Pripremio: Mirsad LišićBimal dd Brčko distrikt BiH

Tuzla. 6. jun 2012.

U prehrambenoj industriji nastanak požara i eksplozija moguć je na mnogim mjestima.

Mjesto nastanka i tip požara određuje taktiku gašenja požara. Velika količina prašine organskog porijekla koja se pojavljuje tokom

manipulacije sirovinom iziskuje posebnu pažnju sprečavanju nastanka eksplozije tokom gašenja požara u silosima i silos ćelijama.

Najčešći požari u silosima su endogenog karaktera i nastali su samoupalom uskladištenih materija u ćelijama silosa.

Za nastanak samoupale važni tehnički i fizičko-hemijski faktori, Iskustva govore da su ljudski propusti najčešći uzročnik nastanka požara,

neodgovorna ponašanja ali i nepoznavanje tehnologije skladištenja i eksplozivnih karakteristika prašina koja se nalazi u silosu.

Prikazan način sprječavanja nastanka i razvoja eksplozije prašine tokom akcije gašenja egzogenog požara nastalog u ćelijama silosa za smještaj uljarica.

Silosi su skladišta namjenjena za smještaj zrnastih i praškastih materijala.

uljarice žitarice, brašno i stočna hrana.

više cilindričnih sudova ( ćelija ) visina znatno veća od širine (1 : 3 do 1 : 4 ), konusne su u donjem dijelu zapremina ćelije i nekoliko hiljada kubnih

metara.

Mjesto nastanka: transport ( elavatori,

transportne trake, penumatski transport, lančani transporteri)

sušenje mljevenje separatori skladištenje

Tip, način paljenja i brzini sagorjevanja:

sa spoljnim izvorom paljenja

eksplozivno sagorjevanje i

samoupala.

Procesa samozagrijavana nije u potpunosti rasvijetljen,

vlaga i nečistoće (primjese), visok sadržaj ulja, lom ljuske - tanka i osjetljiva,

intenzivno isparavanje gasovitih materija, miris sirćetne kiseline, temperatura sjemena počinje raste, pojave tečnih proizvoda razgradnje mase, tečni proizvodi se djelimično slivaju u

podrumske prostorije silosa, djelimično ostaju u masi sjemena suncokreta.

proizvodi razlaganja pri prelasku u hladnije zone ćelije otvrdnu,

sa zrnima suncokreta formiraju kompaktnu masu,

veoma se teško razbija. pojava aglomerata, rizik od pojave eksplozije

pri gašenju požara u ćelijama silosa.

na pojedinim mjestima dolazi do formiranja mostova debljine i do 3 metra,

formirani od čvrstih proizvoda razgradnje zrna, i armirani su zrnima suncokreta,snažni da drže čitav sadržaj ćelije iznad sebe

sprečavaju pražnjenje ćelije, pojava moguća na svim dijelovima cilindričnog

dijela ćelije, najčešća pojava na prelazu iz cilindričnog djela

u konusni dio ćelije.

Slika 1. : neki oblici zasvodnjavanja ćelija i formiranja mosta – 1. armirano betonski dio ćelije, 2. konusno-metalni dio ćelije, 3. formirana gromada ( ubrzo nakon pojave gasovitih materija ), 4. obostrano formiranje gromada, 5. formiran most : I-pojava gasnih isparenja nakon kojih se javljaju tečni proizvodi razgradnje sjemena, II-pojava otvorenog plamena na vrhu ćelije pri kontaktu sa kiseonikom.

Iskustva u gašenju požara: ispuštanje sjemena – sirovine, problem mostovi nastalih od čvrstih proizvoda

razgradnje zrna, ispuštanje nepotpuno i ukoliko dođe do

prolamanja mosta, velike količine prašine - eksplozivna smješa, užarena masa ima energije da upali - pokrene

razaranje unutar ćelije i samog silosa.

Zapaljivost i eksplozivnost sistema vazduh -prašina zavisi od nekoliko faktora:

koncentracije prašine u sistemu sadržaja sagorivih komponenti u prašini veličine čestica prašine sadržaja vlage u sistemu količine kiseonika.

Sagorijevanje fino usitnjene prašine pod određenim uslovima može da dovede do veoma burnih reakcija i ima karakter eksplozije.

Primjer eksplozije koja se desila u vertikalnim silosima za žitarice.

Taktika gašenja požara zavisi od: konstrukcije silosa i prateće infrastrukture, količine i dostupnosti opreme i sredstava za

gašenje, količine i vrste materijala u ćelijama i faze odmaklog požara.

Pogrešna taktika gašenja požara kod samopale u ćelijama silosa povećava obim razaranja i rizik za ljudske žrtve.

Otežavajuće okolnosti: visina objekta hidrantska mreže u nadćelijskom prostoru, zahtjeva mnogo vremena, težak pristup, smanjenja vidljivost i pojava otrovnih gasova dobru fizičku pripremljenost vatrogasaca.

završetke ćelija ima ispod nivoa terena, transportne trake od sintetike ili gume, u kontaktu sa užarenom masom pali se, onesposobljavanja transportne trake za dalji

rad, onemogućavanja izmještanja materijala. Mora se takođe imati na umu da je prostor

ispod ćelija ispunjen otrovnim gasovima.

Izbacivanje sadržaja ćelije na otvoren prostor, naknadnim gašenjem upaljene mase materijala, spriječiti eksplozije, tokom prinudnog

pražnjenja, iznad ispune, prskati raspršena voda, ili vodena para.

Ovaj postupak je obavezan u svim slučajevima kada u ćeliji postoji užarena masa.

velikoj mjeri oštete silos

prilikom pražnjenja ćelija može doći do eksplozija,

naročito gornje dijelove prostora i mašinsku kućicu

Eliminacija izvora paljenja je skoro nemogućzadatak pri gašenju ove vrste požara te samim tim usložnjava akciju gašenja požara.

Opasnost od eksplozije gasova. uslijed pirolitičkih procesa dolazi do

razgradnje materijala, pri čemu nastaju zapaljivi i eksplozivni gasovi.

Količina zavisi od: vrste sirovine koja učestvuje u požaru, temperature, sadržaja kiseonika i drugih faktora

Specifičnosti: obuhvaćena cjela masa materijala, dugotrajni, velika količina oštećenog i uništenog

sjemena, angažovanje velikog broja ljudstva i tehnike, temperature dostižu i 900°C, ugrožavaju materijal od koga su izgrađene

ćelije

Tehnološke: Sjeme prije uskladištenja osušti ispod kritične

vlažnosti (uljarice 7,9-9,5 %), Spriječiti ovlaživanje zrna uslijed neispravne građ.

konstrukcije , loše termo i hidro izolacije skladišta. Ne ventilirati sjeme sa zrakom visoke rel. vlažnosti,Ne

skladištiti sjeme nejednake vlažnosti u istu ćeliju silosa,

Ne skladištiti sjeme sa različitim sadržajem primjesa i prašine u istu ćeliju silosa

Ne skladištiti toplo sjeme u hladna skladišta, dolazi do pojave kondenzata,

Tehničke: Svi motorni pogoni u silosu moraju imati termičku zaštitu, Svi lančasti transporteri moraju imati zaštitu za isključenje u

slučaju pucanja lanca, Lančasti transporteri moraju da imaju kontrolu zapunjenosti, Elevatori moraju da imaju kontrolu položaja trake, zaštitu za

isključenje u slučaju pucanja trake i zaštitu od preopterećenja, Kolica na trakastim transporterima moraju imaju senzore

zapunjenosti, Svi spratovi u silosu imaju senzore vatrodojave, Sve ćelije u silosu moraju da imaju sonde za mjerenje

temparature,

Aspiraciju moraju da imaju sledeći uređaji: Elevatori na usipnim koševima, pogonskim i zateznim glavama, Fine i grube čistilice, Isipne kutije na trakastim transporterima, Protočna vaga, Gruba sita koja prije protočne vage, Lančasti i trakasti transporteri, Isipni koševi na svim ćelijama, Ćelije silosa, Kontinuiran nadzor efikasnosti usisavanja centralizovanog

sistema za uklanjanje prašine, na primjer mjerenja vakuma, Redovno čistiti nataloženu prašinu u pogonu silos.

Prije skladištenja zrno suncokreta se mora tehnološki pripremiti, osušiti i odvojiti od primjesa tako da se dovede u stanje koje je približno stanju pritajenog života, odnosno anabioze,

Temperatura zrna ne smije da dostigne temperaturu samozagrijavanja, jer u tom slučaju počinje proces egzotermnih reakcija polimeri-zacije, odnosno samostalnog zagrijavanja zrna.

Požar nastao samozagrevanjem sjemena suncokreta se sanirai spuštanjem sadržaja na otvoren prostor kroz postojeće ili prinudne otvore, masa se sjemena hladi i po potrebi gasi vodom.

Prilikom pražnjenja dolazi do iznenadne eksplozije obrušene prašine. Ovo se može sprečiti uvođenjem u ćeliju vodene pare ili pravljenjem magle u prostoru ćelije.

U kritičnim slučajevima u poodmaklom stadijumu samoupale ćelija se može privremeno puniti vodom da se sjeme djelimično ohladi, pri čemu se moraju imati u vidu statičke karakteristike silosa u tim prilikama.

Realizacija ovakve odluke mora biti stručno razmotrena.

S. Veselinović Preventivna Zaštita od požara i eksplozije Novi Sad 1989, S. Veselinović, J. Turkilov: Bilten ind, ulja, (1—2)1977, 3. Sekulić: Krmiva 7 (1982) str. 153. S. Veselinović: Sprječavanje velikih šteta od požara pri skladištenju uljarica

u silosu. Simpozijum, JT, Beograd 1984. M. Rac: Ulja i masti,1964, Poslovno udruženje proizvo-đača biljnih ulja,

Beograd D. Stojanović: Zaštita od požara i eksplozija, 1988, In-stitut zaštite od požara

i eksplozija, Sarajevo. S. Veselinović: Prilog proučavanja pojava samozagrevanja kod skladištenja

zrna suncokreta, 1986, Zaštita od po-žara, IV deo, Beograd, (22-31). Odsek za zaštitu i spašavanje u Somboru: Analiza akcije gašenja požara

suncokreta u silosu, 2006, Sombor.

HVALA NA PAŽNJI!