UNSKO-SANSKI KANTON Gimnazija VELIKA KLADUA

MATURSKI RAD

PRAVNI I POLITIKI SISTEM AUSTRALIJE

predmet: DEMOKRATIJA I LJUDSKA PRAVA

Predmetni profesor: Uenik:

Asim Karajid, prof. Haris Baid IV3

Velika Kladua, maj 2015.god.

2

SADRAJ 1. UVOD ............................................................................................................................................... 3

2. NASTANAK AUSTRALIJE ................................................................................................................... 4

3. POLITIKI SISTEM AUSTRALIJE ......................................................................................................... 7

4. PRAVNI SISTEM AUSTRALIJE ............................................................................................................ 8

5. UPRAVNO-TERITORIJALNA PODJELA AUSTRALIJE ......................................................................... 10

6. VANJSKA POLITIKA I VOJSKA AUSTRALIJE ...................................................................................... 11

7. ZAKLJUAK ..................................................................................................................................... 12

3

1. UVOD

U ovom maturskom radu bit de rijei o politikom i pravnom sistemu Australije.

Kako bismo tu temu uspjeno obradili, da prvo kaemo nekoliko rijei o

Australiji opdenito.

Australija, ili zvanino Komonvelt Australija (engl. Commonwealth of Australia)

je drava na junoj hemisferi koja obuhvata kopno istoimenog najmanjeg

kontinenta na svijetu, ostrvo Tasmaniju, kao i brojna druga ostrva u Junom,

Indijskom i Tihom okeanu. Povrina Australije

iznosi 7.741.220 km i po povrini je esta u svijetu.

Okruena je Indonezijom, Istonim Timorom i

Papuom Novom Gvinejom na sjeveru,

Solomonskim Ostrvima, Vanuatuom i francuskom

prekomorskom teritorijom Novom Kaledonijom na sjeveroistoku, i Novim

Zelandom na jugoistoku.

Po popisu stanovnitva iz 2006. Australija je imala 19.855.288 stanovnika.

Glavni grad je Kanbera, smjeten u Australijskoj prestonikoj teritoriji. Najvedi

gradovi su Sidnej, Melburn, Brizbejn, Pert i

Adelejd u kojima ivi vedina stanovnika

Australije.

Australijski domoroci naseljavaju australijsko

kopno vie od 42.000 godina. Nakon sporadinih

posjeta ribara sa sjevera i evropskih istraivaa i

trgovaca u 17. vijeku, Velika Britanija je zaposjela

istonu polovinu ostrva tokom 1770., gdje je slala

ljude po kazni u koloniju nazvanu Novi Juni Vels,

koja je formirana 26. januara 1788. Kako je broj stanovnika rastao i kako su

otkrivane nove teritorije, tokom 19. veka formirano je jo pet velikih

autonomnih Britanskih prekomorskih teritorija. Dana 1. januara 1901, est

kolonija formiralo je federaciju nazvanu Komonvelt Australija. Kao federacija,

Australija je uspostavila stabilan liberalno-demokratski politiki sistem, ostajudi

lanica Krunskih zemalja Komonvelta.

Slika 1. Zastava Australije

Slika 2. Grb Australije

4

2. NASTANAK AUSTRALIJE

Procjenjuje se da su prvi ljudi naselili Australiju prije 42.000 do 48.000 godina.

Ovi prvi Australijanci bili su preci dananjih australijskih domorodaca; kretali su

se du obala june Azije i preko kopnenih mostova dospjeli do dananje

Australije. Vedina ovih ljudi bili su lovci-sakupljai, sa razvijenom govornom

kulturom i vjerovanjem u duhove, potovanjem zemlje i vjerovanjem u tzv.

pravrijeme (engl. Dreamtime). Ostrvljani Toresovog moreuza, etniki

Melaneani, naselili su Ostrva u Toresovom moreuzu i dijelove Kvinslenda na

krajnjem sjeveru; njihovi obiaji bili su i ostali drugaiji od aboridinskih.

Prvi Evropljanin koji je nesumnjivo zakoraio na australijsko tlo bio je holandski

moreplovac Viljem Janson, koji se 1606. iskrcao na obale poluostrva Kejp Jork.

Tokom sedamnaestog vijeka, Holanani su iscrtali karte priobalnog pojasa na

zapadu i sjeveru ostrva i nazvali ga Novom Holandijom, ali ga nisu naselili.

Godine 1770. Dejms Kuk je oplovio i

ucrtao istonu obalu Australije koju je

nazvao Novim Junim Velsom i

proglasio posjedom Velike Britanije.

Velika Britanija je u Australiji osnovala

kanjeniku koloniju u koju je slala

prestupnike na odsluenje kazne.

Britanska kraljevska kolonija Novog

Junog Velsa osnovana je formiranjem

naseobine u Luci Dekson, 26. januara 1788. Ovaj datum je kasnije postao Dan

dravnosti Australije. Van Dimenova Zemlja, dananja Tasmanija, naseljena je

1803., a 1825. postala je zasebna kolonija. Ujedinjeno Kraljevstvo je 1829.

formalno uspostavilo kontrolu nad zapadnim dijelom Australije. Od dijelova

Novog Junog Velsa formirane su odvojene kolonije: Juna Australija 1836.,

Viktorija 1851. i Kvinslend 1859. Sjeverna Teritorija je osnovana 1911.,

Slika 3. Prva karta Australije

5

izdvajanjem iz provincije Juna Australija. Juna Australija je uspostavljena kao

slobodna provincija i kao takva nikada nije bila kanjenika kolonija. Viktorija i

Zapadna Australija takoer su osnovane kao slobodne, ali su kasnije

prihvatale i osuenike. Dovoz osuenika u koloniju Novi Juni Vels prekinut je

1848., nakon pritisaka tamonjih doseljenika.

Australijski domoroci, iji je broj u trenutku dolaska Evropljana procijenjen na

350.000, smanjivao se tokom narednih 150 godina, prevashodno zbog novih

bolesti, prisilnog raseljavanja i kulturne dezintegracije. Odvajanje djece od

porodica, koje neki historiari i australijski starosjedioci nazivaju i genocidom,

vjerovatno je doprinijelo tom smanjenju. Takve interpretacije aboridinske

historije drugi historiari kritikuju, smatrajudi ih pretjeranim ili iskonstruisanim

iz politikih ili ideolokih razloga. Ova debata je u Australiji poznata pod

nazivom Historijski ratovi (engl. History Wars). Nakon referenduma iz 1967.,

federalna vlada je bila ovladena da sprovodi politiku i donosi zakone potujudi

Aboridine i njihovu tradiciju. Staro vlasnitvo nad zemljom priznato je tek

1992., kada je u sluaju Mabo protiv Kvinslenda odbaeno tumaenje

Australije kao prazne zemlje (lat. terra nullius) u vrijeme dolaska Evropljana.

Zlatna groznica u Australiji zapoela je sredinom 19. vijeka, a pobuna rudara

protiv poreza na dozvole za kopanje iz 1854. bila je prvi rani izraz graanske

neposlunosti i australijske demokratije. Izmeu 1855. i 1890, u svakoj od est

kolonija uspostavljene su lokalne vlade koje su rukovodile najvedim dijelom

unutranjih poslova, ostajudi pritom dio Britanskog carstva. Kolonijalna

kancelarija u Londonu zadrala je ovlasti u nekim pitanjima, kao to su spoljni

poslovi, odbrana i meunarodna plovidba. Nakon desetogodinjih priprema,

kolonije su 1. januara 1901. formirale federaciju, koja je nazvana Komonvelt

Australija i organizovana je kao dominion Britanskog carstva. Australijska

Prestonika Teritorija formirana je 1911., od dijela teritorije Novog Junog

Velsa, kako bi bio obezbijeen prostor za predloeni glavni grad federacije

Kanberu (Melburn je bio prestolnica od 1901. do 1927). Sjeverna Teritorija je

izoptena iz kontrole vlade June Australije i 1911. predata na upravu

Komonveltu.

6

Australija je dobrovoljno uestvovala u Prvom svjetskom ratu. Mnogi

Australijanci smatraju poraz Vojnih snaga Australije i Novog Zelanda na

Galipolju kao dogaaj u kom je roena australijska nacija.

Vestminsterskim statutom 1931., koji je Australija prihvatila 1942., formalno su

prekinute skoro sve ustavne veze izmeu Australije i Ujedinjenog Kraljevstva.

ok izazvan porazom Velike Britanije u Aziji tokom 1942. i prijetnja od japanske

invazije, uticali su da se Australija okrene Sjedinjenim Dravama kao novom

savezniku i zatitniku. Od 1951., Australija je i formalno postala vojni saveznik

SAD pod okriljem ANZUS ugovora. Nakon Drugog svjetskog rata, Australija je

podsticala masovnu emigraciju iz Evrope; od sedamdesetih i ukidanja Bijele

politike Australije, osnaena je imigracija iz Azije i drugih neevropskih dijelova

svijeta. Kao posljedica toga, australijska demografija, kultura i opta slika

dramatino su promijenjeni. Posljednje ustavne veze izmeu Australije i Velike

Britanije pokidane su 1986., usvajanjem Australijskog akta 1986., ime je

britanska uloga u australijskoj vlasti zavrena. Godine 1999., Australijanci su na

referendumu pedesetpetoprocentnom vedinom odbacili prijedlog da Australija

postane republika, sa predsjednikom koga bi birao parlament. Od izbora

Vitlama Gofa za premijera 1972., Australija je usmjerena na bududnost u okviru

azijsko-pacifikog regiona.

Slika 4. ANZUS ugovor

7

3. POLITIKI SISTEM AUSTRALIJE

Tri najvede politike partije su:

1. Australijska radnika partija,

2. Liberalna partija i

3. Nacionalna partija.

Nekoliko malih partija, ukljuujudi i Zelene i australijske demokrate, imaju

svoje predstavnike u parlamentu, kao i nekoliko nezavisnih kandidata. Od

izbora 2007., Australijska radnika partija koju trenutno predvodi premijer

Kevin Rudd, nalazi se na vlasti u Kanberi. Radnika partija je na vlasti u

svakoj dravi i teritoriji. Glasako pravo, na nivou teritorija, drava i

federacije, imaju svi punoljetni graani (preko 18 godina starosti), a glasanje

je obavezno u svim jedinicama, izuzev u Junoj Australiji.

Slika 5. Kevin Rudd

8

4. PRAVNI SISTEM AUSTRALIJE

Australija je ustavna monarhija sa parlamentarnim sistemom vlasti. Kraljica

Elizabeta II je australijski monarh, a njena uloga se razlikuje od pozicije koju ima

u ostalim krunskim zemljama Komonvelta.

Na saveznom nivou kraljicu predstavlja generalni guverner Australije, dok se

guverneri nieg ranga nalaze na elu drava lanica. Iako ustav daje iroka

ovlatenja generalnom guverneru, on ih koristi samo uz preporuku premijera.

Najpoznatiji sluaj upotrebe ovih ovlatenja mimo saglasnosti premijera bilo je

rasputanje Vitlamove vlade tokom ustavne krize iz 1975.

Sistem podjele vlasti u Australiji ine:

Zakonodavna vlast: Parlament Australije, koji ine kraljica, Senat i

Predstavniki dom; kraljicu predstavlja generalni guverner Australije, ije

su modi svedene na pristajanje na zakone.

Izvrna vlast: Savezno izvrno vijede, na ijem se elu nalazi generalni

guverner, koga savetuju izvrni savjetnici; u praksi, oni koji stvarno

savjetuju guvernera su premijer i dravni ministri.

Sudska vlast: Visoki sud Australije i drugi savezni sudovi. Usvajanjem

Australijskog akta 1986., dravni sudovi postali su formalno nezavisni od

britanskog Sudskog komiteta Tajnog saveta.

9

Dvodomni parlament ine kraljica, Senat (gornji dom) sa 76 senatora, i

Predstavniki dom (donji dom) sa 150 lanova. lanovi donjeg doma biraju se

na izborima, u okviru posebnih izbornih jedinica, tzv. elektorata, koji daju po

jednog predstavnika. Broj delegata iz svake drave odreen je na osnovu broja

stanovnika, pri emu je svakoj dravi zagarantovan minimum od pet

predstavnika.

U Senatu, svaku dravu predstavlja 12 senatora, a teritorije (Australijsku

Prestoniku i Sjevernu) po dva. Izbori za oba doma odravaju se svake tri

godine; mandat senatora traje est godina, pa se na svakim izborima bira

polovina gornjeg doma, osim u sluaju tzv. dvostrukog rasputanja. Stranka sa

najvedim brojem predstavnika u Predstavnikom domu formira vladu, a njen

lider postaje premijer.

Slika 6. Kraljica Elizabeta II

10

5. UPRAVNO-TERITORIJALNA PODJELA AUSTRALIJE

Australija se sastoji od est drava, tri

teritorije na matinom kopnu i sedam

manjih prekomorskih teritorija. Drave

su Novi Juni Vels, Kvinslend, Juna

Australija, Tasmanija, Viktorija i

Zapadna Australija. Dvije znaajnije

kontinentalne teritorije su Sjeverna

Teritorija i Australijska Prestonika

Teritorija. U mnogim pitanjima

teritorije funkcioniu kao drave. Jedini

izuzetak je pravilo da federalni

parlament moe da poniti zakone

teritorijalnih parlamenata. Nasuprot

tome, akti federacije mogu da suspenduju dravne samo u sluajevima koji su

definisani lanom 51. Ustava Australije; sva ostala zakonodavna ovlatenja,

ukljuujudi i oblasti zdravstva, obrazovanja, policije, pravosua, saobradaja,

javnog transporta i lokalne samouprave, iskljuivo su u nadlenosti dravnih

parlamenata.

Svaka drava i teritorija ima svoje zakonodavne organe (jednodomne u sluaju

Sjeverne Teritorije, Prestonike Teritorije i Kvinslenda, odnosne dvodomne u

svim ostalim dravama). Donji dom je poznat pod nazivom Zakonodavna

Skuptina (Skuptinski Dom u Junoj Australiji i Tasmaniji), a gornji kao

Zakonodavni Savjet. efovi vlada u svakoj dravi i teritoriji nazivaju se premijeri,

odnosno glavni ministri. Dravni guverner predstavlja kraljicu u svakoj dravi,

administrator u Sjevernoj Teritoriji, a glavni guverner (federalni) stoluje u

Australijskoj Prestonikoj Teritoriji.

Slika 7. Teritorije Australije

11

6. VANJSKA POLITIKA I VOJSKA AUSTRALIJE

Tokom posljednjih decenija, australijska spoljna politika poiva na tijesnoj vezi

sa Sjedinjenim Dravama, kroz ANZUS pakt, ali i saradnji sa dravama azijsko-

pacifikog regiona, preko ugovora ASEAN i Foruma pacifikih ostrva. Australija

je 2005. postala lanica Istonoazijskog samita, da bi potom potpisala i Ugovor

o prijateljstvu i saradnji. Australija je lanica Komonvelta nacija, iji se lideri

okupljaju na posebnim skupovima efova zemalja Komonvelta. Zemlja se

aktivno zalae za liberalizaciju u svjetskoj trgovini. Predvodila je formiranje

Kairns grupe i APEK-a, lanica je Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj i

Svjetske trgovinske organizacije. Australija je inicirala nekoliko vanih

bilateralnih ugovora o slobodnoj trgovini, meu kojima je najnoviji Australijsko-

ameriki ugovor o slobodnoj trgovini. Jedna je od zemalja osnivaa Ujedinjenih

nacija, a uestvuje i u meunarodnom programu pomodi, koji djeluje u vie od

60 zemalja.

Australijske odbrambene snage sastoje se od Australijske mornarice,

Australijske kopnene vojske i Kraljevskih australijskih vazdunih snaga, i ini ih

vie od 51.000 pripadnika u redovnom, odnosno 21.000 u rezervnom sastavu.

Svi vojni sektori angaovani su u regionalnim i svjetskim mirovnim misijama

Ujedinjenih nacija (posljednje u Istonom Timoru, na Solomonskim ostrvima i u

Sudanu), u saniranju posljedica katastrofa, kao i u oruanim konfliktima,

ukljuujudi i invaziju na Irak iz 2003. Vlada postavlja efa odbrambenih snaga,

birajudi ga iz redova jednog od tri sektora; aktuelni ef odbrambenih snaga je

ef vazdunih snaga maral Angus Hjuston.

12

7. ZAKLJUAK

Australija je najrazvijenija drava june Zemljine polulopte. Nalazi se izmeu

Indijskog i Tihog oceana, a jedina veza australijskog kontinenta s ostatkom

kopna ine otoci jugoistone Azije.

Reljef i klima Australije uvjetuju razliitost vegetacije, naseljenosti i

gospodarskih grana. Na zapadnoj polovici kontinenta prevladava pustinjski i

polupustinjski prostor s oskudnom vegetacijom i vrlo slabom naseljenodu s

iznimkom jugozapadnog obalnog pojasa koji je bogat i vegetacijom i

stanovnitvom. U unutranjosti nema industrije, a turizam je zastupljen takoer

samo u jugozapadnom obalnom dijelu te u sreditu Australije oko grada Alice

Springs. Istoni sredinji dio Australije ini velika arteka zavala sa stepama na

kojima pasu ovce i gdje se proizvode ratarske kulture koje ne trae velike

koliine vode. Naseljenost je ovdje slaba, a vegetacija niska. Istoni i jugoistoni

rub Australije ine Veliko razvodno gorje i obale bogate bujnom vegetacijom. U

tom pojasu ivi najveda vedina australijskog stanovnitva i tu je koncentrirana

vedina industrije.

U demografskom smislu Australija je nehomogena zemlja s razliitim

kulturama, a posebnu vrijednost ima prisutnost Aboridinske civilizacije i

kulture. Politiko-regionalizacijski Australija je ureena kao savez nezavisnih

drava. Australski Savez podijeljen je na est saveznih drava i dva savezna

autonomna teritorija. Na elu drava nalaze se guverner koji predstavlja

britansku kraljicu Elizabetu II, dravni parlament i dravna vlada. itav Savez

ima generalnog guvernera, savezni parlament i saveznu vladu ije je sredite u

glavnog gradu Canberri.

Australsko gospodarstvo poiva na visokoj produktivnosti ratarske i stoarske

(posebice ovarske) proizvodnje, vrlo razvijenom rudarstvu, a najvanije

gospodarske grane su vanjska trgovina i turizam. Australija trguje s vedinom

drava u svijetu i izvozi vedi dio svoje proizvodnje.

13

LITERATURA

1. Vuk, Ruica i dr., Regionalni razvoj svijeta, Zagreb, Znanje, 2003.

2. ''Australia'', Encarta Reference Library 2005

3. ''Australian Embassy'', http://www.croatia.embassy.gov.au

14

KOMENTAR

15

Datum predaje maturskog rada: _______________________ M.P.

Miljenjeprofesora mentora o radu:

Ocjena maturskog rada: _________________ ( )

Datum odbrane maturskog rada: _________________

Komisija u sastavu:

1. Predsjednik: ________________________ ____________________

2. Ispitiva: __________________________ ____________________

3. Stalni lan: _________________________ ____________________

Pitanja na usmenom obrazloenju rada:

1. ______________________________________________________________________

2. ______________________________________________________________________

3. ______________________________________________________________________

Ocjena usmenog obrazloenja rada: _________________( )

Ocjena rada: _______________________ ( ) M.P

Bosna i Hercegovina

16

FederacijaBosne i Hercegovine

Unsko sanski kanton

Gimnazija Velika Kladua

KONSULTACIJSKI LIST

________________________________ _________________

(Ime i prezimeuenika) (razred i odjeljenje)

Tema maturskog rada: _____________________________________________________

________________________________________________________________________

________________________________________________________________________

Datum Sadraj konsultacija Potpis mentora

17

Datum Sadraj konsultacija Potpis mentora