De Economie van het Hoger Onderwijs

Prof. dr. B. JacobsErasmus Universiteit Rotterdam

Tinbergen Instituut, Netspar en CESifo

http://people.few.eur.nl/bjacobsbjacobs@ese.eur.nl

4 juni 2013 – EUR Trustfonds

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Zie ook:Bas Jacobs en Rick van der Ploeg (2006). “Guide to Reform ofHigher Education: A European Perspective”, Economic Policy, 47,537-592.

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Inleiding

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Hoger onderwijs ‘massaproduct’: steeds meer hogeropgeleiden

10

20

30

40

50

60

70

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

Aan

deel

in d

e be

roep

sbev

olki

ng

LaagGemiddeldHoog

Bron: CPB (2012) Policy Brief 2012/6

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Hoger onderwijs ‘massaproduct’: deelname aan het hogeronderwijs naar geboortejaar

%

1817 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

0

10

20

30

40

50

60

70

1973

1977

1981

1985

1990

geboortejaar

leeftijd

Bron: MinOCW (2008, p.37), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Problemen in hoger onderwijs

Te lage investeringen

Te veel inefficienties

Te weinig varieteit

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Te lage investeringen

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Hoger rendement op hoger onderwijs vereist hogereinvesteringen

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2009

Ond

erw

ijsre

ndem

ent t

.o.v

. Vm

bo

mbohbowo

Bron: CPB (2012) Policy Brief 2012/6.

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

... maar stagnatie in budget per student wo (in prijzen van2008)

prijzen

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

rijksbijdrage

collegegeld

Bron: MinOCW (2008, p.129), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Inefficienties

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Sterk stijgende overhead verdringt uitgaven aan onderwijs

hbo wo1980 2000 1980 2000

# instellingen 353 56 13 13# studenten per instelling 370 4460 10275 13500groei schaal +1105% +31%groei uitgaven per student -16% -32%groei overhead +83% +31%groei excl. overhead -31% -40%

Bron: Onderwijsraad (2004), Bureaucratisering en Schaalfactoren in het Onderwijs, Den Haag: Onderwijsraad.

Aantal hbo instellingen 2012: 35

Aantal studenten per hbo-instelling 2012: ca 12.000

Aantal wo instellingen 2012: 13

Aantal studenten per wo-instelling 2012: ca 19.000

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Studentenaantallen topuniversiteiten wereld

Undergrad Graduate TotaalBrown 6316 2333 8649Columbia 7160 15760 22920Harvard 6655 14044 20699Princeton 5113 2479 7592Yale 5275 6391 11666MIT 4299 6267 10566Berkeley 25540 10298 35838Stanford 6887 8779 15666Chicago 5134 10492 15626Oxford 11723 9327 21050Cambridge 12192 5795 17987

BA MA TotaalErasmus 15070 9674 24744Leiden 12686 5056 18924Delft 17031

(60699)

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Veel subsidies aan verkeerde studies/studenten

# studenten (2007) levensinkomen (1997)

Gedrag & Mij. 44469 ∈ 905.000Economie 32192 ∈ 1357.000Taal en cultuur 31880 ∈ 811.000Gezondheidszorg 28626 ∈ 1133.000Recht 26880 ∈ 1289.000Techniek 26788 ∈ 1296.000Natuur 16084 ∈ 1121.000Landbouw 4682 ∈ 1209.000Onderwijs 1127 -

Bronnen: MinOCW (2008, p.148), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De

Swart. Jacobs. B (2002. p.29), “An Investigation of Education Finance Reform”, CPB Discussion Paper No. 9,

Den Haag: CPB.

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Te weinig varieteit

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Overheid produceert eenheidsworst van gemiddeldekwaliteit

Hoger onderwijs: walhalla centrale planning

Alle financiele parameters vastgezet: collegegelden, publiekebijdragen per student, studieduren, salarissen

Nauwelijks selectie aan de poort

Daardoor alleen ‘horizontale varieteit’: meer van hetzelfde

Diplomainflatie door outputfinanciering

Eenheidsworst geeft inefficienties: mismatch vraag en aanbod

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Hoge drop-out

%

vtna

4jaar

vtna

5jaar

vtna

6jaar

dtna

4jaar

dtna

5jaar

dtna

6jaar

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

diploma hbo

diploma wo

nog bezig

uitgevallen

hbo%

diploma hbo

diploma wo

nog bezig

uitgevallen

vtna

4jaar

vtna

5jaar

vtna

6jaar

vtna

7jaar

dtna

4jaar

dtna

5jaar

dtna

6jaar

dtna

7jaar

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100wo

Bron: MinOCW (2008, p.115), Kennis in Kaart. Hoger Onderwijs en Onderzoek, Den Haag: Koninklijke De Swart.

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Lange studieduren

hbo: 4,7 jaar

wo: 6,3 jaar

Bron: CBS (2013), www.statline.nl.

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Beter beleid

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Verhoog investeringen hoger onderwijs via sociaalleenstelsel

Geen hoop op extra publiek geld, dus moet private sectorextra investeren

Studenten betalen grootste deel kosten studie zelf, maaroverheid schiet kosten voor met lening

Aflossing lening naar rato inkomen over gehele werkzame leven

Aflossingsrisico delen onder studenten of publiek financieren

Toegankelijkheid gewaarborgd met weinig/geen publiekesubsidies

Studenten hoeven niet bang te zijn voor groteaflossingsverplichtingen

Toepassing profijtbeginsel, geen perverse herverdeling

Bewuste studiekeuzes, minder drop-out, harder studeren

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Problemen met plannen Bussemaker

Geen sociaal leenstelsel: inkomensafhankelijkedraagkrachtprocedure

Meerderheid studenten gaat annuitair aflossen

Korte terugbetaaltermijn (15 jaar)

Echt sociaal leenstelsel: inkomensafhankelijke aflossingen

Lange terugbetaaltermijn: tot pensioenleeftijd

In VK, Australie en Nieuw Zeeland: inning via belastingdienst

Toegang tot hoger onderwijs niet optimaal geborgd

Meer onnodige risico- en leenaversieOnnodig grote uitstroomeffecten, hoewel kwantitatief beperkt

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Vergroot (markt)discipline hoger onderwijs

Breek kartel van HBO-raad en VSNU

Stop fusie- en overnamegolf hoger onderwijs en verklein schaalhoger onderwijsinstellingen

Overheidssturing vereist om verspilling publiek geld aanprestigeprojecten en overhead te stoppen

Publieke subsidies via studenten (bijv. beurzen, vouchers)

Gelijk speelveld hoger onderwijs: toetreders komen inaanmerking voor publieke subsidies

Geen macrodoelmatigheidstoets

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Richt publiek geld op studies met meerwaarde en versterkprestatie-eisen

Regel: opleidingen komen niet in aanmerking voor publiekesubsidies, tenzij ...

Laat studenten in economie, recht, geneeskunde, psychologie,technische studies volledige kostprijs betalen

Gebruik bespaarde middelen voor studiebeurzen, lagerecollegegelden of hogere rijksbijdragen voor studies zoalsRussisch, archeologie, zuivere wiskunde, filosofie, etc

Maak alle studiebeurzen sterker afhankelijk vanstudieprestaties

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Laat duizend bloemen bloeien

One size fits all, fits nobody!

Gelijke kansen voor studenten met minder talenten en metgrotere talenten vereist differentiatie

Meer varieteit in kwaliteit aanbod door differentiatiecollegegelden

Meer selectie aan de poort

Stop met verstikkend egalitarisme en toegankelijkheidsfetisj

Bestrijd ongelijkheid via progressievere belastingen

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs

Dank u voor uw aandacht!

Bas Jacobs Economie van Hoger Onderwijs