prof. dr.sedat Özkan

PROF. DR.SEDAT ÖZKAN

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi

Konsültasyon Liyezon PsikiyatrisiBilim Dalı Kurucusu ve Başkanı

Onkoloji Enstitüsü Psikoonkoloji Bilim Dalı Başkanı

(KLP) (KLP)

(psikiyatrik tıp) (psikiyatrik tıp)

(genel hastane psikiyatrisi) (genel hastane psikiyatrisi)

klinik tıpta, genel hastane içinde psikiyatri klinik tıpta, genel hastane içinde psikiyatri hizmetlerinin sunulmasıdır. hizmetlerinin sunulmasıdır.

Tıbbi tedavi ve bakım ile psikiyatrik tedavi Tıbbi tedavi ve bakım ile psikiyatrik tedavi bakımı bütünler.bakımı bütünler.

Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi

Sağlık, fiziksel ve ruhsal yönleri ile bir Sağlık, fiziksel ve ruhsal yönleri ile bir bütündür. bütündür.

Bedendeki değişiklikler beyni ve ruhu Bedendeki değişiklikler beyni ve ruhu etkiler. etkiler.

Ruhsal durumdaki çatışmalar ve Ruhsal durumdaki çatışmalar ve sarsılmalar da bedeni etkiler. sarsılmalar da bedeni etkiler.

Sağlık hizmeti vermek, sağlığa, hastalığa, Sağlık hizmeti vermek, sağlığa, hastalığa, tanı ve tedaviye, bedensel, ruhsal, sosyal tanı ve tedaviye, bedensel, ruhsal, sosyal etkileşim ve bütünlük içerisinde yaklaşmak etkileşim ve bütünlük içerisinde yaklaşmak demektir. demektir.

Ülkemizde temel sağlık hizmetleri ile ruh sağlığı hizmetlerinin entegre olmamış olması,

Genel tıpta psikiyatrik sorunların tanınmaması ve

Hastanelerimizde tedavi gören on binlerce insanımıza ruhsal tedavi ve bakımın verilmemesi en önemli sağlık sorunlarımızdandır.

Psikiyatrik Tıp alanında eğitilmiş uzmanımız yoktur. Hekimlerimiz Psikiyatrik Tıp alanında eğitim almamaktadır.

Primer sağlık hizmetlerine başvuranların %15’inde esas sorunun psikiyatrik olduğu belirtilmektedir.

Birincil ruhsal bozukluğu olan insanlarımızın (somatoform bozukluklar) büyük çoğunluğu psikiyatri dışı kliniklere başvurmakta ve bu hastaların erken tanı ve psikiyatriye sevklerinde sorunlar yaşanmaktadır.

Bu hastalar sağlık sisteminde gereksiz ekonomik maliyetlere neden olmaktadırlar.

Tıbbi servislerde çalışan uzmanlar (eğer varsa) psikiyatri uzmanı ile işbirliğinin değerini bilmemektedirler.

Psikiyatrik yardım ve tedaviye ihtiyacı olan kişilerin büyük çoğunluğu genel tıptadır.

Psikiyatrik morbidite onkoloji, cerrahi, koroner yoğun bakım,organ nakli gibi ünitelerde özellikle çok yoğundur.

Hekimlik, teşhisleri tedavi etmenin çok Hekimlik, teşhisleri tedavi etmenin çok ötesinde ve öncesinde hastalığı olan kişiyi ötesinde ve öncesinde hastalığı olan kişiyi bütüncül olarak anlamak ve yardımcı bütüncül olarak anlamak ve yardımcı olmaktır. olmaktır.

Hekimlik uygulaması, tıp ile psikiyatriyi, Hekimlik uygulaması, tıp ile psikiyatriyi, davranış bilimleri ile biyolojik bilimleri davranış bilimleri ile biyolojik bilimleri bütünleyen bir anlayışı kavramayı ve klinik bütünleyen bir anlayışı kavramayı ve klinik açıdan insan varlığını, sağlığı ve hastalıkları açıdan insan varlığını, sağlığı ve hastalıkları (biyopsikososyal) holistik bütünlüğü içinde (biyopsikososyal) holistik bütünlüğü içinde ele almayı ve çözümlemeyi gerekli kılar.ele almayı ve çözümlemeyi gerekli kılar.

SOSYAL

PSİKOLOJİK

BİYOLOJİK

Biyopsikososyal

Bütünlük

Bütün > Biyolojik + Psikolojik + Sosyal

BİYOPSİKOSOSYAL SİSTEM BİYOPSİKOSOSYAL SİSTEM YAKLAŞIMIYAKLAŞIMI

Tıp ile psikiyatrinin çakıştığı ve bütünleştiği Tıp ile psikiyatrinin çakıştığı ve bütünleştiği alanda, alanda,

insan varlığına, sağlığa ve hastalıklara insan varlığına, sağlığa ve hastalıklara (biyopsikososyal model) (biyopsikososyal model)

holistik bütünlüğü içinde yaklaşma felsefesi, holistik bütünlüğü içinde yaklaşma felsefesi, ele alma ve çözümleme çabası, klinik ele alma ve çözümleme çabası, klinik

uygulaması esastır.uygulaması esastır.

Biyo-psiko-sosyal modelde insan varlığı (Engel)

BiyosferToplumKültür

Alt kültürAile

İlk insan

Sinir sistemiOrganlarDokularHücrelerAtomlar

Subatomik partiküller

İnsan deneyim-davranış

Tıp ile psikiyatrinin kavramsal, klinik Tıp ile psikiyatrinin kavramsal, klinik ve araştırma alanında ve araştırma alanında bütünleşmesinin bir ürünü olarak bütünleşmesinin bir ürünü olarak konsültasyon liyezon psikiyatrisi, 20. konsültasyon liyezon psikiyatrisi, 20. yüzyıl dünya psikiyatrisindeki en yüzyıl dünya psikiyatrisindeki en önemli gelişmelerden biridir. önemli gelişmelerden biridir.

Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi

1-Fiziksel hastalıkları ve yakınmaları olanlarda psikiyatrik morbiditenin araştırılması, tanısı, tedavisi, izlenmesi ve önlenmesi

2-Sağlık çalışanlarına, konsültasyon liyezon hizmeti sunulması, psikiyatri dışı klinik elemanlarına psikososyal tıp eğitimi verilmesi.

3-Tıbbi hastalarda ya da fiziksel yakınma ile dış kliniklere başvuran hastalarda araştırmalar yapılması.

Bridging Continents and

Bridging Continents and

Cultures Cultures

Psikiyatri üst disiplini ve uzmanlık alanı Konsültasyon Liyezon

Psikiyatrisinin “temel işlevleri”

Psikiyatri dışı kliniklerdeki hastalara ruh sağlığı hizmetlerinin sağlanması (klinik)

Psikiyatrik-psikososyal tıp alanında eğitim (eğitim)

Tıbbi hastalarda psikiyatrik-psikososyal araştırmalar yapılması (araştırma)

GENEL PSİKİYATRİDEN FARKLARI

Hasta populasyonu farklıOrtam farklıTedavi ve bakım yöntemleri farklıProfesyonel ilişki biçimi özgüEğitim psikiyatri dışı elemanlara

yöneliktir

TARİHSEL GELİŞİMTARİHSEL GELİŞİM

Antik çağlarda hastalıklar tanrıyla ya da Antik çağlarda hastalıklar tanrıyla ya da şeytani ruhla ilişkilişeytani ruhla ilişkili

Hipokrat (MÖ 460-370) bedensel-ruhsal-Hipokrat (MÖ 460-370) bedensel-ruhsal-çevresel durum arasındaki dengesizliklerin çevresel durum arasındaki dengesizliklerin hastalıklara yol açarhastalıklara yol açar

16. yüzyıl bilimsel tıp başlamış16. yüzyıl bilimsel tıp başlamış 19. yüzyıl medikal model19. yüzyıl medikal model 20. yüzyıl biyopsikososyal model20. yüzyıl biyopsikososyal model


Psikoanalitik yaklaşımlar (tıbbi hastalıklaırn Psikoanalitik yaklaşımlar (tıbbi hastalıklaırn kökeninde psikodinamik çatışmaların rolü)kökeninde psikodinamik çatışmaların rolü)

1920’de Cannon ve Wolf, psikofizyoloji 1920’de Cannon ve Wolf, psikofizyoloji araştırmaları, homeostazis kavramıaraştırmaları, homeostazis kavramı

Genel hastanelerde psikiyatri servislerinin Genel hastanelerde psikiyatri servislerinin açılmasıaçılması

Psikosomatik tıbbın gelişimiPsikosomatik tıbbın gelişimi Dunbar, psikosomatik hastalıklarda kişilik profilleriDunbar, psikosomatik hastalıklarda kişilik profilleri Alexander, özgül çatışmalar kuramıAlexander, özgül çatışmalar kuramı Selye, genel adaptasyon sendromu kuramıSelye, genel adaptasyon sendromu kuramı


1930, sistematik klinik çalışmalar1930, sistematik klinik çalışmalar 1935-1960 1935-1960 organizasyon dönemiorganizasyon dönemi

KLP hizmetlerinin formasyonu, işlevsel modellerinKLP hizmetlerinin formasyonu, işlevsel modelleringeliştirilmesi, aktivitelerin değerlendirilmesi, eğitimgeliştirilmesi, aktivitelerin değerlendirilmesi, eğitimfaaliyetleri. faaliyetleri. Bu gelişmeler II. Dünya Savaşı sonrası hızlanmıştır.Bu gelişmeler II. Dünya Savaşı sonrası hızlanmıştır.Psikofarmakolojide ve psikoterapide ileri gelişmeler Psikofarmakolojide ve psikoterapide ileri gelişmeler

olmuştur.olmuştur.

Edward G. Billings, Denver’da ColoradaEdward G. Billings, Denver’da ColoradaHastanesinde Liyezon Psikiyatrisi Departmanı’nıHastanesinde Liyezon Psikiyatrisi Departmanı’nı

kurmuştur. kurmuştur.


1960-1975 1960-1975 kavramsal gelişim dönemikavramsal gelişim dönemiKLP servislerinin sayısı hızla artmış, konsültasyon,KLP servislerinin sayısı hızla artmış, konsültasyon,

liyezon modelleri geliştirilmiş, kriz kuramı, tedaviliyezon modelleri geliştirilmiş, kriz kuramı, tedavi

modellerinin tıbbi hastalıklara dönük adaptasyonu,modellerinin tıbbi hastalıklara dönük adaptasyonu,

psikonefroloji gibi özelleşmiş alanlarda çalışmalarpsikonefroloji gibi özelleşmiş alanlarda çalışmalar

artmıştır. artmıştır.

1970, 1970, editör editör DR Lipsitt, DR Lipsitt, dergi dergi “Psychiatry in Medicine”“Psychiatry in Medicine”


1975-1980 1975-1980 hızlı gelişme ve kuramsallaşmahızlı gelişme ve kuramsallaşmaKLP ekonomik destek görmüş, sağlık bakım hizmetiKLP ekonomik destek görmüş, sağlık bakım hizmeti

I. Basamağa odaklanmış, buradaki hekimlerinI. Basamağa odaklanmış, buradaki hekimlerin

eğitiminde KLP hizmet etmiş. eğitiminde KLP hizmet etmiş.

1979, 1979, dergi dergi General Hospital Psychiatry General Hospital Psychiatry

1991, Amerikan Psikiyatri Birliği KLP ve1991, Amerikan Psikiyatri Birliği KLP ve

Psikosomatik Tıbbı ayrı bir uzmanlık olarak onayladı.Psikosomatik Tıbbı ayrı bir uzmanlık olarak onayladı.

2003, Konsültayson Liyezon Psikiyatrisi Psikosomatik 2003, Konsültayson Liyezon Psikiyatrisi Psikosomatik TıpTıp

resmi olarak üst uzmanlık kabul edildi.resmi olarak üst uzmanlık kabul edildi.


ÜLKEMİZDEÜLKEMİZDE 1970-1990, psikosomatik üniteler 1970-1990, psikosomatik üniteler 1989, İÜ İTF Psikiyatri AD, KLP Birimi1989, İÜ İTF Psikiyatri AD, KLP Birimi İÜ Onkoloji Enstütüsü bünyesinde İÜ Onkoloji Enstütüsü bünyesinde

Psikoonkoloji BDPsikoonkoloji BD 1994, İstanbul, Ankara, izmir, Trabzon, Adana1994, İstanbul, Ankara, izmir, Trabzon, Adana 1997, İÜ İTF KLP Bilim Dalı1997, İÜ İTF KLP Bilim Dalı 2000, Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi, 2000, Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi,

Dokuzeylül Üniversitesi Tıp FakülteleriDokuzeylül Üniversitesi Tıp Fakülteleri

Bilim Dalımızın Hizmet ve Uygulama Alanları

Klinik HizmetlerKonsültasyon,Liyezon,Poliklinik,Ayaktantedavi ÜnitesiEğitim HizmetiHasta ve hasta aileleri, tedavi ekibineyönelik, asistan eğitimi, diğer hastaneçalışanlarınaAraştırma

KonsültasyonKonsültasyon

Genel hastanede yatarak tedavi gören Genel hastanede yatarak tedavi gören hastaların hastalığının tanısı, hastanın hastaların hastalığının tanısı, hastanın ruhsal uyumu, davranış biçimi, tedavi ile ruhsal uyumu, davranış biçimi, tedavi ile ilgili yaşadığı güçlüklerde hastanın ilgili yaşadığı güçlüklerde hastanın değerlendirilmesi ve hastaya yatağı değerlendirilmesi ve hastaya yatağı başında psikiyatrik yardım sunulmasıdır. başında psikiyatrik yardım sunulmasıdır.

• Anksiyete, sıkıntı, uykusuzluk

•Tedaviye uyumsuzluk, tedaviyi reddetme

•Ajitasyon, agresif tutumlar, öfke

•İntihar düşüncesi, girişimi

•Öyküde psikiyatrik hastalık olması

•Uygun tedaviye rağmen yakınmaların geçmemesi

•Depresyon, ümitsizlik

•Mediko-legal, etik sorunlar

Konsültasyon Hizmetleriİstek Nedenleri

LiyezonLiyezon Bir klinik ile sürekli ve düzenli işbirliğini içerir.Bir klinik ile sürekli ve düzenli işbirliğini içerir. Rutin konsültasyon ve görüş bildirmenin Rutin konsültasyon ve görüş bildirmenin

ötesinde, somatopsişik, psikosomatik, ötesinde, somatopsişik, psikosomatik, psikososyal boyutları ile fiziksel hastalığı olan psikososyal boyutları ile fiziksel hastalığı olan kişilerin tedavisinde, bakımında ortak hasta kişilerin tedavisinde, bakımında ortak hasta izlenmesine olanak sağlayan liyezon izlenmesine olanak sağlayan liyezon işbirliğinin, psikopatolojinin erken işbirliğinin, psikopatolojinin erken tanınmasında, engellenmesinde potansiyel tanınmasında, engellenmesinde potansiyel değeri vardır.değeri vardır.

Fiziksel tedavi ve bakım ile ruhsal tedavi ve Fiziksel tedavi ve bakım ile ruhsal tedavi ve bakımın eş zamanlı, eş güdümlü sunumunu bakımın eş zamanlı, eş güdümlü sunumunu sağlar. sağlar.

•Onkoloji

•Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bel Okulu

•Algoloji

•Hemodiyaliz

•Meme Cerrahisi

•Kadın Doğum

•Allerji Bilim Dalı

•FTR Çene-Eklem Polikliniği

İTF KLP BD

Liyezon Hizmetleri

•İki yılda bir kez KLP kongresi•İki yılda bir kez mezuniyet sonrası eğitim•Anabilim Dalı içinde eğitim toplantıları•Hastane içi sempozyumlar, kurslar•Tıp kongreleri içinde toplantılar •Diğer sağlık kurumları içinde sempozyum ve konferanslar•Topluma ve hastalara yönelik eğitim toplantıları

Eğitim Hizmetleri

GENEL TIPTA HASTALARDAGENEL TIPTA HASTALARDA

PSİKOLOJİK TEPKİLERPSİKOLOJİK TEPKİLERPSİKİYATRİK BOZUKLUKLARPSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR

DAHİLİ-CERRAHİ-ONKOLOJİ PSİKİYATRİ

TIBBI HASTALIK/YAKINMA RUHSAL DURUM

HASTA BİREY

HASTALIKHASTALIK

disease illnessdisease illness Her fiziksel hastalık bir krizdirHer fiziksel hastalık bir krizdir

Tıbbi açıdan Tıbbi açıdan fizyopatolojik-organik süreçleri içerirfizyopatolojik-organik süreçleri içerir

Hasta için Hasta için biyopsikososyal, psikoseksüel, bir yaşam, biyopsikososyal, psikoseksüel, bir yaşam,

kimlik ve varoluş krizidir.kimlik ve varoluş krizidir.

bedensel boyut

psikolojik boyut

sosyal boyut

mesleki boyut

beden imajı ve cinsel boyut

yaşam biçimi, günlük yaşam aktiviteleri

ailede ve toplumda roller-işlevler

kişilerarası ilişkiler

ANATOMİK - FONKSİYONEL KAYIP - KRONİK HASTALIK

TIBBİ HASTALIKLAR

Tıbbi Hastalık ve Hospitalizasyon Tıbbi Hastalık ve Hospitalizasyon StresiStresi

Narsisistik bütünlüğe tehditNarsisistik bütünlüğe tehdit Temel işlevlerini, otonomisini, yeterliliğiniTemel işlevlerini, otonomisini, yeterliliğini Vücudu üzerindeki denetimini, işlevlerini, Vücudu üzerindeki denetimini, işlevlerini,

bağımsızlığını kaybedeceği korkusubağımsızlığını kaybedeceği korkusu Ağrı-acı çekme, ölüm korkusuAğrı-acı çekme, ölüm korkusu Sevgi, ilgi, onay, destek kaybetme korkusuSevgi, ilgi, onay, destek kaybetme korkusu Ayrılık kaygısı, aileden uzak olma, sosyal Ayrılık kaygısı, aileden uzak olma, sosyal

kayıplarkayıplar Yabancı ortam ve kişiler korkusuYabancı ortam ve kişiler korkusu Eski çatışma ve çözümlenmemiş sorunlarEski çatışma ve çözümlenmemiş sorunlar

Günlük yaşam aktivitelerinin engellenmesine

Kimlik algılayışının değişmesine

Öz saygısının azalmasına

Beden imajının bozulmasına

Bireyin bağımlılık düzeyinin ve endişelerinin artmasına

Sosyal ilişkilerinin aksamasına

Bireysel baş etme kapasitesinin azalmasına

En çok önem verdiği hedeflerinden vazgeçmesine

İlerideki rollerini ve işini yerine getirememesine

Ailenin ve toplumun maddi kayıplar yaşamasına yol açar

TIBBİTIBBİ HASTALIK HASTALIKLARLAR HASTANIN HASTANIN

Kişinin ailesi de hasta kadar bir çok problem Kişinin ailesi de hasta kadar bir çok problem yaşar. yaşar.

Aile üyelerinden birinin yaşadığı olumsuz Aile üyelerinden birinin yaşadığı olumsuz durumlardan bütün fertler etkilenir. durumlardan bütün fertler etkilenir.

Aile üyeleri problemi yaşayan kişinin sahip olduğu Aile üyeleri problemi yaşayan kişinin sahip olduğu duygulara benzer duygular içerisindedir. duygulara benzer duygular içerisindedir.

Eğer duygularını anlamak için çaba sarf edilmezse Eğer duygularını anlamak için çaba sarf edilmezse ve önemsenmezlerse daha da sinirli ve endişeli ve önemsenmezlerse daha da sinirli ve endişeli olacaklardır.olacaklardır.

TIBBİ HASTALIKLARTIBBİ HASTALIKLARAİLENİNAİLENİN

Aşırı koruyucu ve aşırı kaygılı aileAşırı hoşgörülü ve teslimiyetçi aileMükemmelliyetçi ve denetleyici aile

İlgisiz ve reddedici aile

Fiziksel hastalığın gelişimi ile hastalar ve Fiziksel hastalığın gelişimi ile hastalar ve onların aileleri bir çok psikolojik engellerle onların aileleri bir çok psikolojik engellerle

karşılaşırlarkarşılaşırlar

Gelecek hakkında şüphe, belirsizlikGelecek hakkında şüphe, belirsizlik Hastalığını anlamlandırma (neden ben?)Hastalığını anlamlandırma (neden ben?) Kontrol kaybıKontrol kaybı Yetersizlik duygusuYetersizlik duygusu StigmaStigma Hastalığı izlemeHastalığı izleme İzolasyon duygusuİzolasyon duygusu Çevreye bağımlılıkÇevreye bağımlılık Beden imajı endişeleriBeden imajı endişeleri

Psikososyal tepkiler

Uyum güçlükleri

Organik beyin sendromları (deliryum/demans)

Depresif bozukluklar

Anksiyete bozukluğu

Somatoform bozukluklar

Kişilik bozuklukları

Alkol ve madde kullanım bozukluğu

Psikotik reaksiyonlar

TIBBİ HASTALIKLARA EŞLİK EDEN PSİKİYATRİK SENDROMLAR

Çeşitli kliniklere başvuran hastaların %20-50’sinde fiziksel Çeşitli kliniklere başvuran hastaların %20-50’sinde fiziksel hastalık yanında, tedavi gerektirecek düzeyde psikiyatrik hastalık yanında, tedavi gerektirecek düzeyde psikiyatrik ve psikososyal rahatsızlıklarlar saptanmıştır (Özkan 1993). ve psikososyal rahatsızlıklarlar saptanmıştır (Özkan 1993).

Genel hastanedeki hastaların %30-50’sinde her hangi bir Genel hastanedeki hastaların %30-50’sinde her hangi bir psikiyatrik bozukluk olduğu (Mayou1986), psikiyatrik bozukluk olduğu (Mayou1986),

Tüm ayaktan hastaların %50’sinde, yatan hastaların en az Tüm ayaktan hastaların %50’sinde, yatan hastaların en az %30’unda fiziksel durumlarıyla birlikte giden psikolojik %30’unda fiziksel durumlarıyla birlikte giden psikolojik reaksiyonların önemli olduğu saptanmıştır (Luna-Rainez reaksiyonların önemli olduğu saptanmıştır (Luna-Rainez 1989).1989).

Genel populasyonun %15’inde ruhsal bozukluk Genel populasyonun %15’inde ruhsal bozukluk gösterilmişken, genel hastanedeki hastaların %30-60’ının gösterilmişken, genel hastanedeki hastaların %30-60’ının önemli psikolojik fonksiyon bozukluğu olduğu ve bu önemli psikolojik fonksiyon bozukluğu olduğu ve bu bozuklukların tıbbi hastalığa ikincil olarak geliştiği bozuklukların tıbbi hastalığa ikincil olarak geliştiği bilinmektedir (Srain 1982).bilinmektedir (Srain 1982).

PSİKİYATRİK BOZUKLUKLARPSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR

Genel hastane hastalarında psikiyatrik bozukluklar

normal popülasyona kıyasla çok yüksektir.

Topluma oranla genel hastanede;

Depresif bozukluklar 2 kat,

Majör depresyon 2-3 kat,

Madde kötüye kullanım bozukluğu 2-3 kat

Somatizasyon bozukluğu 10 kat daha fazla

görülmektedir

Deliryumun görülme oranı %18 olarak bildirilmiştir

Gelişen psikososyal sorunlar ve psikiyatrik

bozukluklar;

-Hasta, aile ve hekim için yeni güçlüklere yol açar,

-Hastanın genel iyilik halini,

-Uyumunu,

-Yaşam kalitesini bozar,

-Hastalığın seyrini,

-Tedaviye cevabını etkiler,

-Hastalığın komplikasyonlarını arttırır,

-Morbiditeyi olumsuz yönde etkiler,

-İş yükünü, tedavinin süresini ve masraflarını

gereksiz arttırır.

Fiziksel Durum İle Ruhsal Durum Fiziksel Durum İle Ruhsal Durum Arasındaki Etkileşim ŞekilleriArasındaki Etkileşim Şekilleri

Fiziksel ve ruhsal bozuklukların rastlantısal birlikteliği olabilir. Fiziksel ve ruhsal bozuklukların rastlantısal birlikteliği olabilir.

Ortak bir sebebe bağlı fiziksel ve ruhsal bozukluğun gelişmesi. Ortak bir sebebe bağlı fiziksel ve ruhsal bozukluğun gelişmesi.

Fiziksel hastalığın veya tedavinin psikiyatrik komplikasyonları. Fiziksel hastalığın veya tedavinin psikiyatrik komplikasyonları.

Psikiyatrik hastalığın fiziksel komplikasyonları. Psikiyatrik hastalığın fiziksel komplikasyonları.

Fiziksel hastalığın psikolojik sebepleri (psikosomatik Fiziksel hastalığın psikolojik sebepleri (psikosomatik

bozukluklar)bozukluklar)

Primer psikiyatrik bir tablo olabilir (somatoform bozukluklar)Primer psikiyatrik bir tablo olabilir (somatoform bozukluklar)

Fiziksel hastalığın kendisi beyin işlevlerini Fiziksel hastalığın kendisi beyin işlevlerini bozarak, ciddi ruhsal bozukluklara yol bozarak, ciddi ruhsal bozukluklara yol açabilir.açabilir.

hastalığın algılanması ve hastanın yaşam hastalığın algılanması ve hastanın yaşam alanlarına etkisine bağlı olarak da ciddi alanlarına etkisine bağlı olarak da ciddi ruhsal bozukluklar (depresyon, anksiyete ruhsal bozukluklar (depresyon, anksiyete bozukluğu ...) gelişebilir. bozukluğu ...) gelişebilir.

Tedavide kullanılan ilaçlar, Tedavide kullanılan ilaçlar, İleri tanı ve tedavi yöntemlerinin (açık kalp İleri tanı ve tedavi yöntemlerinin (açık kalp

ameliyatı, organ nakli, hemodiyaliz, katater ameliyatı, organ nakli, hemodiyaliz, katater uygulamaları, yoğun bakım vb....) psikiyatrik uygulamaları, yoğun bakım vb....) psikiyatrik yan etkileri ve komplikasyonları söz yan etkileri ve komplikasyonları söz konusudur. konusudur.

PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ, PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ, DANIŞMANLIK VE DESTEK GEREKTİREN DANIŞMANLIK VE DESTEK GEREKTİREN

BELİRTİLERBELİRTİLER

SıkıntıSıkıntı ÇökkünlükÇökkünlük Zihinsel karışıklıkZihinsel karışıklık UykusuzlukUykusuzluk Kabus görmeKabus görme Gece sık uyanmaGece sık uyanma Riskli Riskli

davranışların davranışların devam etmesidevam etmesi

Umutsuzluk, Umutsuzluk, çaresizlik, suçluluk çaresizlik, suçluluk duygu ve duygu ve düşünceleridüşünceleri

Uyum güçlüğüUyum güçlüğü Sosyal geri çekilmeSosyal geri çekilme Panik halleriPanik halleri İsteksizlikİsteksizlik Geleceğe dönük Geleceğe dönük

plan yapamamaplan yapamama

PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ DANIŞMANLIK PSİKİYATRİK YARDIM, TEDAVİ DANIŞMANLIK VE DESTEK GEREKTİREN BELİRTİLERVE DESTEK GEREKTİREN BELİRTİLER

Hastalık ve tedavi Hastalık ve tedavi süreciyle baş süreciyle baş etme güçlüklerietme güçlükleri

HevessizlikHevessizlik Bellek bozukluğuBellek bozukluğu İlgi alanı İlgi alanı

daralmasıdaralması Kişilik Kişilik

değişikliklerideğişiklikleri

İnkar, tedaviyi redİnkar, tedaviyi red Matem tepkileriMatem tepkileri Yaşam ideallerinin Yaşam ideallerinin

yok olmasıyok olması Mesleki işlevlerden Mesleki işlevlerden

uzaklaşmauzaklaşma Düşünce ve dikkat Düşünce ve dikkat

boz.boz.

HASTALIĞA PSİKOSOSYAL HASTALIĞA PSİKOSOSYAL TEPKİLERTEPKİLER

Hastalığa psikososyal tepkiler, hastanın psikolojik Hastalığa psikososyal tepkiler, hastanın psikolojik bütünlüğünü korumak için açığa çıkan tüm bütünlüğünü korumak için açığa çıkan tüm bilişsel, emosyonel ve davranışsal cevapları içerir.bilişsel, emosyonel ve davranışsal cevapları içerir.

Hastalık, basit (doğal) sıkıntıdan, kayıp-yas, narsistik bütünlüğün tehdit edildiği duygulanımına dek tepkiler uyandırır.

KAYIP tepkisi ileGERÇEKÇİ KABULLENİŞ

arasında çeşitli evreler vardır.

EMOSYONEL TEPKİLEREMOSYONEL TEPKİLER

AnksiyeteAnksiyete ÖfkeÖfke UmutsuzlukUmutsuzluk SuçlulukSuçluluk GüçsüzlükGüçsüzlük YetersizlikYetersizlik BaşarısızlıkBaşarısızlık ÇaresizlikÇaresizlik

KorkuKorku DepresyonDepresyon YalnızlıkYalnızlık Üzüntü-kederÜzüntü-keder UtançUtanç Yas-matemYas-matem RahatlamaRahatlama UmutUmut

DAVRANIŞSAL TEPKİLERDAVRANIŞSAL TEPKİLER

Tedaviyi reddetmeTedaviyi reddetme Sosyal geri çekilme adaptifSosyal geri çekilme adaptif İzolasyonİzolasyon HostiliteHostilite

Destek aramaDestek arama Altruism Altruism

maladaptifmaladaptif Yaşam öncelikleri belirlemeYaşam öncelikleri belirleme Hastalığında uzman olmaHastalığında uzman olma

Her fiziksel hastalıkta, hastalığatepkileri değerlendirirken şu üç

katman arasındaki etkileşimdikkate alınır:

Fiziksel İntrapsişikPatoloji Yaşantı Psikososyal Çevre

FİZİKSEL HASTALIĞA

PSİKOLOJİK YANIT

(Hastalığın ve Psikososyal Hastaya özgü öz.

tedavi yöntemlerinin çevrenin öz. kognitif süreçler

özellikleri) (kişilik, yaş, cins,

savunmalar)

Hastalığın öznel anlamı

Başetme mekanizmaları

(Davranışsal, kişilerarası, intrapsişik)

Başarılı uyum Adaptasyon yapamama

(Özgüven değer korunmuş) (Depresyon, anksiyete, içe çekilme)

HASTALIK STRESİ

Yaşam öyküsü/deneyimleri

Huy/alışkanlıklar

Kişilik tipi

Baş etme biçimi Savunma mekanizmalarıHastalığın anlamı

Hastalığa psikolojik tepkiler

Affektif tepkiler Davranışsal tepkiler

Psikiyatri konsültasyonu

Hastanın hastalık algısı, kişilik tipleri, Hastanın hastalık algısı, kişilik tipleri, savunma mekanizmaları ve kişinin baş etme savunma mekanizmaları ve kişinin baş etme biçimi hastanın stresöre cevabını etkileyen biçimi hastanın stresöre cevabını etkileyen

değişkenlerdir. değişkenlerdir.

Mücadele olarak hastalıkMücadele olarak hastalık Tehdit olarak hastalıkTehdit olarak hastalık Düşman olarak hastalıkDüşman olarak hastalık Ceza olarak hastalıkCeza olarak hastalık Zayıflık olarak hastalıkZayıflık olarak hastalık Kayıp olarak hastalıkKayıp olarak hastalık Zarar olarak hastalıkZarar olarak hastalık Değer olarak hastalıkDeğer olarak hastalık Rahatlama olarak Rahatlama olarak

hastalıkhastalık Strateji olarak hastalıkStrateji olarak hastalık

Bağımlı kişilik tipiBağımlı kişilik tipi Obsesif kişilik tipiObsesif kişilik tipi Histrionik kişilik tipiHistrionik kişilik tipi Mazohistik kişilik Mazohistik kişilik

tipitipi Paranoid kişilik tipiParanoid kişilik tipi Narsisistik kişilik tipiNarsisistik kişilik tipi Şizoid kişilik tipiŞizoid kişilik tipi

Hastanın hastalık algısı, kişilik tipleri, Hastanın hastalık algısı, kişilik tipleri, savunma mekanizmaları ve kişinin baş etme savunma mekanizmaları ve kişinin baş etme biçimi hastanın stresöre cevabını etkileyen biçimi hastanın stresöre cevabını etkileyen

değişkenlerdir. değişkenlerdir.

İnkarİnkar RegresyonRegresyon YansıtmaYansıtma Patolojik bağımlılıkPatolojik bağımlılık Pasif agresyonPasif agresyon RasyonalizasyonRasyonalizasyon RepresyonRepresyon EntellektüalizasyonEntellektüalizasyon Affekt izolasyonuAffekt izolasyonu

Problem odaklı başa Problem odaklı başa çıkmaçıkma

Emosyon odaklı başa Emosyon odaklı başa çıkmaçıkma

Biyolojik

HASTALIK DİNAMİKLERİ

Psişik Psikososyal

Kalıtsal yapısal etkenler Temel fizyolojik süreçler Gerçek işlev kaybı Etkilenen organ Hastalık niteliği ve şiddeti Hastanın yaşı, cinsiyetive yaşam evresi

Hastalığın algılanışıKişilik yapısıSavunma mekanizmaları

Stresle baş etme gücü ve biçimi Obje ilişkileri Yaşam dönemi, yaşam idealleri Daha önceki psikiyatrik ve psikososyal uyum

Medeni durum Aile ilişkileri dinamiği Kişisel kültürel durumlarDeğer yargıları Aile ve toplumdaki statüsüAilenin ve toplumun tutumu

Mesleki uyum ve işlevler

Şimdiki Yakın Geçmiş Öz-Soy Geçmiş

BiyolojikYakınmalarFizik muayene bulgularıEtkilenen organlarİlaçlarHastalık

RuhsalAna yakınmalarRuhsal durumHastalığa ve tedaviye ilişkin algı ve tutumlar

ÇevreYakın fiziksel ve insanlararası ortamÇevre destekleri

BiyolojikYaşYakın geçmişteki beden işlev değişiklikleriTravmalar, Operasyonlar, Hastalıklar, İlaçlar

RuhsalSavunmalarDuygu, düşünce, davranışlarKişilik değişiklikleriYakın geçmişteki yakınmalar

ÇevreYakın geçmişteki fiziksel ve insanlararası ortamYaşam değişimleriAile durumu, İş ortamıS.sist. ilişkin deneyim

BiyolojikKalıtımErken deneyimlerYapısal özelliklerYatkınlıklarÖnceki hastalıklar

RuhsalGelişimsel faktörlerKişilik tipiHastalığa ilişkin geçmiş deneyim ve tutumlar

ÇevreErken döneme ilişkin çevresel kültürel aile ortamıErken dönemdeki tepkilerAile ve kültüre özgü hastalık davranışı özellikleri

Ayaktan tedavi Ayaktan tedavi görenlerde depresif görenlerde depresif bozukluk %12-36bozukluk %12-36

Yatarak tedavi Yatarak tedavi görenlerde depresif görenlerde depresif bozukluk %30-58bozukluk %30-58

Major depresyon Major depresyon oranı %10-14oranı %10-14

Türkiye’de depresif Türkiye’de depresif bozukluk yaygınlığı bozukluk yaygınlığı %9-20%9-20

Genel Genel populasyonda populasyonda major depresyon major depresyon oranı %3.7-6.7oranı %3.7-6.7

DEPRESİF BOZUKLUKLAR

TIBBİ HASTALIĞI OLANLARDA GENEL POPULASYONDA

HASTALIK YAYGINLIK %

Koroner arter hastalığı 16-19Kanser 20-38Kronik ağrı 21-32İnme 27Parkinson hastalığı 29-51Multiple sklerosiz 6-57Epilepsi 55Huntington hastalığı 41Demans 11Hipertroidi 31Diyabet 24Cushing sendromu 66AIDS 17-46

ANCAK YETERİNCE ANCAK YETERİNCE TANINMAMAKTADIRTANINMAMAKTADIR

Duygusal ya da bilişsel şikayetlerden çok Duygusal ya da bilişsel şikayetlerden çok bedensel şikayetlerin ön plana alınmasıbedensel şikayetlerin ön plana alınması

Kişiyi psikiyatrik tanı ile stigmatize Kişiyi psikiyatrik tanı ile stigmatize etmekten kaçınma eğilimietmekten kaçınma eğilimi

Hafif ya da belirsiz semptomatolojiHafif ya da belirsiz semptomatoloji Antidepresanların yan etkilerinden kaçınmaAntidepresanların yan etkilerinden kaçınma Reaktif depresyonun patolojik olmadığını Reaktif depresyonun patolojik olmadığını

düşünmedüşünme Doktorların psikiyatri konusunda yetersiz Doktorların psikiyatri konusunda yetersiz

eğitim almalarıeğitim almaları

TIBBİ HASTALIK TIBBİ HASTALIK DEPRESYON DEPRESYON

hastalığa, hastalığın niteliğine, şiddetinehastalığa, hastalığın niteliğine, şiddetinetedaviden kullanılan ilaçlaratedaviden kullanılan ilaçlarahastalığın ve etkilerinin hasta tarafından hastalığın ve etkilerinin hasta tarafından

algılanışınaalgılanışınahastanın baş etme biçiminehastanın baş etme biçimineçevre destek sistemlerine bağlıdır.çevre destek sistemlerine bağlıdır.Yani, hastalığın komplikasyonu, sebebi Yani, hastalığın komplikasyonu, sebebi

olabilir,etkileşimsel ya da rastlantısal olabilir,etkileşimsel ya da rastlantısal olabilir.olabilir.

Depresif hastalık gelişimine yol açma riski yüksek olan fiziksel hastalıklar

-Endokrin hastalıklar

-Akromegali

-Hipo/Hiperadrenalizm

-Hiperinsulinizm (insulonomaya bağlı)

-Hipo/Hipertiroidizm

-ADH salgı bozukluğu

-Metabolik hastalıklar (porfiria)

-Malign hastalıklar

-Karsinoid sendrom, pankreas karsinomu

Depresif hastalığa neden olma riski olan (farmakojenik depresyon) ilaçlar

Grup Jenerik isimAntihipertansifler -Rezerpin -Metildopa -Propranolol

hidroklorid -Guanetidin sulfad -Klonidin

hidrokloridHormon Preparatları -Östrojen -Progesteron

Depresif hastalığa neden olma riski olan (farmakojenik depresyon) ilaçlar

Grup Jenerik isimKortikosteroidler -Kortizon asetat

Antituberkülozis ilaçlar -Cycloserin

Antikanser ilaçlar -Vincristin sülfat -Vinblastin sülfat

Tıbbi hastalığı olanlarda ortaya çıkan depresyon, genel psikiyatride görülen

depresyondan

*klinik özellikleri

*semptomatolojisi

*gidiş özellikleri

açısından farklıdır. Şöyle ki;

-Tıbbi depresif hastalarda öz ve soy geçmişte

affektif hastalık öyküsü daha azdır.

-Cinsiyete ve sosyo ekonomik duruma göre

farklılık daha azdır.

-Antidepresanların seçim kriterleri, dozları ve ilaca

cevap, genel psikiyatrik hastalardan farklıdır.

-Tanı ve ayırıcı tanıda, somatik veya vejetatif

bulgulardan çok affektif ve kognitif belirti ve

bulgular yardımcıdır

-Somatik belirtiler beklenenden şiddetli, sürekli,

fiziksel hastalıkla orantılı değil, kognitif-affektif

durum ile ilişkili ise, depresyon lehine

değerlendirilebilir.

TIBBİ HASTALARDA DEPRESYON

belirti ve bulgular

-Depresif duygu durumu, üzüntü, karamsarlık

-Katastrofik yorum ve genelleştirme-Öz-güven ve öz-beğenide sarsılma-Çaresizlik, çözümsüzlük, ümitsizlik algısı

-İş ve sosyal etkinliklere ilgide azalma

-Sürekli kaygı-Fonksiyonel bedensel yakınmalar -Ölüm düşünceleri, intihar girişimleri

TIBBİ HASTALARDA DEPRESYON

belirti ve bulgular

-Zevk almada azalma

-Konuşma, düşünme ve hareketlerde yavaşlama

-Konsantre olmada güçlük, zihinsel karışıklık-Cinsel ilgi, istek ve etkinlikte azalma -Ajitasyon, huzursuzluk -İştah değişikliği-Uyku düzensizliği-Enerji kaybı, bitkinlik, letarji

Cavanaugh tıbbi hastalarda depresyon tanısına ilişkin çekirdek belirtileri şöyle

sıralamıştır:

-Başarısızlık duyguları

-İlgi kaybı

-Cezalandırılma hissi

-İntihar düşünceleri

-Karar verme güçlüğü

-Ağlama hali

-Haz yetisinin kaybı (anhedonia)

İntihar riskini arttıran İntihar riskini arttıran faktörlerfaktörler

Hastalığın ileri evrede olmasıHastalığın ileri evrede olması Hastalığın kötü seyretmesiHastalığın kötü seyretmesi Kontrol edilemeyen ağrıKontrol edilemeyen ağrı UmutsuzlukUmutsuzluk Engellenmişlik hissiEngellenmişlik hissi Kontrol kaybıKontrol kaybı Organik beyin sendromuOrganik beyin sendromu Daha önceden var olan psikolojik sorunlarDaha önceden var olan psikolojik sorunlar Ailede ve kişide intihar öyküsüAilede ve kişide intihar öyküsü

ORGANİK BEYİN SENDROMLARI

Genel hastane psikiyatrisinde tıbbi hastalıklara eşlik eden depresyondan sonra 2. psikiyatrik morbidite delirium ve demans

Genel Hastanede %18-25

İTF Hastanesinde post-op deliryum %34.4

Kardiyak cerrahi operasyonu sonrası %12-70

Kanser hastalarında %15-80 deliryum

Yaşlı hastalarda %40-45

DELİRYUM

Riskli grup

-Yaşlılar

-Önceden beyin hastalığı geçirmiş olanlar

-Alkol-madde bağımlılığı tanımlayanlar

-Çoğul tıbbi hastalığı olanlar

-Çoğul ilaç kullananlar

DELİRYUM

Belirti ve Bulgular

-Şaşkınlık ve taşkınlık

-Kaygı, huzursuzluk, uyku bozukluğu

-Hızlı değişim, fluktuasyonlar

-Yönelim bozukluğu

-Bellek kusuru

-Dikkat azalması ve dağınıklığı

DELİRYUM

Belirti ve Bulgular

-Diurnal ritmin bozulması

-Algı, yargı ve düşünce bozuklukları

-Psikomotor bozukluklar (hiperaktif, hipoaktif)

-Düşünce akışı ve konuşma bozuklukları

-EEG bozukluğu (yaygın yavaşlama)

ANKSİYETE BOZUKLUĞU

Genel popülasyonda prevalans %4-7

Tıbbi hastalığı olanlarda yaygınlık %10-20

Konsültasyon istenen hastaların %5-18


-Anksiyete bir belirti veya bozukluk olabilir

-Primer psikiyatrik bozukluk olabilir

(Panik boz., Yaygın anksiyete boz., Sosyal

fobi, Özgül fobi, TSSB, OKB ...)

-Fiziksel hastalığa, tıbbi ortama, tedavi

uygulamalarına ya da ilaçlara ikincil gelişebilir


Belirti ve Bulguları

-Huzursuzluk

-Uyku bozukluğu

-Taşikardi

-Cinsel isteksizlik

-Palpitasyon

-Yorgunluk

-Senkop


Belirti ve Bulguları

-Dispne

-Atipik kaşıntı ve ağrılar

-Ağız kuruluğu

-Bulantı, diyare, kabızlık

-Sık idrar hissi

-İştah bozukluğu

SOMATOFORM BOZUKLUKLAR

A.B.D’ de sağlık sistemine gereksiz maliyeti yılda 20 milyar dolardan fazla

Fonksiyonel somatik sendromun çeşitli tıbbi ortamlarda yaygınlığı %12-40

ONKOLOJİ (PSİKOONKOLOJİ)ONKOLOJİ (PSİKOONKOLOJİ)

KARDİYOLOJİ (PSİKOKARDİYOLOJİ)KARDİYOLOJİ (PSİKOKARDİYOLOJİ)

ENDOKRİNOLOJİ ENDOKRİNOLOJİ

(PSİKOENDOKRİNOLOJİ)(PSİKOENDOKRİNOLOJİ)

CERRAHİ (PSİKOCERRAHİ)CERRAHİ (PSİKOCERRAHİ)

KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUMKADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM

AĞRIAĞRI

ONKOLOJİ

KONSÜLTASYONLİYEZON

PSİKİYATRİSİ

KANSER HASTALARININ PSİKİYATRİSİ

PSİKONKOLOJİ

Psiko-onkoloji/Psikiyatrik Onkoloji

1. Kanserin hasta, aile ve tedavi ekibi üzerindeki etkilerini

2. Psikolojik ve davranışsal faktörlerin kanser risk ve seyrindeki etkilerini araştıran ve kanser hastalarına

psikolojik tıp hizmetlerini sunan bir disiplindir.

2004’te US1.4 milyon yeni kanser vakası

500 binden fazla ölüm (Jemal et al. 2004)2000-2050’de

1.3-2.6 milyon kişi kanser (Bach et al. JAMA, 2002)

PSİKİYATRİK VE PSİKOSOSYAL AÇIDANKANSER

Kanser ciddi ve kronik bir hastalık olmasının ötesinde,

Belirsizlikler içeren

Ağrı ve acı içinde ölümü çağrıştıran

Suçluluk, terk edilme, kaos, panik ve kaygı uyandıran

bir hastalık olarak algılanır.

Yapılan bir araştırmada faktör analizi Yapılan bir araştırmada faktör analizi sonuçlarından hareketle sonuçlarından hareketle

“5d kuralı” ortaya çıkmıştır.“5d kuralı” ortaya çıkmıştır.

Ölüm, Ölüm, Bağımlılık, kendi işini kendi yapamama, bir tür Bağımlılık, kendi işini kendi yapamama, bir tür

sakatlanma, sakatlanma, Vücut bozukluğu, Vücut bozukluğu, Yaşamına engeller konması, Yaşamına engeller konması, Yaşamın sağaltıma odaklanmış olması.Yaşamın sağaltıma odaklanmış olması.

PSİKİYATRİK VE PSİKOSOSYAL AÇIDANKANSER

Kanser tedavisi, cerrahi girişim,

kemoterapi, radyoterapi gibi çoğul tedavileri gündeme getirir

Tanı ve tedavide kullanılan tekniklerin başlı başına psikolojik yan etkileri vardır

ve kullanılan ilaçların bir çoğunun ciddi nöropsikiyatrik yan etkileri vardır.

KANSER TANISINA TEPKİ

Bolund kanser tanısını takip eden süreci 4 aşamalı olarak tanımlar :

Şok hali

Tepki aşaması

Direnme

Uyum

Elisabeth Kübler Ross ‘un tanımında ise bu süreç 5 aşamadan oluşur;

İnkar

Öfke

Pazarlık

Depresyon

Kabullenme

Kanserde ortaya çıkan emosyonel/davranışsal reaksiyonlar:

PSİKOSOSYAL BOYUTTABİLMEMİZ-AYIRDETMEMİZ GEREKEN

kanser hastalarında psikolojiktepkiler

ADAPTİF MALADAPTİF

NEREYE KADAR

Hastaların %53’ünde

hastalığa normal tepki davranışı

Hastaların %47’sinde DSM-3 kriterlerine göre

psikiyatrik bozukluk

Adaptif Maladaptif

1. Kanser olasılığı ile ilgili kaygılı

bekleyiş

1. Tanı konmadan belirti geliştirme

2. Hastalık olasılığının inkarı

ve tedavide gecikme

1. Şoke olma

2. inanamama

3. Kısmi inkar

4. Kaygı

5. Kızgınlık, isyan, suçlayıcı tavır

6. Depresif mizaç

KANSER HASTALARINDA PSİKOLOJİK TEPKİLER

1. Kesin inkar, tedaviyi reddetme

2. Ölümün kaçınılmaz olacağı

düşüncesiyle tedaviyi reddetme

Tanı öncesi

Tanı Aşaması

Adaptif Maladaptif

KANSER HASTALARINDA PSİKOLOJİKTEPKİLER

1. Ameliyat sonrası reaktif depresyon

2. Vücut imajı değişiklikleri ve

uzamış elem reaksiyonu

Cerrahi Tedavi:

1.Cerrahi girişimin geciktirilmesi

Radyoterapi:

1.Işın tedavisinin yan etkilerinden

korkma

2.Terk edilme korkusu

Kemoterapi:

1. Yan etkilerden korkma

2. Vücut imajı değişiklikleri

3. Kaygı, izolasyon eğilimi,

hafif depresyon

Tedavi

Aşaması

1. Normal başetme düzeneklerine

ve hastalık-tedavi sınırları içinde

yaşama dönüş

2. Nüks korkusu

Adaptif Maladaptif


1. Şoke olma

2. inanamama

3. Kısmi inkar

4. Kaygı

5. Kızgınlık, isyan,

suçlayıcı tavır

6. Depresif mizaç

Tedavi

Sonrası

1.Terk edilme korkusu, ağrı,

bilinmezlik korkusu,

varoluşçu endişeler

2. Ölüm düşüncesine bağlı

kişisel elem

duygusu ve kabulleniş

Adaptif Maladaptif


1. Yeni bilgi araştırma ve çeşitli

tedavi olasılıklarına dönük

arayış ve konsültasyonlar

1. (Major) Depresyon

1. Depresyon

2. Akut Delirium

Hastalığın seyir

ve ilerlemesi

Terminal palyatif

dönem

TIBBİ, PSİKOLOJİK, SOSYAL

Tıbbi süreçler ve MSS’ye etkileri

Kanser tanı ve tedavisinin kaygı, elem ve katastrofik etkileri

Alınan ilaçlar (streoid, interferon, kemoterapi)Hastalığın şiddeti

Semptomlarda rahatlama olmaması

Fonksiyon kayıpları ve algılanmasıKötü prognoz

Terminal dönem

KANSER HASTALARINDA RUHSAL BOZUKLUKLAR İÇİN RİSK

FAKTÖRLERİ

TIBBİ, PSİKOLOJİK, SOSYAL

YaşÖnceki kayıp deneyimleri

Premorbid kişilik yapısıKişilik özellikleriBaşetme biçimi

Uyumun önceki düzeyiDestek sistemleri

Beden imajında değişim

Alkol ve madde kötüye kullanımı

Sosyal izolasyon

KANSER HASTALARINDA RUHSAL BOZUKLUKLAR İÇİN RİSK

FAKTÖRLERİ

KANSERDE PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR DAĞILIMI

Depresyon

Deliryum

Anksiyete Bozuklukları

Kişilik Bozuklukları

Majör Mental Hastalıklar

%50%0 %80 %100

Kansere normal yanıtlarGünlük krizler, stresler

Depresif/Anksiyözbelirtili uyum bozuklukları

Derogatis ve ark.nın 215 hastayı içeren Derogatis ve ark.nın 215 hastayı içeren

çalışmalarında, kanser hastalarının çalışmalarında, kanser hastalarının

%47’sinde tanı konacak düzeyde ruhsal %47’sinde tanı konacak düzeyde ruhsal

bozukluk bildirmişlerdir.bozukluk bildirmişlerdir.

%68 uyum bozukluğu, %68 uyum bozukluğu,

%13 major affektif bozukluk (depresyon), %13 major affektif bozukluk (depresyon),

%8 organik ruhsal bozukluk, %8 organik ruhsal bozukluk,

%7 kişilik bozukluğu, %7 kişilik bozukluğu,

%4 anksiyete bozukluğu%4 anksiyete bozukluğu

KANSER HASTALARINDA PSİKİYATRİK MORBİDİTE

KANSER HASTALARINDA DEPRESYON

Depresyon kanser hastalarında, diğer tıbbi

hastalığı olanlardan yüksek,

Genel populasyondan daha da yüksek (Massie

2004).

Major depresyon (%0-38)

Depresyon spektrum sendrom (%0-58)

Orofarangial Ca %22-57

Pankreatik Ca %33-50

Meme Ca %1.5-46

Akciğer Ca %11-44

Kolon Ca %13-25

Jinekolojik Ca %12-23

Lenfoma %8-19

değerlendirmede hasta çok sıkıntılı olduğunu ya da hayatının bir anlamı kalmadığını belirtirse intihar konusunda soru sorulmalıdır.

1.Dolaysız soru sorun:

“Kendinizi yaralamayı ya da intihar etmeyi hiç düşündünüz mü?Bu soru, hastanın söylediklerinden çıkacaktır.

2.Hiç intihar girişiminde bulunup bulunmadığını veya bunun eşiğine gelip gelmediğini sorun.

3. Girişimin özelliği veya durmasının nedenini inceleyin.

Eğer girişim veya girişime yakın bir davranış hiç olmadıysa:“Hayatınızı sona erdirmeyi plânladığınız oldu mu

hiç?

Eğer “evet” ise daha ayrıntıya girin:“Ne gibi plânlar?”Plânları geçekleştirmeye ne kadar yaklaşmıştınız?

İNTAHAR RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Başka risk faktörlerini gözden geçirin:

Geleceğe yönelik sorular. Ümitsiz hissediyor mu?

Hayatın anlamsız mı?

Kendisini nasıl gördüğüne yönelik sorular. Yararsız hissediyor mu?

Değersiz ya da bir yük olarak hissediyor?

Başkalarını nasıl gördüğüne yönelik sorular. Bensiz daha iyi olacaklar mu?

Yaptıklarından suçluluk duygusu var mu?

Sağlığa yönelik sorular. Hayal görüyor mu ?

(Gerçek olmayan inançlar)

Kanserin azacağı ya da yayılacağından korkuyor mu?

İNTAHAR RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Kanser hastalarında tanı ve kriz dönemlerinde anksiyete atakları sıklıkla görülür.

Akut anksiyeteyi arttıran kriz dönemleri şu şekildeözetlenebilir

Tanı aşaması

Tetkik sonuçlarını beklerken

Yeni bir tedavi öncesi

Tedavi değişimi

Belirti-bulgu ortaya çıkması

Relaps görülmesi

Hastalığı çağrıştıran değişiklikler

KANSER HASTALARINDA ANKSİYETE

Bu hastalarda kaygı şiddetini etkileyen faktörler ve kişilerarası farklılılar

1. Tıbbi Faktörler: Kanserin tipi, evresi, seyri, ağrı bulantı gibi yan etkileri

2. Psikolojik Faktörler: Daha önceki uyum ve başetme becerileri,

gelişimsel olgunluk düzeyi, narsistik amaçlar,

yaşla ilişkili ego idealleri, yaşam planı

3. Sosyal Faktörler: Aileden,çevreden, arkadaşlarında, tıbbi ekipten

duygusal ve psikososyal destek görme derecesi



Anksiyete

Baş etme yöntemleri:

Bilgilenme çabası

Paylaşım

Eyleme yönelme

İnkar

Bağımlılık

Geri çekilme

Yansıtma

Anksiyete belirtileriHuzursuzluk

Endişeli bekleyişFizyolojik yakınmalar

Uyku bozukluğu

Serbest anksiyete

Panik bozukluk

Psikotik kaygı

Savunma mekanizmaları

Tehditler

Acı çekme, Ölüm

Bağımlılık

Kendi kendine

yetememe

Denetim kaybı

Beden görünümü

boz.

Hastaların yarısı önemli düzeyde anksiyete yaşıyor%18 anksiyete bozukluğu oranı

KANSER HASTALIĞINDA DELİRYUM

Kanser hastalığında deliryum insidansı %5-30

Terminal dönemdeki hastalarda bu oran %40-85

(Fleishman et al. 1993) Primer beyin tümörü

Tümör Beyin metastazı Lokal yayılım

Hematojen veya lenfatik

yolla metastatik yayılım

Direkt nedenler

İndirekt nedenler

Metabolik problemler Tedavi etkileri-ilaçlar

İnfeksiyonlar Vasküler

komplikasyonlarNutrisyonel defisitler

Yaşlılık Cerrahi girişimler

Hastanın kendi durumu konusunda ne anladığını inceleyin. “Ne olabileceğini düşünüyorsunuz?”

Kanser olduğunu ya da olabileceğini düşünüyorsaNedenleri inceleyin ... ondan sonra doğrulayın. “Evet, kanserdir.”

Hasta farkında değilse:İşaret verin: “Korkarım düşündüğümüzden daha ciddi olabilir.”

Hastaya, söylenenleri algılaması için zaman verin.

Eğer hasta daha fazla bilmek istemediğini belirtirse:Siz bilirsiniz. Uzman sizsiniz.” Devam edin.

Hasta, “ciddi” kelimesini algılarsa ve “ne söylemeğe çalışıyorsunuz?”

gibi şeyler derse, kullandığınız kelimeleri giderek “ciddileştirin.”

Her kelimede duraksayın. Hastanın tepkisini bekleyin.

Diyaloğa devam etmek isteyip istemediğini tespit etmeye çalışın.

KÖTÜ HABER VERME “Mc Master Tekniği”

KÖTÜ HABER VERME Mc Master Tekniği

Hastanın her şeyi anlayabilmesi için DURAKLAYIN.

Tavsiyede bulunmak ya da güven vermekten kaçının.

Hastanın duygularını sizinle paylaşmak isteyip istemediğini sorun.

Hastayla beraber meydana gelen kaygıları tespit etmeye çalışın.

Her kaygıyı tek tek ele alıp mümkün olduğu kadar harekete geçmek ve umudu sürdürmek doğrultusunda olun.

Eğer hasta ihtiyacı olduğunu ifade ettiyse ümit verici sözler kullanın.

“Kötü haber” konusundaki duyguları inceleyin.

Kaygılar tespit edin ... spesifik kaygılar.

Açıklanması gereken bilgi/ tedavi ayrıntılarını verin.

Başka kaygılar olup olmadığını kontrol edin.

KÖTÜ HABER VERME “ Mc Master Tekniği”

Genel olarak yukarıdaki tekniklerle haber yavaşça, kademeli

bir şekilde açıklanır.

Bu yöntem kullanılarak, hastaya o andaki acısını ifade etme

fırsatı verilir.

Belirli kaygılara yavaşça geçilir.

Amaç

Bunaltıcı üzüntünün başa çıkılabilecek düzeyde kaygıya

dönüştürülmesidir.

KANSER VE AİLEKanser, bir aile hastalığı

Sevdikleri kişinin geçirdiği değişikliklerin çaresiz gözlemcileri

olduklarını hisseden hasta yakınları....

-ailede meydana gelen rol değişimi,

-hastanın işlevlerini üstlenme,

-gelirin azalması,

-giderlerin artması

Hasta için geçerli olan bir çok psikososyal yaklaşım bu kişilere de

uygulanmalı ve aileler hastaya daha faydalı olabilmeleri ve

kendi sağlıkları açısından desteklenmelidirler.


PSİKİYATRİSİ

KALP HASTALIKLARININ KALP HASTALIKLARININ PSİKİYATRİSİPSİKİYATRİSİ

PSİKOKARDİYOLOJİPSİKOKARDİYOLOJİ

““Zihnin acı ve zevk veren, ümit veya korku Zihnin acı ve zevk veren, ümit veya korku veren veren

her duygulanımı kalbe uzanır” her duygulanımı kalbe uzanır”

KARDİYOLOJİ

PSİKOKARDİYOLOJİ

Kardiyolojik PsikiyatrikDurum Durum Psikososyal Stres Faktörleri

Kalpte zedelenme Kalpte zedelenme egoda enfaktegoda enfaktüüs yarats yaratıırr

Psikolojik ve davranışsal faktörler sempatoadrenal sistem aracılığı ile

doğrudan kalbi etkiler

Kaygı

İnkar

Depresyon

KALP HASTALIĞI İÇİN PSİKOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ

-Kişilik özellikleri

Özellikle A tipi kişilik

Hırslı, sabırsız, sürekli çalışan ve yükselme

tutkusu olan, otoriter, sorumluluğu

paylaşmayan, kızgınlığını, öfkesini içe atan

KALP HASTALIĞI İÇİN PSİKOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ

-Düzensiz yaşam

-Stres

-Ani yaşam değişikleri

-Kayıp olayları

KALP HASTALIKLARINDA PSİKOLOJİK YARDIM

GEREKTİREN EN SIK SORUN ALANLARI

-Koroner hastalığın ortaya çıkışını, seyrini ve gidişini

etkileyen psişik sorunlar

-Kardiyak hastalarda kaygı boz., depresyon, panik

-İlaç yan etkileri

-Kalp hastalığı olmadığı halde sürekli göğüs

ağrısından yakınma

KALP HASTALIKLARINDA PSİKOLOJİK YARDIM

GEREKTİREN EN SIK SORUN ALANLARI

-Uygun tedaviye rağmen yakınmaların geçmemesi

-Yaşam biçiminin değiştirilmesi

-Fobik düzeyde aktiviteden sakınma

-Uykusuzluk, sıkıntı, uyum güçlüğü

KALP HASTALIKLARINDA EN SIK KAYGI NEDENLERİ

-Ölüm korkusu

-Sağlığını ve yaşam amaçlarını tehdit altında hissetme

-Kayıp tepkisine ve yeterlilik-değerlilik duygusunun

zedelenmesine yol açar

-Yaşam amaçları, cinselliği tehdit altında hissederler

-Her şeyin kısıtlanacağını düşünürler

KALP HASTALIKLARINDA EN SIK PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR

- Kaygı bozukluğu- Depresyon- Nöropsikolojik bozukluklar- Somatizasyon bozukluğu- Psikoseksüel bozukluklar- Riskli davranışların sürdürülmesi- Hastalığa ve tedaviye uyum

güçlükleri


PSİKİYATRİSİENDOKRİNOLOJİ

ENDOKRİN HASTALIKLARIN ENDOKRİN HASTALIKLARIN PSİKİYATRİSİPSİKİYATRİSİ

PSİKOENDOKRİNOLOJİPSİKOENDOKRİNOLOJİ

ruhsal durum-kan şekeri ilişkisi

-KŞ bz. beyin işlevlerini bozarak OBS

(somotopsişik)

-Psikososyal zorlanmalar ve ruhsal çatışmalar,

KŞ bz. (Psikofizyolojik)

-Diyabet, ruhsal bz. gelişimini agreve eder

-Ruhsal-davranışsal durum diyabetin seyrini,

gidişini ve tedaviye cevabını etkiler

-Diyabete, komplikasyonlarına, tedavi

yöntemlerine ruhsal bz. gelişebilir

stres-kan şekeri ilişkisi

1-Nöroendokrin ve hormonal yollarla (psikofizyolojik mekanizmalar) kan şekeri düzenlenmesi bozulur

2-Emosyonel gerginlik dolaylı olarak diyabetin tedavi ve izlenmesini aksatır, uyumu bozar.

Stres, hem stres hormanlarını faaliyete geçirir ve

iç ortamı bz

Hem de hastanın uyumunu ve dış ortamı bz

(davranış)


PSİKİYATRİSİCERRAHİ

CERRAHİ GİRİŞİMLERİN CERRAHİ GİRİŞİMLERİN PSİKOSOSYAL VE PSİKİYATRİK PSİKOSOSYAL VE PSİKİYATRİK

BOYUTUBOYUTU PSİKOCERRAHİPSİKOCERRAHİ

CERRAHİNİN ANLAMI

►Ağrı ve acının azaltılmasına yönelik kararlı bir yaklaşım

►İnsan için bedene bilinçli bir travma

►En mahrem ve bilinmeyen iç organlara “yabancının” müdahalesi

CERRAHİ GİRİŞİMLE İLGİLİ STRESÖRLER

-Bedensel bütünlüğün zedelenmesi

-Bilinmezlik korkusu

-Beden üzerinde kontrol kaybı endişesi

-Ağrı ve ölüm korkusu

-Yaşantısını denetleyemeyeceği endişesi

-Vücut organ ve doku kaybı kaygısına

CERRAHİ GİRİŞİMLE İLGİLİ STRESÖRLER

-Narkoz kaygısına, yabancılar korkusuna

-Anestezi altında sırlarını açıklayacağına

-Anesteziden uyanamayacağı korkusuna

-Cinsel yeterliliğin kaybı korkusuna

-Çalışabilirliğini kaybedeceği endişelerine

-Estetik kaygılara, ekonomik güçlüklere

PSİKİYATRİK KOMPLİKASYONLAR AÇISINDAN ETKİLİ FAKTÖRLER

►Ameliyattan beklentiler, bilgi düzeyi

►Ameliyat öncesi kaygı düzeyi

►Ameliyat öncesi depresif duygu durumu

►Premorbid öyküde major psik. boz.

►Yaygın inkar davranışı

DİKKAT

- Ameliyat öncesi kaygı düzeyi yüksek olan veya kaygısız, ilgisiz olan,

- Gerçek ötesi beklentileri olan,

- Durumlarını ve gerçeği inkar eden,

- Yeterli bilgisi olmayan,

- Depresif bozukluk, alkol-madde bağımlılığı tanımlayan

RİSKLİ GRUBU OLUŞTURUR.

KLP YÖNÜNDEN TAKİBİ ÜÇ DÖNEMDE ELE ALINIR

►Ameliyat Öncesi Dönem

►Ameliyat Dönemi (ameliyat ve yoğun bakım dönemi)

►Ameliyat Sonrası Dönem (cerrahi girişimden 72 saat sonrası)

PSİKİYATRİK MÜDAHALE GEREKTİREN DURUMLAR

►Ağrı ve ağrı kesici ihtiyacın

►Sıkıntı yakınması, uyku boz.

►Tıbbi tedaviye uymama

►Organ kaybı ve beden imajına ilişkin sorunlar

►Kaygı ve panik halleri

PSİKİYATRİK MÜDAHALE GEREKTİREN DURUMLAR

►Hasta,aile ve tedavi ekibi arasındaki çatışmalar

►Psikoseksüel sorunlar

►Depresif reaksiyon

►Nöropsikolojik boz.

►Öyküde psikiyatrik bir bozukluğun varlığı

YETERLİLİK KARARIYETERLİLİK KARARI

En önemli psikiyatrik konsültasyon nedenlerinden En önemli psikiyatrik konsültasyon nedenlerinden biridirbiridir

Tedavi reddi durumunda önem kazanırTedavi reddi durumunda önem kazanır Yeterliliğin unsurları Yeterliliğin unsurları Tercihini dile getirebilme Tercihini dile getirebilme

yeteneği, kendisine verilen tıbbi bilgileri anlama yeteneği, kendisine verilen tıbbi bilgileri anlama yeteneği, mevcut durumu ve sonuçlarını anlama yeteneği, mevcut durumu ve sonuçlarını anlama yeteneği, rasyonel biçimde akıl yürütebilme yeteneği, rasyonel biçimde akıl yürütebilme yeteneğiyeteneği

Öncelikle hastanın bilişsel ya da psikotik bir Öncelikle hastanın bilişsel ya da psikotik bir bozukluğunun olup olmadığına karar verilirbozukluğunun olup olmadığına karar verilir

Hastanın muayeneye izin vermediği durumlarda Hastanın muayeneye izin vermediği durumlarda tıbbi durumun aciliyeti göz önüne alınırtıbbi durumun aciliyeti göz önüne alınır

PRE-OP DÖNEMİ

DEĞERLENDİRİRKEN

- Hastanın öyküsünde ve yakınında cerrahi girişimin varlığı ve etkileri

- Uygulanacak operasyonla ilgili yeterli bilgi, beklenti, tutum ve algıları

- Operasyonun amacı, etkisi ve post-op dönem

- Vücudunu nasıl algılıyor, özgür kararı mı, cerrahi risk ve komplikasyonları biliyor mu, talebin altındaki güdü ne

PRE-OP ANKSİYETENİN

KÖKENLERİ

-Hastalık ve ameliyatın niteliği

-Anksiyete bz., depresyon, psikoz, bilişsel bz.

-Hasta-cerrah ilişkisinin niteliği

-Organ ve sistemin sembolik anlamı

-Olumsuz deneyimler ve travma öyküsü

-Benzer işlem uygulanan bir başkasıyla özdeşim

(ve yıldönümü tepkileri)

-Anksiyeteye neden olan bilişsel şemalar

POST-OP DÖNEMİ DEĞERLENDİRİRKEN

-Pre-op psikiyatrik durum

-Pre-op organik beyin hastalığı

-Fiziksel hastalığın şiddeti

-Kardiyak durum

-Cerrahi girişimin kompleksitesi

POSTOPERATİF POSTOPERATİF PSİKİYATRİK SORUNLARPSİKİYATRİK SORUNLAR

Deliryum Deliryum Görülme oranı: % 7-15 Görülme oranı: % 7-15Alkol ve diğer madde yoksunlukları sık Alkol ve diğer madde yoksunlukları sık

görülürgörülürPostoperatif anksiyetePostoperatif anksiyeteAkut stres bozukluğuAkut stres bozukluğuDepresif uyum bozukluğu, maniDepresif uyum bozukluğu, maniBeden dismorfik bozuklukBeden dismorfik bozuklukKısa psikozlar görülebilirKısa psikozlar görülebilir

PMS

Histerektomi

Menapoz

Gebelikİnfertilite

KADIN HASTALIKLARI VE KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM PSİKİYATRİSİDOĞUM PSİKİYATRİSİ

KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM

KONSÜLTASYON LİYEZON PSİKİYATRSİ

13313319.04.2319.04.23

Menarj, gebelik, doğum ve menapoz Menarj, gebelik, doğum ve menapoz kadının yaşantısındaki en önemli kadının yaşantısındaki en önemli dönemlerdirdönemlerdir

Cinsel organlar üretim işlevinin Cinsel organlar üretim işlevinin yanında, cinsel kimlikle de doğrudan yanında, cinsel kimlikle de doğrudan ilgilidirilgilidir

Kadın hastalıkları ve doğum, hormon, Kadın hastalıkları ve doğum, hormon, davranış, psikopatoloji ilişkilerinden, davranış, psikopatoloji ilişkilerinden, toplumda cinselliğe ve üretkenliğe toplumda cinselliğe ve üretkenliğe ilişkin görüşlere dek, geniş bir ilişkin görüşlere dek, geniş bir yelpazede psikiyatrik boyutu vardıryelpazede psikiyatrik boyutu vardır

13413419.04.2319.04.23

Kadınlarda ve erkeklerde psikiyatrik Kadınlarda ve erkeklerde psikiyatrik bozuklukların prevelansında belirgin bozuklukların prevelansında belirgin cinsiyet farklılıkları vardırcinsiyet farklılıkları vardır

Birçok bozukluk kadınlarda daha yüksek Birçok bozukluk kadınlarda daha yüksek orandadır. Ör: depresyon prevelansı orandadır. Ör: depresyon prevelansı kadında 21.3, erkekte 12.7, distimi kadında 21.3, erkekte 12.7, distimi kadında 8.0, erkekte 4.8, anksiyete kadında 8.0, erkekte 4.8, anksiyete bozukluğu kadında 6.6, erkekte 3.6 …bozukluğu kadında 6.6, erkekte 3.6 …

Birçok hastalığın ifadesinde, süresinde Birçok hastalığın ifadesinde, süresinde ve komorbidite açısından cinsiyetle ilgili ve komorbidite açısından cinsiyetle ilgili farklılıklar vardırfarklılıklar vardır

Farklılıklar biyolojik, hormonal, Farklılıklar biyolojik, hormonal, psikososyal, kültürel etkenlerle psikososyal, kültürel etkenlerle açıklanmaktadır açıklanmaktadır

Ruhsal-davranışsal-duygusal Ruhsal-davranışsal-duygusal değişikliklerdeğişiklikler

Endokrin hormonal değişiklikler,Endokrin hormonal değişiklikler,Vücut biçimi değişiklikleri ve Vücut biçimi değişiklikleri ve

algılanması,algılanması,Gebelikle ilgili düşünce, duygu, Gebelikle ilgili düşünce, duygu,

tutum, beklenti ve çatışmalar,tutum, beklenti ve çatışmalar,Ebeveynliğe hazıroluşluk. Ebeveynliğe hazıroluşluk.

GEBELİKGEBELİK

Kişiyi ve ailesini etkileyen gelişimsel krizKişiyi ve ailesini etkileyen gelişimsel kriz Yeni yapılanmalarYeni yapılanmalar Yetişkin ebeveyn rolüne uyumYetişkin ebeveyn rolüne uyum Fizyolojik, psikofizyolojik, psikososyal süreçFizyolojik, psikofizyolojik, psikososyal süreç I., II., III. Trimesterde psikolojik değişikliklerI., II., III. Trimesterde psikolojik değişiklikler Yüksek riskli gebelikler ayrıca ciddi Yüksek riskli gebelikler ayrıca ciddi

zorlanmalara neden olurzorlanmalara neden olur

İTF Kadın Doğum AD tarafından KLP Bilim Dalı’ndan İTF Kadın Doğum AD tarafından KLP Bilim Dalı’ndan istenen konsültasyonların %59.5’i yüksek riskli istenen konsültasyonların %59.5’i yüksek riskli gebelik servisinden gebelik servisinden

Yüksek riskli gebeler ile sağlıklı gebelerin ruhsal Yüksek riskli gebeler ile sağlıklı gebelerin ruhsal durumlarını karşılaştırdığımız bir çalışmada; deney durumlarını karşılaştırdığımız bir çalışmada; deney grubundaki gebelerin %59.4’ü, kontrol grubundaki grubundaki gebelerin %59.4’ü, kontrol grubundaki gebelerin %30.6’sı psikiyatrik bir tanı aldıgebelerin %30.6’sı psikiyatrik bir tanı aldı

Depresif uyum bozukluğu (%31.3) birinci sıradadırDepresif uyum bozukluğu (%31.3) birinci sıradadır

Deney grubunda depresyon ve anksiyete skorları Deney grubunda depresyon ve anksiyete skorları çalışan kadınlarda ve eğitim düzeyi yüksek olan çalışan kadınlarda ve eğitim düzeyi yüksek olan kadınlarda anlamlı yüksektikadınlarda anlamlı yüksekti

Literatürde, hastanede yatan gebelerin 1/3’ünde Literatürde, hastanede yatan gebelerin 1/3’ünde anksiyete düzeyi yüksek bulunduğu bildirilmiştiranksiyete düzeyi yüksek bulunduğu bildirilmiştir

Gebelikte Psikiyatrik Durumun Neden Olabileceği Gebelikte Psikiyatrik Durumun Neden Olabileceği Risk FaktörleriRisk Faktörleri

Yetersiz kendine bakımYetersiz kendine bakımYetersiz beslenmeYetersiz beslenme İntiharİntiharTedbirsiz davranışlarTedbirsiz davranışlarAlkol-madde kullanımıAlkol-madde kullanımıDüşük doğum ağırlığıDüşük doğum ağırlığıErken doğumErken doğum

POST-PARTUM DÖNEMPOST-PARTUM DÖNEM Post-partum blues (hüzün): Postpartum ilk 10 Post-partum blues (hüzün): Postpartum ilk 10

günde meyd. gelir. İnsidansı %50-%70. İrritablite, günde meyd. gelir. İnsidansı %50-%70. İrritablite, emosyonel labilite, ağlamalar, anksiyete, uyku emosyonel labilite, ağlamalar, anksiyete, uyku boz., iştah azlığı gibi semptomlarboz., iştah azlığı gibi semptomlar

Post-partum depresyon: Doğumdan sonra ilk ay Post-partum depresyon: Doğumdan sonra ilk ay içinde başlar. İnsidans %4-%16 arasındaiçinde başlar. İnsidans %4-%16 arasında

Post-partum psikoz: Başlangıcı; doğumdan Post-partum psikoz: Başlangıcı; doğumdan sonraki ilk 4 hafta içindedir. Post-partum her sonraki ilk 4 hafta içindedir. Post-partum her 1000 kadından 1-2’sinde görülmektedir.1000 kadından 1-2’sinde görülmektedir.

POSTPARTUM BLUESPOSTPARTUM BLUES Risk faktörleri;Risk faktörleri;

Gebelik sırasında depresif Gebelik sırasında depresif semptomlar,semptomlar,

Depresyon öyküsü,Depresyon öyküsü,

Premenstrual disforik bozukluk Premenstrual disforik bozukluk öyküsüöyküsü

2 hafta ya da birkaç gün içinde 2 hafta ya da birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. kendiliğinden geçer.

Emosyonel destek ve bilgilendirme Emosyonel destek ve bilgilendirme faydalıdır.faydalıdır.

İTF Kadın Doğum AD’da yaptığımız çalışmada;İTF Kadın Doğum AD’da yaptığımız çalışmada; Olguların Olguların %30’una psikiyatrik tanı konulmuş, %30’una psikiyatrik tanı konulmuş, %32.5’inin depresyon puanı 8-14 arası, %32.5’inin depresyon puanı 8-14 arası,

%37.5’inin anksiyete puanı 11-16 arasında %37.5’inin anksiyete puanı 11-16 arasında

Doğum sonrası erken dönemde ruhsal durumu Doğum sonrası erken dönemde ruhsal durumu etkileyen değişkenler arasında;etkileyen değişkenler arasında;

özgeçmişte psikiyatrik bozukluk, özgeçmişte psikiyatrik bozukluk, tıbbi hastalık olması, tıbbi hastalık olması, gelir düzeyinin düşük olması, gelir düzeyinin düşük olması, gebeliğin plansız olması, gebeliğin plansız olması, sosyal desteğin yetersizliğisosyal desteğin yetersizliği

İNFERTİLİTE İNFERTİLİTE Kronik stres ve kayıpKronik stres ve kayıp

Anlamlı yaşam üzerinde tehditAnlamlı yaşam üzerinde tehditCinsel üretkenlik ve kimlik gelişimiCinsel üretkenlik ve kimlik gelişimiVaroluşa ilişkin narsistik zedelenmeVaroluşa ilişkin narsistik zedelenmeVücut imajına ilişkin endişelerVücut imajına ilişkin endişelerKendine güvende azalmaKendine güvende azalmaEmosyonel tepkiler: Şaşkınık, şok, Emosyonel tepkiler: Şaşkınık, şok,

inkar, öfke, suçluluk, yas, depresyon, inkar, öfke, suçluluk, yas, depresyon, kabulkabul

İNFERTİLİTE İNFERTİLİTE

Anksiyete düzeyi ile prolaktin düzeyi Anksiyete düzeyi ile prolaktin düzeyi arasında anlamlı ilişki saptanmışarasında anlamlı ilişki saptanmış

Çiftlerin, özellikle erkeğin stres düzeyinin Çiftlerin, özellikle erkeğin stres düzeyinin yüksek olması gebe kalma başarısını yüksek olması gebe kalma başarısını azalttığı bildirilmişazalttığı bildirilmiş

Çalışmamızda, infertil kadınlarda, Çalışmamızda, infertil kadınlarda, olmayanlara göre depresyon, kaygı, olmayanlara göre depresyon, kaygı, psikolojik belirtier daha yüksek olduğu psikolojik belirtier daha yüksek olduğu saptandısaptandı

Ve infertilite süresi uzadıkça depresyon Ve infertilite süresi uzadıkça depresyon ve diğer psikiyatrik boz. arttığı bulunduve diğer psikiyatrik boz. arttığı bulundu

IVFIVF

İk aşamada pozitif etki, rahatlamaİk aşamada pozitif etki, rahatlamaÇok sayıda IVF döngüsü yaşayanlar, Çok sayıda IVF döngüsü yaşayanlar,

ilk döngüdeki kadınlara göre ilk döngüdeki kadınlara göre depresyon daha fazladepresyon daha fazla

Gebelik gerçekleşse de, anksiyete Gebelik gerçekleşse de, anksiyete düzeyi yüksekdüzeyi yüksek

HİSTEREKTOMİHİSTEREKTOMİ

Kadınlar rahimlerini çocuk yapım organı, Kadınlar rahimlerini çocuk yapım organı, cinsel organ, salgı organı, vücut işlev cinsel organ, salgı organı, vücut işlev düzenleyicisi, gençlik ve çekicilik organı düzenleyicisi, gençlik ve çekicilik organı şeklinde görmektedirler.şeklinde görmektedirler.

Psikiyatrik öyküsü olanlarda, Psikiyatrik öyküsü olanlarda, boşanmışlarda, ciddi pelvik patolojisi boşanmışlarda, ciddi pelvik patolojisi olmayanlarda depresyon risinin attığı olmayanlarda depresyon risinin attığı bildirilmektedir.bildirilmektedir.

Psikolojik tepkilerPsikolojik tepkiler

şok, inanmama, çaresizlik, kızgınlıkşok, inanmama, çaresizlik, kızgınlık narsistik yaralanma ve kayıp duygusunarsistik yaralanma ve kayıp duygusu kendini hasarlı, bozuk, yetersiz hisset.kendini hasarlı, bozuk, yetersiz hisset. suçluluk duygularısuçluluk duyguları depresyondepresyon seksüel disfonks. ve libido azlmasıseksüel disfonks. ve libido azlması regresyonregresyon

HİSTEREKTOMİHİSTEREKTOMİ

Yaş, doğurganlık, ameliyatı algılama Yaş, doğurganlık, ameliyatı algılama biçimi, ameliyattan beklentiler, destek biçimi, ameliyattan beklentiler, destek sistemleri, eşin ve yakınların tutumu sistemleri, eşin ve yakınların tutumu emosyonel tepkileri etkileremosyonel tepkileri etkiler

TUTUMLARTUTUMLAR-Üretkenlik işlevlerin kaybı-Üretkenlik işlevlerin kaybı-Menstruasyonun kaybı-Menstruasyonun kaybı-Cinsel işleve tehdit-Cinsel işleve tehdit

Hister. sonrası gelişen psik. Hister. sonrası gelişen psik. tepkiler, kadının bu organ ve tepkiler, kadının bu organ ve müdahaleyi nasıl algıladığına müdahaleyi nasıl algıladığına bağlıdır:bağlıdır:

-Rahatlama -Rahatlama (kanser riskinin azalması, (kanser riskinin azalması, menslerden kurtarıcı, istenmeyen menslerden kurtarıcı, istenmeyen gebeliklerin engellenmesi....)gebeliklerin engellenmesi....)

-Kayıp duygusu -Kayıp duygusu (feminitenin, (feminitenin, üretkenliğin kaybı)üretkenliğin kaybı)

HAREKET SİSTEMİ

HASTALIKLARINDA PSİKİYATRİK

MORBİDİTE

FİZİKSEL TIP VE

REHABİLİTASYON


PSİKİYATRİSİ

Farklı Tanı Gruplarında Depresif Bozukluk Oranı

Tanı Grupları Depresyon Oranları

Amputasyon %35-58

Kronik ağrı %28 distimi, %8-87MD

MS %6-27

Romatoid artrit %6-25

Spinal kord yara. %19-50

İnme %25-30

Travmatik beyin yara. %25

Rehabilitasyon Alanlarında İntihar Oranı Hem Genel Populasyona, Hem de Diğer Tıbbi Hastalıklara Göre Daha Fazladır

Tanı Grupları İntihar PrevalansıKanser 15-20 kez

Serebrovasküler kaza 2-6 kez

MS 14 kez

Romatoid artrit 2-3 kez

Spinal kord yaralanması 15 kez

REHABİLİTASYON ALANLARINDA

MANİ

-MSS olay veya yaralanma sonrası risk artar

-MS’li hastalarda %6-26 oranında

-MS’li hastalarda bipolar bozukluk genel

populasyona göre 2 kat daha fazladır

-Steroidler MS’li hastalarda maniyi başlatabilir

REHABİLİTASYON ALANLARINDA ANKSİYETE BOZUKLUĞU

-Romatoid artritli hastalarda %21

-İnme sonrası m. depresyonlu hastalarda %50

-İnme sonrası özellikle agorafobi bildirilmiştir

-İnme sonrası 2 yıllık sürede yaygın anksiyete

bozukluğu %17-37

Rehabilitasyon Alanlarında Kognitif ve Nörodavranışsal Problemler

%25-64 Oranında

-Deliryum

-Demans

-Sekonder kişilik bozukluğu görülür

-Akut servislerdekine göre (kafa travması

dışında) deliryum oranı düşüktür


BAĞIMLILIK SORUNLARI

-Spinal kord yaralanması olan hastalarda alkol

kullanım öyküsü %30, ilaç %30-60

-Premorbid ilaç veya alkol kullanımı olan

rehabilitasyondaki hastaların %78’i taburculuk

sonrası ağrı ilaçlarını kötüye kullanır ve

bağımlılık ortaya çıkar


CİNSEL İŞLEV BOZUKLUĞU

-Spinal kord yaralanması olan erkeklerin %25

55’inde ereksiyon problemleri, kadınlarda

orgazm güçlükleri,

-Romatoid artritli hastalarda cinsel aktivite

%46

-MS’li erkeklerin %75’inde, kadınların

%50’sinde cinsel fonksiyon boz. ortaya çıkar


BEDEN İMAJI SORUNLARI

1-Amputasyonlu hastaların %30-70’inde fantom bacak sendromu

2-El ve parmak amputasyonunda ağrı, anksiyete, obsesif ruminasyonlar, cinsel işlev bozukluğu

3-Nörolojik kökenli beden imajı sorunları

REHABİLİTASYON ALANLARINDA TEDAVİYE UYUMSUZLUK

-Romatoid artritte

ilaçlara uyumsuzluk %22-67

fizik tedaviye uyumsuzluk %38-66

REHABİLİTASYON ALANLARINDA DAVRANIŞ PROBLEMLERİ

● Aktif Agresyon

Sözel veya davranışsal olabilir

● Pasif Agresyon Tedaviye katılmama Negativist tutum Bağımlı tutum

baş ağrıtan, uyumsuz, motive olmayan,

bağımlı, sürekli isteklerde bulunan

“ZOR”

hastalar

Dikkat Edilmesi Gereken

1-Bu etiketler sağlık ekibinin değerlerinden ve algılarından kaynaklanabilir

2-Bu hastalar çok farklı davranış tipleri sergiler

3-Aynı davranış, sağlık ekibinin farklı üyeleri tarafından farklı tanımlamalara ve tepkilere yol açar

Bu Hastalarda

-Nöropsikiyatrik sendromları erken tanıyın

-Kapsamlı, dikkatli bir değerlendirme yapın

-Hastaya yardım edilebilir mi? Sorun

-Hastanın çıkardığı sorunları ve tedavi ekibi üzerindeki etkisini değerlendirin

-Uygunsuz çıkarımlardan – aşırı yardım çabası- kaçının

-Koruyucu anlamda çalışın

Romatolojik Bozukluklar

Romatolojik bozukluğu olan hastalarda psikiyatrik bozuklukların önemli etkisine,

yüksek prevalansına, yaşam kalitesi üzerindeki etkisine rağmen

çoğunlukla tanınmamakta ve tedavi edilmemektedir.

Neden?Hastalığın fiziksel görünümüne odaklanılması

Sağlık sistemindeki kaynakların sınırlılığıDepresyonun

doğal, anlaşılabilir tepki olarak yanlış algılanmasıhastalığın belirtileri ile, depresyonun somatik belirtilerinin örtüşmesi…

Romatolojik Bozukluklar

sadece kronik hastalık değil, aynı zamanda

kayıplara da sebep olan bir hastalık.

Romatolojik Bozukluklarhastaların sosyoekonomik işlevlerini

(iş, gelir, dinlenme, hobi, transport, sosyal) bozmakta

%89’unda en az biri bozulmakta%58’inde en az üçü bozulmakta

Sakatlık riski taşıyan

Kronik bir hastalık olarak

Hastalığın getirdiği tıbbi, sosyal, maddi kısıtlamalarla ilişkili

PSİKOLOJİK VE SOSYAL SORUNLARA

PSİKİYATRİK BOZUKLUĞA

neden olur.

ROMATOİD ARTRİT (RA) ve OSTEOARTRİT (OA)

-Devamlı ağrı ve yaşamsal aktivitelerindeki kısıtlanmalar nedeniyle başa çıkma yetenekleri azalır, anksiyöz ve depresif hal gelişir.

-Hastalık öncesi yaptıkları aktiviteleri yapamamanın üzüntüsünü yaşarlar ve hayatın kendilerinden erken alındığını hissederler.

-Buna tepkileri depresyon, kızgınlık, düşmanlık veya inkar şeklinde olur.

-Bazı hastalar kendilerini umutsuzca başkalarına bağımlı hissederler ve bazıları durumu kabullenir, bazıları şiddetle inkar eder ve sunulan her türlü yardımı reddederler.

ROMATOLOJİK BOZUKLUĞU OLAN HASTALARINZORLANMALARI VE TEPKİLERİ

-Sağlıklı olanlara karşı kızgınlık hissedebilirler.-Ailesi-çevresi için yük haline gelme korkusu yaşayabilirler.

-Kişilerarası ilişkileri genellikle gergindir ve karşılaştıkları sorunlar nedeniyle kendilerini çevreden soyutlayabilirler.

-Gelecek korkusu belirgindir. Hastalık tekrar alevlenecek mi? Ağrılarım düzelecek mi yoksa daha da mı kötüleşecek? Hayat boyu ilaç almam gerekecek mi? Sonunda tekerlekli sandalyeye mi mahkum olacağım? Kendi işlerimi göremez hale mi geleceğim? …

-Narsistik bütünlüğe tehdit


-Eski çözümlenmemiş sorunların, çatışmaların gündeme gelmesi

-Sosyal kayıplar

-Sevgi, ilgi, destek, onay kaybetme korkusu

-Temel işlevlerini, otonomisini, yeterliliğini, vücudun üzerindeki denetimini, bağımsızlığını kaybetme korkusu

-Suçluluk ve cezalandırılma endişeleri

-Hastalık ve tedavisi hakkında belirsizlik

-Beden görünümüne ilişkin endişeler


Geniş kapsamlı klinik çalışmalarda,

RA’li hastalarda normal populasyona oranla

daha fazla anksiyete, depresyon, emosyonel

rijidite, inhibisyon ve yetersizlik duyguları olduğu

saptanmıştır.

RA, diğer kronik hastalıklar ile de karşılaştırıldığında,

uyku bozukluğu ve depresif semptomların

son dönem böbrek yetmezliği ve multipl

skleroz hastalıklarındakinden çok daha sık olduğu saptanmış

ve uyku bozukluğunun tedavisinin

yaşam kalitesini arttırdığı bildirilmiştir.

RA’TE PSİKİYATRİK MORBİDİTE

Ülkemizde yapılan bir çalışmada,

sağlıklı kontrol grubu ile RA’li olgular arasında görülen psikiyatrik semptomların sıklığı SCL-90-R ile ölçülmüş

RA’li olgularda somatizasyon, absesyon-kompulsiyon, depresyon, anksiyete, fobik reaksiyon, paranoid düşünce, psikotizm, kişilerarası duyarlılık, hostilite kontrol grubuna

göre istatistik açıdan farklı bulunmuştur.

Depresyon prevalansı; %22-80 oranında değişir.

RA’TE DEPRESYON ve ANKSİYETE

AraştırmacıAraştırmacı ÖlçümÖlçüm HastaHasta Prevalans %Prevalans %

Zaphiopoulos ve Zaphiopoulos ve BarryBarry

BDIBDI 5050 4646

GardinerGardiner GHQGHQ 129129 5454

Bishop ve ark.Bishop ve ark. BDIBDI 3939 1919

Chandarana ve Chandarana ve ark.ark.

GHQGHQ

HADSHADS8686

86863232

2828

Kendi kendini değerlendirme ölçekleri

RA’TE DEPRESYON ve ANKSİYETE

AraştırmacıAraştırmacı ÖlçümÖlçüm HastaHasta Prevalans %Prevalans %Hudson ve ark.Hudson ve ark. DISDIS 1414 00

Rimon ve LaaksonRimon ve Laakson Klinik GörüşmeKlinik Görüşme 7474 2727

Frank ve ark.Frank ve ark. DISDIS 137137 Distimi 41Distimi 41

M. Depresyon M. Depresyon 1717

Murphy ve ark.Murphy ve ark. PASPAS 8080 2121

Katz ve ark.Katz ve ark. GDSGDS -- 15-1715-17

Klinik görüşme ölçekleri

BDI: Beck depresyon envanteriGHQ: Genel sağlık anketiHADS: Hastane anksiyete depresyon ölçeğiDIS: Tanısal görüşme şemasıPAS: Psikiyatrik değerlendirme şemasıGDS: Geriatrik depresyon ölçeği

ABD’nde 713 RA hasta üzerinde yapılan kontrollü klinik çalışmada depresif semptomların

%20-34’ünden doğrudan klinik bulguların sorumlu olduğu bildirilmiştir.

Başka bir klinik çalışmada,

artriti ağır olan ve sakatlık gelişenlerde depresyonun, artriti hafif olanlardan daha sık görüldüğü saptanmıştır.

Chandra ve ark. çalışmada,depresyon skoru ile ağrı, sabah tutukluğunun süresi ve fonksiyonel

kapasite arasında doğrudan ilişki saptanmıştır.

Diğer bazı çalışmalarda

Depresyonun ağrı şiddeti ile korelasyon gösterdiği ancak sedimantasyon hızı, eklem skoru, yürüme zamanı, sıkma

gücü ve sabah tutukluğu süresi ile anlamlı korelasyon göstermediği bildirilmiştir.

RA’li hastalarda psikososyal değişkenler, hastalıktan kaynaklanan tıbbi sorunlar ve hastalık davranışı

arasında ilişki vardır.

OA hastalarında psikiyatrik morbidite konusunda

çalışmalar azdır:

OA’li hastalarda normal populasyona oranla depresyonun

daha fazla olmadığı saptanmıştır (Dexter et al. 1994).

Depresyonu olan OA’lı hastalarda ağrı daha fazladır.

OA,

diğer kas-iskelet hastalıkları ile

karşılaştırıldığında, OA hastalarında depresyon

düzeyi nispeten düşük bulunmuş ve romatoid artrit

hastalarında depresyonun daha yaygın olduğu belirtilmiştir.

OA’TE PSİKİYATRİK MORBİDİTE

OA’li hastalarda depresyon ile ilişkili olduğu gösterilen faktörler;

Genç yaş

Düşük eğitim düzeyi

Ağrının fazla olması

Hastanın hastalığından oldukça/büyük ölçüde etkilendiğini bildirmesi (Dexter et al. 1994, Van Baar et al. 1998, Zautra et al. 2001)

Anksiyete ve ümitsizlik gibi diğer psikolojik faktörler;

Fonksiyonel disability ile ilişkili bulunmuştur (Creamer et al. 2000)

OA’li hastalarda depresyon

-ağrı yakınmasının şiddeti

Hastalık algısı

Hastalığın yarattığı limitasyonlarla ilgili

Sosyal stresler/Sosyal destek azlığı

Hastalık davranışı

Psikolojik bozukluk

Hastalık

DEPRESYON

İşsizlik, mali sorunlar Yaş , eğitim

Kişilik yapısıPremorbid kişilik

Hastalık aktivitesi

Ağrıda artmaSıkma gücünde azalmaSık klinik başvuru

Sakatlık

Hastalık algısıMaladaptif başetme

Ülkemizde yapılan bir çalışmada,

kronik ağrıya sebep olabilen farklı hastalık gruplarında depresyonun

derecesini ve şiddetini araştırmak ve bu suretle psikolojik

mekanizmaların ağrı şiddeti ve ağrı ile ilişkili sakatlık düzeyleri

üzerine etkilerini belirlemek (420 hasta)

Depresyon görülme oranları

Fibromiyalji grubundaki hastalarda %71

Lomber disk hernisi grubunda %42

Enflamatuar artrit grubunda %37

Mmiyofasiyal ağrı sendromu grubunda %31

OA grubunda ise %16

AĞRI

Hoş olmayan ve doku hasarı ile ilgili olarak

yorumlanan ya da fizyolojik bir bozukluk şeklinde

anlatılan bir duygu durumdur

Kişinin biyolojik, ruhsal ve psikososyal sağlık ve iyilik

durumları arasındaki karşılıklı etkileşime ilişkin bir

yakınmadır

Ağrı biopsikososyal denge ve uyumun

bozulduğunun bir işaretidir

AĞRI VE PSİKİYATRİK AĞRI VE PSİKİYATRİK BOZUKLUKLARBOZUKLUKLAR

AĞRININ BİYOPSİKOSOSYAL MODELİ

Sosyal

Biomedikal

Psikolojik

Ağrı

-Organik sebeplere bağlı olabilir (kanser)

-Fizyolojik bir ağrı vardır, depresyon

eklenince şiddeti artabilir

-Psikosomatik ağrılar

-Somatoform ağrı bozukluğu

RUHSAL DURUM AĞRI İLİŞKİSİ

1.Somatoform ağrı bozukluğu

2. Psikosomatik sendrom olarak ağrı bozukluğu(Migren, temporamandibüler eklem ağrısı, fibromiyalji)

3. Psikiyatrik ağrı + psikiyatrik komorbidite-Psikiyatrik durumun ağrılı sendromun gidiş,seyir ve tedaviye yanıtı etkilemesi-Psikiyatrik durum ve ağrının ortak bir

etyopatogenez zeminde gelişmesi-Ağrılı nosiseptif uyaranın psikolojik ve somatik mekanizmalarda psikiyatrik duruma yol açması

Psikolojik faktörlerin, ağrı yakınma,

tepki ve davranışını etkilemesi 3 eksende düşünülebilir;

1-Psikofizyolojik mekanizmalar

2-(Psiko)sosyal etkenler (kültürel, sosyal ve kişiler arası) ve öğrenilmiş sosyodavranışsal

süreçler

3-Psikiyatrik komorbidite

AĞRI BOZUKLUĞU

A-Bir ya da daha fazla anatomik bölgede görülen ağrı klinik görünümün önde gelen özelliğidir ve klinik açıdan değerlendirmeyi gerektirecek denli şiddetlidir.

B-Ağrı, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.

AĞRI BOZUKLUĞU

C-Ağrının başlangıcı, şiddeti, alevlenmesi ya da sürmesinde psikolojik etkenlerin önemli bir rolünün olduğu yargısına varılır.

D-Bu semptomlar belirli bir amaca yönelik olarak ortaya çıkartılmamakta ya da bu tür semptomları varmış gibi davranılmamaktadır.

E-Ağrı, bir duygudurum, anksiyete ya da psikotik bozuklukla daha iyi açıklanamaz ve disparoni için tanı ölçütlerini karşılamaz.

AĞRI BOZUKLUĞU

● Psikolojik etkenlerin eşlik ettiği ağrı

bozukluğu

Akut veya kronik

● Hem psikolojik etkenlerin, hem de genel

tıbbi durumun eşlik ettiği ağrı bozukluğu

Akut veya kronik

MODELMODELGELENEKSEL BİYOPSİKOSOSYALGELENEKSEL BİYOPSİKOSOSYAL

Bir hastalıktırBir hastalıktırHastalık Hastalık Ağrıyı azaltmada Ağrıyı azaltmada

uzmanuzmanPasifPasifAğrıyı azaltmakAğrıyı azaltmak

Bir yaşantıdırBir yaşantıdır Biyopsikososyal fakt.Biyopsikososyal fakt. Eğitici, motive edici, Eğitici, motive edici,

hekim-iyileştiricihekim-iyileştirici ProaktifProaktif İşlevleri arttırmak, İşlevleri arttırmak,

yaşam kalitesini yaşam kalitesini ↑, ↑, ilişkileri düzenlemekilişkileri düzenlemek

MODELMODELGELENEKSEL BİYOPSİKOSOSYALGELENEKSEL BİYOPSİKOSOSYAL

Farmakolojik, teknikFarmakolojik, teknik

Somatik şikayetler, Somatik şikayetler, organik bir nedenin organik bir nedenin olması, hastanın olması, hastanın ağrıyla ilgili ağrıyla ilgili inançlarına inançlarına kayıtsızlık, ağrının kayıtsızlık, ağrının nedenine odaklanmanedenine odaklanma

Eğitim, motivasyon, Eğitim, motivasyon, kişilerarası, psikolojik, kişilerarası, psikolojik, farmakolojik, teknikfarmakolojik, teknik

Somatik şikayetler, Somatik şikayetler, duygular, psikolojik duygular, psikolojik süreçler ve kişilerarası süreçler ve kişilerarası fonksiyonlar arasında fonksiyonlar arasında ortak ilişki, hastanın ortak ilişki, hastanın inançlarını dikkate alma, inançlarını dikkate alma, yaşamı üzerinde ağrının yaşamı üzerinde ağrının geniş etkisine odaklanmageniş etkisine odaklanma

SEATLE AĞRI MODELİ

Nosisepsiyon

Ağrı

Acı çekme

Ağrı davranışı

Ağrı yakınması ile başvuran bir hastada;

• Klinik muayene ve gözlem• Fiziksel, tıbbi, psikiyatrik öykü

• Ruhsal durum muayenesi• Hastanın kişilik yapısı

• Uyum ve baş edebilme düzenekleri• Hastalığın hasta üzerindeki etkisi

• Hastalığa ilişkin tutumların tanınması gerekir

Psikiyatrik sendrom Ağrı

Yatkınlık

• Müphem ve sürekli ağrılar

• Hipokondriyak eğilimler

• Ağrının tedavisinde cerrahi girişimlere

yönelik ısrarcı tutum

Kişilik yapısı ve bilişsel süreçler

YatkınlıkSomatik yakınmalar

• Müphem ve sürekli ağrılar

• Hipokondriyak eğilimler

• Ağrının tedavisinde cerrahi girişimlere

yönelik ısrarcı tutum

Kişilik yapısı ve bilişsel süreçler

Benlik imajı

Çatışmaların inkarı

Benlik ve aile ilişkilerinin idealize edilmesi

Ergomani

Depresyon

Enerji azlığı

İnsiyatif eksikliği

Yorgunluk

İlgi kaybı

Öykü

Ailede depresyon ve alkolizm öyküsü

Eş tarafından kötü muamele

Yakın çevrede kronik ağrılı birinin olması

Ağrıda Psikiyatrik Komorbidite

-Depresyon

-Anksiyete reaksiyonu

-Konversiyon bozukluğu

-Somatoform bozukluklar

-Kişilik bozuklukları

-Somatoform ağrı bozukluğu

Ağrı depresif sendromlarla sıklıkla kaydedilen bir

durumdur ve “maskeli depresyon” diye

tanımlanan, somatik yakınmalarla kendini

ortaya koyan depresif

alt tiplerin öncül bulgusudur

Kronik ağrılı hastalarda majör

depresyon görülme oranı %25

Ağrılı sendromlarda depresif hastalıklar

3 alt grupta tanımlanabilir;

1. Ağrıya ikincil olarak gelişen depresif

Duygu durum ile giden uyum güçlüğü

2. Fiziksel durumu etkileyen psikolojik faktörler.

Hastadaki mevcut ruhsal kaygı ve depresyonun

Fiziksel durumu agreve etmesi anlaşılır

3. Majör depresyon

Fiziksel hastalığı olan hastaların ve ailelerinin;Fiziksel hastalığı olan hastaların ve ailelerinin;fiziksel hastalığa bağlı olarak yaşadıkları fiziksel hastalığa bağlı olarak yaşadıkları

güçlüklerle baş etmelerinde,güçlüklerle baş etmelerinde,hastalığa uyumu kolaylaştırmada,hastalığa uyumu kolaylaştırmada,

psikososyal ve psikiyatrik sorunların tedavi ve psikososyal ve psikiyatrik sorunların tedavi ve bakımında,bakımında,

yaşam kalitesini arttırmada veyaşam kalitesini arttırmada veyardıma ihtiyaç duydukları konularda hizmet yardıma ihtiyaç duydukları konularda hizmet

verilmelidir.verilmelidir.OA’da ağrıyı azaltmada, işlevselliği arttırmada da OA’da ağrıyı azaltmada, işlevselliği arttırmada da

yararlıdır. yararlıdır.

“Fiziksel ve psikolojik tedavi ve bakım, eşgüdümlü ve eşzamanlı sunulmalıdır”

KRONİK AĞRININ TEDAVİSİ

VE BAŞ EDİLMESİ

Multidisipliner tedavi ekibince izlenmeli

Narkotik ilaç kullanımından sakınılmalı

Eşlik eden (sıklıkla depresyon veya somatizasyon)

psikiyatrik morbiditenin tedavisine çalışılmalı

Ağrı ya da acıyı ve ağrı davranışını arttıran

psikososyal streslerle baş etmeye yardımcı olunmalı

Hastanın genel işlevselliğini arttırması sağlanmalıdır

Kişinin ailesi de hasta kadar bir çok problem Kişinin ailesi de hasta kadar bir çok problem yaşar. yaşar.

Aile üyelerinden birinin yaşadığı olumsuz Aile üyelerinden birinin yaşadığı olumsuz durumlardan bütün fertler durumlardan bütün fertler

etkilenir. etkilenir. Aile üyeleri problemi yaşayan kişinin sahip Aile üyeleri problemi yaşayan kişinin sahip

olduğu duygulara benzer duygular olduğu duygulara benzer duygular içerisindedir. içerisindedir.

Eğer duygularını anlamak için çaba sarf Eğer duygularını anlamak için çaba sarf edilmezse ve önemsenmezlerse daha da sinirli edilmezse ve önemsenmezlerse daha da sinirli

ve endişeli olacaklardır.ve endişeli olacaklardır.

AİLEAİLE

Bu durumlarda ailenin etkili baş etme yöntemlerini Bu durumlarda ailenin etkili baş etme yöntemlerini etkileyen faktörler,etkileyen faktörler,

Kültür, ekonomik durum, dini inançlar, Kültür, ekonomik durum, dini inançlar, Ailenin hastalığı nasıl algıladığı, bunun Ailenin hastalığı nasıl algıladığı, bunun

aile ilişkilerine nasıl yansıdığı, aile ilişkilerine nasıl yansıdığı, Destek sistemleri, önceki baş etme Destek sistemleri, önceki baş etme

yöntemleri, yöntemleri, Hastalığın aile yaşamı üzerindeki tüm Hastalığın aile yaşamı üzerindeki tüm

olası etkileri olarak sayılabilir.olası etkileri olarak sayılabilir. Ailenin etkisiz yöntemleri kullanması Ailenin etkisiz yöntemleri kullanması

hastanın uyumunu engellemektedir. hastanın uyumunu engellemektedir.

Hastanın Uyumunu Zorlaştıran

Aile Tipleri

*Aşırı koruyucu ve aşırı kaygılı aile

*Aşırı hoşgörülü ve teslimiyetçi aile

*Mükemmelliyetçi ve denetleyici aile

*İlgisiz ve reddedici aile

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

I. BİYOLOJİK TEDAVİLER

İlaçlar (tıbbi ve psikotropik)

Diğer tıbbi ve cerrahi yöntemler

II. PSİKOTERAPİ

Bilişsel terapi

Kısa psikoterapi

Grup terapisi

Biyofeedback

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Aile terapisi

Operant koşullanma (davranış problemi ve kronik ağrıda)

Psikolojik eğitim

Gevşeme yöntemleri

Zihinsel baş etme yöntemleri

Sosyal beceri kazandırma eğitimleri

Destekleyici terapi ...

PSİKOTROP İLAÇ PSİKOTROP İLAÇ KULLANIMINA KARAR KULLANIMINA KARAR

VERMEDEN ÖNCEVERMEDEN ÖNCE

Hastanın fiziksel hastalığıHastanın fiziksel hastalığı Laboratuvar bulgularıLaboratuvar bulguları Tüm klinik verileriTüm klinik verileri Kullandığı ilaçlarKullandığı ilaçlar Tedavi planı hakkında bilgi sahibi Tedavi planı hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.olunmalıdır.

PSİKOFARMAKOLOJİK PSİKOFARMAKOLOJİK TEDAVİ İLKELERİ (I)TEDAVİ İLKELERİ (I)

Fiziksel durum ile ruhsal durum Fiziksel durum ile ruhsal durum arasındaki etkileşim şekli bilinmeli.arasındaki etkileşim şekli bilinmeli.

Fiziksel hastalığın özellikleri ele alınmalı.Fiziksel hastalığın özellikleri ele alınmalı.Hastanın bireysel özellikleri dikkate Hastanın bireysel özellikleri dikkate

alınmalı.alınmalı.Psikotrop ilaçların genel etki ve yan Psikotrop ilaçların genel etki ve yan

etkileri, ilaç etkileşimleri bilinmeli.etkileri, ilaç etkileşimleri bilinmeli.

PSİKOFARMAKOLOJİK PSİKOFARMAKOLOJİK TEDAVİ İLKELERİ (II)TEDAVİ İLKELERİ (II)

Psikotrop ilaçların bozuk organa ya Psikotrop ilaçların bozuk organa ya da organ bozukluğuna etkisi da organ bozukluğuna etkisi bilinmeli. bilinmeli.

Minimum dozla başlanmalı.Minimum dozla başlanmalı.Doz arttırımı yavaş yapılmalı.Doz arttırımı yavaş yapılmalı.Aynı gruptan tek ilaç kullanılmalı.Aynı gruptan tek ilaç kullanılmalı.

PSİKOFARMAKOLOJİK PSİKOFARMAKOLOJİK TEDAVİ İLKELERİ (III)TEDAVİ İLKELERİ (III)

Çoğul ilaçtan kaçınılmalı. Çoğul ilaçtan kaçınılmalı. Aynı anda sadece bir ilaçta değişiklik Aynı anda sadece bir ilaçta değişiklik

yapılmalı.yapılmalı. Geçmişte hangi psikotrop ilaca yanıt Geçmişte hangi psikotrop ilaca yanıt

verdiyse ona öncelik verilmeli.verdiyse ona öncelik verilmeli. Fiziksel hastalığa ilişkin metabolik Fiziksel hastalığa ilişkin metabolik

değişikliklerin ilacın farmakokinetiğini değişikliklerin ilacın farmakokinetiğini değiştireceği bilinmeli.değiştireceği bilinmeli.

PSİKOFARMAKOLOJİK PSİKOFARMAKOLOJİK TEDAVİ İLKELERİ (IV)TEDAVİ İLKELERİ (IV)

Tıbbi ilaçlarla potansiyel negatif Tıbbi ilaçlarla potansiyel negatif etkileşimler değerlendirilmeli.etkileşimler değerlendirilmeli.

Psikotrop ilaçların genel tıpta Psikotrop ilaçların genel tıpta kullanımının risklerinin de, terapötik kullanımının risklerinin de, terapötik potansiyelinin de daha yüksek olduğu potansiyelinin de daha yüksek olduğu bilinmeli.bilinmeli.

PSİKOLOJİK TEDAVİNİN AMAÇLARI (I)

*Psişik morbiditeyi düzeltmek ve azaltmak

*Psikolojik acıyı azaltmak

*Psikolojik ve sosyal uyumu sağlayarak yaşam kalitesini arttırmak

*Kaygı, depresyon, katastrofik tepkiler ve diğer psikiyatrik semptomları düzeltmek

PSİKOLOJİK TEDAVİNİN AMAÇLARI (II)

*Hastalıkta ve yaşamlarında kendi denetimlerinin olduğu duygusunu geliştirip, arttırmak

*Hastalıkla ilişkili fiziksel ve psikolojik sorunlarla baş edebilmek, etkin yöntemleri ve tutumları geliştirmek

*Hasta, aile ve sosyal etkileşim alanları arasındaki iletişimi güçlendirmek

PSİKOLOJİK TEDAVİNİN AMAÇLARI (III)

*Mücadele ve yaşama güç ve dürtüsünü arttırıcı ruhsal-davranışsal uyumu güçlendirmek

*Öfke, kızgınlık, suçluluk vs... gibi duygu ve tepkilerin serbestçe ifade edilmesini ve hastalıkla ilgili düşüncelerin anlatılmasını cesaretlendirmek

*Gelecekte ve varoluşla ilgili bilinmezlikte baş etme yollarını incelemek

Bilgilendirme/ eğitim

Destekleyici yaklaşım

Kriz müdahale ve kısa psikoterapiler

Davranışsal teknikler

İçgörü kazandırıcı psikoterapi

Kısa dinamik psikoterapi

Grup psikoterapisi

Psikososyal bakım ve terapötik ortama

ilişkin düzenlemeler

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK TEDAVİLER

PSİKOLOJİK TEDAVİNİN AMAÇLARI (I)

*Psişik morbiditeyi düzeltmek ve azaltmak

*Psikolojik acıyı azaltmak

*Psikolojik ve sosyal uyumu sağlayarak yaşam

kalitesini arttırmak

*Kaygı, depresyon, katastrofik tepkiler ve diğer

psikiyatrik semptomları düzeltmek

PSİKOLOJİK TEDAVİNİN AMAÇLARI (II)

*Hastalıkta ve yaşamlarında kendi denetimlerinin olduğu duygusunu geliştirip,

arttırmak

*Hastalıkla ilişkili fiziksel ve psikolojik sorunlarla baş edebilmek, etkin yöntemleri ve tutumları

geliştirmek

*Hasta, aile ve sosyal etkileşim alanları arasındaki iletişimi güçlendirmek

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK

YAKLAŞIM İLKELERİ (I)

*Empatik tutum gösterilmeli*Terapist kendi tepkilerini, yargı ve önyargılarını tanımalı*Sempatik, kavrayıcı, destekleyici ve tıbbi etik ilkelere

uygun insan-insana iletişim kurulmalı*Aşırı sembiyotik ya da sakınma davranışından kaçınılmalı*Temel güven duygusu verilmeli, esnek olunmalı*Hastanın kişisel tasarruf ve gizliliğine saygı gösterilmeli

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK

YAKLAŞIM İLKELERİ (II)

*Bilgilendirilmeli*Açık iletişim, hastalığı ve endişeleri ile ilgili konu, yanlış

bilgi ve tutumları düzeltilmeli*Kızgınlık, öfke, suçluluk vb.. gibi (örtülü) duygu ve

tepkilerin serbestçe ifade edilmesi ve hastalıkla ilgili düşünce ve duygularını anlatması cesaretlendirilmeli

*Hasta ile aile ve sosyal etkileşim alanları arasındaki iletişimin güçlendirilmesi

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK YAKLAŞIM İLKELERİ (III)

*Tedavide erken katılım ve işbirliğinin sağlanması*Hastalık ve yaşamlarında kendi denetimi olduğu

duygusunun geliştirilmesi*Umudu koruyarak, gerçekçi kabullenişin sağlanması*Kaygı, depresyon, katastrofik tepki gibi davranışsal

semptomların düzeltilmesi*Psikolojik ve sosyal uyumu sağlayarak yaşam kalitesinin

arttırılması

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK YAKLAŞIM İLKELERİ (IV)

*Mücadele ve yaşama güç ve dürtüsününün arttırılması

*Uyum için zaman tanınması*Önce olumlu tepkilerin desteklenmesi, hastadaki

yedek güçlerin harekete geçirilmesi*Nelerin mümkün olmayacağından önce

yapabileceklerinin ortaya koyulması*Bilgi ve soruları cevaplandırmak, terapötik ortamın

oluşturulması

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK YAKLAŞIM İLKELERİ (V)

*Psikososyal destek sistemlerinin harekete geçirilmesi

*Bağımlılık gereksinimini arttırmayacak, bireyselliği ve gizliliği zedelemeyecek şekilde destek verilmesi

*Aşırı tutarsız, bozuk giden, tedaviyi bozan tutumlar ortaya çıkınca tüm tedavi ekibi ortak-kararlı-tutarlı bir tutumu benimsemeli

*Transferans ve counter-transferansının farkında olunması

MEDİKAL PSİKOTERAPÖTİK YAKLAŞIM İLKELERİ (VI)

*Davranış bozuklukları ve psikiyatrik sendromlar, tıp bilimi disiplini ve etiği içinde ele alınmalı

*Sorunlar karmaşıklaşıp yangın çıkmadan ilgili birimle ilişkiye geçilmeli ve işbirliği istenmeli

*Hekim açıklayıcı, yardım edici, güven verici, yol gösterici olmalı

*Hastanın özgüvenini ve kendine saygısını destekleyici, mevcut gücünü kullanmayı cesaretlendirici bir tutum benimsenmeli

prof. dr.sedat Özkan

Documents