Plazma Lipid Düzeyleri Plazma Lipid Düzeyleri **Doymuş yağ asitleri plazma kolesterol Doymuş yağ asitleri plazma kolesterol

düzeylerini ateroskleroza neden düzeylerini ateroskleroza neden olabilirler. olabilirler.

**Doymamış yağ asitleri ise kolesterol Doymamış yağ asitleri ise kolesterol emilimini ve sentezini azaltıp plazma emilimini ve sentezini azaltıp plazma kolesterolünü normal sınırlarda tutarlar.kolesterolünü normal sınırlarda tutarlar.

**Serum total kol. Genel olarak 200 mg/dL Serum total kol. Genel olarak 200 mg/dL olması aterosklerotik kalp hastalığı için olması aterosklerotik kalp hastalığı için düşük riski, 200-240 mg/dL orta riski, düşük riski, 200-240 mg/dL orta riski, 250 mg/dL’den olması yüksek riski 250 mg/dL’den olması yüksek riski ifade ederifade eder

Hiperkolesterolemi Hiperkolesterolemi durumlarında aterosklerozun durumlarında aterosklerozun

önlenmesi için;önlenmesi için; Diyete doymuş yağ asitleri yerine doymamış yağ Diyete doymuş yağ asitleri yerine doymamış yağ

asitleri konabilirasitleri konabilir Hipokolesterolemik ilaçlar alınabilir:Hipokolesterolemik ilaçlar alınabilir:

Kolestiramin;Kolestiramin; safra tuzlarının geri emilimini safra tuzlarının geri emilimini önleyerek feçes yoluyla atılımlarını arttırır ayrıca önleyerek feçes yoluyla atılımlarını arttırır ayrıca LDL yıkılımını arttırır.LDL yıkılımını arttırır.Kolestipol;Kolestipol; LDL yıkılımını arttırır LDL yıkılımını arttırırD-tiroksin ;D-tiroksin ; kolesterol ve LDL yıkılımını hızlandırır kolesterol ve LDL yıkılımını hızlandırırProbucol;Probucol; LDL ve HDL’leri azaltır LDL ve HDL’leri azaltırMevinolin ve compactin;Mevinolin ve compactin; HMG-KoA redüktazı HMG-KoA redüktazı inhibe ederek kolesterol sentezini azaltırlarinhibe ederek kolesterol sentezini azaltırlar

Hiperlipoproteineminin hangi Hiperlipoproteineminin hangi sınıftan olduğunu anlamak için: T sınıftan olduğunu anlamak için: T Kol, ve TG düzeyleri daha sonra Kol, ve TG düzeyleri daha sonra LDL-kolesterol düzeyleri ve son LDL-kolesterol düzeyleri ve son olarak da lipoprotein elektroforezi olarak da lipoprotein elektroforezi değerlendirilirdeğerlendirilir

HiperlipoproteinemilerHiperlipoproteinemiler

Tip I :Tip I : Lipoprotein lipaz eksikliğinde, Lipoprotein lipaz eksikliğinde, nadir olarak ve 10 yaşından önce, nadir olarak ve 10 yaşından önce, ateroskleroz riski düşüktürateroskleroz riski düşüktür

Tip IIa :Tip IIa : Lipoprotein yıkımı azlığına Lipoprotein yıkımı azlığına bağlanmaktadır. TG normaldir, bağlanmaktadır. TG normaldir, kolesterol yükselmiştir. Ateroskleroz kolesterol yükselmiştir. Ateroskleroz riski yüksektirriski yüksektir

Tip IIb:Tip IIb: Lipoprotein sentezi artışına Lipoprotein sentezi artışına bağlanmaktadır, çocuklukta bağlanmaktadır, çocuklukta görülür.Ateroskleroz riski yüksektir. görülür.Ateroskleroz riski yüksektir.

Tip III:Tip III: Lipoprotein yıkılımının azalmasına Lipoprotein yıkılımının azalmasına bağlanmaktadır. 40-50 yaşlarında görülür. TG bağlanmaktadır. 40-50 yaşlarında görülür. TG ve kolesterol artmıştır. Ateroskleroz riski vardır.ve kolesterol artmıştır. Ateroskleroz riski vardır.

Tip IV:Tip IV: Lipoprotein sentezinde artma ve Lipoprotein sentezinde artma ve yıkılışında azalmaya bağlanmaktadır. Nispeten yıkılışında azalmaya bağlanmaktadır. Nispeten sık ve erişkinlerde görülür. Klinik olarak sık ve erişkinlerde görülür. Klinik olarak şişmanlık, K.H intoleransı, çoğu kez Diabetes şişmanlık, K.H intoleransı, çoğu kez Diabetes Mellitus saptanır.Mellitus saptanır.

Tip V:Tip V: Şilomikron yıkılımının azalması, VLDL Şilomikron yıkılımının azalması, VLDL sentezinin artıp yıkılımının azalmasına sentezinin artıp yıkılımının azalmasına bağlanmaktadır. Sık olarak erişkinlerde görülür. bağlanmaktadır. Sık olarak erişkinlerde görülür. Trigliserid düzeyi yüksektir. Kolesterol düzeyi Trigliserid düzeyi yüksektir. Kolesterol düzeyi normal veya yüksek olabilir. Klinik olarak normal veya yüksek olabilir. Klinik olarak şişmanlık, hepatosplenomegali, K.H intoleransı şişmanlık, hepatosplenomegali, K.H intoleransı ve sık olarak Diabetes Mellitus vardır.ve sık olarak Diabetes Mellitus vardır.

KOLESTEROL SENTEZİKOLESTEROL SENTEZİ

Kolesterol 27 C atomunun tetrasiklik Kolesterol 27 C atomunun tetrasiklik perhidro-siklopentano-fenantren iskeleti perhidro-siklopentano-fenantren iskeleti şeklinde düzenlenmiş olduğu steroiddirşeklinde düzenlenmiş olduğu steroiddir

Kolesterolün ÖzellikleriKolesterolün Özellikleri* * Kolesterol hemen hemen tüm hayvan hücre Kolesterol hemen hemen tüm hayvan hücre

ve vücut sıvılarında bulunur.ve vücut sıvılarında bulunur.* * Kolesterol, organik çözücülerde, sıcak

alkolde, sıvı ve katı yağlarda çözünür.

* * Kolesterolün elektrik iletkenliği çok azdır.

* * Kolesterol molekülünde 3 nolu karbondaki hidroksil grubu, yağ asitleriyle esterleşir ve kolesterol esterlerini oluşturur.

* * Vit.D, steroid hormonlar ve safra asitleride dahil olmak üzere diğer metabolik yolların başlangıç noktası olduğu için, kolesterolün içerdiği karbon atomlarının numaralandırılma sisteminin bilinmesi önemlidir

KOLESTEROL KOLESTEROL METABOLİZMASIMETABOLİZMASI

Kolesterol esterleri, kolesterolün çoğu Kolesterol esterleri, kolesterolün çoğu dokudaki depo halidir. dokudaki depo halidir.

Vücuttaki kolesterolün yarıdan fazlası Vücuttaki kolesterolün yarıdan fazlası sentezle, geri kalanı ise ortalama bir sentezle, geri kalanı ise ortalama bir diyetten sağlanır. diyetten sağlanır.

İnsanda total sentezin %10’u KC’de diğer İnsanda total sentezin %10’u KC’de diğer %10’u da barsaklarda gerçekleşmektedir. %10’u da barsaklarda gerçekleşmektedir.

KC vücudun kolesterol dengesinin KC vücudun kolesterol dengesinin düzenlenmesinde merkezi bir role düzenlenmesinde merkezi bir role sahiptir. sahiptir.

Kolesterolün Kolesterolün biyofonksiyonlarıbiyofonksiyonları

** Kolesterol, impulsların oluştuğu ve taşındığı beyin ve sinir sisteminde yalıtıcılık görevi görür.

* * Kolesterol, insan ve hayvanlarda hücre membranları ve subsellüler partiküllerin yapısal elemanlarındandır.

* * Kolesterol, hayvansal dokularda en çok beyin, sinir dokusu, adrenal bezler ve yumurta sarısında hem serbest halde hem de esterleşmiş halde bulunur.

KOLESTEROL KOLESTEROL METABOLİZMASIMETABOLİZMASI

Kolesterol oksitlenir ve konjuge çift bağ içerirse deride bulunan 7-dehidroksikolesterol meydana gelir.

7-dehidroksikolesterol UV ışığa maruz kalırsa kolekalsiferol (vitamin D3) oluşur.

KOLESTEROL KOLESTEROL METABOLİZMASIMETABOLİZMASI

Kolesterol, steroid hormonların ve safra asitlerinin ön maddesidir.

Kolesterol BiyosenteziKolesterol Biyosentezi

** Diyet ile alınan 0,3-0,9 g kadar kolesterolün yanı sıra günde 1,5-2,0 g kadar kolesterol endojen olarak kazanılır.

* * Endojen kolesterolün 1-1,5 g kadarı karaciğerde; 0,5 g kadarı da bağırsaklar, adrenal korteks, deri, testis, aort gibi organlarda sentez edilir.

Sentez hem sitozol hem de ER’da Sentez hem sitozol hem de ER’da bulunan enzimlerle beraber sitozolde bulunan enzimlerle beraber sitozolde gerçekleşir.gerçekleşir.

Kolesterol SenteziKolesterol Sentezi** Kolesterol biyosentezi mitokondri dışında olur ve prekürsör madde asetil KoAasetil KoA’ dır.

* * Kolesterol biyosentezinde prensip, aktif izoprenlerin metil dallı doymamış hidrokarbonlara polimerizasyonu ve sonra kapanarak halka sistemine dönüşümüdür.

Asetil KoA’dan kolesterol oluşumu dört evrede gerçekleşir: Üç asetat ünitesinin 6 karbonlu ara ürün olan mevalonatmevalonat

şekline kondense olması. (NADPH kullanılır)(NADPH kullanılır) Mevalonatın aktif izopren üniteleriizopren ünitelerine dönüşmesi. (Mg, ATP (Mg, ATP

kullanılır). kullanılır). Altı adet 5 karbonlu izopren ünitesinin 30 karbonlu linear

squalensqualen haline polimerize olması ve lanosterole dönüşmesi (NADPH,FADH(NADPH,FADH22 ve O ve O22 kullanılır ve lanesterol kolesterol kullanılır ve lanesterol kolesterol sentezinde ilk ortaya çıkan steroid bileşiktir). sentezinde ilk ortaya çıkan steroid bileşiktir). - - Lanosterol, bir dizi değişiklikten sonra kolesterolkolesterol oluşması.

Kolesterol Kolesterol SenteziSentezi

Kolesterol biyosentezinin düzenlenmesinde hız sınırlayıcı basamak, HMG-KoA redüktaz tarafından katalizlenen, HMG-KoA’nın mevalonata dönüşümü basamağıdır.

HMG-KoA redüktaz, henüz tanımlanmamış kolesterol türevleri ve mevalonat tarafından allosterik olarak inhibe edilir.

Yüksek intrasellüler kolesterol, HMG-KoA redüktazı inhibe eder ve aynı zamanda yeni enzim moleküllerinin sentezini yavaşlatır.

Kolesterol SenteziKolesterol Sentezi

HMG-KoA redüktaz, hormonal olarak da düzenlenir.

glukagon, fosforilasyon suretiyle HMG-KoA redüktazın inaktivasyonunu uyarır.

İnsülin ise defosforilasyon suretiyle HMG-KoA redüktazın aktivasyonuna yardım eder.

Düzenlenmemiş kolesterol sentezi, ciddi hastalığa yol açabilir.

İnsanlarda sentezlenen ve diyetle alınan kolesterolün toplamı membranların, safra tuzlarının ve steroidlerin sentezi için gerekenden fazla olursa kan damarlarında aterosklerotik plaklar olarak tanımlanan patolojik kolesterol birikimi olabilir. Bu durum, klinik olarak aterosklerozateroskleroz olarak tanımlanır

Kolesterol yıkımıKolesterol yıkımı

Kolesterol halka yapısı insanlarda COKolesterol halka yapısı insanlarda CO22 ve Hve H22O’ya yıkılamaz.O’ya yıkılamaz. Daha ziyade bütün Daha ziyade bütün sterol halkası olarak vücuttan şu şekilde sterol halkası olarak vücuttan şu şekilde uzaklaştırılır:uzaklaştırılır:

Feçesle atılan safra asitlerine dönüşürFeçesle atılan safra asitlerine dönüşür Safra içine salgılanır, böylece kolesterol Safra içine salgılanır, böylece kolesterol

atılmak üzere barsağa taşınır. Barsaktaki atılmak üzere barsağa taşınır. Barsaktaki kolesterolün bir kısmı atılmadan barsaktaki kolesterolün bir kısmı atılmadan barsaktaki bakterilerce değiştirilir ve kolesterolün bakterilerce değiştirilir ve kolesterolün indirgenmiş türevleri olan indirgenmiş türevleri olan koprostanolkoprostanol ve ve kolestanolkolestanol oluşur. oluşur.

Safra asitleri ve safra Safra asitleri ve safra tuzlarıtuzları

Safra asitleri 24 karbonlu steroid Safra asitleri 24 karbonlu steroid bileşikleridir. bileşikleridir. Safra asitleri karaciğerde Safra asitleri karaciğerde kolesteroldenkolesterolden sentezlenir. sentezlenir.

Sentezlenen primer safra asitleri:Sentezlenen primer safra asitleri:

““kolik asit” kolik asit” veve “kenodeoksikolisasit” “kenodeoksikolisasit” tir tir ve bunlar en fazla rastlanılan safra ve bunlar en fazla rastlanılan safra asitleridir. asitleridir.

Safra asitlerinin sentezinde Hız Safra asitlerinin sentezinde Hız kısıtlayıcı basamak 7-kısıtlayıcı basamak 7-hidroksilaz hidroksilaz tarafından steroid halkasının tarafından steroid halkasının 7.karbonuna 1 OH grubu 7.karbonuna 1 OH grubu bağlanmasıdır. Bu enzim bağlanmasıdır. Bu enzim kolik asitle kolik asitle inhibe edilir. 7inhibe edilir. 7-hidroksilaz enzimi -hidroksilaz enzimi NADPH, O2, sitokrom P450 ve NADPH, O2, sitokrom P450 ve NADPH:sitokrom P450 redüktaz NADPH:sitokrom P450 redüktaz gerektirir. gerektirir. KOENZİM ASKORBİK KOENZİM ASKORBİK ASİTTİRASİTTİR

SAFRA ASİTLERİSAFRA ASİTLERİ

Safra asitlerinin yapısı:Safra asitlerinin yapısı: Safra asitleri amfipatiktir. Barsakta emülsifiye edici ajanlar olarak

işlev görürler. Safra tuzları kolesterol atılımı için önemli

olan tek mekanizmayı oluşturur. Kolesterol atılımını iki şekilde sağlar:

*hem kolesterol’ün metabolik bir ürünü olarak,

*hem de kolesterolün safraya atılımı için gerekli esas çözücü olarak

Barsak florası safraya bağlıdır

Safra tuzlarının sentezi:Safra tuzlarının sentezi: Safra asitleri karaciğerden uzaklaşmadan Safra asitleri karaciğerden uzaklaşmadan

önce 1 molekül önce 1 molekül glisinglisin veya veya taurinletaurinle konjuge edilir. konjuge edilir. Oluşan bu yeni bileşikler Oluşan bu yeni bileşikler safra tuzlarısafra tuzlarıdır. dır.

Primer safra tuzları:Primer safra tuzları: Glikokolik asitGlikokolik asit Glikokenodeoksikolik asitGlikokenodeoksikolik asit Taurokolik asitTaurokolik asit Taurokenodeoksikolik asitTaurokenodeoksikolik asit

Safrada glisin formunun taurin Safrada glisin formunun taurin formuna oranı 3/1’dür.formuna oranı 3/1’dür.

Safra tuzları artmış amfipatik Safra tuzları artmış amfipatik özelliklerinden dolayı safra asitlerinden özelliklerinden dolayı safra asitlerinden daha etkili deterjanlardır. Bu nedenle daha etkili deterjanlardır. Bu nedenle sadece konjuge formları (yani safra tuzları) sadece konjuge formları (yani safra tuzları) safrada yer alır.safrada yer alır.

Taurin:Taurin: Sistein katabolizmasının son Sistein katabolizmasının son ürünüdür. Retina ve merkezi sinir ürünüdür. Retina ve merkezi sinir sisteminde bolca bulunur. Ayrıca karaciğer sisteminde bolca bulunur. Ayrıca karaciğer dahil tüm dokularda da bulunmaktadır. dahil tüm dokularda da bulunmaktadır.

Barsakta bakterilerce glisin ve taurin Barsakta bakterilerce glisin ve taurin ayrılabilir. Ayrıca primer safra asitlerinden ayrılabilir. Ayrıca primer safra asitlerinden bir kısmında OH grubu çıkartılarak bir kısmında OH grubu çıkartılarak sekonder safra asitleri sekonder safra asitleri oluşabilir (özellikle oluşabilir (özellikle kalın barsaklarda). kalın barsaklarda).

Oluşan sekonder safra asitleriOluşan sekonder safra asitleri Kolik asidden Kolik asidden Deoksikolik asid Deoksikolik asid Kenodeoksikolik asidden Kenodeoksikolik asidden Litokolik Litokolik

asid oluşur.asid oluşur.