revista ihitza 33

otoño 2010 udazkena

BIDEZKOBIDEZKOBIDEZKOBIDEZKOMERKATARITZAMERKATARITZAMERKATARITZAMERKATARITZA

Eskolako A enda 21 zabaltzen Impulsando la A enda 21 escolar 33

En momentos difíciles para la economía, a menudo buscamos diferentes modos de reducir nuestro

propio consumo, muchas veces desmedido, a través de iniciativas que no ofrecen ninguna salida. En este número proponemos una alternativa que, a través de la responsabilidad en el proceso de compra, no sólo genera un beneficio personal y económico al consumidor sino que pretende conseguir importantes logros en favor de la justicia social y medioambiental.El Comercio Justo, cada día más presente en nuestras calles, ofrece a personas a título individual, centros educativos, empresas, instituciones o colectivos un nuevo modelo comercial basado en el respeto a los derechos humanos, al medio ambiente y a una relación que prime la equidad entre los diversos pueblos.En estos momentos, como habitantes del planeta, todos y todas deberíamos reflexionar sobre nuestros propios hábitos de consumo y tratar de hacer un pequeño esfuerzo por mejorar en este sentido. Por insignificantes que parezcan estas aportaciones, todas juntas suponen un paso importante hacia la consecución de un mundo más humano, justo y sostenible.

Ekonomiaren aldetik garai zailak datozenean, gure kontsumoa murrizteko bideak bilatzen ditugu

askotan, batzuetan neurriz gainekoa izaten baita. Horretarako erabilitako bitartekoek, ordea, ez dute benetako konponbiderik eskaintzen. Zenbaki honetan beste aukera bat proposatzen dizuegu. Izan ere, aukera horri esker, eta erosketa-prozesuko erantzukizunaren bidez, kontsumitzaileak etekin pertsonala eta ekonomikoa lortuko ditu, eta gizarte- eta ingurumen-justiziaren arloan lorpen handiak erdietsiko dira.Bidezko Merkataritza gero eta hedatuago dago gure kaleetan. Gizaki, ikastetxe, enpresa, erakunde edo taldeei bestelako eredu komertziala eskaintzen die, giza eskubide eta ingurumenarekiko errespetuan eta herrien arteko berdintasunean oinarrituta.Gaur egun, planetako biztanleak garen aldetik, geure kontsumo-ohiturei buruz gogoeta egin behar genuke guztiok, eta ildo horretan hobetzen saiatu. Ekarpen horiek hutsalak ematen badute ere, urrats garrantzitsuak dira mundu gizatiarragoa, bidezkoagoa eta jasangarriagoa eraikitzeko bidean.

Isabel CelaáHezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburua

Consejera de Educación, Universidades e Investigación

Pilar UnzaluIngurumen, Lurralde Plangintza, Nekazaritza eta Arrantza sailburua

Consejera de Medio Ambiente, Planificación Territorial, Agricultura y Pesca

HARPIDETZA / SUSCRIPCIÓN

Izen-deiturak edo egoitza / Nombre y apellidos o razón social

Helbidea / Dirección

Posta Kodea / Código postal Herria / Localidad

Herrialdea / Territorio I.F.Z. / N.I.F.

Telefonoa / Teléfono Faxa / Fax

Posta-e / Correo-e

Zenbaki honetatik aurrera / Desde el número

Hiru aleko harpidetza / Suscripción por tres números: 5,4 €

HARPIDETZA: Formularioa bete eta bidali, banku bidezko transferentziaren egiaztagiriarekin batera, Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusira (Donostia-San Sebastian, 1. zk., 01010 Vitoria-Gasteiz).Banku bidezko transferentzia ondoko kontu-zenbakira: 2097 0178 11 0010963058 (Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusia). Adierazi behar duzue nork sartzen duen dirua.

SUSCRIPCIÓN: Rellenar el formulario y enviarlo, junto al comprobante de la transferencia bancaria al Servi-cio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco, Donostia-San Sebastian, 1. 01010 Vitoria-GasteizTransferencia bancaria al número de cuenta: 2097 0178 11 0010963058 (Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco). Indicar quién hace el ingreso.

Argitalpen Kontseilua/ Consejo Editorial: eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Hezkuntzako Zerbitzua / Servicio de Formación Ambiental del Gobierno Vasco

Erredakzioa / Redacción: Aspic eta Diseinua, maketazioa eta marrazkiak / Diseño, maquetación e ilustración: Bell ComunicaciónArgitaratzailea / Edita: Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusia / Servicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoInprimaketa / Impresión: Gráficas Santa María, S.A.ISSN: 1135-6391L.G. / D.L.: VI 825-1992

IHITZAK ingurumen hezkuntzari buruzko eztabaidarako topagune bihurtzea du helburu. Hortaz, aldizkaria ez da bertan sinaturik agertzen diren artikuluen erantzule.IHITZA pretende ser un foro de debate sobre educación ambiental y no se hace responsable de las opiniones expresadas en los artículos firmados.

Kontsumitu osteko paper birziklatua %100ean. / Papel reciclado postconsumo 100%

4015 Posta-kutxatila - 48080 Bilbaowww.euskadi.net/ihitzaposta-e: [email protected]

28

Andri W. Stahel

4

9

Gaia zabaltzen

24 BIZKOR IBILI GERO

28

6

25

Eta Gurasoek zer?

Jakinaren Gainean

26KlasetiK AT

29Baliabideak Eskura

Be9iratokia

14 EKIN ETA EKIN

14.

16.

18.

20.

22.

'Hirukiek gol bat sartu dute'HHko 2. zikloa eta LHko (1. zikloa) ikasleentzako ariketa.

KukurutxoakLHko ikasleentzako ariketa

Alda ditzagun arauakDBHko ikasleentzat

Bidezkoak zapore hobea duBatxilergoko eta Lanbide Heziketako ikasleentzat

Denda hau… bidezkoa da?Denon Artean

Erakusketa eta azoka txiki

Kontsumo arduratsuko taldeak

Eta Gurasoek zer?Eta Gurasoek zer?

• CONFINT-2010• Natdarren lurraldea• Kontsumoa eskoletan• Osasuna jantokian• Erosketa berdea

Zenbat Buru Hainbat Aburu• Amurrioko bi ikastetxeek

ingurumen konferentzia egin dugu elkarrekin. Gomendagarria!

• Oinezkoen trena• Biografiak

Fair TradeAndri W. Stahel

• XL TOWN• Sukaldaritza naturala zure

mahaian• Filmak

- Urre beltza- Munduan une oro

• ‘Es posible’• Baserri Bizia

• Koopera Merkatua• Ikasmaterialak: - Café-Café- BILDUMA. ‘Una mirada al mundo’• Liburuak: - Comercio justo, consumo responsable- Café Amargo. Por un Comercio Norte-Sur más justo.• Erakusketa:- La ruta del Comercio Justo• Webguneak: - www.consumoresponsable.info- www.kidenda.orgwww.emaus.com- www.sellocomerciojusto.org• Bideoa: - El comercio justo en seis pasos

Kontsumismoa gizartean

10 GUZTIOK ELKARLANEAN

EKONOMIA ETA ELKARTASUNABiak batera gizakien zerbitzuan

BESTE ESPERIENTZIA BATZUK

BIDEZKOMERKATARITZA

9BIDEZKOMERKATARITZA

Mercadeco proiektuaren koordinatzailea

Eduardo Galaz García

4 Gaia zabaltzen

Kontsumismoa gizarteanGaur egun, ikuspegi utopiko bat saltzen digu telebistak, multinazionalek zeharo kontrolatzen dute merkatua, eta gero eta harreman estuagoa dago kontsumo-ohiturak eta modak sortzen eta zabaltzen dituzten zentroekin. Arrazoi horiengatik, ohiko bihurtu da “erabili eta bota” ohitura, edo behar ez diren gauzak erostea. Nortasun sozial baten bila jotzen dugu kontsumora, edo baita geure frustrazioak konpentsatzeko ere. Mundu globalizatu honetan, maiz ahanzten da gauza bat: produktu bakoitzaren atzean langile bat dago, eta horrek bizitza duin bat bilatzen du

beretzat eta ingurukoentzat, bere lanaren bitartez. Jakinik planetako baliabideak mugatuak direla, hausnartu egin behar dugu, eta geure ohiturak aldatu behar ditugu; kontsumo arduratsuagoa aukeratu behar dugu, eta kontsumo horrek biak eduki behar ditu kontuan: prezioa, eta ingurumenean eta gizartean duen eragina.

Mercadeco proiektuaren koordinatzailea Eduardo

Galaz García

Irizpideak • Talde ekoizleak elkarte, sozietate edo mikroenpresa moduan daude erregistratuta, bilatzen dituzten helburuen edo egiten dituzten jardueren arabera.

• Iparraldeko Bidezko Merkataritzako erakundeak Hegoaldeko herrietako erakundeekin aritzen dira lanean. Honako ezaugarri hauek dituzte Hegoaldeko erakundeek:

- estutasun bereziak dituzte, beren pobreziagatik, praktika diskriminatzaileak jasaten dituztelako

Merkataritza zuzentasun-tresnatzatBidezko Merkataritza bestelako

formula bat da, eta merkataritza-

kanal bidezkoago batzuk sortu

nahi ditu. Hor, aldeen harremanak

garapen jasangarri eta iraunkor

bat bilatzen du, bai ekonomikoki,

bai sozialki, bai ingurumen

mailan, eta herrien idiosinkrasia

eta oinarrizko giza eskubideak

errespetatzen ditu.

edo merkataritza-mugak ezarri dizkietelako.

- langileen parte-hartzearekin eta beharrekin konprometituta daude, eta bereziki emakumeei edota diskriminazioa, esplotazioa eta beste egoera bidegabe batzuk jasaten dituzten taldeei laguntzen diete.

• Talde ekoizleek ez dute esportazioaren mendean bakarrik egon behar, eta ekonomia soziala sortzen eta sustatzen saiatu behar dute.

• Talde ekoizleen barne-antolaketak parte-hartzailea eta demokratikoa izan behar du;

5Gaia zabaltzen

ordezkari ez diren antolaketa-formak, kargu estatikoak eta taldearen helburuak lortzen uzten ez duten egoerak saihestu behar dira.

• Langileen lan-baldintzek duinak izan behar dute, eta ez diote kalterik egin behar osasunari.

• Soldatak duinak izango dira, eta bat etorriko dira eskualdeko egoera sozioekonomikoarekin, eta ezin da

onartu sexuen arteko diskriminaziorik.

• Talde ekoizleak honako datu hauek eskaini behar ditu, erosleak eskatzen badizkio: kide ekoizleei buruzko xehetasunak, eta erkidegoetako bizi-baldintzak hobetzeko abiatu dituen programen edo proiektuen informazioa.

• Ekoizpen-prozesuan, eskualdeko baliabideak eta ingurumenari kalterik

egiten ez dioten teknologia bigunak erabiliko dira batez ere. Nekazaritza-ekoizpenari dagokionez, nekazaritza ekologikotik datozen produktuak sustatuko dira.

(Iturria: bidezko merkataritzako estatu-koordinakundea)

Informazio zehatza dugu ekoizle txikien erakundeez, eta berme osoa, produktua baldintza duinetan ekoitzi dela.

Prezio bat hitzartzen da erakundeekin kafearentzat. Prezioak ekoizpen-kostuak estaltzen ditu, eta erkidegoen garapenean inbertitzen uzten du.

Sostengua ematen zaie kafe-ekoizleei, haien erakundeen egiturak indartzeko. Epe luzerako harremanak laguntzen dira.

Kendu egiten dira behar ez diren bitartekariak, eta merkataritza-harreman zuzenagoak ezartzen, erakunde ekoizleekin.

Ingurumena errespetatzen duten kafeak ekoizten dira, gehienetan sail txiki oihantsuetan.

Ekoizpenaren dibertsifikazioa bultzatzen da, familien jatekoa bermatzeko eta bertako merkatuetan sal dezaten.

Merkataritza-harreman solidario, bidezko, parte-hartzaile eta arduratsu bat da hori, eta ahulenei ematen die lehentasuna.

Ez dugu aski informaziorik kafearen jatorriaz, ez eta inongo bermerik haren ekoizpen-baldintzez.

Prezioa New Yorkeko edo Londreseko burtsetan erabakitzen da, eta, maiz, ez ditu familia ekoizleen oinarrizko beharrak asetzen.

Merkataritza-harremanak ezegonkorrak dira maiz, eta segurtasunik eza sortzen dute ekoizleengan.

Ez da zuzeneko harremanik kafe-ekoizleekin, eta bitartekari batzuek milioikako irabaziak eskuratzen dituzte.

Maiz, sail handietan hazten da kafea, eta ohikoa da pestizidak eta gai kimikoak erabiltzea.

Kafe-ekoizle taldeak kafearen salmentaren mendekoegi dira, eta kalte handia jasaten dute prezioak jaistean.

Merkataritza-harreman eredu horrek aberatsenen interesei egiten die mesede maiz, pobreen interesen kalterako.

BIDEZKOMERKATARITZAKO KAFEAOHIKO KAFEA

Iturria: Setem

Bidezko merkataritzako 100 erakundek baino gehiagok eta Europako gutxienez 20 herritako merkataritza-sozietateek erosten diete zuzenean ekoizleei. Gainera, 3.000 saltoki solidario dira, 200 milioi euroko salmentekin, beste saltoki batzuk eta elizako milaka talde solidario eta komunitario kontatu gabe.

Egungo egoera

20002001

20022003

20042005

6964

7220

8975

1066211669

14984

Salmenten kontzentrazioa• ESKUALDEKA: Kataluniak, Madrilek, Andaluziak, Galiziak eta Euskadik salmenta guztien ia % 75 osatzen dute.• MERKATZARITZA FORMATUA: Salmenten % 70 txikizkako merkataritzaren bitartez egiten da. % 15, supermerkatuetan.

Ohiko merkatuan sartzea:Gaur egun, ohiko enpresa ere bidezko merkataritzak eskaintzen dituen kalitatearen eta gardentasunaren alde da. Goranzko merkatua da hori,

eta kontsumitzaileak eskatutako informazioaren eskaera gero eta handiagoan du jatorria. Beste gauza bat ere nabarmendu behar da: erakunde publiko batzuek ere bidezko merkataritza aukeratzen dute, urtez urte, erosketa publikoak egiteko. Aurten bertan, hainbat hitzarmen sinatu dira udal askorekin (Bilbao, Donostia-San Sebastián eta Vitoria-Gasteiz dira tartean) erosketa publikoaren halako bat etikoa izan dadin. Hori beste erronka bat da bidezko merkataritzarentzat.

20002005

Erdi

a ka

fea

da! 4

,2 m

ilioi

€

elikadura beste batzuk

eskulanak

(iturria: ekonomia solidarioari buruzko lehen euskal batzarra, 2008 martxoa)

Estatu mailako salmenta totalak2000-2005an (milioi €)

6 Jakinaren Gainean

CONFINT-2010Brasilgo Ingurumen eta Hezkuntza Ministerioek herrialde guztiei gonbidapen bat luzatu zien Nazioarteko Haur-Gazteen Konferentzia Brasil 2010: “Vamos cuidar do planeta”, topaketan ekainaren 5etik 10era Brasilian parte hartzeko. Han elkartu ziren 600 gazte, 12 eta 15 urte tartekoak eta 60 herrialdeetakoak, mundu-mailako giza eta ingurumen arazoetaz eztabaidatzeko, klima aldaketan oinarrituta eta konpromisoak bereganatzeko. Konferentzia hau Nazio Batuetako Jasangarritasunerako Hezkuntzako Hamarkadan txertatu zen.Euskal Autonomia Erkidegoan IRAES 21 sarea osatzen duten Ikastetxe Jasangarriek erronka hau hartu zuten bere gain eta, apirilean ikastetxe haueko 12 ikastetxe eta 1.200 ikasle.2010ko apirilaren 20an ikastetxe hauek elkartu ziren Busturiako Euskadiko Biodibertsitate Zentroan “Euskadiko Ikastetxe Jasangarrietako Gazteen I. Konferentzia Zain dezagun planeta” ospatzeko. Hortik “Euskadiko Gazteen Arduren Gutuna: Planeta zaindu dezagun” jardunaldi batean idatzi eta gero, beste erkidegoetako ikastetxekin batera Espainako Gutuna atera zuten. Prozesu hau ixteko, Vitoria-Gasteizko Jesus Obrero Institutuko bi ikasle Brasiliako topaketan parte hartu zuten Euskadiko ikasle guztien izenean.

‘Natdarren lurraldea’

DVD-ari esker, Nats izeneko

txotxongilo txiki eta atseginekin batera hainbat

istorio ezberdinetan murgiltzeko aukera izango duzue. Lehen Hezkuntzako haurrei zuzendurikoa, hiru istorio ezberdin aurkezten ditu hamabost minututan. Kapitulu bakoitzean gai ezberdinak lantzen dira: herrialde aberastuen kontsumismoak herrialde txirotuetan sortarazten dituen arazoak, oinarrizko baliabideen garrantzia izaki bizidun guztion biziraupenerako edo laborari txikien garrantzia denon elikaduran.

NatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenNatdarrenlurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldealurraldea

Kontsumoa eskoletan

Programa ibiltari hau Eusko Jaurlaritzako Osasun eta Kontsumo Sailaren ekimena da. Kontsumo arduratsua sustatu nahi du ikastetxeetan, bertan dauden taldeen bitartez. Programak honako proposamen hauek ditu, besteak beste: 32 tailer desberdin, ordu eta erdikoak, Lehen Hezkuntzako ikasleentzat eta Bigarren Hezkuntzako lehen ziklokoentzat, eta orientazio pedagogikoko zerbitzu bat, kontsumorako, bereziki irakasleentzat asmatua. Gainera, elikadurarekin, publizitatearekin edo teknologiekin lotutako hitzaldiak eta tailer praktikoak eskaintzen dizkiete gurasoei. www.kontsumo.net-en edo 945 01 99 88 telefono-zenbakian

Jakinaren Gainean

ikasle guztien izenean.

http://vamoscuidardoplaneta.net

Brasilia, 2010eko ekainaren 5a

www.veterinariossinfronteras.org

Gaia zabaltzen 7Jakinaren Gainean

Osasuna jantokian

Aurreko ekainean, honako mintegi hau egin zen Azkoitian (Gipuzkoa): ‘Jangela kolektiboak: lehentasunezko aukera merkaturatze-bide laburretan’. Bertan, baserriko eta denboraldiko produktuak jantokietan sartzen saiatzean sortzen diren zalantza eta arazo batzuk argitu nahi izan ziren.

Zentzu horretan mintzatu da, halaber, Ikasleen Gurasoen Elkarteen Espainiako Konfederakundea (CEAPA). Izan ere, kezka handia dago: ez da ikerketarik egiten, janari transgenikoek edo genetikoki eraldatuek osasunean (batez ere haurrenean) duten eragina jakiteko. Horregatik, CEAPA-k eskatu zien publikoki zegozkion erakundeei bazter zitzatela produktu horiek ikastetxeetatik.

Jakinaren Gainean

Osasuna jantokian

Aurreko ekainean, honako mintegi hau egin zen Azkoitian (Gipuzkoa): ‘Jangela kolektiboak: lehentasunezko aukera merkaturatze-bide laburretan’. Bertan, baserriko eta denboraldiko produktuak jantokietan sartzen saiatzean sortzen diren zalantza eta arazo batzuk argitu nahi izan ziren.

Zentzu horretan mintzatu da, halaber, Ikasleen Gurasoen Elkarteen Espainiako Konfederakundea (CEAPA). Izan ere, kezka handia dago: ez da ikerketarik egiten, janari transgenikoek edo genetikoki

Kontsumo eredu hori gero eta hedatuago dago, batez ere administrazio publikoei dagokienean. Erosketaren alderdi ekonomikoak kontuan hartzeaz gain, alderdiok beren bizi osoan ingurumenean duten eragina ere kontuan hartzen dute. Erosketa berdeak materialen ingurumen-portaera eta haien fabrikazioa hartzen ditu kontuan; gainera, kontratuak gauzatzeko era eta hornitzaileen nahiz fabrikatzaileen ingurumen-portaera aztertzen ditu. Gaur egun, eredu horren bolumen ekonomikoa Euskal Autonomia Erkidegoko BPGaren % 14 da gutxi gorabehera. Gainera, ingurumenaren aldetik hobeak diren produktu- eta zerbitzu-merkatuak sustatzen eta

garatzen laguntzen du. Horregatik, Europako Batzordeak aitortu du balio handiko tresna dela, ez bakarrik ingurumen mailan, baizik eta baita enpresa-lehiakortasunaren aldetik ere. Informazio gehiago: www.ihobe.netedo 94 423 07 43 telefono-zenbakian

EROSKETA BERDEA

www.ceapa.eswww.ehne.org

transgenikoek edo genetikoki eraldatuek osasunean (batez ere haurrenean) duten eragina jakiteko. Horregatik, CEAPA-k eskatu zien publikoki zegozkion erakundeei bazter zitzatela produktu horiek ikastetxeetatik.

transgenikoek edo genetikoki eraldatuek osasunean (batez ere haurrenean) duten eragina jakiteko. Horregatik, CEAPA-k eskatu zien publikoki zegozkion erakundeei

www.ceapa.eswww.ehne.orgwww.ehne.orgwww.ceapa.eswww.ehne.orgwww.ceapa.es

publikoki zegozkion erakundeei bazter zitzatela produktu horiek ikastetxeetatik.

transgenikoek edo genetikoki eraldatuek osasunean (batez ere haurrenean) duten eragina jakiteko. Horregatik, CEAPA-k eskatu zien publikoki zegozkion erakundeei

www.ceapa.eswww.ehne.orgwww.ehne.orgwww.ceapa.eswww.ehne.orgwww.ceapa.es

8 Jakinaren GaineanZenbat buru hainbat aburu

Toki arazoak direla eta, Ihitzak beretzat gordetzen du jasotzen dituen gutunak osorik ez argitaratzeko eskubidea

Ihitza se reserva, por motivos de espacio, el derecho de no publicar íntegramente las cartas que se reciban

Amurrioko bi ikastetxeek ingurumen konferentzia egin dugu elkarrekin. Gomendagarria!

Brasiliako Haur-Gazteen Topaketara Euskadiko arduren eskutitza eraman behar zela-eta, ‘Ikastetxe Jasangarrien’ sareko irakasleek gure esperientziak konferentzien edo bisiten bidez konpartitzera gonbidatu gintuzten. Amurrion bi gauzak elkartu genituen: ikastetxeen arteko bisita, besteengandik ideia onak lortzeko eta bestetik konferentziari buruz, bakoitza bere ikastetxeko gela guztietan asanbladak, bilera orokorrak eta elkarrekin konferentzia bat egin genituen.Topaketa honetan biodibertsitateari buruzko power point bat ikusi genuen, ikastetxe bakoitzak egiten dituen ekintzak aurkeztu genituen eta, ondoren, joko bat egin genuen. Hurrengo urratsa arlo guztietan onartu ditugun konpromisoak betetzen ari

ditugun ala ez aztertzeko, azaltzea izan zen eta, bukatzeko, egin ditugun ekintza bereziak kontatu genituen.Parte hartu genuen ikasleek gure ikaskideei beste ikastetxean egiten denari buruzko informazioa eman genien eta besteengandik jaso genituen ideia berriak komunikatu genituen baina, batez ere gustatu zitzaigun guztiok era arduratsuan jokatzen saiatzen ari garela egiaztatzea.Esperientzia polita, aberasgarria, errepikatzeko modukoa. Hurrengoan hamaiketakoa ere konpartituko dugu!!!Iñaki Ugarte ( Lucas Rey LHI) eta Itziar Landibar (Amurrioko Virgen Niña)

Kaixo lagunok,Bilboko San Adrian BHI-tik idazten dizuegu. Aurtengo ikasturtean, batxilergoko 1. kurtsoko Mundu Garaikiderako Zientziak irakasgaiaren jarduera bat ‘Ingurumen Biografiak’ idaztea izan da. Jarduera honen helburua kontsumoari buruzko hausnarketa bultzatzea izan da

Oinezkoen trena

Txuku-Txuku, Txuku- Txuku, Piiiiiii, oinezkoen errailetatik, Idiazabalgo kaleetan barrena,” OINEZKOEN TRENA”. Egunero koadrila polita elkartzen da, ingurumenari kinua luzatu, eta, kontu kontari, hitz jostari, pozik eta ernai eskolara joateko. “Oinezkoen Trena” tresna hezigarria izateaz gain, egokia ere bada, mugikortasun iraunkorraren bidean urrats bat emateko. Klima aldaketa dela eta, CO

2 gasen isurketari

dagokionean, ari gara, ari, gure ondaretxoa jartzen, xumea, baina inportantea. Aipatu, gure herrian, erreferente eta bertako paisaian ezinbesteko elementua bihurtzeaz gain, dagoeneko, gure herriko mugak gaindituz, antzeko beste egitasmo batzuetan eragiten ari dela.Mila esker hau posible egiten ari diren guztiei, bereziki, egunero-egunero, gidari lanetan dabiltzan guraso (ama) taldeari: Axun, Eider, Yolanda, Maitane, Maria, Iratxe, Jaione, Mª Carmen, Jone, Axen eta Pili.Joxe Goikoetxea - Eskolako Agenda 21eko koordinatzailea – Aita Iparragirre Herri-eskola (Idiazabal)

ditugun

kontsumoaren gaia izan baita aurtengo Eskolako Agenda 21aren gai nagusia. Aurreko belaunaldietako norbait edo beste mota batzutako bizimodua duten munduko beste lekuren bateko norbait elkarrizketatzea proposatu zaie. Ikasle gehienek beraien aiton amonak elkarrizketatu dituzte eta batzuk ezagutzen duten etorkinen bat (kasuren batean beraien guraso etorkinak). Oso interesgarria egin zaigu egindako lana, izan ere, hasieran markatutako helburu nagusia ondo baino hobeto betetzeaz gain, jarduera honek beste alderdi garrantzitsu batzuk garatzeko ere aukera zabalak eskaintzen dituela ikusi dugulako, hala nola: gizartearen bilakaera, euskararen erabilera, elkartasuna (belaunaldi artekoa zein herri desberdinetako jatorria dutenen artekoa), etab.Arantza Larrinaga, Paz Alfonso eta Amaia Sarasua

Biografiak

9

Ihitza se reserva, por motivos de espacio, el derecho de no publicar íntegramente las cartas que se reciban

BIDEZKOBIDEZKOMERKATARITZAMERKATARITZA

BIDEZKOBIDEZKO

Produktu hauen

fabrikazioak erabat

baztertzen du haurren

esplotazioa

Ekoizleen, banatzaileen

eta kontsumitzaileen

arteko harremanak

borondatezkoa izan

behar du

Etiketek produktuaren

jatorria azaltzen diete

bezeroei

Beren lanagatik jasotzen duten soldatak duintasunez bizitzen uzten die Hegoaldeko langileei

MERKATARITZAMERKATARITZAEkoizpen-katean esku

hartzen duten langile guztiek lan-baldintza

duinak dituzte

Ekoizpen- eta

merkaturatze-

prozesuetan, babestu

egiten dira pertsonen

oinarrizko eskubideak

BIDEZKOBIDEZKO

Kalitatezko produktuak dira, praktika jasangarri eta ingurumenaren aldeko batzuen bidez eginak

Emakumeen eta

gizonen arteko berdintasuna gordetzen

da prozesu osoan

1010 GUZTIOK ELKARLANEAN GUZTIOK ELKARLANEAN

Egungo krisialdiak agerian utzi du, lehen baino argiago, gizakia merkatu globalaren mende dagoela, merkatu horrek ekonomia erabat kontrolatzen eta planifikatzen baitu. Hala ere, ikasgaiak honako helburu hau izan zuen ikasturtean: ikasleei ulertaraztea egitura ekonomikoek gizakiaren zerbitzuan egon behar dutela eta ekonomiak ongizaterako bidea izan behar duela. Halaber, Batxilergoko curriculumak, bi urtetan landu beharreko gaitasunen artean, honako hau hartzen du barnean: ikasleak, zentzu kritiko eta solidarioa erabiliz, ezagutu eta ulertzeko interesa agertzeko gai izatea. Printzipio horiek oinarri harturik, ikastetxeko irakasleek lanari ekin zioten, ikasleek, hainbat gai orokorren bidez, ekonomia globaleko mugimendu handien gaineko ikuspegi arrazoitua izan zezaten. Ekimen horri esker, gainera, munduko arazo handietan garapen jasangarrirekiko jarrera arduratsu, eraikitzaile eta konprometituaz esku hartzeko interesa piztu zen parte-hartzaileen artean. Ikasturtean zehar, ikasleek sistema ekonomiko globalaren egoerari buruzko ikerketa kritikoa egin zuten. Alde teoriko hori garatzeko hainbat testu, dokumental edo artikulu aztertu zituzten. Horien bidez, ekonomiaren alde gizatiar eta askatzailea ardatz zuen ikuspegi batetik, ikasturteko hezkuntza-programa osatzen duten askotariko gaiak xehetasunez jorratu zituzten. Testuliburuetan ikasitakoaren osagarri izan ziren material horiek. Bestalde, teorien eta ikasleen artean hurbiltasun handiagoa lortzeko xedez, programa horrek bi proiektu praktiko ere jaso zituen: banka etikoari buruzko proiektua, eta ekonomia arduratsu eta solidarioari buruzkoa.

Elkartasunarekin, etikarekin edo kritikarekin zerikusia duten balioek ez dute leku nabarmenik izaten gazteen eskala pertsonalean. Hori dela eta, Bilboko Maria Inmaculada ikastetxeko arduradunek hori aldatzeko saiakuntza egin zuten aurreko ikasturtean. Gaiari ekiteko adinik egokiena ez badute ere, Ekonomia ikasgaiaren programa osatzen duten unitate didaktiko guztietan ikuspegi horiek txertatzeko aukera izan zuten Batxilergoko lehen mailako ikasleek.

Biak batera gizakien zerbitzuan

EKONOMIA ETAELKARTASUNA

11

Banka etikoak, beraz, bi helburu nagusi ditu. Alde batetik, errentagarritasuna eta soberakin ekonomikoak lortzea, gizartean etengabe eta gero eta gehiago inbertitzeko. Bestetik, etekinak enpresa edo proiektu sozialak, ekologikoak eta humanitarioak finantzatzeko eta pertsona pobre eta baztertuei kredituak emateko erabiltzea.Ikaskideek, taldeka banaturik, txosten bat egin zuten banka etikoaren jarduera xehetasunez ezagutzeko. Gure inguruko hainbat erakundek filosofia hori bereganatu dute azken urteetan. Hortaz, lanari ekiteko, ikasleek informazioa bildu zuten han-hemenka, jarduera hori zertan datzan, noiz hasi zen erabiltzen eta egungo garapen-egoera ezagutzeko. Lehen urrats horren ostean, banka

etikoa beren filosofian txertatu duten erakundeen banakako eskaintza aztertu zuten taldeek, ariketa praktikorako gaia aukeratu baino lehen. Jardueraren muina honako hau zen: banku edo aurrezki-kutxa horren produktuetan 3.000 euroko gastu-simulazioa egitea, eta bi urtetan inbertitutako zenbatekoaren jarraipen birtuala egitea. Ariketa horren bidez, erakunde horretan gordetako diru kopuruak izaten dituen mugimenduak ezagutu zituzten ikasleek: handitzen ote den, murrizten ote den, zertarako erabiltzen ote den, itxuraz geldirik dagoen bitartean. Bukatzeko, talde bakoitzak bere tesi arrazoitua azaldu zien gainerako ikaskideei, diapositibak, powerpointak eta antzekoak erabiliz.

BANKA

ETIKOA1. proiektua

Kontzeptu berri hori ez dago oso garatuta gure lurraldean, baina ibilbide luzea du egina beste leku batzuetan, hala nola Holandan, non duela 25 urte jarri zuten abian. Finantza-erakundeek beren kudeaketan printzipio ekologiko eta solidarioak aintzat hartzea bilatzen du. Banka mota horretan, entitateek lortutako errentagarritasunak eragin onuragarria du gizartean, jasangarritasun -irizpide jakin batzuk betetzen dituzten enpresetan inbertitzen eta horiek finantzatzeko erabiltzen baita.

GUZTIOK ELKARLANEAN GUZTIOK ELKARLANEAN GUZTIOK ELKARLANEAN

1212 GUZTIOK ELKARLANEAN GUZTIOK ELKARLANEAN

EKONOMIASOLIDARIOAK2. proiektua

Aurrekoa bezala, bigarren programa hori ere taldeka banatuta burutu zuten ikasleek, talde-lanak sustatzen dituen gaitasunak bideratzeko. “Ekonomia solidarioak” izenburupean, jarduera horrek ekonomia arduratsuko ereduak aztertzea zuen helburu, hala nola truke-merkatua, birziklatzea eta Denbora Bankua. Jardueraren bukaeran, proiektu bakoitza abian jarri behar zuten ikasleek ikastetxeko instalazioetan.

Programa abian jartzeko, talde bakoitzak aztertu beharreko gaia aukeratu behar zuen aurretik. Irakasleek proposatutako gaien artean, honako hauek aipa daitezke: truke-merkatua (enpresentzat hainbat abantaila ditu: likideziari eustea, metatutako stocka murriztea edo merkataritza-bide berriak zabaltzea) eta birziklatzea (natura-baliabideak agortzeko aurreikuspenaren aurrean, hondakinetatik lehengai berriak sortzea). Orobat, beste ideia batzuk izan zituzten aztergai, Denbora Bankua eta kontsumo arduratsuko taldeak, esaterako. Denbora Bankua, funtsean, zerbitzuak trukatzeko sistema da; horretan, neurtzeko unitatea ez da dirua, emandako denbora baizik. Horrez gain, gizarte-harremanak eta ekonomia-maila ezberdinen arteko berdintasuna sustatzen ditu eta bestearekiko konfiantzaren balioa indartzen du. Bestalde, kontsumo arduratsuko taldeek gai hau landu zuten: eguneroko kontsumo eredua aldatzeko esanez, herritarrok gero eta maizago entzuten dugun ahotsa. Izan ere, eredu hori ingurumenaren, ekonomiaren eta gizartearen ikuspegietatik ez da batere jasangarria. Behin aztertu beharreko gaia zehaztuta, aukeratutako ereduaren azalpen teorikoa eginez hasi zen esperientzia. Horretarako, ekonomia-ikasgaian ikasturtean zehar ikasitako teoria ekonomikoak izan zituzten oinarri. Fase horretan, ikasgaiaren funtsezko kontzeptuak eta aztertu beharreko sistema lotu behar zituzten ikasleek, amaierako proiektu praktikoa lantzen hasi aurretik. Testuinguruan jartzeko ariketa horren ostean, ekimenak abian jarri zituzten. Talde bakoitzak

erabaki zuen zer ekimen bultzatu, norengana zuzendu eta nola itxuratu denboran. Ekimenaren arduradunek, ideiak emateko, web-helbide batzuk eman zizkieten, landu beharreko gaiei buruzko informazioa eskaintzen zutenak:

www.dirurikgabekoeguna.tkwww.bdtbilbao.orgwww.rezikleta.com/index.htmwww.joc.eswww.economiasolidaria.org

Ideia guztiak txosten batean bildu eta ikasgelan aurkeztu ondoren, indarrean jarri zituzten ikasleek, ikastetxeak eskainitako aukerak aprobetxatuta.

13BESTE ESPERIENTZIA BATZUK

Azken urteotan, Oiongo San Bizente Ikastolak ekimen berria txertatu du eskolako ekintza-programan. Bidezko merkataritza zertan datzan eta hori sustatzeko zer egin dezaketen lehen eskutik ezagutzeko aukera eman die, ikasleei, irakasleei eta irakasle ez diren langileei.Lehen hezkuntzako hirugarren zikloko tutoreak, Maite Flores, sustatu duen ideia, herritar guztiei ireki zitzaien azoka txikiaren bidez abiatu zen. Ikastolako gimnasioan egin zen, eta bidezko merkataritzako produktuekiko lehen kontaktua ahalbidetu zien herritarrei. Geroago, inguruko beste gune

batzuetara zabaldu zen ekimena: Labrazara eta Gorrebustora, adibidez. Sodepaz Rioja GKEaren laguntzari esker, ikastetxeko bizitzan bere lekua aurkitu du esperientziak, bost urtetik hona. Otsailean, azalpen-hitzaldien eta azoka txikiaren pareko beste jarduera batzuen bidez, GKE horren dendan, eskura dauden bidezko merkataritzako produktuen eskaintza zabala aurkezten da. Bestalde, lehen hezkuntzako bosgarren mailako ikasleek ekimen hori zertan datzan eta hiru munduen arteko harremanak nolakoak diren ezagutzeko testuinguru honetaz baliatzen

dira. Gehiago hurbildu ahal izateko, hainbat dinamika bideratzen dituzte, txokolatearena* adibidez, non ikasleek produktu ugari dastatzen dituzte. Ikasturte horretako partaideen iritzian, merkatuak nola funtzionatzen duen ulertzeko ere balio izan die esperientziak.

*Txokolatearen dinamika: http://www.tambiensoncosanuestra.org/sites/default/files/causas_de_la_desigualdad_reglas_del_comercio.pdf

bat egin du bidezko merkataritzarekin

Oionek

Gipuzkoako Legazpi herrian, joan den maiatzean, Eskolako Agenda 21era atxikita dauden ikastetxeetako ikasleek herriari zuzendutako bidezko merkataritzako azoka txikia egin zuten. Ekintza horren bidez, herrikideak kontsumo arduratsuaren aukerari buruz kontzientziatzea nahi izan zuten. Ostiraletan egin ohi den azokaz baliatuz, mota horretako produktuak saltzeko eta informatzeko postuak jarri zituzten. Hiru fasetan banatu zuten lehengaiek gure etxeetara heldu bitartean egin behar duten ibilbideari buruzko prozesua.Azokako zortzi postu erabili zituzten eta taldeka egin beharreko lanak banatu zituzten: beharrezko materiala prestatzea, postuak diseinatzea eta dekoratzea, jendea artatzea eta bezeroak zirkuituaren funtzionamenduari buruz informatzea. Lehen postuan, produktua aukeratu eta ordaindu ondoren, erosleak ez zuen produktua jasotzen; haren

ordez, hautatutako produktuaren izena zuen txartela hartzen zuen. Ibilbidean zehar, urratsez urrats eta hainbat trukeren bidez, txartela lur, hazi, landare, fruitu edo landutako materia bihurtzen zen, azkenean eskuratuko zuen produktu bilakatu arte. Horrela, bezeroak, postu desberdinetan, lurra lantzeko, ereiteko, landatutako sailak zaintzeko, produktua egiteko eta azken kontsumitzaileari banatzeko prozesuari buruzko argibideak jasotzen zituen. Prozesua amaitu aurretik, inkesta labur bat bete behar zuten erosleek. Horri esker, Legazpiko bizilagunek ekimen horren inguruan duten iritzia aztertu ahal izan dute ikasleek. Azkenean, aukeratutako bidezko merkataritzako produktua ez ezik, erantzukizun-irakasgai mardula eraman ahal izan zuten bezeroek etxera.

1414 EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN

HELBURUAKOhiko merkataritzaren eta bidezkoaren ezaugarri batzuk bereiztea.

ITURRIA • «LAS TRES MELLIZAS MARCAN UN GOL» Roser Capdevila, Carles Capdevila INTERMON-OXFAM 84-8452-1303

Haur Hezkuntzako 2. zikloa eta Lehen Hezkuntzako 1. zikloa

Ihitzaren zenbaki honek bidezko merkataritza lantzeko hiru jarduera proposatzen dizkizue.

Lehena «Las tres mellizas marcan un gol» (Hirukiek gol bat sartu dute) ipuina taldean irakurri eta komentatuz hasiko da. Lehen urrats horren ostean, bidezko merkataritzaren ezaugarriak azaltzen eta azpimarratzen ahaleginduko gara, honako hauek, adibidez:

• Ekoizleen eta kontsumitzaileen artean bidezko merkataritza-harremanak bermatzen ditu, hau da, produktuak ekoizten dituenak soldata egokia jasotzen du bere lanaren truke, eta, horrela, lan-baldintza duinak bermatzen dira.

• Elaborazio-prozesuetan ez da haurrik esplotatzen.

• Mozkinen zati bat oinarrizko

beharretarako —osasuna, hezkuntza, lan-prestakuntza…— erabiltzen da.

• Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko berdintasuna sustatzen du.

• Ingurumena errespetatzen du.

Google booksen ipuinaren laburpena dago gaztelaniaz:Hirukiak futbolean hasi dira eta ispilu bat hautsi dute. Sorgin Aspertuak zigortu egin ditu, eta pilotaz betetako leku batera bidali. Pilota-fabrika bat da, eta, bertan, ume mordoa dago, hutsaren truke pilotak josten. Lan onuragarri eta duinaren eta pertsonak behartzen dituen lanaren arteko aldea ulertuko dute.

1.

ARIKETA

MATERIALAK A3 tamainako fotokopiak, lapitza, pinturak

LANTZEN DIREN KONPETENTZIAKHizkuntza-komunikaziorako konpetentzia.Gizarterako eta herritartasunerako konpetentzia.

"Hirukiekgol bat sartu dute"

sostenibilidad

equidad

sostenibilidad

Gaia zabaltzen 15EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN

Hirugarren proposamena beheko ilustrazioa A3 tamainan fotokopiatu eta, lauzpabost kideko taldetan banatuta, zazpi aldeak bilatzean datza. Amaitzeko, talde bakoitzaren ekarpenak eta iruzkinak bateratu eta fotokopiak horman itsatsiko ditugu. Horrela, bidezko merkataritza zer den eta zer onura dituen gogoratuko dugu, aldi batez.

Ondoren, horma-irudi batean edo arbelean bi zutabe egin eta ikaskide guztiok ohiko merkataritzaren alde txarrak eta bidezko merkataritzaren alde onak marraztuko ditugu.

2. 3.

BIDEZKO MERKATARITZAREN ZAZPI EZBERDINTASUNAK

• Zazpi aldeak (irudia): www.e-comerciojusto.org/mm/Juego%207%20diferencias%20version%20peque%C3%B1o.pdf


Lehen Hezkuntza

EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN

ARIKETA

DINAMIKAREN DESKRIBAPENA• Materialak lau poltsatan banatuko dira, gutxi gorabehera proportzio honetan:

- 1. TALDEA: 4 artazi, 4 kola-tutu, 50 paper-orri, 20 sari.


- 3. TALDEA: artazi 1, kola-tutu 1, 70 paper-orri, 5 sari.


• Taldeak elkarrengandik nahiko bereizita kokatuko dira, eta emandako materiala baino ezingo dute erabili. Talde bakoitza zer herrialdetakoa den adierazteko, errotuluak erabiliko dira.

• Hegoaldeko langile ustiatuak nola senti daitezkeen ulertaraztea da dinamika honen helburua. Dena den, ez da komeni dinamika zertan datzan eta zer gai eztabaidatuko duten aurrez azaltzea. Horrela, partaideak ez dira baldintzatuta egongo eta gainera, nolabaiteko jakingura ere

erantsiko zaio

ekintzari.

• Taldeen kide kopurua gelako ikasleak

kontuan hartuta zehaztuko da, baina 3 eta 4 taldeek baliabide teknologiko (artazi eta kola) gutxiago eta lehengai (aldizkari) gehiago

izango dituzte, bai eta langile gehiago ere. Ez da banaketa horren zergatia azalduko. Errealitatearen isla da: Hegoaldean lan-esku merke asko dago.

• Talde bakoitzak behatzaile bat izendatuko du. Jolasean zer gertatzen den behatu eta idaztea izango da haren zeregina, gero, eztabaidan, ikusitako guztia eta aurkitutako arazoak azaltzeko. Behatzaileak trebatu egin beharko dira, jolasari ekin aurretik. Jolasean zehar ezin izango dute ez hitzik ez keinurik egin.

• Taldeek 15 eta 20 minutu bitartean izango dituzte, neurri jakin bateko kukurutxoak egiteko. Materialak trukatzeko aukera izango dute. Halere, lehiazko jolasa dela hartu behar da kontuan, eta, zenbat eta kukurutxo gehiago saldu, diru gehiago aterako dute.

MATERIALAK• Papera (folioak eta kazeta-papera)

• Artaziak (apurtuak eta osoak)

• Kola-tutuak (beteak batzuk eta hutsak beste batzuk)

• Saria: bidezko merkataritzako fruitu lehorrak edo karameluak, fruta freskoa edo sari gisa erabil daitekeen bestelako produkturen bat

HELBURUAK• Nazioarteko merkataritzaren errealitatea ezagutzea, hala nola, Iparraldeak Hegoaldearekiko arauak ezartzeko duen boterea, produktuak espezializatzearen ondorioak eta ia oinarrizko produktuak deritzenak

bakarrik ekoiztearen eragozpenak.

• Ikasleen trebetasuna eta talde-lana garatzea.

• Egoera gatazkatsu edo bidegabekoei sormenezko eta bakezko irteerak ematea.

LANTZEN DIREN KONPETENTZIAK• Zientziaren, teknologiaren eta osasunaren kulturarako konpetentzia

• Gizarterako eta herritartasunerako konpetentzia

• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako konpetentzia

Kukurutxoak

ITURRIAPrograma Norte-Sur, un viaje de ida y vuelta (Comunidad de Madrid)www.nortesur.org/materiales.htm

17EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN

• Talde bakoitzak bozeramaile bat hautatuko du. Hori arduratuko da nazioarteko merkatuarekin (irakaslearekin) eta, trukeak egitea erabakiz gero, gainerako taldeekin harremanak izateaz.

• Nazioarteko merkatuak Iparraldeko herrialdeen interesen alde egingo du, jakina. Izan ere, aberatsenak direnez, planetako merkatu-kuotarik handiena dute, eta beraz, nazioarteko merkataritzan hitza eta botoa duten bakarrak dira. Merkatu horrek ez ditu gaizki egindako kukurutxoak onartuko. 1. eta 2. taldeei tratu adeitsua emango die; 3. eta 4. taldeek egindako kukurutxoen aurrean, berriz, axolagabekeria eta gutxiespena erakutsiko ditu.

• Produktuen prezioak erlazio hau izango du: kukurutxo 1 = sari 1. Keinua egiten zaienean, lau taldeek utzi egin beharko diote ekoizteari.

• Prezio hauek izango dituzte produktuek, nazioarteko merkatuetan:

Kukurutxo 1 ............. sari 1

Artazi 1 ....................100 sari

Kola-tutu 1 ...............100 sari

20 paper-orri ........... 5 sari

AZTERTZEA, AZKEN HAUSNARKETA EGITEA ETA IRTENBIDEAK BILATZEATalde bakoitzak zenbat kukurutxo saldu ahal izan dituen idatziko du irakasleak, arbelean. Galtzaileak nola sentitu diren eta beraien iritzian porrota zerk eragin duen aztertuko dute. Irabazleei ere antzeko galdera egingo zaie. Behatzaileek dinamikan zehar ikusitakoa laburtuko dute, galdera hauei arreta berezia eskainiz:

- Sortutako egoerek ba al dute antzik nazioen artean benetan sortzen direnekin?

- Nork irabazten du eta zergatik?

Amaitzeko, nazioarteko egoera zertan islatu den, emandako material bakoitzak (paperak, artaziek, kolak) zer zentzu izan duen eta material horiek zergaitik modu hain desberdinean banatu diren azalduko da.

OHARRAKArtaziek sortzen dute gatazkarik handiena. Artaziak dituztenek ez dituzte ezergatik ere aldatu nahi, eta gutxietsi egiten dituzte artaziak ez dituztenak. Teknologia duten herrialdeen eta ez dutenen artean fenomeno horixe bera gertatzen dela adieraz dezakegu.

Teknologia (artaziak, kola) dutenek ekoizten dituzte kukurutxorik gehienak eta perfektuenak. 3. eta 4. taldeek ostera, lehengai ugari badute ere, eskura dituzten bitartekoez ezin dute teknologiarik erosi.

Hauxe azpimarratu beharra dago: Hegoaldeko herrialde askoren pobrezia nazio industrializatuen norberekoikeriaren ondorioa dela, neurri handian. Ez dute teknologia partekatu gura, eta herrialde pobreenek ezin diote teknologiaren prezioari aurre egin.

Gerta liteke taldeen artean borrokak sortzea ere, lehengaietan eta teknologian oinarritutako gerren erakusgarri. Bitxia da ikustea teknologia eta ezagupenak dituztenek nola inposatzen dizkieten beren prezioak lehengaiak baino ez dituztenei. Prezio horiek sekula ez dira behar adinakoak izaten, herrialde pobreenei aurrera egitea ahalbidetzeko. Nazioarteko prezio-sistemaren bidegabekeriaren lekuko ohikoena dugu hori, alderdietako baten alde egiten baitu beti.

kuotarik handiena dute, eta beraz, …1. eta 2. tal-deei…3. eta 4. taldeek

Derrigorrezko Bigarren HezkuntzaDerrigorrezko Bigarren Hezkuntza


ARIKETA

ALDA ALDA ALDA ALDA ALDA ALDA DITZAGUN DITZAGUN DITZAGUN DITZAGUN DITZAGUN DITZAGUN ARAUAKARAUAKARAUAKARAUAKARAUAKARAUAKHELBURUAK• Nazioarteko merkataritza oso konplexua izan arren, justuago eta solidarioago jokatzeko aukerak badirela jabetzea.• Merkataritza Zuzenaren ezaugarri batzuk identifikatzea eta produktu batzuentzat alternatiba egokia izan daitekeela konturatzea.• Kontsumo Arduratsua izateko gogoeta egiten hastea eta esku-hartze kolektiboa eragitea.

MATERIALAK• Internetera konexioa• Jardueren fitxa

LANTZEN DIREN KONPETENTZIAK• Ikasten ikasteko konpetentzia. • Matematika konpetentzia.• Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia.• Informazioa tratatzeko eta

teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia.• Gizarterako eta hiritartasunerako konpetentzia.

ITURRIAINTERMON – OXFAM-en web gunetik hartua: http://www.intermonoxfam.org/es/page.asp?id=6

Tatu Museny 37 urteko alarguna da, Kilimanjaroko eskualdean (Tanzania) bizi dena bere 6 seme-alabekin, eta kafea ekoizten du hektarea erdia baino lur txikiagoan.

Seme-alabei hezkuntza eskaini ahal izateko lan egiten du: "Hezkuntza oso garrantzitsua da. Bizimodu hobea izaten lagunduko die neure seme-alabei. Horregatik lan egiten dut hainbeste, eskola ordaintzeko behar dudan dirua irabazteko".

Baina aurten 15 dolar baino gutxiago eman du kafe-uzta osoak. "Hirugarren semea Isahid, 9 urtekoa, eskolara bidaltzeko asmoa nuen baina ezin izango

dut, kafearekin ez baitut nahi adina diru lortzen. Doi-doi iritsiko zait bi nagusiak eskolan mantentzeko eta horretarako txerria saldu beharko dut". (Haur bat eskolara bidaltzeko 10 dolar behar dira, batez beste).

Tatu-k banana batzuk saldu nahi ditu, apur bat diru gehiago eskuratzeko baina eskasago jango dute umeek. Beste etxalderen batean bilatuko du lana (asko jota, egunean dolar bat irabaziz) edo belarra bildu eta abereentzat salduko du. Beldur da, gaixotasunik balego, botikak ordaintzeko adina ez ote duen izango, adibidez, haurrek neumonia, malaria edo beherakoa harrapatzen badute eurite-aldian.

1. EKOIZLEAK

Hainbat produkturen nazioarteko salerosketan badira ekoizleak, kontsumitzaileak eta enpresa handiak, eta azken horiek dira prezioak finkatzen dituztenak. Ikus dezagun kafearen kasua.


1. Zer ondorio dakarzkie Tatu bezalako ekoizle txikiei (20 milioi Afrika, Amerika eta Asian) kafearen prezioa jaisteak?

3. Aipatu herrialde horiei kafearen prezioa jaisteak dakarzkien ondorioak.

2. Behatu kafearen prezioari buruzko grafikoari eta erantzun:

• Zein da kafearen hasierako eta amaierako prezioa?

• Zenbat jaitsi da prezioa?

• Zein da ehunekobeste edo portzentaia?

Egoitza nagusia eta teknologiaren ikerkuntza-zentroak Europar Batasunean, AEBetan, Kanadan edo Japonian dituzten enpresa handiak dira. Produktu ugari ekoizten dituzte eta ekoizpen-prozesua munduan zehar sakabanatuta daukate. Hirugarren Munduko herrialde gehienetan ez dago lan-araudirik (gutxieneko soldatak, askatasun sindikala, egunean lan egiteko ordutegia, jaiak, gizarte-segurantza, etab. eta ingurumena babesteko legeriarik ere ez. Hegoko herrialdetan enpresak erosi edo azpikontratatu egiten dituzte eta, askotan, haurrak

erabiltzen dituzte lan-esku merkea delako. Ez dute zergarik ordaintzen eta nahi dutenean alde egiteko eskubidea daukate lan-esku merkeagoren bila. Egoera hori onartu ez ezik, bultzatu egiten dute herrialde horietako gobernu askok; baldintza onak ematen dizkiete multinazionalei bertan kokatu, inbertitu eta dibisak sortzeko, horrela kanpo-zorra ordaindu edo komisio kutsatuak kobratzeko. Gutxieneko kostuarekin gehienezko etekina lortzea dute helburu. Bost axola Tatu, eta Taturen antzekoak!

2.MULTINAZIONALAK

1. Kalkula ezazu bakoitzak jasotzen duena eta komentatu emaitzak

250 GRAMOKO KAFE-PAKETEAK 1,30 € BALIO DITU.

Oxfam Internacional 2002 (Sodepau, Setem) izeneko Kafeari buruzko Txostenetik egokitua.Kafe-paketeak herrialde europar batean duen salmenta-preziotik abiatuta.

%42 Multinazionalek

%7 Zergek

%30 Manipulazioak/eraldaketak

%10 Esportatzaileek/bitartekariek

%8 Merkatariek eta supermerkatuek

%3 Ekoizle txikiek

2. Beha ezazu hurrengo taula, irakurri informazioak, berrikusi kafearen nazioarteko prezioari buruzko grafikoa eta erantzun: nondik irteten da enpresa handien etekina?

Irakurri Merkataritza Zuzenaren ezaugarriak ondoko web gunean http://www.intermonoxfam.org/es/page.asp?id=279

Iparraldeko herrialde aberastuen eta Hegoko herrialde pobretuen artean gaur egun dagoen merkataritza edo salerosketa injustua ekidin nahi

duenak hemen dauzka alternatiba batzuk:• Sartu www.comercioconjusticia.com web-gunean, eta izena eman kanpainan; merkataritzaren arauak aldatu nahi ditugun milaka herritarretako bat izango zara munduan.

• Gonbit egin gurasoei, adiskideei, denei, kanpainari atxikitzeko!!• Bidali zure postalak web-orrian proposatutako enpresetara. konpainia handiek ekintza aproposak abiatzea nahi genuke.Horrela, denon artean, merkataritzaren joko-arauak alda ditzakegu.

BA AL ZENEKIEN Enpresa multinazionalek esportatzaileei edo bitartekariei kafe-alea erosi, eraldatu eta komertzializatzen dutela? Gure artean, enpresa gutxi batzuen esku dago kafearen merkatua. Enpresa horiek munduko kafearen %60 erosten dute gutxi gorabehera. Gero eta zailago du enpresa txiki batek kafea saltzen jarraitzea.

KAFEAREN PREZIOAREN TAULA, TXIKIZKA

250 gr-ko kafe-pakete baten batezbesteko prezioa, Bartzelonako dendetan saltzen diren marka batzuk kontuan hartuz.

STARBUCKSkafearen negozio erraldoiak 2001ko lehen hiruhilabetean %41 gehiago irabazi zuen berri eman zuen.

1998 1,47 euro1999 1,40 euro2000 1,30 euro2001 1,16 euro2002 1,27 euro

3. IRTENBIDEA:MERKATARITZA ZUZENA. ZER EGIN DEZAKEGU GUK?


Batxilergoa eta Lanbide Heziketa

JARDUERAREN GARAPENASARRERA GISA, BIDEO LABURRAK IKUSI, ADIBIDEZ:- Zaragozako gazte batzuk eginikoak:www.aragonsolidario.org/Actividades/comercio-justo.html

- Coldplay musika talde ezagunak bidezko merkataritza kanpainarako egindakoa:www.focuson.com.ar/multimedia?task=videodirectlink&id=98

Bidezkoak zapore hobea du

HELBURUABidezko merkataritzaren ezaugarriak aztertu merkataritza konbentzionalarekin alderatuz, kontsumo arduratsuaren aldeko jarrera sustatu eta sendotzeko.

MATERIALAK. Internet

LANTZEN DIREN KONPETENTZIAK: • Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.

• Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.

ITURRIAwww.aragonsolidario.org/Actividades/comercio-justo.html

ARIKETA

BIDEZKO MERKATARITZAREN EZAUGARRIAK EZAGUTUZ:

• Irakurri:

Bidezko Merkataritzaz jardungo dugun arren, honek ez du esan nahi gure herri, auzo eta hirietako merkataritza konbentzionala bidegabea denik. Enpresa eta marka asko dago, zentzu estuan Bidezko Merkataritzakoak ez direnak, baina zuzentasunez egindako produktuak komertzializatzen dituztenak.

Hala ere, badirudi gaur eguneko ekoizpen eta kontsumo eredua geroz eta gehiago ari dela aldentzen giza-talde guztiek eta ingurumen planetarioak merezi duten erantzukizun, ekitate eta errespetoaren irizpideetatik.

Bidezko Merkataritzaz ari garenean merkataritza solidarioaz ere ari gara, hau da, herrialde aberastuetako kontsumitzaileek herrialde pobretuetako produktoreak babesten ditu denon giza-garapena lortzeko.

1.

2.

SARRERA GISA, BIDEO LABURRAK IKUSI,


• Adierazi ondorengo zein irizpide diren merkataritza konbentzionalarenak eta zein Bidezko Merkataritzarenak eta gehitu falta daitekeen irizpideren bat:

BADAKIZU NON SALTZEN DIREN ZU BIZI ZAREN INGURUAN BIDEZKO MERKATARITZAKO PRODUKTUAK?3.

Sortutako irabaziak enpresa eta talde finantzieroak (bankuak) gehiago aberasteko edo ekoizpena gehitzeko erabiltzen dira batez ere.

Emakume langile edo kanpotarren kontrako neurri diskriminatzaileak onartzen dira sarritan.

Osasun eta segurtasuneko betebehar minimoak errespetatzen dira lantokietan.

Produktore eta kontsumitzaileen arteko bitartekariak saihesteko modua bilatzen da.

Herrialde pobretuetan kokatutako multinazional askok umeak erabiltzen dituzte lanerako.

Prozesua borondatezkoa izan behar da, bai produktoreen aldetik bai banatzaile eta kontsumitzaileen aldetik.

Kontsumitzaileentzako oso zaila da produktuen jatorri eta trazalitatearen informazioa lortzea.

Herrialde aberatsen ekoizpen eta merkataritza sistemaren ikuspegitik finkatzen dira prezioak.

Produktuen ekoizpenean kalitatea bilatzen da.

Entregatu eta handik denbora askora ordaintzen dira merkatalgaiak. Era honetan, ekoizleak uzta edo produktu berriak prestatzeko aukerak murrizten dira.

Produktuaren jatorria eta trazalitatea zehazki jakinarazten zaio kontsumitzaileari.

Langileen irabaziek bizi duin bat bermatzen dute.

Ekoizpen prozesuan ingurumena errespetatzen da eta ekoizpen ekologikoa baloratzen da.

Dirulaguntzak errefusatzen dira: “Merkataritza. Laguntzarik ez.”

Askotan produktibitate handiak edo irudi-irizpideak kalitatearenak baino garrantzitsuagoak dira.

Ekoizleak kooperatiba edo bolondresezko komunitate txikietako kideak dira; eta egitura demokratiko partehartzailearen arabera funtzionatzen dute.

Kooperatiben irabazien parte bat herriko gizarte-zerbitzuak (osasuna, hezkuntza, garraioa…) hobetzeko erabiltzen dira.

Ekoizleak garapen bidean dauden herrialdeetan bizi dira batez ere.

Umeen lana debekatuta dago.

Kontsumitzaileari zuzendutako publizitatea oso erasotzailea eta iruzurrezkoa da sarritan.

Ekoizle eta kontsumitzailearen tartean bitartekari asko egon ohi da; hauek ez die gehitzen balio erantsirik eta azkeneko prezioa igoarazten dute.

Ingurumenaren errespetua eta enpresaren erantzukizun soziala bigarren mailan jarri ohi dituzte.

Irabazi ekonomikoak ekoizpen eta kontsumo jasangarria baino garrantzitsuagoak dira.

Produktoreak estutzeko erosleek ez dute bermatzen ez eskaera-maila mantentzea ezta ordaiketarena ere.

Gizon eta emakumeen arteko berdintasuna dago.

Inportatzaileek aldez aurretik ordaintzen dute eta merkatal-harreman jasangarria bermatzen dute.

Ez da beti betetzen laneko legedia, bereziki herrialde pobretuetara eramaten dituzten lantegi deslokalizatuetan.

Bidezko Merkataritza Merkataritza konbentzionala


Denon Artean

DENDA HAU… BIDEZKOA DA?

HELBURUAK• Bidezko Merkataritzaren kontzeptua ezagutzea, baita horren eta beste edozein merkataritzaren egunez eguneko ondorioak eta inplikazioak ere.

• Esparru desberdinetakoen (tokikoen, eskualdekoen, estatukoen, nazioartekoen) eta baldintza desberdinetakoen (ekoizleen, bitartekarien, kontsumitzaileen) arteko harreman ekonomikoen inguruan gogoeta egitea.

LANTZEN DIREN KONPETENTZIAK• Ikasten ikasteko konpetentzia. • Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia. • Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko konpetentzia. • Gizarterako eta herritartasunerako konpetentzia.

Entzun al duzu inoiz Bidezko Merkataritzaren inguruan hitz egiten?

Badakizu zer den? Galdetu, ikertu...

Ekoizleen eta kontsumitzaileen artean borondatezko eta bidezko merkataritza-harremana lortzeko, hainbat GKEk, nazioarteko erakundek eta mugimendu sozial eta politikok sustaturiko merkataritza alternatiboa da bidezko merkataritza.

Bidezkoagoa den nazioarteko merkataritza xede duen truke-harremana da. Garapen jasangarriari laguntzen dio, merkataritza-baldintza hobeak eskainiz eta garapen-bideko herrialdeetako ekoizle txikien eta bazterturiko langileen eskubideak bermatuz.

Bidezko merkataritzaren barruan ehunka ekoizle-, esportatzaile- eta inportatzaile-erakunde, finantza-erakunde eta bigarren eta hirugarren mailako kooperatiba daude.

23EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKIN EKIN eta EKINEKIN eta EKIN EKIN eta EKIN ARIKETA

1

3

2

4

ZER ARAZORI EGITEN DIE AURRE?• Nekazal nekazaritza industria-nekazaritza baino baldintza txarragoetan lehiatzen da.

• Salmenta-prezioak ez dira errentagarriak eta ondorioz, nekazarien familiak zorpetu eta landa-ingurunetik hirira joaten dira.

• Ekoizle txikiek aurre egin behar diete multinazional handiei.

BIDEZKO MERKATARITZAKO DENDAKZiurrenik, zure herritik edo hiritik gertu, Bidezko Merkataritzako dendaren bat izango duzu. Bertan, zer produktu saltzen diren ikusiko duzu, nongoak diren, nola iristen diren, etab.

Gaur egun, supermerkatuetan eta ohiko dendetan ere aurki ditzakegu Bidezko Merkataritzako produktuak.

GARRANTZITSUA: Produktu guztiek zigilua dute eta kontsumitzaileentzako informazioa.

NIRE ESKOLAN – NIRE ETXEANBadakizu zure ikastetxean Bidezko Merkataritzako produkturik erabiltzen den? Ikertu irakasleen gelan eta sukaldean. Ez badituzte ezagutzen, aprobetxatu informatzeko.

Eta etxean?

Beti bezala, saiatu zaitez informazioa biltzen, eta ondoren zure ikaskideekin partekatu.

PRODUKTUAK JATORRIA

PRODUKTUA IKASTETXEAN ETXEAN

HOBETU BEHARREKO GAIAK

Bidezko Merkataritzaren ezaugarriak eta

helburuak aintzat hartuz, honako gai hauek

hobera egingo duten hausnar dezakegu:

• Ekoizleen lan-baldintzak: antolakuntza,

kontratuak, bizi baldintzak, etab.

• Adingabeen babesa (haurren lana

debekatzea).

• Gizonezkoen eta emakumezkoen arteko

berdintasuna.

• Ingurumenarekiko ekoizpen arduratsua.

• Kontsumitzaileari informazio argia

eskaintzea.

• Prezio egonkorrak finkatzea eta

bitartekariak saihestea.

• Irabaziak gizarte-beharretan inbertitzea.

• Ipar-Hego harremanak, Lehen-

Hirugarren munduaren artekoak,

hobetzea.

Interneten begira dezakezu. Informazio argia

eta interesgarria dago, zalantzarik gabe.

Esaterako bi helbide hauetan:

www.saboretico.com/index.php

www.tiendaintermonoxfam.org/ 5AMAITZEKOProposamen bat egin nahi dizut. Orain, bizi zaren lekutik gertu Bidezko Merkataritzako denda bat non dagoen dakizunez, erosi produkturen bat, eta horrela gertutik ezagutuko duzu.

Gonbidatu zure gurasoak dendako produkturen bat probatzera. Ondoren, beraiek erabakiko dute erosten jarraitu ala ez.

Proposatu Bidezko Merkataritzako produktuak ikastetxean erabiltzea.

Elikagaiez gain, honako produktu hauek ere aurki ditzakezu: Ehunkiak, artisau-lanak, altzariak, jostailuak, paper-gauzak, kosmetikoak, etab.

Gonbidatu zure gurasoak dendako produkturen bat Gonbidatu zure gurasoak dendako produkturen bat

2424 BIZKOR IBILI GERO BIZKOR IBILI GERO BIZKOR IBILI GERO

Erakusketa

eta azoka

txiki Bidezko Merkataritza, gure ikastetxean, guztiz ezezaguna

izan ez dadin gure ikastetxean, balio horiek hezkuntza-

elkartea osatzen dugun guztioi helarazteko jarduera bat

proposatzen dizuegu.

Hasteko, ideia ona izan daiteke, astebetean, Bidezko

Merkataritzako produktu batzuk ikastetxeko korridorean

erakustea, astebetean. Horrela, merkatu horren

kalitatearen eta ekoizpen- eta merkaturatze-baldintzen

berri eman ahal izango diogu gure inguruko jendeari.

Produktu horiei irtenbidea emateko, erakusketa amaitu

ostean, Bidezko Merkataritzako azoka txikia ere egin

dezakegu. Jarduera hori osatzeko, bestalde, ate irekien

eguna antola daiteke ikastetxean, ekimenean jende

gehiagoren parte hartzea lortzeko.

Zure ikastetxean horrelako ekimen bat abiarazi nahi

baduzu, jar zaitez harremanetan hurbileko GKE batekin.

Gaia zabaltzen 25Be9iratokiabegiratokia

Questions arise in this process such as fairness (in the economic sphere there are people who have more money, that is, more voting power) and the quality of information on which we base our decision. In this sense, the material and energy visible in the final product are often a negligible part of what was mobilised, transformed and eliminated during its production and commercialisation and, on the contrary, many of the social relations of production, appropriation or exploitation occurring during the chain are not visible to the consumer.

This is where fair trade attempts to act, offering more information on what is often hidden and inviting the consumer to be responsible in his/her acts of consumption.

Having said this, it is also important to point out its limitations. Fair trade does not question the free market and the free decision of the individual (as a producer or consumer), but seeks to complement and reform it by contributing more legal criteria of voluntary acceptance. For this reason, some of the contradictions and basic difficulties associated

with the free market, although possibly decreased, are not resolved. Listed below are some difficulties:

a) The great difference in income and interests between the producing community (in general small cooperative in the South) and the purchasers (in general consumers in the North for whom the products consumed in fair trade shops do not represent a need, but an extra). For many production cooperatives, fair

trade represents their main or even only source of income, after having channelled their efforts to producing a product adapted to the needs of consumers in the North, often in detriment to the diverse production for local self-sufficiency.

b) Information asymmetry continues to be a problem: however much one tries to contribute additional information about the social and ecological conditions of production and distribution of products, there is an inevitable loss of information in the process, more so if we bear in mind the great geographical and sociocultural distance between the contracting parties.

c) The long distance that is often applied to fair trade requires a series of transport and communication infrastructure.

This is not intended to take credit away from fair trade but to contribute more information so we can internalise it in our everyday acts of consumption, not as an act of faith but of awareness. Questions such as climate change or the inevitable end of cheap petrol, among others, force us to also consider fair trade fairly; a welcome solution which I wish were the norm and not the exception.

Andri W. StahelUNESCO Professor on Sustainability at the Polytechnic University of Cataloniaa

FairTrade

In any purchase, even though we read carefully the conditions of the product, what in fact is created is a complex invisible weave of relations between individuals, and between them and their environment. We accept their previous ecological and social history and, in this way, rather than a simple economic act we are undertaking a political act and express our ethics through money.

26 klasetik ATklasetik ATklasetik AT

Pikor Teatro antzerki-taldeak zortzi urte daramatza gazteentzako ikuskizunei buruz ikertzen, gazteen artean beren errealitateari eta kezkei buruzko eztabaida sortzeko xedez. Horren haritik, ‘XL Town’ tragikomedia aurkezten dizugu, Setemen laguntzarekin. Mendebaldeko herritarren kontsumo-ohitura konpultsibo eta burugabeei buruz eta munduko multinazional handien jarduera harrapakariei buruz dihardu tragikomediak. Umore handiz, erosketak egitean pertsonok zein arduragabeak garen eta horrek gizarte- eta ingurumen-justiziari zer ondorio ekarri ahal dion erakusten du. Antzerki-taldeak bere azken sortze-lana ere aurkeztu du:EnREDad@os. Horren bidez,

informazio- eta komunikazio-teknologia berriei buruz hausnartu nahi izan du, jarrera bortitzen ikasbide diren bideo-jokoei eta Internet bidez sortu diren harremanak izateko eta sozializatzeko modu berriei buruz, besteak beste.www.pikorteatro.com945 41 00 60 edo [email protected]

Sukaldaritza naturala zure mahaianDela urtebetetze- edo lan-bazkari batean, dela adiskideen arteko afari batean, hemendik aurrera ez dugu koipe edo kolesterol kopuru jakin bat sartu behar izango gorputzean. Econat-ek beste aukera bat eskaintzen digu, eta produktu osasungarriak eta kalitaterik handienekoak sartu ahal izango ditugu geure menuetan; tokiko janariak, ekologikoak edo Bidezko Merkataritzakoak, guztiak irizpide jasangarriekin eginak.Era berean, oharturik gure osasuna, neurri batean, jaten dugunarekin lotuta dagoela Econatek ikastaro-eskaintza zabala aurkezten du. Horien bidez, gure dietarako zein janari diren onak ulertuko dugu, eta beharbada garrantzitsuagoa dena, nola prestatu produktu horiek. Prestakuntza-eskaintza horri esker, edonork sukaldaritza osasungarria ikas dezake edo dakiena birziklatzen; sukaldaritza naturaleko oinarrizko ikastaroak edo ikastaro aurreratuak egin ditzake; horiezaz gainera, honako beste hauek izango ditu aukeran: gozogintza integrala, gosari osasungarriak, haurren elikadura, zeliakoentzako edo diabetikoentzako sukaldaritza sendagarria eta ikastaro pertsonalizatuak.www.euskalnet.net/econat943 77 16 70 edo jesú[email protected]

afari batean, hemendik aurrera ez dugu koipe edo kolesterol kopuru

XLTownXLTownXLTown

33. aletik aurrera, Klasetitek era guztietako edukiak jorratuko ditu, ikastetxe, partikular eta erakundeei baliabide-aukera handiagoa eskaintzeko.

27klasetik AT

Patricia Ferreira, Pere Joan Ventura, Chus Gutiérrez, Javier Corcuera eta Javier Fesser zuzendariek munduko neska-mutiko askoren errealitatea erakusten dute, bost haurren bizitzaren bitartez. Honako hauek dira bost istorioen tituluak: ‘El Secreto mejor guardado’ (Ongien gordetako sekretua), ‘La vida efímera’ (Bizitza iragankorra), ‘Las siete alcantarillas’ (Zazpi estoldak), ‘Hijas de Belén’ (Beléngo alabak) eta ‘Binta y la gran idea’ (Binta eta ideia bikaina). Ikusteko atseginak dira ikasleentzat.

Horien bitartez, UNICEFen bost helburu nagusiak gogorarazten dira: nesken heziketa garapen bidean diren herrietan, garapen integratua lehen haurtzaroan, immunizazioa, HIESaren aurkako borroka, eta indarkeriaren, esplotazioaren eta diskriminazioaren aurkako babesa.

Dokumental hau Mark Francis-ek eta Nick Francis-ek egin dute. Bi gai aztertzen ditu nagusiki: kafearen nazioarteko merkataritza, eta Oromia eskualdeko (Etiopia) kafe-ekoizleen lan-baldintzak. Irudietan ikusten denez, kooperatiba batzuek ahalegin handiak egiten dituzte beren produktuarentzat bidezko prezio bat lortzeko. Produktu hori, izan ere, munduko onenetako bat da. Tadesse Meskela ere ageri da, eskualdeko

baserritarren korporazioko kudeatzailea. Tadessek txoko bat lortu nahi du munduko merkatuan. Industria horrek 80.000 milioi dolarreko irabazia sortzen die urtero multinazionalei, eta zifra horrek petrolioa bezain errentagarri bihurtzen du kafea.

Espainia.

2004

116 min.

Munduan

une oro

Bidezko Merkataritzaren alde lan egiteko garapen bidean dagoen herrialderen batera joan beharrik ez dagoenez, informazio-iturri hori aurkezten dizugu, ekimen horrekin bat egiten laguntzeko.www.baserribizia.info web-atariak ‘Baserri Bizia’ aldizkaria eskuratzeko aukera eskaintzen digu. Argitalpen hori Bizkaiko EHNE nekazaritza-sindikatuarena da, eta honako gai hauek lantzen dituzte, besteak beste: albisteak, ekintzak, iraganeko, egungo eta etorkizuneko jarduerak eta bertako nekazariek bultzatzen dituzten mobilizazioak. Era berean, ‘Baserri Bizia’ interesgarria da,

halaber, ekonomiari, ingurumenari eta kontsumoari buruzko informazioa

jaso nahi duenarentzat. Nahi izanez gero, web-orrialdeak aukera ematen

du argitalpena PDFan eskuratzeko ere.

www.baserribizia.info

‘Baserri Bizia’ interesgarria da, halaber, ekonomiari, ingurumenari

du argitalpena PDFan eskuratzeko ere.

www.baserribizia.info

BaserriBizia

Aldizkari hori Interneten dugu eskura, dohainik. Komunikabide bat izan nahi du, arlo ekonomikoan, sozialean edo ingurumen mailan jasangarritasuna sustatu nahi duten erakundeen eta pertsonen artean. Haren orrialdeetan, informazio ugari aurki daiteke norabide horretan aurrera egiteko dauden praktika ugariez. Gainera, aditu batzuei egindako elkarrizketak daude, edo zenbait agente sozialek (administrazio publikoak, GKEak, etab.) martxan ipini dituzten esperientzia arrakastatsu batzuk. ‘Es posible’-k beste aukera bat ere eskaintzen du: irakurleek posta elektronikoaren bidez jaso dezakete zenbaki bakoitza. Bestalde, beraren atarian kontsulta daitezke aurreko zenbakiak, pdf-an. www.revistaesposible.org

‘Es posible’

Erresuma Batua eta AEB. 2006_82 min.

Urre beltza

http://consumoresponsable.info/grupos-de-consumo/http://www.bizigai.orghttp://www.biolur.net

28 eta Gurasoek zer?

Produktu ekologikoak aipatzean, janari garestiak edo kostu handiak etortzen zaizkigu gogora askotan. Baina oker egon gaitezke. Izan ere, orain, krisia euskal familia askori buruhausteak sortzen ari denean, bada beste aukera bat gure merkatuan, ekonomia sozial bidezkoago eta solidarioago

aldarrikatzen duena: kontsumo arduratsuko taldeak. Lerro hauetan zehar, aurkikuntza bat egingo dugu. Produktu ekologikoak garestiak dira, bitartekarien edo ohiko supermerkatuen bitartez erosten baditugu. Eta ez dira garestiak, zuzenean ekoizleari erosten

bazaizkio eta banaketa-kateak saihesten badira. Kontsumo arduratsuko talde batean bagaude, janari osasungarriak bidezko prezioan erosiko ditugu; poltsen, bilgarrien, garraioaren eta antzekoen erabilera murrizten lagunduko dugu; eta tokiko lankidetza-taldeak sendotuko ditugu (ez dute lehiakortasuna eta irabazirik handiena bilatzen, errespetuzko merkataritza adostua baizik). Merkataritza-eredu horrek beste bi abantaila ditu gutxienez: hemengo landak eta lehen sektorea biziberritzea, eta elementu kutsagarriak murriztea, janariak baratzetik mahaira heltzeko denbora gutxiago behar duenez, produktu gutxiago behar baitira.

Astean behin edo hamabostean behin kaxen bidez lan egiten da. Bazkideek beren eskaera bidaltzen diote taldearen koordinatzaileari, eta egun batzuk geroago, haien erosketa kontsumitzeko prest dago. Inoiz, kooperatiba handi bat denean, banaketa-prozesua lokal komun batean egiten da. Kide guztiek egiten dituzte lan guztiak, edo bestela, taldeak kontratatutako pertsona batek egiten ditu. Gainera, bilerak egin behar dira noizean behin, erabakiak hartzeko, zereginen ordutegia egiteko eta beste talde batzuekin koordinatzeko.

28 eta Gurasoek zer?

KONTSUMO ARDURATSUKO TALDEAK

NOLA SORTU TALDE BAT?Talde bakoitza ezberdina da. Talde bat sortzeko, aurrena kideen arteko lotura bilatu behar da (batzuetan, eskolako jantokia hornitzeko ere elkartu dira guraso-elkarteak). Funtzionatzen hasteko, gutxieneko kopuru bat behar da. Normalean, hamar bat familia izaten dira (asteko 150 euro inguruko kontsumoa, gutxienez). Garrantzitsua da talde hori formalizatzea eta helburu komun batzuk finkatzea idatziz, hau da, taldeari legezko forma juridikoa ematea komenigarria da . Behin taldea formalizatutakoan, hornitzaileak aukeratu behar dira. Sarritan, taldeek zuzenean aukeratzen dituzte nekazariak. Horrek, denboraldi bakoitzean kontsumituko diren produktuen kopurua mugatzea dakar, baina, aldi berean, onuragarriagoa da ekonomikoki eta ingurumenaren aldetik. Gainera, kideetako bat edo, batzuetan, ekoizlea bera arduratzen da produktuak biltzeaz, etxez etxe banatzeaz edo toki komun batera garraiatzeaz.

FUNTZIONAMENDUA

1 2 Eskaerak bateratu, Eskaerak bateratu, eta hornitzaileei eta hornitzaileei bidali

3 Bilketa eta Bilketa eta familia-saskietan familia-saskietan banatzea

Eskaera egin, Eskaera egin, formulario estandar formulario estandar baten bitartez, eta koordinatzaileari bidali

Erositakoaren Erositakoaren arabera ordaintzen arabera ordaintzen da astero

4

banaketa-prozesua lokal komun batean egiten da. Kide guztiek egiten dituzte lan guztiak, edo bestela, taldeak kontratatutako pertsona batek egiten ditu. Gainera, bilerak egin behar dira noizean behin, erabakiak hartzeko, zereginen ordutegia egiteko eta beste talde batzuekin koordinatzeko. koordinatzeko. juridikoa ematea komenigarria da .

Sarritan, taldeek zuzenean aukeratzen

denboraldi bakoitzean kontsumituko diren produktuen kopurua mugatzea 11 Eskaera egin, Eskaera egin,

2929

29

2009ko otsailean, Koopera gizarte-sareak Euskal Autonomia Erkidegoko lehen merkatu ekologiko eta solidarioa inauguratu zuen, Bilboren erdi-erdian. Sarea irabazi-asmorik gabeko Rezikleta, Berohi, Ekorropa eta Ekiber kooperatibek osatzen dute, Cáritasen lankidetzarekin. Ekimen aitzindari horrek, bidezko merkataritzaren bitartez ingurumena babesteko jarduera ugari abian jartzeaz gain, gizarteratzea helburu duten ekintzak bideratu nahi ditu.Lehen urtean, 55.000 bidezko erosketa baino gehiago egin dira, Koopera Merkatuaren saltokiak dituen 600 metro koadroetan. Eremu berean, bidezko merkataritzako produktuak, tratamendu-prozesuetatik lortutako gaiak eta elikagai ekologikoak bildu dituzte, eta horiek guztiek inguruaren garapen jasangarria bermatzen dute. Besteak beste, arropak, etxetresna elektrikoek, liburuek, elikagaiek, bazarreko gaiek eta berreskuratutako jostailuek osatzen dute eskaintza. Horietako asko bigarren eskukoak

direnez, kontsumo arduratsua eta jasangarria sustatzeaz gain, errenta txikieneko pertsonen etxerako produktuen eta arropen beharrak asetzea ahalbidetzen dute.Gainera, badu beste zeregin bat ere: ingurumenaren eta gizartearen alorretako sentsibilizazio-ekintzak sustatzeko elkargunea izatea. Erabilera anitzeko areto bat du, erakusketak eta hitzaldiak antolatzeko. Beraien helburuak

gizarteari hurbiltzea eta, aldi berean, bertaratzen diren herritarren kezkei erantzutea dira . Sail horretatik, kultura- edo aisia-jarduera alternatiboak antolatzen dituzte, baita ikastetxeetarako bisitaldiak ere, 3 Ren —muRriztu, beRrerabili eta biRziklatu— inguruko programekin.Bukatzeko, bazterketa-arriskuan dauden taldeentzako enplegua sortzea eta prestakuntza bultzatzea ere badira Koopera Merkatuaren helburuak. Horrela, 2010. honetarako, 40 laneratze-kontratu eta 64 enplegu lortu gura dituzte, talde horietan dauden pertsonentzat. Prestakuntzaren alorrean, enplegu-nitxo berriak dituzten sektoreetan enplegu-lantegiak eta lan-praktikak bideratzen ahalegintzen da. Horrela, partaideari lan-merkatuan sartzeko aukerak handitzen laguntzen dioten trebetasunak garatzen dituzte. Koopera MerkatuaFernandez del Campo kalea, 16-18. Bilbo. Tel: 94 452 33 74Ordutegia: astelehenetik larunbatera 10:00etatik 20:00etara, etenik gabe.

www.koopera.org10:00etatik 20:00etara, etenik gabe.

30 baliabideak eskura

ikasmaterialakBILDUMA ‘Una mirada al mundo’Bilduma honetan, Roser Capdevilak sortutako Anna, Teresa eta Helena neskatxa hirukiak dira protagonista, eta sei urtetik gorako ikasleentzako hezkuntza-edukiak lantzen dira. Bilduma dozena bat haur–ipuinek osatzen dute, eta horiek idazteko Intermón Oxfam GKEko hezkuntza-taldearen aholkua jaso dute, talde horrek esperientzia handia baitu balioen transmisio pedagogikoan. Horrela, publiko horri hurbildu nahi izan diote etikarekin eta elkartasunarekin zerikusia duten zenbat alderdi. Ipuinok Icaria eta Cromosoma argitaletxeen artean argitaratu dira, eta honelako gaiak lantzen dituzte: bakea, hezkuntza morala eta zibikoa, ingurumena, berdintasunerako hezkuntza, kontsumoa eta justizia, besteak beste. www.intermonoxfam.org/es/page.asp?id=546

Comercio justo, consumo responsable.Santiago Martínez-OrozcoIntermón, Bartzelona, 2000112 orrialde.

Nekagarriak iruditzen zaizkigu Indiako ehungintzako langileen zailtasunak, 15 ordutik gora egiten baitituzte lantegian, eta sarritan, egoera horiek gogotik kritikatzen ditugu. Hala eta guztiz ere, gure herri eta hirietako dendetan, langile horiek egindako arropak eskuratzen ditugu, prozesuan erreparatu gabe. Martínez-Orozcok, liburu horren bitartez, produktuen etiketaren atzean dagoena ezagutarazi nahi digu. Iparraldeko eta Hegoaldeko eskualdeen artean hesi iragangaitzak eraikitzeko balio

ez duen kontsumoa sustatu gura du

liburuak Café Amargo. Por un Comercio Norte-Sur más justo. Setem Hego HaizeaIcaria-Más Madera Bartzelona, 1997. 103 orrialde .

Setem Hego Haizea gobernuz kanpoko erakundearen liburu horrek kafearen historia (jatorritik gaur egunera artekoa) eta Iparraldeko enpresen politiketan oinarritutako merkataritza-prozesuak azaltzen ditu. Munduko ehun milioi lagun petrolioaren ondoren diru gehien ematen duen lehengai hori landu eta manipulatzetik bizi dira. Hala ere, prezioaren zati ñimiño bat baino ez da Hegoaldeko langile ekoizleengana heltzen. Horien gizarte-baldintzak, gainera, ez dira oso duinak. Liburu horren orrialdeetan, bidezko merkataritzaren ideia eta kontsumismoaren ordezko aukerak

garatzen dira, kafea adibidetzat harturik.

CAFÉ-CAFÉIntermon Oxfamek argitaratutako gida didaktiko horrek hauxe erakutsi

nahi die ikasleei, gure kontsumoan hain ohikoa den kafearen bitartez: ekoizpen-kateko mozkinen bidegabeko banaketak familia ugariri ukatu egiten diela elikadurako, hezkuntzako eta osasuneko funtsezko beharrak asetzeko aukera. Lehen eta bigarren hezkuntzetako hiru zikloetako ikasleei zuzendutako unitateak eskaintzen ditu, gaztelaniaz eta euskaraz.www.intermonoxfam.org/es/page.asp?id=6

31baliabideak eskura

webguneak

erakusketaBidezko merkataritzaren ibilbideaLankidetza solidariorako Burgosko Amycos erakundeak komiki-formatuan garatutako erakusketa ibiltari bat erakusteko aukera ematen die, interesatuta dauden elkarte eta taldeei. Nazioarteko merkataritzaren eta egungo eredu ekonomikoaren hainbat ezaugarri eta ondorio lantzen ditu erakusketak. Hamasei panelek eta material digital eta inprimatuek osatzen dute.

Besteak beste, ikasleek paneletako edukietan sakontzeko gida didaktiko bat, irakasleei zuzendutako tresna pedagogiko eta metodologikoak eta erakusketaren edukia osatzeko informazio-fitxak ditu. Eskaerak egiteko, hauek erabil daitezke: [email protected] eta 947 277 121 telefonoa.www.amycos.org

bideoaEl comercio justo en seis pasos.Bidezko Merkataritzaren estatuko koordinatzaileak proposatzen digun bideo horretan, bidezko merkataritza zer den eta zertan datzan azaltzen dizkigu, sei urrats errazetan. Bost minutuan, kontsumitzaile arduratsuagoak izateko oinarrizko errezeta eskaintzen digu.www.comerciojusto.org

consumoresponsable.infoConsumo responsable en Álava /Zentzuz kontsumitu Araban.Medicus Mundi Arabak, Mugarik Gabek, Paz y solidaridadek eta Setem Hego Haizeak abiarazitako proiektu horrek, bidezko merkataritzaren balioetan oinarrituz, Araban kontsumo arduratsua eta kontzientea sustatzea du xede. Web-orrialdearen bidez, gai horien inguruko dokumentu, irudi, bideo eta aurkezpenak eskaintzen ditu.

Bestalde, lurraldeen elikagai-burujabetza eta transgenikoen aurkako indar handiagoa lortzen ahalegintzen da. Orobat, Gasteizen bidezko merkataritzako produktuak eskaintzen dituzten saltokien sarea ezagutzeko eta hiriko kontsumo-taldeekin bat egiteko aukera ere eskaintzen die bisitariei.

www.kidenda.orgAlboanek, Cáritasek eta Bilboko Misioek sustatzen dute, eta Hegoaldeko herrialdeen garapenean laguntzea eta gizartea nazioarteko

merkataritzaz sentikortzea dira haren helburuak. 1996az geroztik, bidezko merkataritzako produktuak

merkaturatzen dihardu. Dena den, kideek hitzaldiak, prestakuntza-ikastaroak eta bestelako jarduerak ere gauzatzen dituzte, jendea gehiago kontzientziatzeko. Duela ia zortzi urte, bidezko merkataritzako denda bat ireki zuen ekimen horrek, Bilboko Epaltzaren Alargunaren kalean, eta egungo ekonomia-sistemarako aukerak bilatzeko eta kontsumo arduratsuaren inguruan hausnartzeko eta ekintzak bideratzeko gune bihurtu da.

Alboanek,

Bilboko Misioek sustatzen dute, eta Hegoaldeko herrialdeen eta Hegoaldeko herrialdeen eta Hegoaldeko

garapenean laguntzea garapenean laguntzea garapenean

eta gizartea nazioarteko eta gizartea nazioarteko eta gizartea

www.emaus.comEmaús Gizarte Fundazioa irabazi asmorik gabeko erakundea da, eta pobrezia-egoeran edo pobrezia-arrisku larrian eta baztertze-egoeran dauden pertsonen bizitza hobetzea du xede. Egoitza Donostian du, eta gure kaleetan egunez egun ditugun justizia-, pobrezia- eta garapen-arazoen arrazoien, ondorioen eta balizko irtenbideen inguruan gizartea sentsibilizatzen saiatzen da. Bere web-orrialdearen bitartez, Emaúsek bere filosofiari eta jarduerei buruzko informazioa eskaintzen die bisitariei, baita bakoitzaren iritziak ezagutzera emateko eta proposamenak aurkezteko foroa ere. Gainera, modu errazean boluntariotzan parte hartzeko aukera eskaintzen die interesatuei.

www.sellocomerciojusto.orgWeb horrialde honek edozein ikastegik Bidezko Merkataritzan sustapen eredu bat bihurtzeko informazio oso interesgarria ematen du. Pauso erraz batzuk jarraitzen, zentroko edozein pertsonak (ikasleek, irakasleek, gurasoen elkarteak…) hasi dezake Fairtrade Eskolako zigilua lortzeko prozesua.

GATZ APUR BAT?

Ingurumen Hezkuntza zure eskura

BilbaoOndarroa, 248004 Bilbao944 11 49 [email protected]

Donostia-San SebastiánBasotxiki, 520005 Donostia-San Sebastián943 32 18 [email protected]

LegazpiBrinkola, z/g20220 Legazpi943 73 16 [email protected]

Vitoria-GasteizBaiona, 56-5801010 Vitoria-Gasteiz945 17 90 [email protected]

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATEETA IKERKETA SAILA

INGURUMEN, LURRALDEPLANGINTZA, NEKAZARITZAETA ARRANTZA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓNUNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

DEPARTAMENTO DE MEDIO AMBIENTEPLANIFICACIÓN TERRITORIAL, AGRICULTURA Y PESCA

34. zenbakia prestatzen ari gara. GAIA: Biomimesia, natura eredutzat.

revista ihitza 33

Documents