random 121010032208-phpapp01
TRANSCRIPT
![Page 1: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/1.jpg)
๑
ปรศนาธรรมในพทธปรชญา ผศ.ดร.จกรพรรณ วงศพรพวณ
…………………………………………………………………..………………
ความรท�วไปเก�ยวกบปรศนาธรรม การศกษาหลกธรรมคาสอนในทางพระพทธศาสนาน�น มวธการศกษาหลายรปแบบดวยกน
ข�นอยกบความถนดหรอจรตของผศกษาเอง บางคนถนดศกษาทางดานปรยต บางคนถนดเร�องการ
ปฏบต บางคนถนดเร�องการใชความคด หรอสตปญญาในการวเคราะหหลกธรรมตางๆ เพ�อใหเกด
กระบวนการตความหลกคาสอนบางบทหรอบางหมวดท�ดคลมเครอใหงายและชดเจนย�งข�น วธการ
คดหรอวเคราะหหลกธรรมเพ�อตเอาความหมายออกมาน�นนยมศกษากนในประเทศญ�ปน ซ�งเรารจก
กนในนามพทธศาสนานกายเซน ซ�งเปนวธการเรยนการสอนท�ใชวตถหรออปกรณธรรมชาตท�วไป
เปนส�อในการสอนธรรม หนาท�ของผเรยนน�นจะตองคดวเคราะหหรอตความเอาเอง เชน การสอน
เร�องชาลนถวย อาจารยผสอนกใชแคถวยชาท�ใสน�าจนเตมแลว เอามาต�งไวเพ�อสอนคนท�อวดรอวด
เกงไมยอมรบใครวาเปนพวกชาลนถวย เปนตน วธการน�กคลายๆ กบปราชญผสอนธรรมของไทย
สมยกอนท�มวธการสอนธรรมแบบแยบยนและชวนใหคด ซ� งมกจะผกเปนหวขอธรรมไวเพ�อให
ศษยผเรยนธรรมคดคนไตรตรองหาคาตอบโดยการใชปญญาเปนหลกในการแกขอเง�อนงาท�งหลาย
วธการเรยนการสอนธรรมแบบน� ไดกลายมาเปนมรดกตกทอดทางดานปรศนาธรรมสาหรบอนชน
รนหลงไดคดหาคาตอบกนจนกระท�งปจจบน
ปรศนากบปรชญา
คาวา "ปรศนา" หมายถง ส� งหรอถอยคาท�ผกข�นเปนเง�อนงาเพ�อใหแกใหทาย๑ เพ�อขบคดหา
ขอเทจจรงตามหลกคาสอนทางพทธศาสนาท�แฝงเรนอยกบคาปรศนาน�นๆ ถาจะกลาวในเชง
ขบวนการคด คาน�มความหมายคลายคลงกบคาวา "ปรชญา" ซ�งหมายถง วชาวาดวยหลกแหงความร
และความจรง๒ อนหมายถง ความรหรอความจรงท�เกดข�นหลงจากการคดและส�นความสงสยหรอ
ส�นความแปลกใจแลว โดยความหมายทางปรชญาตะวนออก เชน พทธปรชญา หมายถงความรท�
ประจกษแจงท�สามารถขามพนแดนแหงความสงสยหรอความมดมนแหงชวต เรยกไดวาเปน
ป.ธ. ๖, พธ.บ., M.A. (Phil.), M.A. (Bud.), Ph.D. (Phil.)/ อาจารยประจาวทยาลยสงฆเลย ๑ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ (กรงเทพ ฯ : อกษรเจรญทศน
,๒๕๓๙), หนา ๕๑๖.
๒ เร�องเดยวกน, หนา ๕๑๒.
![Page 2: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/2.jpg)
๒
"ความรอนประเสรฐ" ท�สามารถยกฐานะของผรข�นสท�สง คอจาก ปถชน เปน กลยาณชน และจาก
กลยาณชนเปน อรยชน
จะเหนไดวาคาท�งสองน�ตางกมจดหมายเพ�อใหเกดความคลมเครอมเง�อนงาท�แฝงไปดวย
หลกแหงความจรง ท�ย �วยใหผสงสยพยายามขบคดหาคาตอบท�ถกตองจนเปนท�พอใจ แตเม�อใด
คาตอบท�แฝงอยในคาท�เปนปรศนาถกเปดเผย หรอส�นความสงสยจากการคดคนทางปรชญาแลว คา
วา "ปรศนา" และ "ปรชญา" กจะหมดหนาท�ไปทนท ฉะน�น หนาท�หลกของปรศนาและปรชญาอยท�
การพยายามต�งปญหาเพ�อใหเกดการขบคดในการแสวงหาความรหรอขอเทจจรงท�แฝงอยในหลกสจ
ธรรมอนลกซ� ง ท�งน� เพ�อจะดงเอาศกยภาพทางปญญาของมนษยออกมาน�นเอง
พทธศาสนาเปนปรชญาหรอไม
ยงมขอถกเถยงกนอยบางในหมของนกปราชญไทยท�วา พทธศาสนาเปนปรชญาหรอไม
นกปราชญแตละทานไดแสดงความคดเหนแตกตางกนออกไปแตโดยภาพรวมกมความเหน
คลายคลงกนเพยงแตมองคนละดานเทาน�น ในท�น�ขอนาเอาแนวความคดของนกปราชญผเช�ยวชาญ
ทางพทธศาสนาและปรชญาสามทานมาเปนขอศกษา ในการวเคราะหหาคาตอบเก�ยวกบเร�องน� คอ
สนท ศรสาแดง๓ กลาววา ปรชญา หมายถงความรท�คลมเครอ ยงอยในข�นสงสย ความรใด
ท�มบทสรปชดเจน ต �งเปนทฤษฎได จะกลายเปนศาสตรเฉพาะสาขาใดสาขาหน�ง ความรท�สงสย
สวนมากเก�ยวกบโลกจกรวาล และเปาหมายของปรชญาคอรเพ�อร นกปราชญจงไมยอมรบวา พทธ
ศาสนาเปนปรชญา เพราะความรในพทธศาสนาทกเร�องมความแจมแจงชดเจนไมคลมเครอ พสจน
ได ทดสอบได เพราะพทธศาสนาไมใหความสาคญเร�องโลกและจกรวาลอนเปนเร�องไกลตว และ
เพราะพทธศาสนา ไมไดแสวงหาความรเพ�อร แตใหแสวงหาความรเพ�อนาไปใชดบทกขในชวต
ปจจบน
อดศกด� ทองบญ๔ กลาววา พทธศาสนากบพทธปรชญาตางกเกดจากคาประศาสนของ
พระพทธเจา พทธศาสนาดาเนนไปตามหลกคาประศาสน คอพระไตรปฎก โดยไมจาตองใชเหตผล
ตความคาประศาสนเหลาน�น แตพทธปรชญาเกดจากความจาเปนตองใชเหตผลตความคาประศาสน
เพ�อใหเขาใจความหมายอนสลบซบซอนอยในคาประศาสนน�นๆ
พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต)๕ กลาววา ความรทางศาสนามลกษณะเปนปลายปด
เพราะสาวกของแตละศาสนามศรทธาวา คาสอนของศาสดาท�บรรจไวในพระคมภรเปนความจรง
๓ สนท ศรสาแดง,ปรชญาเถรวาท (กรงเทพ ฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๔), หนา ๑๑๗.
๔ อดศกด� ทองบญ,ปรชญาอนเดยรวมสมย (กรงเทพ ฯ : เพ�อนพมพ,๒๕๓๒), หนา ๔.
๕ พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต),ปรชญากรกบอเกดภมปญญาตะวนตก (กรงเทพ ฯ : บรษทเคลด
ไทย,๒๕๔๐) หนา ๘.
![Page 3: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/3.jpg)
๓
สงสด แตกมบางท�บรรดาสาวกรนหลงตความพระคมภรตางกนจนเกดนกายหลากหลาย แตละ
นกายตางเสนอคาอธบายท�มเหตผลขดแยงกนและกน และในกรณน�ศาสนาไดเข าสพรมแดนของ
ปรชญา และเกดปรชญาแหงศาสนาน�นๆ เชน พทธปรชญา เปนตน
ตามทศนะของนกปราชญท�งสามทานท�กลาวมา กพอจะประมวลไดวา พทธศาสนามหลก
คาสอนท�จรงแทในแงของสจธรรม และสามารถพสจนไดโดยการปฏบต และผปฏบตตามเทาน�นจง
จะรรสแหงพระสทธรรมท�แทจรงโดยปราศจากความสงสยใดๆ ท�งส�น เม�อความสงสยหมดไป
ปรชญาท�ทาหนาท�แบบคลมเครอกพลอยหมดหนาท�ไปดวย แตเม�อใดเกดความสงสย ไมเขาใจอยาง
แจมแจง หรอมความคลมเครอในหลกธรรม ยอมจะมการตความหรอวเคราะหหลกธรรมน�นๆ
เพ�อใหเกดความแจมแจง ลกษณะของการวเคราะหหรอตความดงกลาว จงจาเปนอยางย�งท�จะตอง
อาศยแนวความคดเชงปรชญาเขามาชวยในการหาความรท�ถกตองและสมเหตสมผล การวเคราะห
หรอตความหมายหลกธรรมตามวธการทางปรชญาดงกลาว ทาใหเกดคมภรทางพระพทธศาสนา
ตามมามากมาย เชน คมภรอรรถกถา ฎกา อนฎกา เปนตน ดงน�น ตราบใดท�ยงมการวเคราะห หรอ
ตความของนกปราชญผท�ยงสงสยในหลกคาสอนอย ปรชญากยงคงทาหนาท�อยางไมลดละเชนกน
คลายกบเปนปรศนาธรรมใหนกคดคนหาคาตอบ เพ�อใหตวเองพนจากความสงสยใหได ฉนน�น
ความหมายและท�มาของปรศนาธรรม
คาวา "ปรศนาธรรม" หมายถง คาส�งสอนของพระพทธเจาอนแสดงถงความจรงแทของ
ธรรมชาตท�ถกผกข�นอยางเปนเง�อนงาเพ�อใหแกใหทายโดยการคดไตรตรองอยางมเหตผล ปรศนา
ธรรมเกดจากนกปราชญผชาญฉลาดในการนาเอาหลกธรรมของพระพทธเจามาถายทอดโดยการผก
เปนปรศนาไวเพ�อใหอนชนรนหลงไดขบคดหาคาตอบ เพ�อท�จะไดเขาถงหลกคาสอนท�แทจรงใน
อกรปแบบหน�ง การสอนธรรมแบบปรศนาธรรมน� มลกษณะคลายกบการถายทอดธรรมแบบพทธ
ศาสนานกายเซน (Zen)๖ ของญ�ป น คอเนนใหผท�ถกถายทอดขบคดเพ�อตปญหาขอธรรมน�นๆ ให
แตก โดยการใชปญญาเปนหลกในการแกขอเง�อนงาตามหลกคาสอนท�ผกเอาไวโดยนกปราชญ
ผสอนธรรม
ปรศนาธรรมเปนคากลางๆ ท�ทาทายใหผคดหาคาตอบตามสตปญญาหรอภมธรรมของ
ตนเอง ลกษณะคาตอบหรอการแกทายปรศนาธรรมของแตละคนไมจาเปนตองเหมอนกนเสมอไป
อาจมความตางกนบาง ท�งน�ข�นอยกบผตอบ ใครจะตอบอยางไรกไมถอวาผด เพราะหลกคาสอนทาง
๖ นกายเซน (Zen) มาจากพทธศาสนานกายฌาน (Chan) ของจน รากศพทของคาวา "เซน" หรอ "ฌาน"
มาจากคาวา "ธยานะ" ในภาษาสนสกฤตซ� งแปลวา "สมาธภาวนา" (Meditation) นกายน� มการสอนโดยใช
ปรศนาธรรมหรอท�เรยกกนวา "โกอาน" (Koan) เปนอบายในการปฏบตเพ�อใหเขาถงธรรม ศกษาเพ�มเตมใน
ทววฒน ปณฑรกววฒน, ศาสนาและปรชญาในจน ทเบตและญ�ป น. สานกพมพสขภาพใจ,๒๕๔๕.
![Page 4: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/4.jpg)
๔
พทธศาสนาเปนส�งสากล สามารถนามาประยกตใชกบเหตการณหรอเร�องราวตางๆ ไดเสมอ
เพยงแตวาผแกทายจะสามารถนาเอาหลกธรรมท�แฝงอยในปรศนาน�นมาอธบายไดสมเหตสมผล
หรอไมเพยงไรเทาน�นเอง วธการหาคาตอบหลกธรรมในรปแบบของปรศนาน� บางคร�งมการตความ
เพ�อใหหลกธรรมขอน�นๆ เกดความชดเจน วธการน� เปนวธการของปรชญา ท�พยายามจะช� ใหเหนใน
แตละประเดนท�มนษยตองการจะร คาตอบอยท�วาใครจะอธบายขอเทจจรงไดดกวา และคาตอบอาจ
แตกตางกนออกไป
หมวดแหงปรศนาธรรม
นกปราชญผสอนธรรมโบราณ จะเนนใหผศกษาใชความคดพจารณาขบคดในหวขอธรรม
ตางๆ จงมกจะผกหวขอธรรมเหลาน�นเปนหลกปรศนาไวในลกษณะท�เปนหมวดๆ และการผก
ปญหาธรรมแตละขอกท�คอนขางจะลกซ� ง ผตอบปญหาจะตองใชการพจารณาโดยการไตรตรอง
พอสมควร เพราะปญหาท�นกปราชญผสอนธรรมผกไว บางปญหาเก�ยวของกบหลกธรรมโดยตรง
บางปญหากมการเปรยบเทยบกบสรรพส�งภายนอกท�สามารถสมผสไดดวยประสาทท�งหา หรอบาง
ปญหาดเหมอนหาคาตอบงาย แตแฝงไปดวยหลกสจธรรมอนลกซ� ง เชน ปญหาท�วา "ไปไมกลบ
หลบไมต�น ฟ� นไมม หนไมพน" คออะไร เม�อพบปญหาน� ทกคนแมแตเดกกสามารถตอบไดวา
"ความตาย" เพราะลกษณะของปญหาชวนใหตอบเชนน�น หรออยางนอยกเคยเหนในเวลาไปงาน
ศพ พระผทาหนาท�สวดพระอภธรรม ทานมกจะนาตาลปตรท�สลกขอความดงกลาวมาใชในเวลาทา
พธสวด เรากเลยตความหมายเชนน�น แตแทจรงขอความดงกลาวแฝงไปดวยหลกปรชญาธรรมท�
ลกซ�งชวนใหขบคดหาคาตอบย�งนก ดงจะแกทายไขปรศนาไปเปนหมวดๆ ดงน�
ปรศนาธรรมหมวดท�หน�ง
♣ ไปไมกลบ
♣ หลบไมต�น
♣ ฟ� นไมม
♣ หนไมพน
![Page 5: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/5.jpg)
๕
♣ ไปไมกลบ
คาวา “ไปไมกลบ” หมายถง พระอรยบคคลท�สาเรจเปนพระอรหนต๗ ดบกเลสไดแลว เม�อ
ละสงขาร (นพพาน) แลวจะไมกลบมาเกดใหมอก กลาวคอเพกถอนเสยไดซ�งการเวยนวายตายเกด
เพราะสามารถกาจดหรอทาลายลงเสยไดซ�งอปสรรคศตร กลาวคอ กเลส อนไดแก ราคะ โทสะ
โมหะ ซ�งเปนรากเงาแหงอกศลมลท�งปวง
คาวา “อรหง” ท�แปลวา พระอรหนต น�น มาจากศพทวา อรหะ แปลวา ผไมมความลบ ผ
บรสทธ� พรอมท�จะเปดเผยใหโลกทราบ ทนทานตอการพสจนในทกกาลสมย เปนผหกเสยซ� งกง
กรรมแหงสงสารวฏฏ ต� งอยหางไกลจากสรรพกเลสและตณหาท�งปวง เพราะเปนผกาจดเสยซ� ง
เคร�องรอยรดคอหวง อนเปนเคร� องยงสรรพสตวใหของอยในสงสารการเวยนวายตายเกด พระ
อรยบคคลผบรสทธ� บรบรณ ผละเสยซ�งภพหนา (การเกดใหม) ดงกลาวน� มอยเฉพาะในพทธศาสนา
เทาน�น
อกความหมายหน�งคอ “เวลา” เน�องจากกาลเวลาน�นมนเปนวงจรของตวมนเอง หมนเวยน
เปล�ยนไปแลวกกลนกนสรรพสตวท�งหลายใหลมหายตายจากไปในขณะเดยวกน อยางเชนในแตละ
ปท�ผานไป ถาสงเกตตวเราใหด เราจะมความรสกวาเราเสยบางส�งบางอยางไปอยางไมมวนไดคนมา
ส�งน�นคอ “อาย” ท�ผานพนไปกบกาลเวลาในแตละวน แตละเดอน แตละป เดกจะมความรสกวาเสย
ความเปนเดกไป เม�อเปนผใหญวยกลางคน จะมความรสกวาเสยความเปนหนมเปนสาว ใกลความ
เปนไมใกลฝ�ง (ความตาย) เขาไปทกท เราจะมาเรยกรองเวลาอนสดใสคนกไมได
เร�องของเวลาน�ทานอปมาเหมอนยกษ เรยกวา “กาลยกษ” มกกลนกนสรรพสตวท �งหลาย
อยตลอดเวลา และมใชจะกลนกนแตผอ�นเทาน�น แมแตตวมนเองกไมเวน ดงพระบาลวา “กาโล ฆส
ต ภตาน สพพาเนว สหตตนา กาลเวลากลนกนสตวท�งหลายกบท�งตวมนเอง” อยางเชนวนเดอนและ
ปท�ผานมา กถกกาลยกษกลนไปหมดแลว จะยอนหลงกไมได ดงคากลอนท�นกปราชญประพนธไว
เพ�อเปนคตเตอนใจวา “อนเงนทองหลนหายยอนไปหา ยงมทาหวงพบประสบสม แตเวลาผานไปไม
ปรารมภ จะนยมยอนหลงอยาหวงเลย”
๗พระอรหนต คอพระผบรสทธ� วเศษ ไดแกทานผท�กาจดกเลสไดส�นเชง ในพทธศาสนาม ๔ จาพวก
คอ สกขวปสสโก ผสาเรจโดยการเจรญวปสสนาลวน ๑ เตวชโช ผสาเรจโดยไดวชชาสาม ๑ ฉฬภญโญ ผสาเรจ
โดยได อภญญาหก ๑ ปฏสมภทปปตโต ผสาเรจโดยเขาถงปฏสมภทาส�
![Page 6: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/6.jpg)
๖
♣ หลบไมต�น
คาวา “หลบไมต�น” หมายถง การมวเมาหลงใหลตกเปนทาสตดอยในรสแหงกามคณหา๘
อยางไมมสตยบย�งหรอควบคมใจตนเองได ผท�ตกอยในโลกของกามคณน� ย�งเสพมาก สมผสมากย�ง
พอใจมาก มความตองการเพ�มข�นเร�อยๆ โดยไมรจกคาวาพอ หรอหลงใหล (โมหะ) อยางไมลมหลม
ตา เหมอนดงคนตาบอดไมสามารถจะมองเหนส� งภายนอกได ตองตกอยในโลกแหงความมด
ตลอดเวลา
อกความหมายหน� งคอผท�หลงมวเมาตกเปนทาสของอบายมข (ปากแหงความเส�อม) อน
เปนบอเกดส�งท�ไมดงามท�งหลาย มแตจะทาใหชวตตกต�าหางไกลจากความดและทาจตใจใหเศรา
หมองมดมนอนธกาลมองไมเหนความเจรญกาวหนาของชวต มนกปราชญบางทานไดกลาว
เปรยบเทยบอบายมขวาเปน “ผราย” ท�นากลวมากกวาผตนใดๆ ในโลกน� เพราะถาผเหลาน� ไดมา
หลอกหลอนหรอเขาสงผใดแลว จะทาใหผน �นถงความยอยยบอบจนทนท ผรายดงกลาวมหกตว คอ
“ผท�หน�งชอบสราเปนอาจณไมชอบกนขาวปลาเปนอาหาร
ผท�สองชอบเท�ยวยามวกาลไมรกบานรกลกเมยตน
ผท�สามชอบดการเลนไมละเวนบารคลบละครโขน
ผท�ส�ชอบเลนมากฬาบตรสารพดท�วไปไฮโลส�น
ผท�หาคบคนช�วม�วกบโจรหนไมพนอาญาตราแผนดน
ผท�หกเกยจครานการทากนมท�งส�นหกผอปรยเอย”
ผท�ยงหลงมวเมาอยในรสแหงกามคณหรอตกอยในหลมแหงอบายมขดงกลาวช�อวาเปนผ
มดบอดทางปญญา ชวตมกจะเตมไปดวยปญหานานาประการ เพราะข�นช�อวาผ มดบอดน�นยอมจะ
ปดหนทางแหงแสงสวางเสมอ ดงคาท�วา “มดอะไรกไมเทาปญญามด แสงสวางอะไรกไมเทาแสง
สวางแหงปญญา เพราะปญญาคอเคร�องวด ความชดคอธรรมชาต ถาผใดเอาปญญามาพจารณา
ธรรมชาตได ผน�นช�อวาผพน” จากความหลบมดมนจากกเลสเคร�องรอยรดท�งหลาย
♣ ฟ� นไมม
คาวา “ฟ� นไมม” หมายถง การกาจดกเลส ตณหา อาสวะ ใหดบสนทแลวไมเกดข�นมาอก
เหมอนไฟหมดเช�อ ความหมายน� เปนลกษณะของจตพระอรยบคคลท�ไมตกอยในอานาจแหงกเลส
ตณหา คอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง มปญญาสวางไสวสามารถกาจดกเลสท�เขามาทาใหจต
เศราหมอง กลาวคอความเรารอน กระวนกระวาย ขนมว มวเมา ทะเยอทะยานไปตามอานาจของ
๘ กามคณหา (ภาษาทางโลกเรยกวา “วตถนยม”) คอ รป (รปะ) ไดแกส�งท�มองเหนดวยตา ๑ เสยง (สท
ทะ) ไดแกส�งท�ไดยนดวยห ๑ กล�น (คนธะ)ไดแก ส�งท�สดดมไดดวยจมก ๑ รส (รสะ) ไดแกส�งท�สมผสไดดวยล�น
๑ กายสมผส (โผฏฐพพะ) ไดแกส�งท� สมผสทางกาย แตรบรดวยใจ
![Page 7: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/7.jpg)
๗
กเลสตณหาไดหมดส�นและเดดขาด มจตบรสทธ� ไมยนดยนรายในเวลาเหนรป ฟงเสยง ดมกล�น ล�ม
รส ถกตองกายสมผส
จตท�หลดพนจากอาสวะกเลสดงกลาวน� เกดข�นคร� งแรกท�ใตตนพระศรมหาโพธ� หลงจากท�
พระมหาบรษทรงบรรลอาสวกขยญาณ ทรงปรชาสามารถทาอาสวะกเลสท�งหลายใหหมดส�นไป
ดวยพระปญญา ทรงตรสรเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาในเวลาปจจสมย รงอรโณทย ทรงเบก
บานพระหฤทยอยางสงสดในการตรสร ถงกบทรงเปลงพระอทานเยยหยนตณหาอนเปนตวการ
กอใหเกดสงสารวฏฏทกขแกพระองคเปนอเนกชาตวา “อเนกชาตสสาร สนธาวสส อนพพส ฯลฯ
จตต ตณหาน ขยมชฌคาต.” ความวา “นบแตตถาคตทองเท�ยวสบเสาะหาตวนายชางผกระทาเรอน
คอตวตณหา ตลอดชาตสงสารจะนบประมาณมได กมไดพานพบ ดกร ตณหา นายชางเรอน บดน�
ตถาคตพบทานแลว แตน�สบไป ทานจะทาเรอนใหตถาคตอกไมไดแลว โครงเรอนคอตณหาเรากร�อ
เสยแลว ชอฟาเรากหกทาลายเสยแลว จตของเราเขาถงพระนพพานอนเปนธรรมท�ปราศจากสงขาร
ปรงแตงใดๆ ไดถงความดบสญส�นไปแหงตณหา อนหาสวนเหลอมไดแลว”๑๐ เน�อหาในคาเปลง
อทานของพระพทธองคน� แสดงถงจตท� สะอาด สวาง สงบ ปราศจากกเลสอาสวะใดๆ ท�งส�น
สามารถปดชองทางแหงกเลสท�งหลายไมใหฟ� นกลบคนมาอก
♣ หนไมพน
คาวา “หนไมพน” หมายถง ความตาย๑๑ ซ� งเปนส� งท�ทกคนจะตองไดพบเสมอภาค
เหมอนกน เพราะเปนส� งท�ธรรมชาตใหมาต�งแตวนเกด ทกคนจะตองจนมม หนไมรอด ไมม
ขอยกเวนและปฏเสธไมได เราเกดมาไดช�อวามาเฝาความตาย คอยอยวามนจะตายวนไหนกไมทราบ
ดงท�ปราชญลขตไววา “เหนหนากนเม�อเชาสายตาย สายอยสขสบายบายมวย บายยงร�นเรงกายเยน
ดบชพนา เยนอยหยอกลกดวยค�ามวยดบสญ” ตามความหมายน� แสดงวาความตายจดวาเปนสภาพ
เท�ยง คอเปนความเท�ยงแทแนนอนวาสตวทกจาพวกท�เกดมาในโลกน� ตางกจะตองตายดวยก น
ท�งน�น จะตางกนกชาหรอเรวเทาน�น ไมมใครจะปองกนไดโดยประการตางๆ
แทจรงชวตของมนษยเราเปรยบเหมอนกบละครโรงใหญ ท�เท�ยวแสดงบทบาทของตวเอง
เด�ยวแสดงเปนน�นเปนน�อยตลอดเวลา ชวตแหงละครของมนษยจงเตมไปดวยอรรถรสท�หลากหลาย
นานาประการ มท�งสขท�งทกขปะปนกนไปจนกวาจะถงกาลอวสานของชวต ดงคาประพนธท�วา
“โลกน�คอโรงละคร ปวงนกรเราทานเกดมา ตางรายราทาททาตามลลาของบทละคร บางคร� งกเศรา
๑๐ พระวเทศโพธคณ, สแดนพระพทธองค อนเดย - เนปาล (กรงเทพ ฯ : ธรรมสภา,๒๕๔๔), หนา
๑๘๕.
๑๑ สาเหตแหงความตายของสรรพสตว ม ๔ ลกษณะ คอ ตายเพราะส�นอาย คอหมดอายไข ๑ ตายเพราะ
ส�นกรรม ๑ ตายเพราะหมดบญ (ความชรา) ๑ ตายเพราะถกกรรมตดรอน เชน ประสบอบตเหตตางๆ ๑
![Page 8: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/8.jpg)
๘
บางคราวกสขหวอกสะทอน มรางมรกมจากมจร พอจบละครชวตกลา” ไปสจดหมายปลายทาง
เดยวกนคอความตาย ซ�งเปนส�งท�ไมสามารถจะหลกล�หนพนได จะหอบห�วเอาอะไรไปดวยกไมได
แมแตคนรกท�หวงนกหวงหนา ตางกอางสทธ� วาน�ของมงน�นของก กเอาไปดวยไมไดท�งน�น
เม�อรวาชวตตองตกอยในกฎของธรรมชาต (ไตรลกษณ) เชนน� ทานจงสอนใหระลกถง
ความตายเปนอารมณอยเสมอ ซ�งจดเปนมรณานสสต จกไดคลายความประมาทมวเมา ความยดม �น
ถอม�น ฝกจตใหคนชนกบความตาย จนกระท�งมองเหนเปนเร� องธรรมดา จดเปนผ มขวญด ไม
หว�นไหวเม�อยามรายคอมรณะมาถง ดงคตเตอนใจตอนหน�งวา “คดถงความตายสบายนก มนหกรก
หกหลงในสงสาร บรรเทามดโมหนตอนธกาล ทาใหหาญหายสะดงไมยงใจ”
อกความหมายหน�งของคาวา “หนไมพน” คอ กฎแหงกรรม พระพทธศาสนาไดสอนเร�อง
กรรมไววา กรรมเปนเคร�องบนดาล กรรมเปนเคร�องสรางทกอยาง กรรมคอการกระทา กระทาไว
อยางไร ยอมเกดผลแหงการกระทาเชนน�น เหมอนชาวนาหวานพชไวเชนไร ยอมไรรบผลแหงการ
หวานพชน�น ดงปรากฏในหลกคาสอนทางพระพทธศาสนาดงน�
๑. กมมสสโกมห เรามกรรมเปนของตน หมายความวา การกระทาตางๆ ท�จะเกดผลดหรอ
ช�วแกตวเรา เปนการกระทาท�เกดจากเจตนาของเราท�งส�น ไมมผ ใดมาทาแทนได เชน สมมตวาเรา
ใชคนไปฆาศตรของเรา เทากบวาเจตนาน�นเปนของเรา ในกรณน�แมจะไมไดกระทาทางกาย แตถอ
วามโนกรรมและวจกรรมเปนของเรา จงเรยกวา เรามกรรมเปนของตน
๒. กมมทายาโท เราเปนผรบผลของกรรมหรอเปนทายาทของกรรม หมายความวา เราเปน
ผรบผลของกรรมดวยตนเองไมมผอ�นมารบแทนได ไมวากรรมน�นเราจะทาไวต �งแตเม�อใด จะเปน
กรรมดหรอกรรมช�ว เรากตองเปนผรบผลของกรรมน�น
๓. กมมโยน เรามกรรมเปนกาเนด หมายความวา กรรมเปนส�งท�ทาใหเราเกดมา กรรมจะ
สงผลใหเราเกดอยางไรกได การเกดในตระกลสงหรอในตระกลต�า หรอเกดในฐานะอยางไรเปน
เร�องของชนกกรรมเทาน�น
๔. กมมพนธ เรามกรรมเปนเผาพนธ หมายความวา บคคลท�ทากรรมอนใดไวจะตอง
สบเน�องในกรรมน�นตอไป เปรยบเหมอนกบเผาพนธ มนษยหรอสตวตางๆ เชน ผเกดเปนมนษย
ทางท�จะตองสบเน�องไปในกรรมน�น เชน กรรมช�วกจะตองสบเน�องไปในกรรมช�ว กรรมดกจะตอง
สบเน�องไปในกรรมด
๕. กมมปฏสรโณ เรามกรรมเปนท�อาศย หมายความวา ผท�ทากรรมดกอาศยกรรมดน�นเอง
เพ�อดารงความดตอไป ดงพทธภาษตวา “ธมโม หเว รกขต ธมมจาร” ความวา “ธรรมยอมรกษาผ
ประพฤตธรรม”
๖. ย กมม กรสสาม กลยาณ วา ปาปก วา ตสส ทายาโก ภวสสาม เราทากรรมใดไว ดหรอ
ช�วกตาม เราจะตองเปนผรบผลของกรรมน�น
![Page 9: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/9.jpg)
๙
ดงท�กลาวมาท�ง ๖ ขอน� ช� ใหเหนวา เราไมสามารถจะหลกหนกรรมของเราพน ทากรรม
อยางไรกตองรบผลอยางน�นเสมอ แมแตพระอรยสาวกผเลศทางดานอภนหารอยางพระมหาโมคคล
ลานะ กหนกฎแหงกรรมท�ทานเคยสรางมาในอดตชาตไมได ดงจะเหนไดจากทานถกพวกโจรรมต
ทบทารายจนกระท�งแหลกเปนจณ กผลจากการท�ทานเคยทบตมารดาผบงเกดเกลาในชาตน�นเอง
ปรศนาธรรมหมวดท�สอง
♣ ส�คนหาม
♣ สามคนแห
♣ หน�งคนน�งแคร
♣ สองคนพาไป
♣ ส�คนหาม
คาวา “ส�คนหาม” หมายถง การประชมลงของธาตส�๑๒ ประกอบกนเขาอยางพอเหมาะทาให
เกดเปนรปรางหรอรางกายข�นมา ธาตส� เปนวตถธรรมชาตด�งเดมของสรระรางกายของมวลสรรพส�ง
ท�มชวต สามารถสมผสไดดวยประสาทท�งหา การผสมของธาตส� อยในสภาวะท�เกดข�น ต �งอย และ
สลายตว ใครกหามไมได เพราะไมใชของเรา ไมอยในอานาจของเรา วนหน�งตองทรดโทรมแตก
สลายไป แลวธาตท�งส�กจะกลบคนไปสสภาพเดม๑๓ เพราะวาธาตท�งส�น� เปนส�งท�ทรงสภาวะของตน
อยเอง คอมอยโดยธรรมดา เปนไปตามเหตปจจย ไมมผสราง ไมมอตตา มใชสตว มใชชวะ๑๔ เกดม
เองและแตกสลายไปเองโดยธรรมชาตของมน
แนวความคดเร�องธาตส�ในพทธศาสนาคลายกบทศนะเร�องตนกาเนดของสรรพส�ง (ปฐม
ธาตของโลก) ของเอมเปโดเคลส (Empedocles) นกปรชญากรกโบราณ เขากลาววา "รางกายของ
คนเราเกดจากการรวมตวของธาตท �งส� การท�เรารจกธาตส�ในโลกรอบๆ ตวเรา กเพราะมธาตท�งส�อย
ในตวเรากอนแลว เพราะเรามธาตดน เราจงเหนดน เน�องจากอนภาคของธาตดนในวตถมาทา
๑๒ ธาตส� คอ ปฐวธาต (ธาตดน) มลกษณะแขงท�มองเหนเปนรป สามารถสมผสได เชน ผม ขน เลบ
ฟน หนงเปนตน ๑ อาโปธาต (ธาตน� า) มลกษณะเหลวไหลถายเท ทาใหออนนมผสมผสานกน เชน น� าเลอด
น� าลาย น� าด เปนตน ๑ เตโชธาต (ธาตไฟ) มลกษณะรอน ยงกายใหอบอน ยอยอาหาร ทาใหรางกายไมเป� อยเนา
วาโยธาต (ธาตลม) มลกษณะกระพอพด ลอยตว พดไปท �วรางกายทาใหรางกายเคล�อนไหว ๑
๑๓ พระมหา ดร.สขพฒน อนนทจารย,ปรศนาปรชญาธรรม (กรงเทพ ฯ : ลก ส.ธรรมภกด,๒๕๔๖),
หนา ๘๘.
๑๔ พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต),พจนานกรมพทธศาสตรฉบบประมวลธรรม (กรงเทพ ฯ : มหา
จฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๒๘), หนา ๑๓๙.
![Page 10: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/10.jpg)
๑๐
ปฏกรยากบธาตดนในตวเรา จงเกดเปนจนตภาพของดนข�นมา โดยนยน� เพราะเรามธาตน� า เราจง
เหนน�า เพราะมธาตไฟ เราจงเหนไฟ และเพราะมธาตลม เราจงเหนลม"๑๕ กอนกาเนดสรรพส�ง ธาต
เหลาน�มการผสมปะปนกนอยางไดระเบยบจนกลายเปนมวลสารมหมา ธาตดนไปอยก บธาตดน
ธาตน�ากไปอยกบธาตน�า ธาตตางๆ ผสมกนโดยนยน�อยางไดสดสวนมระเบยบจนกลายเปนสรรพ
ส�งในโลกดงท�เราเหนอยน� โลกหรอสรรพส�งดงกลาวจะถงกาลแตกสลายกตอเม�อธาตเหลาน� แยก
ออกจากกน สลายไปสธาตเดมของตน
คาสอนทางพทธศาสนากาหนดใหเราพจารณาธาตส�น� เปนอารมณ คอกาหนดพจารณากาย
น�แยกเปนสวนๆ ใหเหนวาเปนเพยงธาตส� คอ ดน น�า ไฟ ลม แตละอยางประกอบกนข�นเปนรางกาย
เทาน�น ไมใชของเรา ไมใชเรา ไมใชตวตนของเรา การกาหนดพจารณาธาตส� น� จะตองกาหนดดวย
สตสมปชญญะโดยความแยบคาย จนมองเหนความเกดข�นและความเส�อมไปในกาย ตระหนกวา
กายน�กสกแตวากาย มใชสตว บคคล ตวตน เราเขา สกวนหน�งเม�อธาตเหลาน�ถงการแตกสลายไป
ตามสภาวะของธรรมชาต ชวตคอไออนกจะถงกาลอวสานเชนกน ฉะน�น ชวตหรอรางกายจะดารง
อยไดกเพราะการหามหรอการประครองไวของธาตท�งส�น�เอง
♣ สามคนแห
คาวา "สามคนแห" หมายถง ไตรลกษณ หรอลกษณะสามประการแหงสงขารธรรมท�งหลาย
อนประกอบดวยความไมคงท� (อนจจตา) ความแปรปรวน (ทกขตา) และความไมมตวตน (อนตต
ตา) ไตรลกษณ เรยกอกอยางหน�งวา สามญลกษณ คอลกษณะอนเปนสากล ครอบงาสรรพส� งใน
จกรวาล จกรวาลในท�น� หมายถง เบญจขนธ อนไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ ท�
พระพทธเจาทรงเรยกวา "โลก" โดยทรงเนนท� "สงขารโลก" ไดแก ชมชนแหงสงขารท�งปวงอนเกด
จากเหตปจจย ดารงอยโดยเหตปจจย และดบไปเพราะเหตปจจย๑๖ สภาพของสงขารท�วไปม
ปรากฏการณธรรมชาตอยอยางหน�ง คอซอนความเรนลบคอการผนแปรและสลายตวเอาไวภายใน
ตว เปดเผยตวเองออกมาใหเหนเสมอกนท�งหมด เรยกวา "ธรรมนยาม"๑๗ เพราะกาหนดรไดถง
ธรรมชาตท�เปล�ยนแปลง
สงขารโลกหรอสรรพส�งรวมท�งรางกายของคนเราตกอยในหลกแหงความจรงของไตร
ลกษณ เปนความจรงท�มอย เปนอยโดยธรรมชาตของมน พระพทธเจาจะเสดจอบตข�นหรอไมกตาม
๑๕ พระมหาจกรชย มหาวโร, เอกสารประกอบการสอนวชาปรชญาตะวนตกสมยโบราณ (เลย ฯ :
มจร. วทยาลยสงฆเลย,๒๕๔๖), หนา ๑๖ - ๑๗.
๑๖ สนท ศรสาแดง,ปรชญาเถรวาท (กรงเทพ ฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๔), หนา ๑๘๒.
๑๗ ธรรมนยาม หมายถง การต�งอยแหงส�งท� เปนเองโดยธรรมชาต (ธรรมฐต) มอยสามประการ คอ
สงขารท �งปวงไมเท�ยง ๑ สงขารท�งปวงเปนทกข ๑ ธรรมท�งปวงเปนอนตตา ๑
![Page 11: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/11.jpg)
๑๑
ส�งน�นกคงต�งอยตามธรรมดาและกอยในเง�อนไขของธรรมดามธรรมชาตเปนอยางน�น มภาวะอยาง
น�น ไมลวงพนความเปนอยางน�นไปได พระพทธเจาเพยงแตตรสรเปดเผย ช� แจงแสดงถงความจรง
แหงสตวและสงขารท�งหลายวา เปนของไมเท�ยง (เปนอนจจง) ทนอยในสภาพเดมไมได (เปนทกข)
และแปรผนไปในท�สด (เปนอนตตา) ลกษณะท�งสามประการน�ไดแหแหนเราไปทกยางกาว และทก
ขณะจตอยางไมลดละ
♣ หน�งคนน�งแคร
คาวา "หน�งคนน�งแคร" หมายถง จต กบ รางกาย น�นคอหน�งคนหมายถงจต สวนแคร
หมายถงรางกาย จตน�งอยบนรางกาย ทาหนาท�คอยควบคมบญชาการของอวยยะทกสวน กลาวคอ ผ
เปนใหญ ทาหนาท�เปนนาย ในทางธรรมถอวา จตสาคญท�สด คอเปนใหญกวากาย ดงคาท�วา "ใจ
เปนนาย กายเปนบาว" เม�อรางกายอยในฐานะผตามจตใจเชนน� จงปรากฏวา บคคลในโลกน� ถาใจด
สกอยางแลว อยางอ�นกจะดไปดวย เพราะทกส�งทกอยางอยภายใตจตใจท�งส�น แมแตความเจรญและ
ความเส�อมของชวตกเชนกนลวนมพ�นฐานมาจากจตท�งน�น
ฉะน�น หากผใดตองการพบกบความสขท�สงบเยอกเยน ตองหดฝกจต คอการทาจตใหหมด
พยศ ใหตรง ใหมคณธรรม ไมใหยนดยนรายในเวลาเหนรป ฟงเสยง ดมกล�น ล�มรส ถกตอง
โผฏฐพพะ รธรรมารมณดวยใจ แตการฝกจตน� เปนของยาก เพราะจตเปนสภาพท�กลบกลอก รกษา
ยาก หามยาก หว �นไหว โดนเอนงาย และมกใฝต�า เหมอนน�ามกไหลจากท�สงลงสท�ต�าเสมอ แตถา
ผใดผานการฝกจตแลวกจะพบกบความสขท�แทจรง ดงคาท�วา "สขทกขอยท�ใจมใชหรอ ถาใจถอก
เปนทกขไมสกใส ถาไมถอกเปนสขไมทกขใจ เราอยากไดความสขหรอทกขเอย"
♣ สองคนพาไป
คาวา "สองคนพาไป" หมายถง บญและบาป ท�เกดจากการกระทาโดยการรบรของจต นาพา
จตใหไปเกดเปนเทวดาบาง เปนมนษยบาง เปนสตวบาง นาเท�ยวไปอยในนรกและสวรรคแลวแต
ทนท�เปนปจจยเก�อหนน ในรปแบบของกจกรรมซ� งมอยสองอยาง คอทาดจดเปนบญกศล ทาช�ว
จดเปนบาป ทาส�งไหนมากกจะไปตามทางของส�งน�นๆ
คาวา "บญ" เปนช�อของความสข ความด เปนท�พ�งของสตวท �งหลายท�งในโลกน�และ โลก
หนา การส�งสมบญเปนเหตนามาซ�งความสข ชวตจะราบร�นหรอลมลกกเพราะบญท�ทากรรมท�สราง
ดงคาท�ทานกลาววา "ยามบญมาวาสนาชวย ท�ปวยกหายท�หนายกรก หากบญไมมาวาสนาไมชวย ท�
ปวยกหนกท�รกกหนาย" ฉะน�น ถาอยากเปนคนมบญ พงขวานขวายในกศลกรรม คอความดงาม
โจรกลกเอาไปไมได แตสามารถนาตดตวไปไดเม�อถงคราวตาย ไมเหมอนทรพยสมบตศฤงคาร
ท�งหลาย ตองท�งไวใหตกเปนสมบตของคนอ�น จะนาตดตวไปดวยกไมได ไปแตตวเปลา ดง
![Page 12: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/12.jpg)
๑๒
ประพนธท�วา "เม�อเจามามอะไรมากบเจา เจาจะเอาแตสขสนกไฉน เม�อเจามามอเปลาจะเอาอะไรไป
เจากจงไปมอเปลาเหมอนเจามา"
คาวา "บาป" เปนช�อของความทกข ท�เกดจากความประพฤตช�วทางกาย วาจา และใจ บาปน�
เม�อบคคลส�งสมหรอทาเขาแมเพยงเลกนอยโดยคดวาจะไมอานวยผลอะไร แตเม�อทาบอยๆ มนกจะ
ส�งสมมากข�นตามลาดบ เปรยบเหมอนภาชนะท�เขาเปดปากต�งไวในท�กลางแจงไมมท�บงเม�อฝนเท
ตกลงมาทละคร� งสองคร� ง หรอมากกวาน�น น� าอาจจะยงไมเตม เม�อหลายคร�งเขา ภาชนะน�นกเตม
ดวยน�าฝน บาปกเชนน�น อาจเปนเหตใหญโต นาความทกขมาใหท�งในโลกน�และโลกหนา ดงพทธ
สภาษตท�วา "ทกโข ปาปสส อจจโย" ความวา "การส�งสมบาปนาทกขมาให" ฉะน�นมรดกท�แทจรงท�
เปนสมบตตดตวเราไปทกหนทกแหงกคอบญและบาป ดงคากลอนท�วา "ส�งใดในโลกลวนอนจจง
คงแตบาปบญยงเท�ยงแท คอเงาตดตวตรงตรงแนนอยนา ตามแตบญบาปแลกอเก�อรกษา"
ปรศนาธรรมหมวดท�สาม
♣ บานใกลทาไมมน�ากน
♣ ชางป�นดนไมมหมอใช
♣ เล�ยงไกไวไมมเสยงขน
♣ อยากข�นสวรรคใหไปแกผาซ�นท�วด
♣ บานใกลทาไมมน�ากน
คาวา "บานใกลทาไมมน�ากน" หมายถง คนท�มบานเรอนต�งอยใกลวด แตไมเคยรบรหรอม
ความสมพนธอะไรกบวดหรอพระศาสนาเลย หรอแมบางคนอาจจะมความสมพนธกบวดวาอาราม
รจกหรอใกลชดกบพระสงฆเปนอยางด ประกาศตนวานบถอพทธศาสนา มพระรตนตรยเปนท�พ�งท�
ระลก แตไมเคยรบรรสแหงธรรมะ ไมคดจะนอมนาหลกพระธรรมคาส�งสอนไปเปนยาใจในการ
ประพฤตปฏบต ท�งท�เมองไทยเปนเมองพทธ แตคนในชาตกลบเปนคนใจดาอามหตเบยดเบยนทา
รายซ�งกนและกนไมเวนแตละวน ผดศลผดธรรมกนเปนแฟช�น
น�แสดงใหเหนวา แมเราจะมบานใกลวด แตไมเคยสนใจเก�ยวกบเร� องของวด ใกลชดพระ
พทธ (พระพทธรป) แตไมเคยเขาถงคณพระพทธเจา เรยนรธรรมะ แตไมเคยนาเอาหลกธรรมไป
ปฏบต อปฏฐากอปถมภพระสงฆ แตไมเคยยดหลกคาสอนของทาน เขาตาราท�วา "สปเหรอชนผ
สงฆการชนพระ" หรอ "มดแดงเฝาผลมะมวง ไมรเลยวามะมวงมรสชาตเปนอยางไร" เหมอนมทา
น�าตดกบบาน แตไมไดด�มน�าจากลาคลอง ใจคอเหอดแหงอยตลอดเวลา ยงโหดรายทาลายกน ขาด
เมตตากรณาตอกน
![Page 13: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/13.jpg)
๑๓
♣ ชางป�นดนไมมหมอใช
คาวา "ชางป�นดนไมมหมอใช" หมายถง การทาพธกรรมตางๆ ทางดานพทธศาสนา แลวตด
เปนเจาพธรตอง คอตดเพยงรปแบบในพธกรรมน�นๆ เชน จดธปจะจดอยางไร ใชธปก�ดอก จดขาง
ซายหรอขางขวากอน เทยนน� ามนตจะตองใชก�เลม บาตรน� ามนตจะตองใสอะไรบาง ใบนาก เงน
ทอง สมโอ ผวมะกรด ใบมะยม ใบสมปอย แมกระท�งใบทบทม ใสสารพดหนกๆ เขาดไมออกวา
บาตรน�ามนตหรอวาหมอตมยา๑๘ กนแน พธกรรมเหลาน� เปนแคเปลอก ถาเราไมรจกกล�นกลองเอา
แกนธรรมท�เกดจากพธกรรมน�นๆ มาประยกตใชใหเกดประโยชนสงสดกบชวตได กช�อวายงตดอย
แคเปลอกของศาสนาเทาน�น เหมอนกบชางป� นดนแตไมมหมอใช คนป� นหมอขายแตตวเองกลบ
ตองใชกะลา ฉนน�น
♣ เล�ยงไกไวไมมเสยงขน
คาวา "เล�ยงไกไวไมมเสยงขน" หมายถง ทายก อบาสก อบาสกา หรอพทธศาสนกชนท�วไป
ไดใหการอปถมภบารงพระสงฆทกๆ ดาน มปจจยส� เปนตน แตพระสงฆไมเคยเทศนอบรมส�งสอน
ใหชาวบานไดรบรรสแหงพระสทธรรมเลย หนาท�ของพระสงฆในพระพทธศาสนา คอการเรยน
ธรรม และนาเอาหลกธรรมมาปฏบต เม�อเกดผลจากการเรยนและการปฏบตแลว หนาท�สาคญตอไป
ของพระสงฆ คอการแนะนาส�งสอนผ อ�นใหรตามส�งท�ตนรน�น คอใหรจกบาป บญ คณ โทษ
ประโยชนและส�งไมใชประโยชน
แตถาพระสงฆไมปฏบตหนาท�ดงกลาว เปนเพยงพระนกบน (บณฑบาต) บง สง สวด
เทาน�น กจะไมเกดประโยชนตอพระศาสนาแตอยางไร บางคร� งถงกบมคาลอเลยนจากชาวบานวา
"บวชหาใชหน� บวชหนตารวจ บวชสวดพระมาลย บวชไกลกงวน บวชแกบนเจาพอ บวชลอขาวเยน
และบวชเลนลอตเตอร� ฯลฯ" เม�อพระสงฆมหนาท�บกพรองเชนน� ทานจงเปรยบถงการอปถมภ
พระสงฆเหมอนกบการเล�ยงไก ซ� งนอกจากจะตองการกนเน�อกนไขแลว ท�สาคญคอ ตองการเสยง
ขน คอเทศนาส�งสอนอบรมธรรมไดดวย
การบอปถมภบารงพระศาสนาน�นม ๒ อยาง คอ การทาใหพระศาสนาเจรญม�นคง สามารถ
เปนท�พ�งแกสตวโลกได การอปถมภเชนน�จะเนนการนาหลกคาสอนทางพระพทธศาสนามาปฏบต
เพ�อใหเกดสนตสขและปญญาอยางแทจรง สวนประการท�สอง คอการชวยเหลอกจการพระศาสนา
ในลกษณะตางๆ เชน การบารงวดวาอาราม และการอปฏฐากพระสงฆ เปนตน
ปจจบนทายกทายกาโดยสวนมากเนนการบารงวดวาอารามทางดานศาสนวตถเสยเปนสวน
ใหญ หรอบางแหงใหการเล�ยงดพระเณรใหอยดกนด แตไมเขาใจเน�อแทของศาสนาเลย ถาเปน
๑๘ พระครววธธรรมโกศล (ชยวฒน ธมมวฑฒโน),มทตานสรณ พระครววธธรรมโกศล (กรงเทพ ฯ :
มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๓๔), หนา ๑๖๘.
![Page 14: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/14.jpg)
๑๔
ลกษณะน� ทานเปรยบเหมอนกบการเล�ยงไกไวไขใหสนขกน คอการท�เรามแตวดวาอารามท�สวยงาม
แตไมมพระสงฆท� เปนเหมอนหมอ ไมมธรรมะท�เปนเหมอนยา มนกไมมประโยชนอะไร มคา
เทากบรปสวยๆ ท�ตดอยขางฝาคนมปญหาเดนผานไปผานมารปน�นกชวยอะไรไมได
การเล� ยงดหรออปฏฐากพระสงฆน�น ถาเล�ยงใหอยดกนดเกนไป โดยไมตองทาอะไร ก
กลายเปนวาเล�ยงพระใหกลาย เปนหม ถาเล�ยงไวสาหรบเปนพอส�อแมชก กกลายเปนเล� ยงพระให
กลาย เปนมา บางทใชใหพระเณรทาประโยชนแกตนทางวตถ อยางน�กเทากบเล�ยงพระใหกลาย เปน
ววเปนควาย บางทเล�ยงพระให เปนนกเขา คอเล� ยงไวใหขนเพราะๆ เพ�อใหทายกทายกาสบายใจ
หรอบางทกเอาแตบารงบาเรอกนเกนไป คอเอาแตสนกสนานอยางเดยว อยางน� เรยกวา การเล�ยง
พระใหกลาย เปนเทวดาไป บางทกเล�ยงพระใหกลาย เปนยกษเปนมาร คอกลายเปนคนเจาอารมณ
(ตดตอนมาจากหนงสอการบารงพระศาสนาของทานพทธทาส) ถาเปนลกษณะเชนน�กกลายเปนวา
พระสงฆไดลมหนาท�ของตวเอง ซ�งกตรงกบคาเปรยบเปรยของชาวบานท�วาเล�ยงไกไวไมมเสยงขน
น�นเอง กลาวคอไมไดต�งใจเรยนธรรมและปฏบตเพ�อส�งสอนชาวบานเลย
♣ อยากข�นสวรรคใหไปแกผาซ�นท�วด
คาวา "อยากข�นสวรรคใหไปแกผาซ�นท�วด" หมายถง ถาตองการท�จะใหบญกศลกลาวคอ
ความสขเกดข�นแกตนเองแลว ใหไปแกผาซ�น๑๙ กามะหย�ท�หอพระคมภร๒๐ ท�วด แลวคล�ออกมาอาน
ใหเกดความเขาใจในหลกธรรมน�นๆ แลวนาพระธรรมคาส�งสอนของพระพทธเจาท�จารกไวในใบ
ลานน�นไปเปนหลกปฏบต กจะพบความสขคอทางแหงสวรรคและพระนพพาน
คนสมยกอนมกชอบไปวด ชวตท�งชวตจะผกพนอยก บวด ท�งน� เพราะวดเปนจดศนยรวม
ของชมชนอยางแทจรง วดจงเปนท�งลานบญลานกศลสาหรบชมชนน�นๆ ดงน�น บญ (ความสขใจ)
๑๙ คาวา "ผาซ�น" ในท�น� โบราณทานหมายถงผาหอคมภร แตกอนใชผาสวย ๆ ผาลกไมสสรรตาง ๆ กนด
สวยงามมาก คลายผาถงท�ผหญงนงทกวนน� มไวสาหรบหอพระคมภรทางศาสนา ซ� งบนทกพระธรรมคาส�ง
สอนทางพระพทธศาสนาไว
๒๐ คาวา "คมภร" ในท�น�หมายถง "พระไตรปฎก" ซ� งใชช�อเรยกคมภรทางพทธศาสนา เกดข�นในตอน
หลง เม�อพระพทธเจาตรสรใหม ๆ กทรงใชคาวา "พทธศาสนา" ตอจากน�นกทรงใชคาวา "สทธรรม" และกอนท�จะ
เสดจดบขนธปรนพพานกไดรบส�งแกพระอานนทพรอมดวยหมพระเถระวา "พระธรรมและพระวนยท�ไดบญญต
แสดงแลวจกเปนศาสดาแทนเรา" ในคราวน�นกใชคาวา "ธรรมวนย" หลงพทธปรนพพานแลว พระสงคต
กาจารย ทาการสงคายนาพระวนยคร� งท�หน� ง และท�สองกยงใชคาวา "พระธรรมวนย" คร� งท�สาม สมยพระเจา
อโศกมหาราช พระสงคตกาจารยไดจาแนกแยกแยะ พระวนย พระสตร และพระอภธรรม จ ดไวเปนหมวดหม
เรยกวา "พระไตรปฎก" กลาวคอ เหมอนกบตระกรา หรอกระจาดสามใบ สาหรบใสพระไตรปฎกท� งสาม
หมวดหม แยกไวดงน� คอ พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก
![Page 15: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/15.jpg)
๑๕
และกศล (ความฉลาด หรอความร) จะเกดข�นได กโดยอาศยการส�งสอนหรอฟงธรรมจากพระสงฆ
และเวลาพระสงฆแสดงธรรมทานมกจะวาไปตามพระคมภรท�ถกหอไวในผาซ�นไหมซ� งถกเกบไว
เปนอยางด เพราะถอวาเปนของสง และเปนส�งแทนองคพระศาสดาสมมาสมพทธเจ◌า
ปรศนาธรรมหมวดท�ส�
♣ หาบไมหนก
♣ ตกไมเตม
♣ เคมไมจด
♣ มดไมแจง
♣ หาบไมหนก คาวา "หาบไมหนก" หมายถง คณงามความดหรอบญกศล ตลอดถงวชาความรตางๆ ย�ง
สะสมบาเพญใหเกดมแกตนมากเทาใด กจะย�งเปนส�งเก�อหนนใหตนมความสขใจ หรอเปนส�งนาพา
ใหตนประสบความสาเรจในชวตมากข�นเทาน�น เพราะสมบตอนล� าคาคอวชาความร หรอคณงาม
ความดน� เปนนามธรรมจงไมเปนภาระทางรางกายท�จะตองแบกหาม และไมตองเปนกงกลใจวาจะ
มผใดผหน� งมาลกขโมยเอาไปได
คาวา "วชาหรอความร" ในท�น� หมายถง ผรวชาในทางใดทางหน�ง ถาเปนผรดในทางโลก
และชานาญแลว กจะสามารถท�จะนาความรมาประกอบการงานใหเจรญรงเรองในชวตได ถาเปนผร
ดในทางธรรม ซ� งมงแตจะละบาปบาเพญบญกศล คอรจกการกระทาความด รจกหลกเล�ยงความช�ว
เพ�อมงปฏบตธรรม กจะสามารถบรรลคณธรรมช�นสงข�นไปเร� อยๆ ไดตามลาดบ ดงพทธสภาษต
ท�วา "สวชาโน ภว โหต" ซ�งแปลวา "ผรด เปนผเจรญ"
♣ ตกไมเตม
คาวา "ตกไมเตม" หมายถง ความโลภ๒๑ (โลภะ) หรอความอยากไดโดยไมรจกอ�ม แมจะ
แสวงหาตลอดชาตกไมรจกพอ ไดแลวอยากไดใหมตอ เพ�อสนองความอยากของตน ความโลภน�ถอ
วาเปนตระกลของกเลสเลยทเดยว จะมลกษณะไขวควา ปรารถนาอยากไดส� งตางๆ มาเปนของตน
คนท�โกงเขา ฉอราษฎรบงหลวง คาของเถ�อน ลกทรพย ปลน แยงชง ว�งราว เหลาน� เกดมาจาก
สาเหต คอความโลภท�งส�น เม�อโลภเสยแลวกไมเกรงกลวตออะไรท�งน�น ขอใหไดมากเปนพอ
๒๑ ความโลภ มโทษ ๖ อยาง คอ ทาใหเปนคนตาบอด ๑ ทาใหมองไมเหนความจรง ๑ ทาใหเปนคน
ไมมความร ๑ ทาใหเปนคนมจตใจคบแคบ ๑ ทาใหเปนคนไมมปญญาจะรความจรง ๑ ขวางทางดบทกขไม
สามารถจะเขาสพระนพพาน ๑
![Page 16: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/16.jpg)
๑๖
เม�อคนเราเปนคนละโมบโลภมากเสยแลว กคดแตจะไดฝายเดยว โดยไมคานงถงความ
เดอดรอนของผอ�น หรอเรยกอกอยางหน�งวา "เปนคนเหนแกตว" มนจงเปนตนเหตใหสรางบาปม
การโกงเขา เปนตน ย�งไดมากเทาไรกย�งเพ�มความอยากมากข�นเทาน�นหาความพอหรอความอ�มไม
เจอ ในทางธรรมถอวาปดหนทางแหงการบาเพญคณความดเบ�องสงย�งๆ ข�นไป และมแตจะพาตน
จมลงสความมดมนเร�อยๆ
♣ เคมไมจด
คาวา "เคมไมจด" หมายถง คณธรรมแหงความดงามท�งหลาย ซ�งเปนส�งเก�อหนนบคคลใหม
คา เพ�มคานยมใหแกผกระทาย�งๆ ข�นไป ภยใดๆ ไมสามารถจะทาอนตรายได ถงแมสงขารรางกาย
จะดบลบหายไปตามกาลเวลา แตคณความดน�ยงคงอยคฟาดน ดงคากลอนท�วา "สงขารน�นเท�ยงแท
ฤาม ส�งคงน�นความดแนดวย กายเขาหกสบแปดปชพลวงหลดนา หนมแกแนคอมวยดน�นคงขจร"
คนท�ทาความดไวกบสงคมโลก ถงแมจะมชวตอยกสบาย จะจากไป (ตาย) กมคนอาลยหา
ตรงขามกบคนไมดคอยสรางแตความเดอดรอนใหแกสงคม จะอยกลาบาก จะจากกลาเคญ คนดอย
สงคมปลอดภยไรปญหา เหมอนทองฟาไรเมฆหมอก ยามตายกกลายเปนผหอม คอคนไมรงเกยจ
ซากศพ กลบอาลยเสยดาย สวนคนช�วแมอยสงคมกเดอดรอน จะอยท�ไหนกวนวายท�น�น ยามตายผก
เหมน คอไมมใครอยากเขาประคองศพ ไมมใครอาลยเสยดายในการจากไป ดงคาประพนธท�วา
"อนความดทาไวถงคราวตายจาก กมคนอยากชวยแบกชวยหาม ถาทาแตความช�วตวกเลวทราม ถง
มหนากตองคว�าเหมอนหอยโขงหอยแคลง"
♣ มดไมแจง
คาวา "มดไมแจง" หมายถง ความหลง (โมหะ) ความมวเมาตดอยในส�งท�ไมเปนสาระอะไร
กบชวต เชน หลงไหลในกามคณ หลงไหลในอบายมข เปนตน ความหลงไหลในส�งเหลาน� จดเปน
กามตณหาท�ทาใหจตใจทะเยอทะยานด�นรน อยากไดในรป เสยง กล�น รส สมผส และอารมณท�นา
ปรารถนา นาชอบใจ มาตอบสนองความตองการของตนเอง และเปนความอยากท�ไมมท�ส�นสด จง
พยายามในทกวถทางท�จะใหไดมาแมจะลาบากสกเพยงไรกตาม
จตท�ตกอยในอานาจแหงความหลงมวเมาดงกลาว จดวาเปนความมดบอดทางปญญา ปด
เสยซ� งดวงประทปท�จะสองทางชวตใหเหนแจงซ� งหนทางสาหรบดาเนนชวตใหไดรบความสข
ความเจรญ ปญญาชนเม�อรวาจตมดบอดเพราะตกเปนทาสของโมหะ พงสารวมระวงกาย วาจา ใจ
ใหเปนผมกนอยสนโดษ ไมปรารถนาในกามคณมากจนเกนไป จงจะอยอยางเปนสข ไมเปนทกข
เพราะความอยากของตนเอง ดงคากลาวท�วา "สขทกขอยท�ใจมใชหรอ ถาใจถอกเปนทกขไมสกใส ถา
ไมถอกเปนสขไมทกขใจ เราอยากไดความสขหรอทกขเอย"
![Page 17: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/17.jpg)
๑๗
ปรศนาธรรมหมวดท�หา
♣ สกด
♣ หนโง
♣ อยได
♣ นานด
♣ บวชใหรบสก
♣ มเมยใหรบเลก
♣ สกด
คาวา "สกด" หมายถง การศกษาหาความรในสาระวชาแตละแขนงน�นเปนส�งท�ดสาหรบ
ชวต เพราะการศกษาสามารถนามาซ�งความเจรญรงเรองท�งในชวตและหนาท�การงาน แตการศกษา
ทกชนดยอมตองผานอปสรรคตางๆ มากมาย เชน บางทานตองเดนทางไปศกษาไกลๆ ยานพาหนะ
ไมสะดวก บางคราวฝนตก บางคราวหนาว บางคราวรอน และตองประสบกบความปวดเม�อย หว
กระหาย ความเจบ และการคร� าเครงดตารบตารา อปสรรคตางๆ เหลาน� ลวนตองอาศยความอดทน
ท�งส�นจงจะประสบผลสาเรจการศกษา ซ�งทางโลกเรยกวา "ปรญญา"๒๒ คอต�งแตปรญญาตรจนถง
ปรญญาเอก
แตคาวา "ปรญญา" ในทางพทธศาสนา หมายถง การกาหนดร การทาความรจก การทาความเขาใจ
ความเขาใจโดยครบถวน๒๓ เปนการศกษาโดยการกาหนดรตวเองเปนสาคญ ทานพทธทาสภกขได
ใหความหมายของการศกษาไววา "การขจดเสยซ�งสญชาตญาณอยางสตว"๒๔ คอการทาลายเสยซ� ง
ความรสกท�เปนคณคาช�นต�า อนไดแก กน กาม และเกยรต ควรใหดาเนนไปตามทางสายกลาง เชน
กนแตพอด ไมกนท�งกนขวาง ไมกนคณคาเทยม สบพนธแตพอด เพ�อดารงเผาพนธมนษย ไมใชเพ�อ
สนองตณหา เกยรตยศช�อเสยง กควรทาใหเกดในลกษณะท�ดงามและชอบธรรมไมยดตดใน
เกยรตยศช�อเสยงน�น การศกษาตามแนวทานพทธทาสน� เปนการสรางใหคนเปนมนษยท�สมบรณ
๒๒ ปรญญา ในทางพทธศาสนาม ๓ ประการ คอ ญาตปรญญา เปนการกาหนดรดวยใหเปนส� งท� รแลว
หรอการกาหนดรตามสภาวลกษณะ ๑ ตรณปรญญา เปนการกาหนดรดวยการพจารณา หรอการกาหนดร
โดยสามญลกษณะ ๑ ปหานปรญญา เปนการกาหนดรดวยการละ หรอการกาหนดรโดยตดทางมใหฉนทะราคะ
เกดมในส�งน�น ๑
๒๓ พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต),อางแลว, หนา ๑๑๒.
๒๔ สวน ทองป� น,ปรชญาการศกษา (ขอนแกน : มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ,๒๕๔๕), หนา
๒๘.
![Page 18: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/18.jpg)
๑๘
แบบ กลาวคอเปนผมจตใจสงเหนอสตวเดรจฉานท�วไป และสามารถลดละกเลสคอความเหนแกตว
ใหไดมากท�สด
♣ หนโง
คาวา "หนโง" หมายถง บคคลท�ไดรบการศกษามาอยางดในศาสตรแตละสาขาแลว ความไม
รกลาวคอ ความโงเขลาเบาปญญากจะหนไป ความฉลาดปราชญเปร�องกจะเขามาแทนท�ทนท คนม
ความรจดวาเปนผมประสบการณในชวต เม�อมปญหาเกดข�นในชวตกสามารถจะนาความรมาแกไข
ปญหาน�นๆ ได อาจกลาวไดวา การศกษากคอการแกปญหาของมนษยน�นเอง ผท�ไมสามารถจะ
แกปญหาในทางท�ถกตองได จดวายงอยในความมดบอดหรอความโงอย ฉะน�น การจะหนจาก
ความโงไดกตองแกดวยการศกษา เพราะการศกษาสามารถทาใหคนเปน ปญญาชน ได
คาวา "ปญญาชน" หมายถง ชนผมปญญาเปนเคร�องนาทาง และคาวา "ปญญา" แปลวา
"ความรอบร" คอรทางแหงความเส�อม รทางแหงความเจรญ และรท�งทางแหงความเส� อมและทาง
แหงความเจรญ แบงออกเปน ๒ ทาง คอ ทางแหงโลกยปญญาและโลกตตรปญญา ปญญาดงกลาว
ขางตนจะเกดมข�นไดโดยทางท�ง ๓ คอ สตมยปญญา ปญญาสาเรจดวยการฟง จนตามยปญญา
ปญญาสาเรจดวยการนกคดถง และภาวนามยปญญา ปญญาสาเรจดวยการอบรม๒๕ ฉะน�น บคคลผม
ปญญาจงสามารถขจดความโงเขลา และสามารถแกไขปญหาตางๆ ไดเปนอยางด ดงพทธสภาษต
ท�วา "ป�ญา โลกสม ปชโชโต" ความวา "ปญญาเปนแสงสวางในโลก"
♣ อยได
คาวา "อยได" หมายถง บคคลท�ไดรบการศกษาหรอไดรบการฝกหดตนมาเปนอยางดแลว
ยอมมคณคาตอตนเอง และสงคม สามารถสรางคณประโยชนไดทกสถานท� เปนบคคลท�สงคม
ตองการ เม�อไปอยท�ไหนกสรางความเจรญใหเกดข�นท�น�น ท�งน� กเน�องดวยวชาความรท�ตนไดเลา
เรยนและฝกฝนมาเปนอยางดแลวน�นเอง ดงคากลาวท�วา "คนมความรอยกบตวกเหมอนมทรพยอย
นบแสน จะตกถ�นฐานใดกไมแคลน ฯลฯ"
อกอยางหน�ง คาวา "อยได" หมายถง บคคลท�ไดรบการยอมรบจากสงคมอยางแทจรง ซ� ง
บคคลดงกลาวจะตองมคณธรรมควบคไปกบความรดวย เพราะคณธรรมสามารถดารงอยไดในทก
วงการ แมในวงการธรกจซ�งเปนครรลองของการแขงขนภายใตกตกาการแสวงหากาไรสงสด๒๖ ก
๒๕ ปพฒนาการศกษาสงฆ ๒๕๓๗ - ๒๕๓๙,พทธศาสนสภาษต เลม ๑ (กรงเทพ ฯ : กรมการศาสนา
กระทรวงศกษาธการ,๒๕๓๗), หนา ๖๓.
๒๖ สรกล อดลยานนท,ปรชญาของงานหนทางสความสข (กรงเทพ ฯ : สานกพมพมตชน,๒๕๔๗),
หนา ๔๖.
![Page 19: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/19.jpg)
๑๙
สามารถใชคณธรรมเปนส�งนาในการบรหารไดเชนกน น�นคอ ในสวนของงานจะตองใชความ
อดทน กลาวคออดทนตอความลาบากตรากตรา อดทนตอทกขเวทนา และอดทนตอความเจบใจ
และในสวนของคนจะตองสามรถครองใจคนรวมงานได อยางนอยตองมความจรงใจตอเพ�อน
รวมงาน คณธรรมดงกลาวน� จะสงผลใหงานประสบความสาเรจ อกท�งยงเปนท�รกของเพ�อน
รวมงานดวย ดงคาประพนธท�วา "ใจซ�อถอสตยม�นมคณ ความสตยชวยอดหนนเม�อไร ซ�อสตยยอม
เปนบญภายภาคหนาเอย ภยพบตชวยไดกลบรายกลายด"
♣ นานด
คาวา "นานด" หมายถง บคคลท�มปญญา มความร มคณธรรม มความสามารถ มศกยภาพ
เปนมาตรฐานแหงความเปนบณฑต อยท�ไหนกทาคณประโยชนใหแกสงคมสมกบความเปนบณฑต
อยางแทจรง บคคลลกษณะน�ย�งอยในสงคมนานเทาไรกย�งนาความเจรญมาสตนเองและสงคมมาก
ข�นเทาน�น ต�งใจสรางแตคณงามความด อทศตนทางานเพ�อประโยชนสวนรวม โดยไมเหนแกความ
เหนดเหน�อย ดงคากลาวท�วา "ทางานเพ�องานแตละวนไดคณคา ทางานเพ�อเหนแกหนาจะพบปญหา
อยเร�อยไป ทางานเพ�อเหนแกตวคนเกลยดกลวไมอยากรวม ทางานเพ�อเหนแกสวนรวมเหน�อยเหง�อ
ทวมกสขใจ"
บคคลท�มลกษณะดงกลาวน� เปนบคคลท�สรางเสนหใหกบชวตตนเอง เปนท�พงประสงค
ของปวงชน จดวาเปนบคคลท�หาไดยาก ไมวาจะไปอยท�ไหนหรออยกบใคร กเปนท�รกของเหลาชน
ท�น�น ไมอยากใหจากไปไหน อยากใหอยดวยนานๆ เพราะอยแลวกทาใหสงคมรมเยนเปนสข เปนท�
พ�งได มความเขาใจและเหนอกเหนใจคนอ�นอยเสมอ รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ดงคาท�วา "อกใคร
ใครกคลายคลงกน เรารกสขทกวนไปเวน อกเขากเชนกนอยากอกรรมนา เขาและเราหลกเรนทกข
น�นนรนดร"
♣ บวชใหรบสก
คาวา "บวชใหรบสก" หมายถง เม�อบวชเขามาในพระพทธศาสนาแลวตองรบศกษาพระ
ธรรมวนย เพ�อจะไดดาเนนตามหลกพทธบญญตไดอยางถกตอง หม�นฝกฝนอบรมตนใหเปนพระท�
ดในพระศาสนา น�นคอมการสารวมกาย วาจา และใจ มการศกษาเพ�ออบรมจตใจ ท�งภาคทฤษฎและ
ปฏบต หรอท�เรยกในภาษาศาสนาวา ภาคปรยตและปฏบต โดยการศกษาจากครบาอาจารย ตลอดถง
การคนควาหลกคาสอนในพระไตรปฎก และการเจรญภาวนาตามหลกวธท�ถกตอง จนสามารถทา
ใหจตสงบ และผองใสข�นตามลาดบๆ อนเปนเหตใหเกดปญญาจนสามารถเขาถงสจธรรมของโลก
และชวต ตามคาส�งสอนของพระพทธเจา
![Page 20: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/20.jpg)
๒๐
การศกษาหาความรไมวาจะเรยนจากคร ดจากตารา หรอสดบปาฐะ ลวนเปนส� งท�ทาใหผ
ศกษามความรด มปญญาทรงไวซ�งความเปนพหสตร๒๗ คอการไดยน ไดฟง หรอจดจามามาก การ
บวชเรยนในพระพทธศาสนานบวามความสาคญมากสาหรบพระภกษสามเณร เพราะสงคมยกให
พระเปนผนาทางดานจตใจ และทาหนาท�ในการเผยแผพระศาสนา ผท�จะทาหนาท�เชนน�ไดด จะตอง
ผานการศกษาอบรมและฝกฝนตนมาพอสมควร ท�งดานคนถธระ๒๘และวปสสนาธระ๒๙ จงจะเปนท�
นาเช�อถอของคนท�วไป
♣ มเมยใหรบเลก
คาวา "มเมยใหรบเลก" หมายถง เม�อแตงงานมครอบครวแลว ใหลด ละเลก ประพฤตตน
เหลวไหลเสเพล ตดขาดจากอบายมข อนเปนบอนทาลายชวตใหตกต�า ส�งท�จะทาลายชวตครอบครว
ใหถงความพนาศยอยยบกเน�องดวยเหตเหลาน� คอ๓๐
๑. ความมวเมา เพราะข�นช�อวา "เมา" แลว แสดงวากลไกสาหรบควบคมความประพฤตคอ
"สต" ไดถกทาลายไปช�วขณะทาใหมอาจบงคบดแลตนเองได ผใดลงไดมวเมาแลวจะหมดเสนห
หมดคา หมดตว หมดด ทนท ดงคากลาวท�วา "เมาเพศหมดราคา เมาสราหมดสาคญ เมาการพนน
หมดตว เมาเพ�อนช�วหมดด" หรอ ดงคาวา "ทายกเมาบญ ทานขนเมายศ นกบวชเมาโบสถ นกเปา
เมาป� ไมดท�งน�น" ไมวาจะเมาชนดใด เพราะ "เมาตนลมตาย เมากายลมแก เมาสามภรรยาลมพอลม
แม เมาเหลาเมากระแชลมคกลมตาราง"
๒. ความเกยจคราน มคาพดนาคดอยคาหน� งวา "ฐานของตกคออฐ ฐานของชวตคอ
การศกษา" ตกท�สงใหญเปนสบๆ ช�น ยดกนอยไดไมแยกไมทรด กเพราะมคานคอยยดพยงไว ชวต
กเชนกนจะมทรดกเพราอาศยคณธรรม คอความขยน (อฏฐานะ) สวนความเกยจครานคอมารรายท�
จะทาลายชวต บคคลผปราศจากความวรยะอตสาหะและประกอบกจท�ยงประโยชนตอโลกตอ
สงคมแลว แมจะมอายยนยาวนานเพยงใด กหามประโยชนอนใดไม ดงท�พระพทธองคตรสวา
๒๗ คณธรรมของความเปนพหสตรม ๕ ประการ คอ ไดยนไดฟงมามาก ๑ จดจาไวไดมาก ๑ ทองไวได
ดวยปญญา ๑ มสมาธจตจดจอรอบคอบ ๑ ขบคดวเคราะหไดดวยปญญา ๑
๒๘ คนถธระ ไดแก การศกษาพระปรยตธรรมท�งในพระไตรปฎก อรรถกถา ฎกาตาง ๆ เพ�อสรางพ�นฐาน
ความเหนท�ถกตอง ความเขาใจในพระปรยตจะนอมไปสการปฏบตเพ�อพสจนความจรงดวยตนเอง
๒๙ วปสสนาธระ ไดแก การเรยนวธท�จะชาระจตใจของตนใหบรสทธ� หลดพนจากกเลสเหนแจงใน
สภาวะธรรมของสงขารท�งหลาย กลาวคอ อนจจง ทกขง อนตตา ทาลายความมดบอดคอกเลสท�ทบถมอยในจตใจ
จนทะลปรโปรงอยางหมดส�นความสงสย
๓๐ พระครววธธรรมโกศล (ชยวฒน ธมมวฑฒโน),ทศทางชวต (กรงเทพ ฯ : โรงพมพเล�ยงเซยง,มมป),
หนา ๓-๙.
![Page 21: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/21.jpg)
๒๑
"บคคลใดมความเกยจคราน เพยรกระทาในส�งไมดไมงาม แมชวตอยต�งหน�งรอยป กสชวตเพยงวน
เดยวของคนท�ปรารภความเพยรอยางม�นคงไมได"
๓. ความฟงเฟอ คาวา "ไมพอกนพอใชหรอชกหนาไมถงหลง" ตองกหน�ยมสนเขา เหต
หน�งกเกดจากความไมรจก "พอด" ท�เรยกวา "ฟ งเฟอ" ทาหนาใหญใจเตบ ขาดคณธรรมสนโดษ คอ
ความ "พอด" รจกพอกอสขทกสถาน จงพอใจตามมยนดตามได ขณะใดไมมส� งท�เราชอบ กจงชอบ
ส�งท�เราม แลวทานจะมความสข ถาทานไมรจก พอด หยอนด หรอเกนด ทานจะมแตทกข
๔. ตดการพนน ขบวนการส�งท�ทาลายความม�นคงของชวตน�น นอกจากความเปนนกด�ม
นกเท�ยว นกเลนแลว ท�ถอวารายสดๆ คอ การพนน เพราะ "การพนนใครขนส ยอมไปสซ�งความจน
ตกยากมามากคน เพราะตนเลนบเวนวาย ทรพยสนหมดส�นตว มควายววกตองขาย ลกเมยไม
เสยดาย ขายจนวอดบอรอดตว" โบราณทานเปรยบไวนาคดวา "โจรปลน ๑๐ คร� ง ยงไมเทาน�าทวม
๑ คร�ง น�าทวม ๑๐ คร�ง ยงไมเทาไฟไหม ๑ คร�ง ไฟไหม ๑๐ คร�ง ยงไมเทาเสยการพนน" เพราะไมม
อะไรเหลอ ดงทานประพนธไววา "ถกไฟไหมหลายคร�งยงพอทน ถกโจรปลนหลายคร�งยงทนไหว
เสยพนนเสยหนกเสยหลกชย เสยนาไรรอยหรอจนขอทาน"
เหตแหงความเส�อมท�งส�ประการดงกลาวน� สามารถทาลายชวตใหถงความยอยยบอบจนได
ดงน�น คนสมยกอนทานจงผกเปนปรศนาธรรมไวเพ�อใหอนชนรนหลง โดยเฉพาะผท�แตงงานม
ครอบครวแลวไดคด เพ�อท�จะไดละเลกส� งท�จะทาลายฐานครอบครว แลวหนมาสรางความ
เจรญรงเรองใหกบชวตครอบครว โดยใชหลกธรรมทางพทธศาสนาเปนเคร�องในการดาเนนชวต
ปรศนาธรรมหมวดท�หก
♣ มเมยมผวตใหหวแตก
♣ มววมควายใชใหแหลก
♣ มแขกอยารบแขก
♣ มเมยมผวตหวใหแตก
คาวา "มเมยมผวตหวใหแตก" หมายถง เม�อมปญหาตางๆ เกดข�นแลว พยายามแกไขปญหา
น�นๆ ไดอยางทะลทะลวง (คาวา "มเมยมผว" ในท�น�หมายถงขบวนการเกดข�นของปญหาตางๆ ใน
ชวตประจาวนของแตละคนหรอแตละครอบครว) ในบรรดาสตวโลกท�งหลาย มนษยถอวาเปนสตว
ชนดหน�งท�ดเหมอนจะมความยงยากมากวาสตวโลกท�วไป เพราะชวตมนษยเตมไปดวยปญหารอย
แปดพนประการ เร�มต�งแตการแสวงหาปจจยส� เพ�อเล�ยงชวต ระวงรกษาไมใหรางกายเกดความ
เจบปวย ตลอดจนการรกษาชวตไมใหมเหตตองพลาดพล �งเสยหายใดๆ เม�อตกอยในสถานการณท�
![Page 22: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/22.jpg)
๒๒
เลวรายตางๆ เหลาน�ถอวาเปนปญหาท�มนษยจะตองแก โดยใชสตปญญาขบคดเพ�อตปญหาน�นๆ ให
แตก ถามนษยสามารถแกไขปญหาตางๆ ไดตามสถานการณแลว ความยงยากในชวตกจะหมดไป
หรอบรรเทาลง
ปญหาหรอความยงยากในชวตของมนษยน�น ข�นอยก บส� ง ๓ ส�ง คอ การงานอยางหน�ง
บคคลท�อยรวมกนอยางหน�ง และตนของตนเองอกอยางหน�ง การงานหมายถงปจจยส�ท�จะนามา
หลอเล� ยงชวตใหเปนไปได ชวตทกชวตจงตองทางานและปญหาเร�องงานมอยมาก ชวตจงตอง
พยายามเอาชนะการงานท�ทาหรอรบผดชอบใหสาเรจจงจะไดปจจยส� เม�อไดปจจยส�หลอเล�ยงไดด
แลวกใชวาจะหมดปญหาไม ชวตตองมการสงคมคอการอยรวมกบบคคลอ�นกตองใหเปนไปดวยด
เพราะโดยธรรมชาตของชวตตองการเพ�อนฝง ผใหญนอยท�เคารพนบถอและรกใครสนทสนมกน
ชวตจงจะมความสขและอบอน และท�สาคญชวตจะมความสขหรอแกปญหาไดจรงๆ น�น ตองแกท�
ตนเองใหดท�สดกอน โดยระวงไมใหสนมกลาวคอ ความโกรธ ความพยาบาท ความหงดหงดรษยา
เปนตนเกาะกนใจตน
อกนยหน�งอาจหมายถงการแกปญหาตางๆ ท�เกดข�นในครอบครว กลาวคอสามภรรยา
สามารถแกปญหาท�เกดข�นในระหวางการครองคไดโดยปราศจากขอขดแยงใดๆ ปญหาสวนใหญ
ของสามภรรยาคอการไมรบผดชอบตอหนาท�ของตนเอง เชน ผเปนสามกเปนแบบ สามผ คอสามท�
คอยโกหกหลอกลวงเมย สามพาล คอสมท�คอยจบผดดดา และทบตเมย สามเผา คอสามท�ไมดแล
ความสขทกข ปลอยใหเมยตกระกาละบากตายท�งเปน และสามผลาญ คอสามท�เอาเงนทองทรพย
สมบตของครอบครวไปใชในทางเหลวไหลอบายมขตางๆ
สวนปญหาของเมย เชน ชอบเท�ยวสาราญ การบานไมเปน เลนการพนน นอนกลางวนเปน
นตย คดนอกใจสาม เปนตนเหลาน�ถอวาเปนปญหาท�สาคญท�สดของผเปนสามภรรยา ฉะน�น ผเปน
สามภรรยากนจะตองพยายามปองกนไมใหปญหาดงกลาวเกดข� นในครอบครว หรอถามต อง
พยายามแกหรอตปญหาเหลาน�นใหแตกเพ�อความสงบสขของครอบครว ดงคาประพนธท�วา "เม�อม
คกจงรปรนนบต และซ�อสตยสจรตจตนอบนอม อยาคดรายยายแยกทาแปลกปลอม หม�นนอบนอม
เสนหาในกนและกน"
♣ มววมควายใชใหแหลก
คาวา "มววมควายใชใหแหลก" หมายถง ลกษณะของคนม�งมศรสขดวยทรพยสมบต
ศฤงคารท�งหลาย และมอวยวะท�สมบรณครบถวนทกประการ (คาวา "มววมควาย" ในท�น�หมายถง
การมอวยวะมแขนขาเปนตนสมบรณแบบไมพกลพการและการมทรพยสมบต) แลวใชอวยวะ
รางกายกลาวคอแขนขาหรอทรพยสมบตท�ตนมน�นใหเกดประโยชนสงสด มการทาบญใหทาน
รกษาศล เจรญภาวนา ฯลฯ ไมเอาไปทาในส�งท�ผดศลธรรม เชน ทาลายเบยดเบยนผ อ�นและตนเอง
![Page 23: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/23.jpg)
๒๓
ใหไดรบความเดอดรอน เปนตน เพราะรางกายหรอทรพยสนเงนทองถอไดวาเปนดาบสองคม น�น
คอถาเราใชใหเกดประโยชนกมคาย�งสาหรบตนเอง แตถานาไปใชในส�งท�ไมถกตองกเปนส�งไรคา
ท�งยงเปนเหตนามาซ�งความทกขแกตนดวย เชนกน
ลกษณะการใชทรพยใหถกวธตามแนวทางพทธศาสนามอย ๕ ลกษณะดวยกน๓๑ คอ ๑)
ฝากออมสน คอการรจกเกบงาทรพยท�ตนหามาไดโดยการฝากธนาคารไว เพ�อความปลอดภย อกท�ง
ยงไดดอกเบ�ยเพ�มดวย ๒)ฝงดนไว คอการนาเงนท�ตนหามาไดน�นใหเกดประโยชนโดยการทาบญ
ใหทาน เพ�อเปนบญนธคอเสบยงทางสาหรบตนเองท�งในชาตน�และชาตหนา ๓)ใชหน�เกา คอการ
เล� ยงดพอแม ป ยาตายาย ตลอดท�งผมอปการคณท�งหลาย เพ�อทบแทนบญคณทานเหลาน�น ๔)ใหเขา
ก คอการสงเสยใหลกไดศกษาเลาเรยน เพ�ออนาคตท�ดของลก และเม�อเขาเตบโตและสาเรจ
การศกษาจะไดใชคนโดยการเล�ยงด เพ�อเปนการตอบแทน และ ๕)ท�งสเหว คอการนาเงนสวนหน�ง
มาจบจายใชสอยเล�ยงปากเล�ยงทองของตนหรอครอบครวใหดารงอยได ๑
♣ มแขกอยารบแขก
คาวา "มแขกอยารบแขก" หมายถง การปฏเสธหรอไมตอนรบส�งท�จะทาใหจตใจเศราหมอง
อนเปนเหตนามาซ�งความทกข หรอความเดอดรอนใจ (คาวา "มแขก" ในท�น�หมายถงกเลสเคร�องยง
จตใหเศราหมอง) หรอส� งท�เขามาครอบงาหรอปดก�นจตไมใหเจรญกาวหนา ไมใหกาวข�นส
คณธรรมอนดงาม๓๒ ส� งท�ใชในการปฏเสธธรรมท�ทาใหจตใจเศราหมองคอปญญา เพราะปญญา
เทาน�นสามารถทาลายความพอใจในกามคณได ทาลายความคดรายพยาบาทได ทาลายความหดห
ซมเซาได ทาลายความฟงซานราคาญได และทาลายความลงเลสงสยได
นอกจากน� คาวา "แขก" ในปรศนาธรรมน�ยงหมายถงส�งท�ไมดงามท�งหลาย เชน ความโกรธ
ซ�งมลกษณะทาจตใหกาเรบ เดอดรอน ขนเคอง เกร� ยวกราด ความโกรธเปนอารมณของคนมปญญา
ทราม ผท�ถกความโกรธครอบงาน�น จตจะไมสงบ ฟงซานเรารอน กระวนกระวาย ปดบงดวงตาคอ
ปญญา จตใจกเศราหมองขาดสงาราศ ดงคาท�วา "เม�อยามโกรธโปรดมองสองกระจก ดวตกอกเตน
เม�อเหนหนา ชางป�นยากปากจมกและลกตา ดงยกษาราศไมมเลย"
ฉะน�น เม�อรวาความโกรธสามารถทาลายลางผลาญผมกโกรธไดถงขนาดน�น เหลาปญญา
ท�งหลายจงไมตอนยอมรบหรอหลกเล�ยงอารมณแหงความโกรธโดยการสรางความรกใหเกดข�นแก
๓๑ ในเกทาชาดก ปกณณกนบาต ไดกลาวถงวธการใชทรพยอย ๔ อยาง คอ ใชหน� เกา ๑ ใหกยม ๑
ท�งลงเหว ๑ ฝงดนไว ๑ แตในท�น� เพ�มเขาอกหน� ง คอฝากออมสน รวมเปน ๕ อยาง
๓๒ ส�งท�ขดขวางจตใจไมใหเจรญกาวหนาสคณธรรมอนดงาม เรยกวา "นวรณ" ม ๕ อยาง คอ
กามฉนทะ ความพอใจในกาม ๑ พยาบาท ความคดรายตอผอ�น ๑ ถนมทธะ ความหดหซมเซา ๑
อทธจจกกจจะ ความฟ งซานราคาญ ๑ วจกจฉา ความลงเลสงสย ๑
![Page 24: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/24.jpg)
๒๔
ชนทกหมเหลา หรอปฏบตโดยการแผเมตตาใหสรรพสตว เพ�อใหตวเองและคนอ�นมความสข
นอกจากความโกรธแลวยงมแขกท�ไมนาตอนรบอกคอความโลภอยากไดของคนอ�นมาเปนของ
ตนเอง และความหลงมวเมาในลาภยศสรรเสรญ ตลอดท�งส� งท�จะนาพาชวตตนใหถงความยอยยบ
ท�งปวง
ปรศนาธรรมหมวดท�เจด
♣ อยากกนขาวใหปลกใสผลานหน
♣ อยากมศลใหฆาพอตแม
♣ อยากมคนแวะเวยนใหฆาพวกเดยวกน
♣ อยากใหมสสนนอนดนเกลอกฝ น
♣ อยากอบอนใหอาบน�ายามหนาว
♣ อยากกนปลาขาวใหแบกแหเขาปาโคก
♣ อยากตกนรกใหเขาวดฟงธรรม
♣อยากกนขาวใหปลกใสผลานหน
คาวา "อยากกนขาวใหปลกใสผลานหน" ๓๓ หมายถง การบาเพญบญกศลคณงามความดใน
พระพทธศาสนา เพ�อชาระลางความช�วในจตใจกลาวคอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ใหเบา
บางหรอใหหมดไป เปนการขจดปดเปาความเศราหมองของจต สามารถชาระจตใจใหสะอาด
บรสทธ� ปราศจากกเลสเคร�องยงจตใจใหเศราหมอง ยงผลใหจตใจเกดความสขอยางแทจรง การ
ทาบญตามหลกพทธศาสนา ตองเขาใจและทาดวยความม�นใจเพราะบญเปนช�อของความสข เปน
กศล เปนความด หรอเปนกรรมด แมบางคร� งจะส�นเปลอง เหนดเหน�อยลาบาก และใชเวลานาน
เพยงไร กยนดทา เพราะเหนชดวาการทาบญน�กอใหเกดประโยชนแกตนและผอ�นเปนอนมาก
หลกของการบาเพญบญในพทธศาสนา เรยกวา "บญกรยาวตถ" ม ๓ ประการใหญๆ คอ
การใหทาน รกษาศล และเจรญภาวนา
๓๓ คาวา "ปลกขาว" ในท�น� หมายถงการบาเพญทาน ศล ภาวนา และคาวา "ผลานหน" หมายถง
พระพทธศาสนา การปฏบตใหถกตองตามคาส�งสอนของพระพทธเจา อกนยหน� ง คาวา "ปลกขาว" หมายถงการ
ทาบญตกบาตรกบพระภกษสามเณรในพระพทธศาสนา รวมไปถงการรกษาศลและการเจรญภาวนา สวนคา
วา "ผลานหน" หมายถงบาตรซ�งทามาจากเหลกหรอแสตนเลสเปนภาชนะสาหรบใสอาหารของพระภกษสามเณร
![Page 25: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/25.jpg)
๒๕
ทาน ๓๔ จาแนกออกเปน ๓ ประการยอยคอ
๑. ทานมย บญสาเรจดวยการบรจาคทาน
๒. ปตตทานมย บญสาเรจดวยการอทศสวนกศลใหแกผอ�น (แผเมตตา)
๓. ปตตานโมทนามย บญสาเรจดวยการอนโมทนาสวนบญ (ยนดในกศลของผอ�น)
ศล จาแนกออกเปน ๓ ประการยอยคอ
๑. สลมย บญสาเรจดวยการรกษาศล
๒. อปจายนมย บญสาเรจดวยออนนอมถอมตน
๓. เวยยาวจจมย บญสาเรจดวยการชวยเหลอกจการงานท�ชอบ
ภาวนา จาแนกเปน ๓ ประการยอยคอ
๑. ภาวนามย บญสาเรจดวยการภาวนา
๒. ธมมสสวนมย บญสาเรจดวยการฟงธรรม
๓. ธมมเทสนามย บญสาเรจดวยการแสดงธรรม
อน�ง การบาเพญบญโดยการรกษาศลใหสมบรณน�นจะตองมการรกษาชวตตนเองและชวต
ผอ�น (ขอท�หน�ง) รกษาทรพยตนเองและไมลวงทรพยสนคนอ�น (ขอท�สอง) รกษาครอบครวของตน
ไมลวงล �าสทธ� ในครอบครวคนอ�น (ขอท�สาม) รกษาสจจะ (ขอท�ส� ) และไมทารายตนดวยของมน
เมา (ขอท�หา) และจะตองรกษาใหบรสทธ� โดยการฝากฝงไวในผลานหนคอพระพทธศาสนา ผลของ
การประพฤตดกจะนาพาไปสสถานท�ด คอสคตโลกสวรรค เม�อกลบมาเกดเปนมนษยอกกจะเปนผ
เพยบพรอมไปดวยโภคสมบต และบรวารสมบต
♣ อยากมศลใหฆาพอตแม
คาวา "อยากมศลใหฆาพอตแม" หมายถง การกาจดรากเหงา (ตนกาเนด) ของกเลสท�ทาให
จตใจเกดความเศราหมองและมดบอดทางปญญากลาวคอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง อนเปน
เจาเรอนแหงความช�วรายท�คอยขดขวางการกระทาความดตางๆ มการใหทาน รกษาศล และเจรญ
ภาวนา เปนตน ใหฆาโดยการกาจดยกออกไปจากจตใจ เพ�อใหเกดความสะอาด สวาง สงบ
ปราศจากความขนมวใดๆ ท�งส�น
รากเหงาของกเลสประกอบดวยอกศล ๓ กลมใหญๆ ไดแก ความโลภ คอการมความอยาก
มาก จนเกนความพอเหมาะพอควร (มใชทางสายกลาง) จงทาใหเกดความทกขทางจตใจมากกวา
ระดบปกต รนแรง จนทาใหจตใจด�นรนดวยความทะยายอยาก หรอท�เรยกวา "ตณหา" ความโกรธ
คอความไมชอบใจ ไมถกใจ จนเกนพอเหมาะพอควร ถงข �นเบยดเบยนตนเอง หรอผ อ�น มลกษณะ
๓๔ การใหทานท�มผลมากตองประกอบดวยลกษณะ ๓ ประการ คอ ผรบมคณลกษณะท�สมบรณ (นาบญ
ด) วตถส�งของท�ทาบญไดมาโดยความชอบธรรม (ไทยทาน) และ จตมเจตนาศรทธาเป� ยมท�จะให (ผให)
![Page 26: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/26.jpg)
๒๖
ขดเคอง เกลยด พยาบาท ประทษราย ทาลาย สวน ความหลง คอความไมรแจงชดตามความเปนจรง
ในอรยสจ ๔ แตคาวา "หลง" ท�เรานยมใชกนท�วไปในยคปจจบน เชน หลงอาหาร หลงสตวเล�ยง
หลงโทรทศน หลงดารา เปนตน กจดวาเปนความหลง เพราะสามารถทาจตใหหลงมวเมาได
เชนเดยวกน ฉะน�น การกาจดหรอฆาพอแมผเปนตนกาเนดคอความโลภ ความโกรธ ความหลง ได
จดวาเปนผมศลคอความเปนผมปกตทางกาย วาจา ใจ อนสงบเยอกเยน
♣ อยากมคนแวะเวยนใหฆาพวกเดยวกน
คาวา "อยากมคนแวะเวยนใหฆาพวกเดยวกน" หมายถง การกาจดตวมจฉรยะ๓๖ หรอความ
ตระหน�ถ�เหนยว ความหวง ความกดกนไมใหผอ�นไดด หรอมสวนรวม ฯลฯ ใหออกไปจากจตใจ
ใหเปนผท�มจตใจโอบออมอาร เอ�อเฟ� อเผ�อแผอดหนนจนเจอเพ�อนฝง แสดงออกถงความมเมตตา
กรณา และความกตญ� อนเปนธรรมท�จาเปนสาหรบมนษยท�จะตองพ�งพาอาศยซ� งกนและกน
นบเปนหลกธรรมขอแรกท�จะชวยพฒนาชวตใหเจรญข�น เพราะทานเม�อทาแลวจะสามารถกลอม
เกลาจตใจใหละเลกความเหนแกตว และความตระหน�ถ�เหนยวออกไปได
การฆาหรอการกาจดความตระหน�ใหเบาบางไปจากจตใจไดน�นตองอาศยการฝกในการ
เสยสละ เชน การใหทาน๓๗ หรอท�เรยกวา "ทานมย" หรอ "ทานวตถ" ไดแก การใหส� งท�ผรบ
สามารถนาไปใชใหเ กดประโยชนตอตนไดในทางท�ถกท�ควร และไมเกดโทษ เชน อาหาร
เคร�องนงหม ท�อยอาศย และยารกษาโรค เปนตน แตการใหท�ไมจดวาเปนทาน เชน การใหยาพษ
๓๖ มจฉรยะม ๕ ประการ คออาวาสมจฉรยะ การตระหน�ท�อย หวงท�อย เชน ภกษหวงเสนาสนะ กดกน
ผอ�นหรอผมใชพวกตน ไมใหเขาไปอย เปนตน ๑ กลมจฉรยะ ตระหน�ตระกล หวงสกล เชน ภกษหวงสกล
อปฏฐาก คอยกดกนภกษอ�นไมใหเก�ยวของไดรบการบารงดวย เปนตน ๑ ลาภมจฉรยะ ตระหน�ลาภ หวง
ผลประโยชน เชน ภกษหาทางกดกนไมใหลาภเกดข�นแกภกษอ�น เปนตน ๑ วณณมจฉรยะ ตระหน�วรรณะ
หวงสรรวณณะ คอผวพรรณของรางกาย ไมพอใจใหผอ�นสวยงาม กด หวงคณวณณะ คอคาสรรเสรญคณ ไมอยาก
ใหใครมคณความดมาแขงตน หรอไมพอใจไดยนคาสรรเสรญคณความดของผอ�น กด ตลอดจนแบงช�นวรรณะ
กน เปนตน ๑ ธมมมจฉรยะ ตระหน�ธรรม หวงวชาความร และคณพเศษไดบรรล ไมยอมสอนไมยอมบอกผอ�น
กลวเขาจะรเทยมเทาหรอเกนตน เปนตน ๑
๓๗ จดมงหมายของการใหทานในทางพระพทธศาสนามหลายอยาง เชน ใหเพ�อบชาคณ เชน การใหแก
พระสงฆ พอแม หรอครอาจารย ผมคณแกตนและสงคมโดยสวนรวม ๑ ใหเพ�อสาธารณประโยชน เชน การมอบ
เงนทองหรอส�งของใหแกพระศาสนา หรอเพ�อเปนสาธารณประโยชนแกประเทศชาต ๑ ใหเพ�ออนเคราะห เชน
ใหแกญาตพ�นอง ลกหลาน ผนอย เพ�อชวยเหลอ หรอใหดวยความรกเอนด ๑ ใหเพ�อสงเคราะห เชน ใหแกคนตก
ทกขไดยาก คนประสบภยพบต หรอแกสตวดรจฉาน ๑ ใหเพ�อชาระกเลสเพ�อสรางความด เชน การใหทานเพ�อ
สาเรจมรรคผล หรอการบาเพญทานบารมของพระโพธสตวเพ�อสาเรจพระโพธญาณ ๑
![Page 27: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/27.jpg)
๒๗
ใหน�าเมา ใหส� งเสพตดมนเมาใหโทษ ใหสนบน ใหคาจาง ใหอาวธเพ�อฆาตนเองหรอฆาผอ�น
เพราะไมใชใหดวยกศลจต
ลกษณะของการใหทานท�ถกตองท�สามารถเอาชนะความตระหน�ท�ฝงแนนในจตใจไดน�น
ตองประกอบไปดวยหลกแหงสมมาทฏฐ คอการใหทานเย�ยงสตบรษ ซ� งจาแนกไดดงน� ๓๘
๑.ใหทานโดยความเคารพ หมายถงการใหแกผอ�นดวยความเตมใจ ไมใชใหเพราะเกรงกลว
หรอจาใจใหเพราะราคาญ และเวลาใหกมกรยาออนนอม ย�มแยมแจมใส เคารพในทานท�ให
๒.ใหทานโดยยาเกรง ดวยรวาผลของทานมจรง เพราะทกอยางเม�อสรางเหตยอมตองไดรบ
ผล จงมการเลอกใหแตของดมประโยชน
๓.ใหทานโดยไมท�งขวาง หมายถงการทาอยางสม�าเสมอ เปนประจา แตตองไมเบยดเบยน
ตนเอง มนอยกทานอย ถงไมมเงนเรากสามารถเลอกทาบญกศลชนดอ�นๆ ได เพราะบญมหลายชนด
แตมชนดเดยวเทาน�นท�ตองใชปจจยและส�งของ คอการใหทาน
๔.ใหทานโดยเหนผลในอนาคต เพราะสตบรษเปนคนมสมมาทฏฐ ยอมรวาสรางเหตแลว
ตองมผล ใหเพราะศรทธารวาการใหทานยอมเปนบญท�เกดข�นท�ตนเอง และผลของทานมจรง ทา
ทานแลวเปนเหตนาไปสสคตไดจรง แมเกดเปนมนษยกจะเปนผม �งค �งสมบรณดวยโภคทรพย
การใหทานทกชนดยอมมผลท�งส�น อยางนอยกสามารถกาจดความตระหน�ได แมแตบคคล
เทน� าลงในหลมหรอบอเลกๆ ดวยหวงวาจะใหสตวเลกๆ ไดอาศยน�าน� เปนอย พระพทธองคตรสวา
"เปนบญ" ไมจาเปนตองพดถงทานท�ใหแกมนษย แตทานท�จะใหผลมากไดน�น กตองเปนทานท�ม
ลกษณะ ดงตอไปน� คอ ของท�ใหเปนทานน�น ตองเปนของท�ไดมาดวยความบรสทธ� ไมใชของท�โกง
หรอลกขโมยมาจากผ อ�น ของท�ใหน�น ตองเปนของด ของบรสทธ� หรอของท�มคาสาหรบเรา
ปฏคาหกผรบทาน เปนผมคณธรรมสง มกเลสเบาบาง ปฏบตเพ�อทาลายกเลสหรอปราศจากกเลส
และท�สาคญผให (ทายก) ตองมใจเล�อมใส ใน ๓ กาล คอ ปพพเจตนา กอนใหมใจยนด มญจน
เจตนา กาลงใหมใจเล�อมใส และอปรเจตนา ใหเสรจแลวมใจเบกบาน
♣ อยากใหมสสนนอนดนเกลอกฝ น
คาวา "อยากใหมสสนนอนดนเกลอกฝ น" หมายถง การเขาไปเรยนรสมผสเคร�องท�ทาให
จตใจเศราหมองมมลทน เม�อรแลวจะไดหาวธการกาจดใหออกไปจากจตใจ อยาใหเปนส�งขดขวาง
ตอการกระทาความด หรอเปนอปสรรคตอปญหาชวต เพราะชวตจะอยสขและหมดปญหาจรงๆ ได
น�นตองแกท�ตน หรอท�ตนของปญหาใหดท�สด คนท�มเงนมเพ�อน แตตนของตนเองยงมทกขสมอย
ในใจน�น กยงไมหมดปญหา คนจงตองระวงทกขหรอตวกเลส (ในท�น� เปรยบเทยบไดกบฝ น) อยา
๓๘ วยร สวรรณอนทร,กาไรชวต (กรงเทพ ฯ : บรษท เฟ� องฟา พร�นต�ง จากด, ๒๕๔๕), หนา ๑๕.
![Page 28: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/28.jpg)
๒๘
ใหเกาะกบใจตวเอง เชน ความรก ความโกรธ ความพยาบาท ความหงดหงดรษยา เปนตน เม�อฟอก
จตดวยคณธรรมท�ตรงกนขามน� จะทาใหชวตจตใจมความสวยงาม จะไปสสถานท�ใด กจะมแตผคน
เคารพนบถอ เรยกไดวา "เปนชวตท�มสสนดงามดวยคณธรรม"
ส� งท�เปนมลทนเกาะกนใจมนษยใหเศราหมอง ในทางพระพทธศาสนาเรยกวา "นวรณ"
เปนกเลสตวรายท�คอยครอบงา หรอปดก�นจตมใหกาวข�นสคณธรรมช�นสง ม ๕ ประการ คอ ๓๙
๑. กามฉนทะ ความพอใจในกาม คอหลงรกใครในกามรมณ ม รป เ สยง กล�น รส กาย
สมผส เปนตน
๒. พยาบาท ความคดรายพยาบาทจองเวร ความขดเคองแคนใจ ปราศจากความเมตตา
ปราณ
๓. ถนมทธะ ความหดห เซ�องซม ทอแทใจ หมดกาลงใจในการตอสกบปญหาตางๆ ท�เกดม
กบชวต
๔. อทธจจกกกจจะ ความฟ งซานและรอนใจ ตลอดถงความกระวนกระวายกลมกงกลหรอ
หงดหงดใจ
๕. วจกจฉา ความลงเลสงสย ตกลงใจไมได
♣ อยากอบอนใหอาบน�ายามหนาว
คาวา "อยากอบอนใหอาบน�ายามหนาว" หมายถง ความไมประมาทในการบาเพญบญกศล
ต�งแตยงหนมยงสาว หรอในวยท�มกาลงยงแขงแรงอย ถารอใหแกกอนอาจจะไมไดทนการณท�จะ
สรางคณงามความด เพราะใครจะรไดวาจะมชวตยนยาวขนาดไหน ตายวนหรอตายพรง ดงน�น คา
วา "อาบน�ายามหนาว" ในท�น� จงหมายถง วยเดก วยหนม หรอวยสาว ซ�งเปนวยท�กาลงมเร� ยวแรงใน
การคดสรางคณงามความด จะทาอะไรกสะดวก กาลงสตปญญากสมบรณสามารถท�จะทาความดได
อยางเตมท� พอแกตวลงจะทาอะไรกไมคลองเหมอนกบวยหนม ไมอานวยผลไดอยางเตมท� เพราะ
สขภาพรางกทพลภาพ จะไปไหนมาไหนกไมสะดวก เน�องจากความชรามาเบยดเบยน
ฉะน�น เม�อตองการความสขหรอความอบอนทางใจ จะตองรบสรางคณงามความดเอาไวให
มาก เพ�อใหเปนบญนธสาหรบตวเอง จตใจกจะมแตความอบอนไมหว�นไหวตอความตาย และไกล
ตอความกงวลในเร�องของความแก ความเจบ และความตายท�จะมาถง เพราะชวตของคนทานเปรยบ
เหมอน "ตะเกยง" เพราะขณะท�กาลงทอแสงเพ�อใหความสวางแกผอ�น ตวเองกอาจจะดบดวยเหต ๓
ประการ คอ น�ามนหมด (ปจฉมวย-หมดอาย) ลมพด (ถกกรรมตดรอน เชนประสบอบตเหต) ไสร�ว
๓๙ พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม (กรงเทพ ฯ :
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๖), หนา ๑๖๗.
![Page 29: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/29.jpg)
๒๙
(โรคาพยาธเบยดเบยน) ผไมประมาทในเร�องบญกศลเทาน�นถงจะไมสะทกสะทานกลวตอกฎแหง
ธรรมชาตน�
การสรางบญกศลไมควรผลดวนประกนพรง และไมควรเลอกเวลาและโอกาส อยาอางวา
หนาวอย รอนอย เยนอย หวอย อ�มอย ยงเชาอย เปนตน ควรประกอบกจการท�เปนบญกศลใหกบ
ตนเองโดยการใหทาน รกษาศล และเจรญเมตตาภาวนา ตามกระบวนการบาเพญกศลทาง
พระพทธศาสนา จะทาใหอบอนใจในเวลาท�ชวตใกลจะดบลาจากโลกน�ไปสโลกหนา ถามเชนน�น
แลว ถอวาชวตตกอยในความประมาท จะหาท�พ�งหรอความอบอนทางในไมไดเลย ดงคากลาวท�วา
"ความประมาทคอตนเหตของความหายนะอนใหญหลวง" ๔๐
♣ อยากกนปลาขาวใหแบกแหเขาปาโคก
คาวา "อยากกนปลาขาวใหแบกแหเขาปาโคก" หมายถง การแบก(ฝกจต)เอาตวกเลสตณหา
ท�ง ๓ คอ ความโลภ ความโกรธ และความหลง หรอ กามตณหา ภวตณหา และวภวตณหา ใหหมด
ไปหรอใหเบาบางไปจากจตใจ การจะขจดหรอฝกจตใหตวกเลสเลาน� เบาบางไปจากจตใจไดน�น
ตองอาศยการเขาวด๔๑ ฟงธรรม ใหทาน รกษาศล และเจรญเมตตาภาวนา เพ�อสะสมเปนอรยทรพย
จดเปนทรพยภายในท�ไมมวนเส�อม และไมมใครมาปลนไปได ซ� งแตกตางจากทรพยภายนอก อน
ไดแก เรอกสวน ไรนา ซ�งอาจมโอกาสเส�อมคาลงได เพราะวาเงนทองหรอทรพยเหลาน�อาจถกโจร
ปลนไปได
จดมงหมายของการปฏบตธรรมในทางพทธศาสนาน�น เพ�อความสขอนสงสด คอการพน
จากความทกขท�งปวง กลาวคอ "พระนพพาน"๔๒ ดวยการปฏบตวปสสนากรรมฐาน หรอการเจรญ
สตปฏฐาน ๔ คอมปญญารเทาทนสภาวธรรมของความจรงท�เกดข�นในปจจบนอารมณ ตามฐานท�ง
๔ คอ กาย เวทนา จต และธรรม หมดซ�งความยนดยนรายอนเปนตวการสาคญท�ทาใหเกดชวต หมด
ส�นจากความทกข ถงซ� งความสขอยางแทจรง ดงพทธพจนท�วา "นพพานง ปรมง สขง" "พระ
นพพาน (ความหมดส�นกเลส) เปนสขอยางย�ง)
๔๐ พระมหา ดร.สขพฒน อนนทจารย,อางแลว, หนา ๒๔.
๔๑ การเขาวดในความหมายของปรศนาธรรมน� ทานเรยกวา "เขาปาโคก" เพราะโดยปกตแลววดซ� งเปน
สถานท�ปฏบตธรรมน�นมกจะเปนวดปาอยหางไกลจากหมบานหรอส�งรบกวนจากสงคมภายนอก เหมาะแกกา
บาเพญสมณธรรมเพ�อกาจดกเลสใหหมดหรอเบาบางไปจากจตใจ
๔๒ คาวา "กนปลาขาว" ในท�น� หมายถงการไดรบรรสแหงพระธรรมคาส�งสอนของพระพทธเจาม
เปาหมายสงสด คอ พระนพพาน ซ�งเปนความสขท�ถาวรและสมดล ฉะน�น ถาผใดอยากเขาถงธรรม (อยากกนปลา
ขาว) ตองประกอบกจกรรมท�สจรต คอ ความประพฤตชอบ ทางกาย วาจา และใจ
![Page 30: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/30.jpg)
๓๐
♣ อยากตกนรกใหเขาวดฟงธรรม
คาวา "อยากตกนรกใหเขาวดฟงธรรม" หมายถง กลบตรกลธดาหรอบคคลท�วไปท�เขามา
วดหรอเขามาบวชในพระพทธศาสนา แลวศกษาหลกคาสอนท�พระพทธองคทรงวางไวเพ�อเปน
แบบแผนท�ดงามของชวต (หลกธรรมวนย) แตบคคลเหลาน�นหาไดนาหลกคาสอนท�พระพทธองค
แสดงไวและบญญตไวไปประพฤตปฏบตตามไม กลบไปปฏบตกจอยางอ�นท�นอกเหนอจกหลกคา
สอนทางพระพทธศาสนาแทน การปฏบตนอกเหนอจากหลกคาสอนดงกลาว ถอไดวาเปนการ
ประพฤตนอกรตนอกรอย หรอนอกเหนอจากกฎระเบยบของพระธรรมวนยท�พระพทธองคทรงวาง
ไว ความทกขรอนใจ (ตกนรกท�งเปน) กจะเกดข�นกบบคคลน�น
การเขาวดฟงธรรมของชาวพทธโดยท�วไป มจดหมายเพ�อศกษาหล กคาสอนของ
พระพทธเจาใหเขาใจแลวนาไปปฏบตตามน�น เพ�อความสขของจตใจและจะไดหางไกลจากนรก
(ความทกข) และการศกษาทานไดยกเอา เร�อง "ไตรสกขา" คอ อธศลสกขา อธสมาธสกขา และอธ
ปญญาสกขา โดยนาเอาทางอนประเสรฐ ๘ สาย (อรยมรรค) มาลงไวในไตรสกขาแตละสกขา คอ๔๓
อธศลสกขา เปนการศกษาขอหามไมทาผดทางกายและวาจา เปนหลกนตบญญตของ
ปกครองระบอบประชาธปไตย อธศลสกขาเปนองคอรยมรรคท� ๓-๔-๕ ไดแก สมมาวาจา มคาพด
ชอบ เรยกวามวจสจรต ๓ อยาง คอ ไมพดเทจ ไมพดสอเสยด ไมพดคาหยาบ และไมพดเพอเจอ หา
สาระไมได สมมากมมนตะ เรยกวามกายสจรต ๓ อยาง คอไมเบยดเบยนทารายใคร ไมลกทรพย ไม
คอรบช�น แมแตกระทาผดเชงนโยบาย และสมมาอาชวะ มอาชพชอบ คอละเวนจากการประกอบ
มจฉาชพตางๆ เชน การคาขายยาเสพตด ขายของมนเมา คาขายอาวธ คาขายมนษย เปนตน
อธสมาธสกขา เปนการศกษาคณธรรมท�ใหมความต�งใจม�น ไมหว �นไหว วอกแวก มความ
ซ�อตรง และคลองเแคลว เปนหลกบรหาร ของการปกครองระบอบประชาธปไตย เพราะสมาธเปน
คณธรรมบรหารจตใจ คอใจเปนใหญ ใจเปนหวหนา ทกอยางสรางข�นดวยใจ อธสมาธสกขา เปน
อรยมรรคองท� ๖-๗-๘ ไดแก สมมาวายามะ มความพยายามชอบ คอพยายามปองกนไมใหความช�ว
เกดข�น พยายามปราบปรามความช�วท�เกดข�นแลวใหหมดไป พยายามสรางความดท�ยงไมมใหมข�น
และพยายามรกษาความดท�มอยแลวใหเจรญงอกงามย�งข�น สมมาสต มสตชอบ คอต �งสตตามดรทน
กาย ต�งสตตดตามดรทนความรสก ต�งสตตดตามดรทนจตใจ ต�งสตตดตามดรทน เหตการณดช�ว
ตางๆ ท�เกดข�นในชวต และ สมมาสมาธ มสมาธชอบ คอมความซ�อตรงต�งม�น ไมหว�นไหว ควบคม
อารมณ ควบคมจตใหเปนหน�งได
๔๓ เปล�อง พลโยธา,การพฒนาคน (Man Development) จากนตยสารสาระวชาการ ธรรมทศน ปท� ๕
ฉบบท� ๑ ประจาเดอน มนาคม - มถนายน ๒๕๔๗ (ขอนแกน : หจก.โรงพมพคลงนานาวทยา,๒๕๔๗),
หนา ๙๕.
![Page 31: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/31.jpg)
๓๑
อธปญญาสกขา เปนการศกษาใหเกดความเขาใจ รแจงเหนจรงในอรยสจ ปญญาเปนอาวธ
เปนแสงสวาง ท�จะใชวนจฉยปญหาและตดสนช�ขาด จงเปนเชนหลกตลาการของการปกครอง
ประเทศ อธปญญาสกขา เปนอรยมรรคองคท� ๑-๒ คอ สมมาทฏฐ มความเหนชอบ คอมความเหน
ชดเจนแจมแจงในอรยสจ ๔ ไดแกเหนทกข เหนเหตเกดแหงทกข เหนการดบทกข และเหนหนทาง
อนจะนาไปสการดบทกข และ สมมาสงกปปะ มความคดชอบ คอคดละ เลก ความช�วนาตวออกหาง
จากความเลว คดรกใคร ไมมงรายทาลายคนอ�น และคดใหอภยไมเบยดเบยนคนอ�น
ปรศนาธรรมหมวดท�แปด
♣ ถาอยากเหนกอนเมฆใหหมอบลงสา
♣ ถาอยากเหนขมมนเผอกใหนอนหงายหนา
♣ ถาอยากข�นช�นฟาใหเจาฆาบตตา
♣ ใหหวานขาวกลาเดอน ๑๒ จะงามย�ง
♣ ใหปกดาเดอน ๔ รวงขาวจะยาวเทาแขน
♣ ใครจะกาหนดไดเวลาใดจะเกบเก�ยว
♣ บานใกลแหลงน�ากนเหดละโงก
♣ บานอยปาโคกกนขาวกบเกลอ
♣ ถาอยากเหนกอนเมฆใหหมอบลงสา
คาวา "ถาอยากเหนกอนเมฆใหหมอบลงสา" หมายถง ความออนนอมถอมตน รจกกราบ
ไหว มสมมาคารวะตอบคคลอ�น ไมเปนคนแขงกระดาง และท�สาคญใหมความเคารพออนนอมตอ
พระรตนตรยซ� งถอวาเปนส� งสงสดเปรยบไดดงกอนเมฆสขาวบรสทธ� รอยอยบนทองฟา พระ
รตนตรยกเชนกนถอไดวาเปนส�งท�สงสงควรแกการสกการะบชาอยางย�ง เชน การสกการะบชาพระ
พทธหมายถง การกราบไหวพระคณ ๓ อยางของพระพทธเจา คอ พระปญญาคณ พระบรสทธคณ
และพระมหากรณาธคณ โดยการใชรป ๓ ดอกเปนสญลกษณการบชา การสกการะบชาพระธรรม
หมายถง การกราบไหวคณของพระไตรปฎก กลาวคอ พระวนย พระสตร และพระอภธรรม ท�ขจด
ความมดใหแสงสวางทางปญญา โดยการใชเทยน ๒ เลม เปนสญลกษณการบชา สวนการสกการะ
พระสงฆหมายถง การกราบไหวพระคณของพระสงฆท�ปฏบตดปฏบตชอบ โดยการใชดอกไมเปน
สญลกษณการบชา
![Page 32: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/32.jpg)
๓๒
หลกธรรมทางพระพทธศาสนาสอนเร�องความออนนอมถอมตน (การหมอบ หรอการกราบ
ไหว) จดเปนบญประการหน�ง ซ� งเรยกวา "อปจายนมย" เพราะจตใจไมแขงกระดาง แตการออน
นอมน�นตองออนนอมตอบคคลท�ควรออนนอม ทานเรยกวา "วฒบคคล" ซ�งมอย ๓ ประเภท คอ๔๔
วยวฒ คอคนท�แกกวาเรา อายมากกวาเรา เชน พ� ปา นา อา ผใหญ ผเฒา เปนตน ชาตวฒ คอคนท�ม
กาเนดสงกวาเรา เชน พระมหากษตรย พระราชน พระราชธดา คนเหลาน�แมจะมอายนอยกวาเรา แต
ชาตตระกลสงกควรแสดงความเคารพ เพราะเปนไปเพ�อความเจรญ และคณวฒ คอคนท�มคณธรรม
สงกวาเรา เชน พระภกษสามเณร แมจะมอายนอยกวาเรากควรนอบนอมถอมตนตอทาน เพราะทาน
มคณธรรม คอมศลสงกวาเรา หรอคนท�มบญคณตอเรา เชน พอ แม หรอ ครอาจารย เพราะทานม
คณตอเรา หรอตอสงคม
การแสดงความออนนอมถอมตนตอวฒบคคล ๓ ประเภทดงกลาวมาแลว ดวยการกราบ
ไหว ลกรบ หรอพดจาแสดงสมมาคารวะ หรอใหเกยรตทานเปนตน จดเปนการทาบญชนดหน�งใน
พระพทธศาสนา ยอมไดรบความสข ความเจรญในชวตได ดงพทธพจนท�วา "อภวาทนสลสส
นจจ วฑฒาปจายโน จตตาโร ธมมา วฑฒนต อาย วณโณ สข พล" ความวา "พร ๔ ประการ คอ
อายยน ๑ ผวพรรณผองใส ๑ การมความสขกายสขใจ ๑ การมกาลงกายกาลงใจ ๑ ยอมเจรญแก
บคคลผมการกราบไหวเปนปกต ประพฤตนอบนอมตอวฒบคคล (ผใหญ) อยเปนนตย"
♣ ถาอยากเหนขมมนเผอกใหนอนหงายหนา
คาวา "ถาอยากเหนขมมนเผอกใหนอนหงายหนา" หมายถง บคคลท�ขาดความออนนอม
ถอมตน ไมรจกกราบไหว ไมมความเคารพยาเกรงในพระรตนตรย มใจดหม�นเหยยดหยามตอส� ง
เคารพสงสด เขาจะพบกบความทกขรอนใจ (ตกขมมนเผอก ซ� งในท�น�หมายถงขมนรก) อยาง
แนนอน เพราะลกษณะของคนเชนน�จดวาเปนคนนอนหงายหนา คอเปนคนแขงกระดาง ไมเคารพ
สกการะบชา ดหม�น ไมออนนอมถอมตนตอผท�มคณชาตท�สงกวา เชน ผท�มวยวฒ ชาตวฒ และ
คณวฒ เปนตน
ในทางพระพทธศาสนากลาวไวชดเจนในเร�องของบญกรรมท�วาทาไมคนถงมลกษณะท�
แตกตางกนในเร�องของชาตกาเนด อยางเชนคนบางคนเกดมาในสกลต�า กเพราะวาชาตกอนคน
ประเภทน� เปนคนไมออนนอมถอมตน แขงกระดางตอผหลกผใหญ หรอผท�มวยวฒ ชาตวฒ และ
คณวฒท�สงกวาดงท�กลาวมาขางตน เม�อละจากโลกน� ไปแลว (ตาย) กไปเกดในสถานท�ลาบาก เชน
นรก เปนตน เม�อกลบมาเกดเปนมนษยแลวจงเกดในสกลต�า เชน ในสกลจณฑาล หรอเปนพวกรบ
ใชกรรมกรท�แรนแคน ลาบาก เดอดรอน
๔๔ เปโมนสรณ, งานบาเพญกศลสตมวาร พระครพสาลสขกร (ชระ เปโม) อดตท�ปรกษาเจาคณะอาเภอ
ทาล� วดโพธ�ศร อ.ทาล� จ.เลย (เลย : ไมปรากฎท�พมพ และ ปท�พมพ), หนา ๙.
![Page 33: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/33.jpg)
๓๓
สวนคนท�เกดในสกลสงน�นตรงกนขาม เน�องจากเขาเปนคนออนนอมถอมตนตอผใหญ ตอ
สมณชพราหมณ ตอผประพฤตด ประพฤตชอบ หรอตอผท�มคณชาตท�สงกวา เม�อละจากโลกน� ไป
แลวกไปเกดในท�ด มสวรรค เปนตน เม�อกลบมาเกดเปนมนษยกเปนคนท�เกดในสกลสง เชน สกล
กษตรย สกลเศรษฐ หรอสกลเจานาย เปนตน
♣ ถาอยากข�นช�นฟาใหเจาฆาบตตา
คาวา "ถาอยากข�นช�นฟาใหเจาฆาบตตา" หมายถง การกาจดกเลสส�งเลวรายท�มอยในใจให
หมดไป กลาวคอกเลสท�ง ๓ ตว คอ ความโลภ ความโกรธ และความหลง ซ�งเรยกวา "อกศลมล" ๔๕
ท�คอยบงการใหใจทาในส�งช�วราย หรออาจกลาวไดวาเปนเจาพอหรอรากเงาแหงกเลสท�งหลายท�ง
ปวง ถาฆาไดเม�อไรกจะพบกบความสขท�ถาวร ซ�งหมายถงการข�นสวรรคช�นฟาในความหมายของ
ปรศนาธรรมน� ถาเปนสวรรคในโลกมนษยกคออยในอกคอทาแลวมความสขใจ ถาทาส�งท�เปน
อกศลกรรมกคอความทกใจ หรอนรกอยในใจเม�อทาบาปน�นเอง
คาวา "สวรรคช�นฟา" ในทศนะของชาวพทธโดยสวนมาก เช�อวาเปนดนแดนแหงความสข
คอเสวยสขสมบตมทกขนอยมความสขมาก เปนท�อยของเหลาเทวดาตามลาดบช�น มนษยผตองการ
ไปเกดเปนเทวดาบนสรวงสวรรคช �นฟาดงกลาว ตองปฏบตตามหลกธรรมท�ทาใหไปเกดเปนเทวดา
ดวยการปฏบตสจรต ๓ ประการ ไดแกการประพฤตชอบทางกาย ทางวาจา และทางใจเพราะความ
ประพฤต (การกระทา) ของมนษยในภพน� เอง เปนตวกาหนดภพภมของมนษยในภพตอไป ๔๖
นอกจากการปฏบตตามหลกธรรมดงกลาวแลว ถาจะใหสมบรณจะตองปฏบตตามหลก
ศลธรรม โดยเฉพาะเบญจศล ซ�งเปนการรกษาเจตนาท�จะควบคมกาย และวาจาใหเปนปกต คอไม
ทาบาป ดวยหลกการ ๕ ประการ คอ มเมตตา ดวยการละเวนจากการฆา และเบยดเบยนสตวโลก ม
สมมาชพ ดวยการประกอบอาชพท�สจรต มรายได รจกการใชจาย และท�สาคญรจกคาวาพอด และม
หรโอตตปปะ ทาใหไมผดศลในขออทนนาทาน มความสารวมอนทรย ดวยการสารวมตา ห จมก
ล�น กาย และใจ ทาใหความใครในกามคณ คอการตดในรป รส กล�น เสยง สมผสลดนอยลง เม�อ
ความสารวมเกดข�น ความระมดระวงตวยอมม จะเปนเหตใหไมลวงเกนผอ�น มสจจะ ดวยการพด
ความจรง เปนส�งท�ทาใหไมเกดการมสาวาท และ มสต ดวยการรสกตว ซ�งเปนหวหนาฝายกศล ทา
๔๕ คาวา "อกศลมล" ไดแกมลเหตอนสาคญแหงการประพฤตช�ว เปนรากเงาแหงบาปกรรมทจรตท�งปวง
ซ� งในปรศนาธรรมขอน�ทานเรยกวา "บตตา" ม ๓ อยางดวยกน คอ โลภ คอความอยากได เหนแกตว ลอานาจ ด�น
รนเพ�ออยากมสทธเหนอผอ�น โทสะ คอมใจคดทาราย โหดราย จตเดอดพลาน จะใหผอ�นเจบหรอตาย และ โมหะ
คอความหลงไมรจรง เชนหลงผด ตามขอมลและขอเทจจรงตาง ๆ
๔๖ โสวทย บารงภกด� , เทวตา อนวาเทวดาท�งหลาย จากนตยสารสาระวชาการ ธรรมทรรศน ป� ท� ๕ ฉบบ
ท� ๒ ประจาเดอน กรกฎาคม – ตลาคม ๒๕๔๗ (ขอนแกน : หจก. โรงพมพคลงนานาวทยา, ๒๕๔๗), หนา ๖๒.
![Page 34: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/34.jpg)
๓๔
ใหชวตไมประมาท เพราะรวาอะไรด อะไรช�ว ทาใหไมเกลอกกล�วกบส�งท�จะทาใหชวตตกต�า เชน
ส�งเสพตดของมนเมา เปนตน
♣ ใหหวานขาวกลาเดอน ๑๒ จะงามย�ง
คาวา "ใหหวานขาวกลาเดอน ๑๒ จะงามย�ง" หมายถง การทาคณงามความด ซ� งเปน
กจกรรมท�เน�องดวยการทาบญในทางพระพทธศาสนา มการทาหลายลกษณะ เชน การทาบญ
ทอดผาปา เขาพรรษา ออกพรรษา บญมหาชาต เปนตน การทาบญท�เก�ยวเน�องกบพธกรรมทาง
พระพทธศาสนา ไมวาจะเปนการใหทาน รกษาศล และการเจรญภาวนา ทานเปรยบเสมอนกบการ
หวานขาวกลาหรอพชไรลงในนาสวน ถาทาในชวงท�เปนฤดกาลคอฟาฝนด ขาวหรอพชไรกจะ
ไดผลดมาก เชนเดยวกบการทาบญในทางพระพทธศาสนา ถาเปนบญท�ทรงบญญตไวใหเปนไป
ตามกาหนดฤดกาล กจะมอานสงสมากเชนกน ในท�น�ทานหมายถงบญทอดกฐน ซ�งทากนไดเฉพาะ
เดอน ๑๑ หรอ ๑๒ เทาน�น
การทาบญทอดกฐน ตามพระวนยกาหนดไว ๑ เดอน คอหลงจากออกพรรษาแลว ต�งแตวน
แรม ๑ ค�า เดอน ๑๑ ถงวนข�น ๑๔ ค �า เดอน ๑๒ ผท�จะทาบญทอดกฐนตองแจงความจานงหรอจอง
ไวกอน และจะตองทาภายในชวงน� เทาน�น จงถอวาเปนการทาบญท�พเศษกวาการทาบญแบบอ�นท�ม
ในพ ธกรรมทางพระพทธศาสนา ฉะน�น การบญทอดกฐนในเดอน ๑๑ หรอ ๑๒ ในทาง
พระพทธศาสนาทานจงจดวา "งามย�ง" คอมอานสงสมากน�นเอง เพราะปหน� งจะมการทาบญ
ลกษณะน� เพยงคร� งเดยวเทาน�น ถอวาเปนการหาโอกาสยาก เพราะถาผใดมความประสงคจะทาหรอ
เปนเจาภาพกจะตองจองไวกอนผอ�น มฉะน�นอาจพลาดโอกาสในการเปนเจาภาพทอดกฐนในป
น�นๆ ได แตกสามารถรวมทาบญเปนเจาภาพไดกบคนอ�นท�เรยกวา "กฐนสามคค" แตท�งน� กตองให
เปนไปตามกาหนดเวลาท�ใหไวเชนกน
♣ ใหปกดาเดอน ๔ รวงขาวจะยาวเทาแขน
คาวา "ใหปกดา เดอน ๔ รวงขาวจะยาวเทาแขน" หมายถง การทาบญในทาง
พระพทธศาสนาอกแบบหน�ง ซ� งเรยกวา "บญมหาชาต" ๔๗ หรอ "บญพระเวส" หรอ "บญเผวส" เปน
ชาดกท�แสดงถงพระจรยวตรของพระพทธเจาคราวพระองคทรงเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดร
เปนชาดกเร�องยาว ๑๓ ผก จะทากนในเดอนใดเดอนหน�งในระหวางออกพรรษา จะเปนขางข�นหรอ
๔๗ คาวา "ใหปกดาเดอน ๔" หมายถง การใหทาบญมหาชาต โดยสวนมากจะทาในชวงเดอน ๔ และถา
อยากไดบญมากจะตองทาจนครบกจกรรม คอรวมทากจกรรมตลอดวนตลอดคน ซ� งเปนลกษณะการฟงเทศน
มท�งหมด ๑๓ กณฑ ต�งแตกณฑท� ๑ คอกณฑทศพร ถงกณฑท� ๑๓ คอนครกณฑ รวมม ๑๐๐๐ คาถา เรยกวา
"คาถาพน"
![Page 35: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/35.jpg)
๓๕
ขามแรมกไดแลวแตสะดวก แตสวนมากนยมทากนในเดอนส� ถารวมจนครบกจกรรมของการ
ทาบญมหาชาตน� ถอวามอานสงสมาก
ในการทาบญพระเผวสฟงเทศนมหาชาต มลเหตเน�องมาจากพระคมภรมาลยหม�นมาลย
แสนวา ถาผใดปรารถนาท�จะพบพระศรอรยะเมตไตรย (พระศรอารย) หรอเขาถงศาสนาของพระ
พทธองคแลว จงอยาฆาบดามารดา สมณะ พราหมณาจารย อยายยงใหพระสงฆแตกสามคคกน และ
ใหมความอดทนฟงเทศนาเร�องพระมหาเวสสนดรใหจบส�นภายในวนเดยวแลว ถอวาผน �นมบญ
กศลมาก คอมท�งความสขใจและความเขาใจในเร�องทศชาตของพระเวสสนดร ทานเปรยบผน �นใน
ปรศนาธรรมน�วา "รวงขาวจะยาวเทาแขน" น�นหมายถง เขาจะไดพบหรอไดเกดทนในศาสนาของ
พระศรอรยะเมตไตรย
สาเหตท�มการทาบญมหาชาตน�นเช�อกนวา เม�อคร� งท�พระมาลยเถรเจาไดเดนทางไปไหว
สกการะพระธาตเกษแกวจฬามณบนสรวงสวรรคช�นดาวดงสไดพบกบพระศรอรยเมตไตรยและ
พระองคไดตรสกบพระมาลยวา หากมนษยผใดตองการพบหรอเกดในศาสนาของพระองค กอยาได
กระบาปหนก คอไมฆาบดามารดา ไมฆาครบาอาจารย ไมฆาพระสงฆสามเณร จงเคารพออนนอม
ตอทานเหลาน�น และตองฟงเทศนมหาชาตคาถาพนใหจบภายในวนเดยว ดวยหวงอานสงสเชนน�น
พทธศาสนกชนชาวไทยโดยเฉพาะชาวอสานจงมความศรทธาท�จะทาบญมหาชาตหรอบญเผวสกน
ในเดอน ๔ น� ๔๘ เพราะคนสมยกอนถอวาเปนชวงท�วางเวนจากการทานาทาไร และในงานบญน�
มกจะมผนาของมาถวายพระ ซ� งเรยกวา "กณฑหลอน" หรอถาจะถวายเจาะจงเฉพาะพระนกเทศนท�
ตนนมนตมา กเรยกวา "กณฑจอบ" เพราะตองแอบซมดใหแนเสยกอนวาใชพระรปท�จะถวาย
เจาะจงหรอไม
♣ ใครจะกาหนดไดเวลาใดจะเกบเก�ยว
คาวา "ใครจะกาหนดไดเวลาใดจะเกบเก�ยว" หมายถง การทาบญหรอการสรางคณงามความ
ดในทางพระพทธศาสนาน�นไมมกาหนดเวลา จะทาเวลาไหนกไดตามความสะดวกและความ
เหมาะสม ทาเวลาไหนยอมไดทกขณะจตท�ทา อยางท�ทราบกระบวนการทาบญในพระพทธศาสนา
ม ๓ อยาง การใหทาน การรกษาศล และการเจรญจตภาวนา แตพทธศาสนกชนสวนมากนยมการให
ทาน การรกษาศลกมบาง แตการเจรญสมาธภาวนาซ�งถอวาเปนจดสาคญของพระพทธศาสนามนอย
มาก แตอานสงสของการทาบญท�ง ๓ ลกษณะน�มมากนอยตางกน กลาวคอใหทาน ๑๐๐ คร�ง ไมเทา
๔๘บญเผวส, http://www.school.net.th/library/webcontes2003/100team/dlnes060/heet4he…
19/1/2548, Page 1 of 2.
![Page 36: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/36.jpg)
๓๖
การรกษาศลเพยงวนเดยว รกษาศล ๑๐๐ วน ไมเทากบการเจรญสมาธภาวนาใหจตสงบแมเพยง ๑
นาท ๔๙
ตามความหมายท�วา "ใครจะกาหนดได" ตามความหมายน� สามารถอธบายได ๒ นยดวยกน
คอ
๑. การสรางคณงามความด หรอท�เรยกวา "บญกศล" ในทางพระพทธศาสนากาหนดไมได
วาจะตองทาเวลาน�นเวลาน� สามารถทาไดทกสถานท� ทกเวลาท�มความพรอมและเหมาะสม แตถาจะ
ใหไดผลดจะตองทาดวยเจตนาท�เปนกศล น�นคอ ทาดวยศรทธา ทาดวยความเคารพ ทาตามกาล ทา
ดวยจตอนเคราะห และประการสาคญทาแลวจะตองไมกระทบตนและอ�น
๒. นยน�หมายถงความไมแนนอนของชวตท�จะตองเปนไปตามกฎของธรรมชาต กลาวคอ
"ความตาย" ซ�งปถชนคนธรรมดาอยางเราทานไมสามารถจะกาหนดไดวาจะตายวนหรอตายพรง
เม�อสงขารรางกายของเราตองตกอยในกฎของธรรมชาตน� ทานจงสอนไมใหประมาทในชวตคออยา
หลงมวเมาในยศ ในเกยรต ในทรพย และในรป เพราะถาหลงมวเมาในส�งเหลาน�แลวจะเขาลกษณะ
ท�วา "เมายศเปนเหตใหทาผยอง เมาศกด�มกลาพองโอโอ เมาทรพยทาจองหองเหมเหอย�งนา เมารป
ทาเปนโกส�น�ดไฉน"
เม�อเราเขาใจในหลกสจธรรมแหงการกระทาคณงามความด ซ�งพระพทธองคทรงตรสไว
เพ�อเปนหลกในการปฏบตแลว หนาท�ของเรากคอนาเอาหลกธรรมคาสอนน�นมาประพฤตปฏบต
ตาม เพ�อท�จะ "เกบเก�ยว" เอาผลบญท�เกดจากการประพฤตวตรปฏบตตามคาสอนน�นไดทกเม�อ และ
เม�อศกษาและปฏบตตามจนเขาใจถองแทในหลกพทธธรรมแลว ผลท�ไดจากการเกบเก�ยวเอาจาก
หลกคาสอน เราจะไดช�อวา "เปนเจาแหงจต เปนนายของความคด" คอมความเปนกนเองกบ ชวต
ความตาย การพลดพราก และมเมตตากรณาตอทกชวต เปนชวตท�มแตความสข ถงจะมชวตอยกไม
เดอดรอน ถงจะตายกไมเศราโศก ใชชวตอยอยางมสตสมปชญญะ คอมสตม�นคงมองเหนท�หมาย
แลว ถงจะอยทามกลางความเศราโศก กหาโศกเศราไม๕๐ เปนตน
♣ บานใกลแหลงน�ากนเหดละโงก
คาวา "บานใกลแหลงน�ากนเหดละโงก" หมายถง คนท�มถ�นฐานบานเรอนต�งอยหางไกลวด
หรอไกลสถานท�ปฏบตธรรม จงไมคอยจะมโอกาสไดไปทาบญตามวดวาอารามตางๆ อาจเปน
เพราะจากดดวยเวลา ระยะทาง ตลอดถงวตถไทยทาน เปนตน แตเขาเหลาน�นกลบประพฤตตนอย
ในกรอบแหงศลธรรม คอรกษาศล และเจรญสมาธภาวนาอยเปนนตยมไดขาด ไมตางกบคนท�ม
๔๙ พระมหา ดร.สขพฒน อนนทจารย,อางแลว, หนา ๕๔ - ๕๕.
๕๐ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต),พทธธรรม (กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
,๒๕๔๖), หนา ๒๗๔.
![Page 37: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/37.jpg)
๓๗
โอกาสไดไปทาบญใหทาน รกษาศล เจรญภาวนาท�วดเลย ในปรศนาธรรมน� ทานเปรยบเหมอนกบ
คนท�มบานไกลแหลงน�าแตกลบไดกนเหดละโงก เพราะโดยปกตเหดละโงกจะเกดตามโคกหรอใน
ปาซ�งอยหางไกลจากแหลงน�า
ในเร�องการบญในทางพระพทธศาสนาน�น พระพทธองคทรงใหความสาคญกบการปฏบต
ธรรม คอการรกษาศล เจรญภาวนา คลายกบปรศนาธรรมขอน� ถงแมวาคนบางคนจะไมมโอกาสได
ไปทาบญท�วด แตกประพฤตตนใหอยในกรอบของศลธรรม น�นคอมการรกษาศล เจรญภาวนาอย
เปนนตย ถอวาเปนการบชาธรรม หรอการปฏบตธรรมท�สงสงในทางพระพทธศาสนา ผถอการ
ปฏบตบชาเชนน� ถอไดวาเปนผเหนธรรมหรอเขาถงธรรม ดงพทธพจนท�วา "โย ธมม ปสสต โส ม
ปสสต" ความวา "ผใดเหนธรรมผน�นช�อวาเปนพระองค" เน�องจากหลกการบชาธรรมใน
พระพทธศาสนาม ๒ ประเภท คอ๕๑
๑. อามสบชา คอการบชาดวยส�งของ เชน บตรระลกถงคณบดามารดา ศษยระลกถงของ
อาจารย จงบชาดวยการนาทรพย หรอของใชตางๆ ไปมอบให เปนตน การบชาพระรตนตรยดวย
ดอกไม ธปเทยน กจดเปนอามสบชาเชนกน
๒. ปฏบตบชา คอการบชาดวยการต�งใจประพฤตปฏบตตามคาสอน ตามแบบอยางท�ดของ
ทาน เชน พยายามกาจดรากเงาของกเลส กลาวคอ ความโลภ ความโกรธ ความหลง ดวยการใหทาน
รกษาศล เจรญสมาธภาวนาตามหลกคาสอนของทาน การปฏบตธรรมบชาน� จดเปนการบชาดวย
การปฏบตธรรมท�สงสงกวาการปฏบตแบบอามสบชา เพราะเปนวธเดยวท�จะนาจตใจไปสการ
พฒนาท�สงสดคอการหลดพนจากเคร�องพนธนาการท�งปวง ซ�งเรยกวา "พระนพพาน"
♣ บานอยปาโคกกนขาวกบเกลอ
คาวา "บานอยปาโคกกนขาวกบเกลอ" หมายถง คนท�มถ�นฐานบานเรอนอยใกลวด แตไม
รจกเขาวด ไมสนใจใยดหรอขวานขวายในเร�องของการทาบญกศล ท�งไมรจกศาสนธรรมคาส�งสอน
ทางพระพทธศาสนาเลย มแตพลดวนประกนพรงอยเนองๆ เพราะคดวาตนเองอยใกลวดจะไป
ทาบญตอนไหนกได คนลกษณะน�จดวาเปนผประมาทในชวต เปรยบไดกบคนท�มบานอยปาโคกแต
กนขาวกบเกลอ คออยใกลวดหรอสถานท�ปฏบตธรรมทางพระพทธศาสนา ซ�งมพระสงฆเปนผส�ง
สอนธรรม แตกลบไมมโอกาสไดนาเอาหลกคาสอนของทานน�นไปเปนเคร� องปฏบต โดยการให
ทาน รกษาศล เจรญภาวนาเลย ในเม�อไมสนใจตอการปฏบตธรรมดงกลาว การท�จะพบกบความสข
ท�แทจรงตามหลกคาสอนทางพระพทธศาสนากคงเปนไปไมได เพราะเขาอาจดาเนนชวตผดทาง
โดยคดวาส�งน�นถกตองหรอเปนทางแหงความสข แตกลบเปนการสรางเหตแหงความทกข เชนกบ
คนท�เหนกงจกรเปนดอกบว ซ�งตรงกบปรศนาธรรมขอน�วา "กนขาวกบเกลอ"
๕๑ บชาบคคลท�ควรบชา,http://thaigenx.100free.com/mongkhol/mk03.htm 20/1/2548.
![Page 38: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/38.jpg)
๓๘
ปรศนาธรรมขอน�แสดงใหเหนถงความไมสนใจหรอขาดปญญาในเร�องของการทาบญหรอ
การปฏบตธรรมตามหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา จงทาใหสงคมสวนมากขาดหลกธรรม ผลท�
ตามมากคอวนวายมปญหาดงท�เหนในปจจบน ท�งน�อาจเปนเพราะเรายงเปนปถชน คอผท�หนาแนน
ดวยกเลส๕๒ ดวยเหตของการขาดปญญา เพราะไมไดศกษาหาความจรงอนเปนสจธรรม กเลสอยาง
ละเอยดท�เรามอยจงมอานาจทาใหเกดกเลสอยางกลางข�นมาและนาพาใหเกดกเลสอยางหยาบ ความ
หยาบคายจงปรากฏออกมาทางกายและวาจา ฉะน�นชวตของคนเราทกวนน�ท�มความหยาบ เพราะเรา
ขาดปญญาน�นเอง จงเปนหนาท�ของเราโดยตรงท�จะตองเปนผแสวงหาปญญา ซ�งปญญาจาแนก
ออกเปน ๒ อยาง คอ๕๓
๑. ปญญาทางโลก คอปญญาท�เกดจากการศกษาเลาเรยนวชาการทางโลกหรอเพยรฝกหด
เพ�อใหเกดประสบการณสามารถนามาประกอบอาชพ เปนไปเพ�อลาภ ยศ สรรเสรญ สข ใน
ขณะเดยวกนเม�อเกดเส�อมลาภ เส�อมยศ นนทา และทกข ปญญาทางโลกไมอาจชวยได
๒. ปญญาทางธรรม คอปญญาท�เกดจากการเรยนร และเขาถงสจธรรมของความจรงท�วา
ทกๆ ส�งลวนไมเท�ยง เปนทกข และไมสามารถบงคบบญชาได เม�อมลาภ กตองเส� อมลาภ เม�อมยศ
ก◌ตองเส�อมยศ เม�อมสรรเสรญ กตองมนนทา เม�อมสข กตองมทกข สรปไดวาเม�อเกดมาแลวชวต
เปนทกข หรอทางธรรมะเรยกวา "อปาทานขนธหาเปนตวทกข" เม�อเรยนเขาใจและนาไปปฏบต
วปสสนาปญญาท�เกดข�นจะทาใหผท�พบ เปนผท�พน คอเม�อผใดพบสภาวธรรมของความจรงท�วา
"สพเพ สงขารา อนจจา สพเพ สงขารา ทกขา สพเพ ธมมา อนตตา" ผน �นยอมจะพนไปจากความ
ทกขไดโดยส�นเชง
ฉะน�นในสภาพสงคมปจจบนน� ผมปญญาทางธรรมจะเปนผท�สามารถยอมความรบความ
จรงในส�งท�เกดข�นไดมากกวาผท�ไมไดศกษาความทกขท�เกดข�น ถงจะมความทกขเกดข�นบางตาม
กฎธรรมชาต กยอมมทกขหรอทรนทรายนอยกวาผท�ไมมปญญา ผมปญญาจะเปนผ ไมประมาท
เพราะรวาส�งใดทาแลวเกดโทษ สมควรจะหลก ละ ลด และเลก สวนส�งใดท�เปนประโยชน กควร
กระทาเพ�อนาชวตใหเจรญ น�นคอ "ผมปญญายอมละเวนจากส�งท�ไมเปนประโยชนและแสวงหาส�งท�
เปนประโยชน"
๕๒ คาวา "กเลส" คอส�งท�ไมด จดเปน ๓ ระดบ คอ กเลสอยางหยาบ ไดแกความทจรตท�แสดงออกทาง
กาย และวาจา ๑ กเลสอยางกลาง ไดแกกเลสท�เกดข�นทางใจ คอนวรณ ๕ อนไดแกความพอใจ ความไมพอใจ
ความเคยดแคนพยาบาท ความฟ งซานราคาญใจ ความลงเลสงสย เปนตน ๑ กเลสอยางละเอยด ไดแกอนสย
กเลสท�เน�องนองอยในขนธสนดานของคนทก ๆ คน ๑
๕๓ วยร สวรรณอนทร,อางแลว, หนา ๕.
![Page 39: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/39.jpg)
๓๙
ปรศนาธรรมหมวดท�เกา
โอวาทของ ๑๐ ขอของทานธนญชยเศรษฐท�สอนนางวสาขากอนแตงงาน คอ
♣ ไฟในอยานาออก
♣ ไฟนอกอยานาเขา
♣ ควรใหแกผท�ควรให
♣ อยาใหแกผท�ไมควรให
♣ เขาใหหรอไมใหกจงให
♣ จงน�งใหเปนสข
♣ จงนอนใหเปนสข
♣ จงกนใหเปนสข
♣ พงบชาไฟ
♣ พงไหวเทวดาในเรอน
♣ ไฟในอยานาออก คาวา “ไฟในอยานาออก” หมายถง การไมนาส�งท�ไมดงามภายในครอบครวออกไปเปดเผย
ใหคนอ�นไดรบร โดยวธการตางๆ อนเปนการเผาตนเองและครอบครวใหเกดความเดอดรอนใจใน
ภายหลง อยางท�ทานธนญชยเศรษฐ ไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “เม�อเหนโทษ
ของพอผว แมผว หรอสาม อยานาโทษน�นไปกลาวใหคนภายนอกร”
ทานสอนใหยดหลกวา เร�องราวใดๆ กตามหากเกดข�นภายในครอบครวเลกๆ ซ� งอาจเปน
เร�องสวนตวระหวางสามหรอภรรยา หรอแมกระท�งคนภายในครอบครวคนใดคนหน�งกตาม ทาน
ใหถอวาเปน “ไฟใน” จงไมเหมาะไมควรอยางย�งท�จะนาไปเผยแพรใหสาธารณชนคนอ�นไดรบร
เพราะเร�องเหลาน�น นอกจากจะเปนเร�องความลบหรอเปนปญหาท�จะตองแกไขภายในครอบครว
แลว บางทคนอ�นเขากไมอยากรบฟง รบรเร�องราวของใครๆ เชนกน ฉะน�นการท�สมาชกคนใดคน
หน�งนาเร�องไมดงามท�เกดข�นภายในครอบครวมาเปดเผยใหคนอ�นไดรบรน�น นอกจากจะเปนโทษ
ท�อาจเกดข�นภายในครอบครวแลว ยงเปนกระจกบานใหญ ท�จะสะทอนออกมาใหคนอ�นไดเหนวา
ตวผชกไฟในสภายนอกน�นเปนเชนไร
♣ ไฟนอกอยานาเขา คาวา “ไฟนอกอยานาเขา” หมายถง การไมนาส�งท�ไมดมโทษเขามาพดในบานโดยไมเกด
ประโยชน ทาใหเสยสขภาพจตเปลา เชน การไมนาเอาคานนทานอกบานมาพดในบาน อนเปนการ
นาเร�องมาเผาตนเองและครอบครวใหเกดความเดอดรอนใจในภายหลง อยางท�ทานธนญชยเศรษฐ
![Page 40: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/40.jpg)
๔๐
ไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “เม�อคนบานใกลเรอนเคยง พดถงความไมดของพอ
ผว แมผว หรอของสาม กจงอยานาคาเหลาน�นมาพดใหทานฟงอก”
เร�องน� กถอเปนสาคญ เพราะการหอบเร�องราวตางๆ จากนอกบาน ซ� งเราถอวาเปนเหมอน
เช� อไฟมากมายกลบเขามา อาจทาใหเกดอคคภยภายในบานได จงเปนเร�องละเอยดออนท�ต อง
ระมดระวง สามภรรยาท�มวฒภาวะสวนใหญ มกจะไมนางานกลบไปทาท�บาน ไมเอยเร�องราวตาง ๆ
ของคนในท�ทางาน เพ�อนสนทสมยเกา หรอใครกตามท�คนในบานไมรจก นามาเลาเปนเร� องราวให
คนฟงเออมระอา ย�งเลาในเชงยกมาเปรยบเทยบเพ�อใหเหนขอดอยอยางชดเจนของคนในบานแลว
น�น เหมอนสะสมความคกรนของเช�อไฟไวในใจเลยทเดยว
ฉะน�น สารพนปญหาท�เกดข�นมา เปนชนวนใหคนตองเลกรกและอยารางกนน�น บางคร� ง
หากมองยอนกลบเขาไปถงท�มาของปญหากลบพบวา สาเหตท�แทจรง หรอตนตอของปญหาลวน
เกดจากเร�องเลกๆ ท�บานปลายใหญโต คลายน� าผ� งหยดเดยว และมกจะมาจาก “ไฟใน” หรอ “ไฟ
นอก” ท�ฝายใดฝายหน�งเปนคนลงมอกระทาจะดวยความต�งใจหรอไมกตาม
♣ ควรใหแกผท�ควรให คาวา “ควรใหแกผท�ควรให” หมายถง การใหยมส�งของของตนแกคนอ�น ซ� งเปนผท�เคยยม
ส�งของของตนไปใชแลว สงคนตามกาหนดเวลาท�นดหมายกนไว อยางท�ทานธนญชยเศรษฐ ได
กลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “ใครมายมเงน หรอของใชไปแลว นามาสงคนภายใน
เวลาอนควร กจงใหแกคนเหลาน�น”
เร�องน� เปนการใหเครดท (credit) หรอความเช�อถอแกคนท�มความสตยท �งตอตนเองและ
ผอ�นในการอยรวมกนในสงคม ความสตยหรอความซ�อสตยน� มลกษณะความหมาย ๓ ประการ คอ
ความจรง ๑ ความตรง ๑ ความแท ๑๕๔
ความจรง คอความเปนจรง ไดแก ความไมโกหกหรอหลอกลวง พดจรง ทาจรง ปากกบใจ
ตรงกน ไมใชปากอยางหน�งใจอยางหน�งสดจะหย �งถงได ความจรงมอยอยางไร พดทาตรงกบความ
จรง ไมย�งหรอหยอนไป ดงเชนพทธภาษตวา “หทยสส สทส วาจา ความวา “วาจาเชนเดยวกบใจ”
“ยถาวาท ตถาการ” ความวา “พดอยางไร ทาไดอยางน�น”
ความตรง ไดแก ความซ�อตรง กลาวคอ ไมคดไมโกง ตรงไปตรงมา กายวาจาใจตรงกน คง
เสนคงวา ไมคดในของอในกระดก หนาเน�อใจเสอ หนาไหวหลงหลอก ปากวาตาขยบ หรอมอถอ
สากปากถอศล
๕๔ พระเทพปรยตมน , ๑๐๐ เทศนา บชาพระพทธวรญาณ วดประยรวงศาวาสวรวหาร (กรงเทพ ฯ :
หจก. สามลดา,๒๕๔๙), หนา ๖๘๖.
![Page 41: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/41.jpg)
๔๑
ความแท ไดแก ไมเก ไมปลอม ไมปน ทนตอการพสจนไดในทกส�ง คอ เปนของจรง ไมใช
เทยม ดกดเย�ยม ไมมอะไรเทยมกน ไมตกต�าและแปรผนเปนอ�น ไมกลบกลาย ศกษาไดงาย แมของ
ภายนอก เชน เงนแท เงนปลอม ทองแท ทองปลอม ทองแท ทองปลอม มตรแท มตรเทยม พระแท
พระปลอม เปนตน บคคลยอมนยมเงนแท ทองแท และพระแทอยางแนนอน
ฉะน�น ผท�มความความสตยความจรงตอตนเองและผอ�น ยอมมลกษณะ สวาง สะอาด
โปรงใส และบคคลผ มความสตย ความตรง ความแท เปนอธยาศย ยอมมความดอยางเปดเผย
รางกายสดใส ใบหนาสงางาม จตใจไมหมองมว อยท�ไหนใครกรกและใหความไววางใจ เพราะเปน
คนดมคณธรรม ดงมสภาษตรบรองวา “สาธรโป จ ปาสโส ทวารตเยน สจจวา” แปลความวา “ผม
ความซ�อสตยทางไตรทวาร ช�อวาเปนคนดและเปนท�สรรเสรญ”
♣ พงอยาใหแกผ ท�ไมควรให
คาวา “พงอยาใหแกผท�ไมควรให” หมายถง การท�ใครกตามท�ไมเคยคดจะใหหรอคดจะทา
อปการคณตอใครๆ เลย กไมควรใหยมส�งของเคร�องใชสอยตางๆ หรออกนยหน�ง ใครกตามท�เคย
มายมส�งของเคร� องใชตางๆ ของเราไปแลวแตไมเคยสงคน กไมควรใหหยบยมอกตอไป อยางท�
ทานธนญชยเศรษฐ ไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “ใครมายมเงนทองของใชแลว
ไมสงคน จงอยาใหแกบคคลเชนน�นอก”
น� เปนการดสเครดท (discredit) ไมใหความไววางใจ หรอไมใหความเช�อถอตอบคคลท�
ขาดสจจะ ไรความซ�อสตย ไรความจรงใจท�งตอตนเองและผอ�น ซ� งบคคลดงกลาวน�มลกษณะฝง
แนนซ�งความเทจอยในสนดานเปนอาจณ จดเปนความช�วความมด มลกษณะคดงอไมซ�อตรง บคคล
ผคดโกงยอมมอาการมดมด ปดบง ลวงตา ลวงใจ ลบลมคมใน เง�อนงาอาพราง ไมสะอาด ไม
บรสทธ� และมพรธ เปนดจดนหมอปายเป� อนอยในใบหนาฉะน�น
บคคลท�มลกษณะดงกลาวน� จดวาเปนผไรเกยรต ไรศกด�ศร ไรคนนยมชมชอบไมมใคร
อยากคบคาสมาคมดวย เพราะเปนผไดช�อวา “คนพาล” ซ� งมลกษณะพดเทจ ปด มสา โกหก หรอ
ตอแหลอยในสนดาน ฉะน�นเม�อหมดความเช�อถอแลวกเหมอนกบหมดท�พ�งไปในตว เพราะการท�
จะไปขอความชวยเหลอจากบคคลอ�นไมวาจะกรณใดๆ กเหนจะเปนเร�องยากเปนแน
♣ พงใหแกบคคลท�งท�ใหและไมให
คาวา “พงใหแกบคคลท�งท�ใหและไมให” หมายถง เม�อญาตมตรฝายสามหรอมผท�ถงคราว
ตกทกขมาขอพ�งพาอาศย ถงแมวาเขาเหลาน�นจะไมเคยใหอะไรหรอไมมอะไรจะใหเปนการตอบ
แทนกตาม เรากยนดใหการชวยเหลอเขาดวยความเตมใจ อยางท�ทานธนญชยเศรษฐไดกลาวให
โอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “เม�อญาตหรอมตรยากจนมาขอพ�งอาศย หรอยมเงนทองของ
ใช จงใหแกคนเหลาน�น เขาจะใชคนหรอไมใชคนกตาม”
![Page 42: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/42.jpg)
๔๒
คณธรรมขอน� เปนการแสดงถงจตใจในการท�จะสงเคราะหญาต และมนษยรวมโลกใน
ฐานะท�เขาเหลาน�นเปนเพ�อน เกด แก เจบ ตาย ดวยกน โดยยดหลกพรหมวหารขอ เมตตา คอความ
รก ความปรารถนาด มไมตรจตตอผอ�น รกผอ�นเหมอนรกตวเอง ตองการชวยเหลอใหทกคนไดรบ
ความรก ไดรบประโยชนและความสข ความมเมตตา นอกจากสรางเสนห ผกมตรไวไดแลว ยงชวย
คล�คลายความมงรายในจตของผคดรายตอเรา ใหคลายความเห� ยมโหดลงไดดวย เชนเดยวกบพระ
บรมศาสดาใชเมตตาปราบจอมโจรองคลมาลใหหายดราย หายใจดาอามหต และกรณา อนหมายถง
ความสงสาร ปรารถนาจะชวยใหผอ�นพนจากความทกข ใฝใจท�จะปลดเปล�องความทกขยากลาบาก
เดอดรอนของคนและสตวท �งปวง
♣ พงน�งใหเปนสข
คาวา “พงน�งใหเปนสข” หมายถง การรจกท�สงท�ต �า เวลาน�งกไมน�งสงกวาพอแม ญาต
ผใหญ หรอผท�มวฒภาวะสงกวาเรา ใหน�งในท�ท�เหมาะท�ควรสาหรบตนเอง จงจะถอวาเปนการน�ง
อยางมความสข ไมตองกงวลใจ หรอถกตาหนในภายหลง หรออกนยหน�ง เม�อพอแมของสามตนทา
กจการงานอะไรอยในอรยาบถอะไร เราควรวางตวใหเหมาะสมกบสภาวการณน�นๆ ในสถานะท�เรา
เปนลกสะใภจะตองวางตวใหถกตอง หรอเรยกกนตามภาษาชาวบานท�วไปวา ”ใหรจกฟาสง
แผนดนต�า” อยางท�ทานธนญชยเศรษฐไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “ควรน�งในท�
อนเหมาะสมแกตน เชน ไมน�งขวางประต เม�อสามหรอพอแมผวน�งอยในท�ต�า ตนไมควรน�งในท�สง”
คาสอนในเร�องน� เปนพ�นฐานใหคนรจกมารยาท๕๕ ในการอยรวมกนของสงคมมนษยใน
ฐานะท�มนษยเปนสตวสงคม และสงคมไทยกไดรบอทธพลมาจากหลกคาสอนดงกลาวน� ซ� งปรากฏ
อยในหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา และไดหลอหลอมพฤตกรรมของคนไทยท�งกาย วาจา ใจ ท�
แสดงออกมาทาง การยน การเดน การน�ง การนอน การแสดงความเคารพ การรบของและการสง
ของ เปนตน จนกลายมาเปนมารยาทไทยอนออนชอยในท�สด
♣พงนอนใหเปนสข
คาวา “พงนอนใหเปนสข” หมายถง การทาหนาท�ของภรรยาท�ด กลาวคอการต�นกอนนอนท
หลงสาม และพอผวแมผว (ป ยา) ใหจดแจงท�หลบท�นอนใหเรยบรอย แลวจงใหสามและปยาเขา
นอนกอน และเม�อเสรจกจตางๆ ภายในบานแลว ตนจงเขานอนทหลง อยางท�ทานธนญชยเศรษฐได
๕๕ คาวา “มารยาท” หมายถง กรยาอาการ ท�ควรประพฤตปฏบตอยางมขอบเขต หรอมระเบยบแบบแผน
อนเหมาะสมแก กาละ เทศะ และสงคม มารยาทไทย เปนการเจาะจงในแบบแผนแหงการประพฤตปฏบตแบบ
ไทย ท�บรรพบรษไดพจารณากาหนดข�นและดดแปลงแกไขใชสบทอดกนมา
![Page 43: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/43.jpg)
๔๓
กลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “ไมพงนอนกอนสาม พอผว หรอแมผว พงปฏบตทาน
เหลาน�นใหนอนอยางเปนสขกอนแลว จงเขานอนทหลง”
น� เปนการทาหนาท�ของภรรยาท�ดในสมยกอน แมวาปจจบนสงคมจะเปล�ยนไปแตลกษณะ
หนาท�ของภรรยาท�ดน�น กจะตองประกอบดวยหลก ๕ ประการ คอ
๑. รจกการจดการ สามารถบรหางานบานใหเปนท�เรยบรอยนาอย จดอาหารใหถกปาก จด
เส�อผาเคร�องใชใหสะอาดอยเสมอ ในดานการเงนกสามารถวางแผนจดการไดอยางมประสทธภาพ
ไมใชจายส�งฟ มเฟอยมเงนเหลอไวเกบออม และยงตองมความสามารถในการบรหารงานบคคล
ปกครองดแลคนในบานใหมความสามคค มระเบยบวนยอยรวมกนอยางมความสข
๒. ความสมพนธกบครอบครวและญาตของสาม ดวยการพดจาไพเราะออนหวาน เอ�อเฟ� อ
ใหความชวยเหลอตามฐานะท�จะทาได
๓. ซ�อสตยไมนอกใจสาม
๔. มธยสถ รจกใชทรพยอยางประหยด ไมสรางหน� สนใหเปนภาระแกสาม
๕. ขนนทางาน เอาใจใสและรบผดชอบในหนาท�การงานท�งปวง
ในสภาพสงคมปจจบน ครอบครวตองแบกรบภาระเศรษฐกจหนกมากข�น ทาใหสามผเปน
หวหนาครอบครวเครยดไดงาย ภรรยาจงมสวนชวยเก� อกลสภาพจตใจของสามไดโดยการให
กาลงใจ ไมพดอะไรท�ทาใหเสยหนาหรอพดขดแยง ใหเกยรตยกยองสามท�งตอหนาและลบหลง ให
สามเปนใหญนอกบาน เปนคคด เปนเพ�อนปลอบใจแกสามเม�อมทกข ไมจจ� ข�บนท�งเร� องในบาน
และเร�องของสาม ตองแสดงความเปนภรรยาท�ด ๔ ประการ ดงคตสอนใจท�วา “อนภรรยาดส�อยาง
ชางดแท ดเหมอนแมรกลกเตาเจาจอมขวญ ดเหมอนเพ�อนยอมตายถวายชวน ดเหมอนนองคอย
ปองกนใหพ�ชาย ดเหมอนทาสผภกดมความสตยสารพดเอาใจไมขาดสาย ส�อยางน�คอขอใหญผกใจ
ชาย ลองไปใชจะไดผลทกคนเอย”
♣ พงบรโภคใหเปนสข
คาวา “พงบรโภคใหเปนสข” หมายถง การทาหนาท�ของภรรยาท�ดน�นจะตองจดสารบ
กบขาวใหพอผวแมผวและสามบรโภคกอน แลวตนคอยบรโภคทหลง อยางท�ทานธนญชยเศรษฐ
ไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “ไมพงบรโภคกอนสาม พอผว หรอแมผว พง
ปฏบตทานเหลาน�นใหสาเรจกจกอน แลวจงบรโภคทหลง”
ถาจะวาโดยธรรมเนยมแลว ถงแมวาปจจบนสงคมจะเปล�ยนไปมากแลวกตาม ถายดหลก
วฒนธรรมไทยจรงๆ ผเปนภรรยากไมควรบรโภคกอนพอป แมยา หรอสามของตน ควรจดแจง
ตระเตรยมหาใหทานบรโภคกอน เม�อเสรจกจแลว ตนจงบรโภคทหลง หรอบรโภคพรอมกน
ปจจบนผหญงมโอกาสพฒนาตวเองไดมากข�นแทบทกๆ ดาน ภาพพจนของผหญงในยคน�
จงมความเปนตวของตวเอง มความสามารถ เช�ยวชาญ นาจะกลาวไดวามบทบาทตอสงคมภายนอก
![Page 44: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/44.jpg)
๔๔
เกอบเทาผชาย และการท�ผหญงมโอกาสตอบแทนสงคมดวยการเปนผให ไดสรางประโยชนตอ
สวนรวม แทนท�จะคอยปรนนบตคนเพยง ๕-๖ คนเทาน�น ทาใหผหญงยคปจจบนมความภาคภมใจ
ท�ไดใชชวตอยางมคณคา หรออาจกลาวไดอกวาปจจบนสามและภรรยามใชชางเทาหนาหรอเทา
หลงเหมอนท�ผานมา แตเปนเทาซายและทาวขวาท�เก�อหนนกนและเดนไปดวยกน
ถงอยางน�นกตาม ผหญง (ภรรยา) พงสงวรไววา การจดสรรเวลาระหวางการทางานนอก
บานและในบานตองจดใหด ถาทมเทเวลาใหกบงานอกบานมากเกนไปจนทอดท�งครอบครวลม
บทบาทของภรรยาและแม ครอบครวอาจถงกาลวบต ซ� งอาจสงผลใหลกเตบโตมปญหาทาง
สขภาพจต เชน ตดยาเสพตด หรอเปนโรคประสาทกได ฉะน�น ภรรยาท�ดและมความสามารถ
จะตองบรหารครอบครวดวยความรอบคอบระมดระวงเพ�อการอยรวมกนอยางมความสข ดงคา
กลอนสอนใจท�วา “เปนสตรสดดท�เรยนร เกงงานสไมทอตอปญหา รบผดชอบหนาท�ศรภรรยา เปน
มารดาหวงใยในครอบครว”
♣ พงบชาไฟ
คาวา “พงบชาไฟ” หมายถง การใหความยาเกรง เกรงอกเกรงใจ จะทากจการอนใดกควร
ปรกษาใหความสาคญกบพอผวแมผวหรอสามของตนตลอดเวลา เสมอนการเกรงกลวตอไฟหรอง
พษ อยางท�ทานธนญชยเศรษฐไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปนธดาไววา “พอผวแมผวเปน
ประหน�งกองไฟ เพราะสามารถใหท�งคณและโทษ ใหคณแกผปฏบตชอบ ใหโทษแกผปฏบตไมชอบ
เพราะฉะน�น พงบาเรอทานเหลาน�นโดยชอบ”
ตามธรรมเนยมอนเดย การแตงงานฝายหญงตองไปสขอฝายชายและจะตองจายคาสนสอด
ใหเปนไปตามฐานะของฝายชายดวย และหลงจากแตงงานแลวเจาสาวจะตามไปอยในการดแลของ
สามและพอผวแมผวอยางเครงครด อานาจทกอยางจงตกอยท�สามและพอผวแมผว เธอไมคอยจะม
สทธ� ใด ๆ นอกจากการดแลความเรยบรอยและปรนนบตปยาและสามของเธอภายในบานเทาน�น ถา
ปรนนบตดกเปนท�ช�นชอบ แตถาขาดตกบกพรอง เธอกอาจถกลงโทษอยางใดอยางเชนกน และโดย
สวนมากหลงจากแตงงานไปอยกบสามแลว นอยคนนกท�ผหญงอนเดยจะไดกลบมาอยบานของพอ
แมตวเอง สวนมากเธอจะฝากชวตไวท�บานสาม ไมวาอะไรจะเกดข�นภายหลงจากการแตงงานกตาม
ท�งน�อาจเปนเพราะวฒนธรรมของอนเดยซ�งปฏบตมาแตโบราณ และท�สาคญท�สดเธอไมมสทธ� ใน
สมบตของพอแมเธอเลย เพราะสมบตของตระกลท�พอแมยกใหเธอ กคอคาสนสอดท�พอแมจดหาให
ในวนแตงงานเธอน�นเอง ชวตของเธอจงตองข�นอยกบสามและพอผวแมผวเทาน�น ฉะน�น ทานจง
เปรยบพอผวแมผวและสามดงเชนไฟ ซ�งอาจใหคณและโทษเม�อไรกได ผเปนสะใภจงตองดแลเอา
ใจใสเปนกรณพเศษ
![Page 45: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/45.jpg)
๔๕
♣ พงนอบนอมเทวดาในเรอน
คาวา “พงนอบนอมเทวดาในเรอน” หมายถง การใหความเคารพ นอบนอม ออนโยนตอพอ
ผวแมผวหรอสามของตนตลอดเวลา อยาแขงกระดางตอทาน แสดงความเคารพประหน�งวาทาน
เหลาน�นเปนเทวดาประจาเรอน อยางท�ทานธนญชยเศรษฐไดกลาวใหโอวาทแกนางวสาขาผเปน
ธดาไววา “พอผวแมผวและสาม อนภรรยาหรอสะใภพงเหนเชนเทวดา พงปฏบตทานเหลาน�นโดย
เคารพ พงออนนอมถอมตนตอทานเหลาน�น”
ถาจะมองในแงหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ถอวาเปนการสอนใหคนรจกออนนอมถอม
ตน เคารพกราบไวตอผท�เจรญกวาท�งดานคณวฒและวยวฒ และท�สาคญคอสอนใหคนรจกกตญ�
กตเวท อนหมายถงความเปนผมใจกระจาง มสตปญญาบรบรณ รอปการคณท�ผอ�นกระทาแลวแก
ตน ผใดกตามท�ทาคณแกตนแลว ไมวาจะมากหรอนอยกตาม เชน เล� ยงด ส�งสอน ใหท�พก ใหงาน
ทา เปนตน ยอมระลกถงดวยความซาบซ� งอยเสมอ ไมลมอปการคณน�น
อกนยหน�ง หมายถงความรบญ หรอรอปการะของบญท�ตนทาไวแลว รวาตนเองพนจาก
อนตรายท�งหลาย ไดดมสขอยในปจจบน กเพราะบญท�งหลายท�เคยทาไวในอดตสงผลให จงไมลม
อปการะของบญน�น และสรางสมบญใหมใหย�งๆ ข�นไป ฉะน�น กตญ�จงหมายถง การรจกบญคณ
อะไรกตามท�เปนบญ หรอมคณตอตนแลวกตาม ระลกนกถงดวยความซาบซ� งไมลมเลย คนมกตญ�
ถงแมนยนตาบอดมดท�งสองขาง แตใจของเขาใสกระจางย�งกวาดวงจนทรและดวงอาทตยรวมกน
เสยอก ดงคากลาวท�วา “คนตาบอดยอมมองไมเหนโลก แมดวงอาทตยจะสองสวางอยฉนใด คนใจ
บอดยอมไมมความกตญ� แมจะไดรบความเมตตา กรณา จากผมอปการคณฉนน�น”
ปรศนาธรรมหมวดท�สบ
วยคอชวงหน�งของชวตมนษย มภารกจท�จะตองทาแตกตางกน ๕ วาระ คอ
♣ วยพบ
♣ วยพ�ง
♣ วยเพยร
♣ วยพก
♣ วยพราก
♣ วยพบ
คาวา “วยพบ” หมายถง ชวตแรกเกดข�นมาดโลก จะตองไดพานพบกบส�งตางๆ บนโลก
แหงน�มากมาย กลาวคอ ไดพบพอแม ญาตพ�นอง ครอาจารย เพ�อนฝง ของใช สตวเล� ยง หมบาน
สงคม และประเทศชาต เปนตน อยากรอยากเหนอยากทดลอง และมความทาทายกบส�งใหมๆ ใน
![Page 46: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/46.jpg)
๔๖
โลกใบน�อยตลอดเวลา เหนโลกน� เปนส�งสวยงามสดใส และพรอมท�จะใชชวตอยบนโลกใบน�อยาง
ภาคภมใจ
อกนยหน�ง “วยพบ” หมายถง การไดชวตใหม หรอจะหมายความวา “จตใจ” กได ดงท�พด
กนตดปากวาชวตจตใจน�นเอง ชวตจตใจน� เปนส� งสาคญท�สดในตวคนเรา ในทางพระพทธศาสนา
ถอวาการจะไดชวตของสตวท � งหลายมาน�นเปนเร�องยากย�ง ดงท�ปรากฏในพระคมภรธรรมบท
ขททกนกาย ทรงสอนความยากไว ๔ อยางวา ๕๖
กจโฉ มนสสปฏลาโภ การจะไดเกดเปนมนษยยาก
กจฉ มจจานชวต ชวตของสตวท �งหลายยาก
กจฉ สทธมมสวน การจะไดฟงธรรมยาก
กจโฉ พทธานมปปาโท การเกดข�นแหงพระพทธเจาท�งหลายยาก
ชวตคนเรา ยากมาต�งแตเกดเลยทเดยว ยากท�งๆ ท�ตวผเจาของชวตน�นยงไมรเดยงสาดวยซ� า
ไป คอยากแกพอแกแม เม�อเกดมามชวตใหมๆ พอแมตองระวงระไว เรอดกไมใหไตไรกไมใหตอม
ลมแรงเกนไปกไมใหถก อากาศหนาวรอนเกนไปไมใหกระทบ อาหารท�จะใหกเลอกแตท�ด แมขด
สนไมมกพยายามหามาให บางทตองกหน� ยมสนเขามาใช เม�อลกเจบพอแมกไมเปนอนกนอนนอน
เพราะเปนหวงลกจะเจบหนก จะเปนอนตรายแกชวตไดงายๆ ฉะน�น การไดเกดมาเปนมนษยถอวา
เปนการไดพบกบชวตใหม และจะตองไดประสบกบส�งใหมๆ ในโลกแหงสมมตบญญตน�จนกวา
ชวตหรอรางกายน�จะถงคราวแตกสลายลง
♣ วยพ�ง
คาวา “วยพ�ง” หมายถง ชวงชวตท�พ�งพาอาศยตนเองยงไมได จาตองพ�งพงคนอ�นชวยเหลอ
กลาวคอ พ�งพาอาศยพอแมชวยในการเล� ยงด ใหท�อยอาศย เคร� องนงหม ปองกนภยอนตราย ชวย
บาบดความเจบไข สงเสยคาเลาเรยน พ�งพาอาศยครอาจารย ใหการอบรมฝกฝน ถายทอดวชาความร
พ�งญาตมตรในโอกาสตางๆ เปนตน
คาวา “พ�ง” เปนกฎธรรมชาตของสรรพส�งท�จะตองอาศยกนและกนเกดข�น และเม�อเกดข�น
แลวกตองอาศยกนและกนดาเนนตอไปจนกระท�งแตกดบ ถาปราศจากกฎน� เสยแลว ลกษณะของ
การเกดดบกไมมในสรรพส�ง และกฎน� มอยในพระพทธศาสนาเรยกวา “ปฏจจสมปบาท” ซ� ง
กลาวถงเหตและผลวา ผลยอมเกดแตเหต ไมมอะไรเกดข�นมาลอยๆ ไดโดยปราศจากเหตปจจย มน
จะเกดข�นตอเม�อมเหตปจจยมาทาใหเกดข�นเทาน�น น� แสดงใหเหนวาสรรพส�งในโลกตองพ�งพา
อาศยกน แมแตการดาเนนชวตในแตละวนของมนษยกตองพ�งพาอาศยส�งรอบขางเสมอ ชวตจงจะ
๕๖ ปาน จนทรานตร,พ.อ. (พเศษ). แกปญหาชวตดานธรรมะ (กรงเทพ ฯ : โรงพมพรงเรองรตน,ม.ป.ป.),
หนา ๔ - ๕.
![Page 47: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/47.jpg)
๔๗
ดาเนนไปได ดงคากลาวท�วา “น�าพ�งเรอ เสอพ�งปา ขาพ�งเจา บาวพงนาย นายพ�งบาว เจาพ�งขา ปา
พ�งเรอ เสอพ�งน�า” หรอ “ชางกลง ตองพ�ง ชางชก ชางสลก ตองพ�ง ชางเขยน ชางร ตองอาศย
ชางเรยน แตชางต ชางเตยน ไมตองพ�งใคร”
♣ วยเพยร
คาวา “วยเพยร” หมายถง ชวงท�ชวตตองพากเพยรศกษาหาความร ฝกฝนประสบการณ ม
ความขยนหม�นเพยรทางานเพ�อสรางฐานะความม�นคงใหกบชวต มความอดทนตอปญหาอปสรรค
ตางๆ นานา ท�เขามาเผชญกบชวตในโอกาสตางๆ เชน ในการศกษาและทางานสรางฐานะความ
ม�นคงของครอบครว เปนตน วยเพยร ถอวาเปนชวงชวตท�ตองพ�งตนเอง เพ�อสรางฐานะทางครอบครวใหม�นคงเปนปรก
แผน พระพทธศาสนาสอนและเนนในเร�องการพ�งตนเอง ใหบคคลฝกตนใหเปนท�พ�งของตนเองได
ไมคดหวงแตจะพ�งคนอ�น ถงแมวากจการบางอยาง จะตองพ�งพาอาศยกนและกน กจะตองรจกชวย
ตนเอง หลกพ� งตนเองในพระพทธศาสนา พระพทธเจาทรงตรสสอนใหรจกพ�งตนเองในการ
ประกอบคณความด ในการยกระดบชวตของตนใหดข�น ซ�งคณความดในท�น�กคอหลกคณธรรมใน
การสรางฐานะครอบครว เรยกวา “ทฏฐธมมกตถะ” ม ๔ ประการคอ
๑. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหม�น คอเปนผขยนในการแสวงหาเคร�องเล�ยงชวต
โดยสจรต เอาใจใสตอการศกษาเลาเรยน เปนผมความเพยรพยายามในกจการงานไมเกยจคราน
เพราะเหนแกหนาวรอน เปนตน ไมยอมปลอยเวลาในการทางานใหลวงเลยไป พยายามปรบปรง
การงานใหเจรญกาวหนา ส�งสมเพ�มพนโภคทรพยใหม�นคง
๒. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยการรกษา คอรกษาทรพยท�ตนหามาไดดวยความหม�น
ไมใหเปนอนตราย สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ไดทรงแยกลกษณะการ
เกบรกษาทรพยออกเปน ๕ ประการ คอ๕๗
๒.๑ รจกเกบงา คอเกบไวในท�ม�นคง หางจากอนตรายจากการถกลกถกปลน
๒.๒ รจกถนอม คอของท�มอนจะขาดหรอเกาได เชน ผา กระวงรกษาไวใหด ของเปน
โลหะชนดท�สนมอาจจะจบได เชน เหลกและทองเหลอง กเกบไวในท�ไมถกอากาศช�น
๒.๓ รจกบรณะ เปนตนวาบานเรอนร�วชารด กซอมแซมใหเปนปกต
๒.๔ รจกเสยดาย เชน ของท�ไมควรเสยกไมปลอยใหเสย ของท�ยงพอใชไดไมท�งเสย
แตไมใชหมายความวา ตระหน�จนไมกลาบรโภค
๒.๕ รจกทาใหเผลดผล เชน มนา มสวน ทาเองบาง ใหคนอ�นเชาถอบาง มธนทรพย
เอามาลงทนหากาไร เปนตน
๕๗ สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ� ,หลกพระพทธศาสนา (กรงเทพฯ : ธรรมสภา,ม.ป.ป.), หนา ๑๕๘.
![Page 48: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/48.jpg)
๔๘
๓. กลยาณมตตตา เปนผมมตรดงาม คาวา “มตรด” หมายถง มตรผมศรทธา ศล จาคะ
ปญญา การมมตรดเปนเหตสงเสรมเกยรตคณของตนเอง และทาใหทรพยสมบตเจรญคงทนถาวร
ดงท�สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส กลาวไววา “การคบมตรด ยอมอดหนน
การแสวงหาทรพยใหไดสะดวก”๕๘
๔. สมชวตา การเล� ยงชวตตามกาลงทรพยท�หามาได ไมใหฝดเคองนก ไมใหฟ มเฟอยนก
คอใหรจกประมาณในการใชจาย ใชในส�งจาเปน งดเวนส�งท�ฟ มเฟอย ใหรจกจดสรรรายไดรายจาย
อยาใหรายจายทวมรายได อยางเลวตองใหรายไดรายจายเทากน อยางกลางตองใหรายจายนอยกวา
รายไดสกเลกนอย เพ�อจะไดเกบท�เหลอไวใชจายเวลาฉกเฉน เชน เจบไข เปนตน อยางดตองให
รายไดเหลอไวคงคลงมากๆ แตไมไดหมายความวาใหทนอดทนอยาก ท�เรยกวาเบยดกรอ เปนคนโง
ไมไดใชประโยชนอะไรจากทรพยสนท�ตวพยายามหามา
♣ วยพก
คาวา “วยพก” หมายถง ชวงชวตท�ผานการศกษาหาประสบการณในลกษณะตางๆ ตามชวง
จงหวะลลาของชวตมาแลวอยางเตมท� แลวมาถงชวงเวลาท�ชวตจะตองพกผอนเสวยผลงานท�ตนได
กระทามาอยางเหน�อยยากลาบาก ปลดเกษยณวาระการทางานของตนเอง ความชราภาพเขามาเยอน
การปฏบตหนาท�กไมคลองตวหรอไมสะดวกดงแตกอน จงจาเปนจะตองพก
วยพกในท�น� หมายถง “วยเกษยณ” ซ� งแปลวา “ส�นไป” ตรงกบภาษาบาลวา “ขยวย” คอ
ความส�นไปหรอเส�อมไปของสงขาร ตกอยภายใตธรรมชาตท�ไมอาจจะบงคบหรอกาหนดใหเปนไป
ตามความชอบใจตนได ฉะน�น เม�อหลกแหงความจรงปรากฏเปนเชนน� บณฑตชนท�งหลายจงไม
ควรประมาทในการดาเนนชวตโดยการหาท�พ� งสาหรบตน และท�พ�งท�ดท�สดกคอ “บญ” ซ� งเปน
เคร�องชาระจตใจใหสะอาดบรสทธ� จากดส�งเศราหมองคอกเลส กลาวคอ ความโลภ ความโกรธ
และความหลง ใหลดละเบาบางลง
ทานพทธทาสภกขไดพดถงวธการทาบญไว ๓ แบบ โดยเปรยบเทยบกบบคคล ๓ จาพวก
เอาน�า ๓ ประเภทมาอาบชาระลางตว คอ๕๘
๑. บคคลทาบญเหมอนเอาน�าโคลนมาอาบ คอคนท�ทาบญดวยการนาสตวมาฆาเพ�อเปน
อาหาร ซ�งถอวาเปนการทาลายชวต เชน ฆาวว ฆาควาย ฆาเปด ฆาไก แลวเอาเน�อสตวเหลาน�นมา
จดงานบญเล� ยงกน รวมท�งมเล�ยงสรายาเมาดวย จนบางคร� งเกดการทะเลาะววาททารายกน เหลาน�
เปนการทาบญดวยการทาบาป เหมอนกบเอาน�าโคลนมาชาระตวจะสะอาดไดอยางไร
๕๘ เร�องเดยวกน, หนา ๑๖๐.
๕๘ บญท�แทกบสงฆทาน, http://www.khonnaruk.com/htmt/phra/boon/boon-1.html#13
![Page 49: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/49.jpg)
๔๙
๒. บคคลทาบญเหมอนเอาน�าเจอดวยแปงหอมมาอาบ คอคนท�ทาบญดวยอปาทานยดม�น
ถอม�นในบญเปนอยางมาก เมาสวรรค เมาวมาน เปนการทาบญดวยกเลสหรอความยดตดอยาง
รนแรง ทาแลวหวงผลเชนน�นเชนน� เหมอนเอาน� าท�เปนเคร� องหอมมาอาบชาระกาย จะสะอาดได
อยางไร
๓. บคคลทาบญเหมอนเอาน�าสะอาดมาอาบ คอคนท�ทาบญดวยใจสงบรมเยน ไมไดยดม �น
ถอม�นในส�งน�นส�งน� วาเปนตวเราของเรา เหมอนคนเอาน�าสะอาดมาอาบ ยอมสะอาดกวาบคคล ๒
ประเภทแรก การทาบญตามแบบท� ๓ น� ถอวาเปนการทาบญเพ�อบญจรงๆ เพราะเปนการทาเพ�อ
ฟอกจตใหเกดความเมตตา กรณา กาจดเสยซ� งความโกรธ พยาบาท จองเวร อนเปนรากเหงาแหง
อกศลธรรมรากใหญเลยทเดยว
♣ วยพราก
คาวา “วยพราก” หมายถง ชวตชวงปลายสดเหลอไมมาก และไมสามารถจะหยดย �งเยยวยา
รกษาไวได ความพลดพรากจากส�งของรกพรอมจะเกดข�นทกขณะ และผลสดทายกตองดบสลายไป
เขาตาราท�วา มาแลวไป ข�นแลวลง ดงแลวดบ ปดฉากชวตของตวเอง
ความตายหรอวยพราก เปนอาการหน�งของสงขารท�ตกอยในสภาวะความเปนอนจจาหรอ
ความไมเท�ยง นกปราชญไดเปรยบเทยบสงขารไวหลายประการคอ๕๙
สงขารเปรยบเหมอนหยาดน�าคาง กลาวคอหยาดน� าคางยามเม�อตองแสงพระอาทตยแผด
เผา ยอมเหอดแหงไป คงอยไมไดนาน สงขารเม�อเกดแลวกมความแกความเจบความตายแผดเผาให
เรารอนตลอดเวลา วยอายท�ดคอวยหนมสาว ถกบ �นทอนเผาลงทกขณะ คงเหลอไวแตวยไมด คอวย
ชรา ซ� ายงถกความเห�ยวแหงใจ ความเดอดรอนใจ ความโศกเศราใจ ความพลาปราพน ความเสยใจ
ความกลมใจ ความกลว ความเจบปวย ส�งทรมานใจ ความไมสบายใจ ความทอดถอนหมดอาลยตาย
อยาก เผาผลาญรบกวนอยตลอดเวลา สงขารจงอปมาคลายหยาดน�าคางกลางแสงพระอาทตย
สงขารเปรยบเหมอนตอมน�า หยาดน� าฝนท�ตกลงมากระทบพ�น เกดตอมน� าข�นแลว แตก
สลายไปทนทฉนใด สงขารเกดข�นแลวกต�งอยไมไดนานฉนน�น คออยไดช�วระยะหน�งภายในรอยป
ใชจะอยไดถง ๒๐๐ – ๓๐๐ ป เปนตนกหาไม
สงขารเปรยบเหมอนรอยไมกรดบนพ�นน�า ช�วแวบเดยวเทาน�นกกลบสนทดงเดม ถาปจจย
สนบสนนคอธาต ๔ ดน น�า ไฟ ลม ท�ผสมผสานกนเปนรางกาย ยงคงดาเนนไปตามปกต สงขารก
คงอยได ถาปจจยเหลาน�นชารดเสยหายไมดาเนนไปตามปกต สงขารกอยตอไปไมได
๕๙ พระเทพวสทธเมธ, ๑๐๐ เทศนา บชาพระพทธวรญาณ วดประยรวงศาวาส (กรงเทพ ฯ : สามลดา
,๒๕๔๙), หนา ๗๕๘ -๗๕๙.
![Page 50: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/50.jpg)
๕๐
สงขารเปรยบเหมอนลาธารไหลผานภเขา ยอมไหลพดเอาส�งตางๆ ไปไมมหยด สงขารก
เชนกน เม�อเกดแลวกไหลผานพาเอาคนวนเดอนป วยเดก วยหนมสาว วยแกชราไปไมมหยดหรอ
ยอนหลง เชน คนอาย ๖๐ – ๗๐ ปแลว จะกลบมาเปนเดกอาย ๑๐ ปอกกไมได เปนตน
สงขารเปรยบเหมอนกอนเขฬะ คนจะถมกอนเขฬะท�ตดอยปลายล�นเม�อไรกไดไมยาก
สงขารของคนเรากเชนกน อาจจะแตกดบไปเม�อไรกได ไมเลอกเวลาอายสถานท� เรยกวา ความตาย
มไดทกลมหายใจ
สงขารเปรยบเหมอนช�นเน�อนาบไฟ ช�นเน�อท�ใสลงในกระทะท�ต �งไวรอนๆ ไมนานนกก
ไหมฉนใด สงขารของคนเรากเชนกน ตกลงไปในกองเพลงกเลสเพลงทกข ถกเผาผลาญใหเห� ยม
เกรยมรอนรน จนทนไมไหวตองมอดไหมแตกดบไปฉนน�น
สงขารเปรยบเหมอนโคท�เขานาไปฆา โคน�นย�งถกจงไปใกลโรงฆาสตวเทาไร มนกใกล
ความตายเขาไปเทาน◌◌น สงขารของคนเรากเชนกน ถกมจจราชฉดคราเขาหาความตายทกขณะ ย�ง
เกดนานเทาไร กย�งใกลความตายเขาไปเทาน�น
ปรศนาธรรมหมวดท�สบเอด
ชนดของฝนแบงออกได ๔ ประเภท คอ
♣ ฟารอง แตฝนไมตก
♣ ฟาไมรอง แตฝนตก
♣ ฟาไมรอง ฝนไมตก
♣ ฟารอง ฝนตก
♣ ฟารอง แตฝนไมตก
คาวา “ฟารอง แตฝนไมตก” หมายถง บคคลประเภทพดด พดเกง และพดมาก แตไมลงมอ
ทาหรอใชแตคนอ�นทา หรอเปนประเภทชอบวางแผนวาจะทาโนนทาน� แตไมลงมอทาซกท ชอบใช
แตปากแตไมชอบใชมอ จงจดเปนคนดแตพดแตไมลงมอทาใหเกดผลเปนรปธรรม หรอเปน
ประเภทมงศกษาพร� าบนสาธยายแตภาคทฤษฎ แตไมไดใสใจในเร�องของการปฏบตฝกฝนจตใจ
บคคลเชนน� มมากในสงคม จดอยในประเภทฟารอง แตฝนไมตก กลาวคอบคคลท�มพฤตกรรมดแต
พดแตภาคปฏบตไมเอาถาน มทกษะการพดท�ดมความรใชได แตเวลาใหกระทาดวยตนเองกลบทา
ไมได ไมรวาจะทาอยางไร จะทาอะไรกอนอะไรหลง ไมมทกษะภาคปฏบต มแตภาคทฤษฎ
เขาตาราท�วา “ชางพดน�นมมาก แตท�หายากคอชางทา” บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกท�พอใช
![Page 51: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/51.jpg)
๕๑
♣ ฟาไมรอง แตฝนตก
คาวา “ฟาไมรอง แตฝนตก” หมายถง บคคลประเภทไมชอบพด ไมชอบคย ไมชอบ ไม
ชอบแสดงออก แตชอบลงมอทา ลงมอปฏบตใหเกดผลเปนรปธรรม เปนบคคลประเภทพดนอยแต
ทามาก หรอเปนประเภทมงทางาน มงปฏบตใหเกดผล ไมมวเสยเวลาอยกบภาคทฤษฎ จดอยใน
ประเภทฟาไมรอง แตฝนตก กลาวคอบคคลท�มพฤตกรรมไมพดแตทาได คนประเภทน�มกจะไม
คอยมทกษะในการพดนกหรอถาจะมแตกเปนคนพดนอย เพราะเหนวาการพดบอยๆ (พดมาก) น�น
มเกดประโยชน สลงมอปฏบตไมได เพราะเหนผลกวา และมประโยชนกวาการพดเปนไหนๆ
บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกท�ด
♣ ฟาไมรอง ฝนไมตก
คาวา “ฟาไมรอง ฝนไมตก” หมายถง บคคลประเภทไมชอบพด ไมชอบแสดงออกและไม
ชอบทา ไมลงมอปฏบต เปนคนประเภทเร�อยๆ เฉ�อยๆ ไมชอบคด พดหรอทาอะไรใหเกดประโยชน
แกตนเองและผอ�น ไมทาอะไรใหเปนแกนสารแกชวต ใชชวตไปวนๆ อยางไมมจดมงหมายอยางไร
คา เ ปนประเภทผดวนประกนพรงหรอเชาชามเยนชามไมจ รงจง ไมไดสรางคณคาและ
คณประโยชนแกตนเองและผอ�น จดอยในประเภทฟาไมรอง ฝนไมตก กลาวคอบคคลท�ไมม
ความสามารถไมมวชาความร จงไมสามารถท�จะกระทาหรอพดอะไรได หรอวามความร
ความสามารถด แตกไมทาไมพดหรอไมแสดงความคดเหนอะไรใหเกดประโยชนท�งตอตนเองและ
สงคม บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกท�ยอดแยท�สด
♣ ฟารอง ฝนตก
คาวา “ฟารอง ฝนตก” หมายถง บคคลประเภทท�พดดวยทาดวย คนจาพวกน� เม�อพดหรอ
วางแผนวาจะทาส�งใดแลว กจะใสใจลงมอกระทาอยางจรงจง เพ�อใหเกดผลเปนรปธรรมไมทอดท�ง
ธระหรอปลอยเวลาใหลวงเลยไปโดยเปลาประโยชน เปนคนพดจรงทาจรง จดอยในประเภทฟารอง
ฝนตก กลาวคอบคคลท�มพฤตกรรมสมบรณแบบท�งสองอยาง คอท�งภาคทฤษฎและภาคปฏบต ม
ความรความสามารถในการกระทาและพดไดเปนอยางด บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกท�ยอด
เย�ยมประเสรฐท�สด
หากจะพจารณาตามประเภทของบคคลท�ง ๔ ท�กลาวมาขางตนแลว จะเหนไดวา บคคล
ประเภทท� ๔ ถอวาดท�สด ประเสรฐท�สด เพราะเปนประเภทท�พดแลวทา คาพดของเขาไมเปลา
ประโยชน รองลงมาคอประเภทท� ๒ แมจะไมชอบพด ไมชอบแสดงออกหรอไมชอบแสดงความ
คดเหนเชงทฤษฎหรอหลกการ แตกมงม�นเอาจรงในการลงมอทา ลงมอปฏบตใหเกดผล อนดบท� ๓
คอประเภทท� ๑ แมจะไมชอบลงมอทาหรอลงมอปฏบต เอง แตบางคร� งค าพดของเขากเ ปน
![Page 52: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/52.jpg)
๕๒
ประโยชนอยบางทางทฤษฎและหลกการ สวนประเภทท� ๔ จดเปนบคคลประเภทท�แยท�สด เพราะ
เขาไมไดสรางคณประโยชนท�งวาจาและการกระทาทางกายเลย๖๐
ปรศาสนาธรรมหมวดท�สบสอง
♣ โหดราย
♣ ใจอยาก
♣ มากรก
♣ ปากช�ว
♣ มวมว
♣ โหดราย
คาวา “ โหดราย” หมายถง คนท�มพฤตกรรมละเมดศล ๕ ขอท� ๑ คอ ปาณาตบาต เปนผท�ม
จตใจโหดรายปราศจากเมตตาจต ชอบฆาทาลายทารณหรอเบยดเบยนชวตคนและสตวอ�นใหลมตาย
หรอใหไดรบความเดอดรอนอยเสมอ
ปาณาตบาต หมายถง การฆาสตว การเบยดเบยน หรอทารายสตว โดยมองคประกอบของ
การตดสนวาไดทาผดในอกศลขอน� คอ
๑. สตวน�นมชวต
๒. รวาสตวน�นมชวต
๓. มจต หรอความคดท�จะฆา
๔. มความเพยรพยายาม ทาราย ทรมานสตวน�นเพ�อใหตาย
๕. สตวน�นไดตายลง
ผลท�จะไดรบจากการกระทาเหตเชนน�มมากนอยแตกตางกน ข�นอยกบความรนแรงของการ
กระทา เชน ผท�ฆาสตวใหญ เชน มนษย วว ควาย หม เปนตน จะบาปและมผลรนแรงกวาการฆา มด
ปลวก ยง ท�งน� เพราะกรรมวธ และระยะเวลาของการกระทาบาปน�นมมากกวา ทาใหจตเกบอารมณ
น�นไดมากกวา ผลตางๆ ท�จะไดรบจากการฆาสตวน� มมากมายตางๆ กน ซ�งจะเปนไปตามลกษณะ
และอาการของสตวท�เราไดทารายหรอทรมานเพ�อใหสตวน�นตายหรอใหรบความเดอดรอนตางๆ
วธทาลายความโหดรายออกจากจตใจ จะตองสรางหรอบาเพญหลกพรหมวหารธรรมอยาง
สม�าเสมอ ถาปราศจากคณธรรมขอน�แลว คนๆ น�นกจะกลายเปนผท�มจตใจโหดรายทนท คนท�มพ�น
ความเมตตากรณาอยในใจกบคนท�มความโหดรายพยาบาทเปนพ�นอยในใจ จะสงเกตดไดจาก
๖๐ พระมหาณรงค กนตสโล,จดเดนของพระพทธศาสนา (เชยงใหม : ทรโอแอดเวอรไทซ� งแอนดมเดย
จากด,๒๕๔๘), หนา ๑๓๔ – ๑๓๕.
![Page 53: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/53.jpg)
๕๓
ใบหนา ซ� งมความแตกตางอยางชดเจน บคคลผมกอาฆาตพยาบาทปองรายหรออจฉารษยาคนอ�นอย
เสมอ จะมใบหนาบดบ� ง ไมมเสนห เฉยเมยไมย�มแยม สวนบคคลผมเมตตากรณาจะมใบหนาย�ม
แยมเจมใส แสดงใหเหนถงความหนกแนนนานบถอ นาคบคาสมาคม มแววเมตตากรณาออกมา
ทางพระพทธศาสนาจงสอนใหเปนผมเมตตากรณาอยในใจ จะไดเปนท�รกใครนบถอของคนท�วๆ
ไป และท�สาคญสงคมจะไดอยรวมกนอยางมความสข ปราศจากการเบยดเบยนซ�งกนและกน
♣ ใจอยาก
คาวา “ใจอยาก” หมายถง คนท�มพฤตกรรมละเมดศล ๕ ขอท� ๒ คอ อทนนาทาน มจตใจ
ละโมบโลภมาก เหนแกตว ขาดความสนโดษ อยากไดของคนอ�นมาเปนของตน โดยใชกลอบาย
หวงเอาผลประโยชนของคนอ�นโดยมวธท�หลากหลาย
อทนนาทาน หมายถง การลกทรพย รวมท�งการฉอโกงยกยอก หรอหยบฉวย โดยท�เจาของ
ไมไดอนญาต มองคประกอบในการตดสนวาไดทาผดอกศลกรรมบถในขอน� คอ
๑. ส�งน�นมเจาของ
๒. รวาส�งน�นมเจาของ
๓. มจตคดจะขโมย
๔. มความพยายามเพ�อใหไดส�งของน�นมา
๕. ไดส�งของน�นมาไวในครอบครอง
ผลของการกระทาน�นจะหนกหรอเบาข�นอยกบวาไดทาครบองคประกอบหรอไม เชน การ
ถอวสาสะหยบของผอ�นมาใชดวยความคดวาเปนคนกนเอง น�นกเทากบวาเปนการสะสมความเคย
ชนในทางท�ผด เพราะเม�อมการกระทาบอยๆ คร�ง กจะเกดความเคยชนและชานาญข�น และกลาท�จะ
หยบของผอ�นมากข�น ในท�สดกจะกลายเปนขโมยอยางแทจรงไดในวนขางหนา
วธแกตองบาเพญคณธรรมดวยการใหหรอการเสยสละ เพ�อลดละกเลส คอความโลภท�ฝง
อยในจตใจของตนเอง เปนการเสยสละความตระหน� และเปนการทาลายความเหนแกตวอนเปน
สาเหตใหเกดความโลภ และเม�อความโลภเกดข�นในจตใจมากๆ แลว กจะเปนตวผลกดนใหสราง
บาปกรรมคออทนนาทาน ถาผลของอทนนาทานทามารนแรง แมชาตน�จะมโชคถกลอตเตอร�รางวล
ท� ๑ กไมสามารถท�จะรกษาทรพยน�นไวได โดยมการใชจายสลยสราย และถกปอกลอกไปจนหมด
ตวอยางเชนน� เคยมขาวในหนาหนงสอพมพรายวนฉบบหน�งวา คนถบสามลอมฐานะยากจนแตม
กรรมตดรอนฝายดทาใหกลายเปนเศรษฐ ในระยะเพยงไมก� เดอนเทาน�นเงนทองท�มอยกหมดตอง
กลบมารบจางถบสามลอตามเดม ท�เปนเชนน� เพราะในอดตเขาไดกระทาอทนนาทาน ฉอโกงคนอ�น
เอาไวมากจงตองไดรบผลหนกเชนน�
บางคร�งเม�อเกดความโลภมากๆ กทาใหเสยสวนท�ควรจะไดเชนเดยวกน หรอท�เรยกวา โลภ
มากลาภหาย ดงตวอยาง : ตระกลหน�งมสมาชก ๓ คน คอพอ แม และลก ตอมาพอตายไปเกดเปน
![Page 54: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/54.jpg)
๕๔
หงสทอง ตระกลกยากจนลง เพราะขาดหวหนาครอบครว หงสทองระลกชาตได สงสารครอบครว
จงไปสลดขนทองใหคร� งละ ๑ ขน ครอบครวกไดอาศยเล� ยงชพตอไปพอสมควรแกอตภาพ
ภายหลงแมเกดความโลภอยากจะไดขนหมดท�งตว เพ�อเอาไปขายต�งหลกฐาน จงปรกษากบลกสาว
วา “ธรรมดาสตวเดรจฉาน มใจกลบกลอก จะหวงพ�งพาในระยะยาวไมได ควรท�จะจบหงสทอง
ถอนขนทองออกมาท�งหมด เพ�อรวบรวมเอาไปขาย เอาทรพยมาเปนทนในการสรางหลกฐาน” แต
ลกสาวคดคานไมเหนดวย แตแมไมฟงเสยงคดคานของลกสาว วนหน�งหงสทองมาเย�ยมตามเคย
แมจงจบหงสทองไวแลวลงมอถอนขนหงสทองจนหมดท�งตว แตอนจจา เจากรรม ขนท�ถอน
ออกมากลายเปนขนธรรมดา ไมเปนทอง จงจบหงสขงเอาไวอก โดยคดวาเม�อขนงอกออกมาใหมก
กลายเปนขนธรรมดา หาเปนทองไม ผลสดทายตระกลน� กยากจนลงถงกบตองขอทานเขากน น�
แหละโทษของความโลภ ปราชญทางธรรมทานจงสอนวา “พอใจเทาท�ม ยนดเทาท�ได”
♣ มากรก
คาวา “มากรก” หมายถง คนท�มพฤตกรรมละเมดศล ๕ ขอท� ๓ คอ กาเมสมจฉาจาร เปน
บคคลจาพวกมกมากในกาม เจาช มวเมาอยกบความรกความใคร ถงแมจะผดกฎธรรมเนยมประเพณ
หรอศลธรรมกตาม
กาเมสมจฉาจาร หมายถง การลวงเกนผอ�น จะตด สนวาไดกระทาผดในขอน� โดยม
องคประกอบในการตดสน คอ
๑. บคคลน�นไมควรลวงเกน คอนอกเหนอจากตวเราเองไมควรลวงเกนท�งส�น
๒. มจตคดจะลวงเกน
๓. มความพยายาม และทาเนนการ
๔. ไดลวงเกนสมปรารถนา นบต�งแตอวยวะถงอวยวะ เชน การผดประเวณหรอทาราย
รางกาย เปนตน
โดยสวนใหญการกระทาผดในขอน� คนสวนมากมกจะนกถง การประพฤตผดในกาม หรอ
การลวงประเวณ อนเปนการกระทาลามกซ�งบณฑตท�งหลายพงตเตยน น�นคอการผดลกเมยเขาซ� ง
เปนความประพฤตท�สงคมท�วไปไมยอมรบ ผท�กระทาจงตองมพฤตกรรมท�ปดบง และซอนเรน การ
กระทาท�ผดลกผดเมยคนอ�นยอมสรางความโกรธแคนใหกบบคคลท�เก�ยวของกบผเสยหาย ผลท�
ไดรบคอมศตร และมคนเกลยดชงมาก ในขอน�ทกคนกตองเคยประสบมา แตอาจเปนเพยงเศษกรรม
เชน เวลาท�มเร�องขดใจกบใคร และมการโตเถยง ทาใหมองหนากนไมได หรอบางคนอาจมตาแหนง
หนาท�การงานสง มยศฐาบรรดาศกด� แตไมเปนท�สบอารมณของลกนอง เปนตน เพราะเหตแหง
กาเมสมจฉาจาร คอเปนผมากรก เจาชไมเลอกของใครของเขา ฉะน�นเพ�อรกษาเกยรตในการอย
รวมกน จงควรงดเวนจากความเปนผมากรกกบคนท�ตองหาม อยาลอานาจความใครในกามารมณ
รจกเคารพในสทธทางประเวณและใหคนมสทารสนโดษ อนเปนสวนปองกนโทษทางแตกสามคค
![Page 55: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/55.jpg)
๕๕
♣ ปากช�ว
คาวา “ปากช�ว” หมายถง คนท�มพฤตกรรมละเมดศล ๕ ขอท� ๔ คอ มสาวาท พดเพอเจอ
สอเสยด หยาบคลาย ไมมคณสมบตผดตดตวเลย ไรสจจะความจรง
มสาวาท หมายถง การพดปด คอพดเร�องท�ไมตรงกบความเปนจรง มหลกตดสนวาเปนการ
พดปดหรอไม โดยพจารณาจากองคประกอบ ดงน�
๑. เร�องน�นไมจรง
๒. มจตคดจะพดใหผดจากความเปนจรง
๓. ไดพดออกไป
๔. คนฟงรความ
หลายคนมกจะพดวา อกศลกรรมบถขอน� เปนเร� องท�ยากมาก เพราะบางคร� งดเหมอน
จาเปนตองทาสาหรบผท�ยงตองอาศยการทางานทางโลก (โลกยะ) อย เชน เม�อรบโทรศพทแลงม
ความตองการพดกบเจานาย แตเจานายใหบอกวา ไมอย และเราจาเปนตองพดไปตามน�น ทนทท�เรา
พดออกไปเปนการพดปด เพราะครบองคประกอบของการตดสน ดงน�นถาเรามาไตรตรองให
รอบคอบวาท�เรายงกลากระทาอกศลกรรมบถในขอน�น�น กเพราะเรายงไมเคยทราบวา เม�อไดกระทา
ออกไปแลว ผลท�เราจะตองไดรบรายแรงเพยงใด ถาเราไดทราบผลท�จะเกด และกลวตอผลน�นๆ เรา
จะตองหาทาง หลก ลด ละ และเลก การกระทาบาปน�นไดในท�สด
การท�เราไดพดปดออกไปน�นจะทาใหเราตองไดรบผลเปนตนวา ผ น�นจะมแตความวตก
กงวลในเร�องท�ไดพดออกไป บางคร� งเร�องเดยวกน แตพดหลายคร� งไมตรงกน เพราะเร�องน�นไมจรง
และตนเองจาไมไดวาพดไปอยางไรในคร� งแรก จงทาใหเปนคนท�รวนเร เม�อคนอ�นจบไดกไมมใคร
อยากพดดวย ผลแหงมสาวาทเชนน�จงทาใหเกดมามจตใจรวนเรคลายคนวกลจรต และคนวกลจรต
น�นพดไปกไมมใครฟง ฉะน�นทานจงใหรจกรกษาวาจาของตนใหเปนท�เช�อถอได ไมหนาไหวหลง
หลอก ใหมสจจะตอกนและกน เปนการปองกนการหลอกลวง การเสแสรงแกลงมายาใหคนปลก
ความซ�อสตยสจรตตอกน อนเปนมลเหตใหประชาชาตไววางใจกนและกนไดสนท
♣ มวมว
คาวา “มวเมา” หมายถง คนท�มพฤตกรรมละเมดศล ๕ ขอท� ๕ คอ สราเมรย ตดส�งเสพตด
ใหโทษ มวเมา ขาดความหย�งคด เอาสราแกไขปญหาชวต
สราเมรย หมายถง วตถหรอของผสมท�มแอลกอฮอล ซ� งสามารถด�มกนไดแลวทาใหเมามาย
ขาดสต หรอเปนส�งเสพตดใหโทษ เชน ยาบา ยาอ ฝ� น กญชา ยาเมาท�งหลาย อนมสราเปนตน เหต
เพราะถาด�ม หรอกนเขาไปแลวจะไปทาลายสตสมปชญญะ เม�อทาลายสตแลวกจะกลายเปนคน
ประมาท สาเหตท�หามมใหด�มส�งดองของเมา กเพราะเกรงจะเปนผไมมสต จะกลายเปนคนประมาท
น�นเอง เจตนาของการรกษาศลเปนอยางน� มใชเปนเพราะเหลาราคาแพง หาเงนลาบาก เศรษฐกจ
![Page 56: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/56.jpg)
๕๖
ยงไมด มใชหมายความวาคนท�ไมมเงนเดอนท�จะซ�อกน ซ�อด�ม อนน� เปนการต�งทาทของจตตอศล
คอ ทาความร ความเขาใจในศล ประการตอมาสรางทศนคต ท�ถกตองตอการรกษาศล และประการ
สดทายใหเปนผมทกษะในการรกษา ท�งดวยการสมาทาน ดวยเจตนาวรต และสมปตตวรต
สราถอไดวาเปนท�ต �งแหงความประมาท ผท�รกษาศลขอน� จะชวยปองกนความเส�อมโทรม
สมรรถภาพทางดานจตใจ สตปญญา สมองและรกษาช�อเสยงเกยรตยศของตน มใหถกตราหนาวา
เปนคนข� เมา เพราะคนท�ด�มสราบอยๆ หรอเปนประจาน�น นอกจากทาใหเสยหายทางดานเศรษฐกจ
คอเสยทรพยแลว ยงเสยหายทางสขภาพทาใหจตใจและรางกายออนแอเปนโรค เกดความเจบปวย
และเสยหายทางสงคม เปนท�รงเกยจของสาธชนคนดท�วไป ย�งไปกวาน�น พษสราอาจทาใหผสอง
เสพไดเขาโรงดวยกน คอ๖๑
๑. เปนเหตใหตองเขาโรงรบจานา เกดความส�นเปลอง ยากจน ตองนาทรพยไปจานอง
จานา หรอขาย
๒. เปนเหตใหตองข�นโรงพก กอการทะเลาะววาท บาดหมาง มปากมเสยง และทาให
เสยหายตอช�อเสยงตวเองและวงศตระกล
๓. เปนเหตใหตองไปโรงศาล ยามท�เกดเร�องฟองรอง ตองไปตดสนท�ศาลสถตยตธรรม
๔. เปนเหตใหตองเขาโรงพยาบาล ดวยเกดโรคภยไขเจบ เปนโรคปอดบาง ตบแขงบาง
และรายแรงท�สดเปนมะเรง ทาใหอายส�น พลนตาย
๕. เปนเหตใหตองเขาโลงศพ หากเจบปวยรกษาไมหาย หรอไมบรรเทา กจบส�นชวตเรว
กวาปกต
ศลขอน� มเปาหมายเพ�อปองกนการเสพส�งของมนเมา ส�งย�วเยาใหเกดความลมหลงไมวาจะ
เปนในรปของการกลน การด�ม การสด การสบ การฉด ผดท�งส�น หากหามกายไดหยดใจได กจะ
ปองกนไมใหเกดความประมาท ปองกนการพนน ปองกนอบายมข อ นนบวาเปนคณธรรมท�จะ
กอใหเกดสนตสขข�นในสงคมอยางแทจรง
ปรศนาธรรมหมวดท�สบสาม
♣ ตาบอดขางเดยว
♣ ตาบอดสองขาง
♣ ตาดท�งสองขาง
๖๑ พระครววธธรรมโกศล (ชยวฒน ธมมวฑฒโน), อางแลว, หนา ๓๒๓ – ๓๒๔.
![Page 57: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/57.jpg)
๕๗
♣ ตาบอดขางเดยว
คาวา “ตาบอดขางเดยว” หมายถง บคคลท�มปญญา มวชาความรความสามารถในการท�จะ
แสวงหาทรพยได แตไมรจกบาปบญคณโทษ ส�งไหนเปนประโยชนและไมเปนประโยชน ส�งไหน
เปนอกศลและกศล มความเหนแกตวเปนพ�นฐาน
สงคมปจจบน เปนสงคมท�เนนความเกงดานวชาการทางโลก หรอคดโลก ซ�งเปนศาสตรท�
เกดจากการศกษาเลาเรยนวชาการสายตางๆ ท�เก�ยวของกบทางคดโลก โดยมการฝกหดเพ�อใหเกด
ประสบการณในการนามาประกอบวชาชพ อนจะเปนสาเหตใหเกด ลาภ ยศ สรรเสรญ สข และใน
ขณะเดยวกน เม�อเกดเส�อมลาภ เส�อมยศ นนทา และทกข วชาการเหลาน�นกไมอาจชวยได เพราะ
เปนศาสตรท�เนนในเร�องของวชาชพดานกายภาพเทาน�น ไมสนบสนนการนาหลกพทธธรรมมาเปน
แนวทางในการศกษาและปฏบต เพ�อความดบทกขอยางแทจรง
แทจรง ถงแมบางคนจะเปนคนเกงในสายวชาการท�วไป สามารถสอบแขงขนเอาชนะคน
อ�นไดหมด แตถาเปนคนไมมคณธรรมหรอจรยธรรมประจาใจ กไมช�อวาเปนคนเกงหรอคนดได
เพราะเขายงไมรวาอะไรคอประโยชนมใชประโยชน อะไรคอกศลและอกศล เขาอาจเปนคน
มจฉาทฐคอเหนกงจกรเปนดอกบวกได กลาวคอเขาจะเอาความฉลาดท�ไดจากการเรยนวชาการทาง
โลกน�นมาเปนเคร� องในการแสวงหาผลประโยชนโดยทางมชอบ โดยไมสนใจวาคนอ�นจะเดอด
เพราะการกระทาของตนหรอไม เหมอนคาพดท�วา “อาวธอยในมอคนบา ปากกาอยในมอคนโง
ความใหญโตอยกบคนพาล อานาจศาลอยกบคนโกง เหลาน�ลวนเปนเร�องอนตรายท�งส�น เพราะคน
ประเภทน�มกมปกตชอบคดทจรต พดทจรต และทาทจรต ถงจะมทรพย มความร หรอมอานาจก
เพยงเพ�อฆาตวเอง และนาไปสอบาย คอความพนาศยอยยบ”๖๒ อยางเชนพระเจาปงคละเปน
ตวอยาง ดงน�
พระเจาปงคละเปนพระราชาท�โหดเห�ยมดรายทารณมาก แทนท�จะปกครองเพ�อบาบดทกข
บารงสขใหแกประชาชน กลบปกครองอยางบาบดสขบารงทกขใหแกประชาชน ดงน�นประชาชนจง
ไดรบความทกขทรมานเดอดรอนเปนอยางย�ง เม�อพระองคสวรรคต ประชาชนพากนเฉลมฉลอง
โดยจดใหมมหรสพถง ๗ วน ๗ คน
มหาอามาตยทานหน�ง เดนมาพบนายประตน�งรองใหอย กเกดความสงสย จงถามนายประต
วา “เม�อพระเจาปงคละส� นประชนม ประชาชนชาวเมองตางพากนดใจ ไดจดการฉลองโดยม
มหรสพถง ๗ วน ๗ คน แตทานกลบมาน�งรองให เพราะทานเสยดายตอการจากไปของพระเจา
ปงคละกระน�นหรอ”
๖๒ พระราชรตนมน (ชยวฒน ป�ญาสร ป.ธ.๙), คตธรรมจากสามกก (กาญจนบร : สานกพมพธรรมเมธ
– สหายพฒนาการพมพ,๒๕๔๙), หนา ๒๐.
![Page 58: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/58.jpg)
๕๘
นายประตตอบวา “เปลา ขาพเจาไมไดเสยดายตอการจากไปของพระเจาปงคละหรอก แตท�
รองใหน�นเพราะเกรงวาพระองคจะกลบมาเกดท�น�อก เพราะวาเม�อพระองคจากท�น�ไปแลวจะไปตก
นรก แลวกจะไปเบยดเบยนทารายพระยายม จนพระยายมทนไมไหวจะไลใหมาเกดท�น�อก พวกเรา
กจะเดอดรอนอก เร�องมนเปนอยางน�แหละ ขาพเจาจงรองให”
จะเหนไดวาพระเจาปงคละถงแมจะเปนถงเจาฟามหากษตรย มอานาจปกครองไพรฟา
ประชาชนอยางลนเหลอ แตใชอธรรมนาการปกครอง จงทาใหประชาชนไดรบความทกขยากตลอด
การครองราชยของพระองค พสกนกรจงพากนเกลยดชง สาปแชงพระองค และเม�อพระองค
สวรรคตกพากนกลววาพระองคจะกลบมาเกดอก จงรองใหประทวงไมใหพระองคกลบมาเกดใน
บานเมองของพวกตนอก บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกท�มแตความรแตขาดคณธรรม เปรยบได
กบผท�มตาเพยงขางเดยว
♣ ตาบอดสองขาง
คาวา “ตาบอดสองขาง” หมายถง บคคลท�เขลาเบาปญญา ขาดวชาความร ขาดทกษะดาน
ประสบการณดารงชวต ไมมความรพอท�จะแสวงหาทรพยในการดารงชพได ท�งเปนบคคลท�ไมรจก
บาปบญคณโทษ ส�งไหนเปนประโยชนและไมเปนประโยชน ถอวาเปนบคคลท�อาภพท�สดในโลก
เพราะเปนประเภทมดบอดทางปญญาจนไมสามารถจะพฒนาชวตใหเจรญได
บคคลประเภทน�จดอยในจาพวกมดมามดไปไรแสงสวางแหงชวต กลาวคอพอเกดมากเปน
คนโงเขลาเบาปญญา ไมสามารถจะเรยนรวชาการใดๆ ในการประกอบอาชพเล�ยงตวเอง คดคอยจะ
พ�งคนอ�นถายเดยว และนอกจากน� กยงเปนคนทศล ชอบสรางความเดอดรอนใหแกตนเองและสงคม
อยตลอดเวลา ไมสนใจในการนาหลกธรรมคาสอนทางศาสนามาเปนเคร�องปฏบต มแตใชชวตผาน
พนไปวนๆ จนกระท�งวนตาย กไมสามารถจะพฒนาชวตจตใจใหดข�นได เพราะจตใจถกครอบงาไป
ดวยกเลส ๓ กองใหญๆ คอ
๑. มความหวกระหายทางจตเปนอาจณ (โลภะ) กลาวคอ กระหาย อยากได อยากกอบโกย
ทกอยางเปนของตวเอง อยากสะสมไวใหมากท�สดเทาท�จะมากได โดยไมคานงถงวธท�ไดมาวา
ถกตอง ชอบธรรมหรอไม สวนใหญเปนไปในทางทจรตท�งน�น โดยท�วไปจะมลกษณะกระหาย
อยากได เปนเบ�องตน เรยกวา อจฉา เม�ออยากไดมากๆ เขากกลายเปน มหจฉา ผลสดทายทนความ
อยากไดลบเราไมไหวกหาอบายวธท�จะเอาใหได เขาลกษณะท�โบราณวา “ไมมกตองหา ไมมากตอง
ไป” จะไดโดยสจรตหรอทจรตไมคานงถง เพราะจตใจปราศจากธรรม ไมไดดวยเลห กเอาดวยกล
ไมไดดวยมนต กตองเอาดวยคาถา อยางน�ทานเรยกวา ปาปจฉา แปลวา ปรารถนาลามก คออยากได
โดยวธสกปรก เชน ฉอราษฎร บงหลวง ขโมย โกงกนโดยวธการตางๆ เปนตน
![Page 59: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/59.jpg)
๕๙
๒. มจตใจรอนรม เหมอนถกไฟสมอยตลอดเวลา (โทสะ) กลาวคอ มลกษณะฉนเฉยว ไม
พอใจ ทาใหคดอยากลางผลาญ อยากทาความพนาศเสยหายตางๆ เชน อยากดา อยากฆา อยาก
ทาลาย อยากประทษราย เปนตน
๓. มความงนงง (โมหะ) กลาวคอ มจตใจตกอยในลกษณะหลงใหล มวเมา เล�อนลอย
มดมนอนธการ ไมรแจงเหนจรงในสภาวธรรมท�งปวง
บคคลประเภทน� เปรยบไดกบผท�ม ตาบอดสองขาง คอไมรท�งวชาการทางโลกและทาง
ธรรม อยแบบส�นศรเหมอนคนตาบอด ถกอวชชาครอบงานาจตใจไปในทางอบายอนเปนบอเกด
แหงความเส�อมหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาชวต ชวตเตมไปดวยความทกขนานาประการ เพราะ
ตกอยในสภาพย�าแย มสภาพมดบอดตลอดเวลา เขาตาราท�วา “จะอยกลาบาก จะจากกลาเคญ มอง
ขางหนากไมมหวง มองขางหลงกมแตหมอกดา”
♣ ตาดสองขาง
คาวา “ตาดสองขาง” หมายถง บคคลท�มปญญา มวชาความรความสามารถในอนท�จะ
ประกอบสมมาชพเล�ยงชวตตนและครอบครวใหอยสขสบาย ไมขดสนในเร� องของการใชจายใน
ชวตประจาวน ท�งยงเปนผท�มคณธรรมประจาใจ รบาปบญคณโทษ ประโยชนมใชประโยชน ม
ความฉลาดในการกระทาพดคด และเลอกปฏบตแตส�งท�ดงามอยเสมอ บคคลประเภทน� จดอยใน
จาพวกท�ดเลศประเสรฐศร ในทางพระพทธศาสนาเรยกวา “สวางมาสวางไป” คอพอเกดมากม
สตปญญา มจตใจดมคณธรรมเปนทนเดมอยแลว แตเขากไมไดหยดอยตรงน�น ยงขวนขวายศกษา
หาความรอยตลอดเวลา จนกระท�งสามารถพฒนาชวตใหดข�นไปเร�อยๆ กลาวคอพฒนาจากความ
เปนปถชนคนธรรมดา สความเปนกลยาณชน กาวสความเปนอรยบคคล และกลายเปนอรหนตชน
ในท�สด
หลกคาสอนเปรยบเทยบเร�องตาดสองขางน� ไดสอดคลองกบทฤษฎความรทางปรชญาของ
โสคราตสท�วา “ความรคคณธรรม” (knowledge is Virtue) เน�องจากความรตามทศนะของโสครา
ตส มไดมไวเพ�อประดบสตปญญาเทาน�น ความรเปนฐานรองรบความประพฤต คนท�มความรทก
คนจะเปนคนประพฤตด ในทานองกลบกน คนจะประพฤตดไดกเพราะเขามความร ดงน�นความร
กบความประพฤตดจงเปนส�งท�แยกกนไมออก๖๓ ซ�งกตรงกบหลกคาสอนทางพระพทธศาสนาท�วา
“วชชาจรณะสมปนโน” แปลวา ผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ คอสมบรณดวยความรและการ
ปฏบต ความรท�จดวาเปนวชชาน�น เปนความรท�เกดจากญาณ เปนความรแจงหรอความรดรช �ว มใช
เปนความรชนดศลปวทยาการตางๆ เพราะความรเหลาน�น ในทางพระพทธศาสนา เรยกวา “ศลปะ”
๖๓ พระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต), ปรชญากรก : บอเกดภมปญญาตะวนตก (กรงเทพฯ : ศยาม,
๒๕๔๐), หนา ๑๒๘.
![Page 60: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/60.jpg)
๖๐
สวนสาระหรอแกนแหงจรณะน�น หมายถงผสมบรณดวยศล เพราะผมศล ยอมมปกตรกษากาย วาจา
ใจ ใหเรยบรอยดงามอยเปนนจ เรยกวา “อยใกลกไมเปนภย หางไกลกไมเปนพษ” ท�งแกตนเองและ
คนอ�น
ปรศนาธรรมหมวดท�สบส�
ความหมายตามตวอกษรของคาวา “ดวง”
♣ อกษร “ด”
♣ อกษร “ว”
♣ อกษร “ง”
♣ อกษร “ด”
อกษร “ด” มาจาก คาวา “ด” หมายถง การกระทาหรอพฤตกรรมท�แสดงออกทางกาย
วาจา ใจ ของบคคลๆ หน�งแลว ไมเปนไปเพ�อการเบยดเบยนหรอสรางความเดอดรอนใหแกตนและ
คนอ�นตลอดท�งสงคม ท�งการกระทาน�นยงกอใหเกดความเจรญกาวหนาอนเปนตนเหตแหงความสข
ของชวตอยางแทจรง
ความดท�จะตองสรางเพ�อใหเกดเปนคณธรรมฝงในจตใจสาหรบการดาเนนชวตเพ�อใหเกด
ความสขของคนเราน�นม ๔ ระดบ คอ
๑. ความดช�นตน คอทกคนตองมความขยน ความเกยจครานเปนทางวบต เปนทางแหง
ความสญส�น ความขยนเปนความเจรญ เปนทางมาแหงโภคทรพยท�งหลาย จนมภาษตท�ลอเล�องวา
“ไมมความยากจนในหมคนขยน”
๒. ความดช�นสอง คอการรจกแบงปน รจกเจอจาน เพราะเหตวา คาวา “หา” น�นวายาก
แลว ในเชงคณธรรม คาวา “ให” ยากย�งกวา
๓. ความดช�นสาม คอเม�อถงคราวม�งค�งร�ารวย หรอไดลาภ ยศ สรรเสรญ สขแลว ไมหลง
ระเรง ไมดถกเหยยดหยามมนษยดวยกน ท�งยงไมประมาทในทรพยสนท�ไดมาน�น
๔. ความดช�นท�ส� คอเม�อถงคราวตกต�ายากจนดวยภยพบตนานาประการ กไมเดอดรอนใจ
ไมตดพอตอวาชะตาฟาดน จตใจหนกแนนพรอมกาวเดนตอไปอยางมงม�น ดวยตระหนกดวา “ชวต
มข�นมลง แตจตใจตองม�นคงตลอดเวลา”
ช�อวา “ด” อกประการหน�งท�ปรากฏในคมภรทางพระพทธศาสนาคอ คาวา “คนด” ซ� งม
ท�มาจากพทธสภาษตท�วา “นมตต สาธรปาน กต��กตเวทตา” แปลวา “ความกตญ�กตเวทเปน
เคร�องหมายของคนด” คนเราจะไดช�อวาเปนคนดไดกเพราะมความกตญ�กตเวทตอผท�มพระคณ
และอปการคณตอตนมากอน ถาขาดความกตญ�เสยแลวคนๆ น�นกจะกลายเปนคนอกตญ� เปนท�
![Page 61: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/61.jpg)
๖๑
รงเกยจของสงคมและผดศลธรรมจรรยาดวย และในเร�องน�ปราชญผสอนธรรมไดเปรยบเทยบคน
กตญ�และอกตญ�เหมอน กลวยไม และ กาฝาก ไวอยางนาฟงดงน�
กลวยไมและกาฝาก ๒ ชนดน� มลกษณะเหมอนกนคอตางกอาศยตนไมอ�นเกาะ แตท�
ตางกนกคอกลวยไมรากไมเปนพษ ไมแยงอาหารจากตนไมท�เกาะ และมดอกสวยงาม บางตนราคา
แพงเปนท�ปรารถนาของคนท�วไป นบวาเปนตนไมท�มเสนห สวนตนกาฝากรากจะเปนพษ มปกต
แยงอาหารจากตนไมท�ไปเกาะ และไมมดอกดวงอะไรท�นาอภรมยชมช�น เปนตนไมท�อาภพ ไมม
ใครปรารถนา เน�องจากรากท�มพษน�เอง เม�อไปเกาะท�ตนไมใด ตนไมน�นกมอนตองเห�ยวแหงและ
ตายไปในท�สด
คนกลวยไมเปนคนมเสนห เปนลกของใคร พอแมกโปรดปราน เปนศษยใคร ครบาอาจารย
กรกใคร เปนพระอยวดไหนกทาความเจรญใหแกวดน�น เปนพระท�มประโยชน เครงครดตอพระ
ธรรมวนย สภาพเรยบรอย ทาช�อเสยงใหแกวดสมภารกสบายใจ สวนคนกาฝาก เปนคนมพษ เปน
ลกใครพอแมกเดอดรอน สรางความเส�อมเสยใหแกวงศตระกล เปนศษยใครครบาอาจารยก
เออมระอา ทาใหโรงเรยนเสยช�อเสยง หากเปนพระกเปนพระท�ไมเครงครดตอพระธรรมวนย ไม
สนใจตอกจวตร ข�ครานตอการทาวตร ไหวพระสวดมนต ไมสภาพเรยบรอย ชอบนอกรตนอกรอย
ด�อร�น ทาใหวดเส�อมเสยช�อเสยง ทาใหสมภารหนกใจ๖๔
หมายเหต : ความหมายท�ทางโลกมกใชกนตามตว อกษร “ด” น�น มาจาก คาวา “เดกของ
ใคร”
♣ อกษร “ว”
อกษร “ว” มาจาก คาวา “วชา” หรอ “วชชา” ในภาษาบาล หมายถง ความรสภาวะท�แทจรง
ของส�งท�งหลาย เปนความรแจงแทงตลอดดวยปญญาท�สามารถกาจดอวชชาใหหายไป เหมอนแสง
สวางท�เกดข�นมาเพ�อขบไลความมดใหกระจางหายไป ดงน�นพระพทธเจาจงเปรยบปญญาเหมอน
แสงสวางวา “นตถ ป�ญาสมา อาภา” ความวา “ไมม แสงสวางใดเสมอดวยปญญา” เพราะแสง
สวางคอปญญาสามารถขจดความมดมดคออวชชา (ความไมรเทาทนสภาวะแหงความเปนจรงของ
สรรพส�ง) ใหออกไปจากจตใจได
วชาหรอความรในโลกน� สามารถจาแนกออกเปน ๒ อยาง คอ
๑. วชาทางโลก (คดโลก) หมายถง วชาท�เกดจากการศกษาเลาเรยนวชาการทางโลกหรอคด
โลก เพ�อใหเกดประสบการณในการนาวชาท�ไดจากการศกษาน�นๆ ไปประกอบวชาชพเล�ยงตวเอง
ได วชาการทางโลกน�จะไมคอยมกฎเกณฑอะไรมากนก สวนมากจะปลอยไปตามอารมณ ปราศจาก
๖๔ พระพทธวรญาณ (มงคล วโรจโน), เกบเลกผสมนอย (กรงเทพ ฯ : วดประยรวงศาวาสวรวหาร
,๒๕๔๘), หนา ๑๔๗ – ๑๔๘.
![Page 62: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/62.jpg)
๖๒
หลกยดเหน�ยวเหมอนสวะลอยไปตามน�า คอน�าข�นกข�นดวย น�าลงกลงดวย ตดอยท�ไหนกคางอยท�
น�น เปนการเรยนรหลกวชาท�เล�อนลอยปราศจากหางเสอคอสตประคบประครอง ดงน�นบางคร� ง
เร�องยงยากตางๆ ในการดาเนนชวตจงเกดข�นในชวตของคนเรา เชน การแกงแยงกน ทะเลาะเบาะ
แวงกน ดถกเหยยดหยามกน และอยารางกน เปนตน
๒. วชาทางธรรม (คดธรรม) หมายถง วชาท�เกดจากการเรยนร และเขาถงสจธรรมของ
ความจรงท�วา ทกๆ ส�งลวนไมเท�ยง เปนทกข และไมสามารถส�งการหรอบงคบบญชาได กลาวคอ
เม�อมลาภ กตองเส�อมลาภ เม�อมยศ กตองเส�อมยศ เม�อมสรรเสรญ กตองมนนทา เม�อมสข กตองม
ทกข สรปไดวา เม�อเกดมาแลวชวตเปนทกข หรอทางธรรมะเรยกวา “อปาทานขนธหาเปนตวทกข”
เม�อไดศกษาจนกระท�งเขาใจแลวนาไปปฏบต ปญญาทางธรรมหรอท�เรยกวา “วปสสนาปญญา” ก
จะเกดข�น และจะเปนผท�คนพบสภาวธรรมความจรงท�วา “สพเพ สงขารา อนจจา สพเพ สงขารา
ทกขา สพเพ ธมมา อนตตา” แปลวา “สงขารท�งปวงไมเท�ยง สงขารท�งปวงเปนทกข ธรรมท�งปวง
เปนอนตตา”
การเรยนรหลกธรรมแลวนาไปปฏบต เปนการดาเนนชวตโดยใชหลกธรรมในการควบคม
อารมณไว ไมใหออกนอกลนอกทาง เหมอนเรอท�มเคร�องบงคบด (หางเสอ) จะจอดจะแลนจะหลก
จะถอย ยอมทาไดดงใจหมายและปลอดภยทกประการ ฉะน�นในสภาพสงคมปจจบนน� ผท�มวชาทาง
ธรรมจะเปนผท�สามารถยอมรบความจรงในส�งท�เกดข�นไดมากกวาผท�ไมไดศกษาหรอปฏบตธรรม
เลย ความทกขใจท�เกดข�นถงจะม กยอมทกขและทรนทรายนอยกวาผ ท�ไมมความรทางธรรม การ
ตดสนปญหาชวตกยอมเปนไปดวยความรอบคอบมากกวา
หมายเหต : ความหมายท�ทางโลกมกใชกนตามตว อกษร “ว” น�น มาจาก คาวา “ว�งท�ไหน”
♣ อกษร “ง”
อกษร “ง” มาจาก คาวา “งาน” หมายถง ส� งท�ตองทาเพราะเปนหนาท� และเปนเคร�องมอ
สาหรบดารงชวต และงานน�นจะตองเปนงานท�ไมเกดโทษท�งตอตนเองและคนอ�น งานอนใดท�ทา
แลวเกดการค�งคาง ตกคาง ทบถมอย ทาไมสาเรจ ไมจดวาเปนงานตามตวอกษร “ง” หรองานท�ทา
แบบไมหยดหยอน มการทาอยตลอดเวลา แตหาบทสรปหรอความสาเรจของงานไมได น�นจดวา
เปนงานท�ไมเกดผล เปลาประโยชน แตถางานใดท�มการลงมอทาแลวสาเรจลลวงไปดวยด ไมมการ
ตดคางใดๆ ท�งยงเปนมลสาคญแหงความเจรญกาวหน◌าท�งชวตและทรพยสมบต พระพทธเจาทรง
ตรสวาเปนมงคลอนสงสด
คนท�จะประสบความสาเรจในหนาท�การงานไมวาจะประกอบอาชพอะไร จะตองเปนคนม
คณธรรมในตวเอง คณธรรมขอน�นคอคณธรรมในการทางานประกอบอาชพ ซ�งถอวาเปนคณเคร�อง
ใหประสบความสาเรจในการงานตางๆ เรยกวา “อทธบาทธรรม” ม ๔ ประการคอ
๑. ฉนทะ มความพอใจในการงานท�ทา ไมเปนคนเก�ยงงานเลอกงานใดทาไดท�งน�น
![Page 63: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/63.jpg)
๖๓
๒. วรยะ มความเพยรพยายามไมทอถอยในการทางานหนกเอาเบาส ไมเกยจคานการงาน
๓. จตตะ มความต�งใจทางานเอาใจใสไมทอดท�งงาน
๔. วมงสา มความเขาใจ พจารณาเหตผลในการทางาน แยกแยะหารายละเอยดของงาน
คนท�มคณธรรมท�ง ๔ ประการน� เปนท�ต�งยอมไมทาใหงานค�งคาง จะทางานการใดกประสบ
ความสาเรจในการงานน�นๆ
แตคนท�มลกษณะตอไปน�จะทาใหงานค �งคาง คอคนเกยจคานทาการงาน มโทษ ๖ ประการ
คอ
๑. มกอางวา “หนาวนก” แลวไมทางาน
๒. มกอางวา “รอนนก” แลวไมทางาน
๓. มกอางวา “เวลาเยนแลว” แลวไมทางาน
๔. มกอางวา “ยงเชาอย” แลวไมทางาน
๕. มกอางวา “หวนก” แลวไมทางาน
๖. มกอางวา “กระหาย” แลวไมทางาน
ถงจะทางานกทาในลกษณะดงน�
๑. ทางานไมถกกาล เชนยงไมถงเวลาทากรอนในดวนไปทา แตพอถงเวลาทาจรง ๆ กลบ
ไมทา
๒. ทางานไมถกวธ ทาผดข�นตอน ผดลาดบ ผดหลกการ เปนตน
๓. ไมยอมทางาน เปนคนผดวนประกนพรงจะเขาหลกใน ๖ ขอขางตน คอเปนคนคอย
เก�ยงงานน�นน� หรอถอฤกษยามจนเกนเหตแลวไมยอมทางาน โดยปลอยเวลาใหเสยเปลา
คนท�ผดวนประกนพรง ท�งงานปลอยงาน ไมเอาใจฝกใฝในการงานยอมไมประสบ
ความสาเรจในการงานอยางแนนอน และเหตท�ทางานไมสาเรจ หรอการทางานของคนขาด
ประสทธภาพ สวนหน�งเพราะคนเราตกอยในหลมแหงอบายมข ๖ คอ
๑. ด�มน�าเมา คอชอบด�มเหลาเมาสรา แลวทาใหประสทธภาพการทางานลดลง
๒. เท�ยวกลางคน คอทาใหงวงเหงาหาวนอน ไมทางานไดเตมท� คอยแอบ
๓. ดการละเลนเปนนจ คอทาใหเสยเวลา ออนเพลยไมอยากทางาน
๔. เลนการพนน คอคนท�ตดการพนนจะทางานไมมประสทธภาพ เพราะใจไปฝกใฝอยก บ
การพนน
๕. คบคนช�วเปนมตร คอคนช�วยอมชกนาไปในทางท�ช�ว ทาใหการงานเสยหาย
๖. เกยจคานในการทางาน คอคนเราเม�อเกยจคานการงานแลวงานทกอยางยอมไมสาเรจ ทา
ใหงานตางๆ ค�งคาง
![Page 64: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/64.jpg)
๖๔
รวมความวาการทางานในความหมายของพทธปรชญาน�นมอย ๒ แบบ คอ แบบท�เปน
มงคล คอแบบทาใหคนทาเจรญข�น กลาวคอมการทาด ทาเตม และทาสาเรจ และแบบท�ไมเปน
อปมงคล คอแบบท�ทาใหคนเส�อมเสยลงไป กลาวคอมการทาคาง ทาหยอน และทาเสย
หมายเหต : ความหมายท�ทางโลกมกใชกนตามตว อกษร “ง” น�น มาจาก คาวา “เงนเทาไร”
ปรศนาธรรมหมวดท�สบหา
ลกษณะของสามภรรยา ม ๔ ประการ
♣ สามปศาจกบภรรยาปศาจ
♣ สามปศาจกบภรรยาเทพธดา
♣ สามเทพบตรกบภรรยาปศาจ
♣ สามเทพบตรกบภรรยาเทพธดา
♣ สามปศาจกบภรรยาปศาจ
คาวา “สามปศาจกบภรรยาปศาจ” หมายถง การครองคอยดวยกนฉนสามภรรยา แตท�งค
เปนคนไมมศลธรรม มความตระหน�ถ�เหนยว ปากกลาวาราย เปนนกเลงการพนน นกเท�ยวราตร นก
ด�มสรายาเสพตด เปนคนเจาช และคบเพ�อนช�วเปนมตร
ลกษณะการครองคของสามปศาจและภรรยาปศาจ เปนการครองคแบบหาเร�องรอนๆ มา
เผาผลาญในบานเรอนของตนใหพนาศวอดวายอยเสมอ เรยกไดวา “เปนคบาป” หรอ “คเวรคกรรม”
เปนบพเพอาละวาด หาความสขไมได ขยนทะเลาะตบตกน เขาลกษณะท�วา “ผวดเมยรายตางสาย
ตางซด ลงศอกตอกหมดกนจาระหว�น ผเรอนตกใจหนไกลจากบาน สาปแชงใหมนระยาอปรย
ทามาหากนไมมวนเจรญ ไอพวกเพลดเพลนผวผเมยผ แมเปนลกพอแมกไมด เพราะพอแมมน
เปนผท�งท�ยงไมตาย” น�คอคเวรคกรรมท�สวมวญญาณปศาจดวยกนท�งค พรอมท�จะลางผลาญทาส�ง
ท�มอยแลวใหหมดไป ทาลายทกอยาง ท�งช�อเสยงวงศตระกลคณงามความด ทรพยสนเงนทองตางๆ
ทาลายหมด ผวกข� เหลาเมาวนยงค�า เมยกเปนโรคเหงา เลยหนไปเลนไพไมเอาไหนท�งค เปนสสาน
คนเปน จะหยากหยาขาดจากกนไมได เพราะอานาจเวรอานาจกรรมท�สรางรวมกนมา
♣ สามปศาจกบภรรยาเทพธดา
คาวา “สามปศาจกบภรรยาเทพธดา” หมายถง ฝายสามเปนผไมมศลธรรม มความตระหน�ถ�
เหนยว ปากกลาวาราย เปนนกเลงการพนน นกเท�ยวราตร นกด�มสรายาเสพตด เปนคนเจาช และคบ
เพ�อนช�วเปนมตร แตฝายภรรยามพฤตกรรมท�ตรงกนขามกบสาม ประพฤตตนมคณธรรมและม
คณสมบตดงเทพธดา
![Page 65: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/65.jpg)
๖๕
คาวา “สามปศาจ” หมายถง ความช�วรายท�สงสถตอยในจตใจของบคคลผไดช�อวาเปนสาม
ส�งท�ช �วรายดงกลาว คอ มกเปนคนชอบเท�ยว ชอบเบ�ยวทางบาน การงานไมเอาไหน ชอบนอกใจ
ภรรยา เมาสราเปนประจา ซ� งส�งเหลาน�ทานเปรยบเหมอนปศาจ หรอผท�คอยหลอกหลอนและทา
รายใหไดรบความเดอดรอนตางๆ นานาๆ ซ�งผท�วาถามนสงสถตอยในจตใจของสามผใดแลว สาม
ของผน�นกจะกลายเปนสามประเภทท�วา
๑. สามผ คอสามท�คอยโกหกหลอกลวงภรรยา
๒. สามพาล คอสามท�คอยจบผดดดาและทบตภรรยา
๓. สามเผา คอสามท�ไมดแลความทกขสข ปลอยใหชวตภรรยาตกระกาลาบากตายท�งเปน
๔. สามผลาญ คอสามท�เอาเงนทองทรพยสมบตของภรรยาใหหมดไปในทางการพนนและ
อบายมขตางๆ
ปญหาท�พบอกปญหาหน�งในสงคมปจจบน สวนมากมาจากความไมซ�อตรงของสามท�มตอ
ภรรยา โดยการแอบไปมเมยนอย จงทาใหเกดปญหาความแตกแยกในครอบครว หรอทะเลาะเบาะ
แวงกน ดงคาท�วา “มเมยสองสมองแตก มเมยสามมามแตก มเมยส�ดแตก มเมยหาหนาแตก ม
เมยหกอกแตก มเมยเจดเสรจเลย”
คาวา “ภรรยาเทพธดา” หมายถง ความเพยบพรอมดงามอนเกดจากคณธรรมของหญงผเปน
ภรรยา กลาวคอเปนภรรยาประเภท ต�นกอน นอนทหลง เฝาฟงรบใช ประพฤตถกใจสาม และ พาท
นารก มความเมตตากรณา ใบหนาย�มแยมแจมใส แสดงใหเหนถงความหนกแนนนานบถอ นาคบ
คาสมาคม มคณธรรมน� าใจ ไมน�งดดาย ประพฤตบาเพญตนเปนประโยชนแกครอบครวและ
สวนรวมอยเสมอ และท�สาคญท�สดเธอมความรก ความเปนหวง และความเสยสละตอผเปนสาม
ถงแมวาสามจะเปนคนไมเอาถานกตาม เธอชวยประคบประครองชวตคและครอบครวใหผานพน
อปสรรคนานาประการ
♣ สามเทพบตรกบภรรยาปศาจ
คาวา “สามเทพบตรกบภรรยาปศาจ” หมายถง ฝายสามมพฤตกรรมท�ดมศลธรรม ไมม
ความตระหน�ถ�เหนยว ไมปากกลาวารายใสความใคร ไมตดการพนน ไมเท�ยวเตรเฮฮา ไมด�มสรายา
เสพตดทกประเภท ไมเปนคนเจาช และเท�ยวคบหากลยามตร สวนฝายภรรยามพฤตกรรมท�ตรงกน
ขามกบสาม ประพฤตตวดงปศาจรายสงอยในใจ
คาวา “สามเทพบตร” หมายถง สามท�คอยดแลเอาใจใสภรรยาและครอบครวใหมความสข
ประพฤตตนเปนประโยชนตอครอบครวและผอ�นเปนอาจณ เปนคนประเภทตนเองมดและโปรย
ปรายความดใหแกคนอ�นดวย เปรยบเหมอนน�าฝนมความชมเยนในตว และโปรยปรายความชมเยน
ใหแกส�งอ�นอก
![Page 66: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/66.jpg)
๖๖
คาวา “ภรรยาปศาจ” หมายถง ภรรยาคอยสรางความมวหมองใหเกดแกตนและครอบครว
ไมปฏบตหนาท�ในความเปนภรรยาท�ด โดยมปกต ชอบเท�ยวสขสาราญ การบานไมคอยเปน ชอบ
เลนการพนน ชอบนอนกลางวนเปนนตย และ ชอบคดนอกใจ หรอเปนภรรยาประเภทท�วา
๑. ภรรยามอง คอภรรยาท�คอยจบผดผวอยตลอดเวลา ไมเคยมองในแงด
๒. ภรรยาเมยง คอภรรยาท�คอยๆ เดนเมยงๆ นนทาบานโนนบานน�ในเวลาท�สามไมอย
๓. ภรรยาเมา คอภรรยาท�ตดหวยตดกญชา ตดสราของเสพตดใหโทษตางๆ
๔. ภรรยามาร คอภรรยาท�นอกใจผว มรกซบซอนเลนช ตามผจญลางผลาญทรพยสมบต
ของครอบครวใหพนาศหมดไป
♣ สามเทพบตรกบภรรยาเทพธดา
คาวา “สามเทพบตรกบภรรยาเทพธดา” หมายถง ท�งฝายสามและฝายภรรยา มพฤตกรรมท�
ดมศลธรรม ไมมความตระหน�ถ�เหนยว ไมปากกลาวารายใสความใคร ไมตดการพนน ไมเท�ยวเตร
เฮฮา ไมด�มสรายาเสพตดทกประเภท ไมเปนคนเจาช และเท�ยวคบหากลยามตร ท�งสองฝายม
คณสมบตของเทพบตรและเทพธดา
สามภรรยาคน�ช�อวาเปนคสรางคสมอยางแทจรง เปนการครองคอยดวยกนแบบโอนออน
ผอนตาม และเอ�อเฟ� อซ� งกนและกน โบราณจงเปรยบไววา “สามดเหมอนลก (เช�อฟง) ภรรยาด
เหมอนแม (หวงใย)” สามดเหมอนลก คอรจกฟงเหตผลของผเปนภรรยาและรวมกนดาเนนกจกรรม
ตามเหตผลท�เหนวาถกและควรน�น สวนภรรยาดเหมอนแม คอมความหวงใยคอยดแลขาวปลา
อาหาร เส� อผาอาภรณ เกบกวาดบานชองใหเรยบรอย เหมอนดงคาท�วา “เม�อมคกจงรปรนนบต
และซ�อสตยสจรตจตนอบนอม อยาคดรายยายแยกทาแปลกปลอม หม�นนอบนอมเสนหาในกน
และกน” แตงตว และท�สาคญจะตองมคณธรรมในการอยรวมกน คอ ซ�อตรง จงรก หนกแนน
และ ใหเกยรตซ�งกนและกน
แตกอนคลนกอนามยโรงพยาบาลดจปจจบนไมม ตองลาบากในเร� องการครองเรอนมาก
ฉะน�น ภรรยาท�ดจะตองเกงครบ ๔ อยางคอ
๑. เกงครว คอเกงในเร�องการทาขาวปลาอาหาร
๒. เกงคลง คอไมเปนถงกนร�ว
๓. เกงชาง คอเกงเร�องเยบปกถกรอยยามเส� อผาขาดเยบปะเปน
๔. เกงหมอ คอยามลกเจบ สามเปนอะไร ตองรจกจดยาพยาบาล
อกอยางหน�งผหญงหรอผเปนภรรยาจาเปนอยางย�งท�จะตองเกงในเร� องอาหารการครว แม
ครวท�จะเปนแมช�นยอด ปรงอาหารเปนท�ถกใจของพอบานหรอคนท�งหลาย จะตองใสสตรเขาไป
ใหครบ ๔ ยอด คอ
![Page 67: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/67.jpg)
๖๗
๑. ยอดหา อาหารท�นามาปรงเล�ยงกน ไดมาโดยสจรตมไดไปลกขโมยใครมา
๒. ยอดทา มฝมอปรงด ดงโบราณวา “เสนหปลายจวกผวรกจนตาย”
๓. ยอดคา เช�อเชญใหรบประทานอาหารดวยอาการย�มแยมแจมใส พดหวานขานเพราะ
มใชกระแทกแดกดน หากเปนเชนน�แมอาหารจะวเศษปานใดกกลนไมลง
๔. ยอดใจ ตอนรบดวยน�าใจอนดงาม มความเอ�อเฟ� อ
ผเปนสามกจะตองใชสตรในการครองคเชนเดยวกนคอ ยามลกเมยปวยไขตองเปนหมอยา
ยามลกเมยอยากรโชคชะตาตองเปนหมอด เกดคดความตอสตองเปนหมอความ และ ยามจะไดลก
งามตองเปนหมอตาแย และท�สาคญสาม ตองยกยองนบถอแมบานวาเปนภรรยา ตองไมดาดหม�น
ประมาท ไมลอานาจนอกใจมอบความเปนใหญ และ ใหเคร�องใชแตงตว
ปรศนาธรรมหมวดท�สบหก
ลกษณะการใชจายทรพยท�ถกตอง ๕ ประการ
♣ ฝากออมสน
♣ ฝงดนไว
♣ ใชหน�เกา
♣ ใหเขาก
♣ โยนสเหว
♣ ฝากออมสน
คาวา “ฝากออมสน” หมายถง การนาทรพยสนท�หามาไดสวนหน�งไปลงทนทากจการอยาง
ใดอยางหน�งเพ�อหารายไดเล�ยงชวตและครอบครว เปนการนาเงนไปตอเงน มความคดอยางแรงกลา
ท�จะสรางฐานะของตนเองและครอบครวใหม�นคงย�งๆ ข�นไป คณธรรมขอน�แสดงใหเหนวา คนย�งม
ย�งขยน ย�งดย�งทา เศรษฐสวนมากขยนกวาคนจนต�งหลายเทา พระอรหนตมความดเตมเป� ยมแลว แต
กยงสรางความดอยตลอดเวลา น� เปนการเปรยบเทยบใหเหนวา การทางานหรอทาหนาท�ของแตละ
คนน�นไมมเวลาหยดน�ง ถาหยดเม�อไรกมคาเหมอนกบคนท�ตายแลวเทาน�นเอง
พระพทธเจาไดตรสสอนถงคนท�จะมเ งนและสามารถเกบออมเงนไวไดน�นจะตองม
คณธรรมสาคญประจาใจ ๔ ประการ คอ
๑. อฏฐานสมปทา ถงพรอมดวยความหม�น คอมความขยน ตองส ไมทอแทในการทางาน
หาเล�ยงชพ ในการปฏบตหนาท�ตางๆ (ขยนหา)
![Page 68: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/68.jpg)
๖๘
๒. อารกขสมปทา ถงพรอมดวยความรกษา คอรจกรกษาทรพยส� งของท�มอย หรอท�หามา
ไดใหอยคงทน และใชงานใหคมคาไมท�งๆ ขวางๆ (รกษาด)
๓. กลยาณมตตตา ความมเพ�อนท�ด คอรจกเลอกคบเพ�อน (มกลยาณมตร)
๔. สมชวตตา ความมชวตท�เหมาะสม คอรจกใชสอยทรพยสมบต กนอยพอเพยง ไม
ฟ มเฟอยเกนไป ไมฝดเคองเกนไป (เล� ยงชวตเหมาะสม)
คณธรรม ๔ ประการน� เรยกวา “ทฏฐธมมกตถประโยชน” เปนหวใจเศรษฐ (อ.อา.กะ.สะ.)
คอส�งท�จะนาใหผปฏบตตามมฐานะม�งค �งและม�นคงได มเงนเกบออมไวใชในครอบครวอยางไม
ตองลาบาก
เจาประคณสมเดจพระพทธโฆษาจารย (ฟ� น ชตนธโร ป.ธ. ๙) วดสามพระยา ทานเคยเขยน
สตรแกจนเอาไว มคาไพเราะอย ๒ คา ทานบอกวา “ถาเสยเกนไดใชเกนมอยางน�จนทกราย ถารบ
เกนจายไดเกนเสยอยางน�รวยทกคน” “เสยเกนได ใชเกนมอยางน�จน”
ทานเจาคณพระเทพประสทธคณ (มงคล วโรจโน)๖๕ วดประยรวงศาวาส เคยเทศนไวอยาง
ไพเราะนาฟงวา คนจะรวยหรอจะจนน�น ตองตรวจดวา ม ๓ รายไหม ชวตถามครบ ๓ ราย แลว
ละกรวยได รายท�วาน�นคอ
๑. รายรบ
๒. รายจาย
๓. รายเหลอ
ท�ง ๓ รายน� รบเทาไรทานวาไมสาคญ จายเทาไรกไมสาคญ สาคญท�เหลอ ถาเหลอแลวรวย
ได ดงเชนคากลอนสอนใจท�วา “อยากจะรวยตองหม�นขยนเขา อยากจะสวยแตงเอาตามสมย ถา
อยากสวยอยากรวยแตปากปาวๆ มนกฟาวสไปไมสาเรจเผดจผลเอย”๖๖
♣ ฝงดนไว
คาวา “ฝงดนไว” หมายถง การแบงเงนสวนหน�งไวทาประโยชนตอโลกท�เราอาศยอย ตอบ
แทนบญคณตอแผนดนเพ�อชาตบานเมอง สนบสนนสวนรวม สรางสรรคใหโลกนาอย เชน ชวย
ดานการศกษา การรกษาพยาบาล คนเจบคนปวย องคกรกศล มลนธ เอาไปเสยภาษอากรท�เขาจะเอา
ไปสรางสาธารณปโภค ประปา ไฟฟา โทรศพท ใหกาชาด ในทางพระพทธศาสนาจะคดในแนวทา
วตถทรพยไปเปนบญเพ�อผลในโลกน�และโลกหนา ฝงดนไวจงเหมอนเอาไปใหคนอ�นใชประโยชน
โดยเฉพาะพ�นแผนดนท�มบญคณตอเรา ใหเราเหยยบอาศยอย เปนการใชจายทรพยเพ�อสะสมกอง
เสบยงเอาไว เพ�อผลประโยชนจะเกดข�นในวนขางหนา เกดผลเชงความสข กลาวคอ การทาบญกศล
๖๕ ไดรบพระราชทานเล�อนสมณศกด� ท� พระพทธวรญาณ ๖๖ พระครววธธรรมโกศล (ชยวฒน ธมมวฑฒโน), อางแลว, หนา ๒๕๒ – ๒๕๓.
![Page 69: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/69.jpg)
๖๙
เปนการฝากฝงไวกบพระพทธศาสนาโดยมพระสงฆเปนพยานหรอเปนเน�อนาบญรบเร�องเอาไว ผล
น�นจะตดตามตวไปหลงจากตาย การฝงทรพยไวในพระพทธศาสนา ม ๓ รปแบบ คอ
๑. ทาน หมายถง การใหส�งท�เปนประโยชนสขแกผรบ หรอใหส�งท�ควรใหแกคนท�ควรให
จาแนกออกเปน ๓ ประการยอย คอ
๑.๑ ทานมย คอบญท�สาเรจดวยการบรจาคทาน
การใหทานท�ได ช�อวาเปนการฝงทรพยไวในพระพทธศาสนาอยางแทจรงน�น
จะตองประกอบดวยคณลกษณะดงน�
๑) ใหทานโดยเคารพ หมายถง ใหแกผอ�นดวยความเตมใจ ไมใชใหเพราะเกรง
กลว หรอจาใจใหเพราะราคาญ และเวลาใหกมกรยาออนนอม ย�มแยมแจมใส เคารพในทานท�ตนให
น�น
๒) ใหทานโดยยาเกรง ดวยรวาผลของทานมจรง เพราะทกอยางเม�อสรางเหตยอม
ตองไดรบผล จงมการเลอกใหแตของดมประโยชน
๓) ใหทานดวยมอตนเอง เพราะการทาบญท�จะมกาลงใหผลอยางเตมท�จะตองม
การกระทา ๓ กาล เชนการใสบาตร บญเกดข�นถง ๓ คร�ง คอ
ก. ปพพเจตนา ไดแกเจตนาท�เกดกอนการกระทา เชน ต�งใจใสบาตร เปน
เจตนาท�เกดข�นต�งแตไปซ�อของมาเตรยมทากบขาวและเตรยมตวใสบาตร
ข. มญจเจตนา ไดแกเจตนาท�เกดข�นขณะกระทา คอขณะท�คอยพระเอา
กบขาวใสบาตร
ค. อปรเจตนา ไดแกเจตนาท�เกดข�นเม�อไดกระทาลงไปแลว คอเม�อใส
บาตรเสรจแลวกมการกรวดน�าแผเมตตาใหสรรพสตว เปนตน
๔) ใหทานโดยไมท�งขวาง เปนการทาอยางสม�าเสมอ แตตองไมเบยดเบยน
ตนเอง มนอยกทานอย ถงไมมเงนเรากสามารถเลอกทาบญกศลชนดอ�นๆ ได เพราะบญมหลายชนด
แตมชนดเดยวเทาน�นท�ตองใชปจจยและส�งของ คอการใหทาน
๕) ใหทานโดยเหนผลในอนาคต ผท�ใหทานน�น ตองเช�อวาสรางเหตแลวตองม
ผล ใหเพราะศรทธารวาการใหทานยอมเปนบญท�เกดข�นท�ตนเอง และผลของทานน�นมจรง ทาทาน
แลวไปสสคตไดจรง แมเกดเปนมนษยกจะเปนผท�ม�งค�งสมบรณดวยโภคทรพย
๑.๒ ปตตทานมย คอบญสาเรจดวยการอทศสวนกศลใหแกผอ�น (แผเมตตา)
การอทศสวนกศลน�นเปนการใหอยางหน� ง แตเปนการใหในส�งท�เปนนามธรรม
ซ�งตางกบทานท�สวนใหญเปนรปธรรม คอเงน วตถ ส� งของ เปนตน การแผเมตตาเปนการทาความด
และใหความรสกท�ดกบผอ�นดวยมเจตนาท�จะใหผอ�นไดบญน�นดวย
การอทศสวนกศลดวยการแผเมตตาน�นเปนการใหทางนามธรรม ย�งใหมาก ยอม
ไดมาก ถาเปรยบการทาบญแตละคร�งเปนการซ�อหนงสอมา ๑ เลม เรายอมเปนเจาของหนงสอเลม
![Page 70: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/70.jpg)
๗๐
น�นโดยตรง เชนเดยวกน บญใครทา ใครได และถาเราหยบหนงสอเลมน�นข�นมาอาน เรายอมม
ความรเพ�มข�น การอานจงเปรยบไดกบการแผเมตตา ย�งอานมากกย�งจดจาไดมาก ย�งอานหลายคร� ง
ย�งแมนยาข�น การแผเมตตากเชนกน ย�งทามากยอมย�งไดบญมาก หรอถาเปรยบการทาบญแตละคร� ง
เปนการจดเทยน ผลบญท�เกดข�นกเปรยบเสมอนแสงจากเปลวเทยนน�น การท�เรานาเทยนของเราไป
ใหคนอ�นๆ จดตอกเปรยบไดกบการแผเมตตา แสงจากเปลวเทยนของเรากไมไดลดนอยลง แต
ในทางตรงกบขามย�งใหตอหลายๆ คร� ง ความสวางท�เกดจากเปลวเทยนท�มจานวนมากน�นยอมมมาก
ข�น เชนเดยวกน เม�อใดความมน� าใจและการใหเกดข�นในมวลมนษย เม�อน�นความงามและความ
สวางกยอมปรากฏข�นในโลกน�อยางแนนอน
๑.๓ ปตตานโมทนมย คอบญท�สาเรจดวยการอนโมทนาสวนบญ หรอดวยการช�น
ชม ยนดในกศลของผอ�น
ปตตานโมทนามย อาจจาแนกเปน ๒ ประเภท คอ
๑) ปตตานโมทนามยโดยตรง เชนเม�อมใครทาบญ และนาบญน�นมาบอกกลาวให
ทราบ นบเปนการอทศสวนกศลใหกบเราโดยตรง เรากมความช�นชมยนดกบเขา ขณะน�นเปน
ปตตานโมทนามยท�เกดข�นอยางสมบรณ
๒) ปตตานโมทนามยโดยอนโลม เชนเหนคนอ�นทาบญ แมเขาจะไมบอกกลาวให
เราทราบโดยตรง เรากมความช�นชมยนดไปกบการทาดของเขา
ปตตานโมทนามย เปนบญซ�งเม�อเกดข�นแลว จะขจดความอจฉารษยาในการทาด
ของผอ�น เพราะขณะน�นจตเกดความโสมนส จงไดบญมาก การอนโมทนาในการทาบญของผอ�น
ยอมแสดงวาเรามความช�นชมยนดในการกระทาเชนน�น เปนการสรางเหตใหเราไดมโอกาสท�จะทา
เชนน�นในชาตตอๆ ไป
๒. ศล หมายถง ขอบญญตท�กาหนดแนวทางการปฏบตเพ�อรกษากาย วาจา ใจ ใหเรยบรอย
จาแนกออกเปน ๓ ประการยอยคอ
๒.๑ สลมย คอบญท�สาเรจดวยการรกษาศล
ศลม ๔ ประเภท คอ
๑) ภกขศล ม ๒๒๗ สกขาบท
๒) ภกขณศล ม ๓๑๑ สกขาบท
๓) สามเณรศล ม ๑๐ สกขาบท
๔) คฤหสถศล คอศลของผครองเรอน มเบญจศล ซ�งม ๕ ขอ และอฐศล ซ� งม ๘
ขอ
สาหรบศลของผครองเรอนน�น โดยเฉพาะเบญจศล เปนการรกษาเจตนาท�จะ
ควบคมกาย และวาจาใหปกต คอไมทาบาป ดวยการละเวน ๕ ประการ คอ
๑) ปาณาตบาต คอ ละเวนจากการฆาสตว และเบยดเบยนสตว
![Page 71: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/71.jpg)
๗๑
๒) อทนนาทาน คอ ละเวนจากการลกทรพย
๓) กาเมสมจฉาจาร คอ ละเวนจากการประพฤตผดในกาม
๔) มสาวาท คอ ละเวนจากการพดปด
๕) สราเมรยะ คอ ละเวนจากการเสพของมนเมา เพราะจะเปนท�มาของการผดศล
ในขอตางๆ
เบญจศลท�ง ๕ ขอน�จะเกดข�นไดกเพราะบคคลผน �นมเบญจธรรมประจาตว คอ
๑) เมตตา บคคลใดท�มเมตตายอมไมฆาหรอเบยดเบยนสตวดวยรดวาทกชวตยอม
มความรกตวกลวตายเชนเดยวกนกบเรา ทาใหไมผดศลในขอปาณาตบาต
๒) สมมาอาชพ คอประกอบอาชพท�สจรต มรายได รจกการใชจาย และท�สาคญ
รจกคาวาพอด และมหรโอตตปปะ ทาใหไมผดศลในขออทนนาทาน
๓) ความสารวมอนทรย คอสารวมตา ห จมก ล�น กาย และใจ ทาใหความใครใน
กามคณ คอ การตดในรป รส กล�น เสยง สมผสลดนอยลง เม�อความสารวมเกดข�น ความระมดระวง
ตวยอมม จะเปนเหตใหไมลวงเกนผอ�น
๔) สจจะ การพดความจรง เปนส�งท�ทาใหไมเกดการมสาวาท
๕) สต การรสกตว ซ� งเปนหวหนาฝายกศล ทาใหชวตไมประมาท เพราะรวาอะไร
ด อะไรช�ว ทาใหไมเกลอกกล�วกบส�งท�จะทาใหชวตตกต�า
๒.๒ อปจายนมย คอบญท�สาเรจดวยการออนนอมถอมตน
การออนนอมถอมตน หมายถง การมสมมาคารวะ ซ� งจาแนกการแสดงออกได ๓
ทาง คอ
๑) ออนนอมทางกาย หมายถง การแสดงออกของกรยามารยาทท�ออนโยน
เรยบรอย ละมนละไม ตอบคคลท�วไป ไมถอตวจนเกนงาม และไมลดตวตนเกนไป ทาใหพอดๆ
๒) ออนนอมทางวาจา หมายถง การแสดงออกของคาพด คอพดหวานขานเพราะ
ไพเราะและสภาพ ไมหยาบกระดาง ไมสอเสยด ไมเพอเจอ ไมพดโออวดยกตว ไมพดลบหลหรอด
ถกผอ�น และไมกลาวเยาะเยยซ� าเตมผท�พลาดถลา
๓) ออนนอมทางใจ หมายถง ความมใจนอบนอม ละมนละมอม ถอมตน อนเปน
จตใจท�ด ซ� งจะเปนตวการผลกดนใหเกดการแสดงออกของความออนนอมทางกาย และวาจา
บคคลท�ควรเคารพนบนอบม ๓ ประเภท คอ
๑) คณวฒบคคล ไดแก ผท�เปนผใหญดวยอานาจแหงศล สมาธ และปญญา
๒) วยวฒบคคล ไดแก ผท�เปนผใหญดวยอานาจแหงอาย
๓) ชาตวฒบคคล ไดแก ผท�เปนผใหญดวยอานาจแหงชาตตระกลหรอวงศตระกล
เชน พระราชา หรอพระมหากษตรย เปนตน
![Page 72: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/72.jpg)
๗๒
๒.๓ เวยยาวจจมย คอบญท�สาเรจดวยการชวยเหลอกจการงานท�ชอบ
การชวยเหลอกจกรงานท�ชอบ หมายถง การชวยเหลอการงานท�ไมเปนโทษ เชน
การชวยเหลอทาการงานใหกบ บดา มารดา ครอาจารย ญาตพ�นอง เพ�อนฝง และแมกระท�งบคคล
ท�วไปท�เราไมรจกคนเคย การชวยเหลอผอ�นใหไดรบความสะดวกสบาย โดยท�การงานน�นไมเปน
โทษเชนน� ถอเปนบญเพราะขจดความเหนแกตวออกไป
การชวยเหลอเพ�อใหผ อ�นไดรบความสะดวกสบายยอมทาใหชาตตอๆ ไปของผ
ปฏบตตามคณธรรมขอน�ไดรบความสะดวกสบาย มความเปนอยท�ด ยอมเกดความสขกายสบายใจ
มมตรสหายท�คอยใหความชวยเหลอ และท�สาคญ ตาแหนงหนาท�ยอมมมาไดเพราะการทางาน เม�อ
อดตชาตเราไดชวยเหลอกจการงานโดยไมมความเหนแกตวอนเปนกเลสเขารวม ปจจบนเราจงม
การงานทา มตาแหนงหนาท�การงานสง
๓. ภาวนา หมายถง การทากศลอนประเสรฐใหเกดข�นในจตใจโดยทาบอยๆ กศลน�นยอม
เจรญข�น จาแนกออกเปน ๓ ประการยอยคอ
๓.๑ ภาวนามย คอบญท�สาเรจดวยการภาวนา
ภาวนามย เปนการปฏบตโดยทาจตใหมปญญา รแจงตามสภาวธรรมของความจรง
ในส�งท�เกดข�น ซ�งเรยกวา “วปสสนาปญญา” ม ๓ ระดบ คอ
๑) สตมยปญญา เปนปญญาท�เกดจากการเรยนรวาชวตเปนทกข ทกขเปนส�งท�มอย
จรง แตไมมใครกาหนดร กเพราะความโงและหลงผดดวยความวปลาสวาชวตเปนของด มความสข
เท�ยง และมตวตน ชวตจงตองวกวนอยในสงสารวฏอยางไมมวนจบส�น ผท�จะเจรญวปสสนาปญญา
ตองศกษาเพ�อใหรความจรงวา ชวตคอรปนามขนธ ๕ ความโงท�ทาใหเราเขาไมถงความจรงน�น เกด
จากอายตนะ คอ ตา ห จมก ล�น กาย และใจ ซ� งเปนทางทาใหเกดกเลส ดงน�น การเจรญวปสสนา
ปญญาจงตองใชความจรงอนเปนปรมตถมากาหนดในอารมณปจจบนอยางแยบคายดวย “โยนโส
มนสการ” ซ�งโดยสรปกคอการกาหนดร รป และนาม น�นเอง
๒) จนตามยปญญา เปนปญญาท�เกดข�นเม�อนาความรจากปญญาขอแรกไปกาหนด
ไดเทาทนในอารมณของความเปนจรงวา เปนรปอะไร นามอะไร ซ�งเปนการเขาไปกาหนดรอรยสจ
๔ โดยเฉพาะการกาหนดรทกข เพ◌◌อละสมทยอนเปนส�งท�พระพทธองคทรงมพระพทธประสงค
ใหทกคนไดปฏบต เพ�อแจงในนโรธ ดวยการดาเนนตามมรรค อนมองคแปด คอ ศล สมาธ และ
ปญญาน�นเอง
๓) ภาวนามยปญญา เปนปญญาท�เกดข�นดวยวปสสนาญาณ ทาใหรแจงในความ
เปนจรงท�พระพทธองคทรงตรสสอนวา “สพเพ สงขารา อนจจา สพเพ สงขารา ทกขา สพเพ ธมมา
อนตตา” ซ�งเปนปญญาท�เกดข�นจากการเขาอรยสจ ๔ อยางแทจรง
๓.๒ ธมมสสวนมย คอบญท�สาเรจดวยการฟงธรรม
![Page 73: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/73.jpg)
๗๓
การฟงธรรม หมายถง การฟงความจรงเพ�อใหรเหต รปจจยใหตรงกน จะไดม
ความเหนถกตอง และเม�อมความเหนถกกจะมปญญา เปนการยกระดบจตใหสงข�น เพราะเม�อฟง
ธรรมแลวนาหลกธรรมเหลาน�นมาปฏบต จะทาใหเปนคนมคณธรรม และปรบระดบคณธรรมท�ม
อยใหสงข�น
การฟงธรรมม ๒ ประเภท คอ
๑) การฟงธรรมเพ�อใหคนท�งหลายช�นชมวาเปนผมศรทธา มอานสงสนอย เพราะ
เจอดวยกเลส
๒) การฟงธรรมเพ�อเพ�มพนสตปญญา รจกบาปบญคณโทษ จตใจเบกบานแจมใส
เลกละความเคยชนท�เปนโทษเสยได การฟงธรรมเชนน�มอานสงสมาก เพราะทาใหกเลสเบาบางลง
๓.๓ ธมมเทสนามย คอบญท�สาเรจดวยการแสดงธรรม
การแสดงธรรม คอ การนาหลกธรรมของพระพทธเจาไปช� แจงใหบคคลอ�นเกด
ความร ความเขาใจในเหตและผล ไมจาเปนจะตองแสดงธรรมแบบปาฐกถา หรอการแสดงเทศนา
เทาน�น การเสวนาธรรม การใหขอคดเพ◌◌อเตอนสตแกเพ�อนท�กาลงประสบปญหา หรอการพดคย
สจธรรม ลวนเปนการแสดงธรรมท�งส�น
หลกในการแสดงธรรมม ๕ ประการ คอ
๑) แสดงธรรมไปโดยลาดบ คอจากงายไปหายากเปนไปตามลาดบ ไมวกวนขาม
ข�นตอน
๒) แสดงธรรมมเหตมผล เขาใจงาย โดยมตวอยางประกอบ
๓) แสดงธรรมดวยความหวงดกบผฟงอยางจรงใจ ดวยความเมตตาและกรณา
ตองการท�จะใหเกดประโยชนแกผฟงมากท�สด
๔) ไมแสดงธรรม เพราะเหนแก ลาภสกการะ หรอคาสรรเสรญเยนยอ
๕) ไมแสดงธรรมกระทบตนและกระทบผอ�น คอไมพดโออวดตนเอง และไมพด
ทบถมคนอ�น หรอลวงเกนสทธ� ของผอ�น
การแสดงธรรมเปนกศลวจกรรม คอไมพดปด ไมพดเพอเจอ ไมพดสอเสยด และ
ไมพดคาหยาบ ผลของอกศลกรรมเหลาน�นจงไมเกดข�นท�ตน ทาใหคนไววางใจ แมบตรบรวารกเช�อ
ฟง และการแสดงธรรมบอยๆ ยอมทาใหผน�นมความจาด
♣ ใชหน�เกา
คาวา “ใชหน�เกา” หมายถง การชดใชหน� ชวตท�เกดจากเลอดเน�อของพอแมผใหกาเนด ซ� ง
ถอวาเปนหน� รายใหญและสาคญท�สดของลกๆ เพราะทานท�งสองไดใหยอดของทรพยคอชวต
เลอดเน�อตลอดถงการเล�ยงด ใหการศกษาเลาเรยน เปนตน เม�อมโอกาสพงจดการชาระหน� ดวยวธ
กตญ�กตเวท ตอบแทนพระคณความดของทาน ดวยการเล� ยงดทานท�งกายและใจ อยาปลอยให
![Page 74: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/74.jpg)
๗๔
ทานอดอยากลาบากกายใจยามแกชรา พงแบงเบาภาระดวยการชวยเหลอกจการงานของทาน รกษา
วงศดารงตระกลไว ประพฤตปฏบตตนอยในศลธรรมใหทานวางใจ เพ�อท�ทานจะไดมอบมรดกให
ครอบครองภายในภาคหนา ยามทานเจบไขไมน�งดดายตองเยยวยารกษา หากทานส�นชวตไปตอง
จดการงานศพใหสมเกยรตหรอสมฐานะท�ทานเคยไดสรางไวเม�อยงมชวตอย
การใชหน� เกาหรอหน� ชวตน�นบวาสาคญตอลกมาก เพราะต�งแตลกเร� มถอกาเนดเปนจด
เลกๆ ในทองของแมตองอาศยเลอดเน�อของแมเปนอาหาร ตองอาศยทองของแมเปนท�อยอาศยให
เกดมาลมตาดโลก มชวตอยในโลกมาจนทกวนน� ไดเพราะพอแมเปนผใหชวต ใหอาหาร ใหท�อย
อาศย ใหทกอยางแกลกแตบางคร� งลกๆ กไมเคยมความรสกวาทานท�งสองไดใหชวตตนมา และไม
เคยคดวาวนเกดของตนน�นเปนวนท�แมมความเจบปวดท�สด แตแมกมปตยนดท�จะไดเหนหนาลก
และพรอมท�จะทาทกส�งทกอยางเพ�อลกนบต �งแตวนท�ลกเกด แตแมกมปตยนดท�จะไดเหนหนาลก
และพรอมท�จะทาทกส�งทกอยางเพ�อลกนบต �งแตวนท�ลกเกด เม�อเปนเชนน� พอแมจงไดช�อวาเปน
หน�รายใหญและสาคญท�สดของลกๆ เพราะทานไดสรางคณอนย�งใหญท�ไมมใครในโลกจะสราง
ไดเสมอเหมอนกบทานเลย
ประเทศจนไดรบยกยองวาผคนหนกไปในเร�องกตญ� อนสาวรยตวอยางของคนกตญ�ม
อยท�วไป หนงสอตาราตางๆ กลาวถงเ ร� องกตญ�มอยมากมาย อยางเชนเร� องท�จะเลาตอไปน� ก
เก�ยวกบลกยอดกตญ� ช�อวา “เมงจง”
เมงจงเปนลกชายคนเดยวของครอบครว พอเขาตายไปต�งแตเขายงเลกๆ ตอนน� เขามอายได
๑๕ ป แมเขาชรามากแลว แลวกข�โรค เจบออดๆ แอดๆ เมงจงเปนลกกตญ� เขาเฝาปฏบตแมอยาง
ใกลชด หงหาอาหารใหแมกน นวดใหแมยามปวดเม�อย พดใหแมยามท�รอน เวลาโรงเรยนหยดพกก
รบมาดแม วนหน�งเขาไดยนแมละเมอวาอยากจะกนแกงหนอไม เมงจงจงรบฉวยเสยมเขาปา เพ�อ
หาหนอไม แตหาหนอไมเทาไรๆ กไมพบ เพราะเปนชวงหนาแลง ถงกบออนอกออนใจ ผลสดทาย
กเขาไปกราบไหวท�กอไผพรอมกบออนวอนขอรองตอเทพารกษ ดวยอานภาพแหงความกตญ� จง
ทาใหรกขเทวดาสงสาร ไดเนรมตหนอไมใหโผลข�นมา ๑ หนอ เมงจงดใจรบขดเอามาตมแกงใหแม
กน ดวยแกงหนอไมม�อน�น ทาใหแมของเขาหายวนหายคนรางกายเปลงปล�งแขงแรง คนท�ดใจท�สด
กคอเมงจง และเขาไดกลายเปนตนแบบของความกตญ�กตเวท ๖๗ ตอพอแมหรอผท�มอปการคณ ท�
อนชนรนหลงควรจะศกษาเพ�อเปนแบบอยางหรอคตสอนใจในเร�องความกตญ�
ในทางพระพทธศาสนาถอวา การใชหน� เกาเปนหนาท�ทางศลธรรม และเปนหนาท�ท�มความ
ผกพนกนทางดานจตใจ ความรสกท�ดงามตอกน แตขณะเดยวกนกไมมความผกพนใดๆ ตอกนดาน
กฎหมาย กลาวคอ ถงจะไมชาระหน�น�น กฎหมายกทาอะไรไมได คออกฝายหน�งไมอาจใชอานาจ
ทางกฎหมายมาชาระหน�น�นได แตความรสกผดชอบ ความรสกละอายตอบาป การรถงหนาท�ทางใจ
๖๗ พระพทธวรญาณ (มงคล วโรจโน), อางแลว, หนา ๑๑๕.
![Page 75: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/75.jpg)
๗๕
ของฝายท�ถกผกพนยงเรยกรองอยในใจ เพ�อใหการสงใชทรพยสนตามหนาท�บางอยางน�น เม�อม
หนาท�เรยกรองอยดงน� ความในใจของผใชหน� มใชวาจะใชกได ไมใชกได แตตามหนาท�ท�รสกอย
ในใจ ยอมจะตองเรยกรองใหใชหน�คน เพราะหน�ดงกลาวเกดจากความรสกท�ผกพนกนระหวาง
เจาหน� (พอแม) กบลกหน� (ลก) ซ� งเปนหนาท�ท�ลกทกคนจะตองชดใชโดยการแบงทรพยสนเงนทอง
ท�หามาไดสวนหน�งเล�ยงดพอแม
♣ ใหเขาก
คาวา “ใหเขาก” หมายถง การใชจายทรพยเพ�อสรางลกหน�รายใหม เปนการสรางความสม
ดลยภาพในครอบครว กลาวคอพอแมมหนาท�จะตองใชจายทรพยสวนหน�งท�หามาไดเพ�อเล� ยงดลก
ของตนใหมอาหารการกน ใหมเคร�องนงหม ท�อยอาศย ใชเพ�อบาบดโรคภย สงเสยใหมการศกษา
และมอบทรพยใหในบางโอกาสในชวงท�เขาไมสามารถจะชวยเหลอตนเองได ใหลกไดรบความสข
สบายตามสมควรแกฐานะ และเม�อลกโตข�นมหนาท�การงานทาพอท�จะชวยเหลอตนเองไดแลว กให
เปนหนาท�ของลกท�จะตอบแทนโดยการเล�ยงดตนใหไดรบความสขสบายเชนเดยวกน การเจยดเงน
สวนหน�งไวเล� ยงทายาทท�เปนบตรหลานของตนน�น ถอวาเปนการลงทนสรางฐานสรางทายาท
เพ�อใหเขาพฒนาเตบใหญ รท�งทางโลกและทางธรรม แลวเขากจะมาตอบแทนเล� ยงตนยามแกเฒา
ชรา น�นคอการเอาเงนไปใหเขากอน แลวเขาจะใชคนในภายหลงน�นเอง
อนท�จรง การเล� ยงดลกน�น เปนหนาท�ทางธรรมชาตของพอแม กลาวคอธรรมชาตของผเปน
พอแมน�นจะรก หวง และหวงลกโดยสภาวะของจต ไมวาคนหรอสตวกจะมธรรมชาตคลายๆ กน
คอปรารถนาใหลกมความสขท�งทางจตภาพและกายภาพ ปกปองรกษาคมครองทกวถทางท�จะใหลก
ปลอดภยจากส�งรายท�งปวง ดวยเหตน� ในทางพระพทธศาสนาจงยกใหพอแมเปนอาหเนยยะ คอเปน
พระอรหนต๖๘ของลก เปนบอบญของลกท�ลกจะไดเทดทนบชาสกการะ เพ�อเปนสรมงคล เรยกกน
งายๆ วา เปนปชนยบคคล
ดวยธรรมชาตท�เกดจากความรก ความหวง และความหวงอยางแทจรงของพอแมน� ทาให
ทานท�งสองไดช�อวาเปนยอดนกเสยสละเพ�อลกอยางแทจรง แมแตชวตของตนกยอมสละได ดงเร�อง
ความรกของแมคนหน�งท�มตอลกของเธอ เร� องน� เกดข�นในขณะท�เธอไปจายตลาด สามออกไป
ทางาน ใหลกเลกๆ สองคนอยบาน ใสกญแจบานไว เพราะกลวลกจะออกมาว�งเลนนอกบานอนจะ
กอใหเกดอนตราย ขณะท�เธอสาละวนอยกบการจายตลาดน�นเอง กไดยนเสยงคนตะโกนอยาง
โกลาหลอ�อองวา ไฟไหมๆ เธอตกใจเหลยวไปดทางบาน ปรากฏวาไฟไหมในหมบานของเธอ พอ
นกถงลกเทาน�นเอง มอเทาออนรบว�งกลบบานทนท เหนไฟกาลงโหมไหมบานของเธออย จงรบเขา
๖๘ พระอรหนตม ๒ ประเภท คอพระอรหนตของลก คอพอแม ยงมกเลสอย กบพระอหรนตของโลก คอ
พระอรยะท�กาจดกเลสไดส�นเชง
![Page 76: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/76.jpg)
๗๖
ไปในบานเพ�อจะชวยลก พรอมกบเรยกลกแม ลกแม ไมขาดปาก ชายหนมสองคนเขาไปยดแขนไว
แตเธอสลดหลดโผเขาไปในกองไฟทนใดน�นเอง สายตาทกคท�มาดไฟไหม บางคนถงกบเปนลม
บางคนกหล �งน�าตา เพราะภาพท�ปรากฏอยในกองเพลงน�นมนเปนภาพท�แสนจะสะเทอนใจ น�นคอ
แมกบลกกอดกนตาย ตวดาเปนตะโกอยในกองเพลงน�นเอง น�เปนตวอยางหน�งท�แสดงใหเหนวา
ความรกของพอแม (โดยเฉพาะผเปนแม) ท�มตอลกน�นมากมายเหลอคณานบ ใหไดแมแตชวตของ
ตน จะปวยกลาวไปใยถงทรพยสนเงนทองของนอกกายเลา ฉะน�นทนท�พอแมใหลกกยมไปกอน
โดยการเล�ยงดสงเสรมทกอยาง จนลกเตบใหญไดด จงเปนหน�ทนท�ย�งใหญท�ลกๆ จะตองตอบแทน
ทาน ♣ ท�งลงเหว
คาวา “ท�งลงเหว” หมายถง การเกบเงนท�หามาไดสวนหน�งเพ�อเปนการใชจายในลกษณะท�
มองเหนประโยชนปจจบน เพ�อเอาไวใชไวกนในชวตประจาวน ใหกบตวเองและครอบครว การ
ตอนรบขบสแขกผมาเยอน โดยเนนคณคาแทไมหลงตอคณคาเทยม เนนประโยชนสง ประหยดสด
ตามหลกความพอเพยง ความพอด ไมสรยสรายและไมตระหน�ถ�เหนยว ซ�งตองจายไปเร�อยๆ ต�งแต
เลกจนโตจะตองมการจายไปทกๆ วน เสมอนดงท�งลงเหวไปไมมวนท�จะเตมและไมมวนจะได
กลบคนมา
ตามหลกปรศนาธรรมขอน� ตรงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาขอวา “สมชวตา” คอ
การเล� ยงชวตตามสมควรแกกาลงทรพยท�หามาได เม�อหาทรพยไดแลว ตองกนตองใช แตตองกน
ตองใชอยางประหยด ไมใหฝดเคองจนเกนไป ไมใหฟ มเฟอยจนเกนเหต เรยกวา เดนสายกลางตาม
หลกมชฌมาปฏปทา โดยใหพจารณาวาส�งไหนควรจายส�งไหนไมควรจาย จายในส� งท�จาเปน ทาง
พระเรยกวาปจจยส� คอท�อยอาศย ขาวปลาอาหาร เคร� องนงหม ยารกษาโรค ปจจยท�งส� น� เปนส�งท�
จาเปนขาดเสยไมได
ปจจบนเกดมะเรงรายในสงคมไทย คอการใชของเงนผอน หรอใชส� งท�ไมควรจะใช
หรอไมมความจาเปนตองใช แตเพราะเหนวา เพ�อนบานเขามหรอเขาใช กอยากจะไดหรออยากจะม
กบเขาบาง เพราะเกรงวาจะนอยหนาคนอ�นเขา กจาตองมตองใชตามเขาไป ทาใหเกดหน� สนจนบาง
รายตองทาลายชวตเพ�อหนหน� สน หรอบางรายตองกลายเปนโจรเพ�อหาเงนมาใชหน� สนจนตองถก
จบเขาคกเขาตะรางชดใชความอยากไดอยากมของตนกมมากในสงคม ฉะน�น การนาหลกปรศนา
ธรรมขอน�มาเปนหลกในการดาเนนชวต จะทาใหชวตเกดความสมดลในการครองชพ ซ� งกตรงกบ
หลกเศรฐกจพอเพยงของในหลวงน�นเอง
![Page 77: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/77.jpg)
๗๗
ปรศนาธรรมหมวดท�สบเจด
♣ ส�คนหาม
♣ สามคนหาย
♣ สองคนตาย
♣ หน�งคนกระโดดข�โรง
♣ สองคนถอธงออกหนา
♣ ส�คนหาม
คาวา “ส�คนหาม” หมายถง ธาต◌ ๔ คอ ดน น� า ลม และไฟ ซ�งเปนส� งท�ทรงรางกายของ
คนเราใหต�งอยไดตามปกตโดยท�วไป ถาขาดธาตใดธาตหน�งไปรางกายกจะดารงอยอยางปกตไมได
กลาวคอ ชวตและไออนกจะสลายไปพรอมกบการแยกออกจากกนของธาตท�ง ๔ ซ� งลกษณะน� เอง
เราเรยกกนวา “ตาย” คอธาตท�ง ๔ ขาดความสามคคแยกทางกนไป เสมอนดงคนท�ง ๔ หามรปธรรม
แหงรางกายเอาไวใหดาเนนไปอยางปกต จะขาดคนใดคนหน�งไมได
ปกตในรางกายของคนเราจะประกอบไปดวยธาตท�ง ๔ ซ�งเปนวตถอนเปนท�ต�งมลฐานของ
ส�งท�งปวง โดยท�ธาตเหลาน�จะตองอยในสภาวะท�สมดลกน ทางานประสานกนดวยด ถาฝายหน�ง
ฝายใดผดปกต หรอเกเรไมใหความรวมมอ หรอหนหายไปจากรางกายแลว รางกายกดารงอยไมได
ซ� งภาษาชาวบานเรยกวา “ตาย” ธาตท�ง ๔ ประกอบดวย
๑. ธาตดน หมายถง ส�งท�มลกษณะขนแขงในรางกาย ประกอบไปดวย เอน กระดก เย�อใน
กระดก มาม หวใจ ตบ พงผด ไต ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม และอาหารเกา เปนตน
๒. ธาตน�า หมายถง ส�งท�มลกษณะเหลวๆ เอบอาบ ไหลไปมาในรางกาย ประกอบไปดวย
น�าด น�าเสลด น�าเหลอง น�าเลอด น�าเหง�อ น�ามนขน น�าตา น�ามนเหลว น�าลาย น�ามก น�ามนไข
ขอ และน�ามตร เปนตน
๓. ธาตไฟ หมายถง ส� งท�มลกษณะใหความอบอนในรางกาย ประกอบไปดวย ไฟทาให
รางกายอน ไฟทาใหรางกายทรดโทรม ไฟชวยเผาอาหารใหยอย ไฟทาความกระวนกระวาย เปนตน
๔. ธาตลม หมายถง ส� งท�มลกษณะพดไปมาอยในรางกาย ประกอบไปดวย ลมพดข� น
ขางบน (ทาใหมนงง) ลมพดลงขางลาง (ทาใหระบายผายลม) ลมในทอง (ทาใหปวดเจบทองข�น
ทองเฟอ) ลมในลาไส (ทาใหคล�นเหยนอาเจยน) ลมพดไปตามตว (ทาใหกายเบาออนละมนละไม
ขบไลเลอดและโอชาของอาหารท�บรโภคเขาไปใหกระจายซมซาบไปท�วสรรพรางกาย) ลมระบาย
หายใจเขาออก (ทาใหชวตของสตวดารงอยได)
![Page 78: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/78.jpg)
๗๘
ธาตท�ง ๔ น� เปนโครงรางหรอเรอนรางท�อาศยของเวทนา สญญา สงขาร และจตท�มอานาจ
บญชาการในความคดตางๆ ธรรมชาตของธาต ๔ น�จะไมมความรบรอะไรเลย มสภาพเหมอนเรอน
ท�มคนอาศย ถงเรอนจะผพงอยางไร ตวเรอนกไมมความทกขแตประการใด แตเจาของเรอนคอคนท�
อาศยอยในเรอนน�นเองเปนผรบรทกข ธาต ๔ ท�เปรยบเสมอนเปนเรอนรางของจตและอปกรณ
ตางๆ ท�กลาวมาแลวน�กเชนเดยวกน ความรสกสขทกขของรางกายท�ถกสรางข�นดวยธาต ๔ จะไมร
เร�องเลย เชนในกรณท�จตไมรบรอาการของรางกายบางขณะ เชน เวลานอนหลบ จตจะสงบจาก
อารมณภายนอก ตอนน�นจตจะไมรบรเร�องใดๆ ใครจะมาดา นนทาใหไดยน แมจะพดจนใกล
รางกายกเฉยไมรบร หรอเม�อจตออกจากรางกาย (ตาย) ใครจะมาทาอะไร จะดา จะเอามดมาฟน
หรอจะเอารางกายไปเผาไฟ กายกไมรบรเร� องใดๆ ท�งส�น ความสขความทกขท�ปรากฏออกมา จง
เปนอาการของจตเทาน�น ดวยเหตน� พระพทธองคจงทรงตรสสอนใหรความเปนจรงเก�ยวกบเร� อง
ของรางกาย เม�อรความเปนจรงดงกลาวแลว จะไดไมหลงผดยดม�นถอม�นมวเมาในรางกายจนเกน
ควร และเปนเหตใหถอนความรสกวาเปนเราเปนของเราไดงายข�น
♣ สามคนหาย
คาวา “สามคนหาย” หมายถง วยท�ง ๓ คอ ปฐมวย (วยเดก) มชฌมวย (วยกลางคนหรอวย
ผใหญ) และปจฉมวย (วยชรา) ในขณะท�ชวตดาเนนไปตามวยตางๆ กจะหายไปเร�อยๆ กลาวคอจาก
ปฐมวยคอวยเดกกหายไปเปนมชฌมวยคอวยผใหญ เม�อวยผใหญหมดไปปจฉมวยกเขามาแทนท�
และลาดบสดทายวยท�ง ๓ กหายไปจากโลกน�
คาวา “วย” เปนคาภาษาบาล แปลวา “ความเส�อมโทรมของรางกายตลอดท�งสงขารท�งปวง”
หรออกนยหน�ง ทานเปรยบวยของคนเราเหมอนกบกาลเวลาท�คอนขางจะไวมากจนเราเองแทบจะ
ตามไมทน อยางเชนวยของเดกและหนมสาวซ�งอยในชวงปฐมวย สวนมากคนท�อยในวยน� จะรสก
เพลดเพลนกบวยของตน แลวทาใหเกดความประมาทมวเมาในการดาเนนชวต หลายคนดาเนนชวต
ผดพลาดเพราะความประมาทในวยน� มารสกตวอกทกเขาสมชฌมวยแลว และพอจะรตววาเขาส
ปจฉมวยกแทบจะสายเกนไป เพราะรางกายแปรสภาพเปนส�งผพงใชการอะไรกไมคอยได จะทา
อะไรกลาบากงกๆ งนๆ ไมเหมอนกบตอนท�อยในชวงปฐมวยและมชฌมวย
เม�อเปนเชนน�ปราชญผสอนธรรม จงพยายามสอนใหคนเราสรางคณประโยชนใหกบตวเอง
และสงคมใหไดมากท�สดเทาท�จะมากไดตามวยท�ง ๓ ดงน�
๑. ปฐมวย คอวยท�นบต�งแตแรกเกดจนถงอาย ๒๕ ป ใหรบเรงศกษาหาความรใสตว
๒. มชฌมวย คอวยท�นบต�งแตอาย ๒๖ – ๕๐ ป ใหรบเรงการกอสรางตวและสรางฐานะให
เปนปรกแผนเปนหลกฐาน
๓. ปจฉมวย คอวยท�นบต�งแตอาย ๕๑ ข�นไปจนถงแกเฒาชรา ใหรบเรงสรางคณงามความด
คอทาบญไว เพ�อเปนเสบยงเคร�องเดนทางตอไปในปรโลก (โลกใหม) ของตน
![Page 79: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/79.jpg)
๗๙
ผท�ไมสรางประโยชนตามวยของตน ยอมเสยใจและเสยดายเม�อผานพนจากวยน�นๆ ไปแลว
เชน เปนเดกไมสนใจในการศกษา เม�อเตบโตข�นไมมวชาความรเปนเคร�องเล� ยงชวต ยามท�มกาลง
ไมรบเรงสรางฐานะ เม�อหมดกาลงแลวยอมกลายเปนคนอนาถา คอไมมท�พ�ง ถงวยใกลตายควร
รบเรงทาบญ แตกลบประมาทมวเมาในเร� องอ�นๆ เสย จะตองโศกเศราสงสารตวเองเม�อจวนจะ
ส�นใจ จะหวนระลกถงกาลเวลาท�ผานมายอมไรประโยชน
ฉะน�น เม�อรตววา วยท�ง ๓ ตกอยในสภาพ เกดข�น ต�งอย ดบไป เราควรต�งจตสานกวา “เกด
ท�งทตองทาดใหได ตายท�งทตองเอาดฝากไว” น�นเปนกาไรชวต ดงทานผรลขตเปนคากลอนสอนใจ
ไววา “มาใหดมธรรมประจาจต ดจะตดตอต�งเม�อยงอย ไปใหดมธรรมชวยค�าช ดจะอยแบงภาคเม�อ
จากเอย” เกดมาแลวตายคร� งเดยว เกดเปนเหต ตายเปนผล ถาตายไมดจะขอแกตวอกไมได ฉะน�น
ถาจะตายกควรตายด คอรบเรงทาความดไวแตเม�อยงไมตาย เม◌◌อมคณความดในตวแลว ตายก
เหมอนเปน เหมนกเหมอนหอม เรยกวา ถงจะตายกช�อวา ตายด สรปอกทวา “เกดมาดเพราะมบญ
อยดอยางมคณ ไปดเพราะมทน” จงจะไดช�อวาเปนอยแบบไมขาดทนชวต
♣ สองคนตาย
คาวา “สองคนตาย” หมายถง การดบสลายหรอตายไปจากโลกน�ม ๒ ลกษณะ คอ
๑. การตายในสมมต หมายถง การตายของปถชนคนธรรมดาโดยท�วไป เม�อกเลสยงไมหมด
กเวยนเกดเวยนตายในวฏสงสารน� ตอไปเร�อยๆ
หลกคาสอนทางพระพทธศาสนาเช�อวา คนเราทกคนเกดตายมาแลวนบชาตไมถวน และ
ตราบใดท�ยงไมหมดอาสวะกเลสประกอบไปดวยอวชชาและตณหา กตองอยในกระแสของการ
เวยนวายตายเกดในสงสารวฏอยางไมมท�ส�นสด ดงท�พระพทธองคทรงตรสไวในตณกฏฐสตรวา
“ดกรภกษท�งหลาย สงสาร (การเวยนวายตายเกด) น�กาหนดท�สดเบ�องตนเบ�องปลายไมได เม�อเหลา
สตวผมอวชชาเปนท�กางก�น มตณหาเปนเคร�องประกอบไว ทองเท�ยวไปมาอยท�สดเบ�องตนยอมไม
ปรากฏ ”๖๙
คาสอนตอนหน�งปรากฏในพระไตรปฎกวา บคคลทกคนไดเคยเกดตายมาแลวท� งน�นไม
อาจจะกาหนดระยะเวลาได พระพทธองคทรงเปรยบเทยบวา ถาจะเอากระดกของคนเพยงคนเดยว
ท�เคยตายมาแลวในชาตกอนๆ มากองรวมไว กระดกของคนน�นจะกองโตกวาภเขามากมายนก ดง
พทธดารสวา “เม�อบคคลหน�งแลนไป ทองเท�ยวไปตลอดกป รางกระดก หมกระดก กองกระดก พง
เปนกองใหญเหมอนภเขาเวปลลบรรพตน�”๗๐
๖๙ สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ� , หลกพระพทธศาสนา (กรงเทพ ฯ : ธรรมสภา, มปป.), หนา ๗๖. ๗๐ เร�องเดยวกน, หนา ๗๗.
![Page 80: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/80.jpg)
๘๐
พระพทธศาสนาไดสอนเร�องการกาเนดหรอการเวยนวายตายเกดของสตวท �งหลายวาม ๔
ชนด คอ ๗๑
๑.๑ ชลาพชะ พวกท�เกดออกมาเปนตว เชน คน วว ควาย หม สนข เปนตน
๑.๒ อณฑละ พวกท�เกดออกมาเปนไข แลวมาฟกขางนอก ออกเปนตว เชน กา ไก นก หาน
เปด เปนตน
๑.๓ สงเสทชะ พวกท�เกดข�นในท�ช�นแฉะ เชน เช�อรา และเช�อโรคตางๆ
๑.๔ โอปปาตกะ พวกท�เกดข�นเปนตวโดยสมบรณทนททนใด ไมไดออกจากไข หรอออก
จากครรภมารดา ไมตองอาศยพอแมเปนผใหกาเนด เวลาตายกตายสญไป ไดแกพวกมกายทพย เชน
สตวนรก เปรตบางจาพวก และเทวดา เปนตน
การเวยนวายตายเกดของสตวทกชนด เกดจากแรงกรรม พระพทธศาสนารบรองอานาจของ
กรรม และเพราะรบรองอยางน�น จงรบรองความเปนวงเวยนของชวตวา มการเกดใหม เวยนวายตาย
เกด เปนวงเวยนกนไปโดยอาศยปจจยเปนเหตผลตดตอกนเปนสายเร�อยไป ไมมส�นสด แตละชวต
เปนผลของกายกรรม วจกรรม มโนกรรม และทกๆ คนจกตองรบภาระของกรรมท�ทาไวในอดต
และในปจจบนตอๆ ไป จนกวาจะสามารถทาลายราคะ โทสะ โมหะ อนเปนผลของอาสวะความ
เศราหมองแหงจตใหหมดส�นไป และตวการท�เปนสาเหตสาคญของการเวยนวายตายเกดน�น ไดแก
ความอยาก ซ� งในทางพระพทธศาสนาเรยกวา “ตณหา” ตราบใดท�ความอยากยงเปนตวบงการ
กระทา ตราบน�นบคคลกยงสรางสรรคกรรมและรบผลของกรรมอยตลอดไป ชวตจะเวยนวายตาย
เกดตอไปอกอยางไมมท�ส�นสด
จะเหนไดวา การตายของปถชนผมกเลสน�น มใชความส�นสดแหงชวต แตเปนเพยงการ
สลายแหงนามรปอยางหน�งท�ปรากฏชดแกสายตาของมนษยท �วไป และกาลงของกรรมท�เหลออยก
จะกอใหเกดนามรป (การเกด) ข�นใหมอก นามรปท�เกดใหมน�นยอมนกคด พดจาและแสดงกรยา
อนโลมตามธรรมท�สะสมตอๆ กนมา และคนเรายงไดสรางกรรมใหมข�นอกเร�อยๆ ไป ซ�งจกไดรบ
ผลกรรมในชวตน�นและชวตตอๆ ไป เกดปรากฏเปนนามรปไมขาดสายจนกวาจะตดอวชชา ตณหา
อปาทาน ไดขาด บรรลถงนพพานอนเปนท�สดแหงทกขแลว การเวยนวายตายเกดกเปนอนส�นสดไป
๒. การตายนอกสมมต หมายถง การนพพาน (ตาย) ของพระอรยบคคลผปราศจากอาสวะ
กเลสท�งปวง มจตบรสทธ� บรบรณส�นเชง ถอนส�นซ�งรากเหงาแหงอกศลมลมโลภ โกรธ หลง เปน
ตน เม�อทานนพพานแลว ท�งสรระรางกายและจตกพลอยสญส�น (ดบ) ไปพรอมๆ กน ไมกลบมาเกด
ในภพตอไปอก
๗๑ เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ (กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
,๒๕๓๔), หนา ๑๕๔.
![Page 81: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/81.jpg)
๘๑
นพพานเปนจดมงหมายสดทายและถอเปนส�งสงสดแหงหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา
เปนภาวะท�ส�นกเลสและทกขท�งปวง ดบภพ ดบชาต ตดขาดจากสงสารวฏ คอไมมการเวยนวายตาย
เกดอก และยงดบกรรมท�งกรรมดกรรมช�ว ไมวากรรมน�นจะใหผลหมดแลวหรอยงไมหมดกตาม
นพพานในทางพระพทธศาสนา ม ๒ อยาง คอ
๒.๑ สอปาทเสสนพพาน คอภาวะของนพพานท�เปนไปโดยมอปาทคอเบญจขนธ เหลออย
(ดารงชวตอย) กลาวคอนพพานทามกลางกระบวนการรบรทางประสาทสมผสท�ง ๕ แตปลอดโปรง
เปนอสระ ไมถกปรงแตงบงคบหรอชกจงดวยกเลสมราคะ โทสะ และโมหะ จงไมทาใหเกดตณหา
ท�งในทางบวกและทางลบ (ยนด ยนราย,ชอบ ชง,ตดใจ ขดใจ) หรออกนยหน�ง คอไมมตณหาท�จะ
ปรงแตงใหเกดหรอชกนาไปสการเกดในภพใหม
๒.๒ อนปาทเสสนพพาน คอภาวะของนพพานท�เปนไปโดยไมมอปาทคอเบญจขนธ
เหลออย (ส�นชวต) กลาวคอดบกเลสโดยไมมเบญจขนธเหลออย เปนการส�นท�งกเลสและชวตไปใน
ขณะเดยวกน และหยดการเวยนวายตายเกด
ขอแตกตางระหวางสอปาทเสสนพพานกบอนปาทเสสนพพาน คอ สอปาทเสสนพพานน�น
ดบไดเฉพาะทกขใจ สวนทกขกายยงดบไมได การท�ดบทกขกายไมได เพราะตราบใดท�ยงมเบญจ
ขนธอย กยงตองประสบกบโรคภยไขเจบเปนธรรมดา แมพระพทธองคกทรงประชวรหลายคร� ง แต
ทกขกายของพระอรหนตกบของปถชนกแตกตางกนในแงท�วา พระอรหนตน�นแมทานจะทกขกาย
แตทกขทางกายกไมมอานาจไปทาใหเกดทกขใจได กลาวคอ จตของทานยงผองใสแมกายจะไดรบ
ความทกขทรมาน สวนปถชนน�น ทกขกายยงมอานาจครอบงาจตใจ กลาวคอ เม�อมความทกขทาง
กาย ใจกพลอยเศราหมองไปดวย สวนอนปาทเสสนพพานน�นเปนภาวะท�ดบทกขไดอยางส�นเชง ท�ง
ทกขกายทกขใจ เพราะเม�อไมมเบญจขนธเหลออย ทกขท�เกดจากขนธกพลอยไมมไปดวย พระ
อรหนตทกองคตองผานนพพานท�งสองอยางน� กลาวคอ เม�อทานบรรลอรหตตผลเปนพระอรหนต
ทานกบรรลสอปาทเสสนพพาน เม�อทานส�นชวตลงทานกบรรลอนปาทเสสนพพาน
อกนยหน�ง การตายม ๒ อยางคอ
๑. กาลมรณะ หมายถง การตายตามสมยท�ชาวโลกนยมเรยกวา ถงท�ตาย คอส�นชวตอยาง
ชนดท�ไมมการแกไขใดๆ ไดท�งส�น ม ๓ ลกษณะ คอ อายกขยมรณะ ตายเพราะส�นอาย ๑ กมมก
ขยมรณะ ตายเพราะส�นกรรม ๑ อภยกขยมรณะ ตายเพราะส�นท�งอายและส�นกรรม ๑ ท�ง ๓ ประการ
น� เรยกวา กาลมรณะ คอ ถงกาลเวลาท�ควรตาย
๑.๑ อายกขยมรณะ คอตายเพราะส�นอาย ซ� งเปนไปตามกฎธรรมชาตของสรรพส�งท�เกดมา
กลาวคอ ทกส�งตกอยในกฎแหงการเกดข�น ดารงอย และดบไป ชวตของมนษยท�เกดมาน�น แมจะไม
มโรคภยหรอเหตอ�นใหเสยชวตไปกอนวยอนควร กดารงชวตอยไดช�วระยะเวลาหน�งเทาน�น ถาจะ
เปรยบกคงจะเหมอนช�นสวนอเลคโทรนคช�นหน�ง ซ� งมอายการใชงานจากดอยระยะหน�ง เม�อพน
จากน�นไป ช�นสวนน�นกหมดสภาพ คอไมสามารถทาหนาท�ของมนไดตอไป ชวตของคนเราก
![Page 82: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/82.jpg)
๘๒
คลายกน น�นคอมอายขยท�จากด นอกจากน� อายขยของคนเรายงไมเทากน และเปล�ยนแปลงไปตาม
ยคสมย ข�นอยกบเหตปจจยท�สนบสนนและเอ�ออานวยหลายดาน เชน ความกาวหนาทางเทคโนโลย
ดานการแพทย สภาพแวดลอมในการทางาน และรปแบบตลอดจนพฤตกรรมการดารงชวต เปนตน
เปรยบไดกบตะเกยงท�ไสหมดแลว แมน�ามนจะยงเหลออย แตกไมสามารถจะใหเปลวไฟท�มแสง
สวางตอไปได
๑.๒ กมมกขยมรณะ คอตายเพราะส�นกรรม กรรมน�นคอการกระทาซ�งมผลสบเน�องตามมา
อาจเปนกรรมท�ทาในอดต ซ�งอาจไกลออกไปจนถงในอดตชาต หรออาจเปนกรรมท�ทาในปจจบน
เชน การดแลอนามย เปนตน และอาจเปนกศลกรรมหรออกศลกรรม กได ข�นอยกบวาการกระทาท�
ไดทาลงไปน�นเปนฝายดหรอไมด กรรมท�ทาไวน�นมหนาท�ชวยสนบสนนรปและนาม (ชวต) ในภพ
ท�เราเกดมา เม�อผลกรรมส�นไป ชวตกส�นไป เปรยบเหมอนตะเกยงท�น�ามนหมด แมไสตะเกยงจะยง
เหลออยเปลวไฟและแสงสวางกหมดไป
๑.๓ อภยกขยมรณะ คอท�งอายขยและกรรมส�นไปในเวลาเดยวกน การตายในกรณเชนน�
จะเหนได เชน การตายของผสงอายท�แกหงอม รปและนาม (รางกายและจตใจ) หมดสภาพ อกท�ง
กรรม คอการกระทาท�จะเปนแรงสนบสนนใหรปและนามทาหนาท�ของมนกหมดไป เปรยบเหมอน
ตะเกยงท�ท�งน�ามนและไสหมดไปดวยกน
๒. อกาลมรณะ หมายถง การตายในโอกาสท�ยงไมถงกาลตาย แตตองตายเพราะกรรม
บางอยางท�เปนอกศลเขามาบบค �นใหตายกอนวยชรา ในขณะท�อายการทางานของรางกายยงไมถง
เวลาท�จะตายกตองมาดวนตายเสยกอน หรอเปนเหตทาใหชวตส�นไปอยางกะทนหน ท�งท�นาจะอย
ตอไปได ในกรณน�ท �งอายและกรรมยงไมหมด แตเกดเหตทาใหเสยชวตกะทนหน เชน การตายดวย
อบตเหต หรอโรคระบาดเฉยบพลนรายแรง ทานเปรยบการตายในกรณเชนน�เหมอนกบตะเกยงท�ท�ง
น�ามนและไสยงคงมอย แตไฟดบไปเพราะเหตอ�น เชน มลมพดมาแรง (เหตภายนอก) จนทาใหเปลว
ไฟดบไปเปนตน
ในทางพระพทธศาสนาเรยก อกาลมรณะ วา “อปฆาตกรรม” หรอ “อปจเฉทกมรณะ” คอ
การตายเพราะมกรรมมาตดรอนเสยกอน เปนกรรมท�เขาไปทาลายคนท�เคยทาอกศลกรรมไวในอดต
ใหยอยยบไปในเวลาอนไมสมควร ทานจงเปรยบอปฆาตกรรมหรอกรรมตดรอนวา เหมอนกบ
ผลไมชนดใดชนดหน�งสมมตวาเปนผลมะมวง ตามธรรมดาของผลมะมวงเม�อตนมะมวงออกชอ
ออกดอกเสรจแลวกจะตดผล เม�อวนเวลาผานไปผลมะมวงกจะเจรญเตบโตตามลาดบ พอระยะใกล
จะแกกมคนๆ หน�งเอาไมมาสอยไปกนเสยกอนแทนท�จะแกและสกลวงลงมาตามธรรมชาตของมน
ถาจะเปรยบเทยบกบคนเราในเร�องของอกาลมรณะ หรอกรรมตดรอน กอยางเชน พระภกษ
สข กนตสโล บวชมาได ๑๓ พรรษา ตลอดระยะเวลา ๑๓ ป ท�ผานมาน�น ทานไดประพฤตปฏบตตน
อยในกรอบของพระธรรมวนยเปนอยางด จนเปนท�เคารพนบถอของชาวบานเปนอยางมาก พอบวช
![Page 83: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/83.jpg)
๘๓
ครบ ๕ พรรษา ชาวบานกพากนไปนมนตใหทานเปนเจาอาวาสท�วดประจาหมบาน ทางคณะสงฆก
แตงต�งใหทานเปนเจาอาวาสต�งแตบดน�นเปนตนมา ในชวงเวลา ๘ ป ท�เปนเจาอาวาส พระภกษสข
ไดนาพาชาวบานพฒนาวดแหงน�นใหเจรญกาวหนาไปมาก อยตอมาวนหน�งทานไดรบนมนตใหไป
เทศนท�หมบานอ�น ขากลบรถท�มาสงทานไดเกดอบตเหตเสยหลกพลกคว�าลงขางทาง เปนเหตให
ทานเสยชวตทนท ชาวบานตางพากนรองใหเพราะเสยใจและรสกเสยดายวา ทานไมนาอายส�นอยาง
น� เลย อายเพยง ๓๐ เศษๆ กมาดวนมรณะจากไปเสยแลว น�คอตวอยางอปฆาตกรรมท�เปนกรรมมา
ตดรอนทาใหพระภกษสขมอายส�น เน�องจากอกศลกรรมอยางใดอยางหน� งท�เคยทาไวในอดตชาต
สาเหตของความตายทกกรณท�กลาวมาขางตน ไมวาความตายจะเกดข�นในกรณใด แตส� งท�
เหมอนกนกคอ ในทกกรณลวนมเหตปจจยท�สามารถอธบายได และความตายในทกกรณเปนเร� อง
ความเปล�ยนแปลง ตกอยภายใตกฎของไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา ซ�งเปนกฎธรรมชาต
♣ หน�งคนกระโดดข�โลง
คาวา “หน�งคนกระโดดข�โลง” หมายถง จตหรอวญญาณของคนเราท�สงสถตอยในรางกาย
ซ�งถกหามดวยธาตส� และเม�อธาตส�สลายคอแยกออกจากกนไมสามคคกนเหมอนเดม รางกายกหมด
เคร�องสบตอเปนอนแตกสลายตายจากโลกน�ไป วญญาณท�สงสถตอยในรางกายกจะออกจากรางกาย
น�ไปเกดใหมตามทนเสบยง คอแรงแหงกศลกรรมและอกศลกรรมท�ตนไดกระทาเอาไว
พระพทธศาสนาไดใหคาจากดความของคาวา “จต” ไววา “ธาตร” หรอ “ธาตคด” ท�ม
กระบวนการเปล�ยนแปลงไปตามองคประกอบหรอคณภาพตางๆ ท�เรยกวา เจตสก กระบวนการน�
เกดดบไปตามแตท�จตจะเหน�ยวส�งใดข�นมาจบไว จตจงเปนความคดท�เกดๆ ดบๆ สวนใหญใชคกบ
คาวา ใจ แตคาวาใจเม�อประสมกบคาอ�นมกจะบงถงสภาพความรสกอยางใดอยางหน�งมากกวาจะ
เปนกระบวนการทางความคดท�เกดดบ ตวอยางเชน เสยใจ บงสภาพความเศราโศก ดใจบงสภาพ
ความยนด ในท�น�คาวา ใจ จงบอกถงสภาพของส� งหน�ง ท�เปนศนยกลางของความรสกมากกวาจะ
เปนกระบวนการของความคด เหมอนอยางคาวา จต
ตามหลกการทางพระพทธศาสนา จตเปนจดเร�มตน เปนจดรวม และเปนจดสงสด คอจตท�
หลดพนแลวของพระอรยะ ดงปรากฏในพระธรรมบทวา
มโนปพพงคมา ธมมา มโนเสฏฐา มโนมยา
มนสา จ ปทฏเฐน ภาสต วา กโรต วา
ตโต น ทกขมเนวต จกก ว วหโต ปท
มนสา จ ปสนเนน ภาสต วา กโรต วา
ตโต น สขมเนวต ฉายาว อนปายน
แปลไดความวา “ธรรมท�งหลาย มใจเปนหวหนา มใจเปนใหญ สาเรจแลวดวยใจ ถาบคคล
มใจช�วแลว พดอยกตาม ทาอยกตาม (ยอมช�ว) เพราะความช�วน�น ทกขยอมตามบคคลน�นไป ดจลอ
![Page 84: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/84.jpg)
๘๔
หมนตามรอยเทาแหงโคท�นาแอกไปอยฉะน�น ถาบคคลมใจดแลว พดอยกตาม ทาอยกตาม (ยอมด)
เพราะความดน�นสขยอมตามบคคลน�นไปดจเงาตดตามตนฉะน�น”๗๒
ลกษณะสภาวะการเกดของจตม ๔ อยาง คอ
๑. วชชานนลกขณ มการรอารมณเปนลกษณะ
๒. ปพพงคมรส มการเกดกอนและเปนประธานในธรรมท�งปวง หรอทา
ใหดวงหน�งตอดวงหน�งเกดตดตอกนเปนกจ
๓. สนธานปจจปฏฐาน มการเหน การไดยน ฯลฯ สบตอเน�องกนไมขาดสาย
เปนความปรากฏของจต
๔. นามรปทฏฐาน มนามและรป เปนเหตใกลใหเกดข�น
จตเปนปรมตถธรรมประเภทหน�ง มสามญลกษณะของการเกดข�น ต�งอย และดบไป เปน
สภาวะรอารมณอยางเดยว เชน การนกคดถงบานเรอน ตนไม กรเฉพาะบานเรอนอยางเดยวแลวดบ
ไป จงมารตนไมใหม เปนตน จตน�แมจะเปนนามธรรม ไมมรปรางตวตน เพยงแต แสดงความรสก
อยภายในเทาน�นกจรง แตมอานาจพเศษ หรอเรยกวา ความวจตร ซ� งทาใหเกดความเปนไป ๖ อยาง
คอ ๗๓
๑. วจตรดวยการกระทา หมายถง วตถตางๆ ท�เกดข�น ประดษฐกรรมอนวจตรตระการตาม
ภาพลวดลายตางๆ ตลอดจนเคร�องยนตกลไกท�งหลาย ลวนแตเปนศลปวทยาท�เกดข�นดวยจตของ
นายชางท�งส�น
๒. วจตรดวยตนเอง หมายถง จตทาจตเอง ใหเปนกศลบาง เพราะปราศจากโลภ โกรธ
หลง เปนบาปอกศลบาง เพราะประกอบดวย โลภ โกรธ หลง หรอเปนผลของบญผลของบาป ท�
เรยกวา วบากบาง หรอเปนจตของพระอรหนตท�เรยกวากรยาจตบาง ย�งกวาน�นยงแบงบคคลใหตาง
ดวยเพศ ตางดวยสญญา และตางดวยคตอกดวย
๓. ส�งสมกรรมและกเลส หมายถง กรรมหรอการกระทาอนเกดข�นดวยเจตนาและกเลส
เคร�องเศราหมอง เม�อทาแลวส�งสมไวท�จตน� เองหาไดส�งสมไวท�อ�นไมเรยกวา ขนธสนดาน
๔. รกษาไวซ�งวบากท�กรรมและกเลสส�งสมไว หมายถง จตยอมรกษาผลของการกระทา
และผลของกเลส ซ�งไดส�งสมอานาจไวมไดสญหายไปไหน เกดข�นกบจตท�เปนวบาก เพ�อรบผลของ
กรรมน�นๆ เม�อมโอกาส
๕. ส�งสมสนดานของตนเอง หมายถง จตดวงหน�งเกดข�นแลวดบลง เปนปจจยใหจตอก
ดวงหน�งเกดข�นตดตอกนไมขาดสาย เปนสนตตสบเน�องกนไป ลงสภวงคแลวเกดข�นใหมอก
๗๒ ข. ธรรมบท ๒๕/๑๕
๗๓ http://www. Abhidhamonline.org/thesis/thesis2.files/thesis2.htm.
![Page 85: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/85.jpg)
๘๕
๖. มการวจตรดวยอารมณตาง ๆ หมายถง จตน�ยอมรอารมณตางๆ จตขณะท�รอารมณน� จะ
เรยกอกช�อหน�งวา วญญาณ เชน จตทางตารรปารมณ (เหนส) กจะเรยกวา จกขวญญาณ หรอจตทาง
ห รสททารมณ (ไดยนเสยง) จตทางจมก รคนธารมณ ๑๒ (รกล�น) จตทางล�น รรสารมณ (รรส) จต
ทางกาย รโผฏฐพพารมณ (เคร� องกระทบ เยน, รอน, ออน, แขง) จตทางมโนรธรรมารมณ (ร
เร�องราวตางๆ มปสาทรป ๕ สขมรป ๑๖ จต เจตสก นพพาน บญญต)
ความวจตรของจตน�น เปนธรรมชาตท�เหนออานาจการดลบนดาลจากผใดท�งส�น เปนส�งท�
บงคบใหเกดกไมได บงค บใหดบกไมได ไมมใครสามารถลขตความเปนไปน�น นอกจากมเหต
ปจจยมาประชมพรอมกนช�วขณะหน�งๆ เหตปจจยแตละสวนมความสาคญเสมอกน หากขาดอยาง
ใดอยางหน�ง การรบรจะเกดข�นไมได ยกตวอยางเชน ในการเหนคร� งหน� งตองมองคประกอบอยาง
นอย ๔ อยาง ดงตอไปน� คอ
๑. ตองมประสาทตาท�ด
๒. ตองมแสงสวางพอเหมาะ ไมสวางหรอมดเกนไป
๓. ตองมคล�นแสงสะทอนจากวตถ มาตกลงบนจดโฟกสในประสาทตา
๔. ตองมความต�งใจด
ถาองคประกอบไมครบท�ง ๔ ขอ การเหนจะเกดข�นไมได การมตาอยางเดยวไมทาใหเกด
การเหนได ในทางตรงขามถามองคประกอบครบท�ง � ขอ แลว จะบงคบมใหเกดการเหนคร� งน�นก
ไมไดเชนกน
♣ สองคนถอธงออกหนา
คาวา “สองคนถอธงออกหนา” หมายถง บญและบาป ซ�งเปนทนท�สะสมเอาไวในชวงท�
ชวตดาเนนอย บญและบาปจะนาพาสรรพสตวใหไปเกดใหมตามแรงแหงบญและบาปในสถานท�
ตางก น กลาวคอผ ทาบญไวมาก บญกจะนาพาไปสสถานท�ดมความสข ผทาบาปไวมาก บาปก
จะตองนาพาผน �นไปสทคตสถานท�ไมดมแตความทกข
คาวา “บญ” วาโดยเหต คอการกระทาความด วาโดยผล คอความสขท�ไดมาจากการกระทา
ความด วาโดยลกษณะ คอการชาระจตใจใหสะอาดบรสทธ� หมดจดจากกเลส และเม�อกลาวโดย
ภาพรวม บญจงแปลวา การกระทาความดใหเกดข�น และชาระล างความช�วในจตใจใหหมดไป อน
ไดแก ความโลภ ความโกรธ ความหลง เปนการขจดปดเปาความเศราหมองของจต ยงผลใหจตเกด
ความสข ซ�งความสขดงกลาวจะเกดข�นไดกตองอาศยเหตแหงการกระทากศลกรรม คอความดงาม
ท�งปวง
![Page 86: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/86.jpg)
๘๖
ภาษาท�ใชกนโดยท�วไป คาวา “บญ” กบ “กศล” มกใชคกน เพราะมความหมายคลายกน
และบางทกใชแทนกน อยางเชนความหมายของ “กศล” ท�ใชในลกษณะ ๔ อยาง คอ๗๔
๑. อาโรคยะ แปลวา ไมมโรค หมายความวา เปนส�งท�เก�อกลตอสขภาพ ซ�งคาวา “สขภาพ”
ในท�น�หมายถงสขภาพของจตใจ ซ�งเปนฐานของสขภาพกายดวย คอทาใหจตใจเขมแขงสมบรณ
เหมอนกบรางกายของเราน� เม�อไมมโรคกเปนรางกายท�แขงแรงสมบรณ จตใจท�ไมถกโรค คอกเลส
เบยดเบยน กเปนจตใจท�แขงแรงสมบรณ สบายคลองแคลว ใชงานไดด อยางท�ทานเรยกวา ควรแก
งานหรอเหมาะแกการ การใชงานจตใจในลกษณะน� เรยกวาไมมโรค
๒. อนวชชะ แปลวา ไมเสยหาย ไมมโทษ คอไมมส� งมวหมอง ไมสกปรก ไมบกพรอง
สะอาด ผองแผว ผองใส ปลอดโปรง หรอวากนงายๆ วา สะอาดบรสทธ�
๓. โกศลสมภต แปลวา เกดจากปญญา เกดจากความฉลาด หมายความวา กศลเปนเร� องท�
ประกอบไปดวยปญญา คอความรความเขาใจ ทาดวยความรเหตผล และทาตามความรเหตผลน�น
เชน มองเหนความด ความช�ว รคณรโทษ รประโยชน รส�งไมใชประโยชน ทาดวยจตใจท�สวางไม
โงเขลามดมว เรยกวา เปนความสวางของจตใจ เม�อมกศลเกดข�นในจตใจแลวไมปดบงปญญา จตใจ
สวางไมมดบอด มองเหนอะไรๆ ถกตองตามความเปนจรง
๔. สขวบาก มสขเปนผล ทาใหเกดความสข เวลาทาจตใจกโปรงสบาย สดช�น ราเรง เบก
บาน ผองใส สงบเยน ไมเรารอน บบค�น อดอด คบแคน
ถงแมค าวา “บญ” กบ “กศล” จะมความคลายคลงกน แตคาท� งสองกมความหมายท�
แตกตางกนโดยศพท ซ� งสามารถแยกความแตกตางไดดงน�
บญ หมายถง ความสบายใจ การกระทา (กรรม) อนใดท�ทาไปแลวเกดความสบายใจ สขใจ
เรยกวา ทาบญ หรอ เปนบญ อดตเราเคยทาอะไรไว เม�อนกถงแลวเกดความสบายใจ กเรยกวา “บญ”
เหมอนกน เชน การใหทาน รกษาศล เจรญภาวนา เปนตน
กศล หมายถง ความถกตอง ความฉลาด ความด เปนส�งท�ทาไดยากกวาบญ เพราะกศลตอง
อาศยปญญา ความเฉลยวฉลาดตองอาศยจตใจท�เสยสละ มเมตตากรณา จตใจหนกแนนเขมแขง แต
เม�อทาแลวกไดท �งบญท�งกศลสมบรณ เชนการเขาไปชวยเดกตกเขยว เดกโสเภณ ชวยคนเปนโรค
เอดสและการสงคมสงเคราะห เปนตน ตองอาศยจตใจท�เปนกศล คอมการเสยสละมากๆ การกระทา
บางอยางถงแมจะมประโยชนมาก แตตองมกาลงใจดมสตปญญาจงจะทาได เชน เดกโสเภณท�ถก
พอแมขายใหเอเยนต ถกบงคบใหรบแขกอยางโหดราย เม�อเรารปญหา เกดความสงสารเดก โกรธ
พอแมท�ขายลก ท�งโกรธแคนผท�มสวนทาลายเดก อาจจะเกดอารมณหลายๆ อยางมากระทบจตใจ
การเขาไปชวยเหลอเดกเหลาน�ถอวาเปนบญเปนกศล แตไมใชส� งท�ทาแลวเกดความสบายใจทนท
เพราะตองกระทบกบอารมณของเราเอง คอบางทกสงสาร บางทกโกรธ บางทกเศรา เปนตน แตเม�อ
๗๔ http://202.44.204.76/cgi-bin/kratoo.pl/008242.htm.
![Page 87: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/87.jpg)
๘๗
งานสาเรจแลวกเปนประโยชนตอสวนรวมมาก จงเปนกศล และเราผทากมปตมความสขใจ เบกบาน
ใจจงเปนบญ
สวนคาวา “บาป” ตามรปศพทหมายถง สภาวะท�ทาใหถงทคต หรอทาใหตกไปในท�ช�ว
กลาวคอ ส�งท�ทาใหจตตกต�า พอบาปเกดข�นความคดท�ไมดอนประกอบไปดวย โลภะ โทสะ และ
โมหะ กเกดตาม จตกตกต�าแลวนาไปสทคต
อกนยหน�ง คาวา “บาป” หมายถง ส�งท�คนดพากนรกษาตนใหปราศจากไป กลาวคอคนด
ท�งหลายจะรกษาตนเองใหพนไปจากส�งท�เรยกวาบาปเหลาน� เปนส�งอปมงคลท�คนดละท�ง พยายาม
หลกหลบเล�ยงหนใหหางไกล ไมอยากเก�ยวของดวย และ คาวา “บาป” มกใชคกบ คาวา “อกศล”
ซ� งหมายถง ทางท�ไมควรดาเนน เพราะใหผลไปในทางเส�อม เม�อผใดไดกระทาลงไป จะเปนเหตให
ชวตผน�นตองไดรบผลถง ๒ กาล คอ ๗๕
๑. ปฏสนธกาล หมายถง การใหผลไปในการเกด เม�อใกลจะตาย จตหรอวญญาณของผ
น�นจบอารมณหรอรสกไปในอกศลท�ตนเองไดกระทา กเหมอนกบวาในขณะน�นเขากาลงเรยก
ขอมลแหงความช�วท�ไดเกบไวใหปรากฏออกมา ผลท�จะปรากฏยอมเปนไปในความช�ว น�นคอ จต
จบอารมณใกลตายท�เรยกวา “มรณาสนนกาล” อารมณใกลตายท�เปนอกศลเชนน�จะผลกดนใหจตม
คต (ท�ไป) ไปสทคตภม หรออบายภม ๔ อนไดแก ไปเกดเปนสตวนรก เปรต อสรกาย และสตว
เดรจฉาน
๒. ปวตตกาล หมายถง การใหผลภายหลงการเกด เม�อใกลตายอารมณของมรณาสนน
กาลน�น จตจบอารมณแหงกศลกรรม จงเทากบเปนการเรยกขอมลของความดใหปรากฏ ผลคอทา
ใหจตท�เปนกศลน�มคต ไปสสคตภม คอเกดเปนมนษยและเทวดา แตขอมลแหงอกศลกรรมท�ไดเคย
กระทามายงถกฝงแนนอยในจต ถงจะยงไมใหผลในขณะท�เกดไดกตาม กมไดหายไปไหน แตจะ
คอยใหผลในตอนหลง คอภายหลงการเกดน�นเอง ดงน�นการใหผลในปวตตกาลน� คอ เม�อไดเกดเปน
มนษย หรอเทวดาแลว ผลตางๆ ของอกศลกรรมท�ไดกระทามาในอดตน�นกอาจแสดงหรอปรากฏ
ออกมาใหเหนตามแตเหต ปจจย ท�ไดกระทามาแลวในลกษณะท�แตกตางกนคอ อกศลกายกรรม
อกศลวจกรรม และอกศลมโนกรรม
รวมความวาชวตของสตวท �งหลายท�เกดมาในโลกน�กดวยเหต ๓ ประการ คอ
๑. เพ�อใชกรรมเกา การเกดเปนสตวในอบาย มสตวนรก เปรต อสรกาย และสตว
เดรจฉาน ลวนเกดมาเพราะกรรมเกา คอบาปท�ทาเอาไวนาเกด เม�อเกดมาแลวบางเวลาทกข
ยากลาบากแสนสาหส กเพราะบาปท�ทาไวอกน�นแหละตดตามมาใหผล เม�อใดไดรบความสขกเปน
เพราะบญท�เคยทาไวมโอกาสมาใหผล
๗๕ วยร สวรรณอนทร, อางแลว, หนา ๙ – ๑๐.
![Page 88: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/88.jpg)
๘๘
การเกดเปนมนษย และเทวดาน�นอาศยกรรมเกาคอบญท�ทาไวนามาเกด และเม�อเกด
มาแลวบางเวลากไดรบความสขสบาย เพราะบญเกาน�นแหละประสทธ� ประสาทให แตบางเวลาก
ไดรบความทกข ท�งน� กเน�องจากบาปท�ทากรรมท�สรางไวอดตไมดตามมาใหผล เพราะเหตท�สตว
ท�งหลายทากรรม คอบญและบาปไวดงกลาว จงตองเกดมารบผลของบญและบาปท�ทาไว หรอบาง
คนอาจจะเกดมาร� ารวยมหาศาลดวยผลของบญ แตใชความร� ารวยท�ไดมาน�นในทางท�ผด เชนเปน
นกเลงการพนน เปนตน คนอยางน�ทานเรยกวา “คนกนบญเกา” เพราะไมไดทาบญใหมไวสาหรบ
ใชในชาตหนา (ปรโลก) เม�อไมมการเสรมสรางบญใหม กตองกนบญเกาของตนไปเร�อยๆ และบญ
เกาน�นอาจจะหมดลงภายในชาตน� เลยกไดไมตองรอถงชาตหนา อยางเชนเศรษฐบางคนใชเงนไมถก
ทาง ถงแมจะมเงนทองมากมาย แตกกลบกลายเปนยาจกเขญใจในภายหลง ตวอยางเชนน�กมใหเหน
มากมายในสงคมปจจบน
๒. เพ�อสรางกรรมใหม กรรมท�วาน�ม ๒ ประเภท คอ
๒.๑ กรรมท�ทาใหวนอยในวฏฏะ กรรมประเภทน� ถาเปนกรรมฝายดคอ บญ กมการ
ทาบญ ใหทาน รกษาศล ฟงธรรม ชวยเหลอเก�อกลกน เมตตาอารตอกน กรรมท�ดท�สงข�นไป กคอ
การทาสมาธใหจตใจสงบ ทาฌานเพ�อบรรเทากเลสใหระงบไปช�วคราว ตราบเทาท�อานาจของฌาน
ยงอยและบญท�ทาใหมน� จะไปใหผลใหไดดมสขในอนาคตตอไปอก สวนฝายช�วคอบาป กฆาสตว
ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ พดคาหยาบ พดสอเสยด พดเพอเจอ เพงเลงอยากไดของ
ผอ�น คดพยาบาทปองรายผอ�น และมความเหนผด ไมเช�อบาปบญ เปนตน บางพวกทาบาปหนก
ย�งกวาน�น ดวยการทาอนนตรยกรรม ๕ อยาง คอฆาแม ฆาพอ ฆาพระอรหนต ทาพระโลหตของ
พระพทธเจาใหหอ ทาลายสงฆใหแตกกนเปน ๒ ฝาย (สงฆเภท) ซ� งกรรมฝายบาปท�สตวทาใหมใน
ปจจบนน� จะไปใหผลคอความทกขในอนาคตตอไปอก
๒.๒ กรรมท�ทาใหออกจากวฏฏะ สวนกรรมท�นาออกจากวฏฏะมประการเดยวคอ มรรค
กรรม ไดแกการเจรญอรยมรรคมองค ๘ คอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สมมาวาจา สมมากมมนตะ
สมมาอาชวะ สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ เม�อใดท�อรยมรรคมองค ๘ น�ประชมพรอม
กน มนพพานเปนอารมณคร� งแรก เม�อน�นสงโยชน ๓ ประการ จะถกละเลยออกไปโดยส�นเชง
สงโยชน ๓ ประการคอ ทฎฐ ๑ วจกจฉา ๑ สลพพตปรามาส ๑ บรรลเปนพระโสดาบน
เปนพระอรยบคคลข �นตน ไมใชปถชนผยงมกเลสครบถวนอกตอไป พระโสดาบน ทานตดวฏฏะ
ซ�งจะตองสบตอกนไปอกยดยาว ใหเหลอเพยงอยางมากไมเกน ๗ ชาต
เม�ออรยมรรคคร� งท� ๒ เกดข�นมนพพานเปนอารมณ ทาลายสงโยชนท�เหลออก ๗ ให
เบาบาง บรรลเปน พระสกทาคาม ผจะกลบมาเกดในกามโลกน�อกเพยงคร� งเดยว
เม�ออรยมรรคคร� งท� ๓ เกดข�นมนพพานเปนอารมณทาลายสงโยชนอก ๒ คอกามราคะ
และ ปฏฆะ ใหหมดไป เปน พระอนาคาม ผไมกลบมาเกดในกามโลกอกจะเกดอยในพรหมโลก
น�นเอง แลวสาเรจเปนพระอรหนตปรนพพานในพรหมโลกน�นเอง
![Page 89: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/89.jpg)
๘๙
เม�ออรยมรรคคร� งท� ๔ เกดข�นมนพพานเปนอารมณ ทาลายสงโยชน ๕ ท�เหลอใหหมด
ส�น คอทาลายรปราคะ ๑ อรปราคะ ๑ มานะ ๑ อทธจจะ ๑ และอวชชา ๑ บรรลเปน พระอรหนต
ผบรสทธ� หมดจดจากกเลสท�งปวง นพพานแลวไมกลบมาเกดในโลกไหนๆ อก
๓. เพ�อตาย ในเร�องของการตายน�ทกคนเขาใจด เพราะทกคนแมยงไมเคยตายในชาตน�
แตกไดเคยตายมามากแลวในอดต ไมมใครหนพนจากความตายไดสกรายเดยว ไมวาคนน�นจะเปน
คนโงหรอฉลาด คนสวยหรอข� ร� ว ไพรหรอผด มยศหรอไมมยศ มอานาจหรอไมมอานาจ เปน
พระราชา หรอประชาราษฎร มฤทธ� หรอไมมฤทธ� ลวนแตหนความตายไมพนท�งส�น
ปรศนาธรรมหมวดท�สบแปด
♣ ลกรกเอาไวขางหลง
♣ ลกชงเอาไวขางหนา เอาปลาปอน
♣ ผอยหลงรกจรงแตไมเคยเหลยวแล
♣ ลกรกเอาไวขางหลง
คาวา “ลกรกเอาไวขางหลง” หมายถง บญกศล ซ�งเปนส�อแหงคณธรรมความดงามท�งปวง
และเปนทางสาหรบการดาเนนชวตท�ถกตอง ท�ใครๆ กรกกชอบและตองการ ดงลกรกแกวตาดวงใจ
ของพอแม แตถงกระน�นกไมนยมสรางสะสมกนไวในวยเดกหรอวยหนมสาว ซ� งเปนวยท�มกาลง
วงชาสามารถจะสรางความดงามตางๆ สาหรบชวตไดดท�สด กลบพากนคดจะสรางคณความดน�น
ในปจฉมวยหรอวยสดทายของชวต ซ� งเปนวยท�กาลงออนลง จะทาอะไรกไมสะดวก เพราะสงขาร
รางกายไมพรอม เหมอนกบคาท�โบราณบณฑตผสอนธรรมผกเอาไววา “ลกรก” ซ� งหมายถงบญ
กศลหรอความดงามตางๆ น�น “เอาไวขางหลง” กลาวคอเอาไวทาตอนทายสดของสถานชวต
บางคร�งไมสมปรารถนาท�จะไปทาตอนวยชรา เพราะมาดวนลาตายเสยกอน ดงเชนนายซอชนจง
เปนอทาหรณ
ซอชนจง เปนคนสนดานบาปหยาบชา ไมประกอบสมมาชพ เท�ยวขมเหงระรานชาวบาน
วนหน�งซอชนจงเกดปวยหนกกะทนหน ขณะท�กาลงจะส�นใจ พระหยนสยไดผานมาแถวน�น
พระหยนสยรมากอนวาซอชนจงเปนคนช�วรายบดน� เหนเขานาเวทนา บงเกดเมตตาจงเดนมาท�หนา
เตยงกลาวกบเขาวา “ซอชนจง แตไหนมาโยมไมรจกทาด เอาแตขมเหงชาวบาน บดน�บาปกรรมเตม
ลน อาตมาเกรงวาภายหนาโยมจะถกกรรมสนอง โยมรบขมากรรมเถด มเชนน�น โยมตายแลวคง
ตองไปเกดเปนหม”
ซอชนจงรตววาตนกาลงจะตาย ไดฟงพระพดเชนน� รสกกลวมาก ในใจคดวาตลอดชวตขม
เหงชาวบาน ขมขรดไถ ปลนฆา ความช�วทกอยางทามาหมด ตายแลวคงไมไดไปท�ดแน ตอนน� จะ
![Page 90: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/90.jpg)
๙๐
กลบตวไมทนแลว แตเม�อคดวาตองไปเกดเปนหม ถกคนแลเน�อเฉอนหนง อดไมไดท�จะเวทนา
ตนเอง บดน�มพระมาเตอนใหขมากรรมกรสกดใจจงเอามอขางซายวางท�หนาอกทาทาเหมอนขมา
กรรม พระหยนสยเหนดงน�นกกลาววา “ด ด รจกขมากรรมกดแลว แตโยมใชเพยงมอซายขางเดยว
ไหวพระ ยงไมอาจหลกเล�ยงจากเปนหมแตมอขางซายยงสามารถรอดพนจากมอหมได เหตน�จงรอด
จากถกมดแลเฉอน”
หลงจากซอชนจงตายได ๗ วน แมหมบานแซเฉนไดออกลก “หมประหลาด” ตวหน�ง ลก
หมตวน� ขาหนาขางซายเหมอนมอคนมหาน�วครบถวน ชาวบานตางแหกนมาชมด บางคนนกถง
คาพดของพระหยนสย จงเช�อวาลกหมตวน�ตองเปนซอชนจงมาเกดแน ขาวน� รถงลกหลานของ
ซอชนจง พวกลกหลานจงมาขอซ�อลกหมประหลาดน� แลวนาไปปลอยท�วดแหงหน�ง
♣ ลกชงเอาไวขางหนา เอาปลาปอน
คาวา “ลกชงเอาไวขางหนาเอาปลาปอน” หมายถง บาปอกศล ซ�งเปนส�อแหงความช�วราย
หรอความไมดงามท�งปวง โดยสภาวะท�แทจรงน�นไมมใครชอบ เพราะเปนส�งท�นามาซ�งอปมงคลใน
ชวต ซ�งส�งอปมงคลน� ทานเปรยบเหมอนกบ “ลกชง” คอบาปอกศลท�งปวง ผลของบาปอกศลน�ม
ความรนแรงตามวาระแหงกรรมของตน ไมมใครชอบ เพราะไมเกดผลดใดๆ ในชวตเลย ถงกระน�น
กตามเรามกจะเลอกกระทากอน กลาวคอในขณะท�ยงมกาลงหรออยในวยหนมสาวกมกสรางแต
กรรมไมด ซ� งตามปรศนาธรรมขอน�ทานจงเปรยบเปรยวา กรรมช�วหรออกศลกรรมน�นพากน
“เอาไวขางหนา” คอรบกระทากอน มหนาซ�ายงคดวาเปนส�งท�ดงาม จนหลงมวเมากระทาส�งท�ไมด
เหลาน�น จนเกดความเพลดเพลนในการกระทาความช�วตางๆ ซ�งการหลงระเรงในการกระทาความ
ช�วน� เอง ทานจงเปรยบวาเปนการ “เอาปลาปอน” กลาวคอใสใจตอการกระทาบาปกรรมน�นเอง
ปจจบน คนไมคอยใสใจในการทาความดมากนก เพราะความดเปนเร� องของนามธรรม
มองไมเหนจบตองไมได กอปรกบปจจบนเปนยควตถนยม จงพากนตดกระแสบรโภคนยม เลยไม
สนใจเร�องบญบาปกน แทจรงการกระทาทกอยางถอวาเปนกรรม และตองไดรบผลของกรรมน�นๆ
เสมอ ดงเชนเร�องคตธรรมจนตอไปน� เปนขอคดเตอนใจ
จวงจ�อ บาเพญธรรมต�งแตเดก จนไดตาทพยสามารถตดตอส�อสารกบอมนษย ผสาง เทวดา
วนหน�ง ขณะจวงจ�อเดนชมธรรมชาต ไดเหนเทวดาองคหน�งนาดอกไมมากราบไหวศพของตน
จวงจ�อรสกแปลกใจจงถามวา “สหาย ศพน�มบญคณตอคณอะไร ทาไมคณจงนาดอกไมมากราบไหว
เขา” เทวดาตอบวา “ตอนมชวตเขาไดสรางความดแทนฉน” จวงจ�อถามวา “เขาไดทาความดอะไร”
เทวดาตอบวา “เขากราบไหวฟาดนส�งศกด� สทธ� บรรพบรษ กตญ�ตอพอแม เปนมตรกบเพ�อนบาน
เคารพนบถอวงศาคณาญาต มจตเมตตา ทาบญใหทาน สงเคราะหเดกและคนอนาถา ถอศลกนเจ
บาเพญเพยร สวรรคเบ�องบนเหนฉนมความมานะอดทน จงใหฉนข�นสวรรคเสวยสข เพราะเหตน�จง
![Page 91: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/91.jpg)
๙๑
ไดนาดอกไมมากราบไหวขอบคณเขา เทวดากลาวตอวา “ท�น�คอรางของฉน สารพนท�ไดมา เพราะ
การปลงโลกมายา อยางกงขาเร�องทาด”
จวงจ�อเดนมาอกหนอย เหนผเปรดตนหน�งในมอถอแสกาลงเฆ�ยนตศพหน�ง จวงจ�อถามวา
“สหาย ศพน�มความแคนอนใดกบคณหรอ ทาไมคณตองเฆ�ยนเขา ผเปรตตอบวา “ศพน�กคอรางของ
ฉน” จวงจ� อถ ามวา “ในเ ม� อ เ ปน รางข อ งคณ เ หตใดจ ง เ ฆ� ยน เ ขา” ผ เ ปรต ตอบวา
“เพราะตอนมชวตฉนไดทาความช�ว” จวงจ�อถามวา “ทาความช�วอะไร” ผเปรตตอบวา “แชงดาฟา
ดน ไมเคารพส�งศกด� สทธ� ไมนบถอบรรพบรษ อกตญ�ตอพอแม ทะเลาะววาทกบเพ�อนบานและ
ญาตพ�นอง ฆาสตวตดชวต ทาลายพระพทธรป ตาหนพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เพราะเหตน�จง
ไดตกนรกเสวยทกข ดงน�นฉนจงมาเฆ�ยนตเขา” ผเปรตกลาวตอวา “เพยงเพราะกายสงขารสนดาน
พาลเท�ยวเบยดเบยน ตกอบายวนเวยนจงตองเฆ�ยนเพ�อระบาย” จวงจ�อกลาววา “กไดพบศพสอง
แบบ คอแบบหน�งดแบบหน�งช�ว ลวนปลกถ�วไดถ�ว หากเมามวตกอบาย”
♣ ผอยหลงรกจรงแตไมเคยเหลยวแล
คาวา “ผอยหลงรกจรงแตไมเคยเหลยวแล” หมายถง การท�คนเราทกคนตางกชอบและ
ตองการใหคณงามความดกลาวคอบญกศล ซ� งเปรยบเสมอน “ผอยหลงรกจรง” เกดข�นแกตนเอง
แตกลบไมเหลยวแลหรอใหความสนใจท�จะปฏบตเพ�อใหเกดเปนสรมงคลแกตนเลย หรอบางคร� ง
คาพดของคนเราบางคน กอาจจะพดคลอยตามคณลกษณะแหงบญกศลคณงามความดตางๆ จนคน
อ�นเช�อและคลอยตาม แตพฤตกรรมท�แสดงออกกลบตรงกนขามไมไดสอดคลองกบหลกปฏบตแหง
ศลธรรมจรรยาเลย เปนประเภทปากอยางใจอยาง ปากกบใจไมตรงกน จงไมเกดผลดแตประการใด
ในการดาเนนชวตท�งสวนตนและสงคม
อกประการหน�ง คาวา “ผอยหลงรกจรงแตไมเคยเหลยวแล” หมายถง ความรกของพอแม
ท�มตอลกน�นเท�ยงแทไมแปรผน เปนความรกแทท�บรสทธ� เปนความรกแบบคณธรรม เมตตาธรรม
หวงสขแกคนท�ตนเขาไปรกคอลก พอแมมความรกตอลกเชนน� ทานจงไดช�อวา “เปนพรหมของ
ลก” ซ�งมอย ๔ หนาดวยกน คอ หนาเมตตา : รกลกดจดวงตาดวงใจ หนากรณา : สงสารลก เหนใจ
ลก หนามทตา : ยนดตอลก ไมอจฉารษยาลก และหนาอเบกขา : รจกวางเฉย วางตนวางใจเปนกลาง
ไมเหยยบย �าซ� าเตมยามลกผดพลาดบาปซ�ากรรมซด
อกนยหน�ง พอแมไดช�อวา “บรพเทพของลก” คอเปนเทวดาของลก วสยของเทวดาคอ
ใหอภยไมถอโทษโกรธแคนในความผดพลาดท�ลกมตอพอแม ตามวสยของปถชน โดยเฉพาะคน
ไทยถอศกด�ศร ถอของสง ใครแตะตองไมได เชน ศรษะใครจะมาจบเลนไมวาจะเปนใบหนา ใบห
เราไมยอม ถอวาลบหล ดหม�น ใครพดไมไพเราะ ใครดาใครวาเราไมชอบ แตพอแมเวลามลก ถกลก
ดงผมเลน เขกหวเลน กดนม หยก ขวน ดา พอแมไมเคยโกรธลกเลย นอกจากไมโกรธกลบชอบเสย
อก ลกดงผมตบหนา กช�นใจวาลกแขงแรง ลกดา กวาลกพดเกง น�คอธรรมชาตของพอแม หากเปน
![Page 92: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/92.jpg)
๙๒
คนอ�นทาเชนน�นบางเหนจะเกดเร�องเปนแน แตพอแมไมถอ บางคร� งปสสาวะใสถายรด พอแมกไม
รงเกยจ หากเปนของผอ�นคงขยะแขยงเตมทน น�แหละอภยอนเปนวสยของเทวดา ซ�งเปนผท�ช�อวา
“ผอยหลงรกจรง”
ลกบางคน ท�งๆ ท�รอยเตมอกวาพอแมรกและหวงด กขย�ความหวงของพอแมใหพงพนาศ
ไมต �งอยในโอวาท วานอนสอนยาก ล�นกระดางคางแขง หาวาพอแมไมมคณท◌◌ใหเกดมากหา
ต�งใจไม แตเปนเพราะรกสนกตางหาก เพราะฉะน�นเม�อเกดมาแลวกจาเปนตองเล� ยงดตามหนาท�
บางคนลบหลหรอขนาดหนก วาชวตท�เปนตวเปนเปนหลกฐานทกวนน� พอแมไมไดใหอะไรมาเลย
ท�เปนเศรษฐมกนมใช กหาดวยลาแขงของตนเอง และลองคดดเถดวา ท�อางวาหากนดวยลาแขง
ตวเองน�นแลวแขงน�นเอามาจากไหน ต�งแตศรษะยนเทา ไมใชพอแมใหมาดอกหรอ ถาพอแมไมให
แขงมาแลวจะเอาแขงท�ไหนไปหากน น�แหละท�ทานวา “ลกดรคณ ลกไมดหลบหลคณ” เขาหลก
ปรศนาธรรมท�วา “ผอยหลงรกจรง (พอแม ) แตไมเคยดแล (ลกๆ ท�ไรคณธรรม)” น�นเอง
ปรศนาธรรมหมวดท�สบเกา
ชนดของมนษย ๕ จาพวก
♣ มนสสเปโต
♣ มนสสตรจฉาโน
♣ มนสสนรโย
♣ มนสสมนสโส
♣ มนสสเทโว
♣ มนสสเปโต
คาวา “มนสสเปโต” หมายถง บคคลท�มรางกายเปนมนษยแตจตใจเปนเปรต กลาวคอจตใจ
เตมไปดวยความโลภ หวกระหาย อยากจะไดอยากจะมอยากจะเปนโดยไมคานงถงความถกผดทาง
ศลธรรม จตใจมแตจะกอบโกย ฉอฉล คดโกง ฉอราษฎรบงหลวง ถอผลประโยชนเปนพระเจา ดง
คากลาวท�วา “เอาแตไดถายเดยวไมเหลยวหลง ช�วกช�งหลบตาวางเฉย” คนประเภทน� ในสงคม
ปจจบนมมาก และตราบเทาท�บญเกาของเขายงม กจะยงดารงตนในการคดโกงดวยวธการตางๆ ได
แตพอหมดบญเกาแลว บาปกรรมท�ทาไวกสงผลใหมสภาพเหมอนเปรต คอทรพยสนท�ไดมากสลาย
ชวตมสภาพเหมอนคนพการท�ไมสามารถท�จะประกอบอาชพการงานหาอาหารเล� ยงชวตตนได ตอง
ขอทานเขากนไดกนบางไมไดกนบางเพยงมชวตอยไปวนๆ อยอยางอดๆ อยากๆ มชวตท�ส�นหวง
สรปแลวมนษยจาพวกเปรตน� จะมแตความละโมบโลภมาก ไมชอบการเสยสละเพ�อสวนรวมอยาง
แทจรง จะมบางกเพ�อปดบงความช�วของตนหรอตองการใหคนสรรเสรญเทาน�น น�คอสภาพของ
![Page 93: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/93.jpg)
๙๓
เปรตในคราบมนษย ท�มลกษณะ “เหนผดเปนชอบ เหนบาปเปนบญ เหนบญเปนบาป เหนดเปนช�ว
เหนช�วเปนด เหนหางเปนหว เหนหวเปนหาง เหนกงจกรเปนดอกบว เหนดอกบวเปนกงจกร”
คนท�มความโลภมากๆ บางคร� งทาในส�งท�คนอ�น (คนด) ทาไดยาก แมแตของเคารพบชาอน
สงสงกยงสามารถฉอโกงได และเม�อกระทาไปแลวผลของการกระทากสงใหไดรบทกขยากทรมาน
ส�นเน�อประดาตวในภายหลง และกลายเปนเปรตในขณะท�ยงไมตาย ซ� งเรยกวา คนเปนเปรตจรงๆ
ดงมเร�องเกดข�นท�จงหวดนานเปนอทาหรณ
เร�องคนเปนเปรตน� เกดข�นท�จงหวดนาน ทานเจาคณพระมหาโพธวงศาจารย วดพระบาท
ม�งเมอง จงหวดแพร เม�อทานเปนพระราชาคณะช�นธรรม ท�พระธรรมรตนากร ทานเลาวาท�จงหวด
นานมพระมหาเถระช�นผใหญรปหน�ง มลกศษยลกหามากมาย มคนเคารพยาเกรงมาก คราวหน�งทาง
วดจะทาการบรณะองคพระบรมธาตท�ชารดทรดโทรม จาเปนตองนายอดฉตรลงมา คร� นซอมองค
พระบรมธาตเสรจกทาพธยกฉตร แตเปนฉตรท�ทาข�นใหม
ตอมาฉตรน�นกดา แตใครๆ กไมกลาทกทวง ปรากฏวาพระมหาเถระผใหญทานน�นได
นาเอาฉตรอนเกาซ�งเปนทองคาไปขายแลวตอมาทานกลาสกขาไปแตงงานจนมลก แตลกคนน�น
คลอดออกมาไมมหนงมแตเน�อแดงๆ ผสามปรารภจะฆาเดกน�ใหพนอาย แตภรรยาไมยอม
ตอมาไมนานเดกคนน�นกตาย วนหน�งมแขกมาหาสาม เธอจงข�นไปตามท�ในหอง แตเม�อถง
หองเธอถงกบตกใจรองกร�ด เพราะภาพท�เหนน�นเปนเปรตตวยาวเตมหอง เธอจงขอหยาแลวทานผน�
กจนลงๆ จนถงกบตองอาศยผท�เคยเปนศษยเล�ยงชวต ตอมากเกดเปนโรคหหนาตาเรอและตายใน
ท�สด๗๖
ในทางพระพทธศาสนาเช�อวาผท�ลวงละเมดของสงฆ หรอของสวนรวมโดยมจตคดฉอโกง
หรอหยบฉวยโดยไมไดรบอนญาตจากสงฆแลว ผน�นจะกลายเปนเปรตหรอไดรบความรอนทรนท
รายกอนตาย อยางเชน ชายคนหน�งเม�อใกลตาย เจบหนก กแกผาแกผอนหมด ใครมานงหมใหกท�ง
ออกหมด บอกวา “รอนๆ” ผลสดทายกตายแบบเปลอยเปลา ปรากฏวาทานผน� เปนมคนายก เร� ยไร
ปจจยส�งของเขาวดบาง เอาใชสวนตวบาง เขาทานองวดคร� งหน�งกรรมการคร� งหน�ง๗๗ พอใกลตาย
จงไดรบความทกขเน�องจากกรรมท�ตนทาไว และเม�อตายไปตองกลายเปนเปรตจรงๆ คอยหลอก
หลอนขอสวนบญกบญาตพ�นองและคนท�วไปจนกวาจะหมดกรรม
ภมแหงเปรตน� เปนภมท�หวกระหายทรมานและไมกลาปรากฏกาย หลบๆ ซอนๆ อยในภม
น�นตลอดกปปจนกวาจะส�นกรรมท�ไดกระทาไว ความจรงคนท�มโลภะจดน�นยอมหวกระหายจน
อยดวยการคดวา “ไมม” แลว ดงน�น เม�อจวนจะส� นชวตจงไดรบกรร มท�ท าอทนนาทาน
กาเมสมจฉาจารหรอมสาวาทไว บางทกไดกรรมนมตเคร�องหมายขโมยหรอเคร� องหมายท�เปนช ส
๗๖ พระพทธวรญาณ (มงคล วโรจโน), อางแลว, หนา ๑๒๘. ๗๗ เร�องเดยวกน, หนา ๙๕.
![Page 94: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/94.jpg)
๙๔
สาว หรอโกหกหลอกลวงเปนอารมณ บางทกไดคตนมต เหนเปนโคลนรมแมน� าลาคลองหรอชาย
ปา ถาขาดใจลงไปในขณะน�นกจะไปเกดในภมแหงเปรตและอสกาย ไดรบความทกขทรมานอยส�น
กาลนานจนกวาจะหมดกรรมท�ทาไว เม�อส�นกรรมในภมแหงเปรตและอสรกายท�ตามสนองน�นแลว
กยงมเศษกรรมเหลอใหเกดเปนสตวเดรจฉานไดอก พนจากภมเดรจฉานตามสนองใหเกดเปนคน
ยากจนอนาถาดวยอานาจเศษของโลภะหรอความโลภจดน�นเอง
♣ มนสสตรจฉาโน
คาวา “มนสสตรจฉาโน” หมายถง บคคลท�มรางกายเปนมนษยแตจตใจเปนสตวเดรจฉาน กลาวคอไมรจกบาป บญ คณโทษ กเลส และกรรมท�ประกอบการกระทาในการดาเนนชวต
ปราศจากความละอาย และไมสะดงกลวตอบาป ลกษณะเปนคนท�มหนาตาของคนข� เกยจ แววตาไม
แจมใส ผวพรรณอาจจะด เพราะสขกายสบายใจ ไมคดอะไรมาก มชวตโดยอาศยคนอ�น ไมชอบ
ทางานทาการ ข� เกยจ ทาอะไรแลวจบจด ไมเอาจรงเอาจง ทาอะไรแบบอยไปวนๆ ทางานอะไรไม
ทาใหกาวหนา ทางานแบบไมมทางเลอก สดแทแตจะใหทาอะไร ใชทาอะไรกทา ไมรบผดชอบ
ทางานแบบเปนทาส ขาดความเจรญกาวหนาในชวต ชอบใจไมชอบใจกตองบรโภคใหอ�มปากอ�ม
ทองไปวนๆ บางคนเปนสตวเดรจฉานเปนชวงๆ คอข� เกยจทางานเปนบางชวง แตกคดไดใน
ภายหลง ถาคบหาผกพนกบมนษยเดรจฉานกจะมแตเร�องเดอดรอนในภายหลง
บคคลท�มลกษณะรางกายเปนมนษยแตจตใจเปนสตวเดรจฉานน� จะไมรจกนาหลกธรรมคา
สอนทางพระพทธศาสนามาเปนเคร�องยดเหน�ยวจตใจ ชวตมแตความเพลดเพลนสนกสนานไปวนๆ
เหมอนกบไกท�ถกขงไวในเขง มนไมรหรอกวาพรงน� จะถกเชอดคอ ยงโกงคอรองขนกนเซงแซแยง
อาหารกนกน บางกจกตกน พอวนรงข�นกถกเขาเชอดตองกลายเปนอาหารของคนไป ชวตของ
คนเรากเหมอนกน ถาจะวาไปคนเรากคลายกบไกท�ถกขงอยในเขงใบใหญ คอโลกท�เราอาศยอยน�
ตางกไมรหรอกวาจะตายเม�อไร แตกยงมวเมาประมาทสนกสนานกนไป ทะเลาะววาทกนไป
กอบโกยกนไป ตรนฟนแทงกนไป เสพสรายาเมากนไป ผลสดทายกถกพระยามจจราชเชอดคอตอง
เขาโลงกนไปในท�สด ซ� งกตรงกบคาท�ปราชญทานลขตไววา “เตนกนมาเตนกนไป ผลสดทายก
เขาโลง (ศพ) ถงจะมพระรอดสวมคอก�องคๆ กไมรอดตาย” ตรงกบสภาษตท�ลานธรรมแหงหน�งวา
“ตายเอยตายแน หนมสาวเฒาแกตายแนท�งน�น ถงจะมเหลอลนหรอจนยากไร จดจบพบตายทกราย
เหมอนกน” แตโดยมากคนเราไมคอยจะสงเวชสลดใจอะไร เขาทานองท�วา “สปเหรอชนผ สงฆการ
ชนพระ” น�นเอง
คนท�มจตใจเย�ยงสตวเดรจฉานน� จะมโมหะ (ความหลง) เปนเคร� องนาทาง และจะมดมน
อนธกาลอยตลอดเวลา โมหะท�จะนาไปสภมสตวเดรจฉานน�นตองเปนโมหะท�เก�ยวของกบมจฉาทฐ
มความเหนผดและทจรตตางๆ ทาฆาตกรรม โจรกรรม ประพฤตผดในกาม ขมขนชาเรา พดโกหก
มดเทจ สอเสยด คาหยาบ เพอเจอ ไรสารประโยชน คดมกมากในกาม พยาบาท คดเบยดเบยนตางๆ
![Page 95: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/95.jpg)
๙๕
เปนตน สวนโมหะธรรมดาท�หลงลมตามปกตน�น ทาใหเปนคนโงอยในภพน�หรอตดตามใหเปนคน
โงหลงลม ไมร งงงนเร�อยไปภายภาคหนาบางเทาน�น
บคคลท�ทาอกศลกรรมดวยอานาจโมหะดงกลาวแลว เวลาใกลจะตายจะปรากฏกรรม การ
ทาบาปตางๆ เปนอารมณหรอกรรมนมตเคร�องหมายของกรรมน�นเปนอารมณ หรอคตนมต มสตว
เดรจฉานหรอปาเปนอารมณ เม�อจตขาดใจแลวกจะปฏสนธเกดในภมแหงสตวเดรจฉาน ๕๐๐ ชาต
๑๐๐๐ ชาต จนกวาจะส�นกรรม บางทไดสรางอกศลกรรมในภมท�เปนสตวเดรจฉานกจะเกดเปน
สตวต�าตอยลงไปทกท จากชางเปนมา – ลา – กระบอ – วว – หม – แมว – สนข – ลง – คาง
– บาง – ชะน – ตะขาบ – เตา – ไสเดอน – ก�งกอ – ปลา – นก – ง – หอย – กง – ป
ตลอดถงสตวเลกๆ เปนจลนทรย ซ� งมองดวยตาเปลาไมเหน ยากท�จะไดมาเกดเปนมนษย หรอหาก
พนจากภมสตวเดรจฉานมาเกดเปนมนษย กกลายเปนคนโง เซอ ขาดสต หลงๆ ลม ไมเตม นบสบ
ไมถวน ไมอาจสามารถดารงสตปญญา ทาความเจรญใหแกตนโดยลาพงได
♣ มนสสนรโย
คาวา “มนสสนรโย” หมายถง บคคลท�มรางกายเปนมนษยแตจตใจเปนสตวนรก กลาวคอ
ไมมความละอายตอบาป ทาความช�วผดศลอยเปนนจ หลอกลวงคนอ�นวาตนเปนคนด แตมสนดาน
ราย กอเร�องราย เพราะใจช�ว ผดกฎหมายบานเมอง เปนภยตอสงคม เบยดเบยดคนอ�น ไมทางานการ
ประพฤตทจรต มจฉาชพ นยมอาชพทจรตเพราะมมจฉาทฐคดวาทาแลวกสบาย ไมรจกผดชอบช�วด
ถอวาอยในภมต �าท�สด ลกษณะเปนคนท�มหนาตาหนาเกลยด มรางกายเปนคน แตภมพ�นทางจตใจ
น�นเปนสตวนรก ตองอยอยางยากลาบาก แมจะมฐานะดสกเทาใด กตองเดอดรอน อยไมเปนสข
หรอไมอยตามบานเรอน แตอยในคกในตาราง ถกจองจา ทาโทษ หมดอสรภาพ ตองทนทกขเวทนา
สาหส เชนเดยวกบการอยในนรกหมกไหมรอนรมอยตลอดเวลา
คนท�ชอบทากรรมช�วโดยมาก มกจะคดวาการหลอกลวงฉอโกงเปนการแสดงถงความ
เฉล◌ยวฉลาด คดวาการเบยดเบยนรงแกขมเหงคนดเปนความประพฤตท�มเกยรต ดงน�นจงถอเปน
ของสนก มโอกาสหลอกลวงไดกหลอกลวง มโอกาสรงแกไดกรงแก กอกรรมทาเขญแลวยงไมรสก
สานกตนยงเบกบานสาราญใจ คดวาตนเองเกงท�สามารถเอาความช�วมาขมเหงรงแกเบยดเบยนคน
อ�นได ดงน�นจงอาศยอานาจอทธพล และกาลงอนเหนอกวาของตนเท�ยวกอกรรมทาเขญอยางไม
เกรงกลวบาปกรรม
ถาจะวาไปแลวมนษยชาวโลกมกจะด�นรน เพ�อมงแสวงหาความสขสบายจากวตถธาต โดย
ไมคานงถงแรงกายแรงใจท�ตองสญเสยไปเพยงเพ�อแสวงหาลาภยศสรรเสรญ หารไมวาชวตคนเรา
แทจรงคอความฝนฉากหน�ง เม�อต�นข�นทกส�งพลนวางเปลา สดทายลาภยศสรรเสรญกพาไปไมได
พาไปไดแตบาปกรรมเตมตว เม�อถงตอนน�นจงจะรวาบนหนทางปรภพน�นเดนลาบาก แตสานกไดก
สายเสยแลว และมบางคนมงหวงเพยงเพ�อความสขเพยงช�วแลน แตเปนการสรางกรรมหนกรายแรง
![Page 96: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/96.jpg)
๙๖
ทาใหตนเองตองถกจองจาอยในนรกอเวจไมไดผดเกดอก อยางเชน วญญาณบาปตนหน�งได
สารภาพบาปท�ตนทาไวกบ พระจ�กง วา
สมยหน�งเขาเกดในราชวงศหมง (พ.ศ. ๑๙๑๑ – ๒๑๘๗) เปนบตรคนเดยวของตระกล ปกต
จะเอาแตเท�ยวเตรข�เกยจทาการงาน วนๆ คดแตเร�องการพนน กน ด�ม หาความสขสาราญ ตอมาได
รวมกบพวกนกเลงหวไมต �งเปนชมโจรอยบนเขา ปฏบตการปลนฆา ขมขน วางเพลง ประพฤตแต
ความช�วชา เขนฆาไมเลอกหนา มอยคร� งหน�งโจรกลมน�ไดด�มสรากนจนเมามายขาดสต ไดทะเลาะ
ววาทเขนฆากนเอง และเขาไดถกฆาในทามกลางความชลมนวนวายน�น คาดไมถงวาเม�อตายแลว
ตองไปรบโทษหนกในเมองนรก ไดรบการทารณกรรมดวยโทษทณฑตางๆ มากมาย ทาใหเขาทกข
ทรมานอยตลอดเวลา ซ�งความทกขทรมานในขมนรกน�มนหนกเปนรอยๆ เทากวาทกขท�ปรากฏใน
โลกมนษยเรา
ทางไปนรกสาหรบผท�มจตใจเปนสตวนรกน�น คอโทสะ (ความโกรธ พยาบาท) ผปฏบต
บาเพญเพยรจนไดอภญญาเทาน�นจงจะสามารถเหนสตวนรกได สวนสามญชนกอาศย “ตถาคตโพธ
ศรทธา” คอเช�อตามการตรสรของพระพทธเจาตามหลกฐานท�ปรากฏในพระไตรปฎก เหตผล
พอท�จะพสจนไดวา นรกน�นเปนของรอน เพราะเหตคอ โทสะอนเปนทางไป กเปนของรอนมากอย
แลว เชน ในเวลาท�โทสะข�นกจะรสกวารอนใจเปนกาลง น�งกไมสบาย นอนกไมสบาย ยนกไม
สบาย เดนกไมสบาย กลมใจไปทกหนทกแหง เสยใจไปทกหนทกแหง รษยา หงหวง ราคาญอยาง
ไมมท�ส�นสด
โทสะ ความโกรธอนใดท�มมจฉาทฐ คอความเหนผดเปนปจจยจนเปนเหตใหกระทาการ
ทจรต มการฆา หรอวากระทาหยาบชาตางๆ เปนตน เปนหนทางไปสนรกโดยแนนอน ดงน�น นรก
จงรอนแรงดวยไฟนรกเผาผลาญและมอาวธท�มแทงใหเสวยทกขเวทนาอนแสนสาหสดวยแรงกรรม
ท�ทาไว รอนจนกระท�งขาดใจตายเกดข�นอกถกไฟแผดเผาอก ทนตอความรอนแรงแหงไฟนรกไม
ไหวจนตายๆ แลวเกด เชนน�จนกวาจะส�นกรรมท�ไดกระทาบาปดวยอานาจโทสะไว
บคคลท�สรางทางนรกไวบอยๆ เวลาถงมรณสนนกาล เม�อใกลตายจะปรากฏกรรมเหนแต
การทาบาป หรอเหนแตกรรมนมตเคร�องมอท�ทาบาปและคตนมต นรกขมท�จะไปตก ซ� งมไฟและ
ศาสตราวธ เปนตน เม�อไดอารมณอนใดอนหน�งเชนน�แลวตายไปในขณะน�น ยอมไปตกในนรกอย
ส�นกาลนาน แมพนจากนรกแลว เศษบาปท�เหลอกจะตามสนองใหเกดเปนเปรตอสรกายหรอสตว
เดรจฉาน ถาบญในภพกอนๆ มอยบาง กจะใหเกดเปนมนษยท�พการทพพลภาพไมสมประกอบ ใบ
บา บอด หนวก วกลจรตตางๆ ท�งน� เพราะเศษบาปท�เหลอประทบตรามาจากนรกดวยอานาจแหง
โทสะความโกรธเปนมลมา๗๘
๗๘ ดร.พระครอดลสารสทธ� (สวาง ฉนทสทโธ), คมอพระวปสสนาจารย (กรงเทพ ฯ : หจก.เทคนค
,๒๕๔๕), หนา ๒๓ – ๒๔.
![Page 97: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/97.jpg)
๙๗
♣ มนสสมนสโส
คาวา “มนสสมนสโส” หมายถง บคคลท�มรางกายเปนมนษยจตใจกเปนมนษยดวย กลาวคอ
เปนบคคลท�มการปฏบตธรรมและต�งอยในศลธรรมซ�งมนษยควรจะต�งอย คอ มศล ๕ มความโอบ
ออมอาร มความรกใครปรารถนาดตอเพ�อนมนษย ไมคดท�จะขมเหงรงแกผอ�นโดยประการท�งปวง
ในการอยรวมกนในสงคมน�น จาเปนท�แตละคน ซ�งเปนสมาชกของสงคมจะตองทาตนให
เปนคนเตมคน ท�เรยกวาเปนมนษย หรอเปนคน ๑๐๐% เพ�อใหการอยรวมกนดาเนนไปดวยความ
เรยบรอย มความสงบสข เกดศานตสข ไมมเวรภยตอกนและกน หลกธรรมท�จะทาคนใหเตมคนอน
ยงผลใหการอยรวมกนมความสขมความสงบสขน�นกคอ เบญจศล เบญจธรรม ไดแก
๑. ปาณาตปาตา เวรมณ เจตนาเปนเคร�องงดเวนจากการฆา การเบยดเบยน การทาราย
รางกายคนและสตว แลวมจตใจประกอบดวยเมตตากรณา มความปรารถนาด และสงสารเหนอก
เหนใจผอ�น สตวอ�น
๒. อทนนาทานา เวรมณ เจตนาเปนเคร�องงดเวนจากการถอเอาส� งของท�เจาของไมไดให
ดวยอาการแหงขโมยหรอโจร อนไดแก ลก ฉก ชง ว�งราว ขกรรโชก ขเขญ ปลน จ� ต ฉอโกง หลอก
ลวง ปลอม ตระบด เบยดบง สบเปล�ยน ลกลอบ ยกยอก และรบสนบน แลวเปนผมความขยน
ประกอบสมมาชพ บรจาคทาน และเคารพในกรรมสทธ� ในทรพยสนของผอ�น
๓. กาเมสมจฉาจารา เวรมณ เจตนาเปนเคร�องงดเวนจากการประพฤตผดในกาม
บคคลตองหามสาหรบฝายชาย คอ
(๑) ภรรยาคนอ�น
(๒) ผหญงท�ยงอยในความอปการะของผอ�น (ตองพ�งพาอาศยผอ�นอย)
(๓) ผหญงท�จารตตองหาม (แม ยา ยาย พ�สาว นองสาว ลกสาว ช หญงผเยาว
บคคลท�ตองหามสาหรบฝายหญง คอ
(๑) สามคนอ�น
(๒) ชายจารตตองหาม (พอ ป ตา พ�ชาย นองชาย ลกชาย พระภกษ สามเณร ชายผเยาว)
ท�งฝายชายและฝายหญงไมใชเฉพาะ หามแตรวมสงวาสเทาน�น แมแตการเคลาคลง การพด
เก� ยวพาราส หรอการแสดงอาการ ปฏพทธแมแตดวยสายตาเนตรสบเนตร เปนตน กช�อวา การ
ละเมดศลขอน� แลว เม�อไมลวงละเมดศลขอน� แลวเปนผ สาสวมในกามยนดแตในภรรยาของตน
เทาน�น (สทารสนโดษ) จงรกภกดแตในสามของตน (ปตวตร) ถายงไมไดแตงงานกตองมกามสงวร
ต�งตนอยในขนบธรรมเนยมประเพณท�ดงาม มวฒนธรรมอนดชนดท�วา “เขาตามตรอกออกตาม
ประต”
![Page 98: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/98.jpg)
๙๘
๔. มสาวาทา เวรมณ เจตนาเปนเคร�องงดเวนจากการพดเทจ อนไดแกคาปด ทวนสาบานทา
เลหกระเทห มารยา ทากเลส เสรมความสารวมคาพดเสยดแทง สบปลบ ผดสญญา เสยสตย และคน
คา แลว เปนผรกสจจะจะพดแตคาสตยจรงดวยความจรงใจและปรารถนาด มงหวงดตอผฟง
๕. สราเมรยะมชชะปมาทฏฐานา เวรมณ เจตนาเปนเครองงเวนจากการด�มน� าเมาอนเปน
ท�ต�งแหงความประมาท อนไดแก น� าสรา เมรย เคร�องด�มมนเมาอ�นๆ และการเสพยาเสพตดอ�นๆ
เชน ฝ� น เฮโรอน กญชา ยาบา หรอแมแตบหร� แลวเปนผ ประกอบดวยสตสมปชญญะในการ
ประกอบกจการท�งปวง และเปนผไมประมาทในชวตในการงาน ในวย ในเพศ
สวนเบญจธรรม คอธรรม ๕ ไดแก
๑) เมตตา รกสงสารสตวโลกดวยกน
๒) สมมาชพ เล� ยงชพโดยสจรต ชอบธรรม
๓) สนทารสนโดษ ยนดเฉพาะภรรยาของตนเทาน�น
๔) สจจวาจา พดคาสตยจรง
๕) สตสมปชญญะ มความสานกและความรรอบคอบอยเสมอ
ผท�จะเปนคนเตมคนหรอเปนมนษยอยางสมบรณแบบ ๑๐๐% ไดน�น จะตองเปนผมการ
ดาเนนชวตประจาวนท�ประกอบดวยเบญจศลเบญจธรรมท�ง ๕ ประเดนดงกลาวแลวขางตน ถาขาด
๑ ประเดนกเปนคนเพยง ๘๐% หรอขาด ๒ ประเดนกเปนคนเพยง ๖๐% นบวาเปนหลกการข�น
พ�นฐานท�พระพทธองคทรงส�งสอนมงเนนใหพทธศาสนกชนไดประพฤตปฏบตตาม เพ�อความเปน
มนษยอนจะไดเปนสมาชกท�ดของสงคม ความสงบสขในสงคมแตละวนจะเกดข�นไดกอาศยหลก
มนษยธรรมน�เอง
♣ มนสสเทโว
คาวา “มนสสเทโว” หมายถง บคคลท�มรางกายเปนมนษยแตมจตใจเปนเทวดา กลาวคอม
ศลธรรมประจาใจ ประพฤตกายสจรต วจสจรต มโนสจรต รวาอะไรเปนประโยชน อะไรไมเปน
ประโยชน รบาปบญ คณโทษ รวาอะไรด อะไรช�ว ไมประมาทในการดาเนนชวต มความละอาย
และสะดงกลวตอบาป ละเวนในส�งท�เปนบาป ความช�ว ประพฤตตวต�งอยในความด มศล ๕ เวนจาก
การฆา ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดเทจ และเสพของมนเมา มกรรมบท ๑๐ ประการ เวนจาก
การทาดวยกาย ๓ คอ เวนจากการฆา ลกทรพย ประพฤตผดในกาม เวนจากการทาดวยวาจา ๔ คอ
เวนจากการพดเทจ พดสอเสยด พดคาหยาบ พดเพอเจอ เวนจากการทาดวยใจ ๓ คอ เวนจากความ
โลภอยากไดของเขา ปองรายเขา เหนผดจากคลองธรรม ม�นคงอยในธรรมเปนนตย บาเพญบญกรยา
วตถท�งทาน ศล ภาวนา มปญญาปฏบตตามคาสอนของพระพทธเจา เพ�มพนบารมดวยการใหทาน
รกษาศล ฟงธรรม เรยนธรรม ปฏบตธรรม และชอบสรางสาธารณประโยชนเพ�อสวนรวม
![Page 99: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/99.jpg)
๙๙
ลกษณะของบคคลท�มอปนสยหรอจตใจเปนเทวดา หรอบคคลท�จะเกดเปนเทวดาน�นไม
ตองผานครรภมารดา แตจะเกดกายเปนเทวดาเลย เรยกวา “โอปาตกะ” มนษยจะเกดเปนเทวดาได
เม�อจตกอนตายระลกถงความดท� เคยทาไวในโลกมนษย เกดเปนมหากศลจต ๘ ดวง อ น
ประกอบดวย หร และ โอตตปปะ มการบรจาคทาน การฟงธรรม หรอการสรางส� งท�เ ปน
สาธารณประโยชน เปนตน ตวอยางของคนท�เกดเปนเทวดาน� สามารถศกษาไดจากปฏปทาของ มฆ
มานพ ซ� งเปนบคคลตวอยางในเร�องความเสยสละประโยชนสขสวนตนเพ�อคนอ�นและสงคม ดงม
ปรากฏในคมภรพระพทธศาสนา ดงน�
มฆมานพ เปนบคคลท�คอนขางหาไดยากย�ง เขามองเหนแตประโยชนสวนรวมมากกวา
สวนตน ยอมสละทกอยางเพ�อประโยชนสขของผอ�น มฆมานพเปนชาวอจลคามในแควนมคธ วน
หน�งออกไปนอกบาน หยดพกผอนในท�แหงหน�ง ทาท�ตรงน�นใหสะอาดนาร�นรมยนาพก ชายคน
หน�งมาเหนเขา ดงเขาออกแลวอยแทนท� แปลวามาแยงท�อยางหนาดาน เขายอมใหโดยด ไปทาท�อ�น
อก กถกแยงหมด มฆมานพเหนวา คนท�มาแยงท�อยของตนน�นมความสข เขาเกดความพอใจจาก
การไดเหนความสขของผอ�น จงไดทาสถานท�ใหนาพกไวเปนอนมาก ยอมใหทกคนเขาพก ถงฤด
หนาวกกอไฟให ถงฤดรอนเอาน� าไปไห เขาเหนกศลท�ไดทาเชนน�น เขาคดวา สถานท�ดและ
ความสขน�นทกคนพอใจ เลยตกลงใจทาสถานท�ดงกลาวใหเปนสาธารณสถาน เขาออกจากบานแต
เชา ทาหนทางใหราบเรยบ รานก�งไมท�ควรราน ตอมามชายคนหน�งเหนมฆมานพทากชอบใจมาชวย
ทา จนในท�สดมเพ�อนรวมงาน ๓๓ คน
ผใหญบานมใจรษยา ไมอยากใหเดกหนมทาอยางน�น บอกวา ควรเขาปาหาเน�อหรอปลา
แลวมาตมสรากนกนจงจะควร เขาพยายามหาม แตมฆมานพไมเช�อฟง คงทาเร� อยไป ผใหญบาน
โกรธเคองจงไปกราบทลพระราชาวา มโจร ๓๓ คน คมกนเปนพวก พระราชารบส�งใหจบมา ยงไม
ทนสบสวน กรบส�งใหเอาชางเหยยบ มฆมานพบอกเพ�อๆ วา ใหแผเมตตาไปยงพระราชา นายบาน
ชาง และพวกตนเองโดยเสมอกน อยาโกรธใครๆ ดวยอานภาพแหงเมตตา ชางไมอาจเขาใกลชาย
หนมท�ง ๓๓ คนได พระราชาทรงใหเอาเส�อลาแพนมาคลมคนเหลาน�น แตชางกถอยหลงกลบ
พระราชาทราบเหตการณ คดวาตองมอะไรพเศษแน จงใหท�ง ๓๓ คนเขาเฝา มฆมานพกราบทล
เร�องราวท�งหมดใหทรงทราบ พระราชาทรงโสมนสตรสวา “สตวดรจฉานยงรจกคณของพวกเจา
เราเปนมนษยไมรจก จงยกโทษแกเราเถด” พระราชาไดพระราชทานผใหญบานพรอมบตรภรรยา
ใหเปนทาสของมฆมานพ ชางเชอกน�นใหเปนพาหนะ และยกหมบานน�นท�งหมดใหแกมานพเปน
ผปกครอง สหายท�ง ๓๓ คนยนดในผลบญท�ไดทนตาเหนปรกษากนวาอยากทาอะไรใหย�งข�น ตกลง
กนวาจะสรางศาลาเปนท�พกถาวรใน ๔ แพรง จงจดหาชางไมมาสรางศาลาน�น แตไมยอมใหสตรม
สวนรวมในการสรางน�นเลย
มฆมานพมภรรยา ๔ คน คอ นางสนนทา นางสจตรา นางสธรรมา และนางสชาดา
นางสธรรมาอยากจะรวมกศลในการสรางศาลาบาง จงใหคาจางชางไมใหทาชอฟาใหตน นายชาง
![Page 100: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/100.jpg)
๑๐๐
ทาชอฟาเสรจแลว เอาผาซอนไว มอกษรจารกท�ชอฟาน�นวา “ศาลาน�ช�อ สธรรมา” เม�อศาลาเสรจถง
วนจะยกชอฟา ปรากฏวาชอฟายงไมม ชางไมทาเปนตกใจบอกวาลม และใหสญญาวา พวกเขาจะ
หาชอฟามาเอง แตมฆมานพไมอนญาต ชางจงบอก “ขาพเจาไมสามารถทาชอฟาดวยไมท�ตดใหม
ได ตองไดไมชอฟาท�ถากไวดแลว แหงดแลว จงจะใชได และอาจมชอฟาขายในท�ใดท�หน�ง พวกเรา
จะขอซ�อเขา” พวกเขาท�งหมด เท�ยวเดนหาบานท�ขายชอฟา มาพบท�บานของนางสธรรมา จงขอซ�อ
นางสธรรมาไมยอมขาย ไมวาดวยเงนเทาใด แตนางบอกวาจะใหเปลา ถายอมใหมสวนบญในศาลา
น�นบาง พวกมฆมานพยนยนไมยอมใหสตรมสวนรวมในการกศลคร�งน� ชางไมจงวา เวนพรหมโลก
เสยแลว ไมมท�ใดปราศจากสตร ขอทานท�งหลาย จงรบชอฟาไวเถด เพ�องานจกไดสาเรจโดยเรว
พวกมฆมานพจงยอมรบชอฟา
ศาลาน�นแบงเปน ๓ สวน คอสวนหน�งสาหรบอสรชน สวนหน�งสาหรบคนเขญใจ อกสวน
หน�งสาหรบคนไข พวกเขาปกระดาน ๓๓ แผนใหญ ส�งชางไววา แขกมาน�งบนกระดานของผใด จง
พาแขกไปบานของผน �น และในวนน�น ผ น�นจะเปนผ รบรองใหความสะดวกสบายแกแขกทก
ประการ มฆมานพปลกตนทองหลางไวตนหน�ง ไมหางศาลานก แลวทาเกาอ� หนไว โคนตนไมน�น
สาหรบคนจะไดน�งเลน คนท�มาพบเหนศาลากออกช�อ “ศาลาสธรรมา” ไมมใครรช�อของสหาย
๓๓ คนเลย นางสธรรมาฉลาดมากในการทาบญและหาช�อเสยง ฝายนางสนนทา คดวา เราควรม
สวนบาง ธรรมดาคนมาพกยอมตองการน� าด�มน�าอาบ เราควรใหขดสระมบว ดงน� แลวใหขดสระ
โบกขรณ ช�อ “สระสนนทา” สวนนางสจตราใหสรางสวนดอกไมอนสวยงาม คนท�งหลายเรยกกน
วา “สวนสจตตรา” สวนนางสชาดาคดวา เราเปนท�งหลานและเปนภรรยาของมฆะ ส�งใดท�มฆะทา
กช�อวาเราไดทาดวย จงไมไดทาอะไรสวนตวอนเปนกศล ปลอยใหเวลาลวงไปดวยการแตงตวอยาง
เดยว
มฆมานพบาเพญคณงามความดตลอดชวต เม�อส�นชพแลวไปเกดเปนทาวสกกเทวราชใน
ภพดาวดงส สหาย ๓๒ คน กเกดท�น�นเหมอนกน นายชางเกดเปนวศวกรรมเทพบตร นางสธรรมา
สนนทา สจตราไปเกดเปนเทพอปสร ท�น�นเหมอนกน มแตนางสชาดาเทาน�นไปเกดเปนนางนกยาง
ชางเกดเปนเทพบตร ช�อ เอราวณ ภายหลงทาวสกกะไดชวยเหลอใหนางสชาดาไปเกดเปนเทพ
อปสรเหมอนกนโดยวธใหรกษาศล ทาจตใจใหประกอบดวยเมตตากรณา เปนตน ท�งหมดไดเสวย
ทพยสมบต มความสขอยในโลกทพย เพราะหม�นส�งสมบญกศลดวยความไมประมาทน�นเอง
การพจารณาคนตามคณธรรม หรอพฤตกรรมท�แสดงออกของบคคลท�ง ๕ จาพวกน� ทาให
สามารถแยกแยะคนแตละคนวา เปนมนษยแบบใด หรอเพ�อการแกไขปรบปรงตนเอง เน�องจากภม
พ�นแหงจตใจของแตละคนเปนไปตามกรรมกเลส เม�อบงเกดกเลสกอบาปอกศลกรรมตางๆ ทาให
ภมพ�นแหงจตใจเปนไปตามกเลส และกรรม เปนวบาก คอผลซ�งบงเกดข�นในปจจบน โดยมรางกาย
เปนคน แตภมพ�นทางจตใจไมเปนคน เพราะประกอบอกศลกรรมตางๆ ไปตามอานาจของกเลส
คนบางคนมพฤตกรรมตอหนาและลบหลงคนอ�นไมเหมอนกน ตอหนาคนกลมหน�งเปนคนใจบญ
![Page 101: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/101.jpg)
๑๐๑
ใหทาน แตตอหนาคนอกกลมหน�งกลายเปนคนรดนาทาเรน เอารดเอาเปรยบคนอ�น และตอหนาคน
อกกลมกเปนคนชอบใสรายปายสนนทา คนท�งหลายอาจมพฤตกรรมไดหลายอยาง สามารถท�จะ
เปนมนษยท �ง ๕ แบบไดตลอดเวลา แตหลกการดาเนนชวตของมนษยควรจะมพฤตกรรมโอนเอยง
มาทางมนษยเทวดาใหมากท�สดเทาท�จะมากได เพราะจะแปรเปล�ยนจตใจ ความคด และหนาตา ทา
ใหมการดาเนนชวตท�ไมประมาท จะทาใหคบกบคนท�เปนมนษยเทวดาดวยกน เม�อตายไปแลว
วบากกรรมของมนษยท�ไมดกจะไมมผล
ความสรป
การศกษาเร�องปรศนาธรรมในพทธปรชญาแตละหมวดน�น เปนการศกษาวเคราะห ตความ
เพ�อหาความหมายท�แทจรงอนแฝงอยในขอปรศนาธรรมท�โบราณบณฑตผชาญฉลาดในการสอน
ธรรมผกเปนปรศนาไว การแกทายขอปรศนาธรรมในแตละขอน�น ผแกทายอาจใหคาตอบท�ตางกน
หรอเหมอนกนกได ท�งน�ข�นอยกบภมธรรมของแตละบคคล แตลกษณะของคาตอบท�คดคนไดจาก
การแกทายน�น จะตองเปนคาตอบท�ประกอบไปดวยเหตผลท�ผตอบสามารถอธบายใหผอ�นฟงเขาใจ
ได การตความเพ�อคนหาความหมายในหวขอปรศนาธรรมน�น ผ คดสามารถนาเอาวธการของ
ปรชญามาใช โดยวธการวเคราะห ไตรตรอง พจารณา แลวหาบทสรปท�ถกตองชดเจน มความหมาย
ตรงกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาท�ผศกษาสามารถนาไปเปนหลกในการดาเนนชวตได
การศกษาเร�องปรศนาธรรม เปนวธการเรยนรธรรมอกวธหน�งในหลายวธท�นยมใชศกษา
กนในหมของชาวพทธท�เนนเร�องการคด วเคราะห ซ�งวธการน� เปนการคดหาเหตผลเชงตรรกะท�ม
อยแลวในพระพทธศาสนา เชน เร�องกาลามสตร เปนตน เปนวธการหาความรท�ละเอยดและชดเจน
เพราะมถงสามข�นตอนดวยกน คอเม�อไดความรท�เกดจากการฟง อาน เหน เปนตนแลว กจะตองเอา
ความรเหลาน�นมาคดทบทวนกอนวาถกตองหรอไม และเม�อผานกระบวนการคดข�นท�สองแลว ก
เขาสกระบวนการพจารณาในรายละเอยดข�นโยนโสมนสการ ซ�งถอวาเปนความรระดบสงในทาง
พระพทธศาสนา แตโดยท�วไปการคดหาเหตผลจะมาตดอยแคกระบวนการคด (จนตามยปญญา) ซ�ง
เปนความรระดบวทยาศาสตรในโลกแหงผสสะท�วไป
การคดวเคราะหหรอตความหมายหวขอปรศนาธรรมกเปนวธการหน�งท�ผศกษาพยายามจะ
หาคาตอบใหสมเหตสมผลโดยวธการคด ซ� งหวขอปรศนาธรรมเหลาน�นสวนมมากจะเก�ยวของกบ
เร�องของการดาเนนชวตของแตละบคคลหรอสงคมอยแลว จงเปนวธการหาคาตอบท�ไมไกลตวมาก
นก เพราะหลกการดาเนนชวตของสงคมไทยแตโบราณมา กข�นอยก บพ�นฐานของหลกธรรมทาง
พระพทธศาสนาอยแลว ซ� งหลกธรรมเหลาน�นไดเขาไปมบทบาทแหงการแสดงออกทางพฤตกรรม
ของชาวพทธต�งแตเกดจนตาย ดงน�นการผกหวขอปรศนาธรรมของปราชญผสอนธรรมโบราณ จง
เก�ยวของกบการดาเนนชวตของชาวพทธท�ไดนอมนาหลกพทธธรรมมาเปนฐานในการปฏบตเพ�อ
การอยรวมกนในสงคมอยางมสนตสข
![Page 102: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/102.jpg)
๑๐๒
บรรณานกรม
จกรชย มหาวโร,พระมหา. เอกสารประกอบการสอนวชาปรชญาตะวนตกสมยโบราณ. เลย :
มจร.วทยาลยสงฆเลย,๒๕๔๖.
____________. เอกสารประกอบการบรรยายธรรมทางสถานวทย ๑๐๑.๒๕ MHz วดศรวชย
วนาราม (เลย : มจร.วทยาลยสงฆเลย,๒๕๔๘.
ณรงค กนตสโล,พระมหา. จดเดนของพระพทธศาสนา. เชยงใหม : ทรโอแอดเวอรไทซ�งแอนด
มเดยจากด,๒๕๔๘.
เทพปรยตมน,พระ. ๑๐๐ เทศนาบชาพระพทธวรญาณ วดประยรวงศาวาสวรวหาร. กรงเทพ ฯ :
หจก.สามลดา,๒๕๔๙.
ธรรมปฎก,พระ. (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. กรงเทพ ฯ :
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๔๖.
ธรรมปฎก,พระ. (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,
๒๕๔๖.
ปพฒนาการศกษาสงฆ ๒๕๓๗ – ๒๕๓๙, พทธศาสนสภาษต เลม ๑. กรงเทพ ฯ : กรมการศาสนา,
๒๕๓๗.
ปาน จนทรานตร,พ.อ.(พเศษ), แกปญหาชวตดานธรรมะ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพรงเรองรตน, ม.ป.ป.
พทธวรญาณ,พระ. (มงคล วโรจโน), เกบเลกผสมนอย กรงเทพ ฯ : วดประยรวงศาวาสวรวหาร,
๒๕๔๘.
ราชวรมน,พระ. (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. กรงเทพ ฯ :
มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๒๘.
ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕. อกษรเจรญทศน,
๒๕๓๙.
ราชวรมน,พระ. (ประยร ธมมจตโต), ปรชญากรก : บอเกดภมปญญาตะวนตก. กรงเทพฯ : ศยาม,
๒๕๔๐.
ราชรตนมน,พระ. (ชยวฒน ป�ญาสร ป.ธ.๙), คตธรรมจากสามกก. กาญจนบร : สานกพมพธรรม
เมธ – สหายพฒนาการพมพ,๒๕๔๙.
ววธธรรมโกศล,พระคร.(ชยวฒน ธมมวฑฒโน), มทตานสรณ พระครววธธรรมโกศล. กรงเทพ ฯ :
มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๓๔.
วเทศโพธคณ,พระ. สแดนพระพทธองค อนเดย – เนปาล. กรงเทพ ฯ : ธรรมสภา,๒๕๔๔.
วยร สวรรณอนทร, กาไรชวต. กรงเทพ ฯ : บรษท เฟ� องฟา พร�นต�ง จากด,๒๕๔๕.
![Page 103: Random 121010032208-phpapp01](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022050922/55a493b71a28ab131b8b4574/html5/thumbnails/103.jpg)
๑๐๓
เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพ ฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๓๔.
สนท ศรสาแดง, ปรชญาเถรวาท. กรงเทพ ฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๒.
สวน ทองป�น,ดร. ปรชญาการศกษา. ขอนแกน : มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ,๒๕๔๕.
สขพฒน อนนทจารย,พระมหา,ดร. ปรศนาปรชญาธรรม. กรงเทพ ฯ : ลก ส.ธรรมภกด,๒๕๔๖.
สรกล อดลยานนท, ปรชญาของงานหนทางสความสข. กรงเทพ ฯ : สานกพมพมตชน.๒๕๔๗.
โสวทย บารงภกด� , เทวตา อนวาเทวดาท�งหลาย จากนตยสารสาระวชาการ ธรรมทรรศน ปท� ๕
ฉบบท� ๒ ประจาเดอน กรกฎาคม – ตลาคม ๒๕๔๗. ขอนแกน : คลงนานาวทยา,๒๕๔๗.
สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ� , หลกพระพทธศาสนา. กรงเทพ ฯ : ธรรมสภา,ม.ป.ป.
อดศกด� ทองบญ, ปรชญาอนเดยรวมสมย. กรงเทพ ฯ : เคลดไทย,๒๕๔๐.
อดลสารสทธ� (สวาง ฉนทสทโธ), ดร.พระคร. คมอพระวปสสนาจารย. กรงเทพ ฯ : หจก.เทคนค,
๒๕๔๕.