PROGRAMI KOMBEVE TE BASHKUARA PER MJEDISIN UNEP

L I G JNr.8463, date 10.3.1999

PER ADERIMIN E REPUBLIKES SE SHQIPERISE NE KONVENTEN E VJENES "PER MBROJTJEN E SHTESES SE OZONIT" DHE PROTOKOLLIN

E MONTREALIT "PER SUBSTANCAT QE HOLLOJNE SHTRESEN E OZONIT"

Ne mbështetje te neneve 121 dhe 83 pika 1 te Kushtetutës dhe te ligjit nr.8371, date 9.7.1998 "Për lidhjen e traktateve dhe marrëveshjeve

ndërkombëtare", me propozimin e Këshillit te Ministrave,

KUVENDI

I REPUBLIKES SE SHQIPERISE

V E N D O S I:

Neni 1

Republika e Shqipërisë aderon ne Konventën e Vjenës "Për mbrojtjen e shtresës se ozonit" dhe ne Protokollin e Montrealit "Për substancat, qe

hollojnë shtresën e ozonit".

Neni 2

Ngarkohet Agjencia Kombëtare e Mjedisit te mbuloje detyrimin financiar vjetor te Republikës se Shqipërisë, detyrim qe i lind vendit tone si pale ne kete

konvente dhe ne kete protokoll.

Neni 3

Ky ligj hyn ne fuqi 15 dite pas botimit ne Fletoren Zyrtare.

Shpallur me dekretin nr.2338, date 19.3.1999 te Presidentit te Republikës se Shqipërisë, Rexhep Meidan

1

Konventa e Vienes per mbrojtjen e shtreses se ozonit

AKTI FINAL

KONVENTA E VIENES PER MBROJTJEN E SHTRESES SE OZONIT

parathenie

Palet ne kete Konvente,

Jane te ndergjegjshme per ndikimin mjaft te demshem ne shendetin e njerezve dhe ne mjedis qe sjell hollimii shtreses se ozonit,

2

Rikujtojne klauzolat perkatese te Deklarates se Konferences se Kombeve te Bashkuara mbi mjedisin njerezor dhe vecanerisht parimin 21, i cili parashikon qe “ Shtetet , ne perputhje me Karten e Kombeve te Bashkuara dhe te parimeve te ligjit nderkombetar , kane te drejten sovrane qe te shfrytezojne burimet e tyre ne perputhje me politikat e tyre ambjentale , kane pergjegjesine per te garantuar aktivitetet brenda kontrollit dhe legjislacionit te tyre kur ato nuk e demtojne mjedisin e shteteve te tjera ose te zonave te tjera pertej limiteve te legjislacionit kombetar”,

Marrin ne konsiderate kushtet dhe kerkesat kryesore te vendeve ne zhvillim,

Kujdesen per proceduren e punes dhe studimeve te kryera brenda organizatave kombetare dhe nderkombetare dhe, ne vecanti, te Planit Boteror te Veprimit per shtresen e ozonit te Programit te Kombeve te Bashkuara per Mjedisin,.

Kujdesen gjithashtu per masat paraprake per mbrojtjen e shtreses se ozoni te cilat tashme jane ndermarre ne nivel kombetar dhe nderkombetar,

Jane te ndergjegjshme qe masat per mbrojtjen e shtreses se ozonit nga ndryshimet ne saje te aktiviteteve njerezore kerkojne veprim dhe bashkepunim nderkombetar, dhe do te bazohen mbi konsiderata teknike dhe shkencore bashkekohore,

Jane te ndergjegjshme gjithashtu per nevojen e kerkimeve te metejshme dhe mbi vezhgimet sistemetike per zhvillimin e metejshem te dijeve shkencore mbi shtresen e ozonit dhe te efekteve te mundshme negative qe vijne si rezultat i hollimit te saj.

Kane vendosur te mbrojne shendetin e njerezimit dhe mjedisin ndaj efekteve negative qe rezultojne nga hollimi shtreses se ozonit,

KANE RENE DAKORT SI ME POSHTE:

Neni 1.

Perkufizime

Per qellime te kesaj Konvente:

3

1. “ Shtresa e ozonit” nenkupton shtresen e ozonit atmosferik mbi shtresen kufitare planetare.

2.” Ndikimet negative” nenkuptojne ndryshimet ne ambjentin fizik apo ne biote, duke perfshire ndryshimet klimatike, te cilat kane efekte te demshme shume te rendesishme mbi shendetin e njerezimit ose ne perberjen , ne aftesine riperteritese, dhe prodhimtarine e ekosistemeve natyrore e te administruara ose mbi materialet e nevojshme per njerezimin.

3. “Pajisje ose teknologji alternative” d.m th teknologji apo pajisje, perdorimi i te cilave be te mundur reduktimin ose eliminimin me efektivitet te emetimeve te substancave qe kane ose ka te ngjare te kene ndikime negative mbi shtrese e ozonit.

4. “ Substancat alternative” nenkuptjne substancat qe reduktojne, eliminojne ose ndalojne efektet negative mbi shtresen e ozonit.

5. “Pale” nenkuptojne (po te mos e tregonte konteksi ndryshe) Pale ne Konvente.

6. “Organizata e integrimit dhe bashkepunimit ekonomik” nenkupton nje organizate te themeluar nga shtetet sovrane te nje rajoni te dhene e cila ka kopetence per sa i perket ceshtjeve te drejtuara nga kjo Konvente ose protokollet e saj, e cila eshte e autorizuar qe ne kohen e duhur, ne perputhje me procedurat e saj te brendshme te firmose, miratoje, pranoje, apo aprovoje ose te pajtohet me dokumentet perkatese.

7.”Protokoll” nenkupton protokoll te kesaj Konvente.

4

Neni 2

Detryime te pergjithshme

1. Palet do te marrin masa paraprake ne lidhje me klauzolat e kesaj Konvente dhe te atyre protokolleve te hyre ne fuqi, pale te te cilave ato jane, per mbrojtjen e shendetit njerezor dhe mjedisit kundrejt efekteve te demshme qe rezultojne ose qe kane te ngjare te rezultojne nga aktivitei njerezor i cili ndryshon ose ka te ngjare te hollojeshtresen e ozonit.

2 Per kete qellim, :Palet , ne perputhje me dispozicionin dhe mundesite e tyre do te:a) Bashkepunojne ne drejtim te vezhgimeve sistematike, shkembimit te informacionit dhe te punes kerkimore, me qellim qe te kuptojne dhe te vleresojne efektet e aktiviteteve njerezore mbi shtresen e ozonit dhe efektet qe vijne ne shendetin e njerezimit dhe ne mjedis nga hollimi i shtreses se ozonit.

b) Adoptojne masat perkatese administrative dhe legjislative dhe te bashkepunojne ne harmonizimin e politikave perkatese per te kontrolluar, kufizuar, reduktuar ose ndaluar aktivitetet njerezore sipas legjislacionit te tyre apo kontrollit qe do te vendoset nese keto aktivitete kane ose kane te ngjare te kene efekte te demshme qe vijne nga hollimi i shtreses se ozonit.

c) Bashkepunojne ne formulimin e masave, procedurave dhe standarteve te pershtatshme per zbatimin e kesaj Konvente , duke pasur qellim, ate te adoptimit te protokolleve dhe anekseve.

d) Bashkepunoje me organizmat kompetente nderkombetare per zbatimin sa me efektiv te kesaj Konvente dhe protokolleve , ne te cilat ato jane Pale.

3. Klauzolat e kesaj Konvente nuk duhet ne asnje menyre te ndikojne ne te drejten e Paleve qe te adoptojne , ne perputhje me ligjin nderkombetar, masa te brendshme shtese ndaj atyre qe permenden me siper ne paragrafin 1 & 2 , as edhe te ndikoje ne masat e brendshme shtese tashme te ndermarra nga nje Pale, duke u siguruar qe keto masa nuk jane te papajtueshme me obligimet e tyre ndaj Konventes.

4. Zbatimi i ketij neni do te bazohet ne konsiderata tekniko-shkencore bashkekohore qe kane lidhje me te.

5

Neni 3

Vezhgimet sistematike dhe puna kerkimore

1. Palet angazhohen perkatesisht qe drejtperdrejte apo nepermjet organizmave nderkombetare kopetente, te fillojne apo te kooperojne ne udheheqjen e punes kerkimore dhe vleresimeve shkencore mbi:

a) Proceset kimike dhe fizike qe ndikojne mbi shtresen e ozonit;

b) Shendetin e njerezve dhe efektet e tjera biologjike qe rrjedhin nga hollimi i shtreses se ozonit, kryesisht ato qe vijne si pasoje e ndryshimeve ne rrezet diellore ultraviolet te shoqeruara me efekte biologjike (UV-B);

c) Efektet klimatike qe vijne nga cdo ndryshim ne shtresen e ozonit;

d) Efektet qe vijne nga cdo ndryshim i shtreses se ozonit dhe cdo ndryshim pasues ne radiacionin UV-B mbi materialet natyrale dhe sintetike te dobishme per njerezimin;

e) Substancat, praktikat, proceset, dhe aktivitetet qe mund te ndikojne shtresen e ozonit dhe efektet e tyre te perbashketa;

f) Substancat dhe teknologjite alternative;

g) Ceshtjet ekonomiko-shoqerore te lidhura me to.dhe sic eshte per caktuar me tej ne anexet 1 dhe 2.

2. Palet zotohen qe te perkrahin ose te krijojne perkatesisht, drejtpersedrejti ose nepermjet organizmave kopetente nderkombetare te marrin krejtesisht ne konsiderate legjislacionin kombetar dhe aktivitetet perkatese ne nivelet kombetare dhe nderkombetare , programet e perbashketa apo te vecanta per vezhgimet sistematike te gjendjes se shtreses se ozonit dhe parametrave te tjere perkates,sic eshte percaktuar ne anexin 1.

3. Palet zotohen te kooperojne , drejtpersedrejte ose ndermjet organizmave kopetente nderkombetare, per te garantuar mbledhjen, vlershmerine dhe transmetimin e punes kerkimore dhe te dhenave te marra nga vezhgimet neprermjet qendrave perkatese boterore te te dhenave sipas nje menyre te dhe kuadrin kohor te rregullt.

NENI 4. Bashkepunimi ne fushat ligjore, shkencore dhe teknike.

1. Palet do te lehtesojne dhe do te inkurajojne shkembimin e informacionit shkencor, teknik, ekonomiko-shoqeror, tregtar, dhe ligjor ne lidhje me kete konvente, sic eshte percaktuar ne anexin 2. Nje informacion i tille do te pajise organizmat per te cilat bihet dakort nga Palet. Cdo organizem qe

6

pajiset me nje informacion te tille konfidencial nga Pala qe ia siguron ate, do te siguroje qe informacioni nuk eshte i hapur dhe do ta grumbulloje ate qe te mbroje konfidencialitetin e tij perpara se ai te vihet ne dispozicion te Paleve.

2. Palet, ne perputhje me ligjet kombetare, rregullat dhe praktikat e tyre, dhe duke marre ne konsiderate kryesisht nevojat e vendeve ne zhvillim do te bashkepunojne ne procesin e nxitjes , direkt apo npm organizmave kompetente nderkombetare per zhvillimin dhe transferimin e teknologjise dhe njohurive. Ky bashkepunim do te kryhet kryesisht npm:

a) Lehtesimit te pervetesimit te teknologjive alternative nga Palet e tjera;b) Furnizimit me informacionin mbi pajisjet dhe teknologjite alternative dhe sigurimin e manualeve speciale apo udhezuesave te tyre;c)Sigurimit te pajisjeve & mjeteve te nevojshme per kerkime dhe vezhgime sistematike;d)Trejnimit perkates te personelit teknik dhe shkencor.

NENI 5Transmetimi i informacionit

Palet, nepermjet sekretariatit do ti transmetojne Konferences se Paleve te krijuar sipas nenit 6, informacionin mbi masat e adoptuara prej tyre per zbatimin e Konventes dhe te Protokolleve ne te cilat ato jane Pale ne ate forme dhe ne ato intervale kohore qe mbledhjet e Paleve do ti percaktojne instrumentave perkates.

NENI 6Konferenca e Paleve

1. Per kete aresye, eshte krijuar nje Konference e Paleve. Mbledhja e pare e Konferences se Paleve do te mbahet nga Sekretariati i emeruar provizorisht sipas nenit 7, jo me vone se nje vit pas hyrjes ne fuqi te kesaj Konvente. Pasketaj, mbledhjet e zakonshme te Konferences se Paleve do te mbahen ne intervale te rregullta te percaktuara nga Konferenca e Paleve ne mbledhjen e saj te pare.

2. Mbledhjet e jashtezakonshme te Konferences se Paleve do te mbahen sa here qe te shihet e nevojshme nga Konferenca, apo me kerkesen me shkrim te cdo Pale, duke siguruar qe brenda gjashte muajsh nga dita e komunikimit te kerkeses ne Sekretariat, ajo eshte mbeshtetur nga te pakten nje e treta e Paleve.

3. Konferenca e Paleve do te bjere dakort me konsensus dhe do te adaptoje rregullat e procedurat dhe rregullat financiare per veten dhe per cdo mbledhje te radhes si edhe operacionet financiare qe do te nevojiten per funksionimin e Sekretariatit.

7

4.Konferenca e Paleve do te mbaje nen rishikim te vazhdueshem zbatimin e kesaj Konvente, dhe per me teper do te:

a) Percaktoje formen dhe intervalet kohore te transmetimit te informacionit qe do te dorezohet ne lidhje me nenin 5 dhe do ta konsideroje kete informacion sikurse raportet e dorezuara nga mbledhjet e radhes;

b)Rishikoje informacionin shkencor mbi shtresen e ozonit , mbi ndryshimete mundshme te saj dhe mbi efektet e mundshme ne kete ndryshim;

c)Nxise, ne lidhje me nenin 2, harmonizimin e politikave perkatese, strategjive dhe masave per minimizimin e shkarkimeve te substancave qe shkaktojne apo kane te ngjare te shkaktojne hollimin e shtreses se ozonit dhe do te beje rekomandime mbi cdo mase tjeter qe ka lidhje me Konventen;

d)Adoptoje, sipas nenit 3 & 4, programet per kerkim , vezhgimet sistematike, bashkepunimin tekniko-shkencor, shkembimin e informacionit dhe transferimin e teknologjise dhe njohurive;

e)Marre parasysh dhe te adoptoje, sic duhet, ne lidhje me nenin 9 & 10, amendamentet me Konventen dhe nenet e saj;

f)Marre parasysh amendamentet e cdo protokolli , per me teper dhe te cdo neni dhe neqoftese eshte vendosur keshtu t’ia rekomandoje adaptimin e tyre. Paleve te Protokollit per te cilin behet fjale;

g)Marre parasysh dhe te dhe te adaptoje , sic duhet, ne lidhje me nenin 10, nenet shtese te Konventes;

h)Marre parasysh dhe te adaptoje, dic duhet, protokollet ne lidhje me nenin 8;

i)Zhvilloje aq mbledhje te radhes sa te jete e nevojshme per zbatimin e kesaj Konvente.

j)Kontrolloje kur eshte e pershtatshme, sherbimin e organizmave nderkombetare kopetente dhe komiteteve shkencore, kryesisht Organizates Boterore Meteorologjike dhe Organizates Boterore te Shendetesise si dhe Komitetit Koordinativ per shtresen e Ozonit, ne kerkimin shkencor, vezhgimet sistematike dhe aktivitetet qe kane lidhje me Konventen, duke e bere te perdorshem informacionin perkates te marre nga keta organizma dhe komitete.

k)Marre parasysh dhe te zotohet per marrjen e ndonje veprimi shtese qe mund te kerkohet per arritjen e qellimeve te Konventes.

5. Kombet e Bashkuara, agjensite e saj te specializuara dhe Agjensia Nderkombetare e Energjise Atomike, si dhe te gjitha shtetet qe nuk jane Pale ne Konvente, mund te perfaqesohen ne mbledhjet e Konferences se Paleve nga vezhguesit. Cdo organ apo agjensi, qofte kombetare, apo nderkombetare, qeveritar apo joqeveritar, i kualifikuar ne fushat qe kane

8

lidhje me mbrojtjen e shtreses se ozonit, qe i kane shprehur Sekretariatit deshiren e vet per t’u perfaqesuar ne mbledhjen e Konferences se Paleve si vezhgues mund te pranohen po te mos kundershtohet nga te pakten nje e treta e Paleve. Pranimi i pjesemarrjes se vezhguesve do te vensohet sipas rregullave te procedures te miratuara nga Konferenca e Paleve.

NENI 7Sekretariati

1. Sekretariati do te kete keto funksione:a)Te beje rregullimet dhe sherbimet per organizimin e mbledhjeve te parashikuara sipas neneve 6, 8, 9, 10;

b)Te pergatise dhe te shperndaje raporte te bazuara ne informacionin e marre ne sipas neneve 4 & 5, si dhe mbi bazen e informacionit te marre nga mbledhjet e radhes te percaktuara sipas nenit 6;

c)Te kryeje funksionet e percaktuara nga cdo protokoll;

d)Te pergatise raporte per aktivitetet e saj te zbatimit te funksioneve te saj sipas Konventes dhe t’ia paraqese ato Konferences se Paleve.

e)Te siguroje bashkepunimin e nevojshem me organizmat e tjere nderkombetare dhe kryesisht te hyje ne marveshje te tilla administrative dhe kontraktore sic mund te jete e kerkuar per kryerjen efektive te funksionit te tij.

f)Te kryeje aq funksione te tjera sa c’eshte percaktuar nga Konferenca e Paleve.

2. Funksionet e Sekretariatit do te ushtrohen perkohesisht nga UNEP (Programi i Kombeve te Bashkuara per Mjedisin) deri pas perfundimit te Mbledhjes se zakonshme te Konferences se Paleve e mbajtur ne pajtim me nenin 6. Ne mbledhjen e saj te pare te zakonshme, Konferenca e Paleve do te emeroje Sekretariatin ndermjet organizatave egzistuese kopetente nderkombetare, te cilat kane shprehur deshiren e tyre per te ndermarre funksionin e Sekretariatit te te kesaj Konvente

NENI 8Miratimi i Protokolleve

1. Konferenca e Paleve mund te miratoje protokollet ne perputhje me nenin 2.

2. Teksti i cdo protokolli te propozuar do ti komunikohet Paleve nga sekretariati te pakten gjashte muaj perpara nje mbledhje te tille.

9

NENI 9Amendamentet e Konventes ose Protokollet

1. Cdo Pale mund te propozoje amendamente ne kete Konvente ose ne Protokoll. Amendamente te tilla do te marrin parasysh, ndermjet te tjerash, konsideratat teknike dhe shkencore.

2. Amendamentet e kesaj Konvente do te miratohen ne nje mbledhje te Konferences se Paleve. Amendamentet e cdo Protokolli do te adoptohen ne nje Mbledhje te Paleve ne Protokollin perkates. Teksti i cdo Amendamenti te kesaj Konvente apo i cdo Protokolli , me perjashtim te rastit kur mund te jete hartuar ndryshe ne protokoll, do ti komunikohet Paleve nga Sekretariati te pakten gjashte muaj perpara zhvillimit te mbledhjes ne te cilen ai eshte propozuar per miratim. Sekretariati do te komunikoje per informacion gjithashtu, amendamentet e propozuara per nenshkruesit e kesaj Konvente.

3. Palet do te bejne cdo perpjekje per te rene dakort me konsensus mbi amendamentet e propozuara ne Konvente. Neqoftese jane konsumuar te gjitha perpjekjet per te rene dakort me konsensus, dhe nuk arrihet te bihet dakort, amendamenti do te adaptohet, nga tre te katertat e shumices se votave se Paleve qe jane prezent dhe qe votojne ne mbledhje dhe do t’iu dergohet nga Sekretaria te gjitha Paleve per ratifikim, aprovim apo pranim.

4. Procedura e permendur ne paragrafin 3, mesiper do te zbatohet per amendamentet e cdo protokolli, me perjashtim te rastit kur dytetretat e shumices se Paleve te ketij Protokolli qe jane prezent dhe votojne ne mbledhje, gje qe do te mjaftoje per adoptim.

5. Ratifikimi, aprovimi, apo pranimi i amendamenteve do t’i behet e ditur sekretarise me shkrim. Amendamentet e adoptuara ne lidhje me paragrafin 3 ose 4 me siper, do te hyjne ne fuqi ndermjet Paleve qe i kane pranuar ato, 90 dite pas depozitimit te njoftimit per ratifikim, aprovim, apo pranim nga te pakten nje e treta-katerta e Paleve ne Konvente ose nga te Pakten nje e dyta-treta e Paleve ne Protokollin per te cilin behet fjale, me perjashtim te rastit kur mund te vendoset ndryshe ne nje protokoll te tille.Pasketaj , Amendamentet do te hyjne ne fuqi per cdo Pale tjeter 90 dite pasi Pala te depositoje instrumenat e saj te ratifikimit, aprovimit, apo te pranimit te amendamenteve.

6. Per qellime te ketij neni me , “Pale prezente dhe votuese” nenkuptojme Pale qe jane prezent dhe qe japin vote pro ose kunder.

NENI 10Miratimi dhe Amendamentet e Anekseve

1. Anekset e kesaj Konvente apo te cdo Protokolli do te formojne nje pjese integrale te kesaj Konvente apo te nje Protokolli te tille, sipas rastit dhe po te mos jete percaktuar shprehimisht ndryshe, nje reference e kesaj Konvente

10

apo e Protokolleve te saj perben ne te njejten kohe, per me teper, nje reference te cdo aneksi. Anekse te tilla do te kufizohen ne ceshtje shkencore, teknike dhe administrative.

2. Me perjashtim te rastit kur mund te jete percaktuar ndryshe ne cdo Protokoll ne lidhje me anekset e tij, procedura e meposhtme do te aplikoje propozimin, miratimin dhe hyrjen ne fuqi te anekseve shtese te kesaj Konvente apo anekseve te nje Protokolli:

a) Anekset e kesaj Konvente do te propozohen dhe miratohen ne perputhje me proceduren e percaktuar ne nenin 9, paragrafi 2 & 3., ndersa anekset e cdo protokolli do te propozohen dhe miratohen ne perputhje me proceduren e percaktuar ne nenin 9, paragrafi 2 & 4.b) Cdo Pale qe nuk eshte ne gjendje te aprovoje nje aneks shtese ne Konvente apo nje aneks te nje Protokolli ne te cilin ajo eshte Pale, do te njoftoje sekretarine me shkrim, brenda gjashte muajve nga data e komunikimit te miratimit nga sekretaria. Sekretaria, do te informoje pa vonese te gjithe Palet per cdo njoftim te tille te marre.Nje Pale mund ta zevendesoje deklaraten e meparshme per kundershtim me nje tjeter qe pohon te kunderten, dhe pastaj anekset do te hyjne ne fuqi per kete Pale. c) Ne mbarim te gjashte muajve, nga data e qarkullimit te komunikimit nga sekretaria, anekset do te behen efektive per te gjitha Palet ne kete Konvente apo te ndonje Protokolli ne lidhje me te cilin nuk kane paraqitur njoftim ne lidhje me klauzolen e paragrafit (b) mesiper.

3. Propozimi , miratimi dhe hyrja ne fuqi e amendamenteve te anekseve te kesaj Konvente apo te cdo Protokolli do te jete subjekt i te njejtes procedure si per propozimin, miratimin, dhe hyrjen ne fuqi te anekseve te Konventes apo anekseve te Protokollit. Per me teper, anekset dhe amendamentet , do te marrin ne konsiderate, nder te tjera, edhe konsideratat shkencore dhe teknike.

4. Neqoftese nje aneks shtese apo amendament i nje aneksi , perfshin nje amendament te kesaj Konvente apo te ndonje Protokolli te saj, aneksi shtese apo aneksi i permiresuar do te hyje ne fuqi per aq kohe sa i duhet te hyje ne fuqi nje amendament i kesaj Konvente apo Protokoll qe ka te beje me te.

NENI 11Zgjidhja e debateve

1. Ne rast te nje debati ndermjet Paleve ne lidhje me interpretimin apo zbatimin e kesaj Konvente, Palet qe debatojne do te gjejne ne zgjidhje nepermjet bisedimeve.

2. Neqoftese Palet qe debatojne nuk arrijne te bien dakort nepermjet bisedimeve, ato mund te gjejne bashkarisht nje mjedis te pershtatshem apo te kerkojne ndermjetes, duke marre si te tille nje Pale te trete.

11

3. Pas ratifikimit, pranimit, aprovimit te kesaj Konvente, ose ne cdo kohe pasketaj, nje shtet apo organizate e integrimit ekonomik rajonal, mund te deklaroje me shkrim ne sekretari qe per nje mosmarveshje te pazgjidhur ne lidhje me paragrafin 1 ose 2 si me siper, te pranojne njeren apo te dy menyrat e meposhtme te zgjidhjes se detyrueshme te debatit:

a) Arbitraritet ne lidhje me procedurat e adoptuara nga Konferenca e Paleve ne mbledhjen e saj te pare te zakonshme.b) Parashtrimin e debatit ne keshillin Nderkombetar te Drejtesise.

4. Neqoftese Palet, ne lidhje me paragrafin 3 mesiper, nuk e kane pranuar kete apo ndonje procedure, debati do te parashtrohet per sheshim (rregullim) ne lidhje me paragrafin 5 si me poshte, po te mos bien Palet dakord.

5. Nje komision per sheshimin e debatit do te krijohet mbi bazen e kerkeses se njeres nga Palevt qe debaton. Komisioni do te perbehet nga nje numer anetaresh te caktuar nga cdo Pale qe ka lidhje me debatin dhe nje kryetar i zgjedhur bashkarisht nga anetaret qe ka zgjedhur secila Pale. Komisioni do te jape nje vleresim final dhe rekomandues te cilin Palet do ta konsiderojne ndershmerisht.

6.Vendimet e ketij neni do te zbatohen ne lidhje me cdo protokoll me perjashtim te rastit kur eshte parashikuar ndryshe ne protokollin ne fjale.

NENI 12Firmosja

Kjo Konvente do te hapet per firme nga Shtetet dhe nga Organizatat e Integrimit Ekonomik Rajonal ne Ministrine Federale te Maredhenieve me Jashte te Republikes se Austrise, ne Viene , nga 22 Mars 1985 deri me 21 shtator 1985 dhe ne Qendren e Kombeve te Bashkuara ne New Jork nga 22 Shtator 1985 deri ne 21 Mars 1986.

12

NENI 13Ratifikimi, pranimi ose aporvimi.

1. Kjo Konvente dhe cdo protokoll do te jete subjekt per ratifikim, pranim ose aprovim nga shtete dhe nga organizatat e Integrimit Rajonal Ekonomik. Instrumentet e ratifikimit, pranimit ose aprovimit do te depozitohen ne sekretari.

2. Cdo organizate , referuar paragrafit 1 me siper, e cila behet Pale ne kete Konvenete apo cdo protokoll, pa patur Pale asnje nga shtetet e saj anetare, do te jete e kufizuar nga te gjithe obligimet ne Konvente ose Protokoll, sipas rastit . Ne rastin kur ne organizata te tilla nje apo me shume anetare te tyre jane Pale ne Konvente apo Protokolle te saj, organizata dhe shtetet e saj anetare do te diskutojne per pergjegjesite e tyre perspektive per kryerjen e detyrimeve ne Konvente apo protokoll, sipas rastit. Ne te tilla raste , organizata dhe shtetet anetare nuk do te lejohen te ushtrojne te drejtat sipas Konventes apo protokollit perkates.

3. Ne instrumentet e ratifikimit, pranimit ose aprovimit, organizatat , referuar paragrafit 1 me siper, do te deklarojne zgjerimin e kopetencave te tyre ne lidhje me ceshtjet qe trajtohen ne Konvente apo ne Protokollin perkates. Keto organizata do te informojne sekretarine per cdo ndryshim thelbesor per zgjerimin e kopetencave te tyre.

NENI 14. Hyrja ne fuqi

1. Procedura e hyrjes ne fuqi e kesaj Konvente dhe e cdo protokolli te saj , do te hapet nga shtetet dhe Organizatat e Integrimit Ekonomik Rajonal, duke filluar nga data ne te cilen mbaron firmosja e tyre. Instrumentat e hyrjes ne fuqi do te depozitohen ne sekretari.

2. Ne instrumentet e hyrjes ne fuqi, organizatat, referuar paragrafit 1 me siper, do te deklarojne zgjerimin e kopetencave te tyre ne lidhje me ceshtjet qe trajtohen ne Konvente apo ne protokollin e saj. Keto organizata do te informojne gjithashtu, sekretarine per cdo ndryshim thelbesor per zgjerimin e kopetencave te tyre.

3. Vendimet e nenit 13, paragrafi 2, do te zbatohen nga Organizatat e Integrimit Ekonomik Rajonal qe e pranojne kete Konvente apo Protokoll.

13

NENI 15E drejta e votes

1. Cdo Pale ne kete Konvente apo Protokoll ka te drejten e votes.

2. Ndryshe nga c’eshte percaktuar ne paragrafin 1, me siper, organiazatat e integrimit rajonal ekonomik, ne ceshtjet brenda kopetencave te tyre, do te ushtrojne te drejten e votes me nje numer te njejte votash me numrin e shteteve te tyre anetare qe jane Pale ne Konvente apo ne Protokollin perkates. Organizata te tilla nuk do ta ushtrojne te drejteten e tyre per te votuar neqoftese shtetet e tyre anetare e ushtrojne ate dhe anasjelltas.

NENI 16Maredheniet ndermjet Konventes dhe protokolleve te saj.

1. Nje shtet apo nje organizate e integrimit ekonomik rajonal nuk mund te jete Pale ne nje protokoll, pa qene Pale ne te njejten kohe ne Konvente.

2. Vendimet ne lidhje me cdo Protokoll do te merren vetem nga Palet e ketij protokolli.

NENI 17.

Hyrja ne fuqi.

1. Kjo Konvente do te hyje ne fuqi ne te nentedhjeten dite pas dates se depozitimit te instrumentit te njezete te ratifikimit, pranimit, dhe aprovimit.

2.Cdo protokoll, me perjashtim te rastit kur eshte percaktuar ndryshe ne nje protokoll te tille , do te hyje ne fuqi ne te nentedhjeten dite pas dates se depozitimit te njemmbedhjetit instrument te ratifikimit, pranuar apo aprovuar e per me teper pajtuar me nje protokoll te tille .

3.Per cdo Pale qe ratifikon, pranon apo aprovon kete Konvente apo per me teper pajtohet pas depozitimit te instrumentit dymbedhjete te ratifikimit, pranimit, aprovimit apo pajtimit , ajo do te hyje ne fuqi ne te nentedhjeten dite pas dates se depozitimit te kesaj Pale te instrumenteve te saj te ratifikimit , pranimit, aprovimit apo pajtimit.

4.Cdo protokoll , me perjashtim te rastit kur percaktohet ndryshe ne nje protokoll te tille, do te hyje ne fuqi per cdo Pale qe ratifikon , pranon apo aprovon kete protokoll apo per me teper pajtohet me te, pas hyrjes ne fuqi te tij , ne perputhje me Paragrafin 2 me siper, ne te nentedhjeten dite pas dates qe Pala depoziton instrumentin e ratifikimit , pranimit, aprovimt apo pajtimit. ose ne daten ne te cilen Konventa hyn ne fuqi per kete Pale e cila do te jete me vone.

14

5. Per qellime te paragrafit 1 & 2 me siper , cdo instrument i depozituar nga cdo organizate rajonale e integrimit eknomik, nuk do te llogaritet si shtese e atyre te depozituara nga shtetet anetare te kesaj organizate.

NENI 18 Rezervat

Asnje rezervim nuk mund te behet ne kete Konvente.

NENI 19Terheqja

1. Ne cdo kohe pas kater vjetesh nga data ne te cilen kjo Konvente ka hyre ne fuqi, cdo Pale mund te terhiqet nga Konventa duke bere nje njoftim me shkrim ne Sekretari.

2.Pervec rastit kur percaktohet ndryshe ne ndonje protokoll, ne cdo kohe pas kater vjetesh nga data ne te cilen nje protokoll i tille ka hyre ne fuqi per nje Pale, kjo Pale mund te terhiqet nga protokolli duke bere nje njoftim me shkrim ne Sekretari.

3.Cdo terheqje e tille eshte e vlefsheme (skadon) per nje afat deri ne nje vit pas dates qe ajo eshte marre nga Sekretaria ose ne nje date te mevonshme sic mund te jete specifikuar ne njoftimin per terheqje.

4. Cdo Pale qe terhiqet nga kjo Konvente do te konsiderohet qe ajo ka dhene terheqje edhe per cdo protokoll ne te cilin ajo eshte Pale.

NENI 20Depozitimi

1.Sekretaria e Pergjithsheme e Kombeve te Bashkuara do te marre persiper funksionin e Sekretarse se kesaj Konvente dhe te cdo protokolli.

2.Sekretaria do te informoje Palet kryesisht per:

a) Firmosjen e kesaj Konvente dhe te cdo protokolli, dhe depozitimin e instrumentave te ratifikimit, pranimit, aprovimit apo pajtimit sipas nenin 13 dhe 14.

b) Daten ne te cilen Konventa dhe cdo protokoll i saj do te hyje ne fuqi sipas nenit 17.

c) Njoftimet mbi terheqjen e bere sipas nenit 19.

15

d) Ndryshimet e adoptuara ne lidhje me Konventen dhe cdo protokoll te saj , pranimet e tyre nga Palet dhe daten e hyrjes ne fuqi te tyre ne lidhje me nenin 9.

e) Te gjitha komunikimet ne lidhje me adaptimin dhe aprovimin e anexeve dhe shtesave te anexeve sipas nenit 10.

f) Njoftimet nga organizatat rajonale te integrimit ekonomik per zgjerimin e kopetencave ne lidhje me ceshtjet qe trajtohen nga Konventa dhe cdo protokoll i saj dhe te cdo modifikimi.

g) Deklaratat e bera ne lidhje me nenin 11, paragrafi 3.

NENI 21Tekstet autentike

Origjinali i kesaj Konvente , nga i cili tekstet Arabisht, Kinezce, Anglisht, Frengjisht, Rusisht, dhe Spanjisht, jane te barabarte autentikisht dhe do te depozitohen ne Sekretarine e pergjithshme te Kombeve te Bashkuara.

Ne prani te nenshkruesve, duke qene te autorizuar per kete aresye, kane firmosur kete Konvente.

Vjene , me 22 mars 1985.

16

ANEKSI 1Kerkimet dhe vezhgimet sistematike

1. Palet ne kete Konvente dijne qe qeshtjet kryesore shkencore jane:

a) Modifikimi i shtreses se ozonit e cila do te shkaktoje nje ndryshim ne sasine e radiacionit Ultraviolet duke patur edhe efekte biologjike (UV-B) qe arrijne ne siperfaqen e tokes dhe pasojat potenciale mbi shendetin e njerezve, per organizmat, ekosistemet dhe materialet e perdorshme nga njerezimi.

b) Modifikimi i shperndarjes vertikale te ozonit, i cili mund te ndryshoje strukturen e temperatures se atmosferes dhe pasojat potenciale per motin dhe klimen.

2.Palet ne Konvente , ne lidhje me nenin 3, do te bashkepunojne ne udheheqjen e kerkimit dhe vezhgimit sistematik dhe ne formulimin e rekomandimeve per kerkimet dhe vezhgimet e ardhshme ne fusha te tilla si:

a) Kerkime ne fiziken dhe kimine e atmosferes

i) Modelet e te kuptuarit teorik;modelet e zhvillimit te metejshem te cilat konsiderojne nderveprimin ndermjet proceseve radiative, dinamike, dhe kimike; studimet ne efektet e ndryshme e te menjehershme te shkaktuara nga njeriu dhe ne menyre te natyrshme nga speciet mbi ozonin stratosferik; interpretimet e te dhenave te marra nga matjet me satelit dhe pa satelit; vleresimin e tendences se parametrave atmosferike dhe gjeografik , dhe zhvillimin e metodave per ndryshimet cilesore te ketyre paramentrave per rastet specifike.

ii) Studimet laboratorike te: raportit te koeficienteve, absorbimit terthor dhe mekanizmit te proceseve troposferike dhe kimike te stratosferes dhe atyre fotokimike; te dhenat spektroskopike qe mbeshtesin fushen e matjeve ne rajonet spektrale perkatese.

iii) Fushen e matjeve: koncentrimin dhe fluksin e gazeve kryesore qe sherbejne si burime me origjine natyrore dhe antropogjenike; studimet dinamike atmosferike; matjet e njekoheshme te specieve qe kane lidhje me fotokimine , poshte vijes kufitare planetare, duke perdorur ne vend instrumentet e fotografimit ne distance (me satelit) ;nderkrahasimin e aparatureve kapese, duke perfshire matje te koordinuara te korreluara per instrumentet satelitore; fushat tre-dimensionale te perberesave kryesore gjurmues atmosferike, fluksin diellor spektral dhe parametrat meteorologjik.

17

iv) Zhvillimin e instrumentave , duke perfshire kapesat satelitore dhe josatelitore per perberesat gjurmues atmosferik, fluksin diellor dhe parametrat meteorologjike.

b)Kerkime ne efektet mbi shendetin dhe ato biologjike efotodegraduese.

i)Lidhja ndermjet ekspozimit te njeriut ndaj rezeve diellore te dukshme dhe atyre ultraviolet dhe a) zhvillimi i te dyjave, jo melanoma dhe melanom, kanceri i lekures dhe b) efektet ne sistemin imunitar; ii) Efektet e rrezeve UV-B , duke perfshire varesine nga valet e gjata mbi a)drithrat bujqesore, pyjet dhe ekosistemet e tjera tokesore dhe b) rrjetin e ushqimeve ujore dhe peshkmin si dhe ndalimin e produkteve te oksigjenuara nga fitoplanktoni i ujit.

iii) Mekanizmin nga i cili radiacioni UV-B vepron mbi materien biologjike, speciet dhe ekosistemet, duke perfshire: lidhjen ndermjet dozes, shkalles se dozes, dhe reagimin; fotoriparimin , adaptimin, dhe mbrojtjen.

iv) Studimet e spektrave biologjike dhe te reagimit spektral duke perdorur rezatimin polikromik me qellim qe te perfshihen nderveprimet e mundshme te rajoneve me gjatesi te ndryshme valesh.

v) Influenca e rrezatimit UV-B mbi materien e ndjeshme dhe aktivitetet e specieve biologjike te rendesishme per balancen biosferike;proceset kryesore si fotosinteze dhe biosinteze;

vi) Influenca e rrezatimit UV-B mbi fotodegradimin e ndotesave, kimikatet bujqesore dhe materialet dhe materialet e tjera.

c) Kerkime mbi efektet ne klime

i) Studime teorike dhe vezhgime mbi efektet rrezatuese te ozonit dhe specieve gjurmuese dhe ndikimi mbi parametrat e klimes si ne temperaturen e siperfaqes se tokes dhe oqeaneve, mostrat e reshjeve, dhe shkembimin ndermjet troposferes dhe atmosferes;

ii) Zbulimi i efekteve te ndikimeve te tilla klimatike mbi aspektet e ndryshme te aktiviteteve njerezore.

d) Vezhgimet sistematike mbi:

i) Gjendjen e shtreses se ozonit (dmth ndryshimi hapsinor dhe kohor i permbajtjes totale te kolones dhe shperndarja vertikale) duke realizuar Sistemin e Vezhgimit Global te Ozonit, bazuar ne integrimin e sistemeve operacionale te plot, satelitore dhe te bazuar ne toke,.

ii) Koncentrimet troposferike dhe stratosferike te gazeve origjine per HOx, NOx, ClOx dhe familjet e karbonit;

18

iii)Temperarturen nga toka ne mezosfere, duke perdorur te dy sistemet, ate satelitore dhe ate te bazuar ne toke.;

iv) Kapjen e fluksit diellor me gjatesi vale te percaktuara, kalimin e rrezatimit termik, atmosferen e tokes, duke perdorur matjet me satelit.

v) Fluksin diellor me gjatesi valesh te percaktuara qe arrin siperfaqen e tokes ne rangun ultraviolet, duke patur efekte biologjike.

vi) Vetite aerosole dhe shperndarjen nga toka ne mesosfere, duke perdorur sistemet satelitore, te bazuar ne toke dhe ato me origjine ajrore.

vii) Variablat e rendesishem klimatike nga mbajtja e programeve te madhesive siperfaqesore meteorologjike te cilesise se larte.

viii) Speciet gjurmuese, temperaturat, fluksin diellor dhe aerosolet duke perdorur metodat e permiresuara per analizen e te dhenave globale.

3. Palet ne Konvente do te bashkepunojne, duke marre ne konsiderate nevojat kryesore te vendeve ne zhvillim, per organizimin e kualifikimit te nevojshem teknik per te marre pjese ne vezhgimet sistematike dhe kerkimet sic eshte percaktuar ne kete aneks.

4. Substancat kimike te meposhtme me origjine natyrore dhe antropogjenike, te radhitura jo sipas prioriteteve, mendohet te kene ndikim ne modifikimin e vetive kimike dhe fizike te shtreses se ozonit.

a) Substancat karbonike

i) Monoksidi i karbonit ( CO )Monoksidi i karbonit ka origjine te rendesishme natyrore dhe antropogjenike, dhe mendohet te luaje nje rol te drejtperdrejte ne fotokimine e troposferes dhe nje rol indirekt ne fotokimine e stratosferes.

ii) Dioksidi i karbonit (CO2)Dioksidi i karbonit ka nje origjine natyrore dhe antropogjenike te rendesishme dhe ndikon ozonin stratosferik nga influenca e strukturave termale te atmosferes.

iii) Metani(CH4)Metani ka origjine natyrore dhe antropogjenike dhe ndikon mbi ozonin troposferik dhe stratosferik.

iv) Grimcat hidrokarbure jo-metanGrimcat hidrokarbure jo-metan, te cilat konsistojne ne nje numer te madh te substancave , kane origjne natyrore dhe antropogjenike dhe luajne nje rol te drejtperdrejte ne fotokimine e troposferes.

b) Substancat me perberje te oksidit te azotit.

19

I) Oksidi i azotit ( N2O) Pjesa me dominante e burimeve te N2O jane ato natyrore, por po verehet rritje ne menyre te dukshme e kontributeve antropogjenike. Oksidi i azotit eshte burimi kryesor i NOx stratosferik, i cili luan nje rol kryesor ne kontrollin e ozonit te tepert stratosferik.

II) Oksidet e azotit (NOx)Burimet e nivelit te ulet te NOx luajne nje rol kryesor te drejtperdrejte vetem ne proceset fotokimike te troposferes dhe nje rol indirekt ne fotokimine e stratosferes, ndersa injektimi i sasive te NOx ne afersi te troposferes mund te shkaktoje nje ndryshim te drejtperdrejte te ozonit stratosferik dhe troposferik.

c) Kloruret

i) Alkanet e halogjenuara plotesisht, si p.sh., CCl 4, CFCl3, ( CFC-11), CF2Cl2 (CFC-12), C2F3 Cl3 (CFC-113), C2F4Cl2 (CFC-114) Alkanet e halogjenuara plotesisht jane me origjine antropogjenike dhe veprojne si nje burim i ClOx , i cili luan nje rol kryesor ne proceset fotokimike qe ndodhin me ozonin, vecanerisht ne lartesite 30-50 km.

ii) Alkanet e halogjenuara pjeserisht, p.sh., CH 3Cl, CHF2Cl (CFC-22), CH3CCl3, CHFCl2 (CFC-21)

Burimet e CH3Cl jane natyrore, ndersa alkanet e tjera te halogjenuara pjeserisht te permendura me lart jane me origjine antropogjenike. Keto gaze gjithashtu jane edhe burim i ClOx stratosferik.

d) BromuretAlkanet e halogjenuara plotesisht, p.sh., CF3Br

Keto gaze jane antropogjenike dhe veprojne si nje burim i BrOx, i cili sillet ne nje menyre te ngjashme me ClOx.

e) Substancat e hidrogjenuara i) Hidrogjeni (H2)

Hidrogjeni, origjina e te cilit eshte natyrore dhe antropogjenike, nuk luan ndonje rol te rendesishem ne proceset fotokimike te stratosferes.

ii) Uji (H2O) Uji, origjina e te cilit eshte natyrore, luan nje rol te rendesishem jetesor ne proceset fotokimike si te troposferes ashtu eshte te stratosferes. Burimet lokale te avujve te ujit ne stratosfere perfshijne procesin e oksidimit te metanitdhe me pak ate te hidrogjenit.

20

ANEXX II

Shkembimi i informacionit

1. Palet ne Konvente bien dakort qe grumbullimi dhe shkembimi i informacionit te jete nje aspekt i rendesishem per realizimin e objektivave te kesaj Konvente dhe sigurimin qe cdo veprim qe mund te ndermerret eshte i drejte dhe i pershtatshem.

2. Palet ne Konvente, kur vendosin se cfare informacioni duhet te grumbullohet dhe te shkembehet, duhet te marrin ne konsiderate vlefshemerine e informacionit dhe shpenzimet per marrjen e tij. Per me teper Palet bien dakort qe bashkepunimi ne perputhje me kete anex duhet te behet ne perputhje me ligjet kombetare, rregullat dhe praktikat ne lidhje me patentat, sekretin e tregut, dhe mbrojtjen e informacionit privat.

3.Informacioni shkencorKy perfshin informacionin mbi:

a) Kerkimet e planifikuara dhe te vazhdueshme, si ato qeveritare ashtu dhe ato private, per te lehtesuar koordinimin e programeve te punes kerkimore si dhe per te bere nje perdorim me efektiv te burimeve te vlefshme kombetare dhe nderkombetare;

b) Te dhenat e nevojshme per punen kerkimore;

c)Rezultatet shkencore te botuara ne literaturen e hollesishme mbi kuptimin e proceseve kimike dhe fizike qe ndodhin ne stratosferen e tokes dhe ne ndjeshmerine e saj per te ndryshuar, kryesisht mbi gjendjen e shtreses se ozonit dhe efekteve mbi shendetin e njerezve, mjedisin dhe klimen, e cila mund te ndikohet nga ndryshimet gjate gjithe kohrave ose ne shperndarjen vertikale te ozonit ose ne permbajtjen totale te tij.

d)Vleresimin e rezultateve te punes kerkimore dhe rekomandimeve per kerkimet ne te ardhmen.

4. Informacion teknik

Ky permban informacion mbi:

a) Dobine dhe shpenzimet per substancat zevendesuese kimike dhe te teknologjive alternative per reduktimin e shkarkimeve te substancave qe hollojne shtresen e ozonit dhe kerkimeve te planifikuara dhe te vazhdueshme qe behen ne lidhje me te.

b)Kufizimin dhe cdo rrezik te perfshire ne perdorimin e kimikateve ose substancave te tjera dhe teknologjive alternative.

21

5. Informacioni ekonomik-shoqeror dhe tregtar mbi substancat qe i referohen anex -it I

Ky perfshin informacionin mbi:a) Prodhimi dhe kapaciteti prodhues;b) Perdorimin dhe formen e perdorimit;c) Import/Eksport -in;d) Shpenzimet, rrezikun dhe perfitimet e aktiviteteve njerezore te cilat mund te ndikojne indirekt ne ndryshimin e shtreses se ozonit dhe te ndikimeve te veprimeve rregullatore te marra ose qe merren ne konsiderate per kontrollin e ketyre aktiviteteve.

6. Informacioni Legal

Ky perfshin informacion mbi:a) Ligjet kombetare, masat administrative dhe punen kerkimore legale te lidhur me mbrojtjen e shtreses se ozonit.b) Marveshjet nderkombetare, duke perfshire marveshjet bilaterale, qe kane lidhje me mbrojtjen e shtreses se ozonit;c) Metodat dhe afatet e licensimit dhe vlefshmerine e patentave qe kane lidhje me mbrojtjen e shtreses se ozonit.

22