng t đ n gi n đ mô t nh ng gì chúng đang làm. ư ộ ớ ẻ ữ ừ ơ ả ể ả ữ

đ tu i này, tr thích đ c l p. S d ng các ho t đ ng hàng ngày vàỞ ộ ổ ẻ ộ ậ ử ụ ạ ộ các công vi c nhà cho tr nhi u c h i đ h c ngôn ng , kỹ năng v nệ ẻ ề ơ ộ ể ọ ữ ậ đ ng tinh, s p x p chu i và gi i quy t v n đ . Cho tr nh t nh ngộ ắ ế ỗ ả ế ấ ề ẻ ặ ữ h t đ u nh và đ đ u vào chén cho b n, l yạ ậ ỏ ể ậ ạ ấ m t cái áo ra, cho tr chú ý và sau đó đi l y nó,ộ ẻ ấ d y tr chu i qui trình m c – “chui đ u, tay trái,ạ ẻ ỗ ặ ầ

tay ph i, kéo xu ng!” nh m t cách h c các kỹ năng v s sẽ giúpả ố ư ộ ọ ề ố h tr các kỹ năng h c và t duy. Khuy n khích tr đ c l p nh ngỗ ợ ọ ư ế ẻ ộ ậ ư cũng bi t cách tìm s giúp đ .ế ự ỡ

Bày sách, tranh và ch ra cho tr . Đ tr vẽ ngu ch ngo c v i m tữ ẻ ể ẻ ệ ạ ớ ộ cái cây trên cát, lá t album nh, tìm tranh t p chí và báo. Làm các trò ch i ghép hìnhừ ả ở ạ ơ và đ ch i đ n gi n t các m nh nh có xung quanh nhà. ồ ơ ơ ả ừ ả ỏ ở

Nh ng ý t ng làm đ ch i t i nhà có s n ph n “đ ch i” Play and Cognitionữ ưở ồ ơ ạ ẵ ở ầ ồ ơ ở Resources folder và trong Disabled Village Children: Ch ng 49: A children’s workshop forươ

making Toys. Ch ng 35 có các g i ý v các ho t đ ng và đ ch i ban đ u.ươ ợ ề ạ ộ ồ ơ ầ

54

3 tu i đ n 4 tu iổ ế ổKhi đ c 4 tu i, tr phát tri n kh năng ki m soát toàn b c th r t t t. Chúng có thượ ổ ẻ ể ả ể ộ ơ ể ấ ố ể ch y lên ch y xu ng c u thang, đi trên đ ng d c, thay đ i t c đ khi ch y, cân nh cạ ạ ố ầ ườ ố ổ ố ộ ạ ắ gi a c li và t c đ , nh y qua rãnh, ch i v i chày và bóng.ữ ự ố ộ ả ơ ớ

Đôi bàn tay c a tr giai đo n này cũng có th làm đ c nh ng nhi m v tinh t , giúpủ ẻ ở ạ ể ượ ữ ệ ụ ế chúng th c hi n nh ng ho t đ ng t ph c v m t cách đ c l p. Tr có th gài nút áo,ự ệ ữ ạ ộ ự ụ ụ ộ ộ ậ ẻ ể dùng kéo và gi đ v t b ng m t tay trong khi tay kia thao tác v i đ v t, ch ng h nữ ồ ậ ằ ộ ớ ồ ậ ẳ ạ nh dùng khóa và chìa khóa.ư ổ

Phát tri n r t t t nh ng kỹ năng xã h i và s đ c l p nên tr có th dành nhi u th iể ấ ố ữ ộ ự ộ ậ ẻ ể ề ờ gian h n đ ch i v i b n bè. Tr h c đ c nh ng lu t ch i và có th ch i nh ng tròơ ể ơ ớ ạ ẻ ọ ượ ữ ậ ơ ể ơ ữ ph c t p v i các b n. Trò ch i gi v tr nên ph c t p h n v i toàn b c nh trí và đ oứ ạ ớ ạ ơ ả ờ ở ứ ạ ơ ớ ộ ả ạ c cũng đ c chúng ch i cùng v i các b n. Vui ch i là cách quan tr ng đ tr th cụ ượ ơ ớ ạ ơ ọ ể ẻ ự hành nh ng s th ng l ng/đàm phán mang tính xã h i và ngôn ng là m t ph nữ ự ươ ượ ộ ữ ộ ầ thi t y u c a s th ng l ng đó. Tr có th nói đúng và rõ ràng nh ng câu dài, ph cế ế ủ ự ươ ượ ẻ ể ữ ứ t p, đúng ng pháp.Chúng có th th o lu n và lên k ho ch v toàn b ti n trình tròạ ữ ể ả ậ ế ạ ề ộ ế ch i, thông qua đó chúng phát tri n đ c các kỹ năng k ho ch, th ng thuy t, nêu lýơ ể ượ ế ạ ươ ế do, ghi nh , trình t và hàng lo t các kỹ năng khác.ớ ự ạ

Tr v n ph thu c vào ng i l n vì s d n d t và an toàn; tr th ng xuyên đ i đápẻ ẫ ụ ộ ườ ớ ự ẫ ắ ẻ ườ ố đ trò chuy n, h i han, gi ng gi i và liên h v i các s ki n, tìm ki m s ti p c n và sể ệ ỏ ả ả ệ ớ ự ệ ế ự ế ậ ự h tr . Ngôn ng cung c p cho chúng cách đ th hi n c m xúc và suy nghĩ c a mình.ỗ ợ ữ ấ ể ể ệ ả ủ Đây là đ tu i c a nh ng câu h i liên tu b t t n khi tr tích c c tìm cách hi u t t cộ ổ ủ ữ ỏ ấ ậ ẻ ự ể ấ ả m i th t các quy t c ng x cho đ n cách làm nh ng vi c gì đó.ọ ứ ừ ắ ứ ử ế ữ ệ

Tr có th nh l i và k l i nh ng câu chuy n và s ki n. Chúng th m chí còn có thẻ ể ớ ạ ể ạ ữ ệ ự ệ ậ ể t o ra nh ng câu chuy n b ng cách nhìn vào nh ng b c tranh và s d ng trí t ngạ ữ ệ ằ ữ ứ ử ụ ưở t ng c a mình. Vào lúc này, tr có th trình bày suy nghĩ c a mình thông qua các b cượ ủ ẻ ể ủ ứ vẽ th ng có th nh n ra đ c các hình nh ngay c khi v n c n s gi i thích cho toànườ ể ậ ượ ả ả ẫ ầ ự ả b b c tranh. Tr có th sao chép hình nh nh con mèo, cái cây, ngôi nhà có t t c cácộ ứ ẻ ể ả ư ấ ả chi ti t. Nhi u đ a tr có th ch i trò xây d ng các c u trúc ph c t p b ng bùn, kh iế ề ứ ẻ ể ơ ự ấ ứ ạ ằ ố g ho c b t c th gì d s d ng. Tr xây d ng toàn b thành ph ho c c nh trí choỗ ặ ấ ứ ứ ễ ử ụ ẻ ự ộ ố ặ ả th y kh năng s d ng các đ v t đ bi u l nh ng ý t ng và nh ng ký c c a cácấ ả ử ụ ồ ậ ể ể ộ ữ ưở ữ ứ ủ em.

đ tu i này, tr h c thu c đ c nh ng bài hát, nh ng gia đi u, ch cái và nh ng conỞ ộ ổ ẻ ọ ộ ượ ữ ữ ệ ữ ữ s . Thông qua khám phá, nhi u tr nh n ra b ng ch cái, h và tên c a mình, nh ngố ề ẻ ậ ả ữ ọ ủ ữ con s và các ký hi u khác mà chúng nhìn th y nhi u l n. Nhi u tr th c hi n đ c số ệ ấ ề ầ ề ẻ ự ệ ượ ự t ng ng m t – m t có th đ m các đ v t t m t đ n năm m t cách chính xác. Trươ ứ ộ ộ ể ế ồ ậ ừ ộ ế ộ ẻ cũng có th s p x p các đ v t theo trình t kích c . Tr có khái ni m v các nhóm –ể ắ ế ồ ậ ự ỡ ẻ ệ ề trai và gái, tr em và ng i l n, chim và thú. Ki n th c c a các em bây gi đã v t quáẻ ườ ớ ế ứ ủ ờ ượ ph m vi gia đình c a mình và các em bi t đ c bác sĩ sẽ làm gì khi có m t ng i trongạ ủ ế ượ ộ ườ gia đình b b nh và đ ngh ng i đó c n đi khám bác sĩ. ị ệ ề ị ườ ầ

Tr đ tu i này là nh ng ng i gi i quy t v n đ r t tích c c, là ng i tìm ki mẻ ở ộ ổ ữ ườ ả ế ấ ề ấ ự ườ ế thông tin và tham gia nhi t tình vào th gi i đang m r ng c a mình. ệ ế ớ ở ộ ủ

55

Chu trình phát tri n quan tr ng: 3 tu i đ n 4 tu iể ọ ổ ế ổ

56

Giao tiếp & ngôn ngữ

Lời nói rõ ràng và dễ hiểu

Sử dụng câu đúng ngữ pháp

Hiểu và sử dụng đúng các câu hỏi khác nhau khi hội thoại

Cảm xúc xã hội

Chơi cùng trẻ khác

Theo luật chơi

Thích chịu trách nhiệm

Nhận thức

Hiểu khái niệm số lượng, phương hướng và kích cỡ

Nhớ và thực hiện các chuỗi hoạt động chơi và tự phục vụ

Nhớ và kể lại một trải nghiệm và giải thích lý do các việc xảy ra

Vận động thô

Ném và bắt bóng

Đi lên cầu thang thay đổi chân

Có thể đứng một chân và có thể nhảy lò cò ít nhất một đến hai lần

Vận động tinhXây khối nhiều mảnhCó thể nhận ra các bức tranh – điền thêm các bộ phần của khuôn mặtCó thể sao chép các hình vẽ đơn giản nhiều bước (con mèo, nhà, v.v)

Tự phục vụ

Ăn uống độc lập

Thực hiện các hoạt động vệ sinh độc lập trừ việc lau rửa

Rửa và làm khô tay và lau miệng và mũi

Big tree

Cây to

Nh ng đi m c n l u ýữ ể ầ ưM t dáng đi v ng v , ch m ho c có v không bình th ng, s chuy n ti p khó khănộ ụ ề ậ ặ ẻ ườ ự ể ế gi a các v trí và vi c t t h u trong b t c giai đo n quan tr ng nào c a s v n đ ngữ ị ệ ụ ậ ấ ứ ạ ọ ủ ự ậ ộ cũng là lý do ph i đ c đánh giá lâm sàng m t cách chi ti t ngay l p t c. tu i lênả ượ ộ ế ậ ứ Ở ổ b n, tr có th duy trì t th ng i x m tăng d n t ng i x m có h tr đ n ng i x mố ẻ ể ư ế ồ ổ ầ ừ ồ ổ ỗ ợ ế ồ ổ m t mình, n u không đ t đ c thì c n đ a tr đ n m t chuyên gia v t lý tr li u độ ế ạ ượ ầ ư ẻ ế ộ ậ ị ệ ể đ c đánh giá.ượ

Tr nên h c cách ném bóng b ng m t tay và ch p bóng b ng 2 tay, tr cũng có thẻ ọ ằ ộ ụ ằ ẻ ể dùng g y/chày đ đánh bóng. Vi c l p k ho ch v n đ ng kém, th l c kém ho cậ ể ệ ậ ế ạ ậ ộ ị ự ặ nh c tr ng c cũng là nguyên nhân gây ra nh ng v n đ trong lĩnh v c v n đ ngượ ươ ơ ữ ấ ề ự ậ ộ thô. C n ki m tra tình tr ng dinh d ng, s c m nh c a c , kh năng th giác và vi cầ ể ạ ưỡ ứ ạ ủ ơ ả ị ệ l p k ho ch v n đ ng thô qua các tài li u tham kh o sau đ có nh ng đ xu t vậ ế ạ ậ ộ ệ ả ể ữ ề ấ ề ngu n thông tin và vi c đánh giá cũng nh có đ c các ý t ng: ồ ệ ư ượ ưở Disabled Village Children, Chapter 6: “Guide for Identifying Disabilities”, “Typical Gait” and Helping Children who are Blind, Chapter 4 “Finding out what your child can see”

Nh ng tr c tr c v kỹ năng v n đ ng tinh có th d dàng nhìn th y khi cài nút và mữ ụ ặ ề ậ ộ ể ễ ấ ở nút qu n áo. Xem xét s phát tri n c a tr trong lĩnh v c này b ng cách s d ngầ ự ể ủ ẻ ự ằ ử ụ Sequential Development of Grasp". Hãy chú ý n u tr có v n đ v s c m nh, khéo léoế ẻ ấ ề ề ứ ạ và vi c n m ngón tay. N u tr có v n đ trong nh ng lĩnh v c này, b n cũng có thệ ắ ế ẻ ấ ề ữ ự ạ ể th y đ c nh ng v n đ c a tr khi vẽ, vi t, tô mày và các ho t đ ng khác nh v y.ấ ượ ữ ấ ề ủ ẻ ế ạ ộ ư ậ Hãy tham kh o ả “Developing Grasp” & “Developing fine motor skills” trong Fine Motor Resources. Tr nhìn kém, tr có v n đ v nh n th c th giác, khuy t t t h c t p ho c khuy t t tẻ ẻ ấ ề ề ậ ứ ị ế ậ ọ ậ ặ ế ậ trí tu cũng có th g p khó khăn trong các lĩnh v c này. N u không th c hi n nh ngệ ể ặ ự ế ự ệ ữ đánh giá m t cách chuyên nghi p, nh ng v n đ v ti n trình c m giác ho c khuy tộ ệ ữ ấ ề ề ế ả ặ ế t t nh v c m giác r t d b b qua. Hãy tham kh o nh ng ngu n thông tin, ch ngậ ẹ ề ả ấ ễ ị ỏ ả ữ ồ ẳ h n nh ạ ư “LD Checklist”, Helping Children who are Blind, Chapter 4 Finding out what your child can see” to identify possible areas of concern. Refer “Tools for Classroom Activities” in the Cognitive Resources Folder, NIMH Manual on Early Intervention Series1 (Cognition, Audition and Fine Motor) and “Activities for Making learning more joyful for children” in

the Cognitive Resources Folder đ có ý t ng can thi p.ể ưở ệ

Các tr c tr c trong vi c phát âm cùng lúc k t h p v i nh ng tr c tr c trong vi c nhai,ụ ặ ệ ế ợ ớ ữ ụ ặ ệ nu t, ăn và u ng cũng là d u ch cho th y có tr c tr c v v n đ ng c a mi ng và c nố ố ấ ỉ ấ ụ ặ ề ậ ộ ủ ệ ầ đ c đánh giá lâm sang. N u tr nói không rõ nh ng ngôn ng bi u hi n t t, nói câuượ ế ẻ ư ữ ể ệ ố đúng ng pháp và h i tho i gi i thì c n tham kh o ữ ộ ạ ỏ ầ ả “Communication Assessment” in the Communication Resources folder to make a beginning in understanding the child’s needs. Refer Comm Deall Intervention Manuals for Toddlers and Preschoolers, AYJNIHH Speech and Language Stimulation and NIMH Manual on Early Intervention Series 3 (Speech,

language and communication) for activity suggestions đ bi t các ho t đ ng g i ý. Vuiể ế ạ ộ ợ lòng xem xét vi c chuy n tr đ n Chuyên gia tr li u ngôn ng n u c n thi t.ệ ể ẻ ế ị ệ ữ ế ầ ế

Có nh ng tr r t rè, nhút nhát, trong nh ng hoàn c nh cách bi t, không giao ti p v iữ ẻ ụ ở ữ ả ệ ế ớ b n cùng l a ho c gia đình thì c n h tr các em phát tri n các kỹ năng xã h i. Hãy tìmạ ứ ặ ầ ỗ ợ ể ộ

57

hi u nh ng kinh nghi m ban đ u c a tr thói quen hàng ngày hi n t i c a các em để ữ ệ ầ ủ ẻ ệ ạ ủ ể tr có nh ng kích thích mang tính xã h i. B n cũng c n ki m tra nh ng d u hi u khácẻ ữ ộ ạ ầ ể ữ ấ ệ – tr có nói chuy n v i ng i nghe m t phù h p không, có tr l i b ng cách l p l i câuẻ ệ ớ ườ ộ ợ ả ờ ằ ặ ạ h i không, có nói chuy n m t mình ho c dùng nh ng c m t l c đ v i tình hu ng c nỏ ệ ộ ặ ữ ụ ừ ạ ề ớ ố ầ đánh giá, và c n nh ng ch n đoán khác nhau đ xác đ nh các chi n ầ ữ ẩ ể ị ế l c can thi p thíchượ ệ h p. Xin hãy tham kh o đ có thêm thông tin và ý t ng cũng nh có đ c s h ngợ ả ể ưở ư ượ ự ướ d n và l ng giá m t cách chuyên nghi p t ẫ ượ ộ ệ ừ “Autism Information and Resource Centre”

on the National Trust website http://autismresourcecenter.in/Default.aspx#. C n ti p t cầ ế ụ tìm hi u và h tr tr khi chúng g p nh ng v n đ v nh y c m quá m c, đòi h i quáể ỗ ợ ẻ ặ ữ ấ ề ề ạ ả ứ ỏ đáng đ có đ c nh ng âm thanh, ch t li u, xúc giác, chuy n đ ng, ánh sáng ho c màuể ượ ữ ấ ệ ể ộ ặ s c nh t đ nh cũng ch ra nh ng v n đ v c m giác. Xin hãy tham kh o ắ ấ ị ỉ ữ ấ ề ề ả ả Sensory

Processing Checklist và g i nh ng thông tin đ đánh giá khi c n thi t. ử ữ ể ầ ế

.

58

Can thi p thông qua vui ch iệ ơ

Tr đ tu i này b t đ u ch i v i tr khác và tr iẻ ở ộ ổ ắ ầ ơ ớ ẻ ả nghi m này vô cùng quan tr ng v i tr . Lúc này tr cóệ ọ ớ ẻ ẻ th s d ng các kỹ năng h i tho i và xã h i mà trể ử ụ ộ ạ ộ ẻ đ c h c các năm tr c v i s h tr c a ng i chămượ ọ ở ướ ớ ự ỗ ợ ủ ườ sóc quanh tr . Tr ch i các trò ch i v n đ ng v i cácẻ ẻ ơ ơ ậ ộ ớ qui đ nh đ n gi n, nh trò đu i b t, nh ng cũng thíchị ơ ả ư ổ ắ ư ch i đóng vai cha m ho c giáo viên. Tr có th s d ngơ ẹ ặ ẻ ể ử ụ các đ v t m t cách sáng t o đ t o ra các đ v t khác trong môi tr ng và thích ch i ồ ậ ộ ạ ể ạ ồ ậ ở ườ ơcác trò ch i nh là ơ ư con có th th y hình gì đám mây ho c có bao nhiêu cách đ s d ng ể ấ ở ặ ể ử ụm t hòn đá ộ (d ng đ p xe khi đang ch y, đ p con gián, vẽ). Các trò ch i nh th sẽ xây ừ ạ ạ ậ ơ ư ếd ng các kỹ năng t duy cũng nh ngôn ng và t v ng cho tr .ự ư ư ữ ừ ự ẻ

Tr thích nghe chuy n, đ c bi t là khi chuy n k v chính b n thânẻ ệ ặ ệ ệ ể ề ả các bé ho c ai đó mà chúng bi t. Tr có th hi u câu chuy n đ nặ ế ẻ ể ể ệ ơ gi n v m t ng i ho c con v t t ng t ng và sẽ th ng yêu c uả ề ộ ườ ặ ậ ưở ượ ườ ầ k đi k l i m t câu chuy n. Đi u này giúp tr phát tri n ngôn ng ,ể ể ạ ộ ệ ề ẻ ể ữ nh và k l i câu chuy n theo đúng trình t . Thêm vào các minh h aớ ể ạ ệ ự ọ và tham gia cùng b n trong vi c vẽ là cách vui nh n đ phát tri nạ ệ ộ ể ể kh năng sáng t o và các kỹ năng th c hành tay c a tr . ả ạ ự ủ ẻ

Cho tr nhi u c h i đ sáng t o - cho chúng không gianẻ ề ơ ộ ể ạ bên ngoài đ chúng có th trang trí m i ngày v i hoa, đáể ể ỗ ớ và các b c vẽ; cho tr các bình l cũ đ s n ho c báo cũ đứ ẻ ọ ể ơ ặ ể tr có th c t dán đ làm tranh c t dán. B o tr làm m tẻ ể ắ ể ắ ả ẻ ộ cái k t nh ng cái h p ho c làm phong bì đ đ ng th .ệ ừ ữ ộ ặ ể ự ư Qua vi c th c hi n nh ng đi u này, tr sẽ h c đ c vệ ự ệ ữ ề ẻ ọ ượ ề kích c , tr ng l ng, s l ng và đo l ng. Tr sẽ chu nỡ ọ ượ ố ượ ườ ẻ ẩ b cho tu i đ n tr ng vì các trò ch i c a chúng sẽ phát tri n kh năng phán đoán, t pị ổ ế ườ ơ ủ ể ả ậ trung và s d ng tay m t cách hi u qu . ử ụ ộ ệ ả

Tr sẽ khá đ c l p trong vi c t ph c v cu i giai đo n này. Chẻ ộ ậ ệ ự ụ ụ ở ố ạ ỉ cho chúng cách làm các vi c khó, vì tr có th xem và b t ch c,ệ ẻ ể ắ ướ nh ng cũng ph i nói t ng b c v i tr đ tr có th s d ng ngônư ả ừ ướ ớ ẻ ể ẻ ể ử ụ ng đ t h ng d n b n thân thông qua các chu i ho t đ ng.ữ ể ự ướ ẫ ả ỗ ạ ộ

59

4 đ n 6 tu iế ổT m quan tr ng c a đ tu i nàyầ ọ ủ ộ ổT 4 – 6 tu i, vi c tăng d n s ph i h p, thăng b ng, đi u khi n v n đ ng tinh cho phépừ ổ ệ ầ ự ố ợ ằ ề ể ậ ộ tr phát tri n kh năng đ c l p nhi u h n trong các ho t đ ng t ph c v bao g m vi cẻ ể ả ộ ậ ề ơ ạ ộ ự ụ ụ ồ ệ t m r a, m c qu n áo và c c t dây giày. ắ ử ặ ầ ả ộ

Tr tr nên thành th o h n khi vẽ, dùng kéo cát và thao tác v i nh ng d ng c đ n gi n.ẻ ở ạ ơ ớ ữ ụ ụ ơ ả Nh ng kỹ năng này đòi h i ph i dùng m t tay còn tay kia h tr . Khi qua đ c giai đo nữ ỏ ả ộ ỗ ợ ượ ạ này, tr băt đ u cho th y thiên h ng thích dùng tay này h n tay kia. ẻ ầ ấ ướ ơ

Tr cũng thích nh ng ho t đ ng có thách th c khi gi thăng b ng, ch ng h n nh nh y lòẻ ữ ạ ộ ứ ữ ằ ẳ ạ ư ả cò, nh y dây ho c nh y cao lên; tr có th ph i h p t t khi đi xe đ p, b t ném và đ pả ặ ả ẻ ể ố ợ ố ạ ắ ậ bóng b ng g y/chày. Tr thích ch i theo nhóm và chúng hi u đ c ph i tuân theo quyằ ậ ẻ ơ ể ượ ả đ nh và phát tri n ý th c v s công b ng trong khi ch i.ị ể ứ ề ự ằ ơ

Đây là giai đo n mà tr có th nói chuy n m tạ ẻ ể ệ ộ cách d dàng và nói không ng ng. Tr sẽễ ừ ẻ h c đ c các quy t c c a đàm tho i mang tính xã h i và nh ng th a thu n nh ng có thọ ượ ắ ủ ạ ộ ữ ỏ ậ ư ể ch th c hi n m t cách nh t quán vào cu i c a đ tu i này.ỉ ự ệ ộ ấ ố ủ ộ ổ

Tr b t đ u đ t câu h i cho ng i l n v nh ng quy t c hành vi ng x và th ng yêuẻ ắ ầ ặ ỏ ườ ớ ề ữ ắ ứ ử ườ c u ph i hi u đ c tr c khi vâng l i. đ tu i này, tr có kh năng phân tích và đápầ ả ể ượ ướ ờ Ở ộ ổ ẻ ả

ng v i nh ng tình hu ng xã h i. giai đo n đ u c a l a tu i, tr sẽ nhìn ng i l n đứ ớ ữ ố ộ Ở ạ ầ ủ ứ ổ ẻ ườ ớ ể đ c kh ng đ nh ho c đ c cho phép tr c khi hành đ ng, nh ng khi tr l n h n m tượ ẳ ị ặ ượ ướ ộ ư ẻ ớ ơ ộ chút, chúng có kh năng t quy t đ nh cho b n thân t t h n.ả ự ế ị ả ố ơ

Trong giai đo n tu i này, tr th c hi n vi c t ch , sáng t o và bi u l c m xúc t t h n.ạ ổ ẻ ự ệ ệ ự ủ ạ ể ộ ả ố ơ Nh ng c m xúc th ng mãnh li t trong giai đo n này, thông th ng nh t là s gi n d , sữ ả ườ ệ ạ ườ ấ ự ậ ữ ợ hãi và tò mò. S tò mò là công c quan tr ng đ hi u bi t và tr có kỹ năng ngôn ng đự ụ ọ ể ể ế ẻ ữ ể h i và làm rõ nh ng gì chúng quan sát đ c.ỏ ữ ượ

Tr thích nghe nh ng câu chuy n và thích k chuy n, tr t o ra nh ng y u t n u ng iẻ ữ ệ ể ệ ẻ ạ ữ ế ố ế ườ nghe ch p nh n. Tr thích t o ra nh ng c nh ph c t p có s d ng nh ng đ dùng hàngấ ậ ẻ ạ ữ ả ứ ạ ử ụ ữ ồ ngày và nh ng ho t đ ng nh ng tr ng thái khác nhau, mu n tr thành giáo viên, c nhữ ạ ộ ở ữ ạ ố ở ả sát, ba m hay bác sĩ. Nhân cách c a tr đ c th hi n rõ ràng trong s thích v i các lo iẹ ủ ẻ ượ ể ệ ở ớ ạ trò ch i khác nhau – tr thích ch i ghép hình, xem sách và tranh nh, tr thích ch i ngoàiơ ẻ ơ ả ẻ ơ sân, có nh ng tr l i dành nhi u gi đ ch i nh ng trò t ng t ng.ữ ẻ ạ ề ờ ể ơ ữ ưở ượ

T t c nh ng nhi m v trên đ u đ chu n b cho tr đ n tr ng và h c t p m t cáchấ ả ữ ệ ụ ề ể ẩ ị ẻ ế ườ ọ ậ ộ chính th c.ứ

60

Chu trình phát tri n quan tr ng: 4 – 6 tu iể ọ ổ

61

Vận động thôPhát triển khả năng thăng bằng và phối hợp tốt – trèo cây, nhảy dâyThích những trò nhảy lò cò, nhảy cao và chạy Bắt đầu chơi những trò theo nhóm có tổ chức với bạn cùng lứa

Vận động tinhTô màu bên trong đường viềnGài nút áo, xâu chuỗi hạtSao chép hình trừu tượng, phức tạp – học chữ cái

Giao tiếp và ngôn ngữKể lại một cây chuyện quen thuộc một cách rõ ràngNhớ và nói được những thông tin nhận dạng như: họ tên, địa chỉ, ngày sinhKhởi xướng và duy trì hội thoại luân phiên một cách phù hợp

Tình cảm xã hộiThể hiện nhiều trạng thái tình cảmCó nhóm bạn cùng lứa và thường có 1 bạn thân Hiểu và tuân theo những quy tắc xã hội trong bối cảnh ở trường, ở nhà, với khách và gia đình

Nhận thứcCó sự hiểu biết tốt về thời gian trong ngày và trong tuầnCó thể phân loại đồ vật theo những thông số khác nhau như kích cỡ, chức năng...Có khái niệm về chữ số và số lượng.

Tự phục vụGiúp làm những việc nhà đơn giảnTự làm những việc như mặc quần áo, tắm, đi vệ sinh Biết đề nghị giúp đỡ khi cần thiết

Deepa Bose

Nh ng đi m c n l u ý và Can thi p thông qua vui ch iữ ể ầ ư ệ ơ

CÁC KỸ NĂNG V N Đ NGẬ Ộ tu i này, h u h t nh ng s ch m tr trong kỹ năng v n đ ng r t d phát hi n. Xin hãyỞ ổ ầ ế ữ ự ậ ễ ậ ộ ấ ễ ệ

tham kh o ả NIMH Manual on Early Intervention Series 2: Gross and Fine Motor đ phátể hi n s ch m tr trong s phát tri n v n đ ng. Tuy nhiên ph i nh r ng m t đ a trệ ự ậ ễ ự ể ậ ộ ả ớ ằ ộ ứ ẻ năng đ ng có th đáp ng các m c v n đ ng ch y u nh ng l i ch a có kh năng ph iộ ể ứ ố ậ ộ ủ ế ư ạ ư ả ố h p. Tr có th g p khó khăn khi ném và ch p trái banh; đá và đ p banh b ng g y/chàyợ ẻ ể ặ ụ ậ ằ ậ ho c v a ch y v a nh y lò cò. Hãy xem thêm ặ ừ ạ ừ ả Developmental Milestones: Gross and Fine

Motor đ bi t nh ng h ng d n v s phát tri n các kỹ năng v n đ ng.ể ế ữ ướ ẫ ề ự ể ậ ộ

Các ho t đ ng đ c đ ngh ch ng h n nh s chuy n đ ng khéo léo qua m t mê cung cóạ ộ ượ ề ị ẳ ạ ư ự ể ộ ộ nh ng thay đ i v chi u cao và không gian (co ng i đ chui qua m t cái l , nh y quaữ ổ ề ề ườ ể ộ ỗ ả ho c bò d i m t cái gh , cái bàn và v.v...), đi u khi n đ c xe ô tô đ ch i ho c ch y xeặ ướ ộ ế ề ể ượ ồ ơ ặ ạ đ p trên con đ ng có ch ng ng i v t r i vòng l i. Ban đ u c n h tr tr b ng cách choạ ườ ướ ạ ậ ồ ạ ầ ầ ỗ ợ ẻ ằ tr đi theo b n qua mê cung, nói cho tr bi t nh ng d u m c th giác và b ng l i. Vui lòngẻ ạ ẻ ế ữ ấ ố ị ằ ờ tham kh o ả “The Normal Gait Cycle” đ có thêm ý t ng.ể ưở

N u tr th ng xuyên b v p té, va đ ng vào các đ v t và b s c b i t t c nh ng đi uế ẻ ườ ị ấ ụ ồ ậ ị ố ở ấ ả ữ ề trên thì hãy ki m tra các kỹ năng v n đ ng; cũng c n ki m tra n u tr b gi m th tr ngể ậ ộ ầ ể ế ẻ ị ả ị ườ d i. Hãy tìm nh ng d u hi u khác ch ng h n nh nghiêng đ u m t cách quá m c khiướ ữ ấ ệ ẳ ạ ư ầ ộ ứ ph i đ nh v nh ng đ v t g n chân. Nh ng tr r t năng đ ng ban ngày nh ng l i trả ị ị ữ ồ ậ ở ầ ữ ẻ ấ ộ ư ạ ở nên tr m tĩnh, dè d t ho c s hãi vào ban đêm có th có v n đ v th giác do nh h ngầ ặ ặ ợ ể ấ ề ề ị ả ưở t tình tr ng võng m c c a tr . Hãy quan tâm đ n vi c ki m tra lâm sàng cho tr , chú ýừ ạ ạ ủ ẻ ế ệ ể ẻ v n đ dinh d ng và có nh ng can thi p trong môi tr ng đ d ng và môi tr ngấ ề ưỡ ữ ệ ườ ể ưỡ ườ để h tr tr . Vui lòng tham kh o cu n ỗ ợ ẻ ả ố Helping Children who are blind, Chapters 10 & 11 đ cóể ý t ng khi d y v n đ ng và an toàn cho tr .ưở ạ ậ ộ ẻ

Tr th hi n s khó khăn kỹ năng V n Đ ng Tinh ch ng h n nh c m bút chì đúng cách,ẻ ể ệ ự ở ậ ộ ẳ ạ ư ầ tô màu đúng trong ph m vi dòng k , x p nhi u kh i vuông thành m t tòa tháp th ng, ho cạ ẻ ế ề ố ộ ẳ ặ thao tác v i các d ng c c n c đ chính xác cũng nh s c m nh, ví d v n cái tô vít. Hãyớ ụ ụ ầ ả ộ ư ứ ạ ụ ặ

62

Đây là giai đoạn trẻ sẵn sàng đến trường. Tất cả mọi trẻ nên được hoàn tất việc đánh giá ở tất cả mọi lĩnh vực, đặc biệt là thị giác, thính giác và vận động tinh, là một phần hoạt động đọc tại trường của trẻ. Việc chậm trễ ở một lĩnh vực có thể ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực của chức năng. Vì sự khiếm khuyết thường chỉ ở từng phần nên dễ bị bỏ qua trong quá trình đánh giá đơn giản..

chú ý khi tr vi t và vẽ mà dùng l c quá y u ho c quá m nh. Hãy đ a cho tr nh ng d ngẻ ế ự ế ặ ạ ư ẻ ữ ụ c đ n gi n đ tr thao tác nh bàn phím máy tính ho c đi n tho i quay s , lôi cu n trụ ơ ả ể ẻ ư ặ ệ ạ ố ố ẻ vào nh ng trò ch i nh xé dán t o thành b c tranh, m c qu n áo cho búp bê, vẽ tranhữ ơ ư ạ ứ ặ ầ b ng các ngón tay đ phát tri n các kỹ năng ph i h p v n đ ng tinh. T t c các ho t đ ngằ ể ể ố ợ ậ ộ ấ ả ạ ộ nh ch i v i cát, đ t sét, b t; gi t và v t qu n áo cho búp bê ho c nh ng mi ng đ u t oư ơ ớ ấ ộ ặ ắ ầ ặ ữ ế ề ạ s ph i h p và tăng s c m nh cho ngón tay và bàn tay. Hãy tham kh o cu n ự ố ợ ứ ạ ả ố Disabled Village Children pages 305 – 306 đ có thêm ý t ng.ể ưở

Hãy chú ý nh ng khó khăn trong vi c l p k ho ch v n đ ng, hành đ ng c n di n đ tữ ệ ậ ế ạ ậ ộ ộ ầ ễ ạ b ng l i, nh ng s v ng v , nh ng khó khăn trong vi c gi thăng b ng và s ph i h p đằ ờ ữ ự ụ ề ữ ệ ữ ằ ự ố ợ ể quy t đ nh chi n l c can thi p có th h u ích. Ti n s c a nh ng ch m tr trong cácế ị ế ượ ệ ể ữ ề ử ủ ữ ậ ễ m c phát tri n ho c thi u kinh nghi m đ u có th đ c h tr b ng cách tăng c h i chố ể ặ ế ệ ề ể ượ ỗ ợ ằ ơ ộ ủ đ ng gi i quy t v n đ thông qua vui ch i. Tr v n không ch c s d ng tay nào, khôngộ ả ế ấ ề ơ ẻ ẫ ắ ử ụ th c s h c đ c bên trái và bên ph i, ho c có khó khăn trong các ho t đ ng ph n chi uự ự ọ ượ ả ặ ạ ộ ả ế có th có ích t các ho t đ ng đ i x ng giao c t. M t s ho t đ ng bao g m n y bóngể ừ ạ ộ ố ứ ắ ộ ố ạ ộ ồ ả b ng m t tay và ch p bóng b ng tay kia, vẽ m t b c tranh trong không khí r i ng ng l i 8ằ ộ ụ ằ ộ ứ ồ ừ ạ giây, c m bút chì b ng c hai tay, vi t ngu ch ngo c và ch i trò bóng v i g y, c m g yầ ằ ả ế ệ ạ ơ ớ ậ ầ ậ b ng c hai tay. B n có th tham kh o ằ ả ạ ể ả Crossing Midline and Creative Movement đ có thêmể

ý t ngưở .

Nothing About Us Without Us (Innovative Technologies) c a David Werner cũng là m tủ ộ ngu n tham kh o r t t t cho các thi t b h tr và ng d ng c n thi t cho vi cồ ả ấ ố ế ị ỗ ợ ứ ụ ầ ế ệ ng i/đ ng.ồ ứ

 NGÔN NG , GIAO TI P VÀ TÌNH C M XÃ H IỮ Ế Ả Ộ  

đ tu i này, tr c n ph i nói rõ ràng, vi c phát âm không rõ ràng và nói không l u loátỞ ộ ổ ẻ ầ ả ệ ư có th là m t d u ch c a khi m thính ho cể ộ ấ ỉ ủ ế ặ v n đ vấ ề ề v n đ ng mi ng. Nh ng tr có ti nậ ộ ệ ữ ẻ ề s th ng xuyên nhi m trùng tai ho c tr khi m thính cũng th ng g p nh ng v n đử ườ ễ ặ ẻ ế ườ ặ ữ ấ ề này. Hãy đ m b o r ng tr đã đ c ki m tra lâm sàng. Tham kh o cu n ả ả ằ ẻ ượ ể ả ố Helping Children

who are Deaf, Chapter 5: What can your child hear? đ bi t nh ng đ ngh v đánh giá.ể ế ữ ề ị ề Nh ng tr không ữ ẻ nói đ c nh ng câu đúng ng pháp, câu không hoàn ch nh ho c nh ngượ ữ ữ ỉ ặ ữ tr ch nói nh ng câu có 2, 3 t cũng có th đang g p v n đ . Hãy tham kh o ẻ ỉ ữ ừ ể ặ ấ ề ả Normal

Development of Speech, Language and Communication đ xác đ nh đ c nh ng lĩnh v cể ị ượ ữ ự g p tr c tr c. Bi u đ ặ ụ ặ ể ồ Communication Decision Chart   sẽ giúp b n có nh ng ý t ng cạ ữ ưở ụ th đ h tr tr phát tri n ngôn ng và giao ti p.ể ể ỗ ợ ẻ ể ữ ế

N u tr không nói ho c có nh ng ch m tr đáng k v l i nói vì b t c lí do gì, xin vuiế ẻ ặ ữ ậ ễ ể ề ờ ấ ứ lòng quan tâm đ n vi c dùng ph ng pháp thay th trong giao ti p, ch ng h n nh hế ệ ươ ế ế ẳ ạ ư ệ th ng nh ng ký hi u hay nhố ữ ệ ng b c tranh. ữ ứ Tham kh o cu n ả ố Helping Children who are Deaf , Chapter 4: Basic Communication Skills and Chapter 8: Learning to use a sign language and Augmentative and Alternative Communication. Cũng nên tìm đ cọ Curriculum and Teaching

DSE (ASD) Manual, pg. 96 – 98, Developing Communication Skills and Training in

Communication Skills from NIMH.

63

Nh ng tr không th liên k t th t c a nh ng s ki n ho c không th theo k p m tữ ẻ ể ế ứ ự ủ ữ ự ệ ặ ể ị ộ h ng d n có 3 b c có th có v n đ v i vi c hi u ngôn ng ho c có v n đ v trí nh .ướ ẫ ướ ể ấ ề ớ ệ ể ữ ặ ấ ề ề ớ Nh ng v n đ đó có th làm h n ch ngôn ng ho c kh năng trí tu . Hãy tham kh oữ ấ ề ể ạ ế ữ ặ ả ệ ả cu n ố Giúp đ tr em đi cỡ ẻ ế , Chapter 3: Guidelines for Teaching Language đ có thêm ýể

t ngưở .

M t s tr th ng l p l i nh ng gì ng i khác nói h n là t nói ra nh ng gì chúng đangộ ố ẻ ườ ặ ạ ữ ườ ơ ự ữ suy nghĩ ho c tr l i nh ng câu h i. Nh ng đi u này th ng đ c nhìn nh n khi trặ ả ờ ữ ỏ ữ ề ườ ượ ậ ẻ không hi u câu h i, không có nh ng kỹ năng ngôn ng ho c không có đ v n t đ tr l i.ể ỏ ữ ữ ặ ủ ố ừ ể ả ờ M t s tr l p l i vài t ho c nhóm t , đ n gi n ch đ th a mãn chính b n thân chúngộ ố ẻ ặ ạ ừ ặ ừ ơ ả ỉ ể ỏ ả (t kích thích) h n là chúng truy n đ t ý nghĩa. Hãy tham kh o ự ơ ể ạ ả “Communication

Assessment” đ t o s kh i đ u trong vi c hi u v nh ng nhu c u c a tr ho c b n cóể ạ ự ở ầ ệ ể ề ữ ầ ủ ẻ ặ ạ th tham kh o “Autism Information and Resource Centre” on the National Trust websiteể ả

http://autismresourcecenter.in/Default.aspx# đ có thêm ngu n thông tin và ý t ngể ồ ưở . Cũng tham kh o thêmả  CommDeall Intervention Manuals for Toddlers and Preschoolers, AYJNIHH Speech and Language Stimulation and NIMH Manual on Early

Intervention Series 3 (Speech, language and communication) đ có thêm nh ng đ xu tể ữ ề ấ cho ho t đ ng. Vui lòng liên h v i Chuyên gia tr li u Ngôn ng và L i nói khi c n.ạ ộ ệ ớ ị ệ ữ ờ ầ

Nh ng tr không h c đ c nh ng quy t c v h i tho i mang tính xã h i ho c không thữ ẻ ọ ượ ữ ắ ề ộ ạ ộ ặ ể có nh ng cu c đàm tho i hai chi u thích h p có th đ n gi n là không có đ nh ng khámữ ộ ạ ề ợ ể ơ ả ủ ữ phá ban đ u thích h p và sẽ đ c l i t nh ng tr i nghi m ngôn ng phong phú. Cũng cóầ ợ ượ ợ ừ ữ ả ệ ữ th do tr không đ c phát tri n v n t t ng x ng và tr sẽ đ c l i t nh ng ho tể ẻ ượ ể ố ừ ươ ứ ẻ ượ ợ ừ ữ ạ đ ng kích thích ngôn ng , hãy vui lòng tham kh o ộ ữ ả AYJNIHH Speech and Language

Stimulation.

Ngoài ra, m t s tr ch có m t chút mong mu n giao ti p thì chúng th ng thích m tộ ố ẻ ỉ ộ ố ế ườ ở ộ mình h n và có r t ít m i quan h v i b n bè và ng i l n. Chúng g p nhi u r c r i trongơ ấ ố ệ ớ ạ ườ ớ ặ ề ắ ố vi c hi u các tình hu ng mang tính xã h i và g p khó khăn khi duy trì ho c th c hi n vi cệ ể ố ộ ặ ặ ự ệ ệ giao ti p b ng m t khi trò chuy n. Chúng th ng không đ ý đ n tr khác, ch quan tâmế ằ ắ ệ ườ ể ế ẻ ỉ m t chút đ n nh ng trò ch i vui v và không tham gia t ng tác v i các trò ch i. Vui lòngộ ế ữ ơ ẻ ươ ớ ơ tham kh o cu n ả ố Sensory Processing Checklist và g i thêm nh ng b n l ng giá khi c n.ử ữ ả ượ ầ Cũng nên tham kh o ả Communication Assessment   đ hi u thêm v kh năng và nhu c uể ể ề ả ầ c a tr , tham kh o ủ ẻ ả CommDeall Intervention Manuals đ bi t v tr m m non và tr m uể ế ề ẻ ầ ẻ ẫ giáo đ có thêm m t s ý t ng cho các ho t đ ng.ể ộ ố ưở ạ ộ

NH NG KỸ NĂNG T PH C VỮ Ự Ụ ỤN u tr v n ch a t chăm sóc b n thân thì b n đ ng giúp tr làm nh ng vi c đ n gi n l tế ẻ ẫ ư ự ả ạ ừ ẻ ữ ệ ơ ả ặ v t trong nhà, hãy ki m tra nh ng m c phát tri n b ch m tr . Lý do c a vi c ch m tr cóặ ể ữ ố ể ị ậ ễ ủ ệ ậ ễ th là do thi u c h i đ tr t làm m i th cho b n thân, thi u s h ng d n, thi u khể ế ơ ộ ể ẻ ự ọ ứ ả ế ự ướ ẫ ế ả năng theo đ c nh ng h ng d n, nhìn kém ho c g p nh ng v n đ giác quan khác. Hãyượ ữ ướ ẫ ặ ặ ữ ấ ề đ c cu n ọ ố Disabled Village Children, Section D: Helping Children Develop and Become More

Self-Reliant sẽ th y r t nhi u đ xu t cho t ng lĩnh v c thu c kỹ năng t ph c v . Cũngấ ấ ề ề ấ ừ ự ộ ự ụ ụ c n đ c thêm cu nầ ọ ố The NIMH skills training series and CommDeall Intervention

64

Manuals đ có đ c nh ng đ ngh cho vi c h ng d n tr u nhi và tr tr c tu i đ nể ượ ữ ề ị ệ ướ ẫ ẻ ấ ẻ ướ ổ ế tr ng.ườ

PHÁT TRI N NH N TH CỂ Ậ ỨTr nên đ c h c các khái ni m v th i gian và đ c liên quan đ n các câu chuy n, các sẻ ượ ọ ệ ề ờ ượ ế ệ ự ki n đã x y ra v i tr theo m t cách có c u trúc. Tr cũng nên bi t gi i quy t các v n đệ ả ớ ẻ ộ ấ ẻ ế ả ế ấ ề đ n gi n bao g m s l ng, lý do và trình t mang tính logic, nh ng s ch m tr trongơ ả ồ ố ượ ự ữ ự ậ ễ nh ng lĩnh v c này sẽ d n đ n vi c có r t ít kinh nghi m ho c g p ph i nh ng v n đ l nữ ự ẫ ế ệ ấ ệ ặ ặ ả ữ ấ ề ớ h n trong vi c lĩnh h i ki n th c và l p lu n. Nh ng tr này h c nh ng khái ni m và kỹơ ệ ộ ế ứ ậ ậ ữ ẻ ọ ữ ệ năng m t cách hi u qu nh t thông qua nh ng ho t đ ng th ng l hàng ngày.Tuy v y,ộ ệ ả ấ ữ ạ ộ ườ ệ ậ hãy đ m b o r ng tr đ c lôi cu n vào nh ng ho t đ ng đi n hình bao g m vi c giáoả ả ằ ẻ ượ ố ữ ạ ộ ể ồ ệ d c v i nhóm b n cùng l a v i tr và tăng c ng thêm nh ng tr i nghi m c a tr v i sụ ớ ạ ứ ớ ẻ ườ ữ ả ệ ủ ẻ ớ ự ti p c n đa giác quan trong h c t p. Tham kh o ế ậ ọ ậ ả NIMH Manual on Early Intervention Series

1(Cognition, Audition and Fine Motor), and to Disabled Village Children page 316.

Tr đ tu i này cũng có th nh n ra đ c nh ng s khác nhau trong vi c đ nh h ngẻ ở ộ ổ ể ậ ượ ữ ự ệ ị ướ ch ng h n nh m t con cá đ i di n v i h ng c a m t dãy cá. Tr có th sao chép đ cẳ ạ ư ộ ố ệ ớ ướ ủ ộ ẻ ể ượ nh ng hình m u đ n gi n k c trình t các màu s c ho c hình d ng. B n có th ki m traữ ẫ ơ ả ể ả ự ắ ặ ạ ạ ể ể thêm b ng cách cho tr sao chép nh ng hình d ng ho c ch cái, th m chí c khi tr khôngằ ẻ ữ ạ ặ ữ ậ ả ẻ bi t cách vi t và vi t ng c và nh ng v n đ khác nh dùng thu n m t tay. Các tr c tr cế ế ế ượ ữ ấ ề ư ậ ộ ụ ặ g p ph i trong nh ng ho t đ ng này có th là d u ch cho th y tr có v n đ v nh nặ ả ữ ạ ộ ể ấ ỉ ấ ẻ ấ ề ề ậ th c th giác ho c nh ng khi m khuy t c th trong quá trình x lý th giác. Hãy thamứ ị ặ ữ ế ế ụ ể ử ị kh o ả Grade Level Assessment Device (GLAD) for Children with Learning Problems in

Schools.

Hãy chú ý xem tr có g p khó khăn trong vi c duy trì s chú ý khi th c hi n nhi m vẻ ặ ệ ự ự ệ ệ ụ trong kho ng h n 5 phút hay không, ho c cho th y r t c n ho t đ ng th ch t và diả ơ ặ ấ ấ ầ ạ ộ ể ấ chuy n m c đ r t cao hay không, xin hãy tham kh o thêm v đánh giá xem tr có v nể ở ứ ộ ấ ả ề ẻ ấ đ v tăng đ ng gi m t p trung hay không.ề ề ộ ả ậ

 

65

Recommended Resources

Unless otherwise mentioned, this section connects you to resources available online. It is not an exhaustive list, but rather adequate to help get started.

Early Intervention across disabilities & skill areas

Disabled Village Children: A guide for community health workers, rehabilitation workers, and families. David Werner. Hesperian Health Guides, Berkeley, CAhttp://hesperian.org/books-and-resources/

NIMH has publications relevant to early intervention providing both activities as well as information. Many can be downloaded or ordered by visiting their website http://www.nimhindia.org/list.htm

Zero to Three: an online resource with information & activities http://www.zerotothree.org/child-development

Cerebral Palsy

Promoting the Development of Young Children with Cerebral Palsy: A guide for Mid-level Rehabilitation workers. World Health Organization, Geneva, 1993 [order through the WHO website]

Nothing about us without us. David Werner http://www.dinf.ne.jp/doc/english/global/david/dwe001/dwe00101.htm

Vision Impairment, Deafblindness and Multiple Sensory Impairment

Helping Children who are Blind. Family and community support for children with vision problems. Sandy Niemann & Namita Jacob. Hesperian Health Guides, Berkeley, CA.http://hesperian.org/books-and-resources/

Perkins is one of the best resources for information, ideas and self-education in the field of vision impairment and additional disabilities. You can find a range of resources at: www.perkinselearning.org. You could also use Perkins Scout to locate articles on topics for instance: http://www.perkins.org/resources/scout/early-childhood/

The California Deafblind Services offer information in simply written well organized fact sheets and articles. Some have been downloaded for you in the Resources section but you can find more at : http://www.cadbs.org/fact-sheets/ orhttp://www.cadbs.org/articles-by-subject/

The Oregon Deafblind program is another source that links you to numerous other resources as wellhttp://www.oregondb.org/overviewresources.html

Deafness, Language and Communication impairment

Helping Children who are Deaf. Family and Community support for children with hearing problems. Sandy Niemann, Devorah Greenstein, and Darlena David. Hesperian Health Guides, Berkeley, CA http://hesperian.org/books-and-resources/

Autism

Autism Information and Resource Centre: http://autismresourcecenter.in/Default.aspx

66