pp lect6 1

1

6 долоо хоногӨС-ийн боловсруулалт

• Агуулга

• Боловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд – Харьцаа алгебр– Select command

• Стандарт үйлдлүүд• Багана сонгох, мөр сонгох • Үндсэн үйлдлүүд• Энгийн холболт

2

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

• Боловсруулалтыг ямар хэрэгсэл ашиглаж хийх – Харьцаа алгебр (Relational algebra)– СКюЛ хэлний Select команд (SW207 хичээлээр)– Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд (Access Query, Form,

Report)

• Харьцаа алгебр (Relational algebra)– ӨС-ийн боловсруулалтыг формаль аргаар илэрхийлэх

математик хэрэгсэл – Үйлдлүүдийг математик тэмдэглэгээгээр заадаг: , , ,

x, ]x,x[

3


• СКюЛ хэлний Select команд – Доод төвшний програмчлалын хэлний команд гэсэн

ойлголтоос ялгаатай – Үндсэн үйлдлүүдийг бүгдий нь багтаасан өгүүлбэр

(statement) • Багана мөр сонгох

• Хүснэгтүүдийг холбох

• Өгөгдлийг эрэмбэлэх, бүлэглэх

• Томъёо талбар үүсгэх

– Харьцаа загварын ӨС-г (relational DB) боловсруулахад хэрэглэдэг

4


• Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд– Access Query нь боловсруулалтын үр дүнг 2

хэмжээст хүснэгт хэлбэрээр гаргадаг • Хүснэгтээс тодорхой талбар, бичлэгийг сонгох

• Хүснэгтүүдийг холбох

• Өгөгдлийг эрэмбэлэх, бүлэглэх үйлдлүүдийг гүйцэтгэж тайлан нэгтгэл боловсруулахад тусладаг

– Access Query нь Select командыг цэсийн удирдлаганд оруулсан хэрэгсэл

– Access Query->View SQL сонголтын тусламжтай Select командыг гаргаж харж болно

5


• Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд• Access Form, Report

– хэрэглэгчийн хүссэн хэлбэр загварын дагуу маягт (Form), тайланг (Report) загварчилж гаргадаг

– маягт, тайлан нь нэг Access Table эсвэл нэг Query-ээс зөвхөн уншигдаж боловсруулагдана

• Access Form-ыг ихэвчлэн өгөгдөл оруулах, засварлах дэлгэцийг/маягтыг боловсруулах зорилгоор ашигладаг

• Үүнээс гадна Access Form-д томъёо талбар үүсгэж тооцоололт явуулах боломжтой

6


• Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд• Access Report-ыг тайлан нэгтгэл гаргах зорилгоор

ашигладаг • Access Report-д томъёо талбар үүсгэж

тооцоололт хийх боломжтой • Access Report нь эрэмбэлэлт, бүлэглэлт, бүлгийн

хувьд нэгтгэл тооцоо хийх боломжтой •

7

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

• ӨС-д хийгдэх стандарт үйлдлүүд– бичлэг шинээр оруулах

• Insert new record/data entry

– Бичлэг устгах • Delete record

– Өгөгдлийн утгыг засах зэрэг орно

• ӨС-гийн боловсруулалт нь дээрх 3 үйлдлийг заавал багтаах ёстой

• ӨСУС нь стандарт үйлдлүүдийг гүйцэтгэх хэрэгслээр хангагдсан байдаг

8


• Оруулах үйлдэл • Өгөгдлийн харьцаанд шинэ бичлэг орсноор нийт

бичлэгийн тоо нэмэгдэнэ • Бичлэгүүд өгөгдлийн харьцаанд орсон дарааллаараа

физик дугаар авч явдаг • Тус үйлдлийг гүйцэтгэхэд анхаарах зүйл:

– анхдагч түлхүүр атрибутын утгыг давхардуулахгүй байх – хүснэгтүүдийн холболтыг алдагдуулахгүйн тулд гадаад

түлхүүрийн утгыг хянаж явах – атрибутын утгыг ижил хэлбэр маягаар оруулж байх

9


• Устгах үйлдэл – Устгасан бичлэгээс хойшхи бичлэгүүдийн

физик дугаар өөрчлөгдөнө

– Анхаарах зүйл: • ӨС-ийн бусад хүснэгтэн дэх устгасан бичлэгтэй

холбоотой бичлэгүүдийг хянаж устгах

10


Засварлах үйлдэл

Анхаарах зүйл • анхдагч түлхүүрийн утгыг засахдаа давхцал

үүсгэхгүйг хянах

• зассан атрибутын утгатай холбоотой ӨС-ийн бусад хүснэгтэн дэх атрибутын утгыг хянаж засах

11


• Мөр сонгох үйлдэл (Selection) • Заасан нөхцлийн дагуу харьцаанаас бичлэгүүдийг

сонгоно • Хүснэгтээс мөрүүдийг шүүж гаргана • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>)

• Сонгох нөхцөл нь логик илэрхийлэл байна <атрибутын нэр> <харьцуулах үйлдэл> <тогтмол>

<атрибутын нэр> <харьцуулах үйлдэл> <атрибутын нэр>

12

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд Мөр сонгох

Улаан: заасан нөхцөлд тохирсон мөрүүд

13


мэрг код = d484105 (ОЮУТАН)

Оюутны код Оюутны нэр Мэргэжлийн код

SW99B027 Д.Болор D484105

SW99B028 Х.Тамир D484105

Жишээлбэл, оюутан харьцаанаас програм хангамж мэргэжлээр сурч байгаа оюутнуудыг сонгох

SW99B027 D484105

SW99B028 D484105

14


• Нийлмэл логик илэрхийллээр сонгох нөхцлөө заах (AND, OR)

• Жишээ:• хичээл харьцаанаас 3 кредиттэй, өмнөх холбоогүй

хичээлүүдийг сонгох

(кредит=3 AND өмнөх холбоо=””) (ХИЧЭЭЛ) • хичээл харьцаанаас 1 ба 3 кредиттэй хичээлүүдийг • сонгох

(кредит=1 OR кредит=3 ) (ХИЧЭЭЛ)

15

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

Багана сонгох үйлдэл (Projection) • Харьцаан дахь бичлэгүүдийг заасан атрибутаар

ялгаж сонгоно • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<атрибутын жагсаалт> (<харьцааны нэр>)

• Олон атрибут сонгох үед тэдгээрийг таслалаар тусгаарлаж өгнө

16

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд Багана сонгох

оюутны код, мэрг код (ОЮУТАН)

Оюутны код Мэргэжлийн код

SW99B027 D484105

SW99B028 D484105

SW99B029 D484110

Жишээ, оюутан харьцаанаас оюутны код, мэргэжлийн кодыг сонгох

17


• Харьцаа алгебрийн илэрхийлэл • Хэд хэдэн үйлдлийг харьцаа алгебрийн нэг

илэрхийлэлд зааж болно • Үр дүнд заасан атрибут ба нөхцлөөр зэрэг

сонголт хийгдэнэ • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<атрибутын жагсаалт>

(<сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>))

18


<атрибутын жагсаалт> (<сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>))

• Хаалт нь ямар үйлдлийн үр дүн дээр тухайн үйлдэл хийгдэхийг илэрхийлдэг

• Илэрхийлэл дэх үйлдлүүд дотоод хаалтаас эхлэж биелэгддэг

1. заасан харьцаа руу хандах

2. харьцаанаас бичлэгүүдийг сонгох

3. сонгосон бичлэгүүдийг заасан талбаруудаар гаргах

19


Ногоон: заасан атрибут ба нөхцөлд тохирох нүд

20


оюутны код, оюутны нэр ( мэрг код = d484105 (ОЮУТАН))

Оюутны код Оюутны нэр

SW99B027 Д.Болор

SW99B028 Х.Тамир

Жишээ, програм хангамж мэргэжлээр сурч байгаа оюутнуудын код ба нэрийг ялгаж гаргах

21


• Холбох үйлдэл • Хоёр буюу түүнээс олон харьцааны бичлэгүүдийг ижил

утга бүхий гадаад түлхүүрийн дагуу холбодог • Холболтыг 2 аргаар зохион байгуулж болно

• энгийн • гадаад

22

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

• Энгийн холболт • Хүснэгтүүд тэгш эрхтэйгээр холболтонд

оролцдог • Энгийн холболтын үр дүнд зөвхөн гадаад

түлхүүрийн ижил утгуудтай бичлэгүүдийг агуулсан хүснэгт үүсдэг

• Гадаад түлхүүрийн утгууд тохироогүй бичлэгүүд үр дүнгийн хүснэгтэнд орохгүй, гээгдэнэ

23


Энгийн холболт • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<атрибутын жагсаалт> (ХАРЬЦААНЫ НЭР1

<холбох нөхцөл> ХАРЬЦААНЫ НЭР2)

• Энгийн холболтыг тэмдэгтээр заана • Холбох нөхцөлд харьцаануудын хооронд холболт үүсгэх

атрибутуудын утгыг тэнцүү байх эсэхээр шалгасан логик илэрхийллийг заана

харьцаа1. анхдагч түлхүүр = харьцаа2. гадаад түлхүүр

24


Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 D484106 Компьютерийн ухаан МС

SW99D029 Н.Сувд D484110 D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

SW99D039 С.Баяр D484112 D484111 КУ Сүлжээний технологи

Энгийн холболт

Ногоон: үр дүнд гээгдэж байгаа бичлэгүүд

Оюутны код, нэр, мэрг код, мэрг нэр> (ОЮУТАН

мэрг код=мэрг код МЭРГЭЖИЛ)

Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D029 Н.Сувд D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

25


2-оос илүү харьцааг зэрэгцээ энгийнээр холбох Харьцаа алгебрийн илэрхийллийн ерөнхий загвар

<атрибутын жагсаалт> (ХАРЬЦААНЫ НЭР1

<холбох нөхцөл1> ХАРЬЦААНЫ НЭР2,

<холбох нөхцөл2> ХАРЬЦААНЫ НЭР3, …)

1. Харьцаа1 рүү харьцаа2, харьцаа3 г.м. холбогдоно Холболтуудыг таслалаар (,) тусгаарлана Холбох үйлдлийн тэмдэгтийг () холбогдох харьцааны өмнө

давтан заана 2. Холболтын үр дүнгээс дэх атрибутуудыг гаргана

26


2-оос илүү харьцааг дараалж энгийнээр холбох Харьцаа алгебрийн илэрхийллийн ерөнхий загвар

2 <атрибутын жагсаалт> 2(1<атрибутын жагсаалт> 1(ХАРЬЦААНЫ НЭР1

<холбох нөхцөл1> ХАРЬЦААНЫ НЭР2)1,

<холбох нөхцөл2> ХАРЬЦААНЫ НЭР3)2, … 1. Харьцаа1 рүү харьцаа2-г холбосны үр дүнгээс 1 дэх

атрибутуудыг гаргана 2. 1-ийн үр дүн рүү харьцаа3 холбож 2 дахь

атрибутуудыг гаргана

27

Унших материал

• “ӨС” ном, бүлэг 6, хуудас 61-68 • (харьцаа алгебрийн илэрхийллийг түүж унших)

pp lect6 1

Technology